ΕΚΠΑ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑΣ-ΕΜΒΡΥΟΛΟΓΙΑΣ. Μάθημα : Ιστολογία Εμβρυολογία ΙΙ. Αδένες του πεπτικού συστήματος

Transcript

1 ΕΚΠΑ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑΣ-ΕΜΒΡΥΟΛΟΓΙΑΣ Μάθημα : Ιστολογία Εμβρυολογία ΙΙ Αδένες του πεπτικού συστήματος Νικόλαος Γ. Μαργέτης Γαστρεντερολόγος-Ηπατολόγος-Ενδοσκόπος Υποψήφιος Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

2 Εξωκρινείς αδένες Συνδέονται με την επιφάνεια του επιθηλίου μέσω ενός απεκκριτικού πόρου και μεταφέρουν το προϊόν της έκκρισής τους στο εξωτερικό περιβάλλον ή σε σωματική κοιλότητα ή στον αυλό ενός κοίλου οργάνου

3 Διάκριση βάσει δομής απεκκριτικού πόρου, δομής εκκριτικών μονάδων, εκκριτικού προϊόντος και μηχανισμού

4 Σιελογόνοι αδένες Διακλαδισμένοι σωληνοκυψελοειδείς αδένες

5 Επιθήλιο πόρων σιελογόνων αδένων Εμβόλιμος : χαμηλό κυβοειδές προς πλακώδες Γραμμωτός : κυβοειδές προς κυλινδρικό Ενδολόβιος : κυβοειδές προς κυλινδρικό Μεσολόβιος : κυλινδρικό ψευδοπολύστοιβο Μεσολοβώδης : κυλινδρικό πολυστοιβο

6 Παρέγχυμα Επιθηλιακά στοιχεία Εκκριτικές αδενοκυψέλες Πόροι Λοβοί, μεσολοβώδεις πόροι Λόβια, μεσολόβιοι πόροι Στρώμα Στηρικτικός συνδετικός ιστός Αιμοφόρα αγγεία και νεύρα Μεσολοβώδη διαφράγματα Μεσολόβια διαφράγματα Στηρίζει και υποδιαιρεί το παρέγχυμα

7

8 Σίελος Μισό λίτρο ημερησίως Νερό (97-99%) Σιελική Αμυλάση Γλωσσική Λιπάση Βλέννη (γλυκοπρωτείνες) Λυσοζύμη Λακτοφερρίνη (χηλικές ενώσεις με σίδηρο) Ανοσοσφαιρίνη Α Ηλεκτρολύτες (Κ, HCO3-) ph=6,8-7 (αυξάνεται ανάλογα με ρυθμό έκκρισης)

9 Σύσταση σιέλου Εξαρτάται από το ρυθμό παραγωγής του: όσο αυξάνεται ο ρυθμός, τόσο αυτή πλησιάζει τη σύσταση του πλάσματος Αδενοκυψέλες: ενεργητική διοχέτευση Na+, Cl - και ελεύθερη δίοδος νερού από τα περιβάλλοντα τριχοειδή. Πόροι : ενεργητική επαναρρόφηση Na+,Cl Αρχή: ισότονος, Γραμμωτοί πόροι: υπότονος

10

11 Παρωτίδα Ο μεγαλύτερος σιελογόνος αδένας 25% έκκρισης σιέλου Ορώδης αδενοκυψέλη Λιποκύτταρα IgA Μεγάλου μήκους εμβόλιμοι πόροι Λιγότερο άφθονοι γραμμωτοί πόροι Πόρος Stensen διασχίζει τον βυκανητή

12

13 Παρωτίτιδα

14 Υπογνάθιοι αδένες Μικτές αδενοκυψέλες : οροβλεννώδεις και ορώδεις Ορώδης μηνίσκος : θολωτή δομή από ορώδη κύτταρα πέριξ βλεννωδών κυττάρων (όταν συνυπάρχουν) Βραχύτεροι εμβόλιμοι πόροι, μακρύτεροι γραμμωτοί πόροι Πόρος Wharton : εκβάλλει κοντά στον χαλινό γλώσσας 70% έκκρισης σιέλου

15 Υπογλώσσιοι αδένες oβλεννώδεις αδενοκυψέλες (παχύρρευστο υγρό, γλυκοπρωτείνες oόχι σαφής κάψα oφτωχή ανάπτυξη εμβόλιμων και γραμμωτών πόρων o5% έκκρισης σιέλου oόχι ένας κύριος απεκκριτικός πόρος

16

17 Πάγκρεας

18 Εξωκρινές πάγκρεας

19 Παγκρεατική αδενοκυψέλη Σύγκριση με σιελογόνους αδένες Ομοιότητες (στρώμα) Διαφορές (κεντροκυψελιδικά κύτταρα, όχι γραμμωτοί πόροι, όχι μυοεπιθηλιακά κύτταρα)

20

21 Διπλή αιματική παροχή αδενοκυψελών : ινσουλινοκυψελιδικό πυλαίο σύστημα Θυριδωτά ενδοθηλιακά κύτταρα στα αρτηρίδια πέριξ των νησιδίων του Langerhans

22 Παγκρεατικό κυψελιδικό κύτταρο Πυραμιδικό κύτταρο Αδρό ενδοπλασματικό δίκτυο (ανενεργά προένζυμα) Συσκευή Golgi (κυστίδια) Ζυμογόνα κοκκία (ενεργά και ανενεργά ένζυμα) Πυρήνας στη βάση Μεροκρινής έκκριση Στενές συνδέσεις :OXI αυτοπεψία

23 Συγκέντρωση παγκρεατικών ενζύμων σε κοκκία εξαρτάται από : 1. Επίδραση ορμονών παγκρέατος από το ινσουλινοκυψελιδικό πυλαίο σύστημα 2. Επίδραση παρασυμπαθητικού 3. Διατροφή

24

25 Παγκρεατική έκκριση

26

27

28 Σεκρετίνη S-κύτταρα 12δακτύλου Παράγεται όταν ph δωδεκαδακτύλου < 4,5 και από ΛΟ μακράς αλύσου Δρα στους πόρους της παγκρεατικής αδενοκυψέλης Φυσικό αντιόξινο, αλκαλοποιεί τον παγκρεατικό χυμό και το δωδεκαδακτυλικό περιεχόμενο

29

30 Οξεία παγκρεατίτιδα = διαφυγή ενζύμων στο μεσοκυττάριο χώρο

31 Ήπαρ Κάψα Glisson, περιτόναιο

32 Ιστολογία ήπατος ΔΙΚΤΥΑ πυλαίο ηπατικής αρτηρίας χολαγγείων φλεβικής απορροής τριχοειδών λεμφαγγείων

33 75 % Αιμάτωση ήπατος 25%

34 Κολποειδή - τριχοειδή (θυριδωτό κυτταρόπλασμα), όχι βασική μεμβράνη - Δυναμικό βιοφίλτρο, περνούν μακρομόρια, όχι κύτταρα αίματος - Ανάμειξη δικτύου πυλαίας φλέβας και δικτύου ηπατικής αρτηρίας

35 Χώροι του Disse (1) και του Mall (2) Χώρος Mall : συνέχεια Disse προς περιφέρεια Λέμφος : Disse Mall λεμφαγγεία

36 Επιφάνειες ηπατοκυττάρων Πλαγιοβασική (70%): μικρολάχνες, χώρος Disse, απορρόφηση, ίνες κολλαγόνου, έκκριση πρωτεϊνών και παραγόντων πήξεως Κορυφαία (15%) : μικρολάχνες, πλαισιώνει και δημιουργεί τον χοληφόρο σωληνίσκο, αποφρακτικές συνδέσεις Μεσοκυττάρια (15%) : λειτουργική σύζευξη, μεσοκυττάρια επικοινωνία

37 Κύτταρα Kupffer (KC) Επενδύουν τα κολποειδή Διαφοροποιημένα φαγοκύτταρα >15 % κυττάρων ήπατος >50% ΜΦ σώματος Αστεροειδή κύτταρα Ito Χώρος Disse Παράγουν/ ανακυκλώνουν εξωκυττάριο θεμέλια ουσία + : Ενεργοποιούνται από KC, πολλαπλασιάζονται ΗΠΑΤΕΚΤΟΜΗ - : Παραγωγή κολλαγόνου ΚΙΡΡΩΣΗ Σημαντικές κατηγορίες κυττάρων ήπατος

38 «ΣΑΝ ΣΦΟΥΓΓΑΡΙ». Εξαγωνικό πρίσμα Τα ηπατοκύτταρα διατάσσονται σε μονόστοιβες πλάκες διακλαδιζόμενες και αλληλοσυνδεόμενες με αποτέλεσμα τη δόμηση λαβυρίνθου, που παρακολουθεί τα κολποειδή. Οι αναστομούμενες δοκίδες ηπατοκυττάρων ορίζουν τα κολποειδή. Οι κεντρικές φλέβες πορεύονται παράλληλα, οι ηπατικές φλέβες κάθετα προς τις πυλαίες τριάδες

39 Ηπατικές δοκίδες

40

41 Χολαγγείο Ηπατική αρτηρία Πυλαία φλέβα ασαφής γεωμετρική οργάνωση Πυλαία τριάδα

42 Πυλαίο διάστημα-αφοριστικό πέταλο

43 Πώς ορίζουμε το ηπατικό λόβιο; Η βασική δομική και λειτουργική μονάδα του ήπατος

44 Κλασικό ηπατικό λόβιο (αιματική απορροή)

45 Πυλαίο λόβιο (απορροή χολής)

46 Ηπατική ετερογένεια Η ροή του αίματος εντός των φλεβικών κολποειδών δημιουργεί διαβαθμίσεις για το οξυγόνο και τα θρεπτικά συστατικά που ορίζονται ως ζώνες Ι, ΙΙ και ΙΙΙ. Η ζώνη Ι ή περιπυλαία είναι πλουσιότερη σε οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά, έχει οξειδωτικά ένζυμα και δέχεται τη μέγιστη επίδραση της τοξίνης της συστηματικής κυκλοφορίας. Η ΙΙΙ ή κεντρολοβιακή ζώνη (η πιο απομακρυσμένη από την αρτηριακή παροχή) είναι πτωχή σε οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά και περιέχει ένζυμα εστεροποιητικών αντιδράσεων. Ευαίσθητη σε βλάβη από υποξία-ισχαιμία.

47 Ηπατική αδενοκυψέλη (αιμάτωση)

48

49

50

51

52 Χοληφόρος σωληνίσκος - Εξωκυττάριος σωληνοειδής χώρος ανάμεσα σε παρακείμενα ηπατοκύτταρα - Έκκριση χολής από το ηπατοκύτταρο (ATP-εξαρτώμενη, η έκκριση ΧΑ δημιουργεί αναγκαία ωσμωτική κλίση για ροή νερού) - Όχι χολαγγειοκύτταρα

53 Οι στενές αποφρακτικές συνδέσεις αποτελούν φραγμό ανάμεσα στις δύο επιφάνειες του ηπατοκυττάρου, οι οποίες επιτελούν διαφορετικές λειτουργίες, διαχωρίζουν δίκτυο αίματος από δίκτυο χολής

54 Χολή- Συστατικά 1. Συζευγμένα χολικά άλατα (ΧΑ) ή χολικά οξέα ή (ΧΟ) 2. Χοληστερόλη 3. Φωσφολιπίδια 4. Συζευγμένες ενώσεις της γλουταθειόνης 5. Γλυκουρονίδια της χολερυθρίνης 6. Na, Cl και νερό 7. Ιχνοστοιχεία Μεταβολικά προιόντα φαρμάκων και βαρέων μετάλλων ph 7,4 (ήπαρ) 6,8 (χοληδόχος κύστη) Χρώμα : χρυσαφί (ήπαρ) κιτρινοπράσινο (ΧΚ) Ποσότητα : 600 ml ανά ημέρα

55

56

57 ΟΔΟΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΧΟΛΙΚΩΝ ΑΛΑΤΩΝ : Ο ΚΥΡΙΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΞΟΥΔΕΤΕΡΩΣΗΣ ΤΗΣ ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗΣ

58

59 Εντεροηπατική κυκλοφορία ΧΑ 6-10 φορές/ημέρα x 3-4 gr=20-40 gr ΧΑ/ημέρα

60 . Συζευγμένα ΧΑ : επαναρρόφηση σε τελικό ειλεό. Μη συζευγμένα ΧΑ : επαναρρόφηση σε λεπτό έντερο (μηχανισμός 1= βασικός). Ποσοστό επαναρρόφησης : 90 %

61 Χολερυθρίνη Χολοχρωστική Λιποδιαλυτή Στα υγρά του σώματος (αίμα, ούρα, χολή) κυκλοφορεί σε υδατοδιαλυτή μορφή ή μεταφέρεται συνδεδεμένη με αλβουμίνη - Ελεύθερη χολερυθρίνη στο αίμα = σε ελάχιστο βαθμό Προιόν του μεταβολισμού της αίμης (μέσω χολοπρασίνης) Αιμοσφαιρίνη ή μυοσφαιρίνη Κύτταρα ΔΕΣ (Σπλην, ήπαρ, ΜΟ) Δυνητικά τοξική ουσία (πχ ΚΝΣ)

62 Plasma Hepatic cell Bile Alb B B + GST B + UDPGA CB MRP2 Alb B :GST UGT1A1 ser Σύζευξη χολερυθρίνης με γλυκουρονικό οξύ

63

64 Έμμεση Άμεση Λιποδιαλυτή Ασύζευκτη Σύμπλεγμα με λευκωματίνη Αίμα συστηματικής κυκλοφορίας Φυσιολογικά 95% ολικής χολερυθρίνης Δεν περνά στα ούρα : αύξηση παραγωγής, διαταραχή πρόσληψης/σύνδεσης Υδατοδιαλυτή Συζευγμένη (με γλυκουρονικό οξύ: υδατοδιαλυτό γλυκουρονίδιο χολερυθρίνης) Αίμα συστηματικής κυκλοφορίας (γλυκουρονίδιο) Αίμα πυλαίας κυκλοφορίας (σαν ουροχολινογόνο) Ούρα (σαν ουροχολίνη ή γλυκουρονίδιο) : διαταραχή συζευκτικού συστήματος ή παροχέτευσης Μορφές χολερυθρίνης

65 Χοληδόχος κύστη Καταδύσεις Rokitansky Aschoff (σχισμές του βλεννογόνου) Όχι υποβλεννογόνιος χιτώνας Όχι βλεννογόνια μυϊκή στοιβάδα

66

67 . Η ωσμωτικότητα εξαρτάται από τον αριθμό των σωματιδίων στο διάλυμα. Η συγκέντρωση των σωματιδίων παραμένει σταθερή, επειδή τα ΧΑ ενσωματώνονται στα μικύλλια. Ισοωσμωτική με πλάσμα

68

69 Ίκτερος

70 Καλό τριήμερο