ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΜΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΜΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Επιβλέπων Καθηγητής: κ. Β. Μάνος ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2008

2 Περιεχόμενα 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... 5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΔΑΠΑΝΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΔΑΠΑΝΕΣ ΚΑΤΑ ΦΟΡΕΙΣ Ή ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΔΑΠΑΝΕΣ ΣΤΑΘΕΡΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ ΧΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΗ ΧΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΚΛΑΔΟΥ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΛΑΔΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΛΑΔΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ, ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΘΑΡΑ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΤΟΥ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ

4 1.15 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΤΗΡΗΣΗ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΑΠΛΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΤΩΝ ΚΛΑΔΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΓΓΡΑΦΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΚΑΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ ΒΑΣΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΗ ΠΡΟΣΟΔΟΣ ΚΕΡΔΟΣ Ή ΖΗΜΙΑ ΓΕΩΡΓΙΚΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ ΕΓΓΕΙΟΣ ΠΡΟΣΟΔΟΣ ΠΡΟΣΟΔΟΣ Ή ΕΙΣΟΔΗΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΟΣΟΔΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ ΚΑΘΑΡΗ ΠΡΟΣΟΔΟΣ ΟΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΕΣ ΣΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΚΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΤΟ INTERNET ΣΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΣΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ

5 2.8 ΥΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΩΡΓΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΣΤΙΣ Η.Π.Α., ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΣΤΟ ΓΕΩΡΓΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ INTERNET ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΣΤΟ ΓΕΩΡΓΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΑΝΑΣΤΑΛΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Η/Υ ΓΙΑ ΤΟ ΓΕΩΡΓΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΟΝΤΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΣΧΕΤΙΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ GEWRGOS.GR ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΟΝΤΟΤΗΤΕΣ(TABLES) ΟΡΙΣΜΑΤΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΟΝΤΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΣΧΕΤΙΣΕΩΝ object relation diagram ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ GEWRGOS.GR - ΟΔΗΓΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΜΕΝΟΥ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΜΕΝΟΥ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΣΠΟΡΑΣ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ - ΣΥΓΚΟΜΙΔΗΣ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ - ΣΥΓΚΟΜΙΔΗΣ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΔΑΦΟΥΣ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΔΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ:

6 4

7 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θεωρώ υποχρέωσή μου να ευχαριστήσω, τον καθηγητή μου κ. Β. Μάνο για την αμέριστη συμπαράσταση, την πολύτιμη βοήθεια και τις θετικές υποδείξεις του, σε όλα τα στάδια εκπόνησης της διατριβής όλους όσους με βοήθησαν στην συγκέντρωση, επεξεργασία και ανάλυση των δεδομένων που χρησιμοποιήθηκαν στην έρευνα, ιδιαιτέρα τον ξάδερφο μου Δουβαντζή Πέτρο - τελειόφοιτο φοιτητή της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης - που με τις πολύτιμες γνώσεις του με βοήθησε στον προγραμματισμό και την κατασκευή της εφαρμογής στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, τον Μπουρνάρη Θωμά Υποψήφιο Διδάκτωρ της Γεωπονικής Σχολής για τις χρήσιμες επισημάνσεις του και φυσικά, την οικογένειά μου για την ηθική συμπαράστασή τους στην όλη προσπάθειά μου ολοκλήρωσης των μεταπτυχιακών σπουδών. 5

8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η μεταπτυχιακή διατριβή έχει σαν σκοπό να παρουσιάσει μια «πρόταση» που αφορά τη συστηματική καταγραφή των τεχνικών και οικονομικών δεδομένων μιας γεωργικής εκμετάλλευσης, της παρακολούθησης των μεταβολών και του υπολογισμού του οικονομικού αποτελέσματος αυτών, με την βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή. Η εφαρμογή gewrgos.gr δίνει τη δυνατότητα στον χρήστη να παρακολουθήσει τις μεταβολές της γεωργικής εκμετάλλευσης κάθε καλλιεργητική περίοδο, να διαπιστώσει την οικονομική της θέση και να υπολογίσει μια σειρά από οικονομικά αποτελέσματα αλλά και άλλα στοιχειά όπως ημερολόγια αγρού ανά κλάδο παραγωγής και ποικιλία, όπως αυτά απαιτούνται από τα συστήματα ολοκληρωμένης διαχείρισης(agro 2.1 & Agro 2.2) στα οποία είναι ενταγμένοι πολλοί παραγωγοί τα τελευταία χρόνια. Ο gewrgos.gr μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο για τον σύγχρονο αγρότη ή για τον σύμβουλο γεωπόνο του, ώστε να αποκτήσει μια εικόνα για την σωστή οργάνωση και διαχείριση της γεωργικής του εκμετάλλευσης. Σκοπός της εφαρμογής gewrgos.gr είναι ο προσδιορισμός της υφιστάμενης κατάστασης της γεωργικής εκμετάλλευσης και ειδικότερα της κεφαλαιακής συνθέσεως αυτής η λεπτομερής παρακολούθηση και καταγραφή των φυσικών ή τεχνικών και οικονομικών δεδομένων των διαφόρων κλάδων και μέσων παραγωγής της εκμετάλλευσης και των διαφόρων δοσοληψιών αυτής, καθώς και των μεταβολών της κεφαλαιακής σύνθεσής της κατά τη διάρκεια του έτους. Η εφαρμογή της μεθοδικής και συστηματικής καταγραφής των τεχνικών και οικονομικών δεδομένων επιτυγχάνεται με την βοήθεια του φιλικού για τον χρήστη περιβάλλοντος της εφαρμογής, έτσι ώστε να υπολογιστεί στη συνέχεια το πραγματοποιούμενο 6

9 οικονομικό αποτέλεσμα. Η μεταπτυχιακή διατριβή αποτελείται από 4 κεφάλαια: Στο πρώτο κεφάλαιο με τίτλο «Λογιστική παρακολούθηση γεωργικών εκμεταλλεύσεων φυτικής παραγωγής» γίνεται μια εκτενής αναφορά στο περιεχόμενο και τα κύρια σημεία της γεωργικής λογιστικής. Πιο συγκεκριμένα μέσα από διερεύνηση και αναζήτηση ελληνικής και ξένης βιβλιογραφίας, - οι πηγές για την επισήμανση της σχετικής με το υπό διερεύνηση θέμα, βιβλιογραφίας, παρουσιάζονται αναλυτικά στο τέλος της μεταπτυχιακής διατριβής γίνονται αναφορές, στους σκοπούς της λογιστικής, στους τρόπους λογιστικής παρακολούθησης, στους συντελεστές παραγωγής, στις δαπάνες παραγωγής και στην ερμηνεία και τον τρόπο υπολογισμού των βασικών οικονομικών αποτελεσμάτων Το δεύτερο κεφαλαίο έχει τίτλο «Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές στη γεωργία» και είναι και αυτό αποτέλεσμα έρευνας τόσο βιβλιογραφικής όσο και στο διαδίκτυο, σχετικά με τις μέχρι τώρα εφαρμογές των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην γεωργία και στην αγροτική οικονομία ειδικότερα. Γίνεται αναλυτική αναφορά στις υπηρεσίες που προσφέρει το Internet στον αγροτικό τομέα και ειδικότερα στο Ηλεκτρονικό Εμπόριο. Τέλος, γίνεται μια αναφορά σε προγράμματα λογιστικής παρακολούθησης και διαχείρισης εκμεταλλεύσεων παρόμοια με την εφαρμογή gewrgos.gr Το τρίτο κεφάλαιο με τίτλο «Διάγραμμα οντοτήτων και συσχετίσεων της εφαρμογής gewrgos.gr» περιγράφει τον τρόπο ή την λογική λειτουργίας της εφαρμογής, πως συνδέονται και αλληλοεπιδρούν τα διάφορα δεδομένα που υπάρχουν στην εφαρμογή, ή αυτά που εισάγει ο χρήστης και γίνεται σχηματική απεικόνιση της δομής της εφαρμογής. Το τέταρτο κεφαλαίο με τίτλο «Η εφαρμογή gewrgos.gr οδηγίες χρήσης» αποτελεί ουσιαστικά έναν οδηγό χρήσης manual της εφαρμογής οπού περιγράφει αναλυτικά πως ένας αρχάριος χρήστης μπορεί να χρησιμοποιήσει την εφαρμογή. 7

10 1. ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σήμερα οι γεωργικές μας εκμεταλλεύσεις και επιχειρήσεις για να καταστούν ανταγωνιστικές τόσο στην εσωτερική και πολύ περισσότερο στη διεθνή αγορά πρέπει να αναδιοργανωθούν και να εκσυγχρονισθούν. Για το σκοπό αυτό έχουν ανάγκη, εκτός των άλλων, και από ένα απλό σύστημα τήρησης γεωργικών εγγραφών και λογαριασμών με το οποίο οι παραγωγοί να μπορούν να παρακολουθούν την ομαλή λειτουργία των εκμεταλλεύσεών ή των επιχειρήσεών τους και την εξέλιξη της οικονομικότητας αυτών. Ειδικότερα για τους νέους γεωργούς, που είναι απαλλαγμένοι από προκαταλήψεις, η ακριβής τήρηση γεωργικών εγγραφών και λογαριασμών αποτελεί ένα είδος πυξίδας στο δύσκολο ταξίδι της γεωργίας του μέλλοντος. Κάτι ανάλογο ισχύει και για τους μελλοντικούς γεωπόνους που θα κληθούν να καθοδηγήσουν τους νέους γεωργούς στα δύσκολα μονοπάτια της ανταγωνιστικής γεωργίας. Η κατανόηση και πολύ περισσότερο η εφαρμογή των αρχών της λογιστικής στις σύγχρονες γεωργικές εκμεταλλεύσεις και επιχειρήσεις τόσο από τους γεωπόνους, όσο από τους νέους γεωργούς δεν απαιτούν τόσο ειδικές γνώσεις της γενικής λογιστικής, όσο καλές γνώσεις των αρχών της γεωργικής παραγωγής και πιο πολύ καλές γνώσεις του τρόπου λειτουργίας της γεωργικής εκμετάλλευσης ή επιχείρησης φυτικής και ζωικής παραγωγής ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ 8

11 Από τις απόψεις οι οποίες διατυπώθηκαν κατά καιρούς για την επιστημονική κατάταξη της λογιστικής, η επικρατέστερη είναι εκείνη η οποία τη χαρακτηρίζει ως ένα ακριβή και συγκεκριμένο κλάδο της επιστήμης που στηρίζεται σε σαφείς, καθορισμένους και άκαμπτους κανόνες και που συνήθως έχει μόνο έναν τρόπο χειρισμού οποιουδήποτε προβλήματος εγγραφών. Η λογιστική, ακολουθεί κατά κανόνα τη διαμόρφωση και ανάπτυξη των οικονομικών επιστημών και συνεπώς είναι στενά συνδεδεμένη με την οικονομική των εκμεταλλεύσεων. Ως κλάδος των οικονομικών επιστημών διδάσκει τις αρχές και τους κανόνες της μεθοδικής και συστηματικής καταγραφής των τεχνικών και οικονομικών δεδομένων ενός οικονομικού οργανισμού και της παρακολούθησης των μεταβολών των δεδομένων αυτών κατά τη διάρκεια ορισμένου χρονικού διαστήματος, ώστε να διαπιστωθεί το πραγματοποιούμενο θετικό ή αρνητικό οικονομικό αποτέλεσμα. (Κιτσοπανίδης Γ., 1998). 1.3 ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ Από την έννοια, το περιεχόμενο και το αντικείμενο της λογιστικής συμπεραίνεται ότι οι επιδιωκόμενοι σκοποί της είναι βασικά τέσσερις: α) Ο προσδιορισμός της υφιστάμενης κατάστασης της οικονομικής μονάδας και ειδικότερα της κεφαλαιακής συνθέσεως αυτής. Ο προσδιορισμός αυτός δικαιολογείται από το γεγονός ότι πριν από κάθε λογιστική παρακολούθηση μιας οικονομικής μονάδας είναι απαραίτητη η διαπίστωση της συνολικής αξίας της περιουσίας της και καθενός περιουσιακού στοιχείου χωριστά. Η διαπίστωση αυτή συνδέεται αφ' ενός μεν με τη γνώση των διαθέσιμων συντελεστών παραγωγής και την αξία τους, αφ' ετέρου με τον υπολογισμό του τελικού οικονομικού αποτελέσματος, είτε υπό τη μορφή ετησίων δαπανών (απόσβεση, συντήρηση, ασφάλιστρο, τόκος 9

12 κ.λ.π.), είτε υπό τη μορφή συμβολής στην ακαθάριστη πρόσοδο (ετήσια αύξηση ζώων παχύνσεως, ξυλοφόρων δένδρων, οπωροφόρων και καλλωπιστικών δενδρυλλίων, κ.λ.π.). Με άλλα λόγια, δεν είναι δυνατός ο υπολογισμός του οικονομικού αποτελέσματος υπό τις διάφορές του μορφές, χωρίς τη γνώση της αξίας των χρησιμοποιούμενων συντελεστών παραγωγής. Εκτός όμως από τη συνολική αξία του κεφαλαίου της εκμετάλλευσης, περιλαμβανομένου και του εδάφους, ιδιαίτερης σημασίας είναι και η εκ των προτέρων γνώση της συνθέσεως αυτού, καθώς πολλές φορές από την αρμονική ή μη αναλογία των διαφόρων μορφών του κεφαλαίου κάθε τύπου παραγωγής εκμεταλλεύσεων, εξαρτάται και το τελικό οικονομικό αποτέλεσμά τους. β) Η λεπτομερής παρακολούθηση και καταγραφή των φυσικών ή τεχνικών και οικονομικών δεδομένων των διαφόρων κλάδων και μέσων παραγωγής της εκμετάλλευσης και των διαφόρων δοσοληψιών αυτής, καθώς και των μεταβολών της κεφαλαιακής σύνθεσής της κατά τη διάρκεια του έτους. Με την παρακολούθηση αυτή εξασφαλίζεται ο ακριβής υπολογισμός του συνολικού οικονομικού αποτελέσματος, ενώ παράλληλα γίνονται γνωστές οι πηγές προέλευσής του και ειδικότερα η συμβολή του κάθε κλάδου παραγωγής της εκμετάλλευσης σε αυτό. Επιπλέον, ο έλεγχος της ορθολογιστικότητας της οργάνωσης και λειτουργίας μιας εκμετάλλευσης, δεν είναι δυνατός χωρίς τη συστηματική καταγραφή των παραπάνω τεχνικοοικονομικών δεδομένων και μεταβολών. Τέλος, στα δεδομένα αυτά στηρίζεται η σύγκριση κάθε εκμετάλλευσης με την πρότυπη και η προτεινόμενη αναδιοργάνωση αυτής. γ) Ο επακριβής υπολογισμός του οικονομικού αποτελέσματος υπό τις διάφορες μορφές του, είτε αναφέρεται σε ολόκληρη την εκμετάλλευση, είτε σε κάθε κλάδο αυτής χωριστά. Ο υπολογισμός του οικονομικού αποτελέσματος ήταν και θα εξακολουθεί να είναι ο σπουδαιότερος από τους σκοπούς της 10

13 λογιστικής, διότι απεικονίζει κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο την όλη προσπάθεια του διευθύνοντος επιχειρηματία στην εκμετάλλευση και την αιτιολογία εφαρμογής της λογιστικής στη συγκεκριμένη εκμετάλλευση. δ) Η εξακρίβωση των αιτιών του μεγάλου ή μικρού οικονομικού αποτελέσματος, από τα οποία αφ' ενός μεν ελέγχεται η πορεία της εκμετάλλευσης, αφ' ετέρου εξαρτάται η υπόδειξη τρόπων βελτιώσεως της οργάνωσής της και κατ' επέκταση του οικονομικού αποτελέσματός της. Η ύπαρξη και η σπουδαιότητα του σκοπού αυτού της λογιστικής δικαιολογεί τη συνεχώς αυξανόμενη σημασία των δύο πρώτων σκοπών της. (Κιτσοπανίδης Γ., 1993). 1.4 ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ «Λογαριασμός» είναι ένα όργανο της λογιστικής, με το οποίο εξασφαλίζεται η πλήρης και λεπτομερής πληροφόρηση για τις συντελούμενες στην επιχείρηση μεταβολές. Πιο συγκεκριμένα με το όργανο αυτό: α) εκπροσωπούνται τα περιουσιακά στοιχεία, οι κλάδοι παραγωγής, οι χρεώστες, οι πιστωτές και οι πηγές χρηματοδότησης της επιχείρησης, β) παρακολουθούνται οι τεχνικοοικονομικές μεταβολές αυτών, και γ) προσδιορίζεται η οικονομική θέση της επιχείρησης. Έτσι, ο «λογαριασμός» αποτελεί τη βάση της λογιστικής οργάνωσης της επιχείρησης. Κάθε λογαριασμός αντιπροσωπεύει διάφορα στοιχεία, τα οποία έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα (π.χ. διάφορα είδη για πώληση με την κοινή ονομασία «εμπορεύματα»), όταν εξετάζονται από μια συγκεκριμένη άποψη. Με άλλα λόγια, οι λογαριασμοί είναι ένα σύστημα διακρίσεων, οι οποίες υπαγορεύονται από λόγους πληροφοριακής σκοπιμότητας της επιχείρησης. Ο αριθμός των λογαριασμών κάθε επιχείρησης εξαρτάται από το είδος και την έκταση των πληροφοριών, που 11

14 επιζητούνται. (Κιτσοπανίδης Γ., 1993). 1.5 ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ Λογιστική παρακολούθηση γεωργικών εκμεταλλεύσεων είναι η παρακολούθηση της λειτουργίας αυτών, που αρχίζει με την απογραφή των περιουσιακών στοιχείων, συνεχίζεται με την τήρηση των λογαριασμών των κλάδων και των μέσων παραγωγής και τελειώνει με τον υπολογισμό του επιτυγχανόμενου οικονομικού αποτελέσματος. Η λογιστική παρακολούθηση γίνεται μέσω των γεωργικών λογαριασμών και εγγραφών. Η γεωργική εκμετάλλευση μπορεί να παρακολουθείται λογιστικά είτε ως ενιαίο σύνολο, είτε κατά κλάδους αυτής. Η λογιστική παρακολούθηση ολόκληρης εκμετάλλευσης, ως ενιαίου συνόλου, προτιμάται στις περιπτώσεις εκείνες, κατά τις οποίες ενδιαφέρει αποκλειστικά η μέτρηση της οικονομικότητας και παραγωγικότητας ενός συγκεκριμένου σχεδίου παραγωγής της εκμετάλλευσης, όπου κάθε κλάδος αυτής στερείται της αυτοτελείας του. Αντίθετα, η λογιστική παρακολούθηση της εκμετάλλευσης κατά κατηγορίες ομοειδών κλάδων παραγωγής ή κατά μεμονωμένους κλάδους παραγωγής αυτής, γίνεται στις περιπτώσεις εκείνες που επιθυμείται η γνώση της οικονομικότητας και παραγωγικότητας κάθε μιας ομάδας κλάδων ή καθενός κλάδου αυτής και της συμβολής τους στη διαμόρφωση του οικονομικού αποτελέσματος ολόκληρης της εκμετάλλευσης. α) Λογιστική παρακολούθηση γεωργικών εκμεταλλεύσεων ως ενιαίο σύνολο: Η τεχνικοοικονομική παρακολούθηση μιας γεωργικής εκμετάλλευσης, ως ενιαίο σύνολο, επιτυγχάνεται με ημερολόγιο, πίνακα διαρθρωμένο κατά τρόπο, ώστε να μπορεί να καταγράφεται καθημερινά η καταβαλλόμενη οικογενειακή και ξένη εργασία σε 12

15 ώρες και ευρώ, ανάλογα με το επικρατούν και πληρωνόμενο ημερομίσθιο. Η ίδια αρχή ακολουθείται και για τα χρησιμοποιούμενα ιδιόκτητα και ξένα μηχανήματα και ζώα εργασίας. Στη συνέχεια αναγράφονται χωριστά οι καταναλισκόμενες ποσότητες και η αξία σπόρων, λιπασμάτων, φαρμάκων, ζωοτροφών, καυσίμων και λιπαντικών, ανάλογα με τον τύπο της εκμετάλλευσης. Τέλος, αναγράφεται λεπτομερώς η επιτυγχανόμενη παραγωγή προϊόντων με την αξία τους. Οι παραπάνω εγγραφές, συμπληρωμένες με ορισμένες εισπράξεις και πληρωμές και με τις ανάλογες χρεοπιστώσεις, αποτελούν τη βάση υπολογισμού της ακαθάριστης προσόδου, των δαπανών παραγωγής και των υπολ οίπων οικονομικών αποτελεσμάτων της εκμετάλλευσης. β) Λογιστική παρακολούθηση γεωργικών εκμεταλλεύσεων κατά κατηγορίες ομοειδών κλάδων παραγωγής: Όταν λέμε μεγάλες κατηγορίες ομοειδών κλάδων μιας εκμετάλλευσης, εννοούμε κυρίως τη φυτική και ζωική παραγωγή, υποδιαιρούμενη αφ'ενός μεν σε φυτά μεγάλης καλλιέργειας, δενδροκομία, λαχανοκομία κλπ., αφ'ετέρου σε βοοειδή, πρόβατα, χοίρους, πουλερικά, κλπ. Η τεχνικοοικονομική παρακολούθηση της εκμετάλλευσης κατά μεγάλες κατηγορίες ομοειδών κλάδων παραγωγής είναι δυνατή με πίνακα ομοίου με εκείνου που παρακολουθείται ολόκληρη εκμετάλλευση, ύστερα από αντικατάσταση της στήλης «γεωργική εκμετάλλευση» με την αντίστοιχη «κλάδων παραγωγής». Με τον τρόπο αυτό γίνεται γνωστή η κατηγορία των κλάδων, στην οποία αναφέρεται η καταβαλλόμενη ανθρώπινη, μηχανική και τυχόν ζωική εργασία, οι καταναλισκόμενες ποσότητες σπόρων, λιπασμάτων, φαρμάκων, ζωοτροφών και η επιτυγχανόμενη παραγωγή. Ο αριθμός των χρησιμοποιούμενων πινάκων είναι ανάλογος του αριθμού των μεγάλων κατηγοριών κλάδων παραγωγής, όμως λόγω ελλείψεως σχετικής ομοιομορφίας δεν παρέχονται τεχνικοοικονομικοί συντελεστές (inputs-output) κάθε κατηγορίας κλάδων παραγωγής, 13

16 αν και οι συντελεστές αυτοί αποτελούν τη βάση της σύγχρονης γεωργοοικονομικής αναλύσεως. γ) Λογιστική παρακολούθηση γεωργικών εκμεταλλεύσεων κατά μεμονωμένους κλάδους παραγωγής: Η κατά κλάδους παραγωγής λογιστική παρακολούθηση θεωρεί αναγκαία τη διάκριση των πινάκων, ανάλογα με τους συγκεκριμένους κλάδους στους οποίους αναφέρονται. Στην πράξη χρησιμοποιούνται δυο τύποι πινάκων, στους οποίους εμπίπτουν κατά κανόνα, με ελαφρές προσαρμογές, όλοι οι κλάδοι μιας γεωργικής εκμετάλλευσης. Ο ένας τύπος εφαρμόζεται στους κλάδους φυτικής και ο άλλος στους κλάδους ζωικής παραγωγής. Οι πίνακες είναι σχεδιασμένοι κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να αναγράφονται σ' αυτούς όλα τα τεχνικοοικονομικά δεδομένα κάθε μεμονωμένου κλάδου παραγωγής, τα αναφερόμενα στην ανθρώπινη, μηχανική και τυχόν ζωική εργασία, σε όλα τα αναλώσιμα και στην επιτυγχανόμενη παραγωγή. Με τον τρόπο αυτό λαμβάνονται τεχνικοοικονομικοί συντελεστές για κάθε συγκεκριμένο κλάδο παραγωγής, οι οποίοι αποτελούν βασικά κριτήρια αναλύσεως της οικονομικότητας και παραγωγικότητας αυτών, πέρα από τη δυνατότητα προσδιορισμού του κόστους παραγωγής και της συμβολής κάθε κλάδου παραγωγής στο συνολικό οικονομικό αποτέλεσμα της εκμετάλλευσης. (Κιτσοπανίδης Γ. και Καμενίδης Χ., 1997). 1.6 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ Από τους παραπάνω τρόπους λογιστικής παρακολούθησης μιας γεωργικής εκμετάλλευσης, προτείνεται ο κατά κλάδους παραγωγής αυτής. Αυτό γίνεται για λόγους μεθοδολογικούς, οι οποίοι αναφέρονται στη λεπτομερή παρουσίαση της λογιστικής παρακολούθησης μιας γεωργικής εκμετάλλευσης, έτσι ώστε να είναι 14

17 δυνατή οποιασδήποτε μορφής ανάλυση και σύνθεση. Επίσης, η αναδιοργάνωση της γεωργικής εκμετάλλευσης απαιτεί την κατά κλάδους παραγωγής λεπτομερή λογιστική παρακολούθηση αυτής. Η μέτρηση της οικονομικότητας ενός συγκεκριμένου σχεδίου παραγωγής της εκμετάλλευσης που είναι τάση της σύγχρονης οικονομικής των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, όχι μόνο δεν αποκλείει την κατά κλάδους παραγωγής λογιστική παρακολούθηση, αλλά αντίθετα την επιβάλλει για λόγους ορθολογιστικότερης μελλοντικής οργανώσεως. Ο προτεινόμενος τρόπος λογιστικής παρακολούθησης μιας γεωργικής εκμετάλλευσης φυτικής παραγωγής, περιλαμβάνει κατά σειρά προτεραιότητας την απογραφή και εκτίμηση των περιουσιακών της στοιχείων, την τήρηση λογαριασμών των απλών και σύνθετων κλάδων φυτικής παραγωγής, την τήρηση λογαριασμών των μηχανημάτων και τυχόν ζώων εργασίας και την τήρηση ορισμένων λογαριασμών γενικής φύσης. Ακολουθεί η ανάλυση και ερμηνεία των γεωργικών εγγραφών και των γεωργικών λογαριασμών και ο υπολογισμός του οικονομικού αποτελέσματος. 1.7 ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ Το έδαφος αποτελεί τον πρώτο βασικό συντελεστή παραγωγής της γεωργικής εκμετάλλευσης και την προϋπόθεση ύπαρξης, οργάνωσης και λειτουργίας αυτής. Στην περίπτωση αυτή, το έδαφος εξετάζεται από άποψη συνολικής εκτάσεως, αριθμού αγροτεμαχίων και εκτάσεως αυτών, ποιότητας και συνεπώς καταλληλότητας για κάθε είδος καλλιέργειας, ξηρικού ή ποτιστικού και συνθηκών αρδεύσεώς του, σχήματος, εκθέσεως και κλίσεως, υψομέτρου και γενικά τοπογραφικής διαμορφώσεως σε συνδυασμό με την απόσταση από συγκοινωνιακό δίκτυο ή κατοικούμενη περιοχή. Αν 15

18 ληφθεί υπόψη ότι το έδαφος αποτελεί τη βάση συντάξεως τον σχεδίου παραγωγής της γεωργικής εκμετάλλευσης, θα πρέπει ο γεωργός να είναι πλήρως ενήμερος για την κατάσταση όλων εκείνων των στοιχείων του εδάφους, τα οποία καθορίζουν τη φυσική του παραγωγικότητα Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ Αν ληφθεί υπόψη ότι η διαθέσιμη οικογενειακή εργασία επηρεάζει τη σύνθεση του υφιστάμενου και προτεινόμενου σχεδίου παραγωγής της εκμετάλλευσης και την τυχόν εξάρτησή της από τη μίσθωση ή μη ξένης εργασίας, τότε μπορεί να επισημανθεί η ανάγκη της γνώσεως εκ των προτέρων της διαθέσιμης για την εκμετάλλευση εργασίας, των συνδεόμενων με αυτή μελών της γεωργικής οικογένειας. Ο προσδιορισμός των μελών της οικογένειας που συνδέονται με την εκμετάλλευση και η διαθέσιμη εργασία τους στηρίζονται βασικά στο φύλο και στην ηλικία, αφού το φύλο συνδέεται κυρίως με το είδος της εκτελούμενης και δυνάμενης να εκτελεσθεί εργασίας και η ηλικία αποτελεί συνήθως τη βάση καθορισμού της πλήρους ή μερικής ανδρικής μονάδας εργασίας. Στην εξεταζόμενη σύνθεση της γεωργικής οικογένειας περιλαμβάνονται και οι μονίμως εργαζόμενοι στην εκμετάλλευση ξένοι εργάτες ή εργάτριες, ενώ δεν περιλαμβάνονται τα μέλη της οικογένειας, τα οποία εργάζονται και ζουν μακριά από την πατρική κατοικία ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ Το κεφάλαιο, που αποτελεί τον τρίτο βασικό συντελεστή παραγωγής της εκμετάλλευσης, εμφανίζεται υπό διάφορες μορφές. Το μέγεθος κάθε μορφής εξαρτάται από τον τύπο παραγωγής της γεωργικής εκμετάλλευσης. Οι κυριότερες μορφές 16

19 υπό τις οποίες εμφανίζεται το κεφάλαιο σε μια γεωργική εκμετάλλευση φυτικής παραγωγής είναι οι έγγειες βελτιώσεις (πηγάδια, μόνιμα αυλάκια αρδεύσεως και στραγγίσεως, φράχτες, κ.λ.π.), οι γεωργικές κατασκευές (αποθήκες, υπόστεγα, κ.λ.π.), οι μόνιμες φυτείες (ποώδεις, θαμνώδεις, δενδρώδεις), οι μηχανές και τα εργαλεία, οι προκαταβολές καλλιέργειας και η ηρτημένη εσοδεία, οι προμήθειες (σπόροι, λιπάσματα, φάρμακα, καύσιμα, λιπαντικά, κ.λ.π.), τα προϊόντα (σιτάρι, βαμβάκι, καπνός, φρούτα κ.λπ.) και τα χρηματικά μέσα. Από τις μορφές αυτές του κεφαλαίου, άλλες αποτελούν κλάδους παραγωγής της εκμετάλλευσης (μόνιμες φυτείες) και άλλες αντιπροσωπεύουν παραγωγικά μέσα (έγγειες βελτιώσεις, γεωργικές κατασκευές, μηχανές, εργαλεία, προμήθειες, χρηματικά μέσα), αναγκαία για την ομαλή λειτουργία της γεωργικής εκμετάλλευσης. Τα παραγωγικά όμως αυτά μέσα αποτελούν συγχρόνως ένα είδος περιορισμού της ανάπτυξης του σχεδίου παραγωγής της γεωργικής εκμετάλλευσης. Ο περιορισμός αυτός, για άλλα παραγωγικά μέσα είναι απόλυτος, υπό την έννοια ότι η επέκτασή τους ή η αύξησή τους είναι αδύνατη ή δυσχερής (πηγάδια, αποθήκες, ορισμένα μηχανήματα, κ.λ.π.), ενώ για άλλα είναι σχετικός, υπό την έννοια ότι βρίσκονται στην εκμετάλλευση σε περιορισμένες ποσότητες, οι οποίες όμως μπορούν εύκολα να αυξηθούν. Αξιοσημείωτο από πλευράς κεφαλαίου είναι το γεγονός ότι η επιχειρηματοποίηση της γεωργικής εκμετάλλευσης συνετέλεσε στην αύξηση της συμμετοχής του στη γεωργική παραγωγή, σε σύγκριση με το έδαφος και την εργασία. (Κιτσοπανίδης Γ., 1993) ΔΑΠΑΝΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 17

20 ΔΑΠΑΝΕΣ ΚΑΤΑ ΦΟΡΕΙΣ Ή ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Οι δαπάνες μια γεωργικής εκμετάλλευσης κατά συντελεστές παραγωγής αναλύονται σε: Δαπάνες εδάφους: Εδώ περιλαμβάνεται το τεκμαρτό ενοίκιο, το οποίο υπολογίζεται με βάση την αξία του ιδιόκτητου εδάφους (απογραφή εδάφους) και με επιτόκιο που κυμαίνεται από 2,5 /ο έως 5% ανάλογα με τις οικονομικές συνθήκες που επικρατούν. Στην περίπτωση που ο παραγωγός νοικιάζει έδαφος από ξένους, υπολογίζεται καταβαλλόμενο ενοίκιο, το ύψος του οποίου εξαρτάται από την ποιότητα του ενοικιαζόμενου εδάφους (ποτιστικό ή ξηρικό), από την καλλιέργεια που το χρησιμοποιεί και από τη ζήτηση και προσφορά καλλιεργούμενης γης στην περιοχή. Δαπάνες εργασίας: Εδώ, υπολογίζονται οι δαπάνες της οικογενειακής εργασίας βάση τις χρησιμοποιούμενες ώρες σε όλους τους κλάδους και ωρομίσθιο που διαμορφώνεται ανάλογα με την περιοχή. Επιπλέον υπολογίζεται η δαπάνη της ξένης εποχιακής εργασίας ή της ξένης μόνιμης. (Τα δεδομένα υπάρχουν στο λογαριασμό του κάθε κλάδου). Δαπάνες κεφαλαίου: Στις δαπάνες του συντελεστή «κεφάλαιο» γίνεται διαχωρισμός μεταξύ αυτών που αφορούν μόνιμες μορφές του και εκείνων που αφορούν τα αναλώσιμα. Στην πρώτη περίπτωση υπολογίζονται οι ετήσιες δαπάνες όλων των μορφών σταθερού κεφαλαίου, δηλαδή απόσβεση - συντήρηση - τόκος και ασφάλιστρα εγγείων βελτιώσεων, κτιρίων, μηχανικού εξοπλισμού κ.ά. Στη δεύτερη περίπτωση, δηλαδή στο μεταβλητό κεφάλαιο, ο υπολογισμός είναι απλός, καθώς μεταφέρονται όλα τα αναλώσιμα από τους λογαριασμούς των κλάδων. Τα αναλώσιμα (σπόροι, λιπάσματα, φάρμακα κλπ) μαζί με τη μισθωμένη ανθρώπινη και μηχανική εργασία, αποτελούν το κυκλοφορούν κεφάλαιο της 18

21 γεωργικής εκμετάλλευσης. Το κεφάλαιο αυτό που ενσωματώνεται στην παραγωγική διαδικασία σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα, έχει τόκο. Αν και στους λογαριασμούς των κλάδων παραγωγής, τα χρονικά αυτά διαστήματα εντοπίζονται για κάθε μεταβλητή δαπάνη, ο απαιτούμενος από τον παραγωγό χρόνος για το λεπτομερή υπολογισμό του τόκου, δυσκολεύει το έργο του ΔΑΠΑΝΕΣ ΣΤΑΘΕΡΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ Η διάκριση των παραγωγικών δαπανών μιας εκμετάλλευσης σε σταθερές και μεταβλητές έχει ιδιαίτερη σημασία τόσο για την οικονομικότητα της εκμετάλλευσης σαν σύνολο, όσο και του κάθε κλάδου αυτής. Όπως είναι γνωστό, «σταθερές» χαρακτηρίζονται οι δαπάνες που δεν μεταβάλλονται βραχυπρόθεσμα, όταν μεταβάλλεται ο όγκος παραγωγής ή το μέγεθος του κλάδου. Οι σταθερές δαπάνες συνδέονται με την εκμετάλλευση και τον τύπο της, υπολογίζονται στο σύνολό της και όταν είναι αναγκαίο, επιμερίζονται στους κλάδους που συνθέτουν το σχέδιο παραγωγής. Οι σταθερές δαπάνες προέρχονται από τις διάφορες μορφές επενδύσεων που έχει κάνει ο παραγωγός για την εξυπηρέτηση όλων των κλάδων παραγωγής. Όταν ορισμένες επενδύσεις, κυρίως σε μηχανικό εξοπλισμό, συνδέονται άμεσα με έναν κλάδο παραγωγής, οι σταθερές δαπάνες δεν επιμερίζονται σε όλους τους κλάδους, αλλά μόνο σ' εκείνον που απασχολεί το συγκεκριμένο ειδικό μηχάνημα. Ο υπολογισμός των σταθερών δαπανών στηρίζεται στην απογραφή της εκμετάλλευσης. «Μεταβλητές» χαρακτηρίζονται οι δαπάνες που συνδέονται άμεσα με τους κλάδους παραγωγής και μεταβάλλονται όταν μεταβάλλεται το μέγεθος αυτών. Η αναλογία σταθερών και μεταβλητών δαπανών σε μια εκμετάλλευση 19

22 εξαρτάται από τη σύνθεση του σχεδίου παραγωγής, επηρεάζει την οικονομικότητα της εκμετάλλευσης και συνεπώς εμπίπτει στη σωστή διαχείριση του παραγωγού. Πράγματι, ο παραγωγός οφείλει να είναι προσεκτικός στις επενδύσεις που θα του δημιουργήσουν σταθερές δαπάνες τις οποίες στη συνέχεια αδυνατεί να μειώσει. Αντίθετα, ο παραγωγός μπορεί να ελέγξει τις μεταβλητές δαπάνες. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να βρει την καλύτερη αναλογία σταθερών και μεταβλητών δαπανών για το συγκεκριμένο σχέδιο παραγωγής που εφαρμόζει. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί ίσως με αύξηση των μεταβλητών δαπανών προκειμένου να αξιοποιηθεί το σταθερό του κεφάλαιο. Οι μεταβλητές δαπάνες υπολογίζονται κυρίως από τους λογαριασμούς των κλάδων και μέσων παραγωγής ΔΑΠΑΝΕΣ ΧΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΗ ΧΡΗΜΑΤΙΚΕΣ Η διάκριση των παραγωγικών δαπανών μιας εκμετάλλευσης σε χρηματικές και μη χρηματικές φαίνεται να συμπίπτει με την προηγούμενη «Σταθερές - Μεταβλητές». Σε επίπεδο εκμετάλλευσης, δεν φαίνεται να υπάρχει διαφορά, σε επίπεδο όμως κλάδου παραγωγής και ανάλογα με την περίπτωση, μπορεί να υπάρξουν μικρές διαφορές. Η σημασία όμως αυτής της διάκρισης, είναι κυρίως η συνειδητοποίηση του βαθμού εξάρτησης του παραγωγού από τρίτους. Το υψηλό ποσοστό των χρηματικών δαπανών στο σύνολο, σημαίνει ότι ο παραγωγός θα πρέπει να εξασφαλίσει μεταβλητό κεφάλαιο για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των προμηθευτών ή του εποχιακού εργατικού δυναμικού και της καταβολής ξένου ενοικίου. Εάν το μεταβλητό κεφάλαιο, το αναζητήσει σε πιστωτικά ιδρύματα, θα επιβαρυνθεί με το αντίστοιχο κόστος. Όλα τα παραπάνω παραπέμπουν στην ικανότητα του παραγωγού να χειρισθεί τις παραγωγικές δαπάνες της 20

23 εκμετάλλευσής του και σ αυτό θα τον βοηθήσει η ανάλυσή τους μέσα από τη λογιστική παρακολούθηση. Δημητριάδου Ε., 2007). (Μαρτίκα Μ. και 1.9 ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΚΛΑΔΟΥ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Ο λογαριασμός του κάθε κλάδου φυτικής παραγωγής, ανοίγει με την έναρξη της παραγωγικής του διαδικασίας (προετοιμασία εδάφους) και κλείνει με το τέλος της (συγκομιδή και μεταφορά του προϊόντος). Ο λογαριασμός περιλαμβάνει τις εγγραφές για κάθε είδος και τρόπο εκτελούμενης εργασίας με τις αντίστοιχες χρησιμοποιούμενες ποσότητες συντελεστών παραγωγής, καθώς και την ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος. Οι ημερομηνίες που συνοδεύουν όλες τις εγγραφές δείχνουν τα χρονικά περιθώρια μέσα στα οποία εκτελούνται οι εργασίες. Ο λογαριασμός του κάθε κλάδου φυτικής παραγωγής με τις λεπτομερείς εγγραφές προμηθεύει το γεωργό με δεδομένα που μπορεί να αξιοποιήσει στη λήψη αποφάσεων. Συγκεκριμένα: Από το γεωργικό λογαριασμό μπορεί να εντοπίσει τις βασικές φάσεις της παραγωγικής διαδικασίας του κάθε κλάδου παραγωγής και να υπολογίσει τις απαιτήσεις της κάθε φάσης σε ανθρώπινη και μηχανική εργασία και σε μεταβλητό κεφάλαιο. Με τον τρόπο αυτό, ο γεωργός μπορεί να πάρει αποφάσεις για διευθετήσεις του κόστους της κάθε φάσης και να τις υλοποιήσει. Π.χ. μπορεί να υποκαταστήσει ανθρώπινη εργασία με μηχανική σε φάση που η απαίτηση ανθρώπινης εργασίας του δημιουργεί πρόβλημα. (με την προϋπόθεση ότι η συγκεκριμένη φάση επιδέχεται εκμηχάνιση). Από το λογαριασμό του κάθε κλάδου φυτικής παραγωγής, εντοπίζεται η μηνιαία διακύμανση της απαιτούμενης ανθρώπινης εργασίας, η οποία σε συνδυασμό με τη διαθέσιμη, οδηγεί στον υπολογισμό του μηνιαίου βαθμού απασχόλησης. 21

24 Η διακύμανση της απαιτούμενης ανθρώπινης εργασίας στους κλάδους φυτικής παραγωγής έχει μεγάλη σημασία για το γεωργό, καθώς εντοπίζονται αιχμές που πρέπει να τις διευθετήσει. Η διευθέτηση μπορεί να γίνει με μίσθωση ξένης εποχιακής εργασίας, με υποκατάσταση ανθρώπινης εργασίας με μηχανική εφόσον αυτό είναι δυνατό ή τέλος με αλλαγές στο σχέδιο παραγωγής. Η αναγωγή των φυσικών και τεχνικών δεδομένων του «λογαριασμού» στη μονάδα εδάφους, επιτρέπει συγκρίσεις με αντίστοιχα προηγούμενων ετών ή με τεχνικά δεδομένα γεωργών της περιοχής. π.χ. αποδόσεις των κλάδων ανά στρέμμα, απαιτούμενες ώρες ανθρώπινης και μηχανικής εργασίας ανά στρέμμα, οδηγούν σε χρήσιμα συμπεράσματα για την εκμετάλλευση και τους κλάδους. Εξάλλου μέσα από το συσχετισμό των φυσικών και τεχνικών δεδομένων με τη χρησιμοποιούμενη τεχνική, αξιολογείται η τελευταία. Η σχέση που προκύπτει μεταξύ αποδόσεων και χρησιμοποιούμενων συντελεστών παραγωγής, δείχνει την παραγωγικότητα του κλάδου και κατ' επέκταση της γεωργικής εκμετάλλευσης. Τέλος, ο γεωργικός λογαριασμός του κάθε κλάδου φυτικής παραγωγής, επιτρέπει τον υπολογισμό του Ακαθάριστου Κέρδους που στη συνέχεια καλείται να συμμετάσχει στην κάλυψη του σταθερού κόστους της εκμετάλλευσης στην οποία ανήκει. (Μαρτίκα Μ. και Δημητριάδου Ε., 2007) ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΛΑΔΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ Η οικονομική ανάλυση της εκμετάλλευσης δικαιολογεί το οικονομικό αποτέλεσμα της προηγούμενης παραγωγικής διαδικασίας και ταυτόχρονα αποκαλύπτει αδυναμίες που αφορούν στη 22

25 λειτουργία της. Η γνώση της υπάρχουσας οικονομικής κατάστασης της εκμετάλλευσης, δίνει στον παραγωγό τη δυνατότητα να συγκεκριμενοποιήσει τις αλλαγές που πρέπει να κάνει για να τη βελτιώσει. Με άλλα λόγια μπορεί να εντοπίσει τους βασικούς παράγοντες που την επηρεάζουν και να εστιάσει στο πρόβλημα που καλείται να λύσει. Η οικονομική εικόνα της εκμετάλλευσής του είναι αποτέλεσμα των οικονομικών, πολιτικών και καιρικών συνθηκών και κυρίως της ικανότητάς του να τις διαχειριστεί. Αντικειμενικός κριτής ο ίδιος ο παραγωγός της υπάρχουσας κατάστασης, αναλαμβάνει την ευθύνη που του αναλογεί, και αποφασίζει για την επόμενη παραγωγική διαδικασία ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΛΑΔΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Η γεωργική εκμετάλλευση δεν είναι απλά ένα άθροισμα αυτοτελών κλάδων παραγωγής, αλλά αποτελεί ένα ενιαίο οργανικό σύνολο και σαν τέτοιο πρέπει να εξετάζεται. Ο κάθε παραγωγός έχει διπλή αποστολή: α) την εκλογή των κλάδων παραγωγής. Θα πρέπει δηλαδή να αποφασίσει ποιους κλάδους θα διαλέξει για το σχέδιο παραγωγής και ποια μέθοδο ή τεχνική θα υιοθετήσει για τον καθένα χωριστά, β) την σύνθεση των κλάδων στο σχέδιο παραγωγής. Δηλαδή τον συνδυασμό των κλάδων που θα του δώσει το μεγαλύτερο οικονομικό αποτέλεσμα. Στην περίπτωση αυτή, ο παραγωγός θα εξετάσει κατά πόσο οι κλάδοι που έχει επιλέξει ανταγωνίζονται μεταξύ τους σ ότι αφορά την ποιότητα και ποσότητα των διαθέσιμων συντελεστών παραγωγής. Η εκλογή των κλάδων και ο συνδυασμός τους στο σχέδιο παραγωγής, αποτελούν τα δύο σκέλη ενός προβλήματος που είναι η καλύτερη αξιοποίηση των διαθέσιμων συντελεστών παραγωγής. (Η 23

26 λύση του προβλήματος επιχειρείται με μεθόδους απλές ή μαθηματικές). Οι παραγωγοί-managers αποφασίζουν για την εκλογή των κλάδων παραγωγής με βάση το μεταβλητό κόστος σε σχέση με την Ακαθάριστη πρόσοδο, δηλαδή με βάση το Ακαθάριστο κέρδος το οποίο έχει άμεση σχέση με την οικονομική θέση της εκμετάλλευσης, αφού καλείται να καλύψει το δεδομένο σταθερό της κόστος. (Μαρτίκα Μ., 2008) ΑΠΟΓΡΑΦΗ Η απογραφή των περιουσιακών στοιχείων της γεωργικής εκμετάλλευσης είναι μια συστηματική κατάταξη αυτών, σε φυσικές μονάδες και αξία. Η διαμόρφωση των πινάκων της απογραφής, βοηθά στην κατάταξη και στην καταγραφή των περιουσιακών στοιχείων σε ποσότητα, ποιότητα και αξία, όταν πρόκειται για περιουσιακά στοιχεία που ανήκουν στην εκμετάλλευση και σε ποσότητα, ποιότητα και κόστος όταν αυτά ανήκουν σε τρίτους. Το σύνολο των παραπάνω ενεργειών που συνιστούν την απογραφή, οδηγεί στη διαπίστωση των διαθέσιμων συντελεστών παραγωγής της εκμετάλλευσης, είτε ανήκουν στον παραγωγό είτε σε τρίτους. Επομένως, η απογραφή, δίνει τα πρώτα περιγραφικά δεδομένα της γεωργικής εκμετάλλευσης, δηλαδή δίνει τη δομή της με την κεφαλαιακή διάρθρωση. Η όσο το δυνατόν ακριβής εκτίμηση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων που ανήκουν στον παραγωγό, δείχνει το ύψος της επένδυσης που έχει κάνει, της οποίας επιδιώκει την αξιοποίηση, μέσα από το σχέδιο παραγωγής και τη διαχειριστική του ικανότητα. Παράλληλα φαίνεται σε ποιες μορφές περιουσιακών στοιχείων έχει επενδύσει ο παραγωγός και κατά πόσο δικαιολογούνται 24

27 με βάση το σχέδιο παραγωγής του. Η περίπτωση χαμηλής επένδυσης και μεγάλης εξάρτησης από τρίτους, δείχνει την πολιτική που ακολουθεί ο παραγωγός και την ευελιξία που πιθανόν του δίνει αυτή η πολιτική. Με την ολοκλήρωση της απογραφής γίνονται γνωστοί οι διαθέσιμοι συντελεστές παραγωγής της εκμετάλλευσης σε ποσότητα, ποιότητα και αξία ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ Η απογραφή συντάσσεται στην αρχή και στο τέλος κάθε λογιστικού έτους. Στην πράξη αυτό συμβαίνει μόνο για το πρώτο έτος έναρξης της λογιστικής παρακολούθησης μιας εκμετάλλευσης, διότι για τα έτη που ακολουθούν η απογραφή στο τέλος του έτους συμπίπτει με την αντίστοιχη στην αρχή του επομένου έτους. Η ημερομηνία της πρώτης απογραφής των περιουσιακών στοιχείων συμπίπτει με την ημέρα έναρξης της λογιστικής παρακολούθησης μιας εκμετάλλευσης και αποτελεί τη βάση σύνταξης των επόμενων απογραφών. Ο χρόνος όμως έναρξης του λογιστικού έτους και συνεπώς της πρώτης απογραφής εξαρτάται βασικά από τον τύπο παραγωγής ή την παραγωγική κατεύθυνση μιας εκμετάλλευσης και φυσικά από το σκοπό της τηρήσεως γεωργικών λογαριασμών. Κατά την απογραφή καταγράφονται όλα τα περιουσιακά στοιχεία του ενεργητικού, του παθητικού και της καθαράς περιουσίας, στα οποία περιλαμβάνονται και τα υπάρχοντα με οποιαδήποτε μορφή χρηματικά μέσα και οι υφιστάμενες χρεοπιστώσεις προς τρίτους. Αυτό γίνεται για να είναι δυνατή η σύνταξη του ισολογισμού της γεωργικής εκμετάλλευσης. 25

28 1.13 ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ, ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΘΑΡΑ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ Ενεργητικό είναι το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων, που βρίσκονται στην κατοχή της εκμετάλλευσης, ανεξάρτητα από την πηγή προέλευσης ή απόκτησής τους και για τα οποία η εκμετάλλευση ενεργεί και εξασφαλίζεται η ομαλή λειτουργία της. Στο ενεργητικό περιλαμβάνονται το έδαφος, οι έγγειες βελτιώσεις, οι γεωργικές κατασκευές, τα δένδρα και γενικά οι πολυετείς καλλιέργειες, οι μηχανές και τα εργαλεία και τέλος οι προκαταβολές καλλιέργειας, η ηρτημένη εσοδεία, οι προμήθειες, τα προϊόντα (ημικατεργασμένα και έτοιμα για διάθεση) και τα χρηματικά μέσα στα χέρια του γεωργού ή των οφειλετών τον. Από αυτά άλλα ανήκουν στο διευθύνοντα γεωργό και είναι γνωστά ως καθαρά περιουσία ή ίδιο κεφάλαιο, ενώ άλλα προερχόμενα από τρίτα φυσικά ή νομικά πρόσωπα, δεν ανήκουν μερικά ή ολικά στο γεωργό, και αποτελούν το παθητικό ή ξένο κεφάλαιο. Στις συνήθεις μορφές του παθητικού, περιλαμβάνονται τα προμηθευόμενα ή αγοραζόμενα με πίστωση μέσα για την παραγωγή (σπόροι, λιπάσματα, φάρμακα, καύσιμα, μηχανήματα και εργαλεία, δενδρύλλια) και τα δάνεια βραχυχρόνιας και μεσομακροχρόνιας διάρκειας. Η σχέση που συνδέει το ενεργητικό, το παθητικό και την καθαρά περιουσία είναι Ε=Π+Κ και δείχνει ότι το ενεργητικό (Ε) ισούται πάντοτε με το παθητικό (Π) και την καθαρά περιουσία (ΚΠ). Υπό την έννοια αυτή το ύψος του ενεργητικού εξαρτάται κάθε φορά από το ύψος του επενδυόμενου στην εκμετάλλευση κεφαλαίου από το γεωργό και από το ύψος του κεφαλαίου που προέρχεται από τρίτα νομικά ή φυσικά πρόσωπα. Από τις τρεις αυτές έννοιες, ιδιαίτερης σημασίας από οικονομικής απόψεως, είναι η καθαρά περιουσία, διότι δείχνει την οικονομική δύναμη της εκμετάλλευσης. Πράγματι, τόσο οι Τράπεζες, όσο και τα παρόμοια πιστωτικά ιδρύματα στηρίζουν το χορηγούμενο δάνειό τους στο ύψος της καθαράς περιουσίας της εκμετάλλευσης. 26

29 1.14 ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Η πρώτη ενέργεια της λογιστικής παρακολούθησης μιας γεωργικής εκμετάλλευσης φυτικής παραγωγής είναι η απογραφή και η εκτίμηση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων της ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ Πριν από κάθε απογραφή και εκτίμηση της αξίας των διαφόρων περιουσιακών στοιχείων, επιβάλλεται η απεικόνιση ολόκληρης της εκμετάλλευσης. Αυτή περιλαμβάνει το έδαφος κατά τεμάχια, την αρίθμηση ή την ονομασία και το μέγεθος κάθε τεμαχίου χωραφιού, το είδος και τη θέση των γεωργικών κατασκευών, το είδος και τη θέση των εγγείων βελτιώσεων, τους δρόμους προσπελάσεως και το είδος και τη θέση των πολυετών καλλιεργειών. Απογραφή και εκτίμηση της αξίας του εδάφους: Το έδαφος απογράφεται κατά τεμάχια και μάλιστα όπως είναι αριθμημένα στο σχετικό χάρτη, για να γίνονται γνωστά τα χρησιμοποιούμενα από κάθε καλλιέργεια αγροτεμάχια. Παράλληλα όμως με την αρίθμηση των αγροτεμαχίων, επισημαίνεται και η προέλευση κάθε ενός από αυτά (ίδιο ή ξένο) για να γίνεται γνωστή η ολική ή μερική στήριξη κάθε καλλιέργειας επί ιδιόκτητων ή ξένων χωραφιών και η γνώση της επιβαρύνσεώς της από άποψης ενοικίου κατά την ανάλυση των τεχνικοοικονομικών δεδομένων αυτής. Εκτός όμως από αυτά, στο σχετικό πίνακα αναγράφεται αφ' ενός μεν η μορφή κάθε καλλιέργειας (ποτιστική ή ξηρική), αφ' ετέρου η απόσταση κάθε αγροτεμαχίου από 27

30 την κατοικία του γεωργού. Οι δύο αυτές ενδείξεις συνδέονται με την οικονομικότητα της καλλιέργειας κάθε τεμαχίου χωραφιού. Απογραφή και εκτίμηση της αξίας των εγγείων βελτιώσεων: Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται τα μονίμως συνδεδεμένα με το έδαφος περιουσιακά στοιχεία, τα οποία συντελούν στην αύξηση ή στην προστασία της γεωργικής παραγωγής, όπως π.χ. πηγάδια, μόνιμα αυλάκια στραγγίσεως και αρδεύσεως, φράκτες κ.λπ. Η απογραφή και εκτίμηση της αξίας των εγγείων βελτιώσεων αρχίζει με μια σύντομη περιγραφή κάθε κατηγορίας, η οποία περιλαμβάνει το είδος της κατασκευής, το μέγεθος αυτής και τα χρησιμοποιούμενα υλικά, διότι στα στοιχεία αυτά στηρίζεται η διάρκεια ζωής της εγγείου βελτιώσεως, η ετήσια απόσβεση και η επιβαλλόμενη συντήρησή της. Επίσης, στο σχετικό πίνακα αναγράφεται ο αριθμός τον τεμαχίου εδάφους ή των τεμαχίων εδαφών με τον οποίο ή τους οποίους είναι συνδεδεμένη κάθε έγγειος βελτίωση. Η εκτίμηση της αξίας των εγγείων βελτιώσεων, από άποψη τεχνικοοικονομικής παρακολούθησης της γεωργικής εκμετάλλευσης, στηρίζεται κυρίως στη μέθοδο του κόστους υπό τη μορφή του κόστους κατασκευής, εφόσον η έναρξη της λογιστικής παρακολούθησης της εκμετάλλευσης συμπίπτει με το έτος κατασκευής της. Υπό τη μορφή αυτή χρησιμοποιείται η μέθοδος του κόστους ακόμα και όταν το έτος κατασκευής της εγγείου βελτιώσεως δεν συμπίπτει με το έτος έναρξης της λογιστικής παρακολούθησης της εκμετάλλευσης, αρκεί όμως να παρατηρείται μακροχρόνια οικονομική σταθερότητα. Αντιθέτως, εφόσον έχουν μεταβληθεί οι οικονομικές συνθήκες, εφαρμόζεται η ανωτέρω μέθοδος υπό τη μορφή του κόστους ανακατασκευής της εγγείου βελτιώσεως. Συνήθως, στην αρχική αξία της εγγείου βελτιώσεως περιλαμβάνεται και η αξία του τυχόν κατεχόμενου από αυτή εδάφους. Η υπολειμματική αξία της εγγείου βελτιώσεως, δηλαδή η 28

31 απομένουσα αξία της μετά την πλήρη οικονομική της αξιοποίηση, εκτιμάται πριν από την έναρξη υπολογισμού της αποσβέσεως, διότι είναι προϋπόθεση καθορισμού της αποσβεστέας αξίας της. Απογραφή και εκτίμηση της αξίας των γεωργικών κατασκευών: Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται οι αποθήκες, τα υπόστεγα, τα ξηραντήρια (καπνού, αραβοσίτου, μηδικής κ.λ.π.), τα θερμοκήπια, οι δεξαμενές, τα υπόστεγα και το τυχόν τμήμα της κατοικίας, που χρησιμοποιείται μόνιμα για τις ανάγκες της γεωργικής εκμετάλλευσης. Η διάκριση αυτή δικαιολογείται από το γεγονός ότι η γεωργική κατοικία δεν περιλαμβάνεται γενικά στα περιουσιακά στοιχεία της γεωργικής εκμετάλλευσης, αφού χρησιμοποιείται αποκλειστικά από τη γεωργική οικογένεια. Οι αρχές στις οποίες στηρίζεται η εκτίμηση της αξίας των εγγείων βελτιώσεων έχουν άμεση εφαρμογή και στις γεωργικές κατασκευές, δηλαδή εφαρμόζεται η μέθοδος του κόστους κατασκευής ή ανακατασκευής, ανάλογα με το έτος ανέγερσής τους και τη διατήρηση ή μη της οικονομικής σταθερότητας, αφαιρούμενης βέβαια της ανάλογης απόσβεσης. Οι στήλες της υπολειμματικής αξίας και της αυξομειώσεως της αξίας των γεωργικών κατασκευών κατά τη διάρκεια του έτους είναι περισσότερο κατανοητές και συγκεκριμένες, σε σύγκριση με τις αντίστοιχες των εγγείων βελτιώσεων. Από την κατοικία του γεωργού απογράφεται και εκτιμάται η αξία εκείνου του τμήματος, το οποίο συνδέεται άμεσα με τη γεωργική εκμετάλλευση. Απογραφή και εκτίμηση της αξίας των πολυετών καλλιεργειών: Στην κατηγορία αυτή των περιουσιακών στοιχείων περιλαμβάνονται οι πολυετείς ποώδεις, θαμνώδεις και δενδρώδεις καλλιέργειες. Η περιγραφή κάθε καλλιέργειας περιλαμβάνει το είδος, την ποικιλία, την ηλικία και γενικά την εμφάνισή της, δηλαδή στοιχεία τα οποία έχουν άμεσο αντίκτυπο στην αξία της φυτικής της μάζας. 29

32 Η αναγραφή του έτους εγκατάστασης της καλλιέργειας αποβλέπει στον προσδιορισμό της αξίας της στην αρχή του λογιστικού έτους. Το έτος έναρξης της απόσβεσης, του οποίου η σημασία επισημαίνεται ιδιαίτερα για τις πολυετείς καλλιέργειες, συμπίπτει με την ηλικία, που η ακαθάριστη πρόσοδος καλύπτει τις ετήσιες δαπάνες της καλλιέργειας. Το έτος αυτό, εξαρτώμενο από το είδος και την ποικιλία του φυτού, γίνεται συνήθως γνωστό με την έναρξη της, απόσβεσης, εκτός αν υπάρχουν δεδομένα από προηγούμενη ειδική έρευνα για κάθε είδος και ποικιλία φυτού. Το έτος εκριζώσεως ή ανανεώσεως μιας καλλιέργειας, εξαρτώμενο από την παραγωγικότητα αυτής και τη γενική της κατάσταση, δεν μπορεί να προσδιορισθεί επακριβώς, παρά μόνο κατ' εκτίμηση και μάλιστα στηριζόμενο σε προϋπάρχοντα για το σκοπό αυτό στοιχεία. Πάντως, ο υπολογισμός του χρόνου εκριζώσεως ή ανανεώσεως μιας καλλιέργειας είναι τόσο ακριβέστερος, όσο η διάρκεια της παραγωγικής της ζωής είναι μικρότερη, και αντίστροφα. Ο προσδιορισμός του έτους εκριζώσεως ή ανανεώσεως μιας καλλιέργειας, είναι αναγκαίος, διότι μαζί με το έτος έναρξης της αποσβέσεως αποτελούν τη βάση υπολογισμού της ετήσιας απόσβεσης, η οποία συνδέεται άμεσα με την οικονομικότητα της καλλιέργειας και την αξία της σε κάθε συγκεκριμένη ηλικία. Απογραφή και εκτίμηση της αξίας των μηχανών και εργαλείων: Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται τόσο οι σύνθετες, όσο και οι απλούστερες μηχανές, πέρα από τα κάθε μορφής μεγάλα και μικρά εργαλεία. Για την απόκτηση πληρέστερης εικόνας του μηχανολογικού εξοπλισμού της εκμετάλλευσης απαιτείται λεπτομερής και συστηματική καταγραφή των μηχανημάτων και εργαλείων κατά είδος και τύπο, μετά από σχετική περιγραφή της καταστάσεώς τους. Προκειμένου όμως για μηχανήματα, τα οποία χρησιμοποιούνται όχι μόνο εντός της εκμετάλλευσης, αλλά τόσο εκτός αυτής, όσο και για οικογενειακούς σκοπούς (ελκυστήρες, αυτοκίνητα), αυτά 30

33 απογράφονται εξ ολοκλήρου στην εκμετάλλευση, εφόσον χρησιμοποιούνται κυρίως από αυτή, ή απογράφεται στην εκμετάλλευση μέρος της αξίας τους, εφόσον η χρησιμοποίησή τους εκτός αυτής (περιλαμβανομένης και της οικογένειας) είναι κύρια και ουσιαστική. Η αρχική αξία δείχνει την ποιότητα του μηχανήματος και αποτελεί τη βάση υπολογισμού της ετήσιας του απόσβεσης και της αξίας του σε οποιοδήποτε έτος της ωφέλιμης ζωής του. Η υπολειμματική αξία του μηχανήματος, δηλαδή η αξία του μετά το τέλος της ωφέλιμης ζω ής του, εξαρτάται από τα έτη της οικονομικής του ζωής και είναι απαραίτητη για τον υπολογισμό της συνολικά αποσβεστέας αξίας του. Ο υπολογισμός της υπολειμματικής αξίας των μηχανημάτων είναι ευκολότερος, σε σύγκριση με άλλα περιουσιακά στοιχεία της εκμετάλλευσης, υπάρχουν δε για το σκοπό αυτό πίνακες στους οποίους αναγράφεται συνήθως η υπολειμματική αξία κάθε μηχανήματος υπό μορφή εκατοστιαίας αναλογίας της αρχικής του αξίας. Απογραφή και εκτίμηση της αξίας των προμηθειών και των προϊόντων: Στο προτεινόμενο σύστημα γεωργικών λογαριασμών ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην απογραφή και εκτίμηση των προμηθειών (σπόροι, λιπάσματα, φάρμακα,), οι οποίες συνδέονται άμεσα με τους κλάδους φυτικής παραγωγής του σχεδίου παραγωγής της εκμετάλλευσης. Στην περίπτωση αυτή προέχει ο όσο το δυνατόν ακριβέστερος υπολογισμός της χρησιμοποιούμενης ποσότητας κάθε κατηγορίας προμηθειών από κάθε κλάδο της εκμετάλλευσης. Αυτό εξασφαλίζεται με την ακριβή απογραφή και εκτίμηση των προμηθειών που υπάρχουν κατά την έναρξη και τη λήξη της λογιστικής παρακολούθησης της γεωργικής εκμετάλλευσης και των παραγόμενων προμηθειών εντός της εκμετάλλευσης κατά τη διάρκεια του έτους, σε συνδυασμό με την ακριβή τήρηση λογαριασμού αγοράς και πωλήσεως αυτών. 31

34 ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΤΟΥ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ Το παθητικό περιλαμβάνει τα διάφορα περιουσιακά στοιχεία της εκμετάλλευσης, τα οποία ανήκουν συνολικώς ή μερικώς σε τρίτους. Απογραφή και εκτίμηση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων τρίτων: Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται τα ενοικιαζόμενα χωράφια, τα οποία ουσιαστικά ανήκουν σε τρίτους και έχουν απογραφεί στο ενεργητικό για τους εκεί αναφερθέντες λόγους. Η απογραφή και η εκτίμησή τους γίνεται στο παθητικό, για τον υπολογισμό της καθαράς περιουσίας της εκμετάλλευσης. Στο σημείο αυτό δεν γίνεται νέα απογραφή και εκτίμηση των χωραφιών, αλλά μεταφορά αυτών από το ενεργητικό. Απογραφή και εκτίμηση της αξίας των δανείων και των οφειλών: Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται τα διάφορα δάνεια, τα οποία συνδέονται αποκλειστικά με τη γεωργική εκμετάλλευση. Αυτά διακρίνονται σε βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα, ανάλογα με το χρόνο εξοφλήσεώς τους και σε χρήμα και είδος, ανάλογα με τις παρουσιαζόμενες ανάγκες. Κύρια πηγή όλων των δανείων είναι η Αγροτική Τράπεζα, παρατηρούνται όμως συχνά περιπτώσεις αποκτήσεως παραγωγικών μέσων (σπόροι, φάρμακα, μηχανήματα, εργαλεία) με πίστωση και από άλλες πηγές. Η Αγροτική Τράπεζα χορηγεί κατά τη διάρκεια του έτους βραχυπρόθεσμα δάνεια για την ομαλή λειτουργία της εκμετάλλευσης. Αυτά διακρίνονται σε χρήμα, ανάλογα με το μέγεθος (έκταση σε στρέμματα) κάθε κλάδου της εκμετάλλευσης και σε είδος, σχετιζόμενο με κάθε ένα κλάδο αυτής είτε άμεσα (σπόροι καλλιεργειών), είτε έμμεσα (λιπάσματα). Τα δάνεια από τρίτους είναι συνδεδεμένα με την αγορά κυρίως φαρμάκων, σπόρων, 32

35 μηχανημάτων και εργαλείων, τα οποία δεν χορηγούνται από την Αγροτική Τράπεζα. Η αυξομείωση του παθητικού συνδέεται με την επέκταση των υπαρχόντων ή την απόκτηση νέων περιουσιακών στοιχείων και με τη μερική ή ολική εξόφληση παλαιών δανείων. Η αυξομείωση αυτή του παθητικού σε συνδυασμό με το λογαριασμό «γενικής φύσεως εισπράξεις και πληρωμές» αποτελεί τη βάση της ακριβούς εκτιμήσεως του παθητικού στο τέλος του λογιστικού έτους. (Κιτσοπανίδης Γ., 1993) ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ Μετά την απογραφή και εκτίμηση καθενός περιουσιακού στοιχείου ή κάθε μικρής ομάδας ομοειδών περιουσιακών στοιχείων της εκμετάλλευσης, επιβάλλεται η ομαδοποίηση και η περιληπτική παρουσίαση της απογραφής και εκτιμήσεως της εκμετάλλευσης. Με τον τρόπο αυτό γίνεται γνωστό το ύψος του ενεργητικού, του παθητικού και της καθαράς περιουσίας, καθώς και της συμμετοχής κάθε ομάδας περιουσιακών στοιχείων στο ενεργητικό. Από αυτά, το ενεργητικό παριστάνει το μέγεθος της εκμετάλλευσης από οικονομικής άποψης και η καθαρά περιουσία (διαφορά μεταξύ αξίας ενεργητικού και παθητικού) δείχνει τη συμμετοχή του κεφαλαίου του γεωργού στο ενεργητικό. Πράγματι, με τη συνοπτική παρουσίαση της απογραφής αποκτάται μια καθαρή εικόνα όχι μόνο της συνολικής αξίας του ενεργητικού, αλλά και των πηγών προελεύσεως αυτού, δηλαδή της αναλογίας συμμετοχής της καθαράς περιουσίας και του κυρίως παθητικού. Η αναλογία αυτή δείχνει κατά πόσο ο γεωργός στηρίζεται στο δικό του κεφάλαιο και κατά πόσο εξαρτάται από τρίτους, για την ομαλή λειτουργία της εκμετάλλευσης. 33