Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας. Το πρόβλημα του Ασωπού ποταμού Προτάσεις αντιμετώπισής του

Transcript

1 Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας Το πρόβλημα του Ασωπού ποταμού Προτάσεις αντιμετώπισής του Αθήνα, Ιούλιος 2009

2

3 Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΩΠΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ Ομάδα Εργασίας Ζιώγας Χαράλαμπος Θεοχάρη Χριστίνα Λειβαδάρος Ρουσσέτος Μπούρα Αγγελική, Παντελάρας Παντελής Παπαδοπούλου Μαρία Στάμου Αναστάσιος ΠΜ - Υγιεινολόγος ΠΜ, ρ Περιβαλλοντολόγος ρ ΜΜΜ ΜΜ, Msc Περιβαλλοντικής Μηχανικής ΧΜ-Οικονομολόγος ΠΜ, Επίκουρη Καθηγήτρια ΕΜΠ ΑΤΜ, Καθηγητής ΕΜΠ Αθήνα, Ιούλιος 2009

4

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΑ Χρονική αναδρομή Η ισχύουσα νομοθεσία και η ελλιπής εφαρμογή της ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Γενικά Υδροδυναμική συμπεριφορά και ποιότητα των επιφανειακών νερών Υδρολογικό καθεστώς Ποιότητα νερών Υδροδυναμική συμπεριφορά και ποιότητα των υπογείων νερών Υδροφόροι ορίζοντες - Ροή υπόγειων νερών Ποιότητα των υπόγειων νερών ΠΗΓΕΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ Γενικά Βιομηχανικά λύματα Εισαγωγή Η Βιομηχανική ραστηριότητα στην περιοχή Οινοφύτων Σχηματαρίου ιαχείριση βιομηχανικών αποβλήτων-λειτουργία της ΒΙΠΕ (Η χωροθέτηση και η λειτουργία Βιομηχανικών Περιοχών) Νομικό πλαίσιο εξυγίανσης άτυπων βιομηχανικών συγκεντρώσεων Ρύποι και ρυπαντικά φορτία Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΞΑΣΘΕΝΟΥΣ ΧΡΩΜΙΟΥ Γενικά Επίπεδα και νομοθετημένα όρια Επίπεδα Νομοθετημένα όρια Επιπτώσεις στο περιβάλλον Επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία Εργασιακό περιβάλλον - υψηλές εκθέσεις πνεύμονες εισπνοή - κατάποση

6 5.4.2 Χρώμιο στο πόσιμο νερό Το χρώμιο και οι μηχανισμοί καρκινογένεσης Επικινδυνότητα του καταπινόμενου Εξασθενούς Χρωμίου Η Αντιφατικότητα της Κοινοτικής και Εθνικής Νομοθεσίας Οι Προτάσεις της US EPA (Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ) Το Πρόβλημα της Σχετικότητας των Ορίων, της Άθροισης και Συνάθροισης, καθώς και της Συνέργειας των Επικίνδυνων Ουσιών Οι Προϋποθέσεις για Καθαρό και Υγιεινό Πόσιμο Νερό Νεότερες Εξελίξεις Σχετικά με το Τοξικολογικό Προφίλ του Εξασθενούς Χρωμίου ΜΕΤΡΑ, ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΦΟΡΕΩΝ Ερωτήσεις και λοιπές ενέργειες της Βουλής των Ελλήνων Ερωτήσεις Επίσκεψη της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Προστασίας Περιβάλλοντος της Βουλής Ερωτήσεις και λοιπές ενέργειες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ερωτήσεις Άλλες Παρεμβάσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο- ιημερίδα, Βρυξέλλες 14-15/04/ Μέτρα και ανακοινώσεις του ΥΠΕΧΩ Ε Ανακοίνωση μέτρων στις Ανακοίνωση από Γραφείο τύπου ΥΠΕΧΩ Ε στις Ανακοίνωση του ΥΠΕΧΩ Ε στις Ανακοίνωση του ΥΠΕΧΩ Ε στις Ανακοίνωση του ΥΠΕΧΩ Ε στις Η πρόταση του ΕΜΠ Γενικά Έργο 1. Αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης αναφορικά με την παραγωγή και διαχείριση των υγρών βιομηχανικών αποβλήτων και των αστικών λυμάτων Έργο 2. Σχεδιασμός Μονάδας Επεξεργασίας των παραγόμενων υγρών βιομηχανικών αποβλήτων και των αστικών λυμάτων Έργο 3. Μελέτη δικτύων συλλογής και Μεταφοράς των υγρών βιομηχανικών αποβλήτων και των αστικών λυμάτων στην υπό εξέταση περιοχή Έργο 4. Αξιολόγηση των προβλημάτων των προτεινόμενων έργων λόγω ύπαρξης αρχαιοτήτων Προτεινόμενη μονάδα επεξεργασίας λυμάτων Η πρόταση του ΙΓΜΕ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Συμπεράσματα

7 7.2 Προτάσεις Αμέσου εφαρμογής Μεσοπρόθεσμης εφαρομογής ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ελληνική Βιβλιογραφία ιεθνής Βιβλιογραφία

8 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μετά από πρόταση της Μόνιμης Επιτροπής Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (Πρακτικό ΜΕΠΑΑ Νο. 22, της 16 ης Μαΐου 2007), η ιοικούσα Επιτροπή του ΤΕΕ ανέθεσε με την απόφαση Α7/Σ42/2008 σε Ομάδα Εργασίας (ΟΕ) την μελέτη, ανάδειξη και διαμόρφωση τελικής πρότασης επίλυσης του προβλήματος της σοβαρής ρύπανσης του ποταμού Ασωπού από υγρά τοξικά απόβλητα. Την ΟΕ αποτέλεσαν τα μέλη της ΜΕΠΑΑ: Ζιώγας Χαράλαμπος Θεοχάρη Χριστίνα Λειβαδάρος Ρουσσέτος Μπούρα Αγγελική, Παντελάρας Παντελής Παπαδοπούλου Μαρία Στάμου Αναστάσιος ΠΜ, Υγιεινολόγος ΠΜ, ρ Περιβαλλοντολόγος ρ ΜΜΜ ΜΜ, Msc Περιβαλλοντική Μηχανική ΧΜ, Οικονομολόγος ΠΜ, Επίκουρη Καθηγήτρια ΕΜΠ ΑΤΜ, Καθηγητής ΕΜΠ Στη σύνταξη της παρούσας Τεχνικής Έκθεσης χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από υφιστάμενες μελέτες και δημοσιεύσεις, οι οποίες συνοψίζονται στο τέλος του κειμένου. Ιδιαίτερες ευχαριστίες απευθύνονται σε όσους παρείχαν στοιχεία στην Ο.Ε. και ειδικότερα στους : Μ. Λοϊζίδου, Καθηγήτρια ΕΜΠ Μ. Σαμπατακάκη, ΙΓΜΕ Π. Γιαννουλόπουλο, Γεωλόγο, ΙΓΜΕ ρα Γ. Χατζηνικολάου, ΕΛΚΕΘΕ Θ. Μιμίδη, Καθηγητή του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών Γ.Μασούρα, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Αιρετούς, επιστήμονες και τεχνικούς της Αυτοδιοίκησης της ευρύτερης περιοχής 6

9 2 ΓΕΝΙΚΑ Χρονική αναδρομή Η υπόθεση της ρύπανσης του Ασωπού ποταμού ξεκίνησε πριν από σαράντα περίπου χρόνια, όταν με Προεδρικό ιάταγμα του 1969, επετράπη η εγκατάσταση βιομηχανιών στην ευρύτερη περιοχή των Οινοφύτων. Η απόφαση αυτή δεν καθόριζε τον τρόπο λειτουργίας τους, ούτε έθετε όρια στις βιομηχανικές δραστηριότητες. έκα χρόνια μετά, το 1979, με ιανομαρχιακή Απόφαση 1 επετράπη η ρίψη αποβλήτων στον Ασωπό, με την προϋπόθεση να ελέγχονται για τις ποσότητες χρωμίου που περιέχουν. Εν τω μεταξύ τα εργοστάσια είχαν ήδη συγκεντρωθεί κατά δεκάδες στην περιοχή στην οποία μετοίκησαν και χιλιάδες εργαζόμενοι. Τα επόμενα δεκαπέντε χρόνια, έως το 1994, κανένας επίσημος φορέας δεν ασχολήθηκε με την βλάβη που προκαλούσαν οι βιομηχανίες στο περιβάλλον, ούτε και με το αν τηρούσαν τις προδιαγραφές ασφαλείας στην απόρριψη των αποβλήτων τους. Κατά την δεκαετία του 90 το ΥΠΕΧΩ Ε έδωσε εντολή για κάποιες πρώτες ενέργειες απορρύπανσης οι οποίες δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ. Το 1996, ύστερα από διαμαρτυρίες των κατοίκων, το ΥΠΕΧΩ Ε ανέθεσε στο ΕΜΠ την εκπόνηση ειδικής μελέτης για την αντιμετώπιση του προβλήματος η οποία ολοκληρώθηκε το Η μελέτη πρότεινε τη δημιουργία ενός αγωγού που θα οδηγούσε τα λύματα σε μια Κεντρική Μονάδα Επεξεργασίας των Βιομηχανικών Αποβλήτων και των αστικών λυμάτων του Αυλώνα, στην περιοχή Στενό. Κάθε βιομηχανία υποχρεούνταν σε προεπεξεργασία των αποβλήτων της. Το έργο τελικά δεν υλοποιήθηκε αφού δεν βρέθηκε φορέας ο οποίος να αναλάβει την χρηματοδότηση. Το 2001 δημιουργείται ο Σύνδεσμος ιαχείρισης Αποβλήτων Ασωπού. Το Νοέμβριο του 2004 ανιχνεύθηκαν για πρώτη φορά υψηλές συγκεντρώσεις χρωμίου στο πόσιμο νερό. Στις αρχές του 2005, ύστερα από νέο έλεγχο, οι τιμές βρέθηκαν ακόμα υψηλότερες. Το θέμα έφτασε με επερώτηση στη Βουλή χωρίς αποτέλεσμα. Από τον Ιανουάριο του 2007 με πρωτοβουλία του ήμου Οινοφύτων άρχισαν συστηματικές αναλύσεις και παρακολούθηση των νερών. Η ποσότητα του ολικού χρωμίου συνεχώς αυξανόταν. Μετά από παρέμβαση των πολιτών έγινε ανάλυση από το Γενικό Χημείο του Κράτους και αποδείχτηκε ότι τα νερά περιείχαν εξασθενές χρώμιο. Στις 5 Οκτωβρίου 2007 το Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. επισημαίνει σε ανακοίνωσή του ότι καταβάλλει συστηματική και ολοκληρωμένη προσπάθεια να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το πρόβλημα δεκαετιών της ρύπανσης του Ασωπού ποταμού με τα μέτρα, που ανακοίνωσε ο Υπουργός ΠΕ.ΧΩ..Ε. κ. Γιώργος Σουφλιάς στις 27 Σεπτεμβρίου και στις 5 Οκτωβρίου ιανομαρχιακή Απόφαση υπ αριθμ / , κατ εφαρμογή της Ε1β/221/65 Υγ ιάταξης. 7

10 Από τον Νοέμβριο του 2007 μέχρι το Φεβρουάριο 2008 το ΙΓΜΕ 2 πραγματοποίησε αναγνωριστική έρευνα με τίτλο: "Αναγνωριστική Υδρογεωλογική Υδροχημική Έρευνα ποιοτικής επιβάρυνσης των υπόγειων νερών της ευρύτερης περιοχής της Λεκάνης του Ασωπού Ν. Βοιωτίας" (Γιαννουλόπουλος, 2008). Η έρευνα αυτή αποσκοπούσε στη μελέτη των ποιοτικών χαρακτηριστικών και της υφισταμένης κατάστασης ρύπανσης των υπογείων νερών της ευρύτερης περιοχής και στη διαμόρφωση προτάσεων για περαιτέρω εργασίες και λήψη μέτρων ελέγχου, προστασίας ή/και αποκατάστασης του προβλήματος. Τα κύρια συμπεράσματα της μελέτης ήταν τα ακόλουθα: 1) Η παρουσία φυσικών πηγών ρύπανσης στην περιοχή περιορίζεται εκτός της στενής περιοχής της λεκάνης του Ασωπού, νότια στην ορεινή περιοχή της Πάρνηθας και βόρεια στην περιοχή του όρους Κτυπάς. Συνεπώς, εκτιμάται με βεβαιότητα ότι τα διάφορα μέταλλα και οι ρύποι που προσδιορίστηκαν είναι στην πλειονότητά τους αποτέλεσμα, βιομηχανικής, αστικής και γεωργικής ρύπανσης. 2) Ο καρστικός υδροφόρος ορίζοντας που αναπτύσσεται στην περιοχή, φαίνεται να απειλείται άμεσα από διηθήσεις μολυσμένων υδάτων τόσο κατά μήκος του Ασωπού όσο και στην "υδραυλική καταβόθρα" που αναπτύσσεται δυτικά των Οινοφύτων. 3) Σημαντική υποβάθμιση έχει επίσης υποστεί και το υπερκείμενο κοκκώδες υδροσύστημα, καθώς και τα παράκτια κοκκώδη υδροσυστήματα της περιοχής Ωρωπού Αυλίδας. Τον Μάρτιο του 2008 στο πλαίσιο μεταπτυχιακών εργασιών στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Υπ. ΚαΘ. Θ. Μιμίδη) πραγματοποιήθηκαν 18 δειγματοληψίες από τον Ασωπό ποταμό (6 δείγματα από το ανάντη της βιομηχανικής ζώνης τμήμα, 6 κατά μήκος αυτής, 3 από το κατάντη τμήμα και 3 από τις εκβολές). Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της χημικής ανάλυσης των δειγμάτων από την περιοχή του Ασωπού η μελέτη του Γεωπονικού Πανεπιστημίου κατέληξε στα εξής ευρήματα: 1. Θρεπτικά Στοιχεία: Η επίδραση της βιομηχανικής δραστηριότητας είναι εμφανής κατά τον μέσο ρου του ποταμού (βιομηχανίες λιπασμάτων, γεωργικών φαρμάκων, απορρυπαντικών, ειδών διατροφής και κλωστοϋφαντουργίας) στην συγκέντρωση PO 4-3, ενώ στο κατάντη τμήμα εμφανίζεται σημαντική αύξηση των συγκεντρώσεων. 2. Μεταλλικά ιχνοστοιχεία: Από το σύνολο των μεταλλικών ιχνοστοιχείων που ανιχνεύθηκε κατά τις εργαστηριακές αναλύσεις στα ληφθέντα δείγματα, ένα μικρό μόνο μέρος είναι φυσικής προέλευσης, ωστόσο λόγω της έντονης βιομηχανικής δραστηριότητας που επικρατεί στην περιοχή ανιχνεύθηκαν υψηλές συγκεντρώσεις μετάλλων, κυρίως κατά μήκος της βιομηχανικής ζώνης και κατάντη αυτής, που σχετίζονται με σημειακές πηγές ρύπανσης. 2 ΙΓΜΕ: Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών 8

11 Από τον Απρίλιο 2008 μέχρι τον Αύγουστο 2009 το ΕΛΚΕΘΕ 3 πραγματοποίησε ερευνητικό πρόγραμμα με θέμα: «Ανάπτυξη δικτύων και παρακολούθηση ποιότητας των επιφανειακών εσωτερικών, των μεταβατικών και των παράκτιων υδάτων της χώρας-αξιολόγηση/ταξινόμηση της οικολογικής τους κατάστασης», με χρηματοδότηση του Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. και αντικείμενο την πραγματοποίηση αναλύσεων δειγμάτων νερών του Ασωπού (Χατζηνικολάου, 2009). Στόχος του έργου ήταν η αποτύπωση και εκτίμηση της οικολογικής κατάστασης των ελληνικών ποταμών, χρησιμοποιώντας βιολογικές παραμέτρους. Σε εξέλιξη υπάρχει μελέτη για την ευρύτερη περιοχή από το Πολυτεχνείο Κρήτης, στοιχεία της οποίας δεν ήταν διαθέσιμα στα μέλη της ΟΕ κατά την σύνταξη της παρούσας Τεχνικής Έκθεσης. Σύμφωνα με στοιχεία του Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. στον Ασωπό καταλήγουν τα απόβλητα από σαράντα μεγάλες και είκοσι μικρές βιομηχανίες μετάλλων, οι περισσότερες από τις οποίες βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή Οινοφύτων και Σχηματαρίου. Οι βιομηχανίες αυτές διοχετεύουν τα απόβλητά τους στον Ασωπό ποταμό. Όπως έδειξαν οι προαναφερθείσες εργασίες, οι συγκεντρώσεις του χρωμίου στα νερά του Ασωπού αυξάνονται με το χρόνο. Τυπικά, οι βιομηχανίες μετάλλων είναι υποχρεωμένες από το νόμο να διαθέτουν εγκαταστάσεις φυσικοχημικής επεξεργασίας των αποβλήτων τους, κάτι που δεν γίνεται. Η περιβαλλοντική καταστροφή από την ανεξέλεγκτη ρίψη αποβλήτων στον Ασωπό είναι τεράστια. Ανάλογοι είναι και οι κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία, για τους ανθρώπους που καταναλώνουν το ρυπασμένο νερό. Επιστημονικές μελέτες έχουν καταδείξει ότι το εξασθενές χρώμιο απορροφάται από την γαστρεντερική οδό και φθάνει σε πολλά όργανα του σώματος, προξενώντας σοβαρές βλάβες και καρκίνο, ενώ η εισπνοή εξασθενούς χρωμίου προκαλεί την ανάπτυξη καρκίνου, κυρίως στους πνεύμονες. Οι μετρήσεις στα νερά του Ασωπού και ο εντοπισμός εξασθενούς χρωμίου έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου και οδήγησαν στη διακοπή της χρήσης νερού για πόση σε πολλές περιοχές. Με δεδομένο ότι ο υδροφόρος ορίζοντας είναι ενιαίος, το πρόβλημα της ρύπανσης των υδάτων του Ασωπού αφορά στις νομαρχίες Βοιωτίας και Ανατολικής Αττικής, καθώς και στους δήμους και κοινότητες Τανάγρας, Σχηματαρίου, Οινοφύτων, Αυλώνα, Συκάμινου και Ωρωπού. Η περίπτωση του Ασωπού αποτελεί δείγμα περιφρόνησης της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος. Η παρέμβαση της Πολιτείας, προκειμένου να εφαρμοσθούν οι νόμοι είναι περισσότερο αναγκαία από ποτέ. Τούτων δοθέντων, το ΤΕΕ συγκρότησε Ομάδα Εργασίας με αντικείμενο τη μελέτη της ρύπανσης του Ασωπού. Ειδικότερα, την αποτύπωση των γενικών παραμέτρων και επιπτώσεων όπως εμφανίζονται σήμερα, καθώς και την επεξεργασία τεκμηριωμένων προτάσεων για την αντιμετώπιση του προβλήματος. 3 ΕΛΚΕΘΕ: Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών 9

12 Η ισχύουσα νομοθεσία και η ελλιπής εφαρμογή της 4 1. Με την Υγειονομική ιάταξη Ε1β/221/65 έχουν ρυθμιστεί από το τότε Υπουργείο Υγιεινής και νυν Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης από κοινού με το Υπουργείο Εσωτερικών τα θέματα «διαθέσεως λυμάτων και βιομηχανικών αποβλήτων». Η διάταξη αυτή επιτρέπει την διάθεση των επεξεργασμένων βιομηχανικών αποβλήτων είτε σε επιφανειακά ύδατα κατόπιν Άδειας που εκδίδεται από τον Νομάρχη, είτε υπεδαφίως (κατόπιν Άδειας που εκδίδει η Πολεοδομική Υπηρεσία της Ν.Α.). Η διάταξη αυτή είναι γενική και, όσον αφορά στην διάθεση επεξεργασμένων βιομηχανικών αποβλήτων υπεδαφίως, δεν κάνει ειδική αναφορά σε επικίνδυνες και τοξικές ουσίες και δεν θέτει όρια απόρριψης επικινδύνων ουσιών. 2. H νομοθεσία για την διαχείριση/διάθεση των τοξικών-επικινδύνων βιομηχανικών αποβλήτων κατ εφαρμογή του Ν. 1650/86, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, εμφανίζει πληθώρα διατάξεων, οι περισσότερες των οποίων αφορούν εναρμονίσεις του εθνικού ικαίου με διαδοχικές Οδηγίες της Ε.Ε.. Ωστόσο, οι διατάξεις αυτές δεν αντιμετωπίζουν κωδικοποιημένα, με ενιαίο και συνεκτικό τρόπο το όλο θέμα, καθώς εμφανίζουν κενά, ασυνέχειες και επικαλύψεις. Παρότι υπάρχει επαρκής περιβαλλοντική νομοθεσία σχετική με τη διαχείριση/διάθεση των επικινδύνων βιομηχανικών αποβλήτων, τα θέματα αυτά εξακολουθούν να ρυθμίζονται από την Υγειονομική ιάταξη Ε1β/221/65. Ειδικότερα: εν λαμβάνονται υπόψη από τις αρμόδιες Υπηρεσίες του Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε., της Περιφέρειας και της Νομαρχίας που εκδίδουν αποφάσεις Εγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΕΠΟ), οι διατάξεις της Κ.Υ.Α /553/88 περί προστασίας των υπογείων υδάτων από απορρίψεις επικινδύνων ουσιών, σε εφαρμογή της Οδηγίας 80/68/ΕΟΚ, οι οποίες προβλέπουν μεταξύ άλλων την προκαταρκτική έρευνα που περιλαμβάνει μελέτη των υδρογεωλογικών συνθηκών και μελέτη της διηθητικής ικανότητας του εδάφους και υπεδάφους (κατά το στάδιο επιλογής και αδειοδότησης του τρόπου διάθεσης των αποβλήτων) και, επί τη βάσει των αποτελεσμάτων της έρευνας, έγκριση ή απόρριψη του τρόπου διάθεσης, καθώς και την συμπερίληψη στην απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (Ε.Π.Ο) των πρόσθετων περιβαλλοντικών όρων και διασφαλίσεων που προβλέπονται από την ίδια ΚΥΑ. Οι επιχειρήσεις που προβαίνουν σε απόρριψη επικινδύνων υγρών αποβλήτων στον Ασωπό ποταμό δεν έχουν προχωρήσει σε αναθεώρηση των Περιβαλλοντικών όρων, ώστε να ενσωματωθεί η διαδικασία τήρησης των ποιοτικών ορίων των απορριπτομένων σε υδατικούς αποδέκτες υγρών αποβλήτων των βιομηχανιών, που προβλέπεται από τις διατάξεις της Κ.Υ.Α. 4 Στοιχεία από την Έκθεση του Γενικού Επιθεωρητή ημόσιας ιοίκησης για τον Ασωπό. 10

13 4859/726/ Στην εν λόγω Κ.Υ.Α. καθορίζονται οι οριακές τιμές στα υγρά απόβλητα των επικινδύνων ουσιών του Καταλόγου του Παραρτήματος Ι του άρθρου 6 της Π.Υ.Σ. 2/ , καθώς και οι μέθοδοι ελέγχου των ουσιών αυτών, που πρέπει να εφαρμόζονται υποχρεωτικά από Αντιθέτως, συνεχίζεται η εφαρμογή της ιανομαρχιακής Απόφασης υπ. αριθ / , για την διάθεση υγρών βιομηχανικών αποβλήτων και λυμάτων στον Ασωπό, κατ εφαρμογή της Ε1β/221/65 Υγ. ιάταξης. εν εφαρμόζονται οι ποιοτικοί στόχοι των επιφανειακών νερών του αποδέκτη λυμάτων-αποβλήτων Ασωπού, με καθορισμό της ανώτατης χρήσης αυτού, σύμφωνα με την ΚΥΑ 46399/1352/ «απαιτούμενη ποιότητα των επιφανειακών νερών». εν έχει εκπονηθεί Σχέδιο ιαχείρισης και προστασίας της περιοχής λεκάνης απορροής του ποταμού Ασωπού, καθώς και Πρόγραμμα Παρακολούθησης των νερών αυτού, που θα έπρεπε να έχει τεθεί σε εφαρμογή το αργότερο μέχρι , σύμφωνα με το Π.. 51/2007, σε συμμόρφωση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ «για τη θέσπιση κοινοτικής δράσης στον τομέα πολιτικής των υδάτων». 3. Η μη εφαρμογή των διατάξεων για τα επικίνδυνα/τοξικά βιομηχανικά απόβλητα (ειδικότερα εκείνων της Κ.Υ.Α. Η.Π /725/06) οφείλεται και στην έλλειψη συναντίληψης μεταξύ των συναρμοδίων Υπουργείων (ΠΕ.ΧΩ..Ε., Υ&ΚΑ και ΥΠ.ΑΝ.) για το ποιές διατάξεις υπερισχύουν και πρέπει να εφαρμόζονται. Έτσι: α) Η Γενική /νση Περιβάλλοντος του Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. υποστηρίζει ότι οι Άδειες ιαχείρισης επικινδύνων αποβλήτων, που προβλέπονται στην Κ.Υ.Α. Η.Π /725/06, αντικαθιστούν τις Άδειες ιάθεσης της Υ.. Ε1β/221/65. β) Η /νση Υγειονομικής Μηχανικής και Υγιεινής Περιβάλλοντος του Υπουργείου Υγείας & Κοιν. Αλληλεγγύης θεωρεί ότι η Υ.. Ε1β/221/65, ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις που υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής της και, επομένως, η προβλεπόμενη από αυτήν Άδεια ιάθεσης χορηγείται από τον Νομάρχη (για απόρριψη σε αποδέκτη) ή από την αρμόδια Πολεοδομία (για υπεδάφια διάθεση) και λαμβάνεται από τους υπόχρεους ανεξάρτητα της λήψεως άλλων αδειών. γ) Η Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας του Υπουργείου Ανάπτυξης συμφωνεί με τη θέση του Υπουργείου Υγείας & Κοιν. Αλληλεγγύης ότι οι δύο αδειοδοτήσεις ισχύουν παράλληλα. Για την έκδοση άδειας εγκατάστασης μιας βιομηχανίας/βιοτεχνίας προαπαιτείται η Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων, η οποία θα πρέπει να ενσωματώνει τους όρους και προϋποθέσεις διάθεσης των επικινδύνων αποβλήτων, σύμφωνα με την Κ.Υ.Α /553/1988. Επιπλέον, για την έκδοση άδειας λειτουργίας της μονάδας, απαιτείται, σύμφωνα με την Υ.Α. Φ15/οικ. 7815/615/05/05, η Άδεια ιάθεσης των υγρών βιομηχανικών αποβλήτων που προβλέπει η 11

14 Υ..Ε1β/221/65. Όσον αφορά στην Άδεια ιαχείρισης επικινδύνων αποβλήτων της Κ.Υ.Α. Η.Π /725/06, αυτή θεωρείται παράλληλη διαδικασία, που δεν συναρτάται με την χορήγηση άδειας λειτουργίας της μονάδας. 4. Το πρόβλημα που αναδείχθηκε από μετρήσεις στην περιοχή Ασωπού- Οινοφύτων αφορά στη ρύπανση του υπεδάφους και του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα από την επικίνδυνη ουσία του εξασθενούς χρωμίου [Cr (VI)]. Όπως προέκυψε από τις αυτοψίες των Επιθεωρητών της Ε.Υ.Ε.Π., βρέθηκαν πολύ υψηλές συγκεντρώσεις Cr(VI) στους απορροφητικούς βόθρους ορισμένων βιομηχανιών, οι οποίες χρησιμοποιούσαν Χρώμιο ή ενώσεις Χρωμίου στην παραγωγική τους διαδικασία και προέβαιναν σε υπεδάφια διάθεση των αποβλήτων τους. Στις μονάδες αυτές επετράπη να λειτουργήσουν, χωρίς την εφαρμογή των διατάξεων της Κ.Υ.Α /553/88, αλλά και με ατελή εφαρμογή των διατάξεων της Υ.. Ε1β/221/ Η έλλειψη άμεσης συνεργασίας μεταξύ συναρμοδίων Υπηρεσιών, σε συνδυασμό με την ανεξέλεγκτη δραστηριότητα ορισμένων επιχειρήσεων, είχαν ως αποτέλεσμα την μη εφαρμογή της ισχύουσας περιβαλλοντικής νομοθεσίας και των σχετικών Κοινοτικών Οδηγιών και, συνεπώς, την εμφάνιση ενός ιδιαίτερα ανησυχητικού προβλήματος ρύπανσης του περιβάλλοντος και, κατ επέκταση, τη δημιουργία κινδύνων στη δημόσια υγεία. Υπάρχουν βάσιμοι φόβοι ότι το πρόβλημα δεν αφορά μόνο τις εξετασθείσες επιχειρήσεις, αλλά και άλλες από αυτές που δραστηριοποιούνται στην περιοχή Ασωπού-Οινοφύτων, καθόσον και αυτές έχουν αδειοδοτηθεί από τις ίδιες Αρχές, με την ίδια λογική. εδομένης, δε, της ατελούς ή και προβληματικής εφαρμογής της νομοθεσίας για τα επικίνδυνα απόβλητα, είναι πιθανό να υπάρχουν ανάλογες δυσμενείς καταστάσεις και σε άλλες περιοχές της χώρας 5, στις οποίες δραστηριοποιούνται βιομηχανίες που παράγουν επικίνδυνα και τοξικά απόβλητα. 6. Η υποστελέχωση των αρμοδίων Υπηρεσιών της Ν/Α Βοιωτίας καθιστά δυσχερή την άσκηση ουσιαστικού και συνεχούς ελέγχου των δραστηριοτήτων ενός ιδιαίτερα μεγάλου αριθμού βιομηχανιών/βιοτεχνιών που δραστηριοποιούνται στην περιοχή ευθύνης τους. 5 Ενώ εκπονείτο η παρούσα εγρασία εντοπίσθηκε εξασθενές χρώμιο και βαρέα μέταλλα στο νερό γεωτρήσεων στον ήμο Μεσσαπίων της Κ. Εύβοιας σε μετρήσεις που έκανε το ΙΓΜΕ και το Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του ΕΚ Πανεπιστημίου Αθηνών. Ερωτήσεις ατη Βουλή προς τον Υπουργό ΠΕ.ΧΩ..Ε. για το θέμα έγιναν από τους βουλευτές: Κ.Περλεπέ (23/07/09), Αν. Λιάσκο (27/07/09) και Γ.Παπαγεωργίου (28/07/09). 12

15 3 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 3.1 Γενικά Το υδατικό σύστημα της Βορειοανατολικής Πάρνηθας έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον των αρμοδίων φορέων από τις αρχές της δεκαετίας του Η ποιοτική κατάσταση και η υποβάθμιση των υπογείων νερών εξαιτίας της ρύπανσης εξετάστηκε σε ευρεία κλίμακα για πρώτη φορά από το ΙΓΜΕ το 2008 (Γιαννουλόπουλος, 2008). Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν τότε στην προέλευση και αξιοποίηση των αναβλύσεων των υφάλμυρων πηγών Αγ. Αποστόλων Καλάμου Αττικής (Γκαραγκούνης, 1974, Παπανικολάου, 1977) και στη συνέχεια επεκτάθηκαν σε όλη τη λεκάνη του Ασωπού ποταμού με ιδιαίτερη έμφαση στον μέσο ρου του ποταμού. Στο δεύτερο ήμισυ της δεκαετίας του 1970, πραγματοποιήθηκαν από το ΙΓΜΕ ( ούνας κ.α 1978, 1980, ούνας και Καλλέργης, 1980), και τον ΗΜΟΚΡΙΤΟ (Λεοντιάδης, 1979), εκτεταμένες υδρογεωλογικές έρευνες. Οι έρευνες αυτές οδήγησαν σε σαφείς πληροφορίες σχετικά με την οριοθέτηση του συγκεκριμένου υδρογεωλογικού συστήματος της Βορειοανατολικής Πάρνηθας, τους μηχανισμούς λειτουργίας του και τις βασικές κατευθύνσεις ροής του υπόγειου νερού. Τα παραπάνω στοιχεία συνέβαλαν αποτελεσματικά στην περαιτέρω εκμετάλλευση του υδροσυστήματος με πεδία υδρογεωτρήσεων που ανορύχθηκαν στις βορειοανατολικές παρυφές της Πάρνηθας (βλ. Σχήμα 3.1-1), στις περιοχές Βίλιζας, Αυλώνα και της Μαυροσουβάλας (Παγούνης, 1992). Σχήμα Πεδία γεωτρήσεων και υδατικά συστήματα Αττικής Βοιωτίας της ΕΥ ΑΠ 13

16 Σημειώνεται επίσης, ότι η μελέτη του καρστικού υδροσυστήματος της Βορειοανατολικής Πάρνηθας και της ευρύτερης περιοχής αποτέλεσε και αντικείμενο διδακτορικής διατριβής (Μόρφης, 1995). 3.2 Υδροδυναμική συμπεριφορά και ποιότητα των επιφανειακών νερών Υδρολογικό καθεστώς Η παρούσα εκτίμηση του υδρολογικού καθεστώτος του ποταμού έγινε με βάση μακροσκοπικές παρατηρήσεις της στάθμης των νερών κατά την περίοδο της δειγματοληψίας της μελέτης του ΕΛΚΕΘΕ (Χατζηνικολάου, 2009). Συνοπτικά, διαπιστώθηκαν τα ακόλουθα: 1) Ανάντη τμήμα: Στο τμήμα αυτό του ποταμού παρατηρήθηκε σχετικά μικρή παροχή νερών που οφείλεται στη μειωμένη τροφοδοσία από τον υδροφόρο ορίζοντα, προφανώς εξαιτίας της κακής διαχείρισης των υπόγειων αποθεμάτων νερού, αλλά και την αποστράγγιση ενός σημαντικού ποσοστού των νερών που κατεισδύουν ταχέως μέσω των αδρομερών αποθέσεων του Νεογενούς και Τεταρτογενούς και των υδροπερατών ασβεστόλιθων. 2) Μέσο τμήμα: Κατά τη μετάβαση προς το μέσο ρου παρατηρείται σταδιακή αύξηση της παροχής του ποταμού που οφείλεται σε επιφανειακές απορροές, αλλά κυρίως στη διάθεση σημαντικών παροχών βιομηχανικών αποβλήτων και αστικών λυμάτων. Παρά τον υψηλό βαθμό κατείσδυσης, ο ποταμός στο τμήμα αυτό διατηρεί υψηλή στάθμη σε σχέση με το υπόλοιπο τμήμα γεγονός που καταδεικνύει ως κύρια πηγή τροφοδοσίας του τη διάθεση αποβλήτων και λυμάτων. Αυτή η συμπεριφορά επιβεβαιώνεται από τη υδροχημική σύσταση των νερών στο τμήμα αυτό. 3) Κατάντη τμήμα: Στο κατάντη τμήμα του ποταμού παρατηρείται σταδιακή μείωση της παροχής που οφείλεται προφανώς στο υψηλό ποσοστό κατείσδυσης ενώ στις εκβολές η ροή είναι ελάχιστη και δημιουργούνται συνθήκες στασιμότητας Ποιότητα νερών Στο πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος του ΕΛΚΕΘΕ (Χατζηνικολάου, 2009) με στόχο την αποτύπωση και εκτίμηση της οικολογικής κατάστασης των ελληνικών ποταμών, χρησιμοποιώντας βιολογικές παραμέτρους, πραγματοποιήθηκαν αναλύσεις δειγμάτων νερών του Ασωπού. Μέχρι σήμερα έχει γίνει μια δειγματοληψία στην περιοχή του Ασωπού στις 2/08/08, ημέρα Σάββατο, οπότε κάποιες βιομηχανικές μονάδες ενδέχεται να μην λειτουργούσαν. Η ημέρα δειγματοληψίας επιλέχθηκε τότε ώστε να αντικατοπτρίζει την δυσμενέστερη κατάσταση από πλευράς επιφανειακής ροής στον ποταμό. Η δειγματοληψία έγινε σε 3 σημεία, τα οποία φαίνονται στο χάρτη του Σχήματος

17 Τα χαρακτηριστικά των 3 σημείων δειγματοληψίας είναι τα ακόλουθα: 1) Ο σταθμός ASOPOS_UP δεν δέχεται αστικά λύματα από τα Οινόφυτα και από βιομηχανικά. έχεται μόνο από ένα πλυντήριο συσκευαστήριο καρότων, το οποίο ήταν κλειστό κατά την δειγματοληψία. 2) Ο σταθμός THERMIDON δέχεται τα απόβλητα του σταθμού επεξεργασίας λυμάτων των Οινοφύτων. 3) Ο σταθμός ASOPOS_DW βρίσκεται στα κατάντη των προηγούμενων σταθμών και δέχεται επιπλέον και λύματα απόβλητα από τις παρακείμενες βιομηχανικές μονάδες. Σχήμα Χάρτης Λεκάνης Ασωπού Ποταμού με τα σημεία δειγματοληψίας ΕΛΚΕΘΕ (κόκκινα τρίγωνα) Στον Πίνακα παρατίθενται τα αποτελέσματα της δειγματοληψίας στις 2/8/08 Πίνακας Ανάλυση αποτελεσμάτων δειγματοληψίας 2/8/2008 (Χατζηνικολάου, 2009) 15

18 Συμπεραίνεται ότι η οικολογική ποιότητα των νερών της περιοχής μελέτης με βάση τις μετρήσεις του ΕΛΚΕΘΕ χαρακτηρίζεται σύμφωνα με την οδηγία της ΕΕ 2000/60 ως κακή στους δυο σταθμούς ASOPOS_DW και THERMIDON και φτωχή στο σταθμό ASOPOS_UP (Σχήμα 3.2-2). Επίσης, σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα διαπιστώθηκε ότι στα νερά του Ασωπού ζει μόνο μια προνύμφη (λάργα) ενός είδους μύγας, η οποία μπορεί να ζήσει σε συνθήκες μηδενικού οξυγόνου. Στo πλαίσιο της έρευνας του ΕΜΠ (Μ. Λοϊζίδου) και για την εκτίμηση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης που έχει επέλθει από την απόρριψη των βιομηχανικών εκροών στο περιβάλλον, διενεργήθηκαν δειγματοληψίες κατά τον Ιούνιο του 2004, σε διάφορα σημεία της περιοχής (στον ποταμό Ασωπό και την ακτή στην οποία εκβάλλει). Τα αποτελέσματα των μετρήσεων που φαίνονται στους Πίνακες μέχρι έδειξαν ότι τα νερά κατά μήκος του ποταμού και στη θαλάσσια ακτή είναι ρυπασμένα με ανόργανο και οργανικό φορτίο. Πίνακας Αναλύσεις ειγμάτων: Χρώμα, ph, αγωγιμότητα, ολικά και αιωρούμενα στερεά Θέση δειγματοληψίας Χρώμα ph Αγωγιμότητα Ολικά στερεά (mg/l) Αιωρούμενα στερεά (mg/l) Γέφυρα ΟΣΕ Ιώδες 8, Γέφυρα κοντά σε Έντονα 7, Βιολογικό Σταθμό γκριζοκίτρινο Γέφυρα κοντά σε Μύλους Ασωπού Γκριζοκίτρινο (δυσοσμία) 7, Αγριλέζα (Θάλασσα) Άχρωμο 8, Πηγαδάκια (Θάλασσα) Άχρωμο 8, Γέφυρα Χαλκουτσίου Κίτρινο 8, (Εκβολή σε Θάλασσα) Παραλία Βαφικός Υποκίτρινο 8, Σκάλας Εκροή Βιολογικού Σταθμού Υποκίτρινο 8,

19 Πίνακας Αναλύσεις ειγμάτων: οργανικό φορτίο Θέση δειγματοληψίας COD (mg/l) BOD (mg/l) Γέφυρα ΟΣΕ Γέφυρα κοντά στο Βιολογικό Σταθμό Γέφυρα κοντά στους Μύλους Ασωπού Γέφυρα Χαλκουτσίου (Εκβολή στη θάλασσα) Εκροή του Βιολογικού Σταθμού 67 5 Πίνακας Αναλύσεις ειγμάτων: περιεκτικότητα σε μέταλλα Θέση δειγματοληψίας Ca (mg/l) K (mg/l) Mg (mg/l) Mn (mg/l) Cu (mg/l) Cr (mg/l) Zn (mg/l) Γέφυρα ΟΣΕ Γέφυρα κοντά σε Βιολογικό Σταθμό Γέφυρα κοντά σε Μύλους Ασωπού Γέφυρα Χαλκουτσίου (Εκβολή σε θάλασσα) Εκροή Βιολογικού Σταθμού

20 Σχήμα Χάρτης των σημείων δειγματοληψίας βενθικών μακροασπόνδυλων - Αποτελέσματα της οικολογικής ποιότητας του νερού Σχήμα Χάρτης των σημείων δειγματοληψίας - Αποτελέσματα των τιμών για τη συγκέντρωση των ορθοφωσφορικών ιόντων (θρεπτικών) του νερού 18

21 Σχήμα Χάρτης των σημείων δειγματοληψίας - Αποτελέσματα των τιμών για την αγωγιμότητα του νερού 19

22 3.3 Υδροδυναμική συμπεριφορά και ποιότητα των υπογείων νερών Υδροφόροι ορίζοντες - Ροή υπόγειων νερών Σύμφωνα με την μελέτη του ΙΓΜΕ (Γιαννουλόπουλος, 2008β) τα ετήσια ανανεώσιμα υδατικά αποθέματα σε όλη την έκταση της λεκάνης του Ασωπού ανέρχονται περίπου σε 144x10 6 m 3 από τα οποία τα 111 αντιστοιχούν σε καρστικούς ενώ τα 32x10 6 m 3 σε προσχωματικούς κοκκώδεις υδροφόρους σχηματισμούς (Μόρφης, 1995). Το υδατικό δυναμικό του συγκεκριμένου υδροσυστήματος είναι σημαντικά υψηλότερο εάν ληφθούν υπόψη και τα μόνιμα γεωλογικά αποθέματα του υπόγειου νερού. Σημειώνεται ότι οι Kallergis and Leondiadis (1983) εκτίμησαν το συνολικά υδατικά αποθέματα της ευρύτερης περιοχής σε 4.2x10 9 m 3. Στην ευρύτερη περιοχή του Ασωπού αναπτύσσονται δυο κύριοι υδροφόροι ορίζοντες: 1) ο ανώτερος κοκκώδης υδροφόρος εντός των Νεογενών και Τεταρτογενών αποθέσεων, και 2) ο βαθύτερος καρστικός εντός των ανθρακικών σχηματισμών των Τριαδικο Ιουρασικών ασβεστολίθων (που εκτείνεται σχεδόν σε όλη την ευρύτερη περιοχή μελέτης, από τις παρυφές της Πάρνηθας έως τις πηγές των Αγ. Αποστόλων Καλάμου), ο οποίος στο πεδινό τμήμα Αυλώνα Σχηματαρίου Οινοφύτων καλύπτεται από Νεογενή και Τεταρτογενή ιζήματα. Επίσης, προσχωματικοί ελεύθεροι υδροφόροι, αναπτύσσονται σε αποθέσεις εκατέρωθεν της κοίτης του Ασωπού, και στα παράκτια προσχωματικά πεδία του Ωρωπού και στης Αυλίδας. Ο υδάτινος αποδέκτης των υπερκείμενων Νεογενών και Τεταρτογενών ιζημάτων είναι σε γενικές γραμμές ο άξονας του Ασωπού ποταμού, καθώς και ο υποκείμενος καρστικός υδροφόρος ορίζοντας ο οποίος με τη σειρά του εκφορτίζεται στις πηγές των Αγ. Αποστόλων Καλάμου. Οι παραπάνω υδροφόροι ορίζοντες τροφοδοτούνται: 1) ο μεν ανώτερος από τα κατεισδύοντα νερά της βροχής και από τις διηθήσεις χειμαρρικών υδάτων, συμπεριλαμβανομένου και του Ασωπού ποταμού, και 2) ο βαθύτερος καρστικός από τις Β.Α. παρυφές της Πάρνηθας, από κατακόρυφες διηθήσεις σε τμήματα όπου παρουσιάζει επιφανειακή ανάπτυξη στην ευρύτερη περιοχή του Ασωπού, καθώς επίσης και από κατακόρυφες μεταγγίσεις από τον υπερκείμενο κοκκώδη υδροφόρο των Πλειο- Πλειστοκαινικών ιζημάτων, ιδιαίτερα στην περιοχή δυτικά των Οινοφύτων. Η ροή του υπόγειου νερού στον ανώτερο κοκκώδη υδροφόρο διαμορφώνεται από τις εκάστοτε πιεζομετρικές συνθήκες και τις ασκούμενες πιέσεις. Σε γενικές γραμμές παρατηρείται μια "υδραυλική καταβόθρα" δυτικά των Οινοφύτων, η οποία φαίνεται να αποτελεί το βασικότερο αποδέκτη της ροής των υπογείων νερών του κοκκώδους υδροφόρου προς τον υποκείμενο καρστικό υδροφόρο. Τα διηθούμενα αυτά νερά στη 20

23 συνέχεια, ακολουθούν την κατεύθυνση ροής των υπόγειων νερών του υποκείμενου καρστικού υδροφόρου ορίζοντα βορειοανατολικά προς την περιοχή της Μαυροσουβάλας, όπου απαντούν και τα υδροληπτικά έργα του πεδίου των υδρογεωτρήσεων της ΕΥ ΑΠ, και στη συνέχεια εκβάλλουν ανατολικότερα στις υφάλμυρες πηγές του Καλάμου Αττικής (βλ. Σχήματα και 3.3-2). Η κίνηση των νερών στο καρστικό υδροσύστημα σε γενικές γραμμές έχει κατεύθυνση ανατολική - βορειοανατολική και αφού διέλθει από την ευρύτερη περιοχή της Μαυροσουβάλας έχει ως τελικό αποδέκτη τις ανωτέρω πηγές ( ούνας κ.α. 1978). Η συγκεκριμένη κατεύθυνση ροής των υπόγειων νερών, και η υδραυλική σχέση μεταξύ του κοκκώδους και του υποκείμενου καρστικού υδροφόρου επιτρέπει τον χαρακτηρισμό του τελευταίου ως υδροφόρου υψηλής ρυπαντικής επιδεκτικότητας από ρυπογόνες εστίες και δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στην ευρύτερη λεκάνη του Ασωπού Σχήμα Ροή των υπόγειων νερών στο υδροσύστημα της Β.Α. Πάρνηθας ( ούνας κ.α, 1978, Γιαννουλόπουλος, 2008) 21

24 Σχήμα Ροή του υπόγειου νερού στους καρστικούς υδροφόρους σχηματισμούς (πρωτογενή δεδομένα από ούνας κ.α 1978, Μόρφης 2005) Ποιότητα των υπόγειων νερών Με βάση τη μελέτη του ΙΓΜΕ (Γιανουλόπουλος, 2008β) τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των υπόγειων νερών εξετάστηκαν και ταξινομήθηκαν σε δύο διαφορετικές ενότητες, στα κύρια ιόντα και στα ιχνοστοιχεία. Για την κατανομή των κύριων ιόντων διαπιστώθηκαν τα ακόλουθα: 1) Στην περιοχή μεταξύ Αυλώνα, Αγ. Θωμά και Ασωπού ποταμού υπάρχουν νερά πρόσφατης τροφοδοσίας ("fresh waters"), πλούσια σε οξυανθρακικά ιόντα, με χαμηλό σύνολο διαλελυμένων αλάτων (TDS). Ανατολικότερα και εκατέρωθεν της κοίτης του Ασωπού οι συγκεντρώσεις των TDS αυξάνουν σταδιακά και ο υδροχημικός τους τύπος μεταβαίνει σε Mg-HCO3 και σε μικτού τύπου νερά. 2) Τα υπόγεια νερά είναι στην πλειονότητά τους βεβαρημένα σε νιτρικά ιόντα με συγκεντρώσεις διπλάσιες περίπου από τα θεσμοθετημένα όρια του πόσιμου νερού των 50 mg/l. Επίσης, αυξημένη είναι και η συγκέντρωσή τους σε χλωριόντα, ενώ κατά μήκος του Ασωπού παρατηρήθηκε και αύξηση σε φωσφορικά ιόντα. Επιπλέον, σε ορισμένες περιοχές καταγράφηκαν και αυξημένες τιμές νιτρωδών και αμμωνιακών ιόντων. 3) Η προέλευση των νιτρικών ιόντων είναι κυρίως αγροχημική (αζωτούχα λιπάσματα), ενώ η παρουσία νιτρωδών και αμμωνιακών ιόντων αποδίδεται σε αστικές και βιομηχανικές εστίες ρύπανσης. 4) Σε βιομηχανικές εστίες ρύπανσης αποδίδονται και οι αυξημένες τιμές των χλωριόντων και των φωσφορικών ιόντων. Η αύξηση των χλωριόντων στους προσχωματικούς παράκτιους υδροφορείς του Ωρωπού και της Αυλίδας αποδίδεται στο μηχανισμό της υφαλμύρωσης. 22

25 Για την κατανομή των διαφόρων ιχνοστοιχείων και μετάλλων διαπιστώθηκαν τα ακόλουθα: 1) Καταγράφηκαν αυξημένες τιμές διαφόρων μετάλλων και ιχνοστοιχείων, όπως το ολικό και το εξασθενές χρώμιο, το νικέλιο και ο σίδηρος και σε περιορισμένες αναλύσεις το αρσενικό και ο μόλυβδος. Τα ιχνοστοιχεία που ανιχνεύτηκαν παρουσιάζουν υψηλότερες συγκεντρώσεις κατά μήκος και εκατέρωθεν του Ασωπού, στην περιοχή του Ωρωπού, καθώς και στην περιοχή της Αυλίδας. 2) Ολικό χρώμιο (Cr tot ). Οι υψηλότερες τιμές παρατηρούνται στην περιοχή της Αυλίδας (180 ppb) και ακολουθούν οι περιοχές εκατέρωθεν του Ασωπού ( ppb) μέχρι την ευρύτερη περιοχή του Ωρωπού (17-85 ppb), καθώς και η περιοχή νοτιοανατολικά του Ασωπού μέχρι την ευρύτερη περιοχή του Αυλώνα ( ppb). Οι παραπάνω μετρήσεις επιτρέπουν την εκτίμηση ότι στις περισσότερες περιπτώσεις οι αυξημένες αυτές τιμές του ολικού χρωμίου είναι αποτέλεσμα βιομηχανικής ρύπανσης. Αυξημένες τιμές χρωμίου παρατηρήθηκαν και σε γεώτρηση η οποία βρίσκεται πλησίον της κοίτης του Ασωπού βόρεια του Αγ. Θωμά (163 ppb). 3) Επισημαίνεται ότι οι αυξημένες συγκεντρώσεις του ολικού χρωμίου καταγράφηκαν στην περιοχή νότια και νοτιοανατολικά του Ασωπού, η οποία ταυτίζεται με τη βασική διεύθυνση της ροής των υπόγειων νερών στον καρστικό υδροφόρο και όχι ανάντη αυτής, όπως η περιοχή βορειοδυτικά του Ασωπού δηλ. η περιοχή Οινόης Σχηματαρίου. 4) Οι συγκεντρώσεις του εξασθενούς χρώμιο (Cr 6+ ) παρουσιάζουν κατανομή ανάλογη με αυτή του ολικού χρωμίου. Οι μέγιστες τιμές που μετρήθηκαν ανέρχονται σε 156 ppb σε γεώτρηση που βρίσκεται πλησίον της κοίτης του Ασωπού, βόρεια του Αγ. Θωμά. Ανάλογες τιμές παρουσιάζουν και οι γεωτρήσεις και τα φρέατα στην περιοχή της Αυλίδας (140 ppb). Υψηλές τιμές καταγράφηκαν και σε γεώτρηση πλησίον της κοίτης του Ασωπού (104 ppb), καθώς επίσης και στην ευρύτερη περιοχή του Αυλώνα (μέχρι 108 ppb). Οι αυξημένες συγκεντρώσεις του εξασθενούς χρωμίου που προαναφέρθηκαν εκτιμάται με βεβαιότητα ότι είναι στην πλειοψηφία τους αποτέλεσμα βιομηχανικής ρύπανσης. Παρόλα αυτά, σημειώνεται ότι είναι πιθανή και η παρουσία χρωμίου φυσικής προέλευσης, αλλά τα διαθέσιμα στοιχεία δεν επιτρέπουν τον ασφαλή χαρακτηρισμό του. 5) Η κατανομή του Ολικού Σιδήρου (Fe tot ) παρουσιάζει ανάλογα χαρακτηριστικά με τις προηγούμενες κατανομές, αλλά και με σαφείς διαφοροποιήσεις. Υψηλές τιμές παρατηρήθηκαν δυτικά του Ωρωπού στην ευρύτερη περιοχή της Χρυσοπηγής (μέχρι 1900 ppb) σε συγκεκριμένη περιοχή του Αυλώνα (2500 ppb), νότια των Οινοφύτων καθώς και μεταξύ Σχηματαρίου και Αυλίδας (2000 ppb). Η αυξημένη συγκέντρωση στην περιοχή του Αυλώνα φαίνεται επιπροσθέτως να επηρεάζεται από την παρουσία του σιδηρονικελιούχου κοιτάσματος το οποίο εμφανίζεται επιφανειακά, νότια του Αυλώνα, ενώ οι αυξημένες τιμές στις υπόλοιπες περιοχές εκτιμάται ότι στην πλειοψηφία τους 23

26 είναι αποτέλεσμα βιομηχανικής ρύπανσης, αφού συνοδεύονται και με άλλους ρυπαντικούς δείκτες και αυξημένες συγκεντρώσεις μετάλλων. 6) Αυξημένες τιμές Νικελίου (Ni) παρατηρούνται εκατέρωθεν της κοίτης του Ασωπού (μέχρι 54 ppb) καθώς και νοτιοδυτικά της Οινόης, ενώ δεν παρατηρήθηκαν στις περιοχές της Αυλίδας και του Ωρωπού οι οποίες αντίθετα έδειξαν υψηλές συγκεντρώσεις χρωμίου και άλλων ιόντων. Η συγκεκριμένη κατανομή του νικελίου αποτελεί χαρακτηριστικό δείκτη ρύπανσης και η παρουσία του εκτιμάται με βεβαιότητα ότι σχετίζεται άμεσα με βιομηχανικές εστίες ρύπανσης που λαμβάνουν χώρα εντός της ευρύτερης βιομηχανικής ζώνης του Ασωπού. 7) Ολικός Οργανικός Άνθρακας (TOC). Η παρουσία και κατανομή του Ολικού Οργανικού Άνθρακα αποτελεί δείκτη ρύπανσης των υπόγειων νερών από οργανικές ενώσεις. Οι μετρήσεις έδειξαν υψηλές τιμές, έως και 7.5 mg/l στα νερά του Ασωπού, καθώς και αυξημένες τιμές σε γεωτρήσεις εκατέρωθεν της κοίτης του και επίσης σε γεωτρήσεις οι οποίες έδειξαν αντίστοιχα υψηλές συγκεντρώσεις και άλλων ρυπογόνων μετάλλων και ιόντων. Η κατανομή του και ειδικότερα η σύσταση των επιμέρους οργανικών ενώσεων που συμμετέχουν, χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης σύμφωνα με τις προδιαγραφές και υποδείξεις της Οδηγίας 2000/60 της Ε.Ε. 8) Άλλα μέταλλα (αρσενικό και μόλυβδος). Αυξημένες τιμές συγκεντρώσεων αρσενικού και μολύβδου παρατηρήθηκαν σε μεμονωμένες γεωτρήσεις πλησίον του Ασωπού καθώς και στις περιοχές Σχηματαρίου, Οινοφύτων και Αυλώνα. Οι υψηλές αυτές τιμές αποδίδονται στην πλειοψηφία τους σε σημειακές και διάχυτες εστίες βιομηχανικής ρύπανσης. 24

27 Στα Σχήματα έως παρουσιάζονται οι κατανομές των διαφόρων ποιοτικών παραμέτρων στην ευρύτερη περιοχή μελέτης (Γιαννουλόπουλος, 2008α). Σχήμα Κατανομή συγκέντρωσης Cl - ιόντων (ppm) στην ευρύτερη περιοχή μελέτης 25

28 Σχήμα Κατανομή συγκέντρωσης PO4 ιόντων (ppm) στην ευρύτερη περιοχή μελέτης Σχήμα Κατανομή συγκέντρωσης Ολικού Χρωμίου Cr tot (ppb) στην ευρύτερη περιοχή μελέτης Σχήμα Κατανομή συγκέντρωσης εξασθενούς χρωμίου Cr 6+ (ppb) στην ευρύτερη περιοχή μελέτης 26

29 Σχήμα Κατανομή συγκέντρωσης εξασθενούς χρωμίου Νικελίου (ppb) στην ευρύτερη περιοχή μελέτης Σχήμα Κατανομή συγκέντρωσης Ολικού Οργανικού Άνθρακα (ppm) στην ευρύτερη περιοχή μελέτης 27

30 4 ΠΗΓΕΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ 4.1 Γενικά Στην περιοχή μελέτης υπάρχουν οι ακόλουθες πηγές ρύπανσης 1) Σημειακές πηγές ρύπανσης: Αυτές οφείλονται κυρίως στην ανεξέλεγκτη διάθεση βιομηχανικών αποβλήτων, αλλά και αστικών λυμάτων, σε επιφανειακούς και υπόγειους αποδέκτες. Σημειώνεται ότι (βλ. Κεφάλαιο 3) η κύρια πηγή ρύπανσης των υπογείων υδάτων της ευρύτερης του Ασωπού περιοχής θεωρείται η βιομηχανική δραστηριότητα, που αναπτύχθηκε στην περιοχή Οινοφύτων-Σχηματαρίου περιστασιακά, άναρχα και χωρίς παραγωγικές υποδομές και υποδομές προστασίας του περιβάλλοντος (Γιαννουλόπουλος, 2008α). Για τον λόγο αυτό, ιδιαίτερη βαρύτητα στην παρούσα Τεχνική Έκθεση δίνεται από την Ο.Ε. στην προέλευση των τοξικών ρύπων, οι οποίοι εντοπίστηκαν και συνεχίζουν να εντοπίζονται σε υψηλές συγκεντρώσεις σε υδατικά και εδαφικά δείγματα. 2) ιάχυτες πηγές ρύπανσης-επιφανειακές απορροές: Στην περιοχή μελέτης υπάρχει έντονη αγροτική δραστηριότητα που περιλαμβάνει αροτραίες και δενδρώδεις καλλιέργειες. Συγκεκριμένα, καλλιεργούνται συνολικά στρέμματα εκ των οποίων το 45% είναι αρδευόμενα και το 55% ξηρικά (από στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας). Γενικά, στην περιοχή μελέτης παρατηρείται έντονη γεωργική δραστηριότητα στο ανάντη τμήμα του Ασωπού. Η παραγωγή της περιοχής είναι κυρίως σιτηρά (σκληρό σιτάρι), βρώμη, βαμβάκι και ορισμένες κατηγορίες κτηνοτροφικών φυτών (κριθάρι για σανό) και κηπευτικά σε ποσοστό 6,6%. Έτσι, αναμένεται να προκαλείται ρύπανση του ποταμού Ασωπού από την επιφανειακή απορροή των όμβριων νερών στις καλλιεργούμενες εκτάσεις. 3) Φυσικές πηγές ρύπανσης: Εκτός από τις σημειακές και τις διάχυτες πηγές ρύπανσης από τις βιομηχανικές, αστικές και αγροτικές δραστηριότητες, η μελέτη του ΙΓΜΕ (Γιαννουλόπουλος, 2008α) επιβεβαίωσε ότι υπάρχουν φυσικές πηγές ρύπανσης στην ευρύτερη περιοχή μελέτης (σιδηρονικελιούχα κοιτάσματα και οφιόλιθοι), οι οποίες περιορίζονται εκτός της στενής περιοχής της λεκάνης του Ασωπού, νότια στην ορεινή περιοχή της Πάρνηθας και βόρεια στην περιοχή του όρους Κτυπάς. 28

31 4.2 Βιομηχανικά λύματα Εισαγωγή Η ανάπτυξη της βιομηχανικής δραστηριότητας στην ευρύτερη περιοχή του ποταμού Ασωπού συνοδεύτηκε από την εγκατάσταση πολυάριθμων ρυπογόνων εστιών και την παραγωγή αξιόλογου ρυπαντικού φορτίου με τελικό αποδέκτη το επιφανειακό υδρογραφικό δίκτυο και ενδεχομένως τους υποκείμενους υδροφόρους σχηματισμούς μέσω γεωτρήσεων και φρεάτων. Κατά την τελευταία διετία η καταγραφή υψηλών συγκεντρώσεων συγκεκριμένων μετάλλων, ιδιαίτερα του εξασθενούς χρωμίου, στα επιφανειακά και υπόγεια νερά της περιοχής από μελετητές και περιβαλλοντικές οργανώσεις, όπως π.χ. η μελέτη του ΙΓΜΕ (Γιαννουλόπουλος, 2008), σε συνδυασμό με την παρουσία διάσπαρτων οχετών διάθεσης λυμάτων απευθείας στον Ασωπό ποταμό, προσέλκυσε το ενδιαφέρον των αρμόδιων φορέων για την διερεύνηση της υφιστάμενης κατάστασης και τη λήψη κατάλληλων μέτρων αντιμετώπισης του προβλήματος. Η γεωγραφική περιοχή που εκτείνεται Βορειοανατολικά της κοίτης του χειμάρρου Ασωπού χαρακτηρίζεται από έντονη βιομηχανική δραστηριότητα η οποία έχει ξεκινήσει από τα τέλη του 1960 και παρουσιάζεται ιδιαίτερα αυξημένη την τελευταία δεκαετία, όπου παρά το γεγονός ότι μεγάλος αριθμός από τις αρχικές βιομηχανικές μονάδες έχουν κλείσει για διάφορους λόγους, ο αριθμός των υφιστάμενων μονάδων στη περιοχή αυξάνεται συνεχώς. Με βάση την καταγραφή των βιομηχανικών και βιοτεχνικών μονάδων που πραγματοποιήθηκε από έργο του Γεωπονικού Πανεπιστημίου (Γ.Μασούρα, 2008) διαπιστώθηκαν τα ακόλουθα: 1) Στην γεωγραφική περιοχή που εκτείνεται Β.Α. της κοίτης του ποταμού Ασωπού σε ζώνη 7 km υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός βιομηχανικών και βιοτεχνικών μονάδων που φτάνουν τις 407 με ημερήσιο όγκο υγρών αποβλήτων που κυμαίνεται από 0,3 m 3 /d έως 3000 m 3 /d ανάλογα με την παραγωγική διαδικασία που ακολουθείται και το μέγεθος κάθε βιομηχανίας. 2) Τα απόβλητα αυτά παράγονται κυρίως από τα κλωστοϋφαντουργεία-βαφείαφινιριστήρια, τις βιομηχανίες τροφίμων, τις μεταλλουργικές μονάδες, τις χημικές μονάδες καθώς επίσης και από τις κτηνοτροφικές μονάδες. Σύμφωνα με τη μελέτη του ΕΜΠ (Λοϊζίδου, 1998) διαπιστώθηκαν τα ακόλουθα: 1) Ο συνολικός όγκος των παραγόμενων βιομηχανικών αποβλήτων για το έτος 1997ανερχόταν στα 9500 m 3 /day. Σύμφωνα με πρόβλεψη που είχε πραγματοποιηθεί, η παροχή για το έτος 2008 αναμενόταν να είναι m 3 /day, δηλαδή να παρουσιάζει αύξηση της τάξης του 30%. 2) Το 57% των παραγόμενων αποβλήτων προέρχεται από τον κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας, ακολουθεί ο κλάδος των μονάδων διατροφής με 29

32 ποσοστό 34% και ο κλάδος της μεταλλουργίας με ποσοστό 6%, ενώ οι υπόλοιποι κλάδοι συμμετέχουν σε μικρό ποσοστό. Η εφαρμογή προγραμμάτων περιβαλλοντικής εξυγίανσης στην κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης της περιοχής αποτελεί κρίσιμο ζήτημα για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων της περιοχής. Το νομικό πλαίσιο για την εφαρμογή τέτοιων προγραμμάτων, όπως και για την προτεινόμενη χωροθέτηση κλαδικού πάρκου για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, στα απόβλητα των οποίων ανιχνεύεται εξασθενές χρώμιο ή άλλες τοξικές ουσίες αναπτύσσεται στα επόμενα επιμέρους κεφάλαια Η Βιομηχανική ραστηριότητα στην περιοχή Οινοφύτων Σχηματαρίου Το πρώτο σπέρμα τη Βιομηχανικής Ζώνης στη περιοχής δημιουργήθηκε τη δεκαετία του Ωστόσο η βιομηχανική περιοχή Οινοφύτων-Σχηματαρίου δεν δημιουργήθηκε στη βάση ενός σχεδίου δημιουργίας οργανωμένης βιομηχανικής περιοχής με κατάλληλες υποδομές. Κομβικό σημείο για την στρεβλή εκρηκτική ανάπτυξή της αποτελεί η θέσπιση του Π.. 84/84, που απαγόρευε την ίδρυση και έβαζε ισχυρούς περιορισμούς στην επέκταση και τον εκσυγχρονισμό υφιστάμενων βιομηχανιών στην Αττική. Οι ισχυρές απαγορεύσεις στην Αττική και τα υφιστάμενα αναπτυξιακά κίνητρα εκτός Αττικής, ώθησαν πολλές βιομηχανικές δραστηριότητες στην περιοχή αυτή, που βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την Αθήνα και το λιμάνι του Πειραιά και σε άμεση γειτνίαση με τον κεντρικό οδικό άξονα της χώρας. Η έλλειψη υποδομών επισκιάστηκε από τα παραπάνω ισχυρά κίνητρα. Η ανάπτυξη της βιομηχανικής δραστηριότητας στην ευρύτερη περιοχή του ποταμού Ασωπού είχε ως συνέπεια την δημιουργία ρυπογόνων εστιών, μη καταγεγραμμένων, και την παραγωγή σημαντικού ρυπαντικού φορτίου που διοχετευόταν στους φυσικούς αποδέκτες της περιοχής, δηλαδή τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα, τα επιφανειακά ύδατα και τελικά την πλησιέστερη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Αυλίδας και Ωρωπού, μέσω γεωτρήσεων και φρεάτων. Μέχρι σήμερα δεν εφαρμόστηκε ένα οργανωμένο σχέδιο για την δημιουργία των απαραίτητων υποδομών, που είναι αναγκαίες τόσο για την οικονομική λειτουργία των μονάδων, αλλά κυρίως για την προστασία του περιβάλλοντος, όπως η κατασκευή οδικού δικτύου, η χωροταξική οργάνωση της περιοχής, η κατασκευή αποχετευτικού δικτύου, η κατασκευή μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων και συστημάτων παρακολούθησης των περιβαλλοντικών παραμέτρων της περιοχής. Οι εκπρόσωποι των βιομηχανικών μονάδων παραδέχονται ότι δεν είναι βιώσιμο το μοντέλο ανάπτυξης στη βιομηχανική περιοχή Οινοφύτων, καθώς δεν υπάρχουν οι υποδομές για να λειτουργήσουν σωστά οι επιχειρήσεις. Στην ευρύτερη περιοχή Οινοφύτων-Σχηματαρίου δραστηριοποιούνται σήμερα περίπου 700 μονάδες του μεταποιητικού κλάδου. Στις 500 από αυτές, από την παραγωγική διαδικασία δημιουργούνται υγρά απόβλητα και στις 50 από αυτές τα απόβλητα περιέχουν τοξικές ουσίες και ιδιαίτερα εξασθενές χρώμιο. Το εξασθενές χρώμιο προκύπτει από την κατεργασία μεταλλικών επιφανειών, κυρίως αλουμινίου. Μερικά βαφεία φινιριστήρια, που επίσης δραστηριοποιούνται στην περιοχή, δεν 30

33 ενοχοποιούνται πλέον για την απόρριψη αποβλήτων με εξασθενές χρώμιο, αφού οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιούν σήμερα δεν περιέχουν το στοιχείο αυτό. Σήμερα, η περιοχή ελέγχεται για την παράνομη απόρριψη υγρών αποβλήτων στα επιφανειακά νερά, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την σχετική καθαρότητα των επιφανειακών υδάτων του Ασωπού ποταμού. Όμως, η ρύπανση των υπογείων υδάτων στην περιοχή συνεχίζεται, αφού από μετρήσεις σε γεωτρήσεις προκύπτουν κατά περιόδους πολύ υψηλές συγκεντρώσεις χρωμίου. Επίσης, η ανίχνευση χρωμίου ακόμα και σε περιοχές απομακρυσμένες από τις πηγές ρύπανσης και μάλιστα στα ανάντη του ποταμού αποτελούν σοβαρή ένδειξη ότι υγρά απόβλητα μεταφέρονται σε απομακρυσμένα σημεία ή σε ΧΑ Α, που υπάρχουν στην περιοχή για να αποτεθούν. Όπως έχει γραφεί στον τύπο (Ελεύθερος Τύπος ), βυτιοφόρα ρίχνουν απευθείας στον Ασωπό επικίνδυνα στερεά και υγρά απόβλητα από τις βιομηχανίες της περιοχής των Οινοφύτων για να γλιτώσουν το κόστος της μεταφοράς τους σε μονάδες βιολογικού καθαρισμού. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει την ανάγκη της δημιουργίας υποδομών, τον συνεχή αυστηρό έλεγχο όλων των υπόπτων μονάδων, και την επιβολή αυστηρών κυρώσεων στους παραβάτες. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να εξετασθεί η δυνατότητα δημιουργίας κλαδικού πάρκου για ομοειδείς μονάδες το οποίο θα διαθέτει τις κατάλληλες υποδομές. Στις υπάρχουσες συνθήκες η δημιουργία ενός ενιαίου αποχετευτικού δικτύου, μπορεί να αποδειχθεί ένα σημαντικά θετικό βήμα, όμως δεν θα αποτελέσει τη μόνιμη λύση στο πρόβλημα, αφού δεν θα έχει αποτέλεσμα τον έλεγχο του συνόλου των λυμάτων ιαχείριση βιομηχανικών αποβλήτων-λειτουργία της ΒΙΠΕ (Η χωροθέτηση και η λειτουργία Βιομηχανικών Περιοχών) Ιστορικά, το νομοθετικό πλαίσιο για την ίδρυση βιομηχανιών σε συγκεκριμένες περιοχές εμφανίζεται μεταπολεμικά. Αρχικά, με τη θέσπιση κινήτρων από τους Ν. 843/48, Α.Ν 942/49, Α.Ν. 976/49 και Α.Ν. 1524/50. Με το Ν /52 θεσπίζονται κίνητρα για την δημιουργία Βιομηχανικών Ζωνών και δημιουργείται η πρώτη συγκέντρωση βιομηχανικών δραστηριοτήτων στην περιοχή των Οινοφύτων. Τα σχετικά νομοθετήματα, που ακολούθησαν είναι οι Ν. 3206/55 περί χωροθέτησης Βιομηχανικών Ζωνών, Ν. 4458/65, ο διευκρινιστικός νόμος 742/77 και τέλος ο Ν. 2545/97, ο οποίος ισχύει σήμερα με μερικές τροποποιήσεις, με σημαντική εκείνη της κατάργησης του άρθρου 15. Σημαντικό ρόλο για τη χωροθέτηση οργανωμένων βιομηχανικών ζωνών είχαν οργανισμοί, όπως ο ΟΒΑ (Οργανισμός Βιομηχανικής Ανάπτυξης) και αργότερα η υπό κρατικό έλεγχο ΕΤΒΑ. Με την ισχύουσα νομοθεσία η ίδρυση Βιομηχανικών Επιχειρηματικών Περιοχών (ΒΕΠΕ) ανατίθεται αποκλειστικά σε ιδιωτικούς φορείς. Η ΕΤΒΑ έχει ιδιωτικοποιηθεί, ωστόσο υπηρεσίες της κατέχουν σημαντική τεχνογνωσία και εμπειρία για την προώθηση των αναλόγων διαδικασιών και έργων. 31

34 Στο γενικό τίτλο ΒΕΠΕ εντάσσονται : 1) οι Βιομηχανικές Περιοχές (ΒΙ.ΠΕ), όπου μπορούν να ιδρυθούν βιομηχανικές μονάδες υψηλής όχλησης, 2) τα Βιομηχανικά Πάρκα (ΒΙ.ΠΑ.) με ίδρυση βιομηχανικών μονάδων μέχρι μέσης όχλησης, 3) τα Βιοτεχνικά Πάρκα (ΒΙΟ.ΠΑ.) με ίδρυση μονάδων χαμηλής περιβαλλοντικής όχλησης, και 4) οι Τεχνοπόλεις. Στο νόμο 2545/97 ορίζεται ότι με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης μπορούν να υπαχθούν στις διατάξεις του Νόμου και άλλες περιπτώσεις χωροθέτησης ειδικών βιομηχανικών δραστηριοτήτων. Η διάταξη αυτή μέχρι σήμερα ενεργοποιήθηκε για την υπαγωγή στις ΒΕ.ΠΕ. των Ναυπηγοεπισκευαστικών Ζωνών (ΝΑ.ΖΩ.). Η δυνατότητα αυτή είναι σημαντική γιατί επιτρέπει για παράδειγμα τη θεσμοθέτηση Ειδικών Περιοχών Βιομηχανικών ραστηριοτήτων Ελεγχόμενων Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και την υπαγωγή τους σε ήδη υφιστάμενο πλήρες σχετικό θεσμικό πλαίσιο. Σημαντική είναι η εφαρμογή των διατάξεων, που ισχύουν για την χωροθέτηση και την δημιουργία υποδομών στις άτυπες Βιομηχανικές Περιοχές Οινοφύτων, Σχηματαρίου παράλληλα με άλλα μέτρα και την εξέταση της δημιουργίας Ειδικής Βιομηχανικής Περιοχής για ομοειδείς μονάδες που παράγουν τοξικά απόβλητα, αναφέρονται επιγραμματικά οι κυριότερες φάσεις για τη δημιουργία ΒΕΠΕ σύμφωνα με το Ν. 2545/97. Φάσεις χωροθέτησης και λειτουργίας Β.Ε.ΠΕ. 1) ημιουργία Φορέα Ίδρυσης. 2) Σύνταξη μελετών και σχετικές εγκρίσεις. 3) Θεσμοθέτηση, χωροθέτηση και οριοθέτηση ΒΕΠΕ. Επίλυση ιδιοκτησιακών θεμάτων. 4) Έγκριση Ρυμοτομικού Σχεδίου. Πολεοδόμηση. Καθορισμός όρων δόμησης. 5) Υλοποίηση και εκτέλεση. 6) Πράξεις διαπιστωτικές της εκτέλεσης. 7) ημιουργία και μεταβίβαση αρμοδιοτήτων στο φορέα ιοίκησης ιαχείρισης της ΒΕΠΕ Νομικό πλαίσιο εξυγίανσης άτυπων βιομηχανικών συγκεντρώσεων Κρίσιμο θέμα βιώσιμης ανάπτυξης για την περιοχή αποτελεί η χρηματοδότηση για την κατασκευή υποδομών στην άτυπη βιομηχανική περιοχή των Οινοφύτων Σχηματαρίου. Ο Νόμος 2545/97, περί ΒΕΠΕ, που ισχύει δεν περιέχει τέτοια πρόβλεψη. Αντίθετα, ο νόμος 3325/05 έχει πρόβλεψη, αλλά μόνο για την Αττική. Συγκεκριμένα, στο δεύτερο μέρος του «Βιώσιμη Ανάπτυξη Αττικής» στο άρθρο 15 «Καθορισμός ζωνών περιβαλλοντικής αναβάθμισης» ορίζεται ότι «Με κοινή απόφαση των Υπουργών Ανάπτυξης και ΠΕ.ΧΩ..Ε. μπορούν να καθορίζονται 32