Αναπτυξιακή Ψυχολογία Ενότητα 4: Γονίδια & Περιβάλλον

Transcript

1 Αναπτυξιακή Ψυχολογία Ενότητα 4: Γονίδια & Περιβάλλον Διδάσκουσα: Ειρήνη Σκοπελίτη Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία

2 Σκοποί ενότητας Διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο η κληρονομικότητα ή/και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν την μετέπειτα ανάπτυξη του ανθρώπου Η ανθρώπινη ανάπτυξη είναι γονιδιακό αποτέλεσμα, αποτέλεσμα εμπειριών ή αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης των δύο αυτών παραγόντων; Τι μας κάνει να διαφέρουμε τόσο πολύ μεταξύ μας και συγχρόνως να μοιάζουμε μεταξύ μας περισσότερο από όσο μοιάζουν μεταξύ τους τα μέλη οποιουδήποτε άλλου είδους;

3 Περιεχόμενα ενότητας Ορισμοί Αλληλεπίδραση γονιδίων-περιβάλλοντος Το παράδειγμα της διοχέτευσης Γενετικές επιδράσεις στην ανθρώπινη συμπεριφορά Μελέτες γενετιστών Περιβαλλοντικές επιδράσεις στην ανθρώπινη συμπεριφορά Μεταλλάξεις

4 Ορισμοί Περιβάλλον: το σύνολο των πραγμάτων, των καταστάσεων και των συνθηκών που περιβάλλουν τον οργανισμό. Γονίδια: τα τμήματα ενός μορίου DNA που λειτουργούν ως γενετικές μήτρες της ανάπτυξης του οργανισμού. Γονότυπος Φαινότυπος Φάσμα αντίδρασης

5 Η μελέτη της αλληλεπίδρασης γονιδίων και περιβάλλοντος Σχέση γονιδίων-περιβάλλοντος περίπλοκη και συνεχής Περιβαλλοντικές παραλλαγές μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη του φαινότυπου (Albert Winchester, 1972) Πειραματικές προσεγγίσεις για τη μελέτη της αλληλεπίδρασης 1. Περιβάλλον σταθερό 2. Φαινότυπος σταθερός

6 Το παράδειγμα της Διοχέτευσης Η διεργασία που μεταβάλλει ορισμένα χαρακτηριστικά, σχετικά άτρωτα στις επιδράσεις του περιβάλλοντος, κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης (Conrad Waddington, 1947) Aντιπροσωπευτικό παράδειγμα διοχετευόμενης αναπτυξιακής διεργασίας Ικανότητα για λεκτική ανάπτυξη Προϊόν γενετικών μηχανισμών (Waddington) ή αποτέλεσμα πρώιμων αναπτυξιακών εμπειριών (Goolieb);

7 Γενετικές επιδράσεις στην ανθρώπινη συμπεριφορά Γενετιστές της συμπεριφοράς: ερευνητές που προσπαθούν να καταλάβουν πώς συνδυάζονται οι γενετικοί παράγοντες με τους παράγοντες του περιβάλλοντος για την παραγωγή των ατομικών διαφορών της συμπεριφοράς. Κληρονομησιμότητα: ο βαθμός στον οποίο μία συγκεκριμένη συμπεριφορά μπορεί να αποδοθεί σε γενετικούς παράγοντες.

8 Ηθικοί περιορισμοί Μελέτες γενετιστών Μελέτες οικογενειών: μελέτες που συγκρίνουν μέλη μίας οικογένειας για να διαπιστωθεί πόσο μοιάζουν ως προς ένα ή περισσότερα χαρακτηριστικά Μελέτες υιοθεσιών: μελέτες στις οποίες συγκρίνονται γενετικά συνδεόμενα άτομα τα οποία έχουν ανατραφεί σε διαφορετικό οικογενειακό περιβάλλον, για να διαπιστωθεί κατά πόσο είναι η κληρονομικότητα ή το περιβάλλον που επηρεάζει ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό

9 Περιβαλλοντικές επιδράσεις στην ανθρώπινη συμπεριφορά Το περιβάλλον όπως και τα γονίδια λειτουργεί ως δημιουργός διαφορών ανάμεσα στα μέλη μίας οικογένειας. Αδέλφια: 50% κοινά γονίδια. Όμως: ίδιο περιβάλλον διαφορετική αντιμετώπιση διαφορετικό περιβάλλον

10 Μεταλλάξεις Ένα σφάλμα στη διαδικασία αντιγραφής ενός γονιδίου το οποίο καταλήγει σε αλλαγή της μοριακής του δομής. Μεταλλάξεις σε σωματικά κύτταρα Μεταλλάξεις στο σπερματοζωάριο ή στο ωάριο Ωφέλιμες και μη μεταλλάξεις

11 Ερευνητικό ενδιαφέρον αναπτυξιακών ψυχολόγων από μελέτη γενετικών ανωμαλιών Αποκάλυψη τρόπων αλληλεπίδρασης κληρονομικότητας περιβάλλοντος Πρόληψη και βελτίωση ανωμαλιών Εύρεση τρόπων μείωσης του αντίκτυπου των ανωμαλιών στο παιδί και την οικογένειά του

12 Κοινές γενετικές ασθένειες Ασθένεια Μετάδοση Πρόγνωση Προγεν. εντοπισμός Κυστική ίνωση Σακχαρώδης διαβήτης Μυϊκή δυστροφία Μεσογειακή αναιμία 1 στις γεννήσεις 1 στους διαβητικούς 1 στους άνδρες κάτω των 20 1 στις 100 γεννήσεις σε πληθυσμούς υποτροπικών περιοχών Ελάχιστοι ενηλικιώνονται. Θανάσιμος αν δεν αντιμετωπιστεί. Έλεγχος με ινσουλίνη και διαιτολόγιο. Παράλυση και συχνά θάνατος έως τα 20. Ατονία, διόγκωση του ήπατος και του σπληνός, ενδεχόμενος θάνατος. Θεραπεύσιμη με μεταγγίσεις αίματος. ναι όχι ναι ναι

13 Σχετική Βιβλιογραφία Feldman, R.S. (2009). Εξελικτική Ψυχολογία: Δια βίου ανάπτυξη, Τόμος 1, (Επιμ. Η. Μπεζεβέγκης), Εκδόσεις Gutenberg. Keil, F. (2014). Developmental Psychology: The Growth of Mind and Behavior. USA: W. W. Norton & Company Inc. Lightwood, C., Cole, M., & Cole, S. R., (2015). Η Ανάπτυξη των Παιδιών (Ενιαίο), (Επιμ. Ζ. Μπαμπλέκου), Εκδόσεις Gutenberg. Miller, P. (2011). Theories of Developmental Psychology. New York: Worth Publishers. Shaffer, D.R. (2008). Εξελικτική Ψυχολογία, (Επιμ. Ε. Μακρή- Μπότσαρη), Αθήνα: Εκδόσεις Ελλήν. Τίτλος Ενότητας 13

14 Τέλος Ενότητας

15 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Πατρών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

16 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Πατρών, Σχολή Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών, Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Ειρήνη Σκοπελίτη, «Αναπτυξιακή Ψυχολογία». Ενότητα 4: Γονίδια & Περιβάλλον. Έκδοση: 1.0. Πάτρα Διαθέσιμο από τη δικτυακή δ ι ε ύ θ υ ν σ η : hops://eclass.upatras.gr/courses/pn1532/index.php?access=5742

17 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Crea ve Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] hop://crea vecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.