ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ"

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Παρασκευή, συντήρηση και έλεγχος συνθετικού αποβλήτου, με αναλυτικές τεχνικές, με σκοπό τη μελέτη πρότυπης μονάδας MBR ΒΛΑΣΣΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΤΖΑΜΤΖΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΘΗΝΑ 2014

2 Περιεχόμενα ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 5 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ... 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ρύπανση και μόλυνση νερού Πηγές ρύπανσης Ποιοτικά χαρακτηριστικά υδατικών αποβλήτων Αστικά απόβλητα Βιομηχανικά απόβλητα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Επεξεργασία και επαναχρησιμοποίηση υγρών αποβλήτων - νομοθεσία Κλασικά συστήματα επεξεργασίας Σύστημα επεξεργασίας MBR (Membrane BioReactor) Χρήση της μονάδας MBR Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα μονάδας Επαναχρησιμοποίηση υγρών αποβλήτων Άρδευση αγροτικών περιοχών Εμπλουτισμός υπόγειων υδροφόρων Ανακύκλωση στη βιομηχανία Αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος Αστική χρήση Επαναχρησιμοποίηση στην Ελλάδα Νομοθεσία Η κοινή υπουργική απόφαση / Σκοπός Πεδίο εφαρμογής Τύποι επαναχρησιμοποίησης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Συνθετικά απόβλητα Τύποι συνθετικών αποβλήτων Μέθοδοι συντήρησης συνθετικών αποβλήτων Ψύξη Αποστείρωση Δημιουργία όξινου (ph<3) ή αλκαλικού περιβάλλοντος (ph>11) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Αναλυτικές μέθοδοι ελέγχου παραμέτρων ρύπανσης σε νερά Οπτικές μέθοδοι Θολερομετρία Ανακλασιμετρία (Reflectometer) Φασματομετρία Ηλεκτρομετρικές μέθοδοι Ειδικές μέθοδοι Βιοχημικά απαιτούμενο οξυγόνο (BOD) Χημικά απαιτούμενο οξυγόνο (COD) Ολικός οργανικός άνθρακας (ΤOC ) Σελίδα 1

3 ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Αναλυτικά όργανα Αγωγιμόμετρο Αυτόματος τιτλοδότης Orion Θερμοαντιδραστήρας Merck TR Θερμοαντιδραστήρας Hach-Lange HT 200S Φωτόμετρο Hach DR Φωτόμετρο Hack DR ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 - Χημικά είδη ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Παρασκευή και έλεγχος του συνθετικού αποβλήτου ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Συντήρηση αποβλήτου σε θερμοκρασία περιβάλλοντος Αποτελέσματα και συζήτηση Συντήρηση χωρίς ρύθμιση ph σε διάρκεια μιας εβδομάδας Μεταβολή COD και διαλυτού COD Μεταβολή ολικού αζώτου Μεταβολή ph Μεταβολή αγωγιμότητας Συντήρηση με Αρχική Ρύθμιση ph=3 σε διάρκεια μιας εβδομάδας Μεταβολή COD και διαλυτού COD Μεταβολή ολικού αζώτου Μεταβολή ph Μεταβολή Αγωγιμότητας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Συντήρηση αποβλήτου με ψύξη στους 4 ο C Αποτελέσματα και συζήτηση Συντήρηση χωρίς ρύθμιση ph σε διάρκεια μιας εβδομάδας Μεταβολή COD και διαλυτού COD Μεταβολή ολικού αζώτου Μεταβολή ph Μεταβολή αγωγιμότητας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Βιβλιογραφία Παράρτημα Α Πίνακες Παράρτημα Β Περιεχόμενα πινάκων και διαγραμμάτων Σελίδα 2

4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ένα από τ α μεγαλύτε ρα προβλήμ ατα που αν τι μετω πί ζε ι ή δ η η παγκόσμια κοινότητα, και που οι προβλέψεις αν αφ έρου ν ό τι πρόκε ιται ν α αυξηθ εί έ ν το ν α τι ς ε πόμ ενες δ εκαετίες, είναι αυ τ ό τ η ς έ λλε ιψ ης πό σιμ ου ν ερού. Κ άτι τ έτοιο μ πο ρεί ν α αντιμετω πιστε ί μ ε τ η ν ε παναχρ ησ ιμοποίηση υδάτω ν μ ε τρ ό πο ασφαλή γι α τ η δ ημόσια υ γεία και με γνώμονα πάντα τ η ν ποιότητα ζωής. Τ ο σύστημ α M BR ( M embran ebioreactor ) υ πό σχεται λύσεις γ ι α τ η ν ε πεξ εργασία υδάτων, ι δι αί τ ερα σε μικρ ές ε παρχιακέ ς πόλε ις και χωριά ό που οι ποσότητες τω ν λυμάτω ν ε ίναι πε ριορισμ έ νες. Δ ί νε ι λύσεις σ ε προβλήμ ατ α ό πως άσχημες οσμ ές και έ χε ι υψ η λές αποδόσεις. Σ αφώς υ πάρχου ν και μειονεκτ ήμ ατα ό πως τ ο υψηλό κόστος, η αν άγκη ε ξειδικευμένου προσωπι κού γι α την λε ι του ργία τ ου και η έ λλειψ η ε ρευ νώ ν που ν α εξασφαλίζε ι τ ην απόδοσή τ ου. Μ ε τ η ν πάροδο του χρ όνου όμ ως αυτά τα μ ειονεκτήμ ατα δ είχνο υν ν α εξ αλείφονται. Τ α συνθετι κά απόβλητα είναι τ ο πρώτο βήμ α γι α τ η μελέ τ η ε νός πιλοτι κού βιοαντιδρ αστήρα ε πεξεργασ ί ας λυμάτω ν. Η παρούσα ε ρ γασία ασ χολε ίται κυρίως μ ε τ η ν πρ οσπάθεια παρ ασκε υής ενός αντιπρ οσωπευ τι κού σ υ νθετικού αποβλή τ ου, που ν α προσομοιάζει τ η σύ στ αση ε νός αληθινού αποβλή τ ου. Ε πίσης ερευ ν ά την συ ν τ ήρ ησ ή του με τ ις μ εθόδους τ ης ψύξης και τη ς δ ημ ιουργίας ό ξινου πε ριβάλλοντο ς, ώ στε το απόβλητο να έχει πάντοτε σ τ αθ ερή σύ σ ταση κατά τ ην είσοδό του στο υ πό μελέτη σύστημ α MBR. Χ ρ ησ ιμοποιήθ η καν αναλυτι κές τ ε χνι κές γι α τ ο ν έ λεγχο του συ ν θετι κού αποβλήτου. Συ γ κε κριμένα η σταθερ ό τητά τ ου μ ετρήθ η κε σ ε όρους C OD, δι αλυ τού COD, ο λι κού αζώ τ ου, ph και αγωγιμ ότητας. Τ α αποτελέσματα κρ ίθηκαν αρκε τ ά ι κανοποιητικά γ ι α την συντήρ ησ ή τ ου συνθετι κού με τ η μ έθοδο τ ης ψύξης σ ε δ ι άρ κεια μιας εβδομ άδας. Έτ σι μπορεί ν α παρασ κε υάζεται απόβλητο μία φ ορά τ η ν εβδομ άδα και όχι σε καθημερινή β άση γ ια τ ις αν άγκες λε ιτουργίας της μ ονάδας M BR. Σελίδα 3

5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα εργασ ία που ε κπονήθηκε κατά τ ο ακαδημ αϊ κό έτος αποτελεί την διπλωματι κή μ ου εργασία. Η ε κπόνηση τ ης παρούσας υ λοπο ι ήθ η κε στο ε ργαστήριο Α ν αλυ τι κής χημ είας τ ης Σ χο λής Χ ημικών Μηχανι κών τ ου Εθ νι κού Μ ε τσ όβιου Πολυτεχνείου. Θ α ή θ ε λα να ευ χαρ ιστήσω θ ερμ ά όσους σ τ άθ η καν δί πλα μ ου μ ε κάθε τ ρόπο και με βοήθ η σ αν σ τ η ν ο λοκλήρωση τ ης παρούσας δ ι πλωματι κής εργασ ί ας. Ιδ ι αίτερα απευ θύ νω έ ν α μ ε γάλο ευχαριστώ σ το ν ε πιβλέπο ν τα καθηγητή κ. Ν ι κόλαο Τ ζαμτζή γ ι α την ανάθ εση τ ου εξ αι ρετι κά ε ν δι αφ έροντος θέματος, τ ην καθ οδήγησή τ ου, και τ ις πο λύτιμες κατευθύ ν σεις που μ ου παρείχε σε ό λη τ η δι άρκεια ε κπόνησης τ ης δ ι πλωματι κής μ ου ε ρ γασίας. Ε πίσης θα ή θ ε λα να ευ χαρ ιστήσω τον υ ποψήφιο δι δ άκτ ορα κ. Κω ν σταντί νο Χ ατζηκω νσ τ αντίνου γ ι α τ ην αμέριστη βοήθ ειά τ ου καθ ό λη τη δ ι άρ κεια ε κπόνησης της δ ι πλωματι κής εργασ ί ας. Σελίδα 4

6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τ ο ν ερό είναι πολύτιμ ης σ ημ ασ ίας ο υσία γι α τ ον άνθρωπο, δ ε δομ έ νου ότι ο ανθ ρώπινος οργανι σμός δεν αν τέ χει πά νω από μια ε β δομ άδα χω ρίς αυτό. Σ τη δεκαε τ ία το υ 1950, μ όνο πέ ντε χώρες αντιμετώ πιζαν πρ όβλημ α ε πάρκειας ν ε ρού, αλλά σ το τέ λος τ ης δ ε καε τ ίας τ ου ε ί χαν σοβαρό πρόβλημ α 2 6 χώ ρες μ ε πληθυ σμό πάνω από 3 00 ε κατομμύρια. Ο ι πρ οβλέψεις γ ια τ ο 2050 δ ε ίχνουν ότι 66 χώρες με πληθυ σμό πε ρίπου τ α 2 /3 του συ ν ο λι κού πληθυ σμού τ ης γ ης θ α ε μφαν ί ζου ν σ οβαρά προβλή μ ατ α έ λλειψ ης ν ε ρού. Η ταυ τ ό χρονη αύξησ η του πληθυ σ μού τ ου πλανήτη και ο περιορισμ ός τω ν πη γ ώ ν κατάλληλου νε ρού ( η αύξησ η τ ης ζήτησ ης τ ου ν ερού είναι κατ ά μ έσο όρο τρ εις φ ορές πιο γ ρ ήγορη από τ ην αύξησ η τ ου πληθυσμού ) τό σο γ ι α πόση, όσο και ό λες τ ις άλλες απαραίτητες χρ ή σεις τ ου, δ ημιουργεί τ η ν υ ποχρ έωση σ τ ην παγκόσμια κο ινότητα ν α δει αυτόν τ ο ν πο λύ τι μο πόρο με τ ην πρέπου σ α προσοχή. Ένας κάτο ι κος του νό τι ου η μισφαιρίου καταν αλώνει περίπου λί τρ α νε ρού την ημ έρα, ε νώ έ ν ας μ έσος κάτ οικος του β ορείου ημ ισφ αι ρίου έ χει μέση κατανάλωση ν ε ρού από λί τρ α η μερησίως τ α ο ποία γ ί νο ν τ αι 500, αν προστεθ ούν ο ι ανάγκες τ ης β ιομ η χανί ας [1]. Σύμφωνα με τ ην έρευ ν α τ ης U N ESCO που πραγμ ατο ποιήθ η κε τ ο γι α τ α παγκόσμια απο θέμ ατ α ν ερού, σ τ ις προσεχε ίς δεκαετί ες η κατά κεφαλή ν ποσότητα ν ε ρού σε παγκόσμιο επίπε δο αναμένε τ αι να μ ειωθεί κατ ά 30%. Ό λα αυ τ ά αναμ ένε τ αι ν α πρ ο καλέ σουν προβλήμ ατα δ ι αφ όρων ε κφάν σεω ν σ το ν παγκόσμιο πληθυ σμ ό ( δίψ α, ασθένειες, κακή υ γι εινή, έ λλε ιψ η τρ οφ ής ), και αναζητο ύνται τ ρόποι τ όσο γ ι α τ ην άμβλυ ν ση τω ν ε πι πτώ σεων τω ν παρ απάνω, όσο και γ ι α τ η ν ο υσιαστική αντιμετώ πιση τ ου προβλήματος. Ε ί ν αι εξ αι ρετι κά σ ημ αντι κό ό τι σ ήμ ερα το 8 0% περίπου του δ ι αθ έσιμου πό σιμ ου ν ερού σ το ν πλανήτη χρ ησ ιμοποιείται στη γ ε ωργί α, τ ο 8 % στη βιομ η χανία και μ όνο 1 0 % προορίζετα ι γι α ο ι κι ακή κατ ανάλωση. Αν δε, λάβ ουμε υ π όψ η μ ας ό τ ι ο ι σύ γ χρ ο νες μέθοδοι καθαρισμού μ πο ρούν ν α συμβάλλουν ώ στε να μ ειωθού ν ο ι αν άγκες γι α ν ερό στη γ ε ωρ γί α κατ ά 10-50%, στη β ιομ η χανί α κατ ά % και σ τις πόλεις κατά τ ο 1/ 3 χωρίς υ ποβίβασ η του βιοτικο ύ ε πιπέδου, συμπεραί ν ουμε τ ην τ ε ράστι α σ ημ ασία που έ χουν, και που θ α έχου ν σ το μέλλον, ο ι μέθοδοι αυτο ί. Ε ί ν αι ου σιώδες λοιπόν γι α την ε πιβίωση του ανθρώπι νου ε ί δους, ν α γ ίνουν σ υστηματικές και αυ στηρά ε πι σ τημονικές μ ε λέ τες γι α τ η ν βελτ ι στοπο ίηση αυ τώ ν τ ων μεθόδω ν. Σελίδα 5

7 Τ ο νε ρό απο τε λεί σ τ ρατηγι κής σ ημ ασ ί ας αγ αθό αν ά τ ην υφήλιο και θα αποτελέ σει αιτία γ ι α πολλέ ς πο λι τ ικές διενέ ξεις και πιθαν ώς ακόμ α και ένοπλες συ ρράξ εις. Χ αρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί τ ο σ χέ δι ο γ ι α χτίσιμο φράγμ ατο ς στους ποταμ ούς Τί γρ η και Ευφράτη από τ η ν Τουρκί α ( Πρ ό γρ αμμα Ν ο τι ο ανατολι κής Ανατολί ας ) που κατά τ ο παρελθόν οδήγησε τ η ν Σ υρία και τ ο Ιρ άκ ν α δ ι αμ αρτυ ρ ηθ ού ν εντόνως σ τ η ν Τ ου ρκική κυβέρνησ η, δ ιότι τ ο φράγμ α θ α περιόριζε τ α αποθέμ ατ α ν ερού που θ α κατέληγαν σ αυτές τ ις χώρες. Τ ο πρόγρ αμμα αυτό δεν έ χει α κόμ α ο λοκληρ ωθεί λόγ ω δ ι ακο πή ς τ ης χρ ημ ατο δότησης του έ ρ γου από τ η ν Π αγ κόσμια Τρ άπεζα εξ αιτίας τ ης μ η υ πο γ ρ αφής ο ριστικής συμφωνίας μεταξύ τω ν τριών Κρ ατώ ν. [ 1 ] Π ο λλοί αναλυ τ ές έχου ν πρ οβλέψει ό τι τ ο καθ αρ ό ν ερό θ α γ ί νει το πετρέλαι ο τ ου μ έλλοντο ς. Με αυ τό τ ο δεδομένο, χώ ρε ς του Α ρ κτι κού Κύ κλου ό πως ο Κ αν αδάς και η Ρωσία με τ ην παγωμένη Σ ιβηρία, δι αθέτο ν τας τεράστια και πλε ο ν άζο ντα απο θέμ ατ α νε ρού, αναμένε τ αι ν α αναρ ριχηθ ού ν οικονομικά, ανταγω νι ζόμενε ς τις πιο πλούσιες χώ ρες του πλανήτη ( Ηνωμένες Π ο λι τε ίες τ ης Α μερικής, Κ ί ν α, Ευ ρωπαϊ κή Έν ωση). Σ τ η ν κατ εύθυ νσ η της δ ι ατ ή ρησης τ ης υφιστάμενης πο ιότητας τω ν Υ δ άτω ν καθ ώς και τ ης βελτί ωσης αυτής, οι κυ βερνήσ εις τ ων κρατώ ν και δι άφ οροι δι εθνε ίς ο ρ γαν ι σμοί έ χου ν συστήσει και προτείνει δ ι άφορες μεθόδους και πρακτι κ ές, τόσο γ ι α τ ον καθαρισμ ό τω ν υ δ ατ ι κώ ν π όρων από κάθε ανθ ρώπι ν η ε πιβάρυνση, ό σο και γι α τ η ν διαπίστωση, με ε πιστημονικά μέσα, τ ης ακριβούς σύ σ τασης και ποιότητας τω ν υ δ άτω ν. Σ τ ις Η νωμένες Πο λιτείες τ η ς Αμ ερικής, μ έσω τ ης E.P.A., και σ τ η ν Ευρωπαϊκή Ένω σ η, μ έσω του Συμβ ου λίου της Ευ ρώπης, έ χε ι καθοριστεί συ γ κε κριμ έ νο ν ομ ι κό π λαί σιο γι α τ ην προστασία τ ων Υ δ άτ ων από κάθε ε πιβαρυντι κή ανθ ρώπινη δρ αστηρ ιότητα και γι α τ η ν αποτελεσματική δι α χείρισή τους, καθώς ε πίσημ α τ ο ν ε ρό αντιμετω πίζε τ αι ως μέγιστη παγκό σμ ια κληρ ο νομ ιά και όχι ως ε μ πο ρικό πρ οϊόν. Σελίδα 6

8 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ρύπανση και μόλυνση νερού Μ ε τ ον όρο "Ρύπανσ η " νο είται ο ποιαδήποτε εισαγω γ ή ή δ ι ασ πορά σ τ ο περιβάλλο ν ( αέρας, νερό, έδαφος ) είτε: 1) ε ν ώσεων και ουσιών σε συ γ κε ντρώσεις αρκετά μ εγάλες ώστε ν α καθιστού ν β λαβ ερές, ε πι κίνδυ νες και τοξ ι κές γι α τ ο ν άνθρωπο καθώς ε πί σ ης και ικανές να δι αταρ άξ ουν ανεπανό ρθωτα μια ισορροπί α. 2) ε ν έργε ι ας όπως θερμ ότητα, φως ή θόρυβος. Μ ε το ν ό ρο "Μόλυνση" νο είται ο πο ι αδ ή ποτε εισαγω γ ή ή δ ι ασ πορά σ τ ο περιβάλλον ( αέρας, νε ρό, έ δ αφ ος ) παθογό νω ν μ ικροοργανισμ ώ ν σ ε συ γ κε ν τρ ώσεις αρκετά μ ε γάλες ώ στε να καθιστού ν ε πι κίνδυνες γ ι α το ν άνθ ρωπο ή ι κανέ ς ν α δι ατ αράξου ν ανεπανό ρθωτα μια ισορροπί α. Ο ι παρ απάνω ορισμ οί ε ί ναι γ ε νι κοί και αφ ορούν ό λα τ α είδη ρύ πανσ ης. Εμ είς θα ασχο ληθ ούμε μ ε τ α υ γρ ά απόβλητα τ α ο πο ία αποτελού ν σ ήμ ερα μια από τ ις κυ ριότερες πη γ ές ρύ παν σ ης και μ ό λυνσης του πε ριβάλλο ν τος. Τ α υ γρ ά από β λη τ α αποτε λού νται κατά 99,9% από ν ε ρό το ο ποίο έ χε ι χρ ησ ιμοποιηθ εί από το ν άνθρωπο, ε ίτε σ τις συ ν ηθ ισμ έ νες οικιακές χρ ή σεις (πλύσιμο, καθαριότητα ), είτε σ τ ις βιομ η χαν ι κές παραγ ω γι κές δ ι αδ ι κασ ίες, μ ε απο τέ λεσμ α ν α έ χει υ ποστε ί σ ημ αν τ ι κή ποιοτι κή υ ποβάθμιση. Η υ ποβάθμιση αυ τή οφ είλεται σ το γε γ ονός, ό τι κατ ά τ η χρήση τ ου, τ ο ν ερό γ ίνεται αποδέκτ ης πολλώ ν χημικώ ν και β ιολογι κών παραπροϊόντων, η α πόρριψη τω ν ο ποίων στο πε ριβάλλον δ η μιου ρ γεί πληθώρα περιβαλλο ν τι κών προβλημ άτω ν. Τ α υγρά από β λητα δ ε ν είναι τί ποτα άλλο παρά νε ρό τ ο οποίο έ χει χρησιμ ο ποιηθεί από το ν άν θρωπο σε μ ια πληθ ώρα εφ αρμ ογών. Ο ι κύριες πηγές προέλε υσής τους είναι οι κατοικίες, τ α ι δρύματα και ο ι δ ι άφορες εμ πο ρικές κ αι βιομηχανι κέ ς ε γκατασ τ άσ εις. Η έ ντονη συ γ κέντρ ωση πληθυ σμών σ τα αστικά κέντρ α και η ρ αγδαί α β ιομ η χανι κή ανάπτυξη ο δήγησ ε σε υπερκατ ανάλω ση ν ερού από τ ο ν άνθρωπο και σ ε τ αχε ί α μ ε τατρ ο πή τ ου πολύτιμου αυ τού αγαθού, ίσως τ ου πολυ τιμ ό τε ρου στον πλαν ή τ η, σ ε «β ρ ώ μ ι κο ν ε ρό» δ η λαδή σε απόβλητο. Τ α υγρά απόβλητα περιέχου ν ρυ παντι κέ ς και μολυ σμ ατι κές ουσίες και η απ ευ θείας δ ι άθ εσή τους σε έ ναν φυσικό, συ ν ήθως υ δ άτ ι νο αποδέκτη, εγκυμονε ί κινδύ νου ς τό σο γ ι α το ν απο δέκτη ό σο και γ ι α τα υ πό λοιπα έμβια όντα, κυρίως όμως γι α τον άνθρωπο. Σελίδα 7

9 Γ ι α τ ην πρ οστασ ία τ ου περιβάλλο ν τος και τ ης δ ημόσιας υγείας ε ί ν αι απαραί τ ητες ο ι θ εμελιώδεις γ νώ σεις τ ων χαρ ακτηριστι κών τ ω ν υ γρών αποβλήτων, τ ης ε πί δρ ασ ής τ ους σ το περιβάλλον, τω ν μ εθόδω ν ε πεξ εργασ ί ας που μ πορού ν ν α εφ αρμοστού ν γ ι α την απομάκρυνση και τ η ν εξ ουδετέ ρωση αυ τώ ν τ ων συ στατ ι κώ ν και τ ω ν μεθόδω ν γι α τ η ν αξιοπο ίηση ή τ η ν ασφ αλή δ ιάθεση τω ν σ τ ερεώ ν που παρ άγο ν τ αι κατ ά την ε πεξ εργασία τους. 1.1 Πηγές ρύπανσης Σημει ακ ές π ηγές ρύπανσης χαρ ακτηρίζονται ό λες οι πηγές που ε κβάλλου ν ρύ πους σε ε ν το πισμ έ να σημεία. Αυ τ ά ε ίναι τ α άκρα αγωγώ ν, τ άφ ρων ή αποχε τε υτικών δικτύων που καταλήγου ν σε υ δ άτ ινους αποδέκτε ς. Σ ε αυ τ ή τ η ν κατηγορία τ αξινομ ού νται οι β ιομ η χανι κές μονάδ ες, ο ι μ ονάδες επεξεργασ ί ας λυμάτω ν που απομακρύνου ν μέ ρ ος τ ω ν ρύ πω ν, ε ν εργά ή ε γ κατα λειμμένα ο ρυ χε ί α, π ε τρελαιοπηγέ ς και τ άνκερ. Ε πε ιδή βρίσκονται σ ε συ γ κεκριμ έ νο μέρος, συνήθως σε ασ τικές περιοχές, είναι σ χε τι κά ε ύκολο ς ο εντοπισμ ός του ς και κατ ά συ νέ πεια η παρ ακο λούθησή τ ους. Μ η ση μειακ ές πη γές ρύπανσης είναι πηγές οι ο ποίες δ ε ν ε ίναι δ υνατό ν ν α ε ν το πι στού ν σ ε κανένα ειδι κό σ ημ είο απορροής. Εί ν αι συ ν ήθ ως μεγάλε ς πε ριοχές που ρυ παίνο υν το ν ερό με ε πιφ ανε ι ακή απορροή, υ πε δ άφια ροή ή από θεση σ την ατμ όσφαιρα. Τέτο ιες ε ί ν αι, γι α παράδ ε ι γμ α, οι απορροές χημ ικών στα επι φ αν ειακά νε ρ ά και η δι αρροή τους σ το έ δ αφ ος μέσα από χωρά φ ι α, υ λοτομ ημ ένα δ άση, δ ρόμ ους και αποχετεύσεις. Εκτιμ άται ό τι σε χώρες με αγροτική παρ αγω γή η γε ωργι κή ρύ παν σ η, υ πό τ η μορφ ή σ τε ρεών αποθέσεων, ανόργαν ω ν λι πασμ άτ ων, κο πριάς, αλάτ ω ν δ ι αλυμένων σ τ ο ν ερό άρ δευσης και παρ ασιτο κτό νω ν, είναι υ πεύθυ ν η γ ι α πάν ω από το 60% τ ων συ νο λικώ ν ρύ πω ν πο υ φτάνου ν σ ε ποτάμια και λίμνες. Ο έ λε γ χος τ η ς ρύ πανσ ης αυτού τ ου τύ που είναι πολύ δ υσχε ρ ής, ε πειδή ε ίναι δύσκολο ν α ε ν το πιστού ν ο ι τ ό σο δ ι αφ ορετικές και διεσπαρμ έ νες πη γ ές ρύ πανσ ης. Σελίδα 8

10 1.2 Ποιοτικά χαρακτηριστικά υδατικών αποβλήτων Τ α υ γρ ά ασ τι κά απόβλητα πε ριέχου ν κυ ρίως οργανι κές ου σίες ( υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, λίπη, έ λαια, φ αινόλε ς, ε πιφ ανε ι ακά τ ασιενε ργές ου σίες), αν όργανες ο υσίες (άζωτο, φ ώσφ ορο, δ ι άφ ορα άλατα), και δ ι άφορα στερεά. Π ε ριέχου ν ε πί σ ης ο υσίες οι ο ποίες β ρίσκονται σ ε κολλο ειδή μ ορφ ή, μ ι κρ οοργαν ι σμούς, τ οξ ι κές ου σίες, μέταλλα, ι χνοστο ι χε ί α καθώς και δι αλυμένα αέρια, όπως αμμωνί α (ΝΗ 3 ), υδρόθειο (Η 2 S ) κ.ά. Ο ι ουσί ες αυτές χαρ ακτηρ ίζονται ως ρυ παντές του ν ερού και του περιβάλλο ντος γε ν ικότερα. Η ε πε ξεργασία τ ω ν υγρών απο β λήτων ε ί ν αι απαρ αί τ ητη, ε πιβάλλεται από τ η ν ομοθεσία και σ το χεύει σ τ η ν εξου δετέρωση και την απομ άκρυνσ η αυτών τω ν ρυ παν τ ών. Ο ι ρύ ποι του νε ρού διακρίνο ν τ αι σε: συ μβατι κούς, μ η συμβατι κούς, θ ερμ ι κούς και ρύ πους (μ ο λυ ντές ) από μικρόβια. Στους συ μβ ατικούς ρ ύπους ανήκου ν ουσίες που πρ οέρχονται από ανθρωπο γε ν είς δραστηρ ιότητες ό πως οργανι κή ύ λη (ο ρ γ αν ι κές ο υσίες ), ε νώσεις το υ αζώτου ( αμμωνι ακά N H 4 +, νι τρ ώδη N O 2 -, ν ι τρ ι κά άλατα N O 3 - ), ε νώσεις τ ου φ ωσφόρου ( κυρίως φωσφορι κά άλατα P O ). Στους μ η συ μβ ατικούς ρύπους του ν ε ρού πε ριλαμβάνο ν τ αι τ α β αρέα μ έταλλα (Cd, C r, H g, P b, Ni, C u, Zn, κ. λ.π. ), οι τ οξικές ο ρ γ αν ι κές ε νώσεις και ουσίες ό πως τ ο αρσενικό ( As ), τ α θ ειού χα (S 2 - ), τ α κυ ανιού χα ( CN - ) και τ α ρ αδ ι ενεργά υ λι κά. Οι τ οξ ικές ο ρ γ αν ι κές ε νώ σεις ε ί ν αι ου σίες οι οποίες έ χουν συντε θεί από τον άνθρωπο γ ι α δ ιάφορες χρ ήσ εις. Σ που δαιότερες απ αυ τές ε ίναι τ α παρασιτο κτό ν α, τα ε ντομοκτόνα, τα ζιζαν ιοκτό ν α, τ α ο πο ία καταλήγου ν σ το νερό λό γω της ευρείας χρ ήσ ης τους σ τη γ εωργία και σ τη β ιομ η χανία, ο ι δι οξίνες, οι ο ποίες παράγ ονται ε κεί ό που υ πάρ χουν καύσεις ή δ ι εργασίες μ ε χλώριο, οι υδρογο νάνθρακες τ ου πε τρ ε λαί ου, οι χλω ριωμένο ι υ δρ ο γο ν άνθρακες, τ α πολυχλωριωμένα δ ιφ αι νύ λι α (PCB s), ο ι φ αι ν ό λες, οι πολυκυ κλικο ί αρωματι κοί υ δρ ογονάν θ ρακες (P A H s) και τ α τ ρ ιαλογο νομ εθάνι α ( T ri - H alo-methanes, T HM ), τ α ο ποία συ ν ήθω ς σ χημ ατί ζονται κατ ά τ η ν προαπολύμανσ η του ν ερού, τ η ν απολύ μανση τω ν υ γρ ών απο β λήτων κ. λ. π. Η θ ερμι κή ρύπανση τ ου ν ερού προέρχεται κυρίως από τ α θ ερμά απόβλητα βιομ η χαν ιών και μ πορεί ν α προκαλέσει αύξησ η τ ης θ ερμ ο κρ ασίας του ν ε ρού ε νός φυσικού αποδέκτ η δ η μιουργώ ν τας δ υσάρ εστε ς και μ η ανεκτ ές καταστάσεις στα υ δ ατι κό ο ι κο σύστημ α. Σελίδα 9

11 Στους μ ο λυ ντ ές (μικρόβια) περιλαμβάν ο ν τ αι δι άφ οροι παθογό νο ι μ ικροοργανισμ οί που μ πορούν ν α προκαλέ σου ν μολυσματικές ασθένε ιες στον άν θρωπο αλλά και στα ζώα. Πίνακας 1: Ρύπανση και μόλυνση νερού [2]. Ρύπανση Επιβάρυνσητου νερού με ύλη ή ενέργεια Μόλυνση - Επιβάρυνση με παθογόνους μικροοργανισμούς Συμβατικοί ρύποι Οργανική ύλη Μη συμβατικοί ρύποι Βαριά μέταλλα Θερμική ρύπανση Μικροοργανισμοί Ιοί Ενώσεις αζώτου(nh + 4, NO - 2, NO - 3 ) του Τοξικές οργανικές ενώσεις Ζιζανιοκτόνα, Εντομοκτόνα, Παρασιτοκτόνα, Βακτήρια Διοξίνες, Φαινόλες, Χλωροφαινόλες, Χλωριωμένοι HC, THM, Πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCB), Θερμά απόβλητα νερά βιομηχανιών Πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες (PAH) Ενώσεις του φωσφόρου (PO 3-4 ) Αρσενικό (AS) Θειούχα (S 2 - ) Μύκητες Πρωτόζωα Κυανιούχα (CN - ) Έλμινθες Ραδιενεργά στοιχεία Ε πειδή πρ ακτι κά και οικο ν ομικά ε ί ναι αδύ ν ατη η ακριβής ανάλυση του μ ο λυσμ ένου ν ερού σε συγκεκρ ιμένους ρύ πους, έ χου ν ε πικρ ατήσει κάπο ια σ υγκεκριμ έ ν α πο ιοτικά χαρακτ ηρ ιστικά. Ο προσδι ορισμ ός και η σ υνεχής παρ ακολού θηση αυ τώ ν τ ων χαρακτηριστικώ ν τ ω ν υ γρών απο β λήτων είναι απολύτως απαραίτητος προκειμένου ν α καθ οριστο ύν τ α σ τ άδ ι α και ο β αθμός ε πεξ εργασίας τ ους και να ελε γ χθ εί η επίτευξη των στό χων και τω ν απαιτήσ εω ν γι α την ασφ αλή δι άθεσή το υς στο περιβάλλο ν. Σελίδα 10

12 Ε ί ν αι δ ε ε πι σ τημονι κά απο δεκτό το γεγονό ς ότι η ρ ύθμι ση αυ τώ ν τ ω ν παρ αμ έ τρων αρ κεί γ ι α να γ ν ωρίζο υμε τ ι συμβαί νε ι σ τ α ύ δ ατα χωρίς ν α ξ έουμε ακριβώς τ ους συ γ κε κρ ιμένους ρύπους που περιέχου ν. Τ α χαρ ακτηριστικά αυ τ ά κατατάσ σονται σ ε φ υ σι κ ά, χ ημικά και βιολογικά: Φ υ σικ ά χαρακ τηρ ιστικά των υγρών αποβ λή των Θ ερμοκρασία : Σ ημαντική παρ άμ ετρος γ ι α το σ χεδιασμ ό και τ η λειτουργί α τ ω ν β ιολογικώ ν δι εργασιών σ τις Ε γ κατασ τ άσ εις Επεξ εργασίας Λυμάτω ν. Α γωγιμότη τα : Π αρ άμ ε τρ ος με τ ην ο ποία αποτιμ άτ αι η ποιότητα τ ης ε πεξεργασμ ένης ε κροής, ειδι κά γ ια γε ωργι κή χρήση. Θ ολότητα: Π αρ άμ ετρος με την ο πο ί α αποτι μ άτ αι η ποιότητα τ η ς εκροής. Δ ιαπερατότητα: Παράμ ε τρος με τ ην ο ποία αποτιμ άται η ποιότητα της εκροής για απολύμαν ση μ ε UV. Χ ρώμα : ( Α νο ι χτ ό κ αφέ, γ κρι, μ αύρο). Π αρ άμ ε τρος με τ η ν ο ποία αποτιμ άτ αι η κατάσ τ ασ η τω ν λυμάτω ν, δ η λαδή φ ρέσκα λύματα ή λύματα που έχου ν υποστε ί σήψ η. Ο σμ ή: Π αρ άμ ετρος με τ ην ο ποία καθορίζεται ε άν οι ο σμ ές αποτελού ν πρόβλη μα. Στερεές ουσίες : ( Α ιωρούμενε ς, Ε πι πλέου σες, Κ αθιζάνου σες, Αδιάλυ τες, Δι αλυμένες ) και κατανο μή μ εγέθους σωματι δίων. Χ ημικά (ανόρ γανα) χαρ ακτηριστικά των υγρών αποβ λήτων ph: Το μ έτρο τ ης ο ξύτητας ή τ ης αλκαλικότητας τ ω ν υ γρ ών αποβλήτων. Χ λωριούχα : Π αρ άμ ετρος γι α την ε κτ ίμ ησ η της ποιότητας τ η ς ε πεξ εργασμένης ε κροής, ε ιδικά γι α τ η ν ε παναχρ η σιμ ο ποίηση γι α γεω ργική χρ ήσ η ( άρδευση). Α ζω τούχες ε ν ώ σεις: Χρ ησ ιμοποιούνται ως μ έτρο τ η ς παρουσίας θ ρεπτι κώ ν συστατι κώ ν καθ ώς και τ ου β αθμού αποσύ νθεσης στα υ γρ ά απόβλητα. Οι ο ξειδω μένες μ ορφ ές μ πορούν να ληφθούν ως μ έτρο του βαθμ ού οξείδωσης. Ε λεύθερη αμμωνί α (NH 4 + ) Ο ρ γ αν ι κό άζω το Ά ζωτο Kjeldahl Ν ι τρ ώδη ( Ν Ο 2 - ) Ν ι τρ ι κά (ΝΟ 3 - ) Σελίδα 11

13 Φ ω σφορ ικές ε νώ σεις : Χρ ησ ιμοπο ιού ν τ αι ως μ έτρο παρουσίας τω ν θρεπτικώ ν συ στατι κώ ν σ τ α υ γρ ά από β λητα. Ο ι οξειδωμένες μ ορφές μ πορού ν ν α λη φθού ν ως μέτρ ο του β αθμού οξ είδω σης Α ν όργανος φώσφορος Ο ρ γ αν ι κός φώσφορος Ο λικός φ ώσφ ορος Θ ειικά (SO ): Π αράμ ε τρος για τ η ν ε κτίμ η ση τ η ς πιθαν ό τητας δ ημ ιουργίας οσμ ών και γ ι α τ η ν ε κτίμ ησ η τ η ς «ε πεξεργασ ιμ ότητας» τ η ς ι λύος. Μέτα λλα ( Ca, Mg, K, Na, Cr, Cu, Co, Pb, Cd, Hg, Mo, Ni, Fe, Se, As, Zn) : Για την ε κτί μηση τ η ς καταλληλότητας τ η ς ε κρ ο ής γ ια ε παναχρησιμοποίησ η και γ ι α τ η ν ε κτίμηση τ η ς τοξ ι κό τ ητας. Ω σ τό σο ί χνη ο ρισμ ένων μετάλλω ν είναι απαραίτητα γι α μερικές βιολο γι κές δι εργασ ίες. Δ ιά φορ α α έρια ( O 2, CO 2, NH 3, H 2 S, CH 4 ): Π αρου σία / απου σία συ γ κε κρ ιμένων αε ρίων. Χ ημικά (οργανικ ά) χαρ ακτηριστικά των υγρών αποβ λήτων C - BOD, Bioch emi cal O xygen D ema nd, Βιοχημικά Α παιτούμενο Οξυγόνο: Τ ο οξυγόνο που απαι τε ί ται γι α τ η β ιολογική αποικοδόμ ησ η τω ν ανθρακού χω ν οργανικών ε ν ώσεων τω ν υ γρ ών αποβλήτων. Ν - BOD, Bioch emi cal O xygen D ema nd, Βιοχημικά Α παιτούμενο Οξυγόνο: Τ ο οξυγόνο που απαι τε ί ται γι α τ η β ιολογική αποικοδόμ ησ η τω ν αζω τ ούχων οργαν ι κώ ν ε ν ώσεων τω ν υ γρ ών αποβλήτων. C O D, Ch emi cal O xygen Dema nd, Χ ημικά Απ αιτούμενο Οξυγόνο: Το ο ξυγό νο που απαι τε ί ται γ ι α τ η χημ ική ο ξείδω σ η τω ν οργαν ι κώ ν ενώ σεω ν των υγρών αποβλήτων. TOC, T otal Organic C arbon, Ο λ ικός Ορ γανικός Ά ν θρακας: Χ ρ ησιμ ο πο ιείται συμπληρ ωματ ι κά με το BO D, αλλά πολύ σ πάνι α ε πειδή αφορά μέτρ η ση με πολύ μεγάλη ε υαισθησία, δ η λαδή πολύ χαμ η λέ ς συγκεντρώσεις οργαν ικής ύ λης. Σελίδα 12

14 Β ιολογικά χαρακ τηρ ι στ ικά των υγρών αποβλήτων Ο λικ ά Κο λ οβακ τηρ ιοειδή. T o tal C ol iforms, TC και Κολοβακ τηρ ιοειδή Κοπρ άνων, Fecal C o liforms, FC: Γ ια τ η ν ε κτίμ η ση της παρουσίας παθ ο γόνων μ ι κρ οοργανι σμών και την απο τ ε λεσματικό τ η τα τ ης απολύμανσ ης τω ν υ γρών αποβλήτων. Ε ιδικοί μικροοργανισμ οί (Β ακτήρ ια, Ι οί, Πρωτόζωα, Έ λμ ιν θε ς): Για τ η ν ε κτίμ η ση τ η ς παρ ουσίας τ ω ν συ γ κεκριμ έ νω ν μ ικροοργανι σμών που συ νδέονται με τ η ν λειτου ργία τ ης Ε. Ε.Λ. (Ε γ κατ άσ τ ασ η Ε πεξ εργασ ί ας Λυμάτω ν ) και την επαναχρησιμοποίηση της εκρ ο ής. Τ οξικ ότητα: Χ ωρίζεται σ ε οξεία ( άμεση) τ οξικότητα ( TUA) και χρ όνια Τοξ ι κό τητα (T UC ). 1.3 Αστικά απόβλητα Λύματα ε ί ναι τ α απόνερα αστικής προέλε υσης. Α ποτε λού νται από ν ε ρό που έ χει χρησ ιμοποιηθεί βιολογικά από τ ους ανθρώπι νους ο ρ γ αν ισμ ούς και απορρίπτ ε ται σ αν έ κκριμ α ή από κριμ α (κόπραν α, ο ύρα, κτλ. ) και από νε ρό που έ χει χρ η σιμ ο πο ιηθεί σ τις συ ν ηθ ισμ έ νες οικιακές χρ ή σεις (πλυσίμ ατα, καθαρ ιότητα, κτλ.). Η μέση ποσότητα που αποχετεύ ει ο άν θρωπος την ημ έρα ε ξαρτάται από πολλούς παράγ ο ντες, ο ι κυ ριό τεροι από τ ους ο ποίους ε ί ναι η αφ θονί α ή η έ λλειψη ν ερού σ το σ πί τι και τ ην περιοχή, το κόστο ς του νε ρού, το πολιτι στικό ε πί π ε δ ο, τ η ν ο ι κο ν ομική κατάσ ταση. Τ α λύματα παρ ουσιάζο ν ται σ αν πολυφασικό μίγμ α, σ τ ο ο ποίο συ νυ πάρ χου ν σ τε ρεά, τέ λεια δι αλύματα, ε λαιώδ η υγρά και κολλοειδείς δι ασ πορές. Η κύ ρια μ άζα τ ω ν λυμάτω ν ε ίναι ν ε ρό. Το ο ρ γ αν ι κό πε ριεχόμενο τ ων λυμάτω ν αποτε λείται από πρωτεϊνες ( %), υδατάνθρακες (2 5-50% ) και λιπαρ ές ε νώ σεις ( 5-10%). Ο ι ο ργανι κές αυτές ε ν ώσεις συ νυ πάρ χουν μ ε τ α προϊόν τα αποικο δόμ η σής τους που είναι : αμινοξ έ α, αμμωνί α, υ δρ όθειο, αλκοόλες, λι παρά οξ έα, φ αι ν ό λες, ι ν δόλη, δι οξείδιο τ ου άν θ ρακα, μ εθάνι ο, υ δρ ογόνο, ν ι τρικά και ν ι τρώδη άλατ α, θ είο και θειικά άλατα καθ ώς και δ ι άφορες άλλες ο ργανι κές ε νώ σεις, όπως απορρυ παντι κά και άλατα (ο ρθοφωσφορικά, πο λυφοσφωρικά κ.ά.). Τ ο ph τω ν λυμάτω ν είναι ε λαφρώς ό ξινο. Η θερμοκρασ ί α τους ε ί ν αι μερικούς β αθμ ούς μ ε γ αλύτε ρη από ε κε ί νη τ ου περιβάλλο ντος το χε ιμώνα και κάπως κατώτερη το καλοκαίρι. Σελίδα 13

15 Πίνακας 2: Τυπική σύσταση ανεπεξέργαστων αστικών λυμάτων (mg/l) [3]. Π α ρ ά μ ε τ ρ ο ς Ισ χ υ ρ ά Μ ε σ α ί α Α δ ύ ν α τ α Ο λ ι κά σ τ ε ρ ε ά BOD COD T O C Ο λ ι κό Άζω τ ο Ο λ ι κό ς Φ ώ σ φ ο ρ ο ς Χ λ ω ρ ι κά Θ ε ι ι κά Πίνακας 3: Σύσταση υγρών αστικών αποβλήτων σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας [4]. Α σ τ ι κά κ έ ν τ ρ α Α ι ω ρ ο ύ μ ε ν α Σ τ ε ρ ε ά ( mg/ l ) BOD 5 ( mg/ l ) Π α ρ ά μ ε τ ρ ο ι COD ( mg/ l ) Β ό λ ο ς Κ α β ά λ α Α ι κατε ρ ί ν η Κ ω ς Σ πάρ τ η Ο λ ι κό Ά ζ ω τ ο ( mg/ l ) Σ τ ο ν πί ν ακα 2 παρουσιάζεται η κατάτ αξη τ ω ν M etcalf and Eddy τ υ πι κώ ν ασ τ ικών αποβλήτων σε ισχυ ρά, μεσαία και αδύνατα. Στον πίνακα 3 β λέπουμε τι ς παραμέτρ ους ασ τι κών απο βλήτων σε δ ι άφ ορες πόλε ις της Ελλάδας. Τ α αστικά ανε πεξ έργασ τ α λύματα αποτε λού νται κυρίως από πρωτεΐνες ( % ), υ δρ ο γο ν άν θρακες ( %), λιπί δ ια ( 1 0 %), ου ρία και από έ ν α μεγάλο ς πλή θος μετάλλων και ι χνοστο ιχείων ( As, Cd, C a, C r, C o, Cu, Fe, Pb, M g, M n, H g, M o, N i, K, Se, Na, W, V, Zn, ε νώσεις το υ βενζο λίου, χλω ρ ιωμένες ε ν ώσεις, φ αι νό λες). Τ α σημαντι κότε ρ α θ ρεπτι κά τω ν αστικώ ν λυμάτω ν είναι το ά ζωτο και ο φώσφορος. Τ ο άζω το τω ν ο ι κι ακώ ν λυμάτω ν βρίσκεται κυρίως με τ η μορφή τ ης ουρίας καθ ώς και σ τα κόπραν α και σε άλλες οργαν ι κές ύ λες. Η σ υγκέντρ ωση το υ ο λικού αζώτου σ τ α οικιακά λύ ματα μ πο ρεί να ποικίλε ι από m g/l. Σ ε νω πά λύματ α, τ ο αμμωνια κό άζωτο, που βρίσκεται με τ ην μ ορφ ή ι όντω ν αμμωνί ου και αμμωνί ας, είναι πε ρίπου το 6 0% του ο λικού αζώ τ ου. Νι τρ ώδη και νι τ ρικά, ο ξειδω μένες δ η λαδή μορφ ές αζώτου, βρίσκο ν ται σ ε ε λάχιστες συ γκεντρ ώσεις στα λύματα. Το ο ρ γ αν ι κό άζω τ ο των λυμάτω ν και η ουρία υ δ ρ ο λύονται εύ κο λα σε αμμωνιακό άζω το, έ τσ ι ώστε σε λύματα που παρ αμένουν ε πί σ ημ αντι κό δ ι άσ τημ α στο δί κτυο, το ποσοστό του αμμωνιακού αζώτου να φ τ άν ει ή και να ξ ε πε ρ νά το 80% τ ου ολι κού αζώ τ ου. Σελίδα 14

16 Σ τ α αστικά λύματα η ποσότητα του φωσφ όρου ανά κάτοικο και η μέρα κυμαί νε τ αι από 2,5 έως 4 g. Σ η μ αν τι κό πο σοστό από τις ποσότητες αυ τές ( μέχρι και 5 0 % ) οφείλε τ αι σ τ η χρ ήσ η απορρυ παντι κώ ν. Ο ι παρ αγό μενες πο σότητες ασ τι κών λυμάτω ν παρου σιάζου ν μ ια σ χετική σταθερότητα και ε κτιμ άται πως η μέση η μερήσια παραγω γ ή ανά κάτο ι κο κυμαί ν εται περίπου στα 1 60 μ ε 170 λί τρ α, μ ε τ η ν προϋ πόθεση ό τ ι η ε φ αρμ οζόμ ενη πολιτική δ ιαχείρισης του ν ε ρού δ ε ν ευνοεί τ η ν υ περκαταν άλωσή του. Ε πο μένως, γι α συ γ κεκριμ έ νο πληθυ σμό μ πο ρεί ε ύκολα ν α ε κτ ιμ ηθ εί η παραγό μενη ποσότητα λυμάτω ν. 1.4 Βιομηχανικά απόβλητα 1. «Λ ύ µ ατα» καλούνται εν γ ένει τ α α πόβλητα υ γρ ά τ ω ν κατοικιών, ι δρυµάτω ν, εργο στασίων ή άλλων ε γ κατασ τ άσεων. 2. «Βιοµηχανι κά από βλητα», καλούνται τα απόβλητα υ γρ ά τω ν δ ι αφ όρων βιομ η χαν ιών ή άλλω ν εγκαταστάσεων, τ α ο πο ί α περιέχου ν υ πολε ίμματα τω ν χρ η σιμ ο πο ιούμενων ή τ ων παραγό μενω ν υ λώ ν. Σ τ α β ιομ η χανικά από β λη τ α δ ε ν περιλαμ β άν ο νται αυ τ ά που προέρχονται από τους χώρους ε ξυπη ρέτησ ης προσωπι κού ό πως αποχωρητήρ ι α, μ αγειρεία, πλυντήρια και τα λο ι πά. Σελίδα 15

17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Επεξεργασία και επαναχρησιμοποίηση υγρών αποβλήτων - νομοθεσία Η ε πεξ εργασ ί α λυμάτω ν είναι η δι αδ ι κασ ί α που δι αχωρίζε ι τις ε πικί ν δυνες ου σίες από το νε ρό στα λύματα, ώ στε τ ο ν ερό να μ πορεί ν α χρ ησ ιμοποιηθεί σ τ ο περιβάλλο ν. Υ πάρ χε ι μεγάλη συ ζήτησ η γ ια το πώς μ πο ρεί ν α ε παναχρ ησ ιμοποιηθεί τ ο ε πεξ εργασμ ένο νε ρό. Η μόνη σίγου ρη πρότασ η, που δεν περιέχει αμφιβολίες σε σχέση μ ε τ η ν ασφ άλεια τω ν αν θρώπων και του περιβάλλο ντος, είναι η χρ ή ση τ ου ως νερό ψύξης σε βιομηχανίες. 2.1 Κλασικά συστήματα επεξεργασίας Η ο λοκληρωμένη δι αχείριση τω ν υ γ ρών απο β λή τω ν πε ριλαμ β άν ει έ ρ γα γι α τ η συ λλογή, την ε πεξ εργασία και τη δι άθεσή τ ους. Τ α υ γρ ά από β λη τ α μ ιας πόλης συ λλέγονται μ ε τ ο σύ στημ α αποχέτευσης, το οποίο πολλέ ς φορές δέχεται και ε ισροές από υ πόγεια ή ε πιφ ανειακά ν ερά. Μ πο ρεί ακόμ α, υ πό προϋποθέσεις, να δέχεται και κάποιες κατηγορίες β ιομ η χανι κώ ν αποβλήτω ν τ α ο ποία όμως έ χου ν ο πωσδήπο τε υ ποστε ί κάπο ιου ε ίδους προεπεξεργασία. Ό λο τ ο δ ί κτυ ο το υ συστήμ ατος αποχέτευσης συ μβάλλε ι σε έ ν αν Κε ν τρ ι κό Α ποχετευ τι κό Α γω γό (Κ. Α.Α.) ο ο ποίος κατ αλήγε ι σ ε μια Ε γκατ άστα σ η Ε π εξ εργασίας Λυμάτων (Ε.Ε.Λ. ), ό που τ α λύματα υφίστανται ε πεξ εργασία μ ε σκοπό τη δ έ σμευ ση και τ η ν εξ ουδετέρωση των ανε πιθύμητω ν συστατι κώ ν τ ους. Π ο λλές φ ορές σ τ ις Ε. Ε.Λ. καταλή γ ου ν και βοθρολύματ α με τη β ο ήθ εια βυ τι οφ όρων ο χημ άτω ν, αφού ακόμ α και σ ήμ ερ α έ ν α σ ημ αντι κό ποσοστό τ ου πληθυσμ ού σ ε δ ιάφορες χώρες, αλλά ι δι αίτερα σ τις λιγότερο αναπτυγμ έ νες, δ ε ν είναι συνδεδεμένο σ ε κάποιο δί κτυο αποχέτευ σης και ε ξυπηρ ετείται με σηπτικούς κυρίως βόθρους. Η ε πεξεργασία τω ν υ γρών απο β λήτων πριν από τ η δι άθεσή τ ου ς αμβλύ ν ει τις δυσμ ενείς ε πιπτ ώσεις σ το υς αποδέκτες, δ ι αφυλάσσει τ η ν οικολο γι κή ισορροπί α και πρ οστατεύει το περιβάλλον. Οι μ έθοδοι ε πεξ εργασίας με φυσικές δυ ν άμεις είναι γ νωστές ως φυσικέ ς δι εργασίες, ε νώ ο ι μ έθοδοι κατά τ ις ο ποίες η απομάκρυνση τ ω ν ρυ πογόνω ν ουσιών ε πιτυγχάνε τ αι με χημικές και βιολο γι κές αν τ ιδράσ εις είναι γ ν ωστές ως χημικές και β ιολογικές διεργασίες. Σελίδα 16

18 Τ α κύ ρια σ τ άδ ια τ ης ε πεξεργασίας τω ν υγρών αποβλήτω ν ε ί ν αι τα ε ξής : Πρ οεπεξεργασία, κατά την ο ποία απομακρύ νο νται υ λικά ό πως πανι ά, χαλί κια, άμμος, μ ικρά τ εμ ά χι α ξύλου και πλαστι κού, λάδι α και λί πη τ α ο πο ί α συ ν ήθως προκαλούν ζημιές σ το μ η χανο λογι κό εξοπλισμ ό και προβλήμ ατ α σ τ η συ ν τ ήρ ησ η και τη λε ι του ργία τ ης Ε.Ε.Λ. Πρω τοβ άθμ ια επεξεργασί α, κατά τ η ν ο ποία α πομ ακρύ νεται έ ν α μ έρος τω ν αιωρού μ ε νω ν σ τε ρεών και έ ν α μέρος τ ω ν ο ρ γ αν ι κώ ν ου σιών. Αυ τ ό ε πιτυ γ χάνε τ αι με τ ο φυσικό φ αινόμενο της καθ ίζησης. Δευτεροβ άθμια επεξεργασία, κατά τ η ν ο ποία απομακρύνονται οι β ιοαπο ι κο δομ ή σιμ ες οργαν ι κές ουσίες και τ α αιωρούμενα σ τ ερεά μ ε τ η χρ ή ση β ιολογικώ ν και χημικώ ν δι εργασιών. Σ ημ ειώνε τ αι ό τ ι και η απολύμανση περιλαμ β άν εται στον τυ πι κό ορισμ ό της συμβατ ικής δ ευ τε ροβάθμιας επε ξεργασ ί ας. Τριτοβάθμ ια ε πεξεργασία, κατ ά τ η ν οποία απομ ακρύνονται ο ι ε ν απο μείνασες από τ ην δ ευτεροβάθμια ε πεξ εργασία αιωρούμενες ουσίες, συνήθ ως με χρήση μ έσου δι ή θησης. Πρ ο χωρημένη ε πεξεργασία, γι α την απομ άκρυ νσ η τ ων αιωρούμενω ν αλλά και τω ν δι αλυμένων ουσιών που π αραμ έ νου ν σ τ α απόβλητα μ ετά τ η συ ν ηθισμένη β ιολογι κή ε πεξ εργασία, ό τ αν αυτή απαιτείται σε δ ι άφορες εφ αρ μογές ε παναχρ η σιμ ο ποίησης τ ου ν ερού. Η ε πεξ εργασ ί α αυ τή ε πιτυγχάνε τ αι με συ νδυ ασμό φυσικών, β ιολογι κώ ν και χημικώ ν δ ιεργασιών και συνήθως περιλαμ β άν ει δ ι ήθηση, χρήση μ εμβραν ών, αντίστρ οφ η ώσμωση, πρ οσρόφ η ση σ ε ε ν εργό άν θρακα ή ιοντο ε ν αλλαγή. Α π ολύμανση, γ ια τ η ν εξ ουδετέρωση παθ ογόνων μ ικροοργανισμ ώ ν, μ ε χρ ή ση χλω ρίου ή ακτι νο βολίας. Σ ύγχρονα δί κτυ α αποχέτευσης άρχι σ αν ν α κατασκευ άζο νται στην Ε υρώπη πριν από πε ρίπου χρ όνια. Τ η δεκαετία τ ου 1930 ξ εκίνησε σ τ ην Ε υρώπη η κατασκευ ή τ ω ν πρώτω ν Ε.Ε.Λ. Σ ή μερα έ χου ν κατ ασκευ ασ τε ί σύ γ χρ ο νες Ε.Ε.Λ. σ ε ό λες σ χεδόν τ ις πόλεις τ η ς Ε λλάδας, οι ο πο ίες περιλαμβάνουν πολλά σ τ άδ ι α ε πεξ εργασίας υγρών αποβλήτων και κάθε σ τ άδιο ε πεξεργασ ί ας περιλαμ β άν ει πε ρισσότε ρες από μια διεργασίες. Σελίδα 17

19 2.2 Σύστημα επεξεργασίας MBR (Membrane BioReactor) Τ ο πρ όβλημ α τ ης επεξεργασ ί ας λυμάτω ν σ ε τ ουριστικές περιοχές τ η ς χώρας μ ας είναι κυ ρίως ο απαι το ύμενος χώρος, η αισθητι κή ε πίδρ ασ η στο άμ εσο πε ριβάλλον και η ποιότητα τ ων ε πεξ εργασμ ένων λυμάτω ν. Η μέχρι τώρα σ χε τ ική τ ε χν ο λο γ ί α έ χει λύσει το πρ όβλημ α τ ης ποιότητ ας τ ων ε πε ξεργασ μένω ν λυμάτων αλλά μ ε απαίτησ η μ ε γ άλη ς έκτασ ης και αύξησ ης τ ου κόστου ς κατασκευ ής και κυρίως του κό στους λ ε ι του ργίας - συ ν τήρησ ης. Ό μως το φ λέγον πρ όβλημ α γ ι α μια το υριστική περιοχή ε ίναι η απαίτησ η μεγάλω ν ε κτάσ εω ν που χρειάζο ν τ αι, γι α τ α κλασσικά συ σ τήμ ατα ε πεξεργασίας λυμάτω ν, ό πως ε ίναι τ ο σύστημ α της ε ν εργού ι λύ ος. Π έραν τ ούτου, δ εν πρέπε ι ν α αγνοηθεί και η παραμ όρφ ωση τ ης τ ουριστι κής ε ι κό ν ας που παρου σιάζει μια κλασσική μ ονάδα ε πεξεργασ ί ας αστικώ ν λυ μ άτ ων, αλλά και β έβαια οι οσμ ές και ο θόρυ βος που παρ άγε ι. Τ α παραπάν ω αποτελούν τ η ν κύρια αιτί α τ ης μ η κοινω ν ικής αποδοχής μ ιας τέτοιας κλασ σικής ε γ κατάσ τ ασ ης ε πεξ ερ γ ασίας λυμάτω ν, με απο τ έλεσμ α τ η ν δυσχέρεια σ τ ην ε ξεύ ρεση χώ ρου. Το πρόβλημ α δι ογκώνε τ αι με τ η ν απαίτηση, γι α αποκε ντρωμένα συ σ τήμ ατα ε πεξ εργασ ί ας λυμάτω ν, κα θ ό σ ο ν απαιτο ύνται περισσότερες τ ης μ ιας μ ο νάδες ε πεξεργασίας λυμάτω ν γ ι α έ ναν ε κτεταμ ένο Δήμ ο. Γ ι α παρ άδειγμ α, μ ια κλασσική μ ονάδα ε πεξ εργασ ίας λυμάτων για ι σοδύ ν αμους κατοίκους απαιτε ί έ κτασ η περίπου 5 σ τ ρεμμάτω ν, ενώ γ ι α απαιτείται έ κτ αση περίπου 8-9 σ τ ρεμμάτω ν. Δ εδομ ένου δ ε ό τ ι πολλές φορές οι παραπάνω ε γ κατασ τ άσεις ε πιδρούν αρνητι κά στο το πίο τ ης πε ριοχής, η τ ο πική κο ι νω νί α κατά κανό ν α απορρίπτει τ ις - κατά τα άλλα λογικές τ ο πο θεσίες τ έ τ οιων μονάδ ων. Α ποτέλε σμ α αυ τού είναι η καθυ στέρησ η υ λο πο ί ησ ης μιας τ έ το ιας κλασσικής μ ονάδος, σ τ ην καλύτερη περίπτωση ή η ε πιλογή πολύ απομακρυσμένου χώρου με ό, τι αυτό συ νε πάγ ε τ αι ή τ έ λος το πλήρες ν αυ άγ ιο γ ι α τ η ν αντιμετώ πιση του προβλήμ ατος τ ης ε πεξ εργασίας τ ων λυμάτων. Λύση σ τ α παραπάνω πρ οβλήμ ατα δί ν ει η ν έ α τε χνολο γί α μ ε χρήση μ εμβρανώ ν, ό πως είναι η μ έθοδος Mem b rane BioReactor (MBR ). Η μ έθοδος M BR είναι κατ ο υσίαν συ γ κερασμ ός ε νεργού ι λύ ος και διύ λισης. Σ αν αποτέλεσμα η μ έθοδος αυ τ ή απαιτεί πο λύ μικρ ό χώρο, σ ε σύ γκριση μ ε τ η ν ε ν εργό ι λύ, δ ί νει πολύ καλύτε ρ α ποιοτικά αποτελέ σμ ατα και μ πορεί ν α «ε γ κλωβισθεί» σ ε κτιριακή ε γ κατάσ τ ασ η έ κτ ασ ης ί σης περίπου με το 1 /10 της απαιτο ύμενης γ ι α μ ια κλασσική μ ονάδα ε ν εργού ι λύ ος. Σ το παρελθόν δ εν υ πήρ χαν συστήμ ατα M BR και η τε χνο λογί α ή τ αν άγνωστη σ την αγορά τω ν μ ονάδω ν ε πε ξεργασ ί ας. Οι κύριοι λόγοι ήταν: Σελίδα 18

20 Η μ έθοδος δεν είχε δοκιμ ασ τι κή εμ πειρία Υ ψ η λά κό στ η κατασκευ ής κα ι κυρίως λειτουργίας ( Μ εμβράν ες - Ενέ ργεια). Α παίτησ η γι α ειδικε υμένο πρ οσωπικό λειτου ργίας Ά γ νω σ τες οι απαι τήσεις λε ιτουργί ας και συ ν τήρησ ης Ά γ νω σ τος ο ρ υθμ ός απόρριψ ης (αντικατ άστασης ) τ ω ν μ εμβρανώ ν Μ η απαί τηση υψηλώ ν βαθμ ών από δοσης Χρήση της μονάδας MBR Η μ έθοδος M BR είναι μέθοδος ε πεξ εργασίας λυμάτω ν τ ελευταί ας τ ε χνο λογίας και αποτελεί μ ι α έξυπνη, πρ οσαρμ οσμένη σ το περιβάλλο ν και ο ρθή λύ ση στο πρ όβλη μ α. Ιδ ι αίτερα ό τ αν μιλάμε γ ι α του ριστικές περιοχές, ό που η εξ εύρεση χώ ρου ε πε ξεργασίας λυμάτω ν που ν α έ χε ι κο ινωνική απο δοχή είναι πολύ δύσκολη. Η μ έθοδος M BR δί νει άριστα αποτε λέσμ ατα, ε νώ ε πι τυ γχάνει και πλήρη ν ιτροποίησ η. Η μ έθοδος M BR λειτουργε ί άρ ιστα και ω ς αποκεντρωμένο σύστημ α ε πεξ εργασ ί ας λυμάτω ν με μεγάλη ε υελιξ ί α ανάλο γ α μ ε το ν ε ξυπη ρετούμενο πληθυ σμό. Η ε πιλογή τ η ς μεθόδου M BR σ τ ις πε ριπτώ σεις αυτές είναι κατά κανόνα μ ονόδρομος, ε νώ ταυτό χρ ο ν α δ ίν ει πολύ καλύτερα αποτε λέσματα σε ό,τι αφορά την ποιότητα των επεξεργασ μένω ν λυμάτων από μια αντίστο ι χη μ ονάδα ενεργού ιλύ ος. Η αισθητική τ ης πε ριοχής δ ε ν ε πηρ εάζεται αρνητι κά, ενώ η εν λόγω μ ο νάδα μ πο ρεί ν α ε γ κατασταθεί ε ν τός κτ ιρίου με ο ι κι στικά χαρακτηριστικά τ ης γύρω περιοχής και έτσι ν α πρ οσαρμ οσθεί άριστα στο περιβάλλον ( Βλέ πε Ει κόνε ς 1 και 2). Η μέθοδος αυ τ ή ε πιλέ γ εται μ ε τ αχείς ρυθμ ούς σ ε πολλά μέρη τ ης Ευ ρώπης, της Βόρειας Αμ ερικής και τ ης Α σίας ι δίως σ ε του ριστικές περιοχές, και είναι ιδανι κή για τα τ ουριστι κά ν ησ ι ά μ ας. Τ ο κό στος κατ ασ κευ ής μιας τυ πι κής μ ονάδος MBR είναι μ ικρότερο μιας αντιστο ί χου μονάδος ε νε ργού ι λύος, ε ν ώ το κόστος λε ιτουργί ας και συντήρ η σης είναι λί γο υψηλό τε ρο ( 5 % έ ως 10%), με σαφ είς όμως τ άσεις μείωσης. Σελίδα 19

21 Εικόνα 1: Παράδειγμα πραγματικής μονάδας MBR στην Αγγλία. Εικόνα 2: Το κτήριο στα αριστερά, αν και φαινομενικά απίστευτο, είναι μονάδα επεξεργασίας MBR στις Η.Π.Α. Σελίδα 20

22 2.2.2 Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα μονάδας Π λ εονεκ τήματα 1. Υ ψ η λή ς ποιότητας εκροή, ελεύ θε ρ η στε ρεών. 2. Δ υ νατότητα απολύμανσ ης εκρ ο ής χω ρίς χρ ή ση χημικώ ν. 3. Σ τ ους Βιοαν τι δρ ασ τ ήρ ες Μεμ βρανώ ν λαμβάνει χώρα συ ν δυ ασμ ένη απομάκρυ νσ η C O D, σ τε ρεών και θ ρεπτι κών σ ε μ ία ε νι αία μονάδ α, μ ε αλλε πάλληλα σ τ άδι α αε ρόβιων αναερόβιων αν οξικών σ τ αδ ίων μ ε μ εγάλες δυ νατότητες ε υελιξ ί ας στον προγρ αμματισμό λειτουργί ας τ ου συ σ τήμ ατος. 4. Σ τ ους Βι ο αντιδρα σ τ ήρ ες Μεμβραν ώ ν ε πι τυ γ χάν ο νται υψηλέ ς συ γ κε ν τρώσεις β ιομ άζας σ τ ο μικτό υγρό που σύ μφωνα μ ε τ η ν β ιβλιο γρ αφ ί α μ πορεί ν α φ τ άσ ου ν τ ις m g/ l ( μίγμ ατ ος σ ε αιωρούμενα σ τε ρεα, M LSS) σ την περίπτω σ η ε πεξεργασίας ασ τι κώ ν υ γρ ών αποβλήτω ν, ενώ σ τ η ν περίπτωση ε φ α ρμ ογής τέ τ οιων συστημ άτω ν σ την ε πεξ εργασία βιομ η χαν ι κώ ν υ γρ ών αποβλήτων, οι συ γ κέντρ ωση της βιομ άζας ανέρχεται και στις m g/ l M LS S. Συ νε πάγε τ αι λοιπόν πως εξ αιτίας τω ν αυξημ ένω ν συ γ κεντρ ώσεω ν β ιομάζας σ το μικτό υ γρ ό λαμβάνε ι χώρα ε πιτάχυ ν ση τω ν μ η χαν ισμ ών β ιοαποδόμ ησ ης τ ων ρυ παντι κώ ν φορτίων του ρεύματος εισόδου. 5. Σ τ ους Βιοαντι δραστήρ ες Μ εμβραν ώ ν έ χουμε την δ υνατό τ η τ α ε πεξ εργασ ί ας αποβλήτων υψηλής οργανι κής φ όρτι σης εξ αι τί ας τ ω ν δ ι αφορετι κώ ν συ ν θηκών που μ πορούμε ν α ε φ αρμ όσουμε σ τ ο ν λε ι τουργικό προ γρ αμματι σμό τω ν συστημ άτ ων MBR αλλά και εξ αι τί ας τ ω ν υψηλών συ γ κεντρώσεω ν β ιομ άζας που αναπτύ σσονται σ ε τέτοια συστήμ ατα, όπως προαναφέρθηκε. 6. Ο ι Βιοαντι δρ αστήρες Μ εμβρανώ ν δύναται ν α λειτου ργήσ ου ν σε μ ικρούς υ δρ αυ λι κούς χρ όνους παραμονής και μ εγάλες η λι κ ί ες λάσ πης, χωρίς κί ν δυνο έ κπλυ σ ης της β ιομ άζας. Τ ο γε γονός αυ τ ό συ νε πάγε τ αι τ η ν δυ ν ατό τ ητα ανεξ άρτητου ε λέγχο υ του υ δρ αυ λικού χρ όνου παραμονής και της η λι κί ας της ενε ργού ιλύος. 7. Σ τ ους Βιοαν τι δρ ασ τ ήρ ες Μεμ βρανώ ν λαμβάνει χώρα χαμηλή ή μ η δενι κή παραγ ωγή πε ρ ίσσειας ιλύ ος. 8. Α ν ε πηρ έ ασ τη λειτο υργί α από προβλή μ ατα δ ιόγκω σης τ η ς λάσπης. 9. Μ ειωμένε ς απαι τ ήσεις χώρου. 10. Τ αχεία εκκί ν ησ η (start - up). 11. Δ υ να τ ότητα τ ο πο θέτησ ης μ εμβραν ών σ ε πρ οϋ πάρ χου σες ε γ κατασ τ άσεις (retrofi tting). Σελίδα 21

23 Μ ειονεκτήματ α 1. Σ τ ους Βιοαντιδρ αστήρες Μεμ βρανώ ν προκύ πτουν περιορισμ οί λόγω ανεπαρκούς αερισμ ού στον τρόπο λειτου ργίας του ς, εξ αιτίας τω ν μεγάλων συγκεντρώσεων M LS S που αν απτύ σσονται με αποτέλε σμ α ο παροχε τευ όμ ενος αέ ρ ας ν α καταναλώνεται κατά β άσ η γ ι α τ η ν κάλυψη τω ν αν αγκών τ ης κυ τ ταρ ι κής συ ν τ ή ρ ησ ης και ό χι γι α την αε ρόβια βιοαπο δόμ η ση του ρυ παντικού φορτί ου. Ε πίσης πρ ο κύ πτου ν λειτουργι κοί περιορισμοί λό γω προβλημ ατι κής ανάμ ιξης σ το ε σωτερικό τ ου αντιδρασ τ ήρ α, μ ε αποτέ λεσμ α να δ ημ ιου ργού νται δ ι ακρ ιτά στρώματα ε ν εργού ι λύ ος, η πυκνό τ ητα τ ων ο ποίων μειώνεται από τ η ν β άση του αν τι δρ αστήρα προς της ε λεύ θερη ε πιφ άνε ι α του. 2. Σ τ ους Βιοαντι δραστήρ ες Μ εμβραν ώ ν έ ν α σ ημ αντικό πρόβλημ α που εντοπίζεται είναι η ρύπανση τ ων μ εμβραν ών λόγω τω ν ε πικαθήσεω ν βιομ άζας και άλλω ν αν όργανων συ σ τατικών σ τ η ν ε ν εργό ε πιφ άνεια αυτώ ν, με αποτέ λεσμα ν α παρεμπο δί ζε τ αι η ρ ο ή δ ιηθήμ ατ ος μ έσω τω ν πόρων τ η ς μ εμβράνης. Οι μεμβράνες πρέπει ν α καθ αρ ί ζο ν ται με συ γ κεκριμ έ νους τρ ό που ς, σύμφωνα με τις οδηγί ες του κατασκευ αστή και ν α αντικαθιστούνται ό ταν χαλάσει η λειτου ργικό τ ητά τους 3. Ο ι Βιοαν τι δρ αστήρ ες Μεμβρανώ ν χαρακτηρίζονται από υψηλό κό στος αγοράς και αν τι κατάστασης τω ν μεμ βραν ώ ν. Τ ο κόστος τω ν απαιτούμενων μεμβρανώ ν είναι κατά προσέγγιση ανάλογο τ ου μ εγέθους τ η ς ε γ κατάσ τ ασ ης, σ ε αντίθεση μ ε τ ις σ υμβατι κέ ς μονάδες ε πεξ εργασ ί ας που ε πιδεικνύ ουν μ ί α φθίνουσα οικο ν ομία κλίμ ακας. Τ ο γ εγονός αυτό θ έτει έ ν α σαφή περιορισμό στο μέγιστο ε πιτρεπτό μ έγεθος μ ι ας οικονο μικά βιώσιμ ης μονάδας MBR. 2.3 Επαναχρησιμοποίηση υγρών αποβλήτων Ο ι καταρχήν δ υν ατο ί τ ρόποι ε παν αχρησ ιμοποίησης ε πεξ εργασμ ένωνλυμάτω ν είναι: άρδευ σ η αγρ οτικώ ν περιοχών ε μ πλου τι σμός υ πό γε ιων υ δ ροφ ορέω ν ανακύ κλωση στη βιομηχανί α αποκατάσ τ ασ η του φυσικού περιβάλλο ν το ς και δ ημ ιου ργία χώρων αναψυχής αστι κή χρήσ η Σελίδα 22

24 2.3.1 Άρδευση αγροτικών περιοχών Η άρδευση απο τ ε λε ί τ η ν πι ο μ αζική χρήσ η νερού, ιδιαίτε ρ α σε ξ ηρ ές περιοχές. Παγκοσμίως η αγροτική άρ δευση αποτελεί τ ο 7 0 % της συ νο λικήςχρήσης ν ερού και υπερβαίνει κ άθε άλλη χρήσ η κατά του λάχι στον %. Όταν οι υδατικοί πό ροι μ ι ας περιοχής δ ε ν ε παρκού ν γι α τ η ν ι καν ο πο ί ησ η τ η ς ζήτησης ( αστικής και γ ε ωργι κής ), τ ότε επιλέγε τ αι τ ο δι αθ έσιμο ν ερό ν α χρ η σιμ ο πο ιηθεί δ ύο φορές: αρχι κά γ ι α αστική χρήσ η και μετά το ε πεξ εργασ μένο απόβλητο να χρησιμ ο πο ιηθεί γι α άρ δευση. Έτσι σ ήμερα λειτου ργού ν αρκετά συ σ τήμ ατα ε παναχρ η σιμ ο ποίησης που παρ έ χουν ανακτημένο νε ρό γ ια αγροτική άρ δευ ση. Στις αναπτυσσόμ ενες χώρες η εφ αρμογή λυμάτω ν σ τ ο έδαφος αποτε λούσε πάντα και συ ν ε χί ζε ι ν α αποτελε ί τ ον κύριο τρ ό πο δ ι άθεσης τ ων ασ τι κών λυμάτων και ι κανο ποίησης τω ν αρδευ τ ικών αναγκών Εμπλουτισμός υπόγειων υδροφόρων Ο τ ε χνητός εμ πλουτισμ ός υ πό γ ειων υδροφ ορέων μ ε ε πεξ εργασμ ένα αστικά απόβλητα μπορεί ν α έ χει το υς εξ ής σ κοπούς: Τ η ν δ ημ ιου ργία υδραυ λι κού φράγμ ατ ος που θα εμ πο δί ζει τ η ν δι είσδυ ση και ανάμιξ η τ ου θ αλάσσιου ν ερού με τ ο γ λυ κό νερό παράκτι ων υ δρ οφορέω ν. Τ η ν απο θήκευση επεξεργασ μένω ν αστικώ ν απο β λή τω ν γ ι α μ ε λλο ν τι κή χρήση ή γι α εξ ισορρόπησ η τω ν δι ακυμάνσεων τ η ς ζήτησης π.χ. για άρδευση που είναι συ ν ήθ ως επο χι ακή. Τ η ν ανύ ψωση της σ τ άθμ ης του υ δροφόρου ο ρίζοντα, που μ πορεί ν α φθίνει λόγω υ περεκμετάλλευσής τ ου, ε πε ιδή η φυσική αναν έω σ η συμβαίνει μ ε πολύ αρ γ ό ρυθμ ό. Τ ο ν έ λε γ χο πι θ αν ών καθ ι ζήσεων του εδάφους. Τ η ν πε ραιτέρω ε πεξ εργασία τω ν ασ τ ικών αποβλήτω ν ώστε να είναι δυ ν ατ ή η μελλοντική χρ η σιμ οποίησ ή τ ους. Σελίδα 23

25 2.3.3 Ανακύκλωση στη βιομηχανία Η β ι ομηχανί α προβλέπε τ αι ν α αποτελέσει μ ε λλο ν τι κά σ ημ αντι κό χρήστη τ ω ν ανακτ η μένω ν ασ τι κώ ν λυμάτ ω ν στις Η ν ωμένες Π ο λιτείες Αμερικής και σε άλλες ανεπτυ γμένε ς χώ ρες. Τα ε πεξ εργασμ ένα αστικά λύματα είναι κατάλληλα γι α πολλές β ιομ η χανί ες που χρ η σιμ ο πο ιού ν ν ερό τ ο ο ποίο δεν χρ ειάζεται να έ χει τ η ν ποιότητα τ ου πόσιμ ου. Ο ι κύριες β ιομ η χανι κές χρήσεις τ ω ν ε πεξ εργασμ έ νων αστικώ ν λυμάτω ν είναι : 1) τ ο νερό ψύξης. 2) τ ο νερό τρ οφ οδοσίας λεβήτω ν. 3) τ ο νερό κατε ργασίας ή βιομ η χανι κό νερό. Η κυρίαρ χη όμως χρήση που παρουσιάζει τ ην μεγαλύ τε ρη ζήτηση ε ί ν αι το νε ρό ψύξης Αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος Η χρήσ η ανακτημένω ν λυμάτω ν γ ι α αποκατάσ ταση του φυσικού περιβάλλοντος και δ ημιουργία χώρων αναψυχής περιλαμ β άν ει: 1)τ η ν δ ημ ιου ργία τ ε χνητών υδροβιότ ο πων ή τ η ν δ ι α τήρησ η φυσικών. 2 ) τ η ν δημιου ρ γί α χώ ρων αναψυχής. 3 ) τ η ν αύξησ η της π αροχής επιφ ανε ι ακώ νρ ευμάτω ν. Σ κοπός τ ους είναι η δ ημ ιου ργία ε ν ός περιβάλλο ντος στο ο ποίο θ α μ πορεί ν α αναπτυχθεί η ζωή σ το φυσικό περιβάλλον και η ανάπτυξη μ ι ας περιοχής μ ε αυξημένη αισθητική αξ ία. Σ τ ην Κ αλιφόρνι α το 7 % περίπου τ ης ο λι κής ε παναχρ η σιμ ο πο ίησης για το έτος σ χετίζοταν με τ ην αποκατάσ τ ασ η του φυσικού περιβάλλο ντος και τ η ν δ ημιουργί α χώρων αναψυχ ής. Γ ια τ ο ν ίδιο λόγο σ τ η Φ λώριντα η περιβαλλο ντική χρήσ η αποτε λού σ ε το 9% τ η ς ολι κής ε παν αχρησιμοποίησ ης αν ακτ η μένου νερού Αστική χρήση Τ α συ στήμ ατα ε παναχρησιμοποίησ ης τ ω ν λυμάτω ν για αστική χρήση παρέχου ν αν ακτημ ένο νερό για ο ποιαδήπο τε χρ ήσ η ε κτ ός τ η ς πό σ ης. Α ν και ο ι ποσότητες ανακτημένω ν υ γρ ών αποβλήτων που χρ ησ ιμοποιού νται σ ήμερα γι α αστι κή χρήσ η παγκο σμίως είναι πολύ περιορισμ ένες και προβλέ πεται ότι θ α παρ αμ είνου ν σε χαμηλά ε πίπε δ α και στο πρ οσεχές μ έ λλο ν, οι τ ε χνο λογι κέ ς ε πιτεύξεις στον το μέα αυ τό έ χου ν μ εγάλο ε πιστημονικό και κοινω νι κό ενδι αφ έρον. Σελίδα 24

26 Μερ ι κές μ ικρές κοινότητες λό γω τ ης δυσκολί ας ανάπτυξης άλλω ν δ ι αθ έσιμων υ δ ατι κώ ν πόρων αναπτύ σσου ν και υ λο ποιούν μ ε λέ τες γ ι α τ έ τοια συ σ τήματα. Έτ σι τ ο ε νδιαφ έρον γι α τ η δημ όσια υ γ εία ε πιβάλλει την ανάπτυξη σ χε τι κής τε χν ο γ νωσίας. Μερικές από τις αστι κές χρήσε ις είναι οι ακόλουθες: 1) Π ό τι σμ α δημ όσιων πάρκων και κέ ντρων αναψυχής, αθλητι κώ ν γ η πέ δω ν, σ χολι κώ ν αυ λώ ν, γ ή πεδω ν παιχνι δι ού, ν ησίδων και κρασ πέ δω ν αυτο κι ν η το δρ όμων, ν ε κροταφείων και κήπων που περιβάλλου ν δ ημ όσια κτίρια και εγκαταστάσεις. 2) Π ό τι σμ α κήπω ν μονοκατοικι ών και πολυ κατ οικιών, γ ε νι κό πλύ σιμ ο και άλλες εργασ ίες συντήρησης. 3) Π ό τι σμ α κήπων πο υ περιβάλλουν εμ πορικά κέντρ α, γ ρ αφ εία και βιομηχανικά κτί ρια. 4) Ε μ πο ρικέ ς χρήσεις, όπως οι εγκατ αστάσ εις πλυ σίμ ατος ο χημ άτω ν, τ ο πλύσιμ ο παρ αθύ ρων το ν ε ρό ανάμιξ ης γ ι α ζ ι ζανι ο κτ ό να,εντομοκτόνα και υ γ ρά λιπάσμ α τ α. 5) Δ ι ακόσμ ησ η κήπων μ ε δι ακοσμ η τικά σιντριβάν ι α, πισίνε ς και κατ αρράκτες. 6) Έλεγχο σ κόνης και παραγ ωγή σ κυ ροδέμ ατος σ ε δομικά έ ρ γα. 7) Π υροπρ οστασία. 8) Κ αθαρ ισμ ό του αλετών σ ε εμ πο ρικά και βιομ η χανικά κτίρια. Τ α συστήμ ατα ε παν αχρησ ιμοποίησ ης λυμάτω ν γι α ασ τι κή χρήσ η προϋ πο θέτουν τ η ν ύ παρξη συ στημ άτ ω ν δι πλής δι ανομ ής στην αστι κή πε ριοχή. Το σύστημ α δ ι αν ομής τ ου ανακτημένο υ ν ερού ε ί ν αι παρ άλληλο με το κύριο σύ σ τημα δ ι αν ομ ής πόσιμου ν ερού. Τ ο παλαι ό τερο αστικό σύστημ α δι πλής δι ανομ ής στις Η. Π.Α. β ρίσκε τ αι σ τ η ν πόλη St. P et esburgτης Φ λώριντ ας ( 1977). Σ τις ο ι κι στικά δ ιαμορφωμένες αστικές πε ριοχές η εκ τω ν υστέρων ε γ κατάσ τ ασ η δ εύ τερου δι κτύου γι α δι ανομή ανακτημ έ νο υ ν ερού και εσωτερικών υδρ αυ λικώ ν ε γ κατ αστάσεω ν έ χει συνήθως υψηλό κόστος που στις πε ρισσότερες περιπτ ώσεις ε ίναι απαγο ρευ τ ικό. Ω σ τό σο, σε μερικές πε ριπτώσεις τ α ο φέλη που πρ οκύ πτ ου ν από τ η ν δι ατήρ ησ η αποθεμ άτω ν πόσιμ ου νερού μ πορού ν να δ ι και ο λο γ ήσ ουν το κόστος, π. χ.σε πε ριπτώ σεις που τ ο πόσιμ ο ν ε ρό μεταφ έρεται σ ε μ ε γάλες αποστάσ εις, ή όταν ο ι τ ο πι κοί υ δρ οφορείς έ χουν τ ό σο κακή πο ιότητα ώστε ν α απαιτε ίται μ εγάλος β αθ μός ε πε ξεργασ ί ας. Στις αν απτυ σσόμενε ς όμως αστικές περιοχές η ε γ κατ άσ τ ασ η δι πλού συστήματ ος δ ιανομ ής από τ ην αρχή εξ ασ φ αλίζε ι σημαντικά κέ ρδη. Σελίδα 25

27 2.3.6 Επαναχρησιμοποίηση στην Ελλάδα Η Ε λλάδα παρουσιάζε ι σ οβαρό πρόβλημ α έ λλειψ ης ν ε ρ ού, ι δι αίτερα τους καλοκαι ρινούς μήνες, λό γω της χαμηλής β ροχόπτ ωσης και τ ω ν αυξημ έ νω ν ζητήσεω ν γι α άρ δευση και χρήση νε ρού. Η ζήτησ η νε ρού σ τ η ν Ε λλάδα έ χει αυξηθ εί σ ημ αντι κά τ α τ ε λευταία πενήντα χρόνια. Σ υ χν ά παρατηρείται σ ημ αντική μ είωση τω ν αποθεμάτ ω ν νε ρού ε ξαιτί ας τ ων καιρικώ ν και περιφερειακώ ν δ ι ακυμάνσ εω ν τ ης β ροχόπτ ωσης, της αυξημ έ νης ζήτησ ης τ ο καλοκαίρι και τ ης δ υσκο λίας σ τ η μ εταφ ορά νε ρού μέσω τω ν βου νώ ν. Ως αποτέλεσμα, η ε νσωμάτω σ η τ ης ε παναχρησ ιμοποίησης ν ε ρού σ τ η δ ι αχε ίριση τω ν υδάτινων αποθεμ άτω ν αναδ εικνύεται σ ε πολύ καίριο ζήτημ α. Λ αμ βάνοντας υ πόψ η την υφιστάμενη κατάστασ η, η περιορισμ ένη ε παν αχρησ ιμοποίησ η θ ε ωρείται ή δ η ω ς μ ια δ ι αθ έσιμ η εναλλακτική σε συμμόρφ ωση β έ βαια μ ε αυ σ τηρά πρότυπα [5]. Μ ι α ανάλυση τ ης κατανομ ής τω ν ε πεξ εργασμ έ νω ν ο ι κιακών αποβλήτων έδειξ ε ό τι περισσότερο από 8 3% τ ης ε κροής αποβλήτων παράγ εται σ ε περιοχές μ ε έ λλειμμα νε ρού. Αυ τ ό αποδεικνύει ό τι η ε παναχρ ησ ιμοποίηση ν ερού σ ε αυ τές τις περιοχές θα μ πο ρούσε ν α καλύ ψει ένα σ ημ αντικό ποσοστό τ ης ζήτησης σ ε ν ερό. Ένας άλλος σημαντικό ς παρ άγοντας που ω θεί σ τ η ν ε παναχρ ησ ιμοποίηση τ ου αν ακτ η μένου ν ερού απο τ ε λε ί τ ο γ ε γο ν ός ότι τ ο 88% τ ης ε κρ ο ής τω ν αποβλήτω ν ε ντοπίζονται σ ε απόσταση μικρ ό τερη τω ν πέ ν τε χι λιομέτρ ων από μια γ ε ωργι κή έ κτασ η που έ χει ανάγκη από ν ερό άρδευσης. Γ ι αυτό, τ ο ε πιπλέ ο ν κόστο ς τ ης άρ δευ σ ης με αν ακτημένο νε ρό, υ πολογίζε τ αι ν α είναι σχε τι κά χαμ η λό. Σελίδα 26

28 2.4 Νομοθεσία Η μέχρ ι τ ώρα απουσία ε νός ο λο κληρ ωμένου και σ αφ ούς θ εσμ ι κού πλαισί ου αποτελούσε ανασ τ αλτι κό παρ άγοντα γ ια τ ην πρ οώ θηση και ευρεία ε φ αρμ ογή τ ης ε παναχρησιμοποίησης η ο πο ί α μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο ε ρ γαλείο ο ρθολο γ ικής δι αχε ίρισης των υ δ ατ ι κώ ν πό ρων. Ει δι κότερα, μπορεί να σ υμβάλει σ ημ αν τι κά σ τ ην αντιμετώ πιση τω ν ε π ι πτώσεω ν αφ ενός από τ ην λειψυδρία και ξ ηρ ασία στην πε ριοχή τ ης Μ εσογείου, καθώς και τ η ν αναμενόμ ε νη ε πι δείνω σ η τ ου προβλήμ ατος λόγω τ ης κλιματικής αλλαγής, και αφ ε τέ ρου από την έντονη τ απείνωση και υφαλμύρινσ η τω ν υ πόγειων υ δρ οφορέω ν ο ρισμένω ν πε ριοχών τ ης χώρας Η κοινή υπουργική απόφαση /2011 Μ ε την Κ. Υ.Α /2011 θεσπί ζο νται τέσσερις βασ ικέ ς δ υνατό τ η τες επαναχρησιμ ο ποίησης των επεξ εργασμ έ νω ν υ γρών αποβλήτων: 1) ά ρ δευ σ η. 2) β ιομ η χανι κή χρήση. 3) τ ρ οφοδότησ η/ ε μ πλο υτισμ ός υ πόγειων υ δρ οφορέων. 4) αστι κή και περιασ τι κή επαναχρησ ιμοπο ί ησ η. Τ ίθενται ό ρια γι α μ ικροβιολο γι κές και συμβατι κές παραμέτρους γ ι α τ ις δ ι άφορες μ εθόδους ε παναχρησιμοποίησ ης, καθώς και ο αντίστο ι χος β αθμ ός τ ης κατ' ε λάχι στον απαιτο ύμενης ε πεξ εργασίας τ ων υ γρ ών αποβλήτων ( δ ευ τεροβ άθμια β ιολογική ε πεξ εργασία ακολο υθού μενη από απο λύμαν ση ) και η ε λάχιστη συ χνότητα δειγμ ατο ληψ ιών Σκοπός Ο σ κοπός τ ης παρ ούσας Κ οινής Υ πουργικής Α πόφ ασ ης απόφασ ης ε ί ν αι: 1) η προώθησ η τ ης αξιοπο ί ησ ης τ ων επεξεργασ μένω ν υγρ ών αποβλήτων και η μ έσω αυ τ ής εξοικο ν όμηση υδατικών πόρων, η ο ποία θ α συ μβάλλε ι σημ αντικά σ τ η ν αντιμ ετώπιση τ ω ν ε πι πτώ σεω ν από : i. τ η ν προϊού σ α λειψυδρία και ξηρασία σ τ η ν πε ριοχή τ ης Μ εσογείου, καθ ώς και τ η ν αναμ ενόμ ενη ε πιδείνω ση τ ου πρ οβλήμ ατος λό γ ω της κλι ματικής αλλαγής. i i. τ η ν έντο ν η ταπείνω σ η και υ φ αλμύρινσ η τω ν υ πό γε ιων υ δρ οφορέων ορισμένων περιοχώ ν τ ης χώρας από τ η ν υ περάντλησ η, τ ην προϊούσα λε ιψυδρία και τ ην ε ίσοδο τ ου θαλάσ σιου μ ετώ που σε παρ αλι ακές πε ριοχές. Σελίδα 27

29 2) η βελτίωση του υδατικού ισοζυ γ ίου μέσω της τρ οφ οδότησ ης τ ω νυ πο γε ίων υ δρ οφ ο ρέων. Α παραί τ η τη προϋ πόθεση γ ι α τ η ν ε παν αχρησιμ ο πο ίηση τ ω νε πεξεργασμένων υ γρών αποβλήτω ν είναι η δι ασφάλιση τ ης Δ η μόσιας Υγε ί ας Πεδίο εφαρμογής Η Κ Υ Α εφ αρμ ό ζ ε τ αι γι α τ η ν ε παν αχρησιμ ο πο ίηση ε πεξ εργασμ ένων: 1. Υ γ ρών οικιακών ή αστι κών λυμάτω ν ή βιομ η χαν ι κώ ν λυμάτω ν πουεμ πίπτο υν στο πε δί ο εφ αρμ ογής της ΚΥΑ / 400/ 1997, ασχέτω ς μ εγέθους εγκατάστασης. 2. Υ γ ρών βιομ ηχανικώ ν αποβλήτω ν που προέρχο ν τ αι από άλλες β ιομ η χανι κές εγκαταστάσ εις, ασχέ τως μ εγέθους, που είναι μη ε πι κίνδυ ν α, ή έχο υν κατ αστεί μ η ε π ι κίνδυ ν α μ ετά από προβλεπόμ ε νη επεξεργασία. Ο ι β ιομ η χανι κές ε γ κατ α στάσεις που εμ πί πτου ν στο πε δί ο ε φ αρμ ογής της ΚΥΑ 5673/400/ 1997, είναι οι εξ ής: 1. Ε πεξ εργασία του γάλακτος. 2. Π αραγω γή οπωροκηπευ τι κών πρ οϊόντω ν. 3. Π αραγω γή και εμφιάλωση μ η αλκοολού χω ν ποτώ ν. 4. Μ ε τ αποίηση γεώ μηλων. 5. Βιομ η χανί α κρέατος 6. Ζυ θ ο ποιία. 7. Π αραγω γή αλκο ό λης και αλκοολού χω ν ποτώ ν. 8. Π αραγω γή ζω οτροφών από φυτικά πρ οϊόντα. 9. Π αραγω γή ζε λατί ν ας και κόλλας από δέρμ ατα και οστά ζώων. 10. Μ ο ν άδ ες παραγω γ ής βύ ν ης. 11. Μ ε τ αποιητι κή βιομηχανία ιχθύων Τύποι επαναχρησιμοποίησης Η ε παναχρ η σιμοποίηση τ ω ν ε πεξ εργασ μένω ν υ γ ρών αποβλήτωνεπι τρ έ πεται γ ια γεωργική χ ρήση ( άρδε υ ση ), γ ι α τ η ν τ ροφοδότη ση υπόγειων υδρ οφορέων, για αστ ική και περιαστ ική χ ρήση, γ ι α βιομηχανική χρήση και γ ι α τ α υδατικά συστήματα τ ου άρθρου 7 του Π. Δ. 51/2007. Σελίδα 28

30 Δ ε ν υ πάγονται στο πεδίο εφ αρμογής της παρού σ ας απόφ ασ ης : 1. η ανακύ κλωση βιομηχανικώ ν αποβλήτω ν. 2. η άμ εση ή έμ μεση επαναχρησιμοποίηση γι α πό σ η, με ε ξαίρεση τις περιπτώ σ ε ις που αναφέρονται στο άρθρο ε παναχρ η σιμ ο ποίηση γι α χρ ήσ εις κο λύμβησης (πι σίνες ). 4. άλλες οικι ακέ ς χρ ήσ εις. Σ τ η ν ΚΥΑ ορίζον τ αι οι εξ ής δ υνατότητες γ ι α τ ην ε παναχρ η σιμ ο ποίησητων ε πεξ εργασμ ένω ν υγρών αποβλήτω ν: 1. Ά ρδε υ ση, πο υ δι ακρ ί νε τ αι περαιτέρων σε: i. Π ε ριορισμένη. i i. Α περιόριστη. 2. Β ιομ ηχανικ ή χρήση, που δι ακρίνε τ αι περαι τέ ρω σε: i. Ε παναχρ η σιμ ο πο ίησ η ως νερό ψύξης μ ιας χρ ή σης. i i. Ά λλες βιομ η χανι κές χρήσ εις, όπως ε πανακυ κλο φορούμενο νε ρόψύξης, νερό γι α λέβητες, ν ε ρό διεργασιών. 3. Τροφο δότη ση/ Εμπλουτισμ ός υπόγειων υδρ ο φορέων, πουδιακρίνε τ αι πε ραιτέ ρω σε: i. Τ ρ οφοδότησ η με διήθησ η διαμέσω εδαφ ι κού σ τ ρώματος. i i. Τ ρ οφοδότησ η με γεω τρ ή σεις. 4. Α στική και Περιαστική ε παναχρ ησ ιμοποίηση. Ο ι πρ οαναφ ερόμενο ι τύ ποι επαναχρησιμοποίησ ης επεξεργασμ έ νω ν λυμάτω ν δ ε ν είναι ε πι τρ ε πτ οί για τ ο σύ ν ο λο του πε δ ίου ε φ αρμ ογής τ ης Κ Υ Α. Οι ε πιτρ ε πόμ ε νες μ ορφές ε παναχρ η σιμ ο ποίησης σ ε συ ν άρ τ ησ η με τ η ν πηγή παραγ ωγής τ ων υ γρών αποβλήτω ν παρουσιάζονται στον Πί ν ακα 4. Πίνακας 4: Δυνατοί τύποι επαναχρησιμοποίησης ανάλογα με την πηγή των υγρών αποβλήτων. Πηγή/ Τύπος υγρών αποβλήτων Οικιακά ή αστικά λύματα ή βιομηχανικά λύματα που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της ΚΥΑ 5673/400/1997, ασχέτως μεγέθους εγκατάστασης Υγρά βιομηχανικά απόβλητα που προέρχονται από άλλες βιομηχανικές εγκαταστάσεις, ασχέτως μεγέθους, που είναι μη επικίνδυνα, ή έχουν καταστεί μη επικίνδυνα μετά από προβλεπόμενη επεξεργασία Δυνατοί τύποι επαναχρησιμοποίησης 1. Άρδευση 2. Τροφοδότηση υπόγειων υδροφορέων 3. Αστική και περιαστική χρήση 4. Βιομηχανική χρήση 1. Βιομηχανική χρήση 2. Περιορισμένη άρδευση μέσω υπεδάφιου συστήματος άρδευσης 3. Τροφοδότηση υπόγειων υδροφορέων που δεν εμπίπτουν στις διατάξεις του άρθρου 7 του Π.Δ. 51/2007 και μόνο μέσω διήθησης. Σελίδα 29

31 Επαναχρησιμοποί ηση γ ι α άρ δε υση Δ ι ακρ ί νο νται δύ ο τ ύ πο ι ε παν αχρησιμοποίησης στην περίπτ ωση τ η ςάρδευσης με επε ξεργασ μένα υ γρ ά απόβλητα: 1. Π ε ριορισμένη άρ δευση, που αφορά μ όνο καλλι έργε ιες τ α προϊόντατω ν ο πο ίων καταν αλώνονται μετά από θ ερμ ι κή ή άλλου ε ίδους επεξεργασ ί α ή δεν προορίζο ν τ αι γ ι α ανθρώπι ν η κατανάλωση ή οι καρ ποί τ ους δεν έ ρ χο νται σε άμεση ε παφ ή μ ε το έδαφ ος κατά τ η δ ιαδικασία συ λλογής τ ους. Π αρ αδ είγματα τ ων καλλιεργειών αυ τώ ν είναι καλλιέργε ιες ζω ο τροφών, λι βάδια, β ιομ η χανι κές καλλιέργε ιες, δέντρ α (ε κτός τ ων ο πωροφόρων), καλλιέργε ιες σ πόρων κ. α.. Σ τ ην περιορισμένη άρδευση δ ε ν ε πιτρέπεται η εφαρμ ο γή του καται ο νισμού ως μ εθόδου άρδευ σ ης. Η πρόσβαση τ ου κοινού σ την αρδευ όμ ενη έ κταση πρέπε ι να απαγο ρεύ εται. 2. Α περιόριστη άρδευση, που αφ ορά σε ε ί δη καλλιεργειών τ ων ο ποίων τ α προϊόντα καταναλώ ν ονται ω μά, π.χ. λαχανικά, αμπέλια, ο πω ροφόρα δέντρα, ε νώ αφορά ε πίσης και ανθοκομικές καλλιέργε ιες. Στις περιπτώ σεις αυτές ε πιτρέπονται δ ι άφοροι τ ύ ποι άρδευ σης, συ μ περιλαμβανομ ένου του κατ αιονι σμ ού, ε νώ δεν υ πάρχου ν περιορισμ οί στην πρ όσβασ η τ ου κο ι νού. Τ ροφ οδότη ση ή εμπλο υ τι σμός υπ όγειων υδρ οφορ έ ω ν Δ ι ακρ ί νο νται δύο βασι κές μέθοδοι τρ οφ οδότησης τω ν υ πόγειων υ δρ οφορέων: 1. Ά μεσος εμ πλου τισμός μ έσω γεω τ ρήσεω ν υ πό πίεση ή με β αρύτητα. 2. Ε μ πλου τι σμός μ ε τη μ έθοδο της διήθησ ης διαμέσου ε δ αφ ι κού στρώματος εδάφους, με κατάλληλα χαρακτηριστικά και επαρ κές β άθος. Μ ε ο ρισμένε ς εξ αιρέσεις, ο εμ πλου τισμός υ πόγειων υ δροφορέω ν ε πιτρέπεται μ ό νο σ τ ις πε ριπτώ σεις κατά τ ις ο πο ίες τα υ πόγεια ν ε ρ ά δεν εμ πί πτου ν στις δι ατάξεις τ ο υ άρθρου 7 τ ου Π. Δ. 5 1/ Στην τ ρ οφ ο δότησ η των υ πό γ ειων υ δρ οφ ορέω ν ε ν τ άσ σονται τ όσο η υ πε δ άφια ό σο και η ε πιφ αν ειακή δ ιάθεση τ ων ε πεξ εργασμ ένων υ γρ ών αποβλήτων, συμπεριλαμ β αν όμ ενης και τ ης τ ε λικής δι άθ εσης σε απο ρροφ ητικό βόθρο. Σελίδα 30

32 Α σ τική και π εριαστική επ α ναχρησιμοπ οίηση Ο συ γ κε κρ ιμένος τύ πος ε παναχρησιμ οποίησ ης αν αφέρεται κυ ρίως σ τ ο ασ τι κό και περιασ τι κό πρ άσινο, τ ις δ ασ ι κές ε κτάσ εις, την αναψυχή, την αποκατάσ τ ασ η φυσικού πε ριβάλλο ντο ς, τ ην πυρόσβεση, τ ο ν καθαρ ισμ ό ο δώ ν. Ο ι δυνατότητες ε παναχρ η σιμ ο ποίησης μεταξύ άλλω ν συμπε ριλαμ β άνο υν: το πότισμ α συ γ κε ν τρωμένω ν ε κτ άσεων πρασίνου ό πως δ άσ η, άλση, ν ε κροταφεία, πρ αν ή και ν η σίδες αυτο κι ν η το δρ όμων, γ ή πε δ α γ κολφ, δ ημ όσια πάρκα, αυλές κατ ο ικιών, ε λεύ θερος χώ ρος ξ ενοδοχε ι ακώ ν ε γ καταστάσεων και ε γκαταστάσεων αναψυχής, τ η χρήση ν ερού γ ι α τ η ν πυ ρόσβεση, τη συμπύ κνω σ η ε δαφών, τ ον καθαρισμ ό οδών και πεζο δ ρομ ίων, τ α δ ι ακ οσμ η τι κά συντριβάνι α, τ η δ ημ ιου ργία τεχνητώ ν ή τ η δι ατ ή ρ ησ η φυσικώ ν λιμνών ή υ γρ οβιοτό πω ν καθώς και γι α τ ην ενίσχυ σ η παροχής ε πιφ ανε ι ακών ρ ευμάτω ν. Βιομ ηχανι κή επ α ναχρησιμοποί ηση Η ε παν αχρησιμ ο πο ίηση αυ τ ού του τύ πο υ περιλαμ β άν ει εφ αρμογές ό πως χρ ή ση ν ε ρών ψύξης (μ ιας χρ ή σης ή ε πανακυ κλο φορούμενων), αν απλήρωση ν ερών λεβήτω ν και αξιοπο ί ησ η γ ι α τ ις δι άφ ορες βιομηχανι κές δ ιεργασίες. Η β ιομ η χανι κή ε παναχρησιμ ο ποίηση δ εν πρέπε ι ν α εφ αρμ όζεται σε β ιομ η χανί ες προϊόντω ν που προορίζονται γι α αν θ ρώπι ν η κατανάλω σ η Όρ ια και παράμετροι χρ ή σης Τ α όρια τ ων μ ι κρ οβιολογικώ ν και συμβατι κών παραμέτρων καθ ώς και η κατ ε λάχι στον απαιτούμενη επεξεργασ ί α και συχνότητα δ ε ιγμ ατο ληψ ιών και αναλύσ εω ν σ τ ην περίπτω ση ε παναχρ η σιμ ο ποίησης ε πεξεργασμένων υγρών αποβλήτων αποτυ πώ ν ονται στους παρ ακάτ ω πίνακε ς Σελίδα 31

33 Πίνακας 5: Όρια για περιορισμένη άρδευση, βιομηχανική χρήση νερού. Τυπος επαναχρησιμοποιησης Περιορισμένη άρδευση Περιοχές όπου δεν αναμένεται πρόσβαση του κοινού, καλλιέργειες ζωοτροφών, βιομηχανικές καλλιέργειες, λιβάδια, δένδρα (μη συμπεριλαμβανομένων των οπωροφόρων, με την προϋποθεση ότι κατά τη συλλογή οι καρποί δεν βρίσκονται σε επαφή με το έδαφος, καλλιέργειες σπόρων και καλλιέργειες που παράγουν προϊοντα τα οποία υποβάλλονται σε περαιτέρω επεξεργασία πριν την κατανάλωσή τους. Αρδευση με καταιονισμό δεν θα εφαρμόζεται Βιομηχανική χρήση Νερό ψύξης μιας χρήσης Τροφοδότηση υπόγειων υδροφορέων που δεν εμπίπτουν στις διατάξεις του άρθ. 7 του ΠΔ 51/ , (με την επιφύλαξη των παραγ. 4 και 5 του άρθ. 5 της παρούσας), με διήθηση διαμέσου εδαφικού στρώματος με επαρκές πάχος και κατάλληλα χαρακτηριστικά. Escherichia coli (EC/100 ml) 200 διάμεση τιμή BOD5 (mg/l) Σύμφωνα με τις επιταγές της ΚΥΑ 5673/400 /1997 SS (mg/l) Σύμφωνα με τις επιταγές της ΚΥΑ 5673/400 /1997 Θολότητα Κατ ελάχιστο απαιτούμενη επεξεργασια Δευτεροβάθμια βιολογική επεξεργασία, απολύμανση Ελάχιστη συχνότητα δειγνατοληψιών και αναλύσεων νερού προς επαναχρησιμοποιηση BOD5, SS, N, P, σύμφωνα με τις επιταγές της ΚΥΑ 5673/400/1997 (ΦΕΚ 192/Β/ ) EC : μια ανα εβδομάδα Υπολειμματικό Χλώριο : συνεχώς (εφόσον εφαρμόζεται χλωρίωση) Σελίδα 32

34 Πίνακας 6: Όρια μικροβιολογικών και συμβατικών παραμέτρων καθώς και η κατ ελάχιστον απαιτούμενη επεξεργασία και συχνότητα δειγματοληψιών και αναλύσεων στην περίπτωση επαναχρησιμοποίησης επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων για απεριόριστη άρδευση και βιομηχανική χρήση. Τύπος επαναχρησιμοποίησης Απεριοριστη άρδευση Όλες οι καλλιέργειες όπως οπωροφόρα δένδρα, λαχανικά, αμπέλια ή καλλιέργειες των οποίων τα προϊόντα καταναλώνονται ωμά, θερμοκήπια. Η απεριόριστη άρδευση επιτρέπει την εφαρμογή διαφόρων μεθόδων εφαρμογής της άρδευσης συμπεριλαμβανομένου του καταιονισμού. Βιομηχανική χρήση πλην νερού ψύξης μιας χρήσης Επανακυκλοφορούμενο νερό ψύξης για λέβητες, νερό διεργασιών κλπ. Escherichia coli (EC/100 ml) 5 για το 80%των δειγμάτων και 50 για το 95% των δειγμάτων BOD5 (mg/l) 10 για το 80% των δειγμάτων SS (mg/l) 10 για το 80% των δειγμάτων Θολότητα Κατ ελάχιστο απαιτούμενη επεξεργασια 2 διάμεση τιμή Δευτεροβάθμια βιολογική επεξεργασία,ακολουθούμενη απότριτοβάθμια επεξεργασία και απολύμανση Ελάχιστη συχνότητα δειγματοληψιών και αναλύσεων νερού προς επαναχρησιμοποίηση BOD5, SS, N, P: σύμφωνα με τις επιταγές της ΚΥΑ 5673/400/1997 (ΦΕΚ 192/Β/ ) Θολότητα και διαπερατότητα: για ανακτημένο νερό από εγκαταστάσεις επεξερ-γασίαςμε ισοδύναμο πληθυσμόμεγαλύτερο από 50000κατοίκους, τέσσερις ανάεβδομάδα και δυο ανάεβδομάδα στις υπόλοιπες περιπτώσεις. EC : για ανακτημένο νερό από εγκαταστάσεις επεξεργασίαςμε ισοδύναμο πληθυσμό μεγαλύτερο από κατοίκους 4 ανά εβδομάδα και 2 ανά εβδομάδα στις υπόλοιπεςπεριπτώσεις. Κατ εξαίρεση για νησιωτικές περιοχές μετεκμηριωμένη έλλειψηκατάλληλης εργαστηριακής υποδομής 1 ανά εβδομάδα. Υπολειμματικό Χλώριο Cl 2 : συνεχώς (εφόσον εφαρμόζεται χλωρίωση) Σελίδα 33

35 Πίνακας 7: Όρια μικροβιολογικών και συμβατικών παραμέτρων καθώς και η κατ ελάχιστον απαιτούμενη επεξεργασία και συχνότητα δειγματοληψιώνκαι αναλύσεων στην περίπτωση επαναχρησιμοποίησης επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων για αστική και περιαστική χρήση και εμπλουτισμόυπόγειων υδροφορέων με γεωτρήσεις. Τύπος επαναχρησιμοποίησης Αστική χρήση Μεγάλες εκτάσεις (νεκροταφεία, πρανή αυτοκινητοδρόμων, γήπεδα γκολφ, δημόσια πάρκα), εγκαταστάσεις αναψυχής, κατάσβεση πυρκαγιών, συμπύκνωση εδαφών, καθαρισμός οδών και πεζοδρόμων, διακοσμητικά σιντριβάνια. Πότισμα με καταιονισμό απαγορεύεται. Εμπλουτισμός υπόγειων υδροφορέων που δεν εμπίπτουν στις διατάξεις του άρθ. 7 του ΠΔ 51/ (ΦΕΚ 54Α/ ), με γεωτρήσεις. Περιαστικό πράσινο συμπεριλαμβανομένων των αλσών και δασών. Escherichia coli (EC/100 ml) 2 για το 80% των δειγμάτων και 20 για το 95% των δειγμάτων BOD5 (mg/l) 10 για το 80% των δειγμάτω ν SS (mg/l) 2 για το 80% των δειγμάτω ν Θολότητα Κατ ελάχιστο απαιτούμενη επεξεργασια 2 διάμεση τιμή Δευτεροβάθμια βιολογική επεξεργασία,ακο λουθούμενη από τριτοβάθμια επεξεργασία και απολύμανση Ελάχιστη συχνότητα δειγνατοληψιών και αναλύσεων νερού προς επαναχρησιμοποιηση BOD5, SS, N, P σύμφωνα μετις επιταγές της ΚΥΑ 5673/400/1997(ΦΕΚ 192/Β/ ) Θολότητα και διαπερατότητα: για ανακτημένο νερό από εγκαταστάσεις επεξεργασίας με ισοδύναμο πληθυσμό μεγαλύτερο από κατοίκους τέσσερις ανά εβδομάδα και δυο ανά εβδομάδα στις υπόλοιπες περιπτώσεις. ΤC : για ανακτημένο νερό απ π εγκαταστάσεις επεξεργασίας με ισοδύναμο πληθυσμό μεγαλύτερο από κατοίκους επτά ανά εβδομάδα και τρεις ανά εβδομάδα στις υπόλοιπες περιπτώσεις. Κατ εξαίρεση για νησιωτικές περιοχές με τεκμηριωμένη έλλειψη κατάλληλης εργαστηριακής υποδομής δυο ανά εβδομάδα. Υπολειμματικό Χλώριο Cl 2 : συνεχώς (εφόσον εφαρμόζεται χλωρίωση) Σελίδα 34

36 Πίνακας 8: Μέγιστες επιτρεπόμενες συγκεντρώσεις μετάλλων και στοιχείων σε επεξεργασμένα λύματα για: α) αστική επαναχρησιμοποίηση, β) περιορισμένη και απεριόριστη άρδευση,γ) βιομηχανική επαναχρησιμοποίηση και δ) τροφοδότηση - εμπλουτισμό υπόγειων υδροφορέων. ΜΕΤΑΛΛΟ Μέγιστη συγκέντρωση ppm ΜΕΤΑΛΛΟ Μέγιστη συγκέντρωση ppm Al (Αργίλιο) 5,00 Al (Αργίλιο) 5,00 As (Αρσενικό) 0,10 As (Αρσενικό) 0,10 Be (Βηρύλλιο) 0,10 Be (Βηρύλλιο) 0,10 Cd (Κάδμιο) 0,01 Cd (Κάδμιο) 0,01 Co (Κοβάλτιο) 0,05 Co (Κοβάλτιο) 0,05 Cr (Χρώμιο) 0,10 Cr (Χρώμιο) 0,10 Cu (Χαλκός) 0,20 Cu (Χαλκός) 0,20 F (Φθόριο) 1,00 F (Φθόριο) 1,00 Fe (Σίδηρος) 3,00 Fe (Σίδηρος) 3,00 Li (Λίθιο) 2,50 Li (Λίθιο) 2,50 Mn (Μαγγάνιο) 0,20 Mn (Μαγγάνιο) 0,20 Mo (Μολυβδαίνιο) 0,01 Mo (Μολυβδαίνιο) 0,01 Ni (Νικέλιο) 0,20 Ni (Νικέλιο) 0,20 Pb (Μόλυβδος) 0,10 Pb (Μόλυβδος) 0,10 Se (Σελήνιο) 0,02 Se (Σελήνιο) 0,02 V (Βανάδιο) 0,10 V (Βανάδιο) 0,10 Zn (Ψευδάργυρος) 2,00 Zn (Ψευδάργυρος) 2,00 Η ε λάχι στη συ χνό τ η τ α δειγμ ατ ο ληψ ιών και αναλύσεων γι α τ ις παρ αμέτρ ους του Πίνακα 8 καθορίζε τ αι σε: 1 2 ανά έ τος γι α ανακτημένα υ γρ ά απόβλητα από ε γ κατασ τ άσειςεπεξεργασίας με ισοδύναμ ο πληθυσμό μ εγαλύ τε ρο από κατ οίκους και υ γρ ά β ιομ η χανι κά απόβλητα από βιομ η χαν ι κές δ ρ αστηριότητε ς που δ ε ν ε μ πί πτου ν σ τι ς κατηγο ρίες (ανεξ αρτήτως μ εγέ θους δ ρ ασ τ ηρ ιότητας ) τ η ς Κ ΥΑ 5 673/ 400/ ( Φ Ε Κ1 92/Β/ ). 4 ανά έτος για ανακτημ έ ν α υγρά απόβλητα από ε γ κατασ τ άσεις ε πε ξεργασίας με ισοδύ ναμο πληθυ σμό μεταξύ και κατοίκων 2 ανά έτος για ανακτημ έ ν α υγρά απόβλητα από ε γ κατασ τ άσεις ε πε ξεργασίας με ισοδύ ναμο πληθυ σμό μεταξύ Σελίδα 35

37 και κατοίκων και υ γ ρά βιομ η χανι κά απόβλητα από β ιομ η χαν ι κές δρ ασ τ ηριότητες που εμ πίπτο υν σ τ ις κατ η γο ρίες (ανεξ αρτήτως μ ε γέθους δρ αστηρ ιότητας) τ η ς ΚΥΑ 5673/ 400/ (ΦΕΚ192/ Β/ ). ανά έ τ ος γι α ανακτημ έ να υγρά απόβλητα από ε γ κατασ τ άσειςεπεξεργασίας με ισοδύναμο πληθυσμ ό μεταξύ και κατ ο ίκων Γ ι α ε γ κατ αστάσεις ε πεξ εργα σίας μ ε ισ ο δύναμ ο πληθυσμό μ ικρότερο τ ω ν κατο ί κω ν και οικιακά ι δι ωτικά συστήμ ατα ε πεξ εργασίας δεν απαιτε ίται έ λεγχος γ ι α τη δι απίστωσ η τ ή ρησης τ ω ν ορίων του Πί νακα 8. Σελίδα 36

38 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Συνθετικά απόβλητα Ο ι πε ρισσότερες μ ε λέ τες σ ε συστήμ ατα M BR χρησιμοποιού ν συ ν θετι κά απόβλητα, παρασ κευ ασμ ένα ε ρ γ ασ τ ηριακά. Σε πρώτο σ τ άδι ο αυ τό είναι απαραίτητο γ ι α ν α καταλάβει κανε ίς τ α ό ρ ια ε ν ός αντιδρασ τ ήρα, τ ον χρόνο χρήσης τω ν μ εμβραν ώ ν πρ ιν χρειαστούν καθ αρισμό, τ η δ ημ ιου ργία ε νε ρ γής λάσπης ό σο πι ο σ τ αθ ερής γί ν εται ή τ η ν παρ ακο λούθηση τ ης αν άπτυξης συ γ κεκριμ έ νης κατηγορίας μ ι κροοργαν ι σμών. Κ αθώς η λε ι του ργία τ ου συ στήμ ατος M BR είναι πι λοτική, πρ έ πε ι ν α ε ίμ ασ τε ι δι αιτέρως προσεκτι κοί και ν α ε λέ γ χουμε κάθε μας β ήμ α. Η χρήσ η συ ν θετι κού αποβλή τ ου έ χει το πλεονέκτ ημ α της σταθ ερής και απόλυ τ α σ υγκεκριμ ένης συγκέντρωσης σ τ α δι άφ ορα συ σ τατικά τ ου, έναντι ε νός αληθινού αποβλήτου ό που αυτή η συ γ κέ ν τρ ωση θ α είχε ίσως και σημαντικές αυξομειώσεις. Ε πί σης, ενδεχομ ένως, θ α περιείχε συστατι κά που θ α έ δι ν αν αξιοπε ριέργα αποτε λέσματα που δεν θα μπο ρούσαμ ε ν α ερμ η νεύ σουμε αν δεν είμ αστε σίγου ροι γ ι α τ α συστατ ι κά αυ τ ά. Τ έ λος τ ο σ υνθετικό απόβλητο είναι άμεσα δ ι αθ έσιμο, σε ό σ η ποσότητα χρειάζεται και σε σ χετικά χαμ η λό κόστος. 3.1 Τύποι συνθετικών αποβλήτων Ο ι τρεις β ασ ι κές παράμ ε τροι που πρ έπει ν α ληφθού ν υ π όψ ιν γι α τ η ν Π αρ ασκευ ή του αποβλήτου ε ίναι η τ ρ οφ ή που πρέπει να έ χουν τ α μικρόβια γι α ν α αναπτυ χθού ν, η δ ημ ιου ργία ε υνοϊκώ ν συ ν θηκών γ ι α αυ τ ά και φυσικά κάποια αρ χική ποσότητα μ ικροβίων για ν α μπορέσει να ξ ε κι ν ήσει η διαδ ι κασία. Ό σ ον αφ ορά την τρ οφ ή, αυ τ ή δί ν εται σ ε μορφή άνθ ρ ακα, αζώ το υ και φωσφόρου από τ ις περισσότερες έρευνες που έχο υν γ ίνει. Α υτό είναι άλλωστε αρκε τ ά ρεαλι στικό αφού ό λα τα αστικά απόβλητα περιέχουν ο πωσδήπο τ ε αυ τά τ α συ στατι κά. Α υτό που αλλάζει είναι σε τ ί είδους χημικές ε ν ώσεις θ α περιέχο ν τ αι τ α χημικά αυτά στοιχεία. Αυτό που ενδιαφέρει κυ ρίως ε ίναι η συ γ κέντρ ωση αυτών σε όρους COD, ο λικού αζώ του και ο λικού φ ωσφ όρου και η αναλογί α αυτών. Γ ι α ν α αναπτυ χθούν τ α μικρόβια χρειάζεται η πρ οσθήκη μ εταλλικών ι χνο στο ι χε ίων, σε ε λάχιστες συγκεντρώσεις, γ ι α ν α έ χει τ ο δ ι άλυμα ευνοϊκές συνθήκες αγ ω γιμ ότητας. Ε πίσης το ph ε ί ν αι υ ψίστης σ ημασίας γι α τ α μικρόβια κ αι πρέπει να ε ί ν αι σ ε τ ιμ ή από 6 έως 7. Τ έ λος η θερμοκρασία περιβάλλοντος είναι ι κανο ποιητι κή αρκεί να μ η ν έ χε ι ακραί α χαμηλά ή υψηλά ν ούμερα. Κ άτι τ έ το ιο ευ τυ χώς δ ε ν αποτελε ί πρόβλημ α σ τ η χώ ρ α μ ας, ε κτός ί σως από τ ις περιόδους καύ σωνα. Τ α αρχι κά μικρόβια μ πορού ν ν α πρ οέλθου ν είτε μ ε απ ευ θείας προσθήκη αυ τώ ν, αγ ο ρ ασμ ένων από το εμ πόριο, είτε μ ε πρ οσθήκη Σελίδα 37

39 σ τ ο συ νθ ετικό απόβλητο ενός μ ι κρ ού πο σοστού ήδ η ε πεξ εργασμ ένης λάσπης που θ α πάρουμε από έ ν αν υ πάρχων β ιολογικό καθ αρ ισμ ό. Π αρακάτ ω παραπέ μ πο ν ται ε νδεικτικοί πί ν ακες συστατι κώ ν συ ν θετι κώ ν αποβλήτων. Πίνακας 9: Συνταγή συνθετικού απόβλητου [6]. Χ ημικά Συστ ατικά Συγκέντρωση ( mg/l) Ο υρία 9 1,74 NH 4 Cl 1 2,75 Na-acetate 7 9,37 P eptone 1 7,41 M ghpo 4.3H 2 O 2 9,02 KH 2 PO 4 2 3,4 FeSO 4. 7H 2 O 5, 80 Συστα τικ ά τροφίμων Ά μυλο 122 Γ άλα σε σκόνη 116, 19 Μ αγι ά 52,24 Σ ο γι έ λαι ο 29,02 Ί χ νη Με τά λ λων C r ( NO 3 ) 3. 9H2O 0, 770 C ucl 2.2H 2 O 0, 536 M ns O 4.H 2 O 0, 108 N iso 4. 6H 2 O 0, 336 P bcl 2 0, 100 ZnCl 2 0, 208 Μ ε σ τό χο τ ην προσομοίωση τ ων ασ τ ικών λυμάτω ν, ο Boeije χρησιμ ο ποίησε ως ε ι σροή σ ε ένα σ ύστημ α εναλλασ σόμ ε νω ν κύκλω ν λε ιτουργί ας (S BR ) συ ν θετι κό λύμα, η σύ σ ταση το υ οπο ί ου παρουσιάζεται στον Πί ν ακα 9. Η πεπτό ν η και η σ κόνη γ άλακτ ος χρ η σιμ ο πο ιήθηκαν κυρίως ως πηγή πρ ωτεϊνώ ν, ε ν ώ το άμυλο και το σ ογιέλαι ο ως πη γές υ δ ατ ανθ ρ άκων και λιπαρ ών υ λώ ν αντίστοιχα. Ο φ ώσφ ορος ε ισέρχεται σ το σύστημ α ε πεξεργασίας κυ ρίως με τη μορφή ανόργανου φωσφόρου και η αμμωνία μ ε τη μορφ ή χλω ριού χου αμμωνίου και ου ρίας. Σ τη «σ υ ν τ αγή» αυτή συ μμετέ χει σημαντικός αριθμ ός ιχνοστο ι χείων με στό χο την καλύτερη προσομοίωση με τα αστι κά λύματ α. Το συ ν ο λι κό C O D είναι 439 m g/l. Σελίδα 38

40 Πίνακας 10: Συστατικά συνθετικού αποβλήτου [7]. Συστα τικ ό Συγκέντρωση mg/l) Π ε πτό ν η 853 Ζω ι κό εκχύ λισμ α 587 Ο υρία 160 N acl 37 M gs O 4 7H 2 O 11 K 2 HP O C ac l 2 2H 2 O 21 Σ τ ο ν Πί ν ακα 1 0 παρουσιάζεται η σύστασ η συ νθετικού λύματος που χρησ ιμοποιήθ η κε σ ε τ εστ μ έτρησ ης της ταχύτητας αποξυγόνωσης β ιομάζας, που αναπτύσσεται σ ε συ σ τήμ ατα ε ν εργού ι λύος ε πε ξεργασ ί ας ασ τι κώ ν απο β λήτων. Σκοπό της ε ρ γασίας αποτε λούσε η τ αυ το ποίησ η ο υσιών που αναστέλ λουν τη μ ικροβιακή δ ρ άσ η και η υ πό δειξ η κατάλληλω ν συγκεντρώσεων ο υσιών που μπορού ν ν α χρησιμοποιηθ ού ν σε τ εστ β ιοδι ασπασιμ ό τητας. Πίνακας 11: Συστατικά συνθετικού απόβλητου [8]. Συστα τικ ά Συγκέντρωση ( mg/l) Ζω ι κό εκχύ λισμ α 80 CH 3 C OOH 0,2 KH 2 PO 4 70 FeCl 3 6H 2 O 1,5 C ac l 2 2, 88 N ahco Σ τ ο ν Π ίνακα 11 παρ ουσιάζε τ αι η σύσταση τρ οφοδοσίας τε σσάρων συ σ τημ άτω ν ε ν αλλασσόμ ε νω ν κύ κλων λειτου ρ γί ας. Σ τό χος τ ης έ ρευ ν ας αυτής ή ταν η ε πίδρ αση τ ω ν έ ντονω ν μ εταβολών της θ ερμ ο κρ ασίας στα πολυφωσφορικά β ακτηρίδι α. Σελίδα 39

41 Π αρακάτ ω, παρ ουσιάζεται η σύ σταση συ νθ ετικώ ν λυ μάτ ω ν που προσομοιώνου ν τ α υ γρ ά απόβλητα μιας βιομ η χαν ί ας παραγω γ ής ο ί νου. Τ α συστατι κά που χρ ησ ιμοποιήθ η καν στην πε ρίπτω σ η αυ τή ε ί ν αι τε λείως δι αφ ορετικά από αυτά τ ω ν πρ ο αν αφερθέντω ν «σ υ ν τ αγών». Τ α β ι ομ η χανικά απόβλητα έ χουν τ ε λείως δ ι αφ ορετική σύ στασ η τ όσο απ ό τ α ασ τ ικά ό σο και μεταξύ τ ους γ ι α ευ νό η τους λό γ ους. Η πρ οσομ οίωση τω ν βιομ η χαν ι κών αποβλήτων απαι τε ί ε πομένως τ ην τ αυτοποίησ η ό λων τω ν ε νώ σεων που υ πάρ χουν σ το ε ν λόγω απόβλητο, ε πε ιδή η σύστασ ή τ ους μ πορεί ν α δι αφ έρει ακόμα και ό τ αν πρόκε ιται γι α απόβλη τ ο από β ιομ η χανί ες όμοιων προϊόντων. Πίνακας 12: Συστατικά συνθετικού απόβλητου [9]. Συστα τικ ά Συγκέντρωση ( mg / l) Γ λυ κόζη Φ ρ ουκτόζη Κ ι τρ ι κό οξύ 1 Τ ρυ γι κό οξύ 2 Μ η λικό οξύ 2 Γ αλακτι κό οξύ 2 Π ρ ο παν ό λη 1, 24 Βουτανόλη 1 Π ε ν τυ λι κή αλκοόλη 3,8 Ο ξικό οξύ 250 Α ι θανόλη 10 Ο ξικός αιθυ λε σ τέρας 4 Π ρ ο πι ονικό οξύ 8 Βαλερικό οξύ 1 Ε ξ αν οϊκό οξύ 0,5 Ο κτανο ϊ κό οξύ 0,7 ΥΝΒ NH 4 SO Σελίδα 40

42 3.2 Μέθοδοι συντήρησης συνθετικών αποβλήτων Μ ι α μ ι κρ ή τυ πι κή πειραμ ατι κή μονάδα M BR χρειάζε τ αι μ ερικές ε κατο ν τ άδ ες λί τρ α αποβλήτου κάθ ε ε βδομ άδ α. Ε πομένως έ ν ας αποτελεσματικός τρ ό πο ς, που χρ ησ ιμ ο πο ιείται ευρέως, ε ί ν αι η παρασκευ ή συμπυ κν ωμένου απο β λή τ ου και η μετέ πε ιτα αραίωσή τ ου. Έτσι εξ οικονο μείται χώ ρος αλλά και χρόνος, αφ ού αρκε ί η παρασκευ ή του μία φ ορά τ η ν εβδομάδα ή και πιο σ πάν ι α. Αυτό που β έβαι α πρέπει ν α ληφ θεί υ π ό ψη είναι κατά πό σον το απόβλητο δι ατηρ είται σ ταθερό πριν τ η ν προσθήκη τ ο υ σ τ ον β ιοαντι δρ ασ τ ήρ α. Ο β ασ ι κό τε ρος «ε χ θ ρός» μ ας σ τ ην προσπάθ εια αυτή είναι τ α μ ικρόβια και η ανάπτυξή του ς. Π ροφ ανώς η προσθήκη μικροβίων ή η πρ οσθήκη λάσπης από βιολο γ ικό καθαρισμ ό που αν αφέρεται παραπάν ω πρέπει ν α γίνει τ η ν τ ε λευταία σ τι γμ ή πριν τ ην προσθήκη του αποβλήτου σ το ν αντιδρασ τ ήρ α. Έτσ ι ε νώ μέ σα σ το ν αντιδρασ τ ήρ α ε πυθυ μούμε τ η ν ρ αγ δ αί α ανάπτ υξη και ε πιβίωση τ ω ν μ ι κροβίων, πριν τ η ν προσθήκη τ ου χρειαζόμ ασ τε συνθήκες αποθήκευσης σ ε περιβάλλο ν που δ εν θ α αναπτύ σσονται αυ τά. Τ έτοιες συ ν θήκες μ πορούν να επιτευ χθ ού ν μ ε του ς παρ ακάτω τρόπους [ 1 1 ] : Α ποστείρωση Ψύξη (4 ο C ή χαμ η λό τ ερα) Δ η μιουργί α όξινου ( ph<3) ή αλκαλικού πε ριβάλλοντος ( ph>1 1 ) Ψύξη Κ αθώς η θ ερμοκρ ασ ί α ε πη ρεάζει σε μεγάλο β αθμό τ η μεταβολική δ ρ ασ τ ηρ ιότητα τ ων μ ικροοργανισμ ών, αν τ ο συ νθ ε τι κό μας απόβλητο δι ατηρηθεί σε θερμοκρασία χαμηλό τ ερη τω ν 4 o C, θ α αναστε ί λουμε την αν άπτυξή τους. Τ α παρ ακάτω σ ημ εία πρέπει ν α πρ οσεχτ ού ν όσον αφορά τ η συ ν τ ήρ ησ η αποβλήτου μέσω ψύξης : Χ ρόν ο ς ψ ύξης- Δ ιατήρηση Ψύξης: Π ρ έ πε ι ν α ε ίμ ασ τε σ ίγουροι πως τ ο απόβλητό μ ας θ α βρεθεί τ ην ε πιθυμητή θερμοκρασία σ ε εύ λο γ ο χρονικό δι άστημ α και πως τ ο ψυγε ίο μας ε ίναι ε παρ κές γι α ν α δ ι ατ η ρήσει αυ τ ήν τ η θ ερμ ο κρ ασία γ ι α όσο χρόνο αποθηκευ τε ί. Πρ όβλημ α μπορεί ν α αποτελέσει ο μεγάλος ό γ κος υ γρ ού που θ α δυσχαιρείνε ι την ε πίτευξη αυ τ ή (σε αυτήν τ ην κατεύ θ υνση β ο ηθ άε ι και η συ μ πύκνω σ η του αποβλήτου ). Σελίδα 41

43 Θ ερμοκρασία περιβ άλλον τ ος: Η ε ποχή που πραγματ ο πο ιού ν τ αι τα πειράμ ατα έχει μ εγάλη σ ημ ασία γι ατ ί μ πορεί ν α ε πηρ ε άσ ει σ ε μεγάλο β αθμ ο ε πιτυχή συ ν τ ήρ ησ η του αποβλήτου. Τ απείνωση σημείου πήξης: Ένας άλλος τρ ό πο ς γ ι α ν α ε ίμ ασ τε σίγουροι γι α τη χαμηλή θ ερμ ο κρ ασία τ ου αποβλήτου μ ας είναι η τ απείνω ση του σ ημ είου πήξης. Κάτι τέ τ οιο μ πο ρεί ν α γί νε ι π.χ. μ ε προσθήκη σ το απόβλητο δι αλύματ ος μονο αιθυ λενογλυκό λης ή μ ε δι αφορους άλλου ς τρ ό πους Αποστείρωση Ένας άλλος τρ ό πος συ ντήρησης είναι η καθημ ερινή απο στείρωση τ ου αποβλήτου. Οι μέθοδοι αποστείρωσης περιλαμ β άνο υν τ ον κλιβαν ισμ ό ( αποστε ίρωση σ ε υ ψηλή θ ερμ ο κρ ασία υ πό πίεση και υ γρ ασ ί α), το ν ξ ηρ οκλίβαν ο, τ η χρ ήσ η ακτινοβολί ας και τη χρήσ η αντιμικροβιακών ουσιών. Ό πως είναι φ ανερό από τ ις παραπάνω μ εθόδους, μ πορεί να χρησ ιμοποιηθ εί μ όνο η χρήση ακτινοβολίας, και αυ τό γι ατί ο ι άλλοι τ ρεις τ ρόποι ε ν δέχεται ν α αλλάξουν τη σύ σ ταση και τ α χαρακτηρ ιστι κά τ ο υ αποβλήτου. Η υ ψ η λή θ ερμ ο κρ ασία μ πορεί ν α απομ ακρύ ν ει ουσίες λό γ ω πτητι κότητας, αλλάζοντας τ η συ γ κέντρ ωση τ ου δι αλύματος ε ν ώ ο ι αντιμικροβιακές ουσίες ε νδέχε τ αι να ε πηρε άσου ν τ ις μ ετέπε ιτα μ ετρήσεις και ακόμ α ν α δυ σ χεράνουν τ η ν ανάπτυξη μικροβίων σ τ ον αντι δρ αστήρα. Κ αι η χρήση ακτ ι νο βολίας πάντως απαιτεί ε ξειδικευμένο εξοπλισμό υψηλού κό στο υς Σελίδα 42

44 3.2.3 Δημιουργία όξινου (ph<3) ή αλκαλικού περιβάλλοντος (ph>11) Ένας άλλος τρ ό πο ς συ ν τήρησ ης ε ίναι η δημιουργί α ό ξινου περιβάλλο ντος. Σ ε τ έ το ιες συ νθ ή κες τ α μικρ όβια δ ε μ πο ρού ν ν α αναπτυ χθού ν, ε νώ ο χρ ό νος πρ οσαρμ ογής τους ε ί ν αι περισσότερος από μ ι α εβδομ άδ α. Η δ ημιουργί α όξινου ή αλκαλικού περιβάλλο ντος μ πορεί ν α ε πι τ ευχθεί μ ε προσθήκη υ δρ οχλωρίου ή υ δρ οξειδίου του νατ ρ ίου αντί στοιχα. Γ ι α ν α ε πιτύ χουμε τ η ν ο ξίνυση πρ έ πει ν α λάβ ουμε υ π όψ η μ ας 2 πράγμ ατα: Τ η ν πο σότητ α οξ έος ή β άσης που χρειαζόμ αστε γι α να ρυ θμίσουμε τ ο ph σ τ ο ε πιθυ μητό ε πί πε δ ο. Κ αι δεύ τ ερον αν το p H αλλάζει τ ην σύσταση τ ου αποβλήτο υ λόγω π.χ. αύξησης τ ης πτητικότητάς του. Α υτό μ πορεί ν α γίνει μετρ ώντας το C O D, το δ ι αλυ τό C OD, τ ο ολικό άζωτο και τ ην αγ ω γιμ ό τητα σε δ ι άσ τ ημα μ ίας ε βδομ άδας. Τέλος τ ο ph θ α πρέπει ν α ξ αναρυθμ ιστεί σ τα φυσιολο γι κά ε πίπεδα πριν ρίξ ουμε το απόβλητο σ το ν β ιοαντι δρ ασ τ ήρ α. Σελίδα 43

45 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Αναλυτικές μέθοδοι ελέγχου παραμέτρων ρύπανσης σε νερά 4.1 Οπτικές μέθοδοι Θολερομετρία Η θ ο λε ρότητα, ε ίναι έ να μέτρ ο τ ω ν χαρακτηριστικώ ν δ ι άδοσης τ ουφωτός μέσω τ ου ν ερού. Ε ί ναι ακόμ η έ ν α ενδεικτι κό τ ε στ της ποιότητας αποβλήτω ν ω ς πρ ος τα αιωρούμενα συστατικά και σε κολλοειδής ε νώ σεις.η μέτρ η ση τ η ς θολερότητας β ασ ί ζεται σ την σύ γ κρ ιση δ ι αθ λασ ιμ ότητας ή απορρόφησης φωτός σε σ χέση μ έ να πρότυ πο δ ιάλυ μ α. Κ ο λλοειδή συστατικά δ ι αθλού ν ή απορροφού ν φ ως χαρακτ ηρ ιστικού μ ή κουςκύματ ος και δεν ε πιτρέπουν τ ην δ ι απέ ρ ασ η. Γενι κά δ ε ν υ πάρ χε ι καμίαάμ εση σ χέση μεταξύ θ ο λε ρότητας και συ γ κέ ν τρωσης αιωρούμενω νσυ στατι κών σ έ να ακατέργασ το λύμα. Η ν εφ ε λομ ε τρία και η θολερομετρία βασίζο ν ται στο σκεδασμ ό του φ ωτός από τ α σ ωματ ί δι α κολλοειδώ ν συστημ άτω ν. Η εξ άρτηση τ ης ε ν τ άσ εωςσκεδασμ ού τ ου φωτός από τ ο ν αριθμό τω ν σωματι δί ων που υ πάρχου ν σεορισμ έ νο όγκο κο λλοειδούς συ στήμ ατο ς ε ίναι γ ρ αμμική, σ ε αυστηράκαθορισμένες πειραμ ατι κές συνθήκες Η ν εφ ε λο μετρ ία ή αλλιώς νεφ ε λομ ε τρ ι κή μέθοδος ε ίναι έ νας αποτελεσματικός τ ρ ό πος γι α τ η ν μ έτρησ η τ ης θολε ρότητας. Α ποτε λεί μια από τ ης πλέ ο ν εξελιγμένες μ εθόδους, η ο πο ία διακρ ίνεται γι α τηνακρίβειά τ ης στον τρ ό πο προσδι ορισμ ού θ ο λε ρότητας σε ιδιαίτε ρ α χαμ η λέ ς τιμές Ανακλασιμετρία (Reflectometer) Τ ο ανακλασίμ ετρο χρησιμ εύει σ το ν ποσοτικό πρ οσδι ορισμό δ ι αφ ορετικώ ν ου σιών ( α λουμίνιο, αμμώνιο, άρ γυρος, ασ βέστιο, ασκορβικό οξύ, γλυκό ζη, θε ιώδη, κάλιο, κο β άλτ ιο, μ αγγάνι ο, μ ό λυβδος, ν ικέλι ο, νι τρ ι κά, νι τρώδη, σίδηρ ος, υ περοξείδι α, φ ωσφ ορικά, χαλκό ς, χλώριο, χρωμικά, ψευ δ άρ γυρος). Τ ο σ ημ αντι κό τ ερο πλε ο νέ κτημ α τ ου είναι η αποθήκευση τω ν δ ε δομ έ νω ν από παλαιότερες μετρ ή σ ε ις, ακόμ α και η ε ξαγω γ ή τ ου μ έσου όρου τους, προσδί δοντας με αυ τό τ ο ν τρ ό πο μεγαλύτερη ακρίβεια στις μετρήσεις. Εί ν αι ι δι αί τ ερα απο τε λεσμ ατι κό εξ αι τί ας τ η ς τ ε χν ι κής τ ης «ο πτικής δι πλής ακτί ν ας», η ο ποία ε φ αρ μόζε τ αι ξ εχωριστά γ ι α κάθ ε παρ τί δ α και επιτυ γ χάν ει τ η μέτρ η ση δυ ο ζωνώ ν αντί δρ ασης. Σελίδα 44

46 4.1.3 Φασματομετρία Η φ ασ ματομετρ ί α υ περύ θρου αποτελεί ένα σ ημ αντικό και ε ύχρησ το εργαλε ίο γ ι α το ν ποιοτικό και ποσοτικό προσδιορισμό πολλών ου σιών. Ε ιδικό τ ερα, η φασμ ατ ομ ετρία απορρόφησης και ανάκλασης σ τη μ έση υ πέρυθρη περιοχή β ρίσκει εφ αρμ ογή σ τ η μ ε λέ τ η τ ης δομ ής μ οριακών ενώσεω ν και ιδιαί τε ρα ο ρ γ αν ι κώ ν ε ν ώσεων και ουσιών βιοχημικού ε ν δι αφ έροντο ς. Δ ι άφ οροι κατασκευ αστές οργάνων πρ οσφέρουν σ ήμερα μ η καταγραφ ικά φ ασμ ατ οφωτό μετρ α απλής δ έσμ ης, χρήσιμ α γ ι α μ ετρήσει ς σ τ η νυ πε ριώδη και σ τ ην ορατή περιοχή. Η κατ ώ τερη χρήσ ιμη περιοχή μ ή κου ςκύματος γι α τ α ό ργανα αυ τ ά κυμαί νε τ αι από 1 90 έ ως 210 nm και η ανώτε ρη από 8 00 έως nm. Ό λα δι αθέτου ν ε ν αλλασ όμ ενες λυχν ί ες βολφ ρ αμίου και υ δρ ογόνου ή δευ τε ρίου. Τ α περισσότε ρ α δ ια θ έτου ν φωτοπο λλαπλασιαστές ως μεταλλάκτες και μ ονοχρ ωμάτ ορες γ ι α δι ασπο ρ ά και ε πι λογή τ ης ακτινοβολίας. Μ ερικά από τ α ό ργανα ε ί ναι εξοπλισμένα με ψ ηφιακά συστήμ ατα ανάγνω σης και άλλα έ χου ν μεγάλα αναλογι κά όργανα βελόνας. Τ υ πι κέ ς πε ριοχές ε ύρου ς φ ασμ ατι κής ζώνης είναι 2 έως 8 nm καιαναφέρεται ακρίβεια ε πι λογής μ ή κο υς κύ ματος +/ - 0,5 έως +/ - 2 n m. Σ τ α πλεονεκτ ήμ ατα τω ν ο ρ γ άν ων απλής δ έ σμ ης περιλαμ β άν εται η ι σ χυρότερη ακτ ινοβολί α, ο καλύ τ ερος λό γος σ ήμ ατο ς προς θ όρυ βο και οι απλοί και εύ χρ η στο ι χώροι τ ο ποθέτησης τ ων δειγμ άτ ων. Αντίθετα, η δ ι αδ ικασία κατ αγραφ ής τ ου σ ήμ ατος του μεταλλάκτη γ ια τ ην κυψελί δ α αναφοράς και στην συ ν έ χεια και γι α την κυψελίδα δ είγματος ( ώστε σ τη συνέχεια ν α υ πολο γι στούν ο ι απορροφ ήσ εις ή οι δ ι απερατό τ ητες ) δ ε ν είναι ι κανο ποιητι κή, λόγω τ ης ο λίσθησης και του θορύβου fl icker της πηγής και του μ ε τ αλλάκτη. 4.2 Ηλεκτρομετρικές μέθοδοι Η χρήσ η τ ης αυ τό μ ατ η ς τι τ λοδότησης δι αλυμάτω ν, όξινων ή β ασικώ ν, απο τε λεί μ ι α μ έθοδο μ ε πολλά πλεονε κτήμ ατ α. Μ ε την ε φ αρμ ογή τ ου αυ τό μ ατ ου τι τ λοδότη πετυ χαί ν ουμε γρ ηγο ρότερες αναλύσεις με χαρακτηριστική ακρίβεια και ιδιαί τ ερη ε παναληψιμ ό τητα. Αποτε λείται από μία αυτόμ ατη πρ ο χοΐδα με την ο ποία γ ί νε τ αι η ε ισαγω γ ή του πρότυ πο υ δι αλύματος. Η ρ ο ή του γ ί νε τ αι σ τ άγδην με σταθερό ρυ θμό. Α κόμ α, η συ σ κευ ή δ ι αθ έτει έ ν αν ε ιδικό αι σθητήρα που καταλήγει σ τ η ν φιάλη ό που β ρίσκε τ αι τ ο δ ι άλυμα ώ σ τε να γ ί ν εται έ λε γ χος τ η ς αλλαγής τ ω ν τι μών ph τ ου δ ι αλύματ ος μετά τ η ν εισαγ ωγή πρότυ που δι αλύματος. Η τ ι τ λο δότησ η συνεχίζεται αυ τόμ ατα μ έ χρ ι τ η ν μ εταβ ο λή του χρώματ ος τ ου δ ι αλύματος, λό γω του δ ε ίκτη. Με αυτό το ν τρ ό πο προσδι ορίζε τ αι εύκολα και με ακρίβεια τ ο τ ε λι κό σημείο και γ ν ωρίζουμε πόση ποσότηταπρότυ που δ ι αλύματ ος απαιτήθηκε.ο αυτόμ ατος τι τ λο δότης απο τε λείται από τ ο μ η χαν ι κό το η λεκτρ ο νι κόμ έρος και τον ε κτυ πωτή. Σελίδα 45

47 Μ ε το ν ί δι ο αυ τ όμα τ ο τι τ λο δότη μ πορεί ν α γ ί νει και μέτρησ η τω ν χλωριόντω ν με τ ην χρήσ η η λε κτρ οδίου R EDOX. Ο τ ιτλοδότης μ ας θα είναι νι τρικός άρ γυ ρος ( A gno 3 ) πλέον και κατά τ η ν δ ι άρ κεια τ η ς τι τ λο δότησ ης θα αρχίσει ν α θολώνε ι το δ ι άλυμά μ ας τ ο ο ποίο ε πιβεβαι ώ νει την ύπαρξ η χλ ωριόντω ν. Τ α τε χνι κά χαρακτηριστι κά τ ου ηλε κτρ ο δίου R EDOX είναι: Μ ή κος Ηλε κτρ ο δίου : 120 mm Δ ι άμ ετρος Η λε κτρ οδίου : 12 mm Υ λικό σώματ ος : polys u l f one Ε ύρος θερμοκρ ασίας : 0-80 C Τ ύ πος καλωδίου : 2 m coax ial Τ ύ πος σύ νδεσης : BNC Σελίδα 46

48 4.3 Ειδικές μέθοδοι Μ ι α από τι ς σ ημ αν τ ι κό τε ρες παραμέτρους πο ιότητας το υ ν ερού ε ί ν αι τ ο ποσό τ ου δι αλελυμένου σ ε αυτό οξυγό ν ου DO ( D issolved Ox ygen). Η μέγιστη συ γ κέ ν τρ ωση ( κο ρεσμού ) τ ου δ ι αλε λυμένου ο ξυγόνου σ τ ο ν ερό είναι μ ι κρ ή, τ ης τ άξης τω ν 8-15 m g/l, και ε ξαρτάται από τ η θ ερμ ο κρ ασία και την αλατότητα του ν ε ρού. Οι ε λάχιστες ποσότητε ς πο υ απαι τού ν τ αι από έ ν α υ γ ε ιή πληθυ σμό ψ αρ ιών μ πο ρεί ν α ε ί ν αι υψηλές, τ ης τ άξης τ ων 5-8 m g/l, ή και χαμηλό τε ρες, τ ης τ άξης τω ν 3 m g/l. Η απαίτηση σ ε οξυγό νο μ πορεί ν α μετρηθεί και ε κφράζεται μ ε δι άφ ορου ς τ ρόπους. Οι σ ημ αντι κό τ εροι και ευ ρύτερα χρησ ιμοποι ούμενοι β ασ ί ζο ν τ αι σ τη μ έτρησ η του BOD και τ ου COD. Η χημική απαίτηση οξυγό νου ή τ ο χημ ι κά απαιτούμενο οξυγόνο (C h emical Ox ygen D emand, C O D) ε ίναι η ποσότητα του οξυγόνου που απαι τε ί ται γ ι α τ η χημική οξ είδω ση τ ω ν αποβλήτω ν. Η β ιοχημική απαίτησ η ο ξυγόνου ή τ ο βιοχημ ι κώς απαιτούμενο οξυγό νο ( Biochemical Ox ygendemand, BO D ) είναι η ποσότητα τ ου οξυγόνου πού απαιτε ίται από μικρ οοργανι σμ ούς παρακειμ ένου να αποικο δομ ή σου ν βιολογι κά τ ααπό β λητα Βιοχημικά απαιτούμενο οξυγόνο (BOD) Ό τ αν βιοαπο ι κο δομήσιμ η οργαν ι κή ύ λη απορρίπτε τ αι σ τ ο ν ερό, ο ι μ ικροοργανισμ οί που υ πάρ χουν σ το απόβλητο, και ειδι κό τ ερα τ α β ακτήρια, τ ην αποικο δομού ν σ ε απλού σ τερα οργαν ι κά και ανόργανα συστατ ικά. Όταν η αποσύ νθ εση αυ τ ή τ ης ο ρ γ αν ι κής ύ λης λαμβάνε ι χώρα υ πό αερόβιες συ ν θήκες, δηλαδή παρουσία ο ξυγόνου, τ α πρ οϊόντα τ ης αποικοδόμ ησ ης ε ίναι αβλαβή και σ τ αθ ερά ό πως το διοξείδιο του άνθ ρ ακα ( C O 2 ), τ α θειικά (SO 4 ), τ α φ ωσφ ορικά (ΡO 4 ) και τα νι τρ ικά(no 3 ). Μ ί α πλουστευ μένη αναπαρ άσ τ αση αερόβιας αποσύ νθ εσης δ ίνεται από την αν τί δρ αση (1): Μ ι κρ οοργανι σμοί και Ο ρ γ αν ι κή ύ λη + O 2 CO 2 + H 2 O + νέ α κύτταρα+ σταθ. προϊόντα Ό τ αν το δι αθ έσιμο οξυγό νο είναι ανεπαρ κές, λαμ β άν ε ι χώρα αναερόβια αποσύ νθ εση και γί νε τ αι από εντελώς δ ι αφορετικούς μ ικροοργανισμ ούς. Α υτοί παράγ ουν τ ε λικά προϊόντα πο υ είναι ε πιβλαβή και ανε πι θύμητα, ό πως τ ο υ δρ όθειο ( Η 2 S ), η αμμωνί α ( N H 3 ) και τ ο μεθάνιο (C Η 4 ). Η ποσότητα τ ου ο ξυγόνου που απαιτε ίται από τους μικροοργαν ισμ ούς για ν α οξ ειδώ σουν αερόβια τ α οργανι κά απόβλη τ α, όπως ή δ η αναφ έρθηκε, ονο μ άζεται β ιοχημ ική απαίτηση ο ξυγό νου ή β ιοχημικά απαιτούμενο ο ξυγό νο Σελίδα 47

49 BOD. Το BOD συ ν ήθ ως ε κφ ράζεται σ ε χιλι οστο γρ αμ μάρια απαιτού μενου ο ξυγόνου ανά λίτρο αποβλήτου (m g/l) ή σε ι σοδύ ν αμες μ ονάδες: γ ρ αμμάρια ανά κυ βικό μ έ τρ ο (g/ m 3 ). Η ο λική ποσότητα τ ου οξυγό νου που απαιτείται γ ι α τ η β ιοαποικο δ όμ ησ η ε ί ν αι μ ία σ ημ αν τι κή παρ άμετρ ος γ ι α τ ην ε κτί μηση τω ν ε πι πτ ώσεω ν που θ α έ χε ι μ ί α ε κρ οή αποβλήτων σε έ ν α τε λι κό υδάτι νο αποδέκτη. Η πρακτ ι κή που υιοθετήθηκε ε ί ναι ν α μετρ είται και ν α αναφέρε τ αι ως αποτέ λεσμ α η απαίτησ η ο ξυγόνου κατά τ η δ ι άρ κεια μ ίας περιόδου 5 ημερών, αν και η τ ε λική απαίτηση σε οξυγό ν ο ε ίναι αρκετά μ εγαλύ τ ερη. Τ ο BODπέντε ημ ερών ή ΒO D 5, ε ίναι η συ νολική ποσότητα οξυγόνου που καταναλώ ν εται από τ ους μικρ οοργανι σμ ούς κατά τις πέ ν τε πρ ώτες η μέρες της βιοαποικοδόμησης. Μ έθοδο ι μέτ ρησης του BOD Υ πάρχου ν δύο κύριες μ έθοδοι μέτρησης τ ου ΒΟD ε νός δ ι αλύματος. Η κλασική μέθοδος τ ω ν Α ρ αιώσεων και η συ ν τομ ό τε ρη Μανομ ετρική Μέθοδος. Η κλασσική Μέθοδος τω ν Αρ αιώσεω ν χρησιμοποιεί μια μ ε γ άλη σ ειρά δ ειγμ άτ ων μ ε δ ιαφορετι κές αρ αιώσεις τ ο κάθε έ ν α. Σ το κάθε δ είγμ α, μετά από 5 ημέρες, μετράται η κατ ανάλω σ η του δ ι αλυμένου οξυγό νο υ στοχεύ οντας να ε πιτευ χθ εί η αραίωση που θα ε πι τ ρέψ ει καταν άλωση μέχρ ι 8 0% % του οξυγόνου που υ πήρ χε δι αλελυμένο στο δι άλυμα αρχικά. Η Μ αν ομ ετρική μέθοδος αντιθέτως, έ χε ι μεγάλη ευελιξ ί α δι ό τι χρησιμ ο ποιεί ό χι μόνο τ ο οξυγόνο που υ πάρ χει δι αλελυμένο σ το δ ε ίγμ α αλλά και αυτό που υ πάρ χε ι στον αέρα πάνω από το δ είγμ α, μ έσα στη φιάλη μέτρησ ης ( 21% v /v οξυγό ν ο ). Η κα τ ανάλωση του ο ξυγόνου μετράται μέσω της μειώσεως τ ης μερικής πιέσεως τ ου ο ξυγόνου σ το εσωτερικό τ ου σφραγισμένου χώρου τ ης μ έ τρ ησ ης κατά τ η δ ι άρ κεια τω ν 5 ημ ερών που δι αρκε ί η μ έ τρ ησ η. Η μ είωση αυτή αντανακλάτ αι και στη συ ν ο λι κή πίεση τ ων αε ρίων μ έσα σ τη φ ι άλη τ ης συ σ κευ ής μ έτρησ ης.για ν α αποφευ χθ εί η ε πί δρ αση του παραγό μενου CO 2 ( αντίδρασ η (1 ) )σ τ η συ ν ο λι κή μ αν ομ ε τρική πίεση του χώ ρου της φιάλης, η πειραματι κή δ ι άτ αξ η πρ οβλέπει τ η ν ύ παρξη κρυστάλλων Li O H οι ο ποίοι απορροφούν μ έσω χημικής αντι δρ άσεως το παρ α γόμ ενο C O Χημικά απαιτούμενο οξυγόνο (COD) Τ ο C OD ε ίναι μ ί α μετρ ήσ ιμ η ποσότητα η ο πο ί α δεν ε ξαρτάται ο ύτε από τ η ν ι κανό τ η τ α β ιοαποικο δ όμ ησ ης τ ων μικροοργανισμ ών ο ύτε από τ ην γ νώση τ ης χημ ικής σύστασης και δ ομής τ ων μορίων που υ πάρχου ν σε έ ν α απόβλητο. Κατά τ η μ έ τρ ησ η το υ C O D, χρησιμ ο ποιείται ένα ισχυ ρό οξειδωτικό αντι δρ ασ τ ήρ ιο γ ια να ο ξειδώ σει πο σοτι κά τ η ν οργαν ι κή ύ λη. Η μ έθοδος μέτρησης του C O D είναι αρκε τ ά γ ρ η γο ρότε ρη από αυτήν τ ου BOD και δ ι αρκεί Σελίδα 48

50 μ όνο λί γες ώ ρες. Η τ ιμή του C O D ενός απο β λή τ ου είναι πάντα μ εγαλύ τε ρ η από αυτήν του BOD. Σ τ ην περίπτωση που το σύ νο λο τ ω ν ενώσεω ν του αποβλήτου είναι βιοαπο ι κο δομ ή σιμ ες, το C OD αντιπρ οσωπεύει τ ην τ ε λική απαίτηση τ ου αποβλή τ ου σ ε ο ξυγό νο και παρου σιάζει ε λαφρά μ ε γ αλύτερη τ ιμ ή από αυτήν που αντιστο ι χεί σ το BO D. Η δ ι αφορά C O D - BOD δί νε ι μ ία καλή ε κτί μηση τ ου μ η β ιοαποικο δ ομ ήσιμ ου ο ρ γανικού φ ορτί ου των αποβλήτων. Tο Χ ημ ικά Α παιτούμενο Ο ξυγό νο ( Chem i cal O x ygen D eman d - C O D ) προσδιορίζε τ αι, σ ε m g/ L ω ς τα m g τ ου καταναλι σ κόμ ε νου οξυγόνου ανά λί τρο δείγμ ατο ς. Ο ι μέθοδοι προσδιορισμ ού COD περιλαμβάνουν δύ ο στάδι α: 1. τ η ς δι αδι κασ ί ας οξείδωσης της οργανικής ύ λης : Γ ι α τ η ν πλή ρ η ο ξείδω σ η τ ων οργανικώ ν ου σιών που περιέχο ν τ αι σ το δ είγμ α, χρησιμοποιείται ένα ισχυρά ο ξειδω τ ικό αντι δρ αστήριο: τ ο διχρωμικό κάλι ο. Τ α ο ξειδώ σιμ α ο ργανικά σ υστατ ι κά τ ου δ ε ί γμ ατ ος αντι δρούν, ανάγοντας το δι χρωμικό ιόν ( Cr 2 O ) σ ε χρωμικό (C r 3+ ). Η ο ξείδω σ η γί νε τ αι υ πό θ έρμ ανσ η ( σε κατάλληλη συ σ κε υή σ τ ους 150 C, ε πί δ ύο ώ ρες ) παρουσία θ ειικού οξ έος, μ ε καταλύ τ η συ νήθως αργύρου και θ ειικού υ δρ αργύ ρου. Η προσθήκη θ ειικού υ δρ αρ γύρου δ εσμ εύ ει τ α χλωριόντα που τ υ χό ν υ πάρχου ν στο δείγμ α. 2. τ η ς εκτέλε σης του προσδι ορισμ ού Υ πάρχου ν δύο μέθοδοι προσδι ορισμού που μ πο ρεί ν α χρησιμ ο ποιηθού ν μετά την οξείδωση: i. Χ ρωματομετρ ι κή - φ ασμ ατ οφωτομετρ ι κή: Μ ε αυτή ν προσδι ορίζε τ αι η ποσότητα τω ν ιόντω ν Cr 6+ που απομένου ν σ το δι άλυμα μετά τ η ν ο ξ είδωση τ ης ο ρ γ αν ι κής ύ λης, φ ασμ ατ οφωτομετρ ι κά σ ε μ ή κος κύματος 4 20 nm. Γ νωρίζο ν τ ας τ ην αρ χι κή τ ους ποσότητα και αυτήν που απομ ένει σ τ ο δι άλυμα, υ πολο γί ζεται έμμεσα το C O D που αντιστο ι χε ί στο δ ε ίγμ α, σε m g/ L. Η μ έθοδος εφ αρμ όζεται συ ν ήθ ως σ ε δ ε ίγμ ατα που τ ο αναμενόμ ε νο COD δ ε ν είναι πολύ υψηλό (0-150 m g/ L). i i. Γ ι α μεγαλύτερες τ ιμ ές COD, ( έως m g/ L) κατά τ η ν ε κτέ λεση τ η ς χρωματομετρικής μεθόδου, προσδι ορίζε τ αι η ποσότητα τ ου παραγομ ένου C r 3+. Σ τ η ν περίπτωση αυτή, ο πρ οσδι ορισμός ε κτ ε λε ίται σε μ ή κος κύματος 620 nm. Σελίδα 49

51 4.3.3 Ολικός οργανικός άνθρακας (ΤOC ) Η μέτρ η ση του ολικού οργανι κού άνθρακα (T ot al O r ganic Carb on) ε ί ν αι ενδεικτ ι κή γ ι α τ ην ε κτίμ ησ η τ ω ν συ γ κεντρ ώσεων τ ης ο ρ γ αν ι κής ύ λης που ενδεχομένω ς υ πάρ χου ν σ το νε ρό, αλλά ε ί ναι ι δι αίτερα σημαντική κατά τ η δ ι αδ ικασία παραγ ωγής πόσιμ ου ν ε ρού. Συ ν ε πώς απο τ ε λε ί καιένα τρ ό πο ε κτίμ ησ ης τ ης πο ιότητας τ ω ν υ δ άτ ων. Η μ έτρ η ση τ ης συ γ κέ ντρωσης του ο λι κού οργανι κού άνθρακα πρ αγμ ατ οπ ο ιείται μ ε τη βοή θεια το υ ανακλασιμ έτρου. Σελίδα 50

52 ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Αναλυτικά όργανα 5.1 Αγωγιμόμετρο Η αγωγιμ ότητα, γ ια τ α δ ι αλύματα η λε κτρ ο λυ τώ ν, χρησ ιμ ο πο ιείται ως όρος γι α ν α περιγρ άψου με τ ο πό σο εύ κο λα ή δύσκολα γ ίνεται η δ ι έ λευση τ ου η λε κτρ ι κού ρεύ ματος ε σωτερικά τ ου διαλύματος. Η κίνηση του ρ εύματος απο δί δεται σ τις κι ν ήσεις τ ων ιόντων ε σωτε ρικά τ ης μ άζας του δ ι αλύματ ος. Κ άθε δι άλυμα παρουσιάζει δ ι αφ ορετική αγω γι μότητα. Κ άθε δι άλυμα παρ ουσιάζει δ ι αφ ορετική αγω γιμ ότητα, η ο πο ί α εξαρτάτα ι από τ ους παρακάτω παράγο ν τες σύμφωνα μ ε το ν τύ πο: R = ρ R: η λε κτρ ι κή αν τ ίσταση (ohm ) l : μ ή κος δι έ λευσης ηλεκτρ ι κού ρεύματο ς ( cm ), S διατ ομ ή αγω γού (cm 2) ρ : ειδι κή αντίσταση ( ohm cm ) Εικόνα 3: Αγωγιμόμετρο τύπου mettler toledo. Σελίδα 51

53 Τ ο αγωγιμόμ ε τρο (εικό ν α 3) λειτου ργε ί με τον εξής τρ ό πο : Ε πι λ ο γή ενός προτ ύπου - Β αθμονό νη ση Α ρ χι κά θ α πρ έπει να γ ίνει ε πιλο γ ή του κατάλληλο υ πρ ογράμματος γ ι α την ε κτ έ λε ση της μέτρησης. Πιέζουμε τ ο κουμπί S etup ( FE30) ή π ι έ ζου με και κρ ατ άμε πατημ ένο το M ode / πλήκτρ ο S et up (FG3) μ έ χρι το εικο νί δι ο εγκατάσ τ ασ ης ν α εμφανι στεί στην οθόνη και το ι σ χύον πρότυ πο αναβοσβήνει. Χρ ησ ιμοποιώντας τ α βελάκια και ε πι λέ γ ετε τ ο κατ άλληλο πρότυ πο και πατ άμ ε τ ο R E AD γι α να ε πιβεβαι ώσουμε την επιλο γ ή μ ας. Π ατάμε Exit να εγκαταλείψ ουμε τ ις ρυ θμίσεις λειτο υργί ας. Στο αγ ωγιμ όμετρ ο οι πίνακες γι α τ ην αυτόμ ατη ρύθμιση της θερμοκρ ασίας εξ αρ τώ ν τ αι από το πρ ό τυ πο. Τ ο πρ οκαθορισμένο πρότυ πο είναι το εξ ής: μS/cm Ε κτ έλεση βαθ μ ονόμη σης Ρυθμίζου με το αγω γι μόμ ετρο σ τ ις καθορισμ ένες τ ιμές προτύ που β αθμονόμησης και πατάμε C al. Θα εμφανι στού ν σ τ ην ο θόνη ο ι σ χετικές ε νδείξ εις που θ α χρ ησ ιμοποιηθούν στη μ έτρησ η, δ η λαδ ή τ ο εικονί δι ο β αθμονόμ ησ ης, τ ο εικονίδι ο της μ έτρησης, η τιμή τ η ς θερμοκρ ασίας κτλ. Ε άν θέλουμε ν α ε γ καταλείψουμε τ η μ έτρησ η πατάμε EX IT. Μ έτρηση τ ου δεί γματ ος Τ ο ποθετούμε το ν αι σθητήρ α αγω γι μότητας στο δείγμ α και πατάμε R E AD γι α ν α ξ εκινήσ ει η μ έτρηση: το εικονίδιο μ έτρησης ε μφαν ί ζε τ αι σ τ ην ο θόνη και αναβοσβήνε ι το δ ε καδ ι κό σ η μείο.η ο θόνη δείχν ει την αγωγιμ ότητα του δείγμ ατ ος.το αυτόματο τελι κό σ ημ είο Α είναι η προεπιλε γμ ένη ρύθμ ιση τ ου μ ετρητή.όταν το σ ήμ α έ χε ι σ τ αθ εροποιηθε ί, η ο θόνη παγώνει αυ τ όματα, και ε μφαν ί ζε τ αι. Π ατ ώ ντας και κρατ ώντας πατημ ένο τ ο R E AD, μ πορούμε να πρ αγματοποιήσ ουμε ε ν αλλαγή μ εταξύ της αυ τόμ ατης και χειροκίνητης λε ι του ργίας. Η σ τ αθ ερότητα αποτελεί κριτήρ ιο γ ι α τ η μ έ τρηση της αγωγιμ ότητας. Το ε σωτε ρι κό σ ήμ α το υ αι σθητήρ α τ ου μετρ η τή μ πορεί να μ η ν αλλάξει κατ ά πε ρισσότερο από 0,4% από τ η μ έση μ ετρούμενη αγω γι μότητα του ε λε γ χόμενου μέσα σ ε 6 δ ευ τε ρόλεπτ α. Σελίδα 52

54 5.2 Αυτόματος τιτλοδότης Orion Η χρήσ η τ ης αυ τό μ ατ ης τι τ λοδότησης δι αλυμάτω ν, όξιν ων ή β ασικώ ν, απο τε λεί μ ι α μ έθοδο μ ε πολλά πλεονε κτήμ ατ α. Μ ε την ε φ αρμ ογή του αυ τό μ ατ ου τ ιτλοδότη πετυ χαί νου με γρ ηγορότε ρες αναλύσεις με χαρακτηριστική ακρίβεια και ιδιαί τ ερη ε παναληψιμ ό τητα. Αποτε λείται από μία αυτόμ ατη πρ ο χοΐδα με την ο ποία γ ίνεται η εισαγω γ ή του πρ ό τυπου δ ι αλύματ ος. Η ρ ο ή του γ ί νε τ αι σ τ άγδην με σταθερό ρυ θμό. Α κόμ α, η συ σ κευ ή δ ι αθ έτει έ ν αν ε ιδικό αι σθητήρα που καταλήγει σ τ η ν φιάλη ό που β ρίσκε τ αι τ ο δ ι άλυμα ώ σ τε να γ ί ν εται έ λε γ χος τ η ς αλλαγής τ ω ν τι μών ph τ ου δ ι αλύματ ος μετά τ η ν εισαγ ωγή πρότυ που δι α λύματος. Η τ ι τ λο δότησ η συνεχίζεται αυ τόμ ατα μ έ χρ ι τ η ν μ εταβ ο λή του χρώματ ος τ ου δ ι αλύματος, λό γω του δ ε ίκτη. Με αυτό το ν τρ ό πο προσδι ορίζε τ αι εύκολα και με ακρίβεια τ ο τ ε λι κό σημείο και γ ν ωρίζουμε πό σ η ποσότητα πρότυ που δι αλύματος απαιτήθ η κε. Εικόνα 4: Αυτόματος τιτλοδότης Ο αυτόμ ατος τι τλοδότης αποτελε ίται από τ ο μ η χανικό το η λεκτρ ο νι κό μέρος και τ ον ε κτυ πω τ ή. Τ ο μ ηχανι κό μέρος δ ι ακρ ίνεται στο δεξί τμήμ α της φ ωτογρ αφίας, και αποτε λε ί ται από τ η ν δοσιμ ετρική αν τ λία μεγάλης ακρίβει ας, το ν αν αδευτήρα, το η λεκτρ όδιο r edox, και τ ο ακροφύσιο ε κροής ( dispen ser), μ έσω τ ου ο ποίου γί ν εται η πρ οσθήκη τ ου τι τ λοδότη σ το πρ ος ανάλυ ση δ ι άλυμα. Τ ο η λε κτρ ο νι κό μ έρος ( co nt ro ller) ε λέ γ χει την αντλία και δέχεται η λεκτρ ι κά σ ήμ ατ α. Το ηλε κτρ ό διο r edox σ τ έ λν ει κατά τη δ ι άρ κεια τ η ς μ έτρησ ης η λεκτρικό σ ήμ α προς τ ο η λεκτ ρονι κό μ έρος τ ης συ σ κευ ής cont r ol ler (σ το αριστερό μέρος τ ης φωτο γραφίας) το ο ποίο τ ο ε πεξεργάζε τ αι ανάλο γ α με τις ρυ θμίσεις που έ χο υν γί νε ι από τ ο χρ ήσ τ η, και ε κτυ πώνει τ α αποτελέσμ ατα. Η λεκτρικό σ ήμα προς τ ο η λε κτρ ο νικό μέρος τ η ς συ σκευ ής δ ί νει και η μ η χαν ι κή αντλία, όσον αφ ορά τον όγκο που πρ οστίθεται στον αν αλύ τ η. Ο συ ν δυασμ ός τ ων δύ ο σ ημ άτω ν δηλαδή του ό γ κου και του σ ήμ ατο ς απο τυ πώνονται στην οθόνη τ ου co nt r oller και τ αυτόχρ ονα σ το ν ε ν σωματωμένο ε κτυ πω τ ή p r int er, ο ο ποίος λειτου ργεί με θερμικό χαρτί εκτύ πωσης. Σελίδα 53

55 5.3 Θερμοαντιδραστήρας Merck TR 320 Εικόνα 5: Θερμοαντιδραστήρας Merck TR 320. Ο θερμοαντι δρ αστήρας TR 3 20 τ ης M erck είναι μια συ σ κευ ή ε λέγχου τ ης θ ερμ οκρασίας γι α εργαστηριακή χρ ήσ η. Ε ξασφαλίζει τ η χώ νε υση τω ν φιαλιδί ων που περιέχο υν το δείγμ α προς μέτρ ησ η. Ο αντι δρ ασ στήρας έ χει 8 πρ οεπιλε γμ ένα πρ ογρ άμ ματα. Ε πιλέ γ ουμε αυ τό πο υ ορίζε ι ο κατασκευ αστής γι α τ η ν ε κάστοτε μέτ ρ ησ η που θέλουμε να κάνουμε: C γ ι α λ ε πτά C γ ι α 3 0 λ ε πτά C γ ι α 6 0 λ ε π τ ά C γ ι α λ ε πτά C γ ι α 6 0 λ ε π τ ά C γ ι α 2 0 λ ε π τ ά C γ ι α λ ε πτά C γ ι α 3 0 λ ε π τ ά Ο θερμοαντιδρασ τήρας έ χει χώρο για 12 φ ιαλίδια μ ε ε ξωτε ρική δ ι άμ ετρο 16 mm. Σελίδα 54

56 5.4 Θερμοαντιδραστήρας Hach-Lange HT 200S Εικόνα 6: Θερμοαντιδραστήρας Hach-Lange HT 200S. Ο θ ερμοαντιδρασ τήρας αυτός ε πι τυ γ χάνει τ η χώνευση τ ων δ ε ιγμ άτω ν και κατό πιν την ψύξη τ ους σ ε πολύ μ ι κρότερο χρονικό δ ι άσ τ ημ α από τ ου ς κλασικο ύς αν τ ιδραστήρ ες. Έτ σι ε ξοικονομ είται χρόνος και μ πο ρού ν ν α πρ αγμ ατοποιηθ ούν περισσότερες μετρήσεις. Χ ρειάζεται περίπου 10 λε πτά γ ι α ν α προθερμ ανθ εί ο αν τ ιδρασ τ ήρ ας και περίπου 15 λεπτά γ ι α ν α ε πανέλθει σ ε θ ερμοκρασ ία δωματί ου ( υ πο θέτου με θ ερμ ο κρ ασ ί α 25 ο C. Συνολι κά απαιτο ύνται 35 λεπτά γ ι α μέτρ ησ η COD, ο λικού αζώτου και φωσφόρου. Δ ι αθέτε ι 1 2 θ αλάμ ους χώ νευ σης γι α στρογγυ λές κυψελί δες. Ε πίσης έ χε ι τρ ία προεπι λε γμ ένα προγρ ά μματα αλλά και δ υνατό τ η τ α χρήσης ε ν νέ α προγρ αμμάτων καθορισμένων από το χρήστη. Σελίδα 55

57 5.5 Φωτόμετρο Hach DR 2010 Εικόνα 7: Φωτόμετρο Hach DR Τ ο παραπάνω φωτό μετρ ο έ χει τ ο αξιόλο γ ο χαρ ακτηριστικό να ε ί ν αι φ ορητό. Λ ειτου ργεί με ε παν αφ ορτι ζόμενη μ παταρία και μ πορεί ν α χρησιμ οποιηθ εί γι α απ ευθείας αναλύ σεις χωρίς ν α απαιτε ίται η μεταφορά τω ν δειγμ άτ ω ν στο εργασ τ ήριο. Έχει εύρος μ ή κους κύματος 400 έως nm και ακρ ίβεια ± 2 nm σ τ ις μ ετρήσεις από έως 700 nm, και ± 3nm στις μ ετρήσεις από έως 900 nm. Σελίδα 56

58 5.6 Φωτόμετρο Hack DR 2800 Εικόνα 8: ΦωτόμετροHack DR Τ ο παραπάν ω φ ασμ ατοφ ωτόμ ετρο μ πο ρεί ν α χρ η σιμ ο ποιηθεί γι α μ ετρήσεις σ ε πό σιμ ο ν ερό, σε ασ τ ικά απόβλη τ α, σε απόβλητα β ιομ η χανιών τ ροφ ίμων και ποτών, σε απόβλητα χημικών β ιομ η χανιών αλλά και σ ε γε νι κότερες εφ αρμογές τ ης φ ασμ ατ ομετρ ί ας. Τ ο εύ ρος τ ου μ ή κο υς κ ύ ματος είναι από 340 έως 900 nm. Η ακρίβεια είναι ± 1,5 nm και η αναπαραγω γι σιμ ότητα μικρότε ρ η από 0,1nm. Μ πο ρεί να μετρ ήσει πε ρισσότερες από 50 παραμ έ τρου ς. Σελίδα 57

59 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 - Χημικά είδη Α π ιον ι σμένο Νερό Σ ε όλα τα πε ιράμ ατα και τα παρ ασκευασθέντα δι αλύματα χρησιμ ο ποιήθηκε απιονισμένο νερό που λή φθηκε από την στήλη αντίστρ οφ ης όσμ ωσης του πολυτεχν είου. Δ ια λύμ ατα Β αθμ ονόμηση ς Ρυθμιστικά διαλύματα H annahi ph=4 και H an n ahi 7007 ph=7, για τ ην βαθμονόμ ησ η τ ου αυ τόματου τιτλοδότη. Δ ι άλυμα βαθμ ο νόμησης του αγω γιμ όμετρου 1413 μs/cm. Kitαντιδρ α στ ηρίων για μ έτρ η ση COD H ach-lange LC K 514 H ach-lange LC I 4 00 A q u al yt i c Kitα ν τιδρασ τ η ρ ί ων γ ια μέτρηση ολικ ού α ζώ τ ου H ach-lange LC K 238 Kitα ν τιδρασ τ η ρ ί ων γ ια μέτρηση φω σφό ρου H ach-lange LC K 350 Σελίδα 58

60 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Παρασκευή και έλεγχος του συνθετικού αποβλήτου Σ κοπός μας είναι η μελέτη του συ στήμ ατος MBR. Π ιο συ γ κεκριμ έ να στοχεύ ουμε σ την δημιουργί α ενεργής λάσπης η ο ποία ν α ε ί ναι ό σο πιο σταθερή γ ί ν εται, ό σον αφ ορά τ α χαρακτηριστικά τ ης αλλά και τω ν μ ικροβιακό πληθυσμό που θα αναπτυ χθεί σ ε αυ τήν. Ε πειδή τώ ρα θ α ξεκινήσει ν α τί θεται σ ε λειτου ργία πρ ώτη φ ορά ο βιοαντι δρ ασ τ ήρ ας, πρέπει ν α ε ίμ αστε προσεκτ ι κο ί σε κάθε μ ας β ήμ α. Γ ια ν α μελετήσουμε το ν β ιοαντι δ ρ ασ τ ήρ α, λοιπόν, θ α χρ η σιμ ο πο ιήσουμε συ νθ ετικό απόβλητο, γι α ν α μ πορούμε να ε λέ γ χο υμε πλήρως τι περιέχει και έ τ σι ν α ε ίμ ασ τε σίγου ροι γ ι α τ η ν πο ρεία του. Ε πίσης, καθώς δ ε ν ξ έρουμε ακόμ α τ α ό ρια τ ου αν τι δραστήρ α θ α ξεκινήσ ουμε μ ε χαμηλές συ γ κε ν τρώσεις συστα τ ι κώ ν. Ένα αληθινό απόβλητο θ α δ η μιου ρ γού σε λοιπό ν προβλήμ ατ α γ ι ατ ί δ εν θ α ε ίχε συ γκε κριμ έ νη και ε λεγχόμ ενη συ γ κέ ν τρωση σε συστατι κά που θ έ λο υμε ν α «ε ξ αλείψουμε». Θ α προσπαθ ήσ ουμ ε γι α το σ κοπό αυ τό ν α προσομ οιώ σ ουμε τ α αυθεντικά απόβλητα που προέρχονται απ ό μ ί α τυ πική αστι κή ο ι κε ί α. Τ α συ στατικά θ α β ασ ίζονται σ τ η ν αν αμ ε νόμ ενη σ ύνθεση ε ν ός τυ πικού ασ τι κού απο β λή τ ου. Τα β ασ ι κά συστατι κά που θ έ λου με και που περιέχονται σε ό λων τω ν ε ιδών τ α αστι κά απόβλητα είναι άν θ ρακας, άζω το και φ ώσφ ορο. Ε πί σ ης θα προσθέσουμε ί χν η μ ετάλλων γι α ν α πρ οσεγγίσουμε την σύ σ ταση τ ου αλη θινού απο βλήτου. Τ α συ σ τατικά θα πρέπει να είναι εύ κολα δ ι αθ έσιμ α και σε σχετι κά χαμηλό κόστος. Σελίδα 59

61 Πίνακας 13: Συστατικά και συγκεντρώσεις παρασκευασθέντος συνθετικού απόβλητου. Σ υστατ ι κό Χ η μικό ς τύ πος Σ υγκέντρωση Γ λυ κόζη Π ε πτό ν η Α Π ε πτό ν η Β Ο υρία m g/ L 5 0 m g/ L m g/ L 5 0 m g/ L Χ λωριού χο αμμώνιο NH 4 Cl 5 0 m g/ L Θ ε ιικό αμμώνιο ( N H 4 ) 2 SO m g/ L Δ ι σόξ ινο κάλιo φωσφ ορικό KH 2 PO m g/ L Γ ι α τ η μέτρ ησ η τω ν ε πιμέρους συ στατικώ ν ακολου θούμε τ ην παρακάτω δι αδι κασία: Ζυγίζουμε καθ ένα από τα αντι δρ αστήρια σε ζυγό ακρίβειας 4 δεκαδι κών, ε νδιαφερόμ ενοι όμ ως μέχρι και το 3 δ ε καδι κό ψηφίο. Κ ατόπι ν μ εταφέρουμε τ α αντι δρ αστήρια σ ε κομμάτ ι χαρτιού, καλά κλε ι σμ έ νο, και τ α τ ο ποθετούμε σε γ υ άλι νες ογκομετρικές φι άλες τ ου 1 λίτρ ου. Γ εμίζουμε κατό πιν τ ις φιάλες μ έ χρ ι τ η χαραγ ή, μ ε απιονισμένο νερό που έχε ι ληφ θεί από τ η ν αντί στροφ η ώ σμωση τ ου πο λυτεχν είου. Κ λε ίνουμε τα καπάκια, καλύ πτ ουμε μ ε πετσέτα και αν αδεύ ου με 20 φ ορές. Έπειτα αδειάζουμε τ ο περιεχόμ ε νο σε κοινό πλαστικό μ που κάλι και τ ο αποθηκεύ ουμε εκεί, σημειώνοντας σ ε το περιεχόμ ενο και τ η συ γ κέ ν τρ ωσή τ ου. Ν α σ ημ ειωθεί ε πίσης ό τι τ α πλαστι κά μ που κάλια πλύθηκαν 2 φορές με ν ερό βρύσης και 2 φ ορές με απιονισμ έ νο πριν τη χρήση τους. Γ ι α ν α ε ίμ ασ τ ε σ ί γουροι ότι αυτή η «σ υ ν τ αγή» μ ας κάν ει, πραγμ ατο ποιούμε μια σειρά μετρ ή σεων. Συ γκεκρ ιμένα μετράμ ε τ η συ ν εισφορά τ ου ε κάστοτε συ στατι κού ε ί τε σ ε C O D, είτε σ ε ο λικό άζωτο είτε σ ε φώσφορο. Έτσ ι θ α αν αμένου με σ το μ είγμ α μ ας κάποιες τ ιμ ές και θ α μ πορούμε ν α ε λέγχουμε περισσότερο τ η ν κατάσταση αλλά και ν α ε ρμηνεύσουμε καλύτερα τ α αποτελέσματα. Σ το ν παρ ακάτω πί ν ακα φ αί νε τ αι η μ ετρούμενη τ ιμ ή για κάθ ε συστατικό του αποβλήτο υ μ ας. Σελίδα 60

62 Σ υ σ τ α τ ι κ ό Πίνακας 14: Πειραματικές μετρήσεις των παραμέτρων COD, ολικού αζώτου και φωσφόρου καθώς και συγκεντρώσεις των επί μέρους συστατικών του συνθετικού αποβλήτου. Σ υ γ κ έ ν - τ ρ ω σ η ( m g / l t ) Χ η μ ι κ ό ς Τ ύ π ο ς Γ λ υ κ ό ζ η C 6 H 12 O 6.H 2 O Μ ο ρ ι α - κ ό Β ά ρ ο ς Σ υ γ κ έ ν τ ρ ω - σ η ά ν θ ρ α κ α ( mg/ lt), μ ε β ά σ η τ ο μ ο ρ ι α κ ό β ά ρ ο ς C O D ( m g / l t ) Π ε π τ ό ν η Α , 3 Π ε π τ ό ν η Β Σ υ γ κ έ - ν τ ρ ω σ η α ζ ώ τ ο υ ( mg/ lt), μ ε β ά σ η τ ο μ ο ρ ι α κ ό β ά ρ ο ς T N ( m g / l t ) Σ υ γ κ έ ν - τ ρ ω σ η Φ ω σ φ ό ρ ο υ ( mg/ lt), μ ε β ά σ η τ ο μ ο ρ ι α κ ό β ά ρ ο ς P - PO 4 ( m g / l t ) 1 9 8, , Ο υ ρ ί α 50 CO( N H 2 ) 2 6 0, , 0 6 7, 2 2 3, Χ λ ω ρ ι ο ύ χ ο α μ μ ώ ν ι ο Θ ε ι ι κ ό α μ μ ώ ν ι ο Δ ι σ ό ξ ι ν ο φ ω σ φ ο ρ ι κ ό κ ά λ ι o 50 NH 4 Cl 5 3, , ( N H 4 ) 2 SO , , KH 2 PO , , 4 5, Σ ύ ν ο λ ο ( m g / l t ) , , 4 1 Ύ στερα παρ ασ κευ ά ζου με το απόβλητο σύ μφωνα μ ε τ η συ νταγή για ν α τ ο ε λέ γξ ουμε συ ν ο λι κά ω ς μείγμ α. Μ ετράμε τ ο μείγμ α του αποβλήτου γι α COD, TN και P, ph και αγω γι μότητα. Τα αποτελέσματα που λαμβάνουμε φ αί νο νται παρακάτω: Πίνακας 15: Μετρήσεις παρασκευασθέντος συνθετικού αποβλήτου ως προς COD, N, P. Ε ί δ ο ς μ έ τ ρ η σ η ς Μ έ θ ο δ ο ς Μ έ τ ρ η σ η 1 ( mg/ L ) Μ έ τ ρ η σ η 2 ( mg/ L ) Μ έ σ ο ς ( mg/ L ) COD L C I , 5 COD L CK P L CK 350 6, 2 3 6, 2 5 6, 2 4 N L CK , 7 2 8, 6 3 2, 1 5 ph 4, 0 4, 2 4, 1 Α γ ω γ ι μ ό τ η τ α Όρ ο ς Σελίδα 61

63 Ο λόγος COD:N: P είναι 691,5: 32,15: 6,24 ή αλλιώς 100: 4,65: 0,9. Ο πότε καταλήγουμε σ την παρακάτω τ ε λική «σ υ ν τ αγή» γ ι α τ ο συ ν θετι κό μ ας απόβλητο Πίνακας 16: «Συνταγή» συνθετικού αποβλήτου μαζί με τα μέταλλα που χρησιμοποιούνται. Σ υ σ τ α τ ι κά Σ υ γ κέντ ρ ω σ η σ ε mg/lt Γ λ υ κό ζ η Π ε π τ ό ν η Α 50 Π ε π τ ό ν η Β Ο υ ρ ία 50 Χ λ ω ρ ι ο ύ χ ο α μ μ ώ ν ι ο 50 Θ ε ι ι κό αμμώνιο 50 Δ ι σ ό ξ ι ν ο φ ω σ φ ο ρ ι κό κάλιo 15 F e Cl 3 x 6 H 2 O 0, H 3 BO 3 0, C u S O 4 x 5 H 2 O 0, KI 0, M n Cl 2 x 4 H 2 O 0, Z n S O 4 0, C a Cl 2 0, 0 1 M g S O 4 x 7 H 2 O 0, 0 2 Σ τ ό χος μ ας είναι η ε πεξεργασία λί τ ρων συ νθ ετικού αποβλήτου τ η βδομ άδα. Α ποφ ασίστηκε ν α παρ ασκευ άζεται πυ κνό απόβλητο ώ στε ν α μ ειωθεί ο ό γ κος και ο χρ ό νος προετοιμ ασίας αυτού. Έτσ ι καταλή ξ αμε σε έ ν α απόβλητο 100 φ ορές πιο πυ κνό γ ι α ν α φτιάχν ουμε 4 λίτρ α απο β λή τ ου προς χρ ήσ η κάθ ε εβδομ άδ α. Ο ι συ νθ ή κες αποθήκευ σ ης ωστό σο έχου ν τ εράσ τι α σημ ασία γι α τ η σ τ αθ ερότητα τ ου αποβλή τ ου. Ο β ασ ικότερος «ε χθρός» μ ας σ τ ην προσπάθεια αυ τή είναι τα μικρ όβια. Π ρ έ πε ι λο ι πό ν ν α δ η μιου ρ γήσουμε συ νθ ή κες που ν α μ ην ευ ν οού ν τ η ν αν άπτυξη μ ι κροβίων. Έτσ ι θ α πρ οσπαθήσου με να βρούμε έναν ε ύκολο, ο ι κο νο μικό και πρ ακτι κό τρ ό πο γ ια τ ον σ κοπό αυ τ ό. Π ρ οτάθηκε η συ ν τ ήρ η ση μ έσω ψύξης ή με πτώση του ph σ τ ο 3 με χρήση υδροχλωρικού οξ έος. Σελίδα 62

64 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Συντήρηση αποβλήτου σε θερμοκρασία περιβάλλοντος Αποτελέσματα και συζήτηση 8.1 Συντήρηση χωρίς ρύθμιση ph σε διάρκεια μιας εβδομάδας Α υτή η σ ειρά μ ετρήσεω ν αφ ορά σ το μέρος του πυκνού συ νθ ετικού αποβλήτου που αφέθηκε σ ε θ ερμ ο κρασία εργασ τ ηρ ίου και χω ρίς ρύ θμιση ph. Μ πορούμε ν α πούμε ό τ ι αυ τέ ς οι μ ετρήσεις θα λειτου ργήσ ου ν σ αν σ ημείο αναφ οράς γι α ν α συ γ κρίνο υμε τις άλλες μ εθόδους καλύτε ρα. Η δ ι αδι κασ ί α της μέτρησης είναι η εξής: Αρχι κά ανακι νούμε καλά και προσεκτι κά τ ο μ που κάλι με τ ο απόβλη τ ο. Κ ατόπιν λαμβάνουμε με τη β ο ήθ εια σιφωνίου ε κροής και πο υάρ 20 mlπυκνού συ ν θετικού αποβλή τ ου και τ α τ ο πο θετούμε σ ε ο γ κομετρ ι κό κύ λι νδρο 2 λί τρων. Συμπλ η ρ ώνουμε μ ε απι ο νισμένο ν ε ρό μ έχρι τ η χαραγή(αραίωση 100 φ ορές ). Αναδεύ ουμε ε κ ν εόυ και πρ αγμ ατ ο πο ιούμε τις εκάστοτε μετρ ή σεις. Γ ι α τ η μέτρηση τ ου δ ι αλυτού C O D φιλτρ άραμε το δείγμα μ ας με τ η β ο ήθεια αντλίας, από φίλτρ ο 0, 45μ m. Όσ ο ν αφορά στις μ ετρήσεις αγ ω γ ιμότητας και ph αυ τές έ γι ν αν και απ ευθείας στο πυκνό αλλά και σ τ ο αντί στοιχο αρ αιωμένο από β λη το. Κ αθώς αυτές οι μετρ ήσ εις ε ί ν αι απλές, οικονομ ι κές και γρ ήγορες αλλά ε πίσης μ πο ρού ν ν α φ ανού ν ιδι αί τ ερα δι αφωτιστι κές. Ε πίσης κάναμε τι ς παρακάτω ο πτ ι κές παρ ατηρ ήσ εις : Κ ατ αρχήν τ ο αραι ό από β λη το ε ί χε χρώμα σ χεδόν δι άφ ανο ε νώ τ ο πυ κνό απόβλητο ή τ αν έ ντο ν α πρ άσινο. Η δημ ιουργία λάσ πης στο πυ κνό απόβλητο ή τ αν εμφανής από τ η δ εύτερη μέρα, ε νώ προς τ ο τ έ λος τ η ς ε βδομ άδ ας είχε σ χημ ατι στέι πυ κνό σ τ ρώμα λάσ πης στο ν πάτο τ ου μ που καλιού και υ πήρ χε πολύ πυ κνή συγκέντρωση αιωρούμενω ν σωματιδίων. Αυ τό δ είχνει και την σ ημασία που δ ό θηκε στην καλή ανάδευση πριν τ η ν αραίωση. Σελίδα 63

65 8.1.2 Μεταβολή COD και διαλυτού COD Διάγραμμα 1: Πορεία COD και διαλυτού COD σε συνθετικό απόβλητο συντηρημένο σε θερμοκρασία εργαστηρίου και χωρίς ρύθμιση ph. Μετρήσεις στο αντίστοιχο αραιωμένο διάλυμα. Σ τ ο παραπάνω δι άγ ρ αμμα παρ ατηρούμε μ ι α σ αφή τάση μείωσης τ ου C O D. Κάτι τέ το ιο θα μ πορούσε να οφ είλεται σ την αν άπτυξη μ ικροοργανισμ ώ ν στο από β λητο οι ο ποίοι ε πι δρ ούν στον ο ρ γ αν ι κό άνθρακα που πε ριέχει. Δι άφ οροι μικροοργανι σμοί χρ η σιμ ο πο ιούν ο ρ γ αν ι κές μορφές άνθρακα ( γ λυ κόζη, ουρ ί α, πεπτ ό νες ) ως τρ οφή γ ι α τ η ν ανάπτυξή το υ ς μ ετατρ έ πω ντάς τ ε ς σ ε ανό ργανο άνθρακα. Ο ανόργανος άνθ ρακας δ εν μετρ ιέται μ ε τ η μ έθοδο του COD αλλά μ πορεί ε πίσης ν α φ εύγει σ το περιβάλλον αν περιλαμ βάνεται σε πτητικές ενώ σεις (π.χ. δι οξ είδιο του άνθρακα). Ε πίσης β λέπουμε ό τ ι η κλίση τ ης καμπύ λης τ ου δι αλυτού C OD ε ί ν αι μ εγαλύ τε ρ η, και μάλιστα μ εγαλώνε ι μ ε τ η ν πάρ ο δο τω ν η μερών. Αυτό είναι λο γι κό καθώς δ η μιου ρ γήθηκαν σωματί δι α λάσπης (β λέπε παρ απάνω σ τις ο πτ ι κέ ς παρατηρ ή σεις), τ α ο πο ία ε ν δεχομένως περιέχου ν ποσότητα ο ργανικού άνθ ρ ακα. Α υ τή η ποσότητα συ γ κ ρ ατε ί ται από το φίλτρ ο οδηγώ ν τ ας σ ε περεταί ρω μ είωση του μετρ ή σιμου COD. Ό πως έχει αναφερθεί, η δ ρ άσ η τω ν μικροοργαν ισμών ε ί ναι ανεπιθύμητη στη φάση της συ ν τήρησ ης του αποβλήτου. Σελίδα 64

66 8.1.2 Μεταβολή ολικού αζώτου Διάγραμμα 2: Πορεία ολικού αζώτου σε συνθετικό απόβλητο συντηρημένο σε θερμοκρασία εργαστηρίου και χωρίς ρύθμιση ph. Μετρήσεις στο αντίστοιχο αραιωμένο διάλυμα. Κ αι ε δώ π αρ ατηρούμε από τ ο δ ιάγρ αμ μα ότι η μεταβ ο λή του ο λικού αζώ τ ου έ χε ι μ ι α ξ ε κάθ αρ η καθοδική πορεία. Κ αι σ ε αυτήν τ η ν πε ρίπτωση παί ζε ι ρόλο η δράσ η των μ ι κρ οοργανι σμών. Ε πίσης πρέπει ν α λάβουμε υ π όψιν μ ας τ ην υ δρ ό λυση της αμμωνίας σύμφωνα με την αντί δρ ασ η: NH OH - NH 3 + H 2 O Α ν η παρ απάνω χημική ισορροπία σ τρ έφεται δεξ ι ά τ ό τε το συ ν ο λι κό άζωτο μειώνε τ αι αφού η αμμωνία απομ ακρύνεται σε αέρια μορφ ή από το δι άλυμα. Η μείωση ε ί ναι τ ης τάξης τ ου 2 0 %. Μ ι α τ έ το ια μείωση ε ί ν αι αρ κετή και ί σως αποτελέ σει πρ όβλημ α σ τ ο αν μ πο ρέσουμε ν α κ ρ ατήσ ουμε μια σ τ αθερή κατάσ τ ασ η μέσα σ τ ον βιοαντιδαστήρ α. Σελίδα 65

67 8.1.3 Μεταβολή ph Διάγραμμα 3: Πορεία ph σε συνθετικό απόβλητο συντηρημένο σε θερμοκρασία εργαστηρίου και χωρίς ρύθμιση ph. Απ ευθείας μετρήσεις στο πυκνό διάλυμα. Διάγραμμα 4: Πορεία ph σε συνθετικό απόβλητο συντηρημένο σε θερμοκρασία εργαστηρίου και χωρίς ρύθμιση ph. Μετρήσεις στο αντίστοιχο αραιωμένο διάλυμα. Σελίδα 66

68 Στα δύ ο παρ απάνω δ ιαγράμματ α διακρίνουμε αύξηση τ ου ph, τ ό σο στις μ ε τρ ήσ εις σ το αραι ό ό σο και σ το πυ κνό απόβλητο. Η άυξησ η του ph μ πορεί να σημ αίνει είτε τ η ν παρ αγω γ ή υδρ οξυλί ων ( OH - ) είτε τ η ν δέσμευση πρωτονίων από δ ι άφ ορε ς ουσίες. Η δ εύ τε ρ η ε ξήγησ η φ αίνε τ α ι συμβατή και με τ α 2 πα ρ ακάτω δ ι αγρ άμματα ό που παρ ατηρεί ται πτώση της αγω γι μότητας. Π ρ ακτι κά αυ τό σ ημαίνει μ είωση τω ν ιόντω ν του δ ι αλύματ ος ό πως ε ί ν αι και τα H +. Η σ χετική άυξησ η του ph πάντως συ ν άδει και με τ η βιβλιογρ αφ ί α [ 8 ] [ 1 0 ] [ 1 1 ]. Σελίδα 67

69 8.1.4 Μεταβολή αγωγιμότητας Διάγραμμα 5: Πορεία αγωγιμότητας σε συνθετικό απόβλητο συντηρημένο σε θερμοκρασία εργαστηρίου και χωρίς ρύθμιση ph. Απ ευθείας μετρήσεις στο πυκνό διάλυμα. Διάγραμμα 6: Πορεία αγωγιμότητας σε συνθετικό απόβλητο συντηρημένο σε θερμοκρασία εργαστηρίου και χωρίς ρύθμιση ph. Μετρήσεις στο αντίστοιχο αραιωμένο διάλυμα. Σελίδα 68

70 Π αρατηρώντας τ α 2 παραπάν ω δ ι αγ ράμματα β λέ πουμε μ ια σ αφή τ άση μ είωσης τ ης αγωγιμ ότητας. Ω ς γ ν ωστό ν τ ο καθ αρ ό ν ε ρό δ εν ε ί ν αι καλός αγω γός τ ο υ η λε κτρισμ ού. Η αγωγιμ ότητα πρ οκαλείται από τ α δ ι αλυμένα ι ό ντα μ έσα σ ε αυ τό. Ε πομένως μ έσα στην πάροδο τ ης ε βδομάδας θ α πρέπε ι ν α ε ί χαμε μείωση των ι όντων μ έσα σ το διάλυ μα. Π αρατηρούμε ε πίσης τ η σύνδεση τω ν δι αγρ αμμάτω ν 3 και 5 ( μετρήσεις σε πυ κν ά δ ι αλύματα) και τ ω ν δ ιαγραμμάτ ων 4 και 6 ( μετρήσεις στα αραιά δι αλύματα). Τ α υ δρ ογονοκατ ιόντα ε ίναι γ ν ωστό ότι συμβάλλουν πολύ σ την αύξησ η της αγω γι μότη τ ας ε νός δ ι αλύματος. Ε πομένως η μείωσή το υς ( αύξησ η ph) προκαλεί μ εγάλη μείωση της αγωγιμ ότητας. Π άντως και η ύ παρξ η μικρ οοργανισμών μ πορεί ν α συ νδέεται μ ε τ η μείωση τ ων ιόντων καθ ώς αυτά μετατρ έ πο ν ται σε ου δέτε ρες ε ν ώσεις. Σελίδα 69

71 8.2 Συντήρηση με Αρχική Ρύθμιση ph=3 σε διάρκεια μιας εβδομάδας Η παρακάτ ω σειρά μετρ ή σεω ν έγινε γι α ν α ε λέγξ ουμε τ η ν δ η μιου ρ γί α αλκαλικού περιβάλλοντος ως μεθόδου συ ντήρησης του πυκνού συ νθ ε τι κο ύ αποβλήτου. Α πό τ α αρ χικά 4 παρασκευ ασ θέντα λίτρ α απο β λήτου λο ι πό ν, λάβ αμ ε 0,5 λίτρ α και αφού οξυνί στικαν μ ε υδροχλω ρικό ο ξύ 1 Μ, αφ έθηκαν σε πλαστι κό μ που κάλι σ ε θ ερμ ο κρ ασ ί α εργασ τ ηρ ίου. Μ ε τ η β ο ήθεια τ ου αυτόμ ατ ου τ ι τ λο δότη τ ης O R IO N δ ι απιστώσαμ ε ό τι χρειάζονται 1 6,3 ml υ δρ οχλωρικού ο ξέος γι α ν α ρίξ ουμε το ph τ η ς συγκεκριμ έ νης ποσότητας πυ κνού αποβλήτου στο 3. Η δ ι αδ ι κασία που ακο λουθήσ αμ ε γ ι α τις μ ετρήσ εις των παραμ έ τρων είναι η ί δι α που ακο λουθήθηκε παρ απάνω. Κ αι εδώ μ ετρήσ αμε τ ο ph και τ ην αγω γι μότητα τό σο απ ευθείας στο πυκνό, όσο και σ το αρ αιό απόβλητο. Σ τις συ γκεκριμ ένες μ ετρήσεις αυ τό είχε μ ά ε πιπλέ ο ν χρ ησ ιμότητα, καθ ώς μπορεί ν α χρειαζόταν ε κ ν έου ρύθμ ιση τ ου ph μ έσα σ την πάρ ο δο τ ης ε β δομ άδας. Κ άτι τέτοιο τ ε λι κά δ εν χρ ειάστηκε ό πως θ α φανεί σ το δ ι άγρ αμμα 9. Ό σ ον αφορά τις ο πτ ι κέ ς παρ ατηρ ήσ εις που κάναμε, χρει άσ τ η κε ν α περάσ ουν 5 μ έρες γ ι α ν α αρ χί σει η δημιουργί α τ ης λάσπης, ε νώ μ ετά το τ έ λος τ ης εβδομ άδ α υπή ρ χε εμφανής λάσπη σ τ ον πάτο του μ που καλιού, ενώ επίσης αιωρού ν ταν πράσινα συσσωματώματα που ε ί χαν τη μ ορφ ή μύκητα. Σελίδα 70

72 8.2.1 Μεταβολή COD και διαλυτού COD COD R² = 0,2088 Διαλυτό COD R² = 0,3533 COD (mg/l) Χρόνος(days) Διάγραμμα 7: Πορεία COD και διαλυτού COD σε συνθετικό απόβλητο συντηρημένο σε θερμοκρασία εργαστηρίου με αρχική ρύθμιση ph=3. Τ ο παρ απάνω δι άγρ αμ μα δ είχνει και αυτό καθ οδική πο ρεία του C O D. Υ πάρ χει κάπο ι α μ εγαλύ τε ρ η ανο μοιογέ νε ι α σ τι ς μετρήσεις σ ε σ χέ ση με τ ο απόβλητο που συντηρήθ η κε χω ρίς ρύθμιση ph. Π αρ ό λη τ η συ ντήρησ η που εφ αρμόσαμε β λέπουμε και πάλι μ είωση τ ης τιμ ής τ ου C O D. Ισ χύου ν και εδώ ό σ α αναφ έ ρ θηκαν παραπάνω στο διάγρ αμ μα 1. Σελίδα 71

73 8.2.2 Μεταβολή ολικού αζώτου Διάγραμμα 8: Πορεία ολικού αζώτου σε συνθετικό απόβλητο συντηρημένο σε θερμοκρασία εργαστηρίου με αρχική ρύθμιση ph=3. Κ αι σ ε αυτό το δ ι άγρ αμμα δι ακρ ί νουμε αν ομοιογέ ν εια και έ λλειψ η σ ταθερότητας. Πολλο ί μ ηχανισμοί μπο ρού ν ν α πρ ο καλούν αυτή τ ην ανομ οιογένεια ό πως ε πίσης και δ ρ άσ η μ ικροοργασ νι σμών παρά τ ο μειωμένο ph. Η πτώση τ ο υ ph, δ η λαδή ύ παρξ η πε ρισσότερων Η +, που πρ οέρχονται από τ ο υ δρ οχλώριο που προστέ θηκε, είναι ι κανή ν α δ ι ατ αράξει δ ι άφ ορες χημικές αν τι δ ράσεις, αλλάζο ν τ ας τ ις ι ο ντικές ισορροπίες τ ους. Π άντως δε μ πορούμε ν α β γε ι ασφ αλές συμπέ ρ ασμ α. Α ν δούμε ξ ανά τ ην υδρόλυ σ η τ ης αμμωνί ας: NH OH - NH 3 + H 2 O ε ί ν αι λογι κό ν α συμπεράνουμε ότι η αν τ ίδρασ η θ α στραφεί αριστε ρ ά ( λό γω της αυ ξημ έ νης ποσότητας Η +. Επομ ένως θα χαθεί λιγότερο άζω τ ο μ έσω της εξ άτμισης της αμ μωνί ας. Σελίδα 72

74 8.2.3 Μεταβολή ph Διάγραμμα 9: Πορεία ph σε συνθετικό απόβλητο συντηρημένο σε θερμοκρασία εργαστηρίου με αρχική ρύθμιση ph=3. Απ ευθείας μετρήσεις στο πυκνό διάλυμα. Διάγραμμα 10: Πορεία ph σε συνθετικό απόβλητο συντηρημένο σε θερμοκρασία εργαστηρίου, με αρχική ρύθμιση ph=3. Μετρήσεις στο αντίστοιχο αραιωμένο διάλυμα. Τ α δι αγρ άμματα μας δ είχνου ν ό τι το ph παρ αμ ένει ιδιαί τ ερα σ τ αθ ερό σε αυ τ ή ν τ η ν περίπτωση τ ης σ υ ντήρ η σης με πτώση ph. Κ άτι τέ το ιο ε ίναι ι δ ι αί τε ρ α β ο λι κό, ό σον αφ ορά ε ιδικά το δ ι άγρ αμμα τ ου πυ κνού δ ι αλύματ ος. Κ αι αυ τ ό δι ότι δ εν θ α χρειαστεί ν α μ ας απασχολή σει η ε κ ν έ ου ρύ θμιση τ ου ph στη δ ι άρ κεια της εβδομ ά δ αςώστε μ πο ρέσουμε ν α συ ντηρήσουμε το απόβλητό μ ας. Φ αίνεται ό τι η τ ο δι άλυμα κρ ατάει σ τ αθ ερό τ ο ph τ ου σε αυ τ ές τις τι μές, καθώς και στι ς 2 άλλες περιπτώσεις ( σε θ ερμ ο κρ ασία εργαστηρ ίου και σε θ ερμ ο κρ ασ ί α 4 ο C ), με φυσιολο γι κές τιμ ές ph, παρ ατηρήθ η καν αυξητι κές τάσ εις. Σελίδα 73

75 8.2.4 Μεταβολή Αγωγιμότητας Διάγραμμα 11: Πορεία αγωγιμότητας σε συνθετικό απόβλητο συντηρημένο σε θερμοκρασία εργαστηρίου με αρχική ρύθμιση ph=3. Απ ευθείας μετρήσεις στο πυκνό διάλυμα. Διάγραμμα 12: Πορεία αγωγιμότητας σε συνθετικό απόβλητο συντηρημένο σε θερμοκρασία εργαστηρίου, με αρχική ρύθμιση ph=3. Μετρήσεις στο αντίστοιχο αραιωμένο διάλυμα. Τ ο δι άγρ αμμα 11 μας δείχνει πρακτι κά σ τ αθ ερή αγω γιμ ότητα ενώ σ τ ο δ ι άγ ρ αμμα 12 β λέπου με μ ι α ξ εκάθ αρη αν ο δι κή πο ρεία. Αυ τό έ ρ χε τ αι σ ε συμφωνί α μ ε όσα αναφ έρθηκαν σ τ ο κεφ άλαιο 8.2 γ ι α αντιστρ όφως ανάλο γ η σ χέση ph και αγωγιμ ότητας. Βέβαια σ το δ ι άγρ αμμα 12 φ αίνεται μεγάλη άνοδος τ ης αγω γ ιμότητας, αλλά και συμφωνε ί με τ ο δι άγρ αμμα 10. Π άντως η μ εταβολή σ τ ην αγωγιμ ότητα πρ έ πει ν α μ ας προβλημ ατ ί σει σε ό,τι έ χει ν α κάνει μ ε τ η σ τ αθ ερότητα τ ου απο β λήτου με τ η μέθοδο τ ης οξύνι σης, καθώς δε ί χν ει πιθαν ή μ ικροβιακή δρ άσ η. Σελίδα 74

76 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Συντήρηση αποβλήτου με ψύξη στους 4 ο C Αποτελέσματα και συζήτηση 9.1 Συντήρηση χωρίς ρύθμιση ph σε διάρκεια μιας εβδομάδας Η παρακάτω σ ειρά μετρ ήσ εω ν έ γι νε γ ι α ν α ε λέγξ ουμε τη μ είωση τ η ς θερμοκρασίας ως μεθ όδου συ ν τ ήρησης του πυ κνού συ νθ ετικού αποβλήτου. Συνολι κά 3 λίτρα αποβλήτου το ποθετήθηκαν σ το ψυγε ίο το οπο ίο ρυθμίστηκε σε θερμοκρασία 4 ο C. Η δ ι αδ ι κασία πο υ ακο λουθήσαμε γ ι α τις μ ετρήσ εις τω ν παραμ έ τρων ε ί ναι η εξ ής : Π ριν πρ αγμ ατο ποιηθ εί η αρ αί ωση του α ποβλήτου γ ια ν α γ ίνου ν οι απαρ αί τ η τες μετρήσεις, λήφθηκε μ έρος του πυ κνού αποβλήτου και το πο θετήθ η κε σ ε θερμοκρασ ία ε ρ γαστηρίου γ ι α το υ λάχιστο ν 3 ώ ρες. Αυ τό έγινε τ όσο ώ στε το απόβλητο ν α έ λθ ει σ ε φυσιολο γ ική θ ερμοκρ ασία και οι μετρήσεις ν α μην ε πη ρεαστού ν από αυ τήν, όσο και γ ι α ν α εξ αφ ανι στού ν τ υ χό ν κρύσταλλο ι που δ ημ ιου ργήθ ηκαν. Ο ι κρύσταλλο ι πάγου ε ί ν αι δυ νατόν ν α δ ε σμεύ ου ν συ σ τατικά του δ ι αλύματος, με αποτέλεσμα να αλλο ιώνο ν τ αι τα χαρ ακτ η ριστικά του. Κ αι ε δώ μετρήσαμε τ ο ph και την αγω γι μότητα τό σο απ ευ θείας σ τ ο πυ κνό, όσο και στο αρ αι ό απόβλητο. Ό σ ον αφ ορά τι ς οπτικέ ς παρατ η ρήσεις είναι αξιόλο γο πως το απόβλητο έμ εινε οπτικά απαρ άλλαχτο και δ εν παρατ ηρ ή θηκε η ππαραμ ι κρ ή παρ ουσία λάσ πης μέσα σ τ ο χρονι κό δ ι άσ τημα της μ ίας εβδομ άδας. Σελίδα 75

77 9.1.1 Μεταβολή COD και διαλυτού COD Διάγραμμα 13: Πορεία COD και διαλυτού COD σε συνθετικό απόβλητο συντηρημένο σε θερμοκρασία 4 ο C και χωρίς ρύθμιση ph. Δ ι απιστώ νουμε μια ι κανο ποιητι κή πορεία τ ου COD σ την περίπτω σ η συ ν τήρησης μ ε ψύξη. Ο ι μετρ ήσ εις είναι πολύ σ τ αθ ερές κάτι που μ ας δείχν ει ό τι η μείωση τ ης θ ερμοκρασ ίας αναστέ λει τ η δ ρ ασ τ ηρ ιότητα τω ν μικροοργαν ισμ ών. Ε πίσης το ποσοστό τ ου δ ι αλυ τού C O D είναι μ ε γ αλύ τε ρο σ ε σ χέ ση με την πορεία τ ου COD τ ων άλλω ν μεθόδω ν συντήρ η σης. Αυ τό ε πιβεβαι ώ νε τ αι και με τ ις ο πτι κές μ ας παρ ατηρήσεις, καθώς δεν υ πήρξ ε ε μφαν ής δ η μιουργί α λάσ πης σ το απόβλητο που συ ν τ ηρ ήθ η κε στο ψυγε ίο. Σελίδα 76

78 9.1.2 Μεταβολή ολικού αζώτου R² = 0, ,4 36,540 36,1 35,4 Συγκέντρωση 35,1 35,6 ολικού αζώτου (mg/l) Χρόνος (days) Διάγραμμα 14: Πορεία ολικού αζώτου σε συνθετικό απόβλητο συντηρημένο σε θερμοκρασία 4 ο C και χωρίς ρύθμιση ph. Κ αι ε δώ β λέ πουμε ε ξαιρετική σ τ αθ ερότητα σ τη πορεία τ ου ο λι κού αζώτου στην πάροδο μ ι ας ε βδομ άδ ας. Τ ο ο λικό άζω το είναι πο λύ σ ημ αντι κή παράμετρ ος και ε νδιαφέρει πολύ τ ο απόβλητο ν α έ χει σ τ αθ ερή συ γ κέ ντρ ωση αζώτου καθώς εισέρχεται σ το ν αντιδρασ τ ηρ α. Αυ τό θ α μ ας βοηθήσει αργό τε ρ α σ τ η δημ ιουργία σ τ αθ ερής λάσ πης και ενός υ γε ιούς μικρ οβιακού πλη θυ σμού. Σελίδα 77

79 9.1.3 Μεταβολή ph Διάγραμμα 15: Πορεία ph σε συνθετικό απόβλητο συντηρημένο σε θερμοκρασία 4 ο C και χωρίς ρύθμιση ph. Απ ευθείας μετρήσεις στο πυκνό διάλυμα. Διάγραμμα 16: Πορεία ph σε συνθετικό απόβλητο συντηρημένο σε θερμοκρασία 4 ο C και χωρίς ρύθμιση ph. Μετρήσεις στο αντίστοιχο αραιωμένο διάλυμα. Σελίδα 78

80 Α ν και παρατ ηρ ούμε και ε δώ μ ι α σχετική αύξησ η σ το ph, αυτή η αύξησ η είναι μικρότερη από το απόβλητο που συ ν τηρήθηκε σε θ ερμ ο κρ ασία εργασ τ ηρ ίου. Κ αι ε δώ ε πιβεβαι ώ νε τ αι η καλύτερη σ τ αθ ερότητα τ ου αποβλήτου. Ν α σ ημειώσουμε ό τι ε ί ν αι πιθαν ή η αλλαγή του ph πριν τ η ν είσοδο του αποβλήτο υ σ το ν αντιδρασ τ ήρ α, δ ιότι έ χει σ χε τι κά χαμηλή τιμ ή και ίσως δ υσκο λέψ ει το ν πο λλαπλασιασ μό των μικροβίων. Κ άτι τ έτοιο ό μως ε ίναι πολύ ε ύκολο και μ πορεί ν α γ ίνει απλά μ ε χρήση υ δρ οξειδίου τ ου ν ατρίου και χω ρίς αλλαγή των άλλων παραμ έ τρων τ ου απο β λήτου. Σελίδα 79

81 9.1.4 Μεταβολή αγωγιμότητας Διάγραμμα 17: Πορεία αγωγιμότητας σε συνθετικό απόβλητο συντηρημένο σε θερμοκρασία 4οC και χωρίς ρύθμιση ph. Απ ευθείας μετρήσεις στο πυκνό διάλυμα. Διάγραμμα 18: Πορεία αγωγιμότητας σε συνθετικό απόβλητο συντηρημένο σε θερμοκρασία 4οC και χωρίς ρύθμιση ph. Μετρήσεις στο αντίστοιχο αραιωμένο διάλυμα. Κ αι ε δώ β λέ πουμε μ ία σ χε τι κή μείωση που σχετί ζε τ αι και μ ε τ η ν ε λαφριά αύξησ η τ ου ph. Ισ χύου ν και ε δώ αυ τ ά που αν αφέρθηκαν σ τ α δι αγρ άμματα 5, 6,11 και 12. Π άν τ ως και εδώ οι μ εταβολές ε ί ν αι μ ικρότερες πρ άγμ α που μ ας δείχν ε ι μεγαλύ τερη σταθ ερότητα τ ου αποβλήτου συ ντηρημένου σε χαμ ηλή θερμοκρασία. Σελίδα 80

ΣΤΟ ΧΟΣ- Ε ΠΙ ΔΙΩ ΞΗ ΠΛΑΙ ΣΙΟ ΧΡΗ ΜΑ ΤΟ ΔΟ ΤΗ ΣΗΣ

ΣΤΟ ΧΟΣ- Ε ΠΙ ΔΙΩ ΞΗ ΠΛΑΙ ΣΙΟ ΧΡΗ ΜΑ ΤΟ ΔΟ ΤΗ ΣΗΣ ΣΤΟ ΧΟΣ- Ε ΠΙ ΔΙΩ ΞΗ Στό χος του Ο λο κλη ρω μέ νου Προ γράμ μα τος για τη βιώ σι μη α νά πτυ ξη της Πίν δου εί ναι η δια μόρ φω ση συν θη κών α ει φό ρου α νά πτυ ξης της ο ρει νής πε ριο χής, με τη δη

Διαβάστε περισσότερα

α κα ρι ι ο ος α α νηρ ος ου ουκ ε πο ρε ε ευ θη εν βου λη η η α α σε ε ε βων και εν ο δω ω α α µαρ τω λω ων ουουκ ε ε ε

α κα ρι ι ο ος α α νηρ ος ου ουκ ε πο ρε ε ευ θη εν βου λη η η α α σε ε ε βων και εν ο δω ω α α µαρ τω λω ων ουουκ ε ε ε Ἦχος Νη α κα ρι ι ο ος α α νηρ ος ου ουκ ε πο ρε ε ευ θη εν βου λη η η α α σε ε ε βων και εν ο δω ω α α µαρ τω λω ων ουουκ ε ε ε στη η και ε πι κα α θε ε ε ε δρα α λοι οι µων ου ουκ ε ε κα θι ι σε ε ε

Διαβάστε περισσότερα

Π α σα πνο η αι νε σα τω τον Κυ ρι. Π α σα πνο η αι νε σα α τω τον. Ἕτερον. Τάξις Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου, Ὀ Ν Ψαλµός. Μέλος Ἰωάννου Ἀ. Νέγρη.

Π α σα πνο η αι νε σα τω τον Κυ ρι. Π α σα πνο η αι νε σα α τω τον. Ἕτερον. Τάξις Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου, Ὀ Ν Ψαλµός. Μέλος Ἰωάννου Ἀ. Νέγρη. Τάξις Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου, Ὀ Ν Ψαλµός. Μέλος Ἰωάννου Ἀ. Νέγρη. Κυ ρι ε ε λε η σον Ἦχος Πα Α µην Π α σα πνο η αι νε σα τω τον Κυ ρι ον Ἕτερον. Π α σα πνο η αι νε σα α τω τον Κυ υ ρι ι ον 1 ΙΩΑΝΝΟΥ Α. ΝΕΓΡΗ

Διαβάστε περισσότερα

Τι μπορεί να δει κάποιος στο μουσείο της Ι.Μ. Μεγάλου Μετεώρου

Τι μπορεί να δει κάποιος στο μουσείο της Ι.Μ. Μεγάλου Μετεώρου 18/05/2019 Τι μπορεί να δει κάποιος στο μουσείο της Ι.Μ. Μεγάλου Μετεώρου / Ιερές Μονές Η μο νή του Με γά λου Με τε ώ ρου δι α μόρ φω σε μί α σει ρά α πό πε ρι κα λείς μου σεια κούς χώ ρους, για την α

Διαβάστε περισσότερα

FAX : 210.34.42.241 spudonpe@ypepth.gr) Φ. 12 / 600 / 55875 /Γ1

FAX : 210.34.42.241 spudonpe@ypepth.gr) Φ. 12 / 600 / 55875 /Γ1 Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Η Μ Ο Κ Ρ Α Τ Ι Α Υ ΠΟΥ ΡΓΕΙΟ ΕΘΝ. ΠΑ Ι ΕΙΑ Σ & ΘΡΗΣ Κ/Τ Ω ΕΝΙΑ ΙΟΣ ΙΟΙΚΗΤ ΙΚΟΣ Τ ΟΜ ΕΑ Σ Σ ΠΟΥ Ω Ν ΕΠΙΜ ΟΡΦΩ Σ ΗΣ ΚΑ Ι ΚΑ ΙΝΟΤ ΟΜ ΙΩ Ν /ΝΣ Η Σ ΠΟΥ Ω Τ µ ή µ α Α Α. Πα π α δ ρ έ ο υ 37

Διαβάστε περισσότερα

1.2.3 ιαρ θρω τι κές πο λι τι κές...35 1.2.4 Σύ στη μα έ λεγ χου της κοι νής α λιευ τι κής πο λι τι κής...37

1.2.3 ιαρ θρω τι κές πο λι τι κές...35 1.2.4 Σύ στη μα έ λεγ χου της κοι νής α λιευ τι κής πο λι τι κής...37 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕ Φ Α Λ ΑΙΟ ΤΟ ΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΑΛΙΕΙΑΣ... 21 ΚΕ Φ Α Λ ΑΙΟ 1 o Η ΑΛΙΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1.1 Η Α λιεί α ως Οι κο νο μι κή ρα στη ριό τη τα...25 1.2 Η Κοι νο τι κή Α λιευ τι κή Πο λι τι κή...28

Διαβάστε περισσότερα

Πα κ έ τ ο Ε ρ γ α σ ί α ς 4 Α ν ά π τ υ ξ η κ α ι π ρ ο σ α ρ µ ο γ ή έ ν τ υ π ο υ κ α ι η λ ε κ τ ρ ο ν ι κ ο ύ ε κ π α ι δ ε υ τ ι κ ο ύ υ λ ι κ ο

Πα κ έ τ ο Ε ρ γ α σ ί α ς 4 Α ν ά π τ υ ξ η κ α ι π ρ ο σ α ρ µ ο γ ή έ ν τ υ π ο υ κ α ι η λ ε κ τ ρ ο ν ι κ ο ύ ε κ π α ι δ ε υ τ ι κ ο ύ υ λ ι κ ο ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Θ ΕΣΣΑΛ ΙΑΣ ΠΟΛ Υ ΤΕΧ ΝΙΚ Η ΣΧ ΟΛ Η ΤΜΗΜΑ ΜΗΧ ΑΝΟΛ ΟΓ Ω Ν ΜΗΧ ΑΝΙΚ Ω Ν Β ΙΟΜΗΧ ΑΝΙΑΣ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ Π Π Σ ΣΥ ΝΟΠ Τ Ι Κ Η Ε Κ Θ Ε ΣΗ ΠΕ 4 Α Ν Α ΠΤ Υ Ξ Η Κ Α Ι ΠΡ Ο Σ Α Ρ Μ Ο Γ Η ΕΝ Τ Υ ΠΟ Υ Κ Α

Διαβάστε περισσότερα

Ό λοι οι κα νό νες πε ρί με λέ της συ νο ψί ζο νται στον ε ξής έ να: Μά θε, μό νο προκει μέ νου. Friedrich Schelling. σελ. 13. σελ. 17. σελ.

Ό λοι οι κα νό νες πε ρί με λέ της συ νο ψί ζο νται στον ε ξής έ να: Μά θε, μό νο προκει μέ νου. Friedrich Schelling. σελ. 13. σελ. 17. σελ. σελ. 13 σελ. 17 σελ. 21 σελ. 49 σελ. 79 σελ. 185 σελ. 263 σελ. 323 σελ. 393 σελ. 453 σελ. 483 σελ. 509 σελ. 517 Ό λοι οι κα νό νες πε ρί με λέ της συ νο ψί ζο νται στον ε ξής έ να: Μά θε, μό νο προκει

Διαβάστε περισσότερα

ο Θε ος η η µων κα τα φυ γη η και δυ υ υ να α α α µις βο η θο ος ε εν θλι ψε ε ε σι ταις ευ ρου ου ου ου ου σαις η η µα α α ας σφο ο ο ο

ο Θε ος η η µων κα τα φυ γη η και δυ υ υ να α α α µις βο η θο ος ε εν θλι ψε ε ε σι ταις ευ ρου ου ου ου ου σαις η η µα α α ας σφο ο ο ο Ἐκλογή ἀργοσύντοµος εἰς τὴν Ἁγίν Κυρικήν, κὶ εἰς ἑτέρς Γυνίκς Μάρτυρς. Μέλος Ἰωάννου Ἀ. Νέγρη. Ἦχος Νη ε Κ ι δυ υ υ υ ν µι ις Α λ λη λου ου ου ι ι ι ι ο Θε ος η η µων κ τ φυ γη η κι δυ υ υ ν µις βο η θο

Διαβάστε περισσότερα

Οι τα α α α α α α α Κ. ε ε ε ε ε ε ε ε ε Χε ε ε. ε ε ε ε ε ε ρου ου βι ι ι ι ι ι ι. ιµ µυ στι κω ω ω ω ω ως ει κο ο

Οι τα α α α α α α α Κ. ε ε ε ε ε ε ε ε ε Χε ε ε. ε ε ε ε ε ε ρου ου βι ι ι ι ι ι ι. ιµ µυ στι κω ω ω ω ω ως ει κο ο ΧΕΡΟΥΒΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΟΙΝΩΝΙΟ Λ. Β Χερουβικόν σε ἦχο πλ. β. Ἐπιλογές Ἦχος Μ Α µη η η η ην Οι τ Χε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε Χε ε ε ε ε ε ε ε ε ρου ου βι ι ι ι ι ι ι ιµ µυ στι κω ω ω ω ω ως ει κο ο

Διαβάστε περισσότερα

Κόστος Λειτουργίας AdvanTex: Ανάλυση και Συγκριτική Αξιολόγηση

Κόστος Λειτουργίας AdvanTex: Ανάλυση και Συγκριτική Αξιολόγηση Κόστος Λειτουργίας AdvanTex: Ανάλυση και Συγκριτική Αξιολόγηση Εισαγωγή Η επι λο γή ενό ς co m p a ct συ στή µ α το ς β ι ολο γι κο ύ κα θ α ρι σµ ο ύ θ α πρέπει να πραγµ α τοπο ι είτα ι β ά σει τη ς α

Διαβάστε περισσότερα

20/5/ /5/ /5/ /5/2005

20/5/ /5/ /5/ /5/2005 ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΕΣ ΕΠ ΙΧ ΕΙΡΗ ΣΕΙΣ FINDA Α.Ε. ΥΠΟ Ε Κ Κ Α Θ Α Ρ Ι Σ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑ Τ Α ΣΤ Α ΣΕΙΣ Γ ΙΑ Τ Η Ν Χ Ρ Η ΣΗ Π ΟΥ ΕΛ Η Ξ Ε Τ Η Ν 19.5.2006 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Έ κ θ εσ η Eλέ γ χ ο υ Ε λεγ κ τ ώ ν 3 Κ α τ ά

Διαβάστε περισσότερα

JEAN-CHARLES BLATZ 02XD34455 01RE52755

JEAN-CHARLES BLATZ 02XD34455 01RE52755 ΟΡΘΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΤΩΝ ΕΝ Ι ΑΜ ΕΣ ΩΝ ΟΙ Κ ΟΝΟΜ Ι Κ ΩΝ Κ ΑΤΑΣ ΤΑΣ ΕΩΝ ΤΗΣ ΕΤΑΙ ΡΙ ΑΣ Κ ΑΙ ΤΟΥ ΟΜ Ι ΛΟΥ Α Τρίµηνο 2005 ΑΝΩΝΥΜΟΣ Γ ΕΝΙ Κ Η ΕΤ ΑΙ Ρ Ι Α Τ ΣΙ ΜΕΝΤ ΩΝ Η Ρ ΑΚ Λ Η Σ ΑΡ. ΜΗ Τ Ρ. Α.Ε. : 13576/06/Β/86/096

Διαβάστε περισσότερα

---------------------------------------------------------------------------------------- 1.1. --------------

---------------------------------------------------------------------------------------- 1.1. -------------- ΕΚΘΕΣΗ Τ Ο Υ Ι Ο Ι ΚΗΤ Ι ΚΟ Υ ΣΥ Μ Β Ο Υ Λ Ι Ο Υ Π Ρ Ο Σ Τ ΗΝ Τ Α ΚΤ Ι ΚΗ Γ ΕΝ Ι ΚΗ ΣΥ Ν ΕΛ ΕΥ ΣΗ Τ Ω Ν Μ ΕΤ Ο Χ Ω Ν Kύριοι Μ έ τ οχοι, Σ ύµ φ ω ν α µ ε τ ο Ν όµ ο κ α ι τ ο Κα τ α σ τ α τ ικ ό τ ης ε

Διαβάστε περισσότερα

2006 (20/5/06 31/12/06)

2006 (20/5/06 31/12/06) ΤΣΙΜΕΝΤΑ Χ ΑΛ Κ Ι Ο Σ ΙΕΘ ΝΗ Σ Α.Ε. ΥΠΟ Ε Κ Κ Α Θ Α Ρ Ι Σ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑ Τ Α ΣΤ Α ΣΕΙΣ ΜΕΤ Α ΣΧ Η ΜΑ Τ ΙΣΜΟΥ ΣΥ ΜΦ Ω ΝΑ ΜΕ Τ Α ΙΕΘ ΝΗ Π Ρ ΟΤ Υ Π Α Χ Ρ Η ΜΑ Τ ΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Σ Π Λ Η Ρ ΟΦ ΟΡ Η ΣΗ Σ Γ ΙΑ Τ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΝΟΝΙΣ ΜΟ Ι ΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΑΓΩΝΩΝ 1 / 8 SCALE IC TRA CK ΕΛ. Μ. Ε

ΚΑΝΟΝΙΣ ΜΟ Ι ΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΑΓΩΝΩΝ 1 / 8 SCALE IC TRA CK ΕΛ. Μ. Ε ΚΑΝΟΝΙΣ ΜΟ Ι ΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΑΓΩΝΩΝ 1 / 8 SCALE IC TRA CK ΕΛ. Μ. Ε. 2 0 1 9 Κλ ά δο ς θερ µ ι κώ ν τη λ εκα τ ευθυ νό µ εν ω ν α υ το κι νή τω ν. Υπ εύ θυνο ς Κ λ ά δ ο υ Ζωτιαδης Κωστας bo d @ e l - m e. gr

Διαβάστε περισσότερα

Προσοµοίωση Ανάλυση Απ ο τ ε λε σµ άτ ω ν ιδάσκων: Ν ικό λ α ο ς Α µ π α ζ ή ς Ανάλυση Απ ο τ ε λε σµ άτ ω ν Τα απ ο τ ε λ έ σ µ ατ α απ ό τ η ν π αρ αγ ω γ ή κ αι τ η χ ρ ή σ η τ υ χ αί ω ν δ ε ι γ µ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ. Πρό λο γος...13 ΜΕ ΡΟΣ Ι: Υ ΠΑΙ ΘΡΙΑ Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ

ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ. Πρό λο γος...13 ΜΕ ΡΟΣ Ι: Υ ΠΑΙ ΘΡΙΑ Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ Πρό λο γος...13 ΜΕ ΡΟΣ Ι: Υ ΠΑΙ ΘΡΙΑ Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ Ει σα γω γή 1 ου Μέ ρους...16 1 ο Κε φά λαιο: Ε ΛΕΥ ΘΕ ΡΟΣ ΧΡΟ ΝΟΣ & Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ 1.1 Οι έν νοιες του ε λεύ θε ρου χρό νου και της ανα ψυ χής...17

Διαβάστε περισσότερα

14/5/ /12/ /5/ /5/2007

14/5/ /12/ /5/ /5/2007 ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΕΣ ΕΠ ΙΧ ΕΙΡΗ ΣΕΙΣ FINDA Α.Ε. ΕΤΗΣΙΕΣ Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΚ ΕΣ Κ Α ΤΑ ΣΤΑ ΣΕΙΣ ΣΥ Μ Φ Ω Ν Α Μ Ε ΤΑ ΙΕΘ Ν Η Π Ρ Ο ΤΥ Π Α Χ Ρ ΗΜ Α ΤΟ Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΚ ΗΣ Π Λ ΗΡ Ο Φ Ο Ρ ΗΣΗΣ ΤΗΣ Χ Ρ ΗΣΗΣ Π Ο Υ ΕΛ ΗΞ Ε

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος Το περιβάλλον Περιβάλλον και οικολογική ισορροπία Η ροή της ενέργειας στο περιβάλλον... 20

Πρόλογος Το περιβάλλον Περιβάλλον και οικολογική ισορροπία Η ροή της ενέργειας στο περιβάλλον... 20 Πίνακας περιεχομένων Πρόλογος... 7 1. Το περιβάλλον... 19 1.1 Περιβάλλον και οικολογική ισορροπία... 19 1.2 Η ροή της ενέργειας στο περιβάλλον... 20 2. Οι μικροοργανισμοί... 22 2.1 Γενικά... 22 2.2 Ταξινόμηση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ, ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ

ΑΣΚΗΣΗ, ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ Γιάννης Θεοδωράκης Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΑΣΚΗΣΗ, ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2010 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρό λο γος...6 1. Ά σκη ση και ψυ χική υ γεί α Ει σα γω γή...9 Η ψυ χο λο γί α της ά σκη σης...11

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΦΩΚΑ/ΤΕΤΑΡΤΗ

ΤΜΗΜΑ ΦΩΚΑ/ΤΕΤΑΡΤΗ ΤΜΗΜΑ ΦΩΚΑ/ΤΕΤΑΡΤΗ 09.00 -.00 5 ZE MI WA 0 0 0 9 0,95 9 ΑΓ ΓΕ ΠΑ 0 0 0 0 0 0 95 ΑΔ ΡΟ ΙΩ 0 0 0 0 0 0 97 ΑΙ ΚΩ ΠΑ 0 0 0 0 0 0 5 507 ΑΛ ΕΥ ΤΖ 0 0 0 0 0 0 6 99 ΑΝ ΟΡ ΚΩ 7 5 0 0 0,65 7 95 ΑΝ ΙΩ ΟΡ 9 9 9 6

Διαβάστε περισσότερα

Βασικά Χαρακτηριστικά Αριθμητικών εδομένων

Βασικά Χαρακτηριστικά Αριθμητικών εδομένων ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Βασικά Χαρακτηριστικά Αριθμητικών εδομένων Α ντι κείμε νο του κε φα λαί ου εί ναι: Να κα τα νο ή σου με τα βα σι κά χαρα κτη ρι στι κά των α ριθ μη τι κών δεδο μέ νων (τά ση, δια σπο ρά, α συμ

Διαβάστε περισσότερα

Πρι τ αρακτηρ οτικ λαπλ ουοτηματα μικρ ετ εξεργατ δ π υ τ

Πρι τ αρακτηρ οτικ λαπλ ουοτηματα μικρ ετ εξεργατ δ π υ τ ι ε α τ Τ εγνα α α ετ κ λε τ υργικ ο τημα Η οτ ρ α τ υ αρ Γ ζε τ τη Φ λα δ α απ τ α φ ιτητ τ υ Πα ετ τημ υ τ υ λ νκ ξεκ νη ε αν μ α τ ρ τ Θε α να δημ υργηθε ακαλ τερ Ενα τ υ αμτ ρε ααντατ κρ ετα καλ τερα

Διαβάστε περισσότερα

αναλυτικός απλός 1 Ο αναλυτικός βλέπει τον κόσμο σαν να αποτελείται από πολλά μικρά κομμάτια.

αναλυτικός απλός 1 Ο αναλυτικός βλέπει τον κόσμο σαν να αποτελείται από πολλά μικρά κομμάτια. αναλυτικός απλός 1 Ο αναλυτικός βλέπει τον κόσμο σαν να αποτελείται από πολλά μικρά κομμάτια. Σπάν άνια δέχ εται τα πράγ μα τα όπω πως είνα ναι. Θεω εωρε ρεί ότι όλα πρέπ έπει να τα ανα ναλύ ουμε εξο ξονυ

Διαβάστε περισσότερα

Εικονογραφημένο Λεξικό Το Πρώτο μου Λεξικό

Εικονογραφημένο Λεξικό Το Πρώτο μου Λεξικό ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Ι.Τ.Υ.Ε. «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» Αή Εί Ηίς Δής Μί Μά Ιί Αύ Εέ Λό Τ Πώ Λό Τός 9ς (Μ, (έ) Ν,) Εέ Λό Α, Β, Γ Δύ Τ Πώ Λό Τός 9ς (Μ, (έ) Ν,) ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ Αή

Διαβάστε περισσότερα

των ερ γα το τε χνι τών εργοστασίων Τσιµεντολίθων, ό λης της χώρας O41R09

των ερ γα το τε χνι τών εργοστασίων Τσιµεντολίθων, ό λης της χώρας O41R09 των ερ γα το τε χνι τών εργοστασίων Τσιµεντολίθων, ό λης της χώρας O41R09 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ ΕΡ ΓΑ ΤO ΤΕ ΧΝΙ ΤΩΩΝ ΕΡ ΓO ΣΤΑ ΣΙ ΩΩΝ ΤΣΙ ΜΕ ΝΤO ΛΙ ΘΩΩΝ, ΤΣΙ

Διαβάστε περισσότερα

Εικονογραφημένο Λεξικό Το Πρώτο μου Λεξικό

Εικονογραφημένο Λεξικό Το Πρώτο μου Λεξικό ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Ι.Τ.Υ.Ε. «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» Αή Εί Ηίς Δής Μί Μά Ιί Αύ Εέ Λό Τ Πώ Λό Τός 12ς (Π, (ίς- )) Εέ Λό Α, Β, Γ Δύ Τ Πώ Λό Τός 12ς (Π, (ίς- )) ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ. Πρό λο γος...13 ΜΕ ΡΟΣ Ι: Υ ΠΑΙ ΘΡΙΑ Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ

ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ. Πρό λο γος...13 ΜΕ ΡΟΣ Ι: Υ ΠΑΙ ΘΡΙΑ Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ Πρό λο γος...13 ΜΕ ΡΟΣ Ι: Υ ΠΑΙ ΘΡΙΑ Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ Ει σα γω γή 1 ου Μέ ρους...16 1 ο Κε φά λαιο: Ε ΛΕΥ ΘΕ ΡΟΣ ΧΡΟ ΝΟΣ & Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ 1.1 Οι έν νοιες του ε λεύ θε ρου χρό νου και της ανα ψυ χής...17

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΒΑΜΒΑΚΙ - ΚΛΩΣΤΙΚΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΒΑΜΒΑΚΙ Ε ΞΑ ΠΛΩ ΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟ ΝΟ ΜΙ ΚΗ ΣΗ ΜΑ ΣΙΑ Γε νι κά

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΒΑΜΒΑΚΙ - ΚΛΩΣΤΙΚΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΒΑΜΒΑΚΙ Ε ΞΑ ΠΛΩ ΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟ ΝΟ ΜΙ ΚΗ ΣΗ ΜΑ ΣΙΑ Γε νι κά Περιεχόμενα ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΒΑΜΒΑΚΙ - ΚΛΩΣΤΙΚΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΒΑΜΒΑΚΙ... 19 1. Ε ΞΑ ΠΛΩ ΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟ ΝΟ ΜΙ ΚΗ ΣΗ ΜΑ ΣΙΑ... 19 1.1. Γε νι κά... 19 1.2. Η καλ λιέρ γεια του βαμ βα κιού στην Ελ λά

Διαβάστε περισσότερα

20/5/ /5/ /5/ /5/2006

20/5/ /5/ /5/ /5/2006 ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΕΣ ΕΠ ΙΧ ΕΙΡΗ ΣΕΙΣ FINDA Α.Ε. ΥΠΟ Ε Κ Κ Α Θ Α Ρ Ι Σ Η ΕΤΗΣΙΕΣ Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΚ ΕΣ Κ Α ΤΑ ΣΤΑ ΣΕΙΣ ΕΚ Κ Α Θ Α Ρ ΙΣΗΣ ΣΥ Μ Φ Ω Ν Α Μ Ε ΤΑ ΙΕΘ Ν Η Λ Ο Γ ΙΣΤΙΚ Α Π Ρ Ο ΤΥ Π Α Χ Ρ ΗΜ Α ΤΟ Ο ΙΚ Ο Ν Ο

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΙ ΡΕ ΤΙ ΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟ Ε ΔΡΟΥ ΤΗΣ Ο ΤΟ Ε

ΧΑΙ ΡΕ ΤΙ ΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟ Ε ΔΡΟΥ ΤΗΣ Ο ΤΟ Ε ÊËÁÄÉÊÅÓ ÓÕËËÏÃÉÊÅÓ ÓÕÌÂÁÓÅÉÓ ΧΑΙ ΡΕ ΤΙ ΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟ Ε ΔΡΟΥ ΤΗΣ Ο ΤΟ Ε σ. Σταύ ρου Κού κου. Κυ ρί ες και κύ ριοι, Συ να δέλ φισ σες και συ νά δελ φοι, Η σημερινή εκδήλωση του Ινστιτούτου Εργασίας της ΟΤΟΕ

Διαβάστε περισσότερα

Η εταιρεία Kiefer. ιδρυ θηκε το 2014 και θεωρει ται μι α απο τις. μεγαλυ τερες εταιρει ες Κατασκευη ς Μονα δων. Ηλεκτροπαραγωγη ς απο Ανανεω σιμες

Η εταιρεία Kiefer. ιδρυ θηκε το 2014 και θεωρει ται μι α απο τις. μεγαλυ τερες εταιρει ες Κατασκευη ς Μονα δων. Ηλεκτροπαραγωγη ς απο Ανανεω σιμες Η εταιρεία Kiefer ιδρυ θηκε το 2014 και θεωρει ται μι α απο τις μεγαλυ τερες εταιρει ες Κατασκευη ς Μονα δων Ηλεκτροπαραγωγη ς απο Ανανεω σιμες Πηγε ς Ενε ργειας στην Ελλα δα. Αναλαμβα νει ε ργα ως EPC

Διαβάστε περισσότερα

των Oι κο δό µων συ νερ γεί ων O32R09

των Oι κο δό µων συ νερ γεί ων O32R09 των Oι κο δό µων µο νί µων συ νερ γεί ων O32R09 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ OΙ ΚO Δ O ΜΩΩΝ ΜO ΝΙ ΜΩΩΝ ΣY ΝΕΡ ΓΕΙ ΩΩΝ ΒΙ O ΜΗ ΧΑ ΝΙ ΩΩΝ - ΒΙ O ΤΕ ΧΝΙ ΩΩΝ O ΛΗΣ ΤΗΣ ΧΩΩ ΡΑΣ Α. ΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: ΟΦΕΙΛΕΣ ΕΡΓΩΝ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΚΕΛΟΥΣ. Ληξιπρόθεσµες οφειλές (τιµολόγιο>90 ηµερών) Εγκεκριµένη πίστωση. Χωρις κατανοµή πίστωσης

ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: ΟΦΕΙΛΕΣ ΕΡΓΩΝ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΚΕΛΟΥΣ. Ληξιπρόθεσµες οφειλές (τιµολόγιο>90 ηµερών) Εγκεκριµένη πίστωση. Χωρις κατανοµή πίστωσης ΦΟΡΕΑΣ: Υπουργείο / Αποκεντρωµένη ιοίκηση..... ΕΙ ΙΚΟΣ ΦΟΡΕΑΣ: Γενική γραµµατεία... / Περιφέρεια..... Αναφορά για το µήνα: Ετος: 2012 ΣΑ έργου (Π Ε) Υποχρεώσεις πιστοποιηµένων εργασιών χωρίς τιµολόγιο

Διαβάστε περισσότερα

Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων

Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων µπορούν να καταταχθούν σε τρεις κατηγορίες: Φυσικά Χηµικά Βιολογικά. Πολλές από τις παραµέτρους που ανήκουν στις κατηγορίες αυτές αλληλεξαρτώνται π.χ. η θερµοκρασία που

Διαβάστε περισσότερα

Εικονογραφημένο Λεξικό Το Πρώτο μου Λεξικό

Εικονογραφημένο Λεξικό Το Πρώτο μου Λεξικό ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Ι.Τ.Υ.Ε. «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» Αή Εί Ηίς Δής Μί Μά Ιί Αύ Εέ Λό Τ Πώ Λό Τός 11ς (Π, (-ά) ) Εέ Λό Α, Β, Γ Δύ Τ Πώ Λό Τός 11ς (Π, (-ά) ) ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ Αή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ ANAΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΥΠΟΒΟΛΗ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΜΙΣΘΩΣΗΣ ΕΡΓΟΥ Αριθμ.

Διαβάστε περισσότερα

Εικονογραφημένο Λεξικό Το Πρώτο μου Λεξικό

Εικονογραφημένο Λεξικό Το Πρώτο μου Λεξικό ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Ι.Τ.Υ.Ε. «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» Αή Εί Ηίς Δής Μί Μά Ιί Αύ Εέ Λό Τ Πώ Λό Α, Β, Γ Δύ Τός 16ς (Φ, Χ, (ό)) Εέ Λό Α, Β, Γ Δύ Τ Πώ Λό Τός 16ς (Φ, Χ, (ό))

Διαβάστε περισσότερα

Τ τμημα Ηλεκτρ Λ γ α ργ ΨηφιακΦ Συα ημ τω Α αθμ Σκ π τη κη η Σκ π τηζ κη η ε αι α ρησ μ π ε π υδαα η Λ γ κθζ π Λε π ΛΛΦ ε δω α α δε ξε τ τρ π με π γ ε

Τ τμημα Ηλεκτρ Λ γ α ργ ΨηφιακΦ Συα ημ τω Α αθμ Σκ π τη κη η Σκ π τηζ κη η ε αι α ρησ μ π ε π υδαα η Λ γ κθζ π Λε π ΛΛΦ ε δω α α δε ξε τ τρ π με π γ ε Τ τμημα Ηλεκτρ Λ γ α ργ ΨηφιακΦ Συα ημ τω Α αθμ Σκ π τη κη η Σκ π τηζ κη η ε αι α ρησ μ π ε π υδαα η Λ γ κθζ π Λε π ΛΛΦ ε δω α α δε ξε τ τρ π με π γ ετα η εδ α η αι η Θε η απλφ Λ γ κφ κυκλωμ τω καθφ κα

Διαβάστε περισσότερα

ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι χε ε ρου ου βι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ιµ µυ υ υ υ υ υ υ Π ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ζο ο ο ει ει κο ο

ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι χε ε ρου ου βι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ιµ µυ υ υ υ υ υ υ Π ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ζο ο ο ει ει κο ο Χερουβικό σε ἦχο πλ.. Ε ΑΣΗ ΤΟ ΩΣΤΑΤΙΟΥ ΡΙΓΓΟΥ ΑΡΧΟΤΟΣ ΡΩΤΟΨΑΛΤΟΥ ΤΗΣ.Τ.Χ.Ε. Ἦχος Nε Οι τ Χε ρου ου βι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι χε ε ρου ου βι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ιµ µυ υ υ υ υ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΑ ΧΑ ΡΑ ΚΤ ΗΡ ΙΣ ΤΙ ΚΑ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ - ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑ ΣΙ Α - ΚΑΡΑ ΣΑ ΒΒ ΟΓ ΠΟ Υ ΑΝ ΑΣΤΑΣΙΟΣ

ΘΕΜΑ: ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΑ ΧΑ ΡΑ ΚΤ ΗΡ ΙΣ ΤΙ ΚΑ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ - ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑ ΣΙ Α - ΚΑΡΑ ΣΑ ΒΒ ΟΓ ΠΟ Υ ΑΝ ΑΣΤΑΣΙΟΣ ΤΕΧΝ Οη ΟΓ ΙΚ Ο Ε Κ ΠΟ ΙΔ ΕΥ ΤΙ ΚΟ ΙΔΡΥΜΟ ΚΟΒΟΠΑΕ ΕΧΟΠΗ ΔΙϋΙ ΚΗ ΕΗ Σ ΚΑΙ Ο Ι ΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ηο ΓΙ ΣΤ ΙΚ ΗΣ ΘΕΜΑ: ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΑ ΧΑ ΡΑ ΚΤ ΗΡ ΙΣ ΤΙ ΚΑ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ - ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑ ΣΙ Α - Καθηγητή ΚΑΡΑ ΣΑ ΒΒ

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελεσματικός Προπονητής

Αποτελεσματικός Προπονητής ÐÝñêïò Ι. ÓôÝ öá íïò & Χριστόπουλος Β. Γιάννης Αποτελεσματικός Προπονητής Ένας οδηγός για προπονητές όλων των ομαδικών αθλημάτων Θεσσαλονίκη 2011 Ðå ñéå ü ìå íá Ðñü ëï ãïò...6 Åé óá ãù ãþ...11 Êå öü ëáéï

Διαβάστε περισσότερα

των Κοι νω νι κών λει τουρ γών που α πα σχο λού νται στις Νευ ρο ψυ χι α τρι κές κλι νι κές Α θη νών & περιχώρων Ot02R03

των Κοι νω νι κών λει τουρ γών που α πα σχο λού νται στις Νευ ρο ψυ χι α τρι κές κλι νι κές Α θη νών & περιχώρων Ot02R03 των Κοι νω νι κών λει τουρ γών που α πα σχο λού νται στις Νευ ρο ψυ χι α τρι κές κλι νι κές Α θη νών & περιχώρων Ot02R03 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ ΚOΙ ΝΩΩ ΝΙ ΚΩΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Οδηγίες για την αποστολή στοιχείων απλήρωτων υποχρεώσεων & ληξιπρόθεσµων οφειλών του Προγράµµατος ηµοσίων Επενδύσεων

ΘΕΜΑ: Οδηγίες για την αποστολή στοιχείων απλήρωτων υποχρεώσεων & ληξιπρόθεσµων οφειλών του Προγράµµατος ηµοσίων Επενδύσεων Αθήνα, 27/11/2012 Αρ.Πρ:50858/ Ε6152 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ, ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ, ΥΠΟ ΟΜΩΝ, ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ & ΙΚΤΥΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΗΜΟΣΙΩΝ ΕΠΕΝ ΥΣΕΩΝ - ΕΣΠΑ ΓΕΝΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Tη λ.: +30 (210) Fax: +30 (210)

Tη λ.: +30 (210) Fax: +30 (210) ΕΠΕΝ ΥΣΗ ΣΙ Λ Ο ΠΟ Ρ Τ ΣΑΪ Α.Ε. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑ Τ Α ΣΤ Α ΣΕΙΣ Γ ΙΑ Τ Η Ν Π Ρ Ω Τ Η Π ΕΡ ΙΟ Ο Α ΝΑ Β ΙΩ ΣΗ Σ Π ΟΥ ΕΛ Η Ξ Ε Τ Η Ν 31.12.005 30.11.2005 έ ω ς 31.12.2005 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Έ κ θ η γ χ ο υ Ο ρ κ ω

Διαβάστε περισσότερα

Ό λοι οι κα νό νες πε ρί με λέ της συ νο ψί ζο νται στον ε ξής έ να: Μά θε, μό νο προκει μέ νου. Friedrich Schelling. σελ. 13. σελ. 17. σελ.

Ό λοι οι κα νό νες πε ρί με λέ της συ νο ψί ζο νται στον ε ξής έ να: Μά θε, μό νο προκει μέ νου. Friedrich Schelling. σελ. 13. σελ. 17. σελ. σελ. 13 σελ. 17 σελ. 21 σελ. 49 σελ. 79 σελ. 185 σελ. 263 σελ. 323 σελ. 393 σελ. 453 σελ. 483 σελ. 509 σελ. 517 Ό λοι οι κα νό νες πε ρί με λέ της συ νο ψί ζο νται στον ε ξής έ να: Μά θε, μό νο προκει

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ. ΘΕΜΑ: «Προκήρυξη πλήρωσης θέσεων Προϊσταμένων Νηπιαγωγείων και Προϊσταμένων Δημοτικών Σχολείων Π.Ε. Καρδίτσας»

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ. ΘΕΜΑ: «Προκήρυξη πλήρωσης θέσεων Προϊσταμένων Νηπιαγωγείων και Προϊσταμένων Δημοτικών Σχολείων Π.Ε. Καρδίτσας» ΛΛΗ Ι Η ΔΗΜΟ Ρ Ι ΥΠΟΥΡ ΙΟ Π ΙΔ Ι Σ Ρ Υ Σ Ι ΘΡΗΣ ΥΜ Ω Π ΡΙ Ρ Ι Η ΔΙ ΥΘΥ ΣΗ Π/ΘΜΙ Σ & Δ ΘΜΙ Σ Π ΙΔ ΥΣΗΣ Θ ΣΣ ΛΙ Σ ΔΙ ΥΘΥ ΣΗ Π ΘΜΙ Σ Π ΙΔ ΥΣΗΣ ΡΔΙ Σ Σ ΜΗΜ Π ΙΔ Υ Ι Ω Θ Μ Ω χ Δ νση : Πλ σ ή Πόλη : 43132 ί

Διαβάστε περισσότερα

Π Ε Ρ Ι E Χ Ο Μ Ε Ν Α

Π Ε Ρ Ι E Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγικό μέρος Πρόλο γος της Ελ λη νι κής Έκ δο σης...11 Κλιμάκωση των Βημάτων για Επιτυχία στο Ποδόσφαιρο...12 Ôï Ü èëç ìá του Ποδοσφαίρου...13 Το Γήπε δο του Πο δο σφαίρου...15 Εξοπλισμός...16

Διαβάστε περισσότερα

των Καθηγητών Φροντιστηρίων Ξένων γλωσσών όλης της χώρας O18R11

των Καθηγητών Φροντιστηρίων Ξένων γλωσσών όλης της χώρας O18R11 των Καθηγητών Φροντιστηρίων Ξένων γλωσσών όλης της χώρας O18R11 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ ΚΑ ΘΗ ΓΗ ΤΩΩΝ ΦΡO ΝΤΙ ΣΤΗ ΡΙ ΩΩΝ ΞΕ ΝΩΩΝ ΓΛΩΩΣ ΣΩΩΝ O ΛΗΣ ΤΗΣ ΧΩΩ ΡΑΣ Α.

Διαβάστε περισσότερα

Κυ ρι ον ευ λο γη τος ει Κυ ρι ε ευ. λο γει η ψυ χη µου τον Κυ ρι ον και πα αν. τα τα εν τος µου το ο νο µα το α γι ον αυ

Κυ ρι ον ευ λο γη τος ει Κυ ρι ε ευ. λο γει η ψυ χη µου τον Κυ ρι ον και πα αν. τα τα εν τος µου το ο νο µα το α γι ον αυ ΤΥΙΚΑ & ΜΑΚΑΡΙΣΜΟΙ Ἦχος Νη Μ Α Ν µην Ευ λο γει η ψυ χη µου τον Κυ ρι ον ευ λο γη τος ει Κυ ρι ε ευ λο γει η ψυ χη µου τον Κυ ρι ον και πα αν τα τα εν τος µου το ο νο µα το α γι ον αυ του Ευ λο γει η ψυ

Διαβάστε περισσότερα

των ερ γα ζο µέ νων σε ε πι χει ρή σεις Έ ρευ νας - Ε ξό ρυ ξης, Με λε τών και Δ ιΰ λι σης Αρ γού Πε τρε λαί ου ό λης της χώ ρας K65R10

των ερ γα ζο µέ νων σε ε πι χει ρή σεις Έ ρευ νας - Ε ξό ρυ ξης, Με λε τών και Δ ιΰ λι σης Αρ γού Πε τρε λαί ου ό λης της χώ ρας K65R10 των ερ γα ζο µέ νων σε ε πι χει ρή σεις Έ ρευ νας - Ε ξό ρυ ξης, Με λε τών και Δ ιΰ λι σης Αρ γού Πε τρε λαί ου ό λης της χώ ρας K65R10 2 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΕΡ ΓΑΖO ΜΕ ΝΩΩΝ ΣΕ

Διαβάστε περισσότερα

των Κοι νω νι κών Λει τουρ γών που α πα σχο λού νται στους ι δι ω τι κούς παι δι κούς σταθ µούς όλης της χώρας O21R09

των Κοι νω νι κών Λει τουρ γών που α πα σχο λού νται στους ι δι ω τι κούς παι δι κούς σταθ µούς όλης της χώρας O21R09 των Κοι νω νι κών Λει τουρ γών που α πα σχο λού νται στους ι δι ω τι κούς παι δι κούς σταθ µούς όλης της χώρας O21R09 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ ΚOΙ ΝΩΩ ΝΙ ΚΩΩΝ ΛΕΙ

Διαβάστε περισσότερα

d u d dt u e u d dt e u d u 1 u dt e 0 2 e

d u d dt u e u d dt e u d u 1 u dt e 0 2 e Ρ ΤΟ Θ ΜΑ Μ. Α ΑΠΟ ε ΞεΤε ΤΙ ΑΝΑΓΚΑ Α ΚΑΙ ΙΚΑΝ ΣΥΝΘ ΚΗ ΣΤε ΝΑ Ι ΝΥΣΜΑ u t 0 ΝΑ ΠΑΡΑΜ ΝεΙ ΠΑΡ ΛΛΗΛΟ ΠΡΟ ΜΙΑ ε ΟΜ ΝΗ ευθε Α ε ΝΑΙ u t u 0 Π ειξη Α ΑΠΟ ε ΞΟΥΜε ΤΟ ΙΚΑΝ ΗΛΑ ΑΝ ε ΝΑΙ ΠΑΡ ΛΛΗΛΟ ΠΡΟ ε ΟΜ ΝΗ ευθε

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόµ εν α. Εισαγω γή. Επ ισκόπ ηση υπ ο βο λής φακέλω ν (IUCLID 5) Επ ισκόπ ηση υπ ο βο λής φακέλω ν (Reach-IT) Ερω τήσεις καιαπ αν τήσεις

Περιεχόµ εν α. Εισαγω γή. Επ ισκόπ ηση υπ ο βο λής φακέλω ν (IUCLID 5) Επ ισκόπ ηση υπ ο βο λής φακέλω ν (Reach-IT) Ερω τήσεις καιαπ αν τήσεις Περιεχόµ εν α Εισαγω γή Επ ισκόπ ηση υπ ο βο λής φακέλω ν (IUCLID 5) Επ ισκόπ ηση υπ ο βο λής φακέλω ν (Reach-IT) Ερω τήσεις καιαπ αν τήσεις Συµ π εράσµ ατα καιµ ελλο ν τικά διαδικτυακά σεµ ιν άρια http://echa.europa.eu

Διαβάστε περισσότερα

Πρα κτι κών µη χα νι κών Δ ηµοσίου, ΝΠΔ Δ & OΤΑ O36R11

Πρα κτι κών µη χα νι κών Δ ηµοσίου, ΝΠΔ Δ & OΤΑ O36R11 Πρα κτι κών µη χα νι κών Δ ηµοσίου, ΝΠΔ Δ & OΤΑ O36R11 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ, Ν.Π.Δ.Δ. ΚΑΙ O.Τ.Α. Α. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ Ε ΛΗ ΦΘΗ ΣΑΝ Υ ΠO ΨΗ 1. H 15/1981

Διαβάστε περισσότερα

οξαστικὸν Ἀποστίχων Ὄρθρου Μ. Τετάρτης z 8 a A

οξαστικὸν Ἀποστίχων Ὄρθρου Μ. Τετάρτης z 8 a A οξαστικὸν Ἀποστίχων Ὄρθρου Μ. Τετάρτης z 8 a A δ ` 3kς 3qz 3{9 ` ]l 3 # ~-?1 [ve 3 3*~ /[ [ ` ο `` ο ~ ο ```` ξα ~ ``` Πα```` α ` τρι ```ι ``` ι ` ι ~ και ``αι [D # ` 4K / [ [D`3k δδ 13` 4K[ \v~-?3[ve

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές Μάνατζμεντ και Μάρκετινγκ Οργανισμών και Επιχειρήσεων Αθλητισμού και Αναψυχής

Αρχές Μάνατζμεντ και Μάρκετινγκ Οργανισμών και Επιχειρήσεων Αθλητισμού και Αναψυχής Κωνσταντίνος Αλεξανδρής, PhD Αρχές Μάνατζμεντ και Μάρκετινγκ Οργανισμών και Επιχειρήσεων Αθλητισμού και Αναψυχής β βελτιωμένη έκδοση ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2011 ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή... 11 ΠΡΩΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 1.0 Η Αθλητική

Διαβάστε περισσότερα

ε πι λο γές & σχέ σεις στην οι κο γέ νεια

ε πι λο γές & σχέ σεις στην οι κο γέ νεια ε πι λο γές & σχέ σεις στην οι κο γέ νεια ΚΕΙΜΕΝΟ: Υπτγος ε.α Άρης Διαμαντόπουλος, Διδάκτορας Φιλοσοφίας - Ψυχολόγος ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: Στρατιωτική Επιθεώρηση Α ξί α Οι κο γέ νειας Ό,τι εί ναι το κύτ τα ρο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΑ & ΘΕΟΤΟΚΙΑ ΕΣΠΕΡΑΣ 1-15 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ. Παρασκευή 1/08/2014 Ἑσπέρας Ψάλλοµεν τὸ Ἀπολυτίκιο τῆς 2/8/2014. Ἦχος.

ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΑ & ΘΕΟΤΟΚΙΑ ΕΣΠΕΡΑΣ 1-15 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ. Παρασκευή 1/08/2014 Ἑσπέρας Ψάλλοµεν τὸ Ἀπολυτίκιο τῆς 2/8/2014. Ἦχος. ΑΟΛΥΤΙΚΙΑ & ΘΕΟΤΟΚΙΑ ΕΣΕΡΑΣ 1-15 ΑΥΟΥΣΤΟΥ αρασκευή 1/08/2014 Ἑσπέρας Ψάλλοµεν τὸ Ἀπολυτίκιο τῆς 2/8/2014 δ Ταχὺ προκατάλαβε ι α σι λει ον δι α δη µα ε στε φθη ση κο ρυ φη εξ α θλων ων υ πε µει νας υ περ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤ ΑΣΤ ΑΣΕΙΣ Τ Η Σ ΕΤ ΑΙΡ ΙΑΣ ΑΜΠ ΕΡ Α.Ε. Γ ΙΑ Τ Η Χ Ρ Η ΣΗ Π ΟΥ ΕΛ Η Ξ Ε Τ Η Ν 31 η ΕΚΕΜΒ Ρ ΙΟΥ 2005 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. Κ Α Τ Α ΣΤ Α ΣΗ Α Π Ο Τ Ε Λ Ε ΣΜ Α Τ Ω Ν Τ Η Σ Χ Ρ Η ΣΗ Σ Π Ο Υ Ε Λ Η

Διαβάστε περισσότερα

Ευχαριστίες Η δ ι π λ ω µ α τι κή ε ρ γ α σ ί α α π ο τε λ ε ί το ε π ι σ τέ γ α σ µ α µ ι α ς π ρ ο σ π ά θ ε ι α ς π ο υ δ ε ν δ ι α ρ κε ί έ ξ ι µ

Ευχαριστίες Η δ ι π λ ω µ α τι κή ε ρ γ α σ ί α α π ο τε λ ε ί το ε π ι σ τέ γ α σ µ α µ ι α ς π ρ ο σ π ά θ ε ι α ς π ο υ δ ε ν δ ι α ρ κε ί έ ξ ι µ ΕΘΝΙΚΟ Μ ΕΤ Σ ΟΒ ΙΟ Π ΟΛ Υ Τ ΕΧ ΝΕΙΟ Σ Χ ΟΛ Η Π ΟΛ ΙΤ ΙΚΩ Ν Μ Η Χ Α ΝΙΚΩ Ν TΟΜ ΕΑ Σ Υ Α Τ ΙΚΩ Ν Π ΟΡ Ω Ν Υ Ρ Α Υ Λ ΙΚΩ Ν & ΘΑ Λ Α Σ Σ ΙΩ Ν ΕΡ Γ Ω Ν ΙΠ Λ Ω Μ Α Τ ΙΚΗ ΕΡ Γ Α Σ ΙΑ «Απογραφή κ αι αποτί µ η

Διαβάστε περισσότερα

των Κα θη γη τών Φρο ντι στη ρί ων Μέ σης Εκ παί δευ σης Ν. Ατ τι κής Ot01R12

των Κα θη γη τών Φρο ντι στη ρί ων Μέ σης Εκ παί δευ σης Ν. Ατ τι κής Ot01R12 των Κα θη γη τών Φρο ντι στη ρί ων Μέ σης Εκ παί δευ σης Ν. Ατ τι κής Ot01R12 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ ΚΑ ΘΗ ΓΗ ΤΩΩΝ ΦΡO ΝΤΙ ΣΤΗ ΡΙ ΩΩΝ ΜΕ ΣΗΣ ΕΚ ΠΑΙ Δ ΕY ΣΗΣ Ν.

Διαβάστε περισσότερα

Π αμμα Π α ον Ε παί υ «χ, χ χ ο ν» 4 ο Γυμν ο Κο ν

Π αμμα Π α ον Ε παί υ «χ, χ χ ο ν» 4 ο Γυμν ο Κο ν Π αμμα Π α ον Ε παί υ «χ, χ χ ο ν» 4 ο Γυμν ο Κο ν Μα /Μα σ Θ σσ ώ Θ σ ς ς Θ ώ ς ς σ ς ς σ σ - σ ς σ ς ς ς σ σ ς σ σ ς ς σ ώ Χ Χ σ ώ ς ς Χ σ ς π υν α Ε υ ία Παπα Κυ α Κου ί ου Μα ία Μ ου Κα ίνα Μπα ο νν

Διαβάστε περισσότερα

Προσοµοίωση Π ρ ο µ ο ί ω Μ η χ α ν ο ί Ε λ έ γ χ ο υ τ ο υ Χ ρ ό ν ο υ Φάσεις σο ση ς ισµ ιδάσκων: Ν ικό λ α ο ς Α µ π α ζ ή ς Φάσεις τ η ς π ρ ο σο µ ο ί ω ση ς i. Κατασκευή το υ µ ο ν τέ λ ο υ π ρ ο

Διαβάστε περισσότερα

Smart Shop uu ss ii nn g g RR FF ii dd Παύλος ΚΚ ατ σσ αρ όό ς Μ Μ MM Ε Ε ΞΞ ΥΥ ΠΠ ΝΝ ΟΟ ΜΜ ΑΑ ΓΓ ΑΑ ΖΖ Ι Ι ΡΡ ΟΟ ΥΥ ΧΧ ΙΙ ΣΣ ΜΜ ΟΟ ΥΥ E E TT HH N N ΧΧ ΡΡ ΗΗ ΣΣ ΗΗ TT OO Y Y RR FF II DD Απευθύνεται σσ

Διαβάστε περισσότερα

του προσωπικού Κινηµατογράφων όλης της χώρας K22R11

του προσωπικού Κινηµατογράφων όλης της χώρας K22R11 του προσωπικού Κινηµατογράφων όλης της χώρας K22R11 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤOY ΠΡO ΣΩΩ ΠΙ ΚOY ΚΙ ΝΗ ΜΑ ΤO ΓΡΑ ΦΩΩΝ O ΛΗΣ ΤΗΣ ΧΩΩ ΡΑΣ Α. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΩΩ Δ Ι ΚOΠOΙ Η ΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

των εργαζοµένων στα εργοστάσια και εργαστήρια Κοπής και Επεξεργασίας Μαρµάρων όλης της χώρας

των εργαζοµένων στα εργοστάσια και εργαστήρια Κοπής και Επεξεργασίας Μαρµάρων όλης της χώρας των εργαζοµένων στα εργοστάσια και εργαστήρια Κοπής και Επεξεργασίας Μαρµάρων όλης της χώρας K63R09 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) TΩΩN EPΓAZOMENΩΩN ΣTA ΕΡ ΓO ΣΤΑ ΣΙΑ ΚΑΙ ΕΡ ΓΑ ΣΤΗ ΡΙΑ ΚO

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ. Λεοτσινίδης Μιχάλης Καθηγητής Υγιεινής

ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ. Λεοτσινίδης Μιχάλης Καθηγητής Υγιεινής ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ Λεοτσινίδης Μιχάλης Καθηγητής Υγιεινής ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ Το σύστημα που απομακρύνει τα ακάθαρτα νερά από το περιβάλλον που ζει και εργάζεται ο άνθρωπος και τα διαθέτει τελικά, με τρόπο υγιεινό και

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΤΡΟΥ ΛΑΜΠΑΔΑΡΙΟΥ Η ΑΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΣ

ΠΕΤΡΟΥ ΛΑΜΠΑΔΑΡΙΟΥ Η ΑΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΣ ΠΕΤΡΟΥ ΛΑΜΠΑΔΑΡΙΟΥ Η ΑΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΣ ΤΗ ΑΓΙΑ ΚΑΙ ªΕΓΑΛΗ ΔΕΥΤΕΡΑ. Eις τους Αίνους. Ε ρ χο με νος ο Κυ ρι ος προς το ε κου ου σι ο ον πα α α θος τοις Α πο στο λοις ε λε γε εν εν τη η η η ο ο ο ο

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Θέμα Α Στις ερωτη σεις Α1 Α4 να γρα ψετε στο τετρα διο σας τον αριθμο της ερω τησης και

Διαβάστε περισσότερα

Ἔκτασις. οι τα α α Δ. α α α α Δ. ου ου ου ου ου ου ου ου ου ου ου ου ου. υ υ υ υ υ υ υ υ υ υ µυ υ στι ι ι Μ. ι ι ει ει κο ο νι ι ι ι ι ι ι

Ἔκτασις. οι τα α α Δ. α α α α Δ. ου ου ου ου ου ου ου ου ου ου ου ου ου. υ υ υ υ υ υ υ υ υ υ µυ υ στι ι ι Μ. ι ι ει ει κο ο νι ι ι ι ι ι ι ΗΧΟΣ ΕΥΤΕΡΟΣ ΘΕΟΩΡΟΥ ΦΩΚΑΕΩΣ Ἦχος Ἔκτσις. ι Οι οι οι οι τ Β Χ ρο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο Β ο ο χ ρο ο βι ιµ µ µ στι ι ι κω ω ω ω ω ω ω ω ω ω ως ι κο νι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι κο ο νι ι

Διαβάστε περισσότερα

των Ξε να γών Ρόδου Ot04R14

των Ξε να γών Ρόδου Ot04R14 των Ξε να γών Ρόδου Ot04R14 να γούς που εργάζονται στη Ρόδο, οι οποίοι πα ρέ χουν τις υπηρεσίες τους στους εργοδότες τους τουριστικούς πράκτορες πραγµατικά µε σχέση εξηρτηµένης εργασίας Δ. ΚΑ ΘO ΡΙ ΣΜOΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η Ο ΜΑ ΔΙ ΚΗ. της ζω ής

Η Ο ΜΑ ΔΙ ΚΗ. της ζω ής Η Ο ΜΑ ΔΙ ΚΗ ΨΥ ΧΗ η αν θο δέ σµη της ζω ής ΚΕΙΜΕΝΟ: Υ πτγος ε.α. Ά ρης Δια μα ντό που λος, Διδάκτωρ Φιλοσοφίας-Ψυχολόγος ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: Στρατιωτική Επιθεώρηση ΕΙ ΣΑ ΓΩ ΓΙ ΚΕΣ ΕΝ ΝΟΙΕΣ Ό πως υ πάρ χει

Διαβάστε περισσότερα

Κυ ρι ε ε κε κρα α ξα προ ο ος σε ε ει σα

Κυ ρι ε ε κε κρα α ξα προ ο ος σε ε ει σα ΤΗ Ζ ΤΟΥ ΜΗΝΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΚΑΙ ΘΕΟΦΟΡΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΝΙΚΑΝΟΡΟΣ ΤΟΥ ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΥ Ἡ µουσική καταγραφή τῶν µελῶν ἔγινε ἀπό τὰ χειρόγραφα µουσικά κείµενα τοῦ π. Χρίστου Κυριακοπούλου Μετὰ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ ANAΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΑΔΑ:Β43046ΨΖ2Ν-Φ7Ο ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ Αθήνα, 19/10/2012 ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΥΠΟΒΟΛΗ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ευγενία Κατσιγιάννη* & Σπύρος Κρίβας**

Ευγενία Κατσιγιάννη* & Σπύρος Κρίβας** ÅðéóôçìïíéêÞ Åðåôçñßäá Ðáéäáãùãéêïý ÔìÞìáôïò Ä.Å. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, 20 (2007), 41-55 Ευγενία Κατσιγιάννη* & Σπύρος Κρίβας** Αντιλήψεις γονέων και δασκάλων απέναντι στην κοινωνική ένταξη των ατόμων

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΩΝ ΔΟΜΩΝ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΩΝ ΔΟΜΩΝ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ τ. Ε. I. Ν-λ ε λ λ λ ς : ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΩΝ ΔΟΜΩΝ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ; MIX. ΠΙΠΙΛΙΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ορισμός το. φλψ Στάδια επεξεργασίας λυμάτων ΘΕΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΩ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ?

Ορισμός το. φλψ Στάδια επεξεργασίας λυμάτων ΘΕΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΩ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ? ΘΕΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΩ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ? Ο βιολογικος καθαρισμος αφορα την επεξεργασια λυματων, δηλαδη τη διαδικασια μεσω της οποιας διαχωριζονται οι μολυσματικες ουσιες από

Διαβάστε περισσότερα

Λο γι στών & Βοη θών Λο γι στών βι ο µη χα νι κών και λοι πών ε πι χει ρή σε ων όλης της χώρας O23R09

Λο γι στών & Βοη θών Λο γι στών βι ο µη χα νι κών και λοι πών ε πι χει ρή σε ων όλης της χώρας O23R09 Λο γι στών & Βοη θών Λο γι στών βι ο µη χα νι κών και λοι πών ε πι χει ρή σε ων όλης της χώρας O23R09 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ ΛO ΓΙ ΣΤΩΩΝ ΚΑΙ ΒOΗ ΘΩΩΝ ΛO ΓΙ ΣΤΩΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Τῇ Τρίτῃ τῆς Διακαινησίμου. Μνήμην ἐπιτελοῦμεν. τῶν Ἁγίων ἐνδόξων νεοφανῶν καί Θαυματουργῶν. Ὁσιομαρτύρων Ραφαήλ και Νικολάου,

Τῇ Τρίτῃ τῆς Διακαινησίμου. Μνήμην ἐπιτελοῦμεν. τῶν Ἁγίων ἐνδόξων νεοφανῶν καί Θαυματουργῶν. Ὁσιομαρτύρων Ραφαήλ και Νικολάου, Τῇ Τρίτῃ τῆς ιακαινησίμου Μνήμην ἐπιτελοῦμεν τῶν Ἁγίων ἐνδόξων νεοφανῶν καί Θαυματουργῶν Ὁσιομαρτύρων Ραφαήλ και Νικολάου, καί τῆς Ἁγίας αρθενομάρτυρος Εἰρήνης, τῶν ἐν Θερμῇ τῆς Λέσβου ΕΝ Τῼ ΜΕΓΑΛῼ ΕΣΕΡΙΝῼ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ. Εισαγωγή... 11

ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ. Εισαγωγή... 11 ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή... 11 ΠΡΩΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 1.0 Η Αθλητική Βιομηχανία...15 1.1 Εισαγωγή...15 1.2 Ορισμός του Όρου Βιομηχανία...16 1.3 Ένα Μοντέλο Περιγραφής της Αθλητικής Βιομηχανίας...17 1.3.1 Τμήμα Παραγωγής

Διαβάστε περισσότερα

Α Ν Α Α Θ Μ Ε Ι Κ Τ Ω Ν 4 Α ν 4 ύ 4 δ ώ ν 4 4 δ ω ν 4. ΛΥ ΣΗ ΡΙ Ο άλυση ρευστό τητας εί κτες κυκλοφ οριακής ταχ τητας εί κτες απαν λ

Α Ν Α Α Θ Μ Ε Ι Κ Τ Ω Ν 4 Α ν 4 ύ 4 δ ώ ν 4 4 δ ω ν 4. ΛΥ ΣΗ ΡΙ Ο άλυση ρευστό τητας εί κτες κυκλοφ οριακής ταχ τητας εί κτες απαν λ Π ε ρ ι ε χ ό µ ε ν α ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ε Ι ΣΑ ΓΩ ΓΗ - ΣΤ ΟΧ ΟΣ Τ Η Σ ΠΑ ΡΟΥ ΣΑ Σ Ε ΡΓΑ ΣΙ Α Σ Μ Ε ΡΟΣ Α Ε ΠΙ ΣΚ ΟΠΗ ΣΗ Τ Η Σ ΣΧ Ε Τ Ι Κ Η Σ Β Ι Β ΛΙ ΟΓΡΑ Φ Ι Α Σ Α ΡΘ ΡΟΓΡΑ Φ Ι Α Σ 1. Η Ε Ν Ν ΟΙ Α Τ Η Σ Α ΠΟΤ

Διαβάστε περισσότερα

Επίκουρος Καθηγητής Π. Μελίδης

Επίκουρος Καθηγητής Π. Μελίδης Χαρακτηριστικά υγρών αποβλήτων Επίκουρος Καθηγητής Π. Μελίδης Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Εργαστήριο Διαχείρισης και Τεχνολογίας Υγρών Αποβλήτων Τα υγρά απόβλητα μπορεί να προέλθουν από : Ανθρώπινα απόβλητα

Διαβάστε περισσότερα

Ε ΓΚΛΗ ΜΑ ΤΑ ΚΑΙ ΔΗ Ω ΣΕΙΣ ΚΑΤΟ ΧΙ ΚΗΣ ΠΕ ΡΙΟ ΔΟΥ ΣΤΗ ΔΙΑΡ ΚΕΙΑ ΤΗΣ ΣΤΟ ΝΟ ΜΟ Α ΧΑ Ϊ ΑΣ ΜΕ ΒΑ ΣΗ ΤΟ ΑΡ ΧΕΙΟ ΤΗΣ ΔΙΣ

Ε ΓΚΛΗ ΜΑ ΤΑ ΚΑΙ ΔΗ Ω ΣΕΙΣ ΚΑΤΟ ΧΙ ΚΗΣ ΠΕ ΡΙΟ ΔΟΥ ΣΤΗ ΔΙΑΡ ΚΕΙΑ ΤΗΣ ΣΤΟ ΝΟ ΜΟ Α ΧΑ Ϊ ΑΣ ΜΕ ΒΑ ΣΗ ΤΟ ΑΡ ΧΕΙΟ ΤΗΣ ΔΙΣ ΓΚΛΗ ΜΑ ΤΑ ΔΗ Ω ΣΕΙΣ 1941-1944 Ε ΓΚΛΗ ΜΑ ΤΑ ΔΗ Ω ΣΕΙΣ 19 Ε ΓΚΛΗ ΜΑ ΤΑ ΚΑΙ ΔΗ Ω ΣΕΙΣ ΣΤΗ ΔΙΑΡ ΚΕΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΟ ΧΙ ΚΗΣ ΠΕ ΡΙΟ ΔΟΥ 1941-1944 ΣΤΟ ΝΟ ΜΟ Α ΧΑ Ϊ ΑΣ ΜΕ ΒΑ ΣΗ ΤΟ ΑΡ ΧΕΙΟ ΤΗΣ ΔΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ:

Διαβάστε περισσότερα

καλύψουν τα έξοδα µετάβασης-µετακίνησης στον τόπο άσκησης των καθηκόντων τούς.

καλύψουν τα έξοδα µετάβασης-µετακίνησης στον τόπο άσκησης των καθηκόντων τούς. καλύψουν τα έξοδα µετάβασης-µετακίνησης στον τόπο άσκησης των καθηκόντων τούς. Επιπλέον, σε συνεργασία µε το συναρµόδιο Υπουργείο Οικονοµικών Θα πρέπει να εξευρεθεί λύση στη διαδικασία ως προς την άµεση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΥ ΡΟ ΒΟ ΛΙΚΟΥ Τ Ο Υ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Υ Μ Η Ε Ν Ε Ρ Γ Α Π Υ Ρ Ο Β Ο Λ Α H Ι Δ Ρ Υ Σ Η Τ Ο Υ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Υ Π Υ - Ρ Ο Β Ο Λ Ι Κ Ο Υ

ΠΥ ΡΟ ΒΟ ΛΙΚΟΥ Τ Ο Υ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Υ Μ Η Ε Ν Ε Ρ Γ Α Π Υ Ρ Ο Β Ο Λ Α H Ι Δ Ρ Υ Σ Η Τ Ο Υ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Υ Π Υ - Ρ Ο Β Ο Λ Ι Κ Ο Υ Μ Η Ε Ν Ε Ρ Γ Α Π Υ Ρ Ο Β Ο Λ Α Τ Ο Υ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Υ ΠΥ ΡΟ ΒΟ ΛΙΚΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Ταξχος ε.α. Κων στα ντί νος Τέ φας H Ι Δ Ρ Υ Σ Η Τ Ο Υ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Υ Π Υ - Ρ Ο Β Ο Λ Ι Κ Ο Υ Α πό τους πρώ

Διαβάστε περισσότερα

Αρ χές Ηγε σί ας κα τά Πλά τω να

Αρ χές Ηγε σί ας κα τά Πλά τω να . Αρ χές Ηγε σί ας κα τά Πλά τω να ΚΕΙΜΕΝΟ: Υπτγος ε.α. Ά ρης Δια μα ντό που λος, Ψυχο λό γος, Δι δά κτω ρ Φι λο σο φί ας χή, στο σώ μα και στο πνεύ μα, 84 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΜΟΤΟΕ προκηρυ σσει για το 2019, Πανελλη νιο Πρωτα θλημα Dragster αποτελου μενο απο 6 αγω νες, με το παρακα τω προ γραμμα:

Η ΑΜΟΤΟΕ προκηρυ σσει για το 2019, Πανελλη νιο Πρωτα θλημα Dragster αποτελου μενο απο 6 αγω νες, με το παρακα τω προ γραμμα: Προκη ρυξη Πανελληνιόυ Πρωταθλη ματος Dragster 2019 Η ΑΜΟΤΟΕ προκηρυ σσει για το 2019, Πανελλη νιο Πρωτα θλημα Dragster αποτελου μενο απο 6 αγω νες, με το παρακα τω προ γραμμα: 1ος ΑΓΩΝΑΣ 13-14/04/2019

Διαβάστε περισσότερα

Η ΤΑ ΚΤΙ ΚΗ ΤΕ ΧΝΗ ΤΩΝ ΑΡ ΧΑΙΩΝ ΕΛ ΛΗ ΝΩΝ

Η ΤΑ ΚΤΙ ΚΗ ΤΕ ΧΝΗ ΤΩΝ ΑΡ ΧΑΙΩΝ ΕΛ ΛΗ ΝΩΝ Η ΤΑ ΚΤΙ ΚΗ ΤΕ ΧΝΗ ΤΩΝ ΑΡ ΧΑΙΩΝ ΕΛ ΛΗ ΝΩΝ ΚΕΙΜΕΝΟ: Ευ γέ νιος Αρ. Για ρέ νης, Α ντει σαγ γε λέ ας Στρα το δι κεί ου Ιω αν νί νων, Δι δά κτο ρας στο Πά ντειο Πα νε πι στή μιο Α πό την κλα σι κή φά λαγ γα

Διαβάστε περισσότερα

1 ο Κεφά λαιο. Πώς λειτουργεί η σπονδυλική στήλη;...29

1 ο Κεφά λαιο. Πώς λειτουργεί η σπονδυλική στήλη;...29 ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ Οδηγός χρησιμοποίησης του βιβλίου και των τριών ψηφιακών δίσκων (DVD)...11 Σκο πός του βι βλί ου και των 3 ψηφιακών δί σκων...15 Λί γα λό για α πό το Σχο λι κό Σύμ βου λο Φυ σι κής Α γω γής...17

Διαβάστε περισσότερα

των εργαζοµένων στα Συµβολαιογραφεία όλης της χώρας K67R09

των εργαζοµένων στα Συµβολαιογραφεία όλης της χώρας K67R09 των εργαζοµένων στα Συµβολαιογραφεία όλης της χώρας K67R09 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ ΕΡ ΓΑΖO ΜΕ ΝΩΩΝ ΣΤΑ ΣYΜ ΒO ΛΑΙ O ΓΡΑ ΦΕΙ Α O ΛΗΣ ΤΗΣ ΧΩΩ ΡΑΣ Α. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΩΩ

Διαβάστε περισσότερα

Θ Ε Μ Α : «ΠΕΡΙ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΕΠΙΒΟΛΗΣ ΠΡΟΣΤΙΜΩΝ ΚΑΙ ΤΕΛΩΝ ΣΥΝ ΕΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΑΡ ΕΥΣΗΣ ΗΜΟΥ ΛΑΜΙΕΩΝ».

Θ Ε Μ Α : «ΠΕΡΙ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΕΠΙΒΟΛΗΣ ΠΡΟΣΤΙΜΩΝ ΚΑΙ ΤΕΛΩΝ ΣΥΝ ΕΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΑΡ ΕΥΣΗΣ ΗΜΟΥ ΛΑΜΙΕΩΝ». ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΗΜΟΣ ΛΑΜΙΕΩΝ Α Α Α όσ ασµα α ό το ρακτικό της 14 ης συνεδρίασης της Οικονοµικής Ε ιτρο ής. ΑΡΙΘΜ. ΑΠΟΦ. : 76 /2012 Θ Ε Μ Α : «ΠΕΡΙ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΕΠΙΒΟΛΗΣ ΠΡΟΣΤΙΜΩΝ ΚΑΙ ΤΕΛΩΝ ΣΥΝ ΕΣΗΣ ΤΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ

Περιεχόμενα ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Περιεχόμενα ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ 1 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ: ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 1.1 Επιχειρησιακε ς Λειτουργι ες και Παραγωγικο τητα 4 1.1.1 Διοι κηση Επιχειρησιακω ν Λειτουργιω

Διαβάστε περισσότερα

Πτερυγιοφόροι σωλήνες

Πτερυγιοφόροι σωλήνες ΛΕΒΗΤΕΣ ΑΤΜΟΥ Πτερυγιοφόροι σωλήνε ΑΤΜΟΛΕΒΗΤΕΣ Εύκολη λειτουργία και συντήρηση Για όλου του τύπου καυήρων και καυσίµων Ο οπίσθιο θάλαµο αναροφή καυσαερίων είναι λυόµενο, γεγονό που επιτρέπει τον πλήρη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΤ ΕΒ ΟΜΑ ΟΣ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ. ἐν τῷ ἑσπερινῷ τῆς Προηγιασμένης

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΤ ΕΒ ΟΜΑ ΟΣ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ. ἐν τῷ ἑσπερινῷ τῆς Προηγιασμένης ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΤ ΕΒ ΟΜΑ ΟΣ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ ΠΡΟ ΤΩΝ ΒΑΪΩΝ ἐν τῷ ἑσπερινῷ τῆς Προηγιασμένης Ψάλλεται ἡ ἀκολουθία τοῦ Ἁγίου Λαζάρου ὡς ἐν τῷ Τριωδίῳ Ἦχος Νη Ἰωάννου Πρωτοψάλτου υ υ υ υ ρι ι ι ι ε ε κε κρα α ξα προ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΑΜΕΙΟ - ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΑΠΕ ΣΕ ΝΗΣΙΩΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΑΜΕΙΟ - ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΑΠΕ ΣΕ ΝΗΣΙΩΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ POWERPOINT 2011 ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟ ΤΩΝ ΒΕΛΤΙΣΤΩΝ ΧΩΡΙΚΩΝ ΚΑΤΑΝΟΜΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΩΝ ΑΙΟΛΙΚΩΝ ΠΑΡΚΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ ΣΕ ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ Για την υποστη ριξη του ε ργου

Διαβάστε περισσότερα

Κάτω τα χέρια από τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας και τα ασφαλιστικά δικαιώματα.

Κάτω τα χέρια από τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας και τα ασφαλιστικά δικαιώματα. Ôo ΚΩ Ι ΚΟΣ: 6115 ΤΡΙΜΗΝΗ ΕΚ ΟΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ Σ.Ε.Φ.Κ. Λόντου 6, 10681 Αθήνα, τηλ. 210 3820537, 6977-652768, 6938-204777, 6974-439203 e - m a i l : s e f k @ s e

Διαβάστε περισσότερα

6ο Μάθημα Πιθανότητες

6ο Μάθημα Πιθανότητες 6ο Μάθημα Πιθανότητες Σωτήρης Νικολετσέας, αναπληρωτής καθηγητής Τμήμα Μηχανικών Η/Υ & Πληροφορικής, Πανεπιστήμιο Πατρών Ακαδημαι κο Έτος 2014-2015 Σωτη ρης Νικολετσε ας, αναπληρωτη ς καθηγητη ς 6ο Μάθημα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΚΟΣ ΑΛΕΞΑΝΡΟΣ ΥΠΛΓΟΣ (ΠΖ)

ΔΙΑΚΟΣ ΑΛΕΞΑΝΡΟΣ ΥΠΛΓΟΣ (ΠΖ) ΥΠΛΓΟΣ (ΠΖ) ΔΙΑΚΟΣ ΑΛΕΞΑΝΡΟΣ ΚΕΙΜΕΝΟ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΛΕΙV Πα να γιώ της Πα σπά της Mα θη τής Γυ μνα σί ου α ντι δρού σε στις ι τα λι κές διατα γές και α πα γο ρεύ σεις. Σε μια ε πέ τειο της 25 ης Μαρ τί ου

Διαβάστε περισσότερα