Ευτυχία και υλικά αγαθά

Transcript

1 ΤΡΙΜΗΝΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΚΟΥΡΟΥΝΙΩΤΩΝ - ΕΓΡΗΓΟΡΙΑΝΩΝ ΧΙΟΥ ΧΡΟΝΟΣ 17 ος, ΤΕΥΧΟΣ 67, ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ ΤΙΜΗ: 1 Πειραιώς 43, Αθήνα , FAX: , avlogiros@yahoo.gr ΑΡΘΡΑ - ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ - ΕΜΒΑΣΜΑΤΑ - Πέτρος Μοσχούρης, Βασ. Γεωργίου Β αρ. 17, Πειραιάς Ευτυχία και υλικά αγαθά Όσοι, φίλες και φίλοι αναγνώστες, έχουμε διαβεί το μεσοστράτι της ζωής και είχαμε την τύχη να δούμε το πρώτο φως του ήλιου στα πλάγια της Αμανής, να κάνουμε τα πρώτα μας βήματα στα πέτρινα καλντερίμια των χωριών της, να νιώσουμε τα πρώτα σκιρτήματα της νιότης στα πανηγύρια τους, γνωρίζουμε καλά τι θα πει φτώχεια, ανέχεια, αγώνας για τον επιούσιο. Οι περισσότεροι από μας μεγαλώσαμε με μπαλωμένα ρούχα και παπούτσια. Το κρέας στο πιάτο μας δεν υπήρχε παρά μόνο μια φορά το μήνα κι αυτό αν η σοδειά πήγαινε καλά. Το επίσημο κυριακάτικο γεύμα ήταν συνήθως μακαρόνια με σάλτσα. Μακαρόνια τρώγαμε κι όταν είχαμε κάποιο ξένο καλεσμένο σε τραπέζι. Οι λιχουδιές ήταν άγνωστες. Εκλιπαρούσαμε ικετευτικά τους πατεράδες μας τις Κυριακές, μετά την εκκλησία, να μάς δώσουν μισή δραχμούλα για να πάρουμε από το καφενείο του Σιταρά την πιο μικρή σοκολάτα «ΙΟΝ αμυγδάλου» ή τρία μπισκότα «μιράντα Παπαδοπούλου». Ακόμη και τα γλυκά του κουταλιού, που ήταν δικής μας παραγωγής, κρυμμένα τα χαν: «Αυτά είναι για τους ξένους», μάς έλεγαν κάθε φορά που τους ζητούσαμε βύσσινο γλυκό ή κεράσι. Όσο για παιχνίδια ήταν για μάς λέξη άγνωστη. Σπάνια, όταν ερχόταν κάποιος ξενιτεμένος συγγενής ή κανένας ναυτικός, έφερνε για τ αγόρια μικρά μεταλλικά αυτοκινητάκια και για τα κορίτσια μικρές κουκλίτσες ευτελούς αξίας. Την έλλειψή τους κάλυπτε η φαντασία μας. Φτιάχναμε αυτοσχέδια αυτοκινητάκια που για ρόδες είχαν τα αδειανά καρούλια του ραψίματος, για μπάλα είχαμε τα άδεια ντενεκεδάκια και τα κορίτσια έντυναν ξύλα ή πέτρες με παλιοκούρελα και τις έκαναν κούκλες. Στο σχολειό είχαμε μόνο ένα τετράδιο κι ένα μολύβι, όσο για τα βιβλία ήταν από δεύτερο, τρίτο και τέταρτο χέρι πολλές φορές. Όποιοι προχώρησαν στο Γυμνάσιο και Σ συνέχισαν τις σπουδές τους είχαν πραγματικό έρωτα με τα γράμματα. αυτό το περιβάλλον της απόλυτης φτώχιας και της ολοκληρωτικής ανέχειας ζήσαμε τα παιδικά μας χρόνια. Μεγαλώσαμε με όσα η ζωοδότρα γη της Αμανής μας χάριζε, αφού πρώτα οι γονείς μας την είχαν ποτίσει με τον τίμιο ιδρώτα τους. Ήταν λίγα, πολύ λίγα όσα είχαμε για να καλύψουμε τις βιοτικές μας ανάγκες. Αλλά ήταν ανεκτίμητα. Γνωρίζαμε τι τρώμε και τι πίνουμε. Όσα είχαμε ήταν αγνά φυσικά προϊόντα που τα απολαμβάναμε με κάθε μας αίσθηση. Και τα σεβόμασταν γιατί ήταν προϊόντα του κόπου μας. Αντίθετα σήμερα στο τραπέζι μας έχουμε πλήθος προϊόντων που απλόχερα μας προσφέρει το καταναλωτικό σύστημα, που έχει στηθεί με σκοπό το κέρδος, αμφιβόλου όμως, αξίας και ποιότητας. Στα ορεινά χωριά της Αμανής είχαμε λίγα άλλα είχαμε στοιχειώδη επάρκεια προϊόντων. Δεν κινδυνεύαμε να λιμοκτονήσουμε. Δεν λιμοκτόνησαν στην πείνα του Σήμερα αν κλείσουν τα σύνορα ο λαός μας θα λιμοκτονήσει πραγματικά. Θα ζήσει εικόνες φρίκης πολύ χειρότερες από εκείνες του 40. Δεν είχαμε υλικά αγαθά, αλλά δεν μας έλειπαν η χαρά, η ελπίδα το κέφι, η αισιοδοξία, η διασκέδαση! Ήμασταν ευτυχισμένοι! Κι εμείς, τα παιδιά, και οι μεγάλοι. Η δομή της κοινωνίας ήταν τέτοια που τα μέλη της στηρίζονταν σε σταθερές διαχρονικές αξίες κι ήταν αυτές ικανές να προσδώσουν νόημα στην ύπαρξή τους, σκοπό στη ζωή τους να τους απαγκιστρώσουν από την δεδομένη φτώχεια τους. Γι αυτό, παρά τη ανέχειά τους, ήταν χαρούμενοι και αισιόδοξοι άνθρωποι. Ζούσαν τη στιγμή, την κάθε στιγμή, με όλο τους το είναι. Είχαν άλλες αξίες Μπάνω από τα υλικά αγαθά, που τροφοδοτούσαν το συναίσθημά τους. ετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και τον αδελφοκτόνο εμφύλιο που ακολούθησε, μεγάλες μάζες του αγροτικού πληθυσμού μετακινήθηκαν στα αστικά κέντρα. Η δομή της ελλαδικής κοινωνίας, τόσο της αστικής όσο και της αγροτικής, σιγά αλλά σταθερά άλλαξε. Αρετές, αξίες, ιδανικά και παραδόσεις που για χρόνια ήταν οδηγοί και κανόνες της κοινωνικής συμπεριφοράς του Έλληνα αμβλύνθηκαν. Η επτάχρονη δικτατορία, άκομψα και στανικά προσπάθησε να επιβάλει στον ελληνικό λαό το τρίπτυχο «πατρίς, θρησκεία, οικογένεια». Το γεγονός αυτό αποκαθήλωσε στις συνειδήσεις μας αυτές τις διαχρονικές αξίες. Αξίες που από τη Τα φτωχικά ρούχα και τα εργατικά παπούτσια δεν ήταν ικανά να σβήσουν το γέλιο, τη χαρά και την ελπίδα από τα προσωπάκια των παιδιών του Δημοτικού Σχολείου Κουρουνίων (Σχολικό έτος , δάσκαλος Δημ. Ευαγγέλου) σύσταση του νεοελληνικού κράτους στάθηκαν ικανές να λειτουργήσουν ως η κοινή πολιτιστική συνισταμένη του ελληνικού λαού, ως συνεκτικός κρίκος των πολιτών. Στη μεταπολίτευση κάθε τι που είχε σχέση με την περίοδο της δικτατορίας και κάθε έννοια που χρησιμοποίησαν οι πρωτεργάτες της έγινε μισητό από το λαό. Η ένταξή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η τάση μιμητισμού, που ως λαό μας διακατέχει, ουσιαστικά εκμηδένισαν αυτές τις αξίες. Το κενό που δημιουργήθηκε από την έλλειψη αυτών των αξιών, ήρθαν οι παγκόσμιοι καιροσκόποι να το καλύψουν με υλικά αγαθά. Και μάλιστα με αγαθά που δεν ήταν καρπός της δικής μας παραγωγικής διαδικασίας αλλά προέρχονταν από δάνεια. Έτσι θεοποιήσαμε την ύλη. Ζούσαμε, ως χώρα, στην ευμάρεια με δανεικά! Η πολιτική ηγεσία του τόπου αποδείχθηκε μικρότερη των περιστάσεων. Αντί να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου και να ενεργοποιήσει τις παραγωγικές δυνάμεις του τόπου για να αντιστρέψει το αρνητικό ισοζύγιο εισαγωγώνεξαγωγών, συνέχισε να δανείζεται ολοένα και περισσότερο για να γίνει αρεστή στις μάζες. Με το αζημίωτο φυσικά, αφού όλο αυτό το εισέπραττε ως κομματικό κέρδος, το εξαργύρωνε με άκριτους ψήφους. Η πολιτική είναι η τέχνη να προβλέπεις το μέλλον και να δρας ώστε να προλαβαίνεις τις εξελίξεις. Στον τομέα αυτό-όπως και σε πολλούς άλλους- οι πολιτικοί μας απέτυχαν παταγωδώς. Καμιά πρόβλεψη, κανένας σχεδιασμός για το αύριο αυτού του τόπου δεν υπήρξε τα τελευταία τριάντα-τριανταπέντε χρόνια. Οι πολιτικοί ηγέτες μας, στην πλειονότητά τους, αρκούνται στη διαχείριση της εξουσίας. Δεν εμπνέουν τους πολίτες, δεν συνεγείρουν συνειδήσεις, δεν παράγουν πολιτική. Αναλίσκονται στις δημόσιες εμφανίσεις στα τηλεοπτικά παράθυρα για να διατηρήσουν την αναγνωρισιμότητά τους και στην ικανοποίηση των μικροαιτημάτων των ψηφοφόρων, που σκοπό έχει να διαφυλάξουν την πελατεία τους και να αυξήσουν τον αριθμό των ψήφων τους. Η πρακτική αυτή έχει δηλητηριάσει τη ζωή των νεοελλήνων. Έχει απαξιώσει τους πολιτικούς στην συνειδήσεις των υγιώς σκεπτομένων πολιτών, έχει αποκόψει τους ικανούς και τους έντιμους από το στίβο της πολιτικής. Όλα αυτά μας οδήγησαν Δ σε πνευματική και πολιτιστική αποδυνάμωση εν είναι η οικονομική κρίση το μείζον πρόβλημα του τόπου μας. Είναι πρωτίστως η πνευματική και πολιτιστική έκπτωση που έχει διαβρώσει τα θεμέλια του Ελληνικού οικοδομήματος. Ήμασταν πένητες, πενήντα χρόνια πριν, αλλά είχαμε χαρά, είχαμε ελπίδα, ήμασταν αισιόδοξοι. Είχαμε αξίες και ιδανικά ικανά να μας κάνουν να ξεπεράσουμε τη φτώχεια μας. Με τη θεοποίηση των υλικών αγαθών η οικονομική κρίση δεν οδηγεί μόνο στη φτώχεια και την ανέχεια. Οδηγεί στην κατάθλιψη, στην απαισιοδοξία. Σκοτώνει τη χαρά και την ελπίδα, τα όνειρα των νέων. Και χώρα με νέους δίχως όνειρα κι ελπίδα δεν έχει μέλλον. Στο χέρι μας είναι να επαναφέρουμε στη ζωή μας αυτές τις αξίες και τα ιδανικά, έτσι ώστε η διαφαινόμενη πενία να μη γίνει πρόξενος δυστυχίας. Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΟΥ Δ.Σ. ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΟΥ «ΑΥΛΟΓΥΡΟΥ» ΕΥΧΟΝΤΑΙ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΚΟΥΡΟΥΝΙΩΤΕΣ ΚΑΙ ΕΓΡΗΓΟΡΙΑΝΟΥΣ ΚΑΙ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΜΑΣ ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ

2 2 ΑΥΛΟΓΥΡΟΣ ΣΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΤΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΚΑΙ ΞΩΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΟΙ ΒΙΟΙ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ Η ΚΥΡΑ ΤΟΥ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΥΣ - Η ΚΥΡΑ ΤΗΣ ΑΜΑΝΗΣ Μέρος πρώτο Παρέστη η Βασίλισσα εκ δεξιών Σου Εν ιματισμώ διχρύσω περιβεβλημένη Πεποικιλμένη. (Ψαλμ. ΜΔ, 10) Αντικρύζοντας την Αμανή από τα Κουρούνια, το βλέμμα του θεατή δεν μπορεί παρά να αντικρύση δυό μικρά ξωκκλησάκια να προβάλλουν «επί τας σχισμάς των ορέων», κατά το ψαλμικό, σαν «κυκλάμινα στου βράχου τη σχισμάδα», για να θυμηθούμε τον ποιητή της Ρωμηοσύνης. Το πρώτο, στην κορυφογραμμή της Αμανής, σήμερα κάτω από τον ακαλαίσθητο όγκο της κεραίας της κινητής τηλεφωνίας (αναγκαίου ίσως κακού για τους κατοίκους των απομονωμένων χωριών μας), είναι αφιερωμένο στο Γενέθλιον, τη Γέννησι, δηλαδή, της Θεοτόκου και εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου. Ανήκει σε αδελφότητα της Ποταμιάς και είναι η γνωστή σε όλους τους κατοίκους της Αμανής ως «Δέσποινα». Αυτό είναι άλλωστε στην ελληνική του απόδοσι το όνομα της Παναγίας μας: Μαριάμ (που έχει από τους Αποστολικούς ακόμα χρόνους εξελληνισθεί σε Μαρία) σημαίνει Δέσποινα, Κυρία. Το δεύτερο, καθώς το βλέμμα κατεβαίνει το βουνό (αν και συνηθέστερα σ αυτό πέφτει πρώτα), είναι η Απάνω Παναγιά. Κουρουνιώτικο, αφιερωμένο στην πάνσεπτη Κοίμησι της Κυρίας Θεοτόκου και πανηγυρίζει στης 15 και στις 23 Αυγούστου, οπότε γίνεται και η απόδοσι της εορτής. Συμπτωματικά (πόσο συμπτωματικά, άραγε;) οι προπάτορές μας έκτισαν σ αυτά τα δύο σημεία του βουνού δυό ναΰδρια που συνδέονται με την αρχή και το τέλος της επιγείου ζωής της Μητέρας του Θεού. Ωστόσο δεν υπάρχουν μόνον αυτά τα δυό αφιερωμένα στη Χάρι Της. Πουθενά, άλλωστε, στη Ελλάδα και ιδιαίτερα στα Αιγαιοπελαγίτικα νησιά δεν υπάρχει τόπος που να μην έχει αφιερώσει μεγάλο αριθμό εξωκκλησιών στις Θεομητορικές εορτές. Έτσι, στ Αγιάσματα, ο μακαρίτης παπα Μακάριος ο Σπανός, έκτισε το μικρό μοναστηράκι που το αφιέρωσε στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, τη γνωστή μας Ευαγγελίστρια, το οποίο σήμερα διατηρούν οι Εγρηγοριανοί. Ενώ κοντά στη θάλασσα των Αγιασμάτων υπάρχει το εκκλησάκι που είναι αφιερωμένο σε θαύμα της Τιμίας ζώνης της Θεοτόκου, την Παναγία τη Ζώνη, όπως έχει επικρατήσει να λέγεται, και εορτάζει στις 31 Αυγούστου. Η προσκυνηματική περιήγησί μας καταλήγει και πάλι στα Κουρούνια, στην Κάτω Παναγιά. Το ναΰδριο είναι αφιερωμένο σ ένα ακόμη υπερφυές θαύμα της Παναγίας στα πρώτα βυζαντινά χρόνια, που έλαβε χώρα στη Κωνσταντινούπολι, εκεί που βρίσκεται σήμερα το Αγίασμα του Μπαλουκλί, εξαιτίας του οποίου θαύματος πήρε το όνομα «Ζωοδόχος Πηγή». Φυσικά όλη η Αμανή (όπως και όλη η Χίος και κάθε κόγχη της Ρωμηοσύνης) είναι διάσπαρτη από εκκλησάκια αφιερωμένα στη Χάρι Της. Εμείς αναφέρουμε εκείνα που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, σχετίζονται περισσότερο με τα Κουρούνια και τον Εγρηγόρο, άμεσα ή έμμεσα. Ηθελημένα ή τυχαία (που δεν το νομίζω) τα ξωκκλήσια αυτά καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του κύκλου των Θεομητορικών εορτών. Λείπουν τα Εισόδια και η Υπαπαντή για να είναι συμπληρωμένος ο κύκλος. Και καλούμεθα να μιλήσουμε για την Πλατυτέρα των Ουρανών, το πρόσωπο που αποτελεί το μεθόριο της κτιστής και της Άκτιστης φύσεως, την Τιμιωτέρα και Υψηλοτέρα των Αγγελικών Ταγμάτων, τη Γέφυρα και την Κλίμακα του Θεού προς τους ανθρώπους και των ανθρώπων προς τον Θεό. Πολλές φορές, καθώς μελετούσα κείμενα μεγάλων Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας που είναι αφιερωμένα στην Κυρία Θεοτόκο, παρατηρούσα ότι εκφράζονται με απίστευτη συστολή, θεωρώντας τους εαυτούς τους παντελώς αναξίους να μιλήσουν για Κείνην. Δεν κρύβω ότι, μερικές φορές, είχα βαθειά μέσα μου τον λογισμό ότι οι ενδοιασμοί τους αυτοί ήταν λίγο υπερβολικοί, ώσπου έλαχε και σε μένα ο κλήρος να πρέπει ν αναφερθώ σ Αυτήν. Και τώρα, αμήχανος βλέπω, εξ ιδίας πείρας πλέον, το πόσο δικαιολογημένη ήταν η συστολή τους αυτή. Και αν εκείνοι οι Θεοφόροι Πατέρες, τα ουρανομήκη αναστήματα, έκριναν εαυτούς αναξίους να μιλήσουν για το Άφραστο αυτό Θαύμα, το τελειώτερο δημιούργημα του Θεού, το πάνω από ανθρώπους και αγγέλους, ποια συναισθήματα θα πρέπει να διακατέχουν αυτόν που τολμά να ψελλίση αυτές τις αράδες στη Χάρι Της, «τον πρότερον όντα βλάσφημον και διώκτην και υβριστήν»,(για να δανειστούμε τα λόγια του Αποστόλου των Εθνών από την Α προς Τιμόθεον επιστολή του); Εκφράζονται σ ένα μικρό μόνο βαθμό με τα λόγια που απηύθυνε στον Θεό ο μέγας εν Πατριάρχαις Αβραάμ, όταν Τον παρακάλεσε να λυπηθή τα Σόδομα: «Νύν ηρξάμην λαλήσαι προς τον Κύριόν μου, εγώ δε ειμί γή και σποδός». Σίγουρα λοιπόν κατά τη αξία Της δεν θα μπορέσουμε να Την εγκωμιάσουμε, θα ήταν αναίδεια και να σκεφτούμε κάτι τέτοιο. Θα προσπαθήσουμε να μιλήσουμε γι Αυτήν στο βαθμό των περιορισμένων δυνατοτήτων μας, στηριγμένοι στην Ιερά Παράδοσι της Εκκλησίας και στα κείμενα των Θεοφόρων Πατέρων μας. Και Εκείνη, δι ευχών τους, ας κατευθύνη το νού και το χέρι μας. Ποια ήταν, λοιπόν, η ταπεινή και άσημη Κόρη της Ναζαρέτ, που επρόκειτο να γίνει το όργανο για την σωτηρία των ανθρώπων; Ποια ήταν Εκείνη που είναι η Πλατυτέρα των Ουρανών, η «μετά Θεόν θεός», κατά την έκφρασι των Πατέρων; Αιώνες πριν την Γέννησί Της, ο προπάτοράς της ο προφήτης και βασιλιάς Δαυΐδ, για τον οποίον ο Ίδιος ο Θεός είπε «εύρον τον Δαυΐδ τον υιόν του Ιεσσαί άνδρα κατά την καρδίαν μου», έβλεπε την μέλλουσα Δόξα Της εν Πνεύματι Αγίω και την αποτύπωσε στον Ψαλμό που παραθέσαμε στην αρχή του κειμένου: Παρέστη η Βασίλισσα εκ δεξιών Σου, εν ιματισμώ διχρύσω περιβεβλημένη, πεποικιλμένη. (Ψαλμ. ΜΔ, 10). Η ιστορία ξεκινάει από πολύ παληά και θα ήταν καλύτερο να την πιάσουμε από την αρχή. Ξεκινάει από την εξορία των πρωτοπλάστων από τον Παράδεισο στον κόσμο της πτώσεως, της φθοράς και του θανάτου, στην κοιλάδα του κλαυθμώνος όπου με κόπο και μόχθο θα εξασφάλιζαν τα προς το ζήν σε ένα φυσικό περιβάλλον που αρνείτο να τους υπακούσει, υπόδουλοι στον δολερό εχθρό που τούς εξαπάτησε λέγοντάς τους ότι μπορούν να γίνουν θεοί από μόνοι τους, χωρίς τον Θεό (και τον ίδιο μύθο συνεχίζει να υποβάλλει στους ανθρώπους ανά τους αιώνες), μέχρις ότου θα γευόταν και τον βιολογικό θάνατο, που γινόταν πλέον κληρονομιά του ανθρωπίνου γένους και θα επέστρεφε στο χώμα από το οποίο πλάστηκε: «ότι χούς εί και εις χούν απελεύση». Ωστόσο, ο Φιλεύσπλαχνος και Φιλάνθρωπος Δημιουργός τους, είχε ήδη έτοιμο το σχέδιο της σωτηρίας τους που θα επραγματοποιείτο στον κατάλληλο χρόνο. Και μη θέλοντας να τους αφήσει απαρηγόρητους, καθώς απομακρύνοντο από την αρχαία τους πατρίδα, τους δίνει την υπόσχεσι ότι δεν θα τους εγκαταλείψη και ότι κάποια στιγμή ο θάνατος και ο άδης θα έχαναν την κυριαρχία τους στο ανθρώπινο γένος. Τα λόγια του Θεού προς τον αρχέκακο όφι είναι αυτά, όπως τα διασώζει ο Θεόπτης Μωυσής στο βιβλίο της Γενέσεως: «και έχθραν θήσω ανά μέσον σου και ανά μέσον της γυναικός και ανά μέσον του σπέρματός σου και ανά μέσον του σπέρματος αυτής. Αυτός σου τηρήσει την κεφαλήν και σύ τηρήσεις αυτού την πτέρναν» (Γεν. γ 15) Θα βάλω, λέει, έχθρα ανάμεσα σε σένα και στο σπέρμα της γυναικός(υπαινισσόμενος τη άσπορη σύλληψι του Χριστού) μέχρις ότου κάποιος από τους απογόνους της θα σου συντρίψη το κεφάλι, ενώ εσύ θα του δαγκώσης τη φτέρνα (εξ ού και ο χαρακτηρισμός του Διαβόλου ως «πτερνιστού» που βρίσκουμε σε διάφορα Ιερά Κείμενα). Με το δάγκωμα στη φτέρνα υπονοείται ο σταυρικός θάνατος και το Πάθος του Σωτήρος Χριστού (κατά την ανθρωπίνη Του φύσι) ενώ με την συντριβή της κεφαλής του όφεως (αυτός σου τηρήσει την κεφαλήν) αινίσσεται το σωτηριολογικό Του έργο και η Ανάστασί Του, η συντριβή του παλαίφατου εχθρού των ανθρώπων και του Θεού, η νίκη κατά του θανάτου και η επάνοδος του ανθρώπου στην αιώνια και ασάλευτη Βασιλεία. Έτσι ο άνθρωπος εγκαταλείπει τον πρώτο Παράδεισο και εισέρχεται σ αυτή τη δύσκολη ζωή, όχι όμως χωρίς ελπίδα. Ι.Ν.Ζ. Σημείωση: Το κείμενο τού συγγραφέα είναι γραμμένο στην πολυτονική γραφή και διατηρεί την ιστορική ορθογραφία. Για τεχνικούς λόγους το δημοσιεύουμε μονοτονική γραφή, διατηρήσαμε, όμως, την ιστορική του ορθογραφία Αυλόγυρος Τρίμηνη Έκδοση των Απανταχού Κουρουνιωτών - Εγρηγοριανών Χίου ΚΩΔ. ΥΠ. ΤΥΠΟΥ 4495 Ιδιοκτήτης: Σύλλογος Κουρουνιωτών και Εγρηγοριανών Χίου Αττικής «Ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος» Πειραιώς 43, Αθήνα Τηλ.: Fax: Εκδότης και υπεύθυνος σύμφωνα με το νόμο: Δημήτρης Γεντής Πρόεδρος του Συλλόγου Συντάσσεται από την Επιτροπή αποτελούμενη από τους: Iωάννη Ν. Ζαννή, Ισίδωρο Π. Κατσαρό, Γιώργο Β. Κεφάλα, Πέτρο Ι. Μοσχούρη, Στέλιο Γ. Μιχαλάκη Επιμέλεια έκδοσης: Πέτρος Ι. Μοσχούρης Διόρθωση δοκιμίων: Φωφώ Μαυρουκάκη-Κατσαρού Καλλιτεχνική επιμέλεια: Βασίλης Ι. Κυριακάκης, Τηλ.: Τυπογραφείο: Κοτσάτος Σταμάτης & Σία Ο.Ε. Μαρίνου Αντύπα 4, , Ηλιούπολη, Τηλ.: , Fax: Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν την προσωπική γνώμη εκείνων που τα υπογράφουν.

3 ΑΥΛΟΓΥΡΟΣ 3 ΜΝΗΜΗ ΚΩΣΤΑ Δ. ΠΕΡΡΙΚΟΥ Ο λόγος του επίκαιρος όσο ποτέ άλλοτε Από τη σελίδα κοινωνικής δικτύωσης (facebook) του Καπετάν Μιχάλη Καριάμη, αλιεύσαμε το παρακάτω κείμενο που είναι αφιερωμένο στη μνήμη του μαρτυρικού ήρωα της Εθνικής Αντίστασης Κώστα Περρίκου. Ο Καλλιμασιώτης ήρωας, εκτός από τη ζωή του, στον αγώνα για την ελευθερία του τόπου, μας έδωσε και πολύτιμα κείμενα, ακριβή παρακαταθήκη στις ερχόμενες γενιές. Κείμενα που στις μέρες μας είναι περισσότερο από κάθε Τώρα που ο λαός μας, για μια ακόμα φορά, παίζει το ρόλο του πειραματόζωου σε σχέδια ασκήσεων των παγκόσμιων τοκογλύφων, χωρίς να το θέλω αναλογίζομαι πόσο επίκαιρος και διαχρονικός είναι ο λόγος και οι υποθήκες του Η προτομή του Χιώτη ήρωα της Εθνικής Αντίστασης Κώστα Δ. Περρίκου, που βρίσκεται στην αρχή του πεζόδρομου της οδού Γλαύστωνος στο κέντρο της Αθήνας. Περρίκου. Και όμως ενώ ο ήρωας μας εν καιρό πολέμου ήταν ήρεμος και αισιόδοξος, εγώ είμαι γεμάτος φόβους αγωνία και έλλειψη πίστης σε ότι απορρέει από τους πολιτικούς μας και την Ευρωπαϊκή παρέα τους. Φοβάμαι πως με την εξαθλίωση που επιβάλλουν, για να μας τιμωρήσουν, η κοινωνική αναταραχή έρχεται ολοταχώς! Το αλόγιστο οικονομικό βάρος που επέβαλαν, με το έτσι θέλω, θα επιφέρει έκρηξη αγανάκτησης του κάθε απελπισμένου άνθρωπου και δυστυχώς είμαστε πια πάρα πολλοί αγανακτισμένοι και καθημερινά γινόμαστε περισσότεροι. Αδύναμος, μοιρολατρικά παρακαλώ «Αδέρφια μου, μη φαγωθούμε μεταξύ μας». Προφητικός για τα σημερινά τεκταινόμενα λέγει: «...η κοινωνία μας, μέσα στην οποία δραστηριοποιείται ο πολίτης, χρειάζεται αλλαγή δομών που τον εκφράζει απόλυτα, ώστε να αποκλείει από τον κάθε πολιτικάντη να διαφοροποιείται από τη λαϊκή εντολή»... «Σε αυτή την απάτη που διεπράττετο εις βάρος μας συμβάλαμε άθελά μας και εμείς αφήνοντας τους εαυτούς μας ανοργάνωτους και χωρίς καμιά συνοχή, θύματα του πρώτου τυχόντος εκμεταλλευτού» Αναφερόμενος στο λαό, υπενθυμίζει πως: «Είμαστε η ισχυρότερη ποσοτικώς και ποιοτικώς μερίς της κοινωνίας, αλλά, ταυτοχρόνως, και η ποιο ανοργάνωτη. Δεν μας φοβίζει ούτε μας φόβιζε η θυσία στον βωμό του καθήκοντος αλλά δεν μπορούμε πλέον να ανεχθούμε την αισχρά εκμετάλλευση του πατριωτισμού μας και του αίματός μας»... * * * * * * * * * * * * * * «Ο δρόμος μας λόγω των σφαλμάτων του παρελθόντος είναι μακρύς, σκληρός και δύσκολος. Ο μόνος τρόπος για να φθάσουμε στο τέρμα είναι η οργάνωσή μας» Για τους πολιτικούς ταγούς μας: «... το πρόβλημα παρουσιάζεται ακόμη οξύτερο γιατί δυστυχώς μέχρι σήμερα, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, αυτοί που μας διοικούσαν ήσαν οι αναξιώτεροι των ανθρώπων. Κατατριβόμενοι στην καφενειακή μικροπολιτική, στην συναλλαγή, στην εξυπηρέτηση των ατομικών συμφερόντων, δεν έκαναν τίποτα δημιουργικό για τον τόπο μας...» «Η Ελληνική άρχουσα τάξη και οι Έλληνες πολιτικοί δε στάθηκαν στο ύψος που απαιτούσε και απαιτεί η πραγματικότης.» Για την πατρίδα μας: «Είμαστε από τα πιο οπισθοδρομικά κράτη της Ευρώπης. Στην παιδεία, στη γεωργία, στη βιομηχανία, στο βιοτικό και μορφωτικό επίπεδο υστερούμε» Για την κοινωνική κατάσταση: «Η κοινωνία έχασε τη συνοχή της, γιατί τα άτομα έχασαν την αλληλεγγύη των με επακολουθήματα τις συχνές κοινωνικές αναστατώσεις, τις κοινωνικές αδικίες και καταπιέσεις...»... «Πιστεύουμε ότι η ενότης της κοινωνίας προϋποθέτει απαραιτήτως την εξύψωση της ατομικής αξίας ως τον μόνον συντελεστή της ατομικής προόδου»...«πιστεύουμε στην Κοινωνική Δικαιοσύνη ως θεμέλιο της κοινωνικής ενότητας»...«εννοούμε την εξασφάλιση των ιδίων δυνατοτήτων προόδου για όλους». Μας προτρέπει: «Έχουμε καθήκον ιερό, όλοι εμείς οι αγωνιζόμενοι νέοι ασχέτως κοινωνικής, οικογενειακής και οικονομικής προελεύσεως να ενωθούμε και να προετοιμασθούμε να πάρουμε την τύχη στα χέρια μας. Τα προβλήματα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε είναι πολλά και δύσκολα. Πρέπει από τώρα να ενωθούμε και να προπαρασκευασθούμε για να μπορέσουμε να πραγματοποιήσουμε την πραγματικά βαριά αλλά ευγενή αποστολή μας» Για το αυτονόητο των ευθυνών όλων αυτών μου μας έφεραν ως εδώ: «Για να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε μια ηθική κοινωνία πρέπει να εμφυσήσουμε στον λαό το αίσθημα της δικαιοσύνης. Για να το επιτύχουμε πρέπει να τιμωρήσουμε αυστηρά και παραδειγματικά τις αδικίες που διέπραξαν και διαπράττουν οι κατακτητές και τις προδοσίες που έκαμαν και κάνουν πολλοί Έλληνες, συνεργαζόμενοι με τον εχθρό και εκμεταλλευόμενοι την σημερινή δυστυχία του Λαού μας προς ίδιον όφελος» «Την τιμωρία αυτή δεν την βλέπουμε ως εκδίκηση, αλλά ως την απονομή της δικαιοσύνης.» άλλη εποχή επίκαιρα. Και είναι, πιστεύουμε, ευθύνη και υποχρέωση, όλων όσων διαθέτουν δημόσιο λόγο να τα προβάλλουν. Διαβάστε τα παρακάτω αποσπάσματα από τα κείμενα του Περρίκου, έτσι όπως τα έχει σταχυολογήσει ο Καπετάν Μιχάλης, για να διαπιστώσετε πόσο τραγικά επίκαιρες είναι οι επισημάνσεις του και πόσο προφητικός είναι ο λόγος του. Υπενθυμίζει στους ανάλγητους και ανάξιους προφεσόρους που αποφασίζουν γιατην τύχη του λαού μας: «Πιστεύουμε ότι η παροχή εργασίας σε κάθε πολίτη εξασφαλίζουσα μια αξιοπρεπή και χωρίς στερήσεις συντήρηση αυτού και της οικογένειάς του αποτελεί ιερά υποχρέωση της πολιτείας και απαραβίαστο δικαίωμα του πολίτου» Αλήθεια, πόσο προφητικός και τραγικά επίκαιρος αυτός ο ένστολος οραματιστής. Να γιατί ηθελημένα τον κρατούν στην αφάνεια. Τα λόγια του είναι Κοινωνικό Ευαγγέλιο το οποίο ανοίγει τα μάτια και την ευρύτητα σκέψης... Άρα «Απαγορευμένος Καρπός» από τους εξουσιαστές του κόσμου και τους ανίερους εκμεταλλευτές του κόπου και του ιδρώτα των ανθρώπων. Οι κήρυκες του μίσους και της συμφοράς, αυτές τις φοβερές ημέρες που περνάμε, κάνουν κάθε τι δυνατό να μας σύρουν σε κοινωνικό αδιέξοδο, με όλα τα επακόλουθα και ότι συνεπάγεται από αυτές τις καταστάσεις του ολέθρου και της συμφοράς. Ας σταθούμε στο ύψος μας...ας γίνουμε ΟΛΟΙ μια γροθιά για να μην περάσουν τα Εθνοκτόνα, σχέδιά τους για φτωχοποίηση της χώρας μας. Ας σταθούμε στο ύψος μας! Ας υπερβούμε τους εαυτούς μας το οφείλουμε στην Ιστορία μας. Το οφείλουμε στα Παιδιά και τα Εγγόνια μας... Το οφείλουμε στους Εαυτούς μας να μην επιτρέψουμε τα σχέδιά τους να πάρουν σάρκα και οστά. Είμαι υποχρεωμένος να τονίσω πως μετά την, όχι τυχαία, καταστροφή της προτομής του Κώστα Περρίκου από τον όχλο, ο Χιολάτρης κ. Γιώργος Ν. Μπαχάς, εκδότης του περιοδικού «ΝΕΜΕCIS», μας έδωσε τη χαρά να ατενίζουμε και πάλι τη μορφή του ήρωα μας, στο σημείο που κάποτε μεγαλούργησε με την παλληκαριά και την τόλμη του. Τονίζω τη σεμνή παρουσία του ιπτάμενου της Πολεμικής Αεροπορίας, συμπατριώτη μας, Παντελή Βατάκη, του οποίου το πόνημα για τη ζωή και το έργο του ήρωά μας, πρέπει οπωσδήποτε να βοηθήσουμε να εκδοθεί. Οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ στους κκ Σταμάτη Μανέ Ισίδωρο Πρώιο- Κωστή Ντούλη, οι οποίοι τιμούν πάντα την εκδήλωση με την παρουσία τους αλλά και τον κ. Σωτήρη Κόλια, από την Ορεινή Κορινθία ο οποίος έδωσε το πολύτιμο παρόν του εκθέτοντας τους συμπατριώτες μας για την αδικαιολόγητη απουσία τους. Μιχάλης Γ. Καριάμης Συνταξ. Πλοίαρχος Ε.Ν Ελάχιστος μεταξύ του γένους των ανθρώπων

4 4 Μνήμη Γειασουγιάννη Tου Γιάννη Μιχαλάκη Οι εκδηλώσεις του Συλλόγου μας, δίνουν την ευκαιρία σε όσους νοσταλγούς επιμένουν να τις παρακολουθούν, να κάνουν αναφορές στα περασμένα χρόνια και να ξαναζωντανεύουν με τις αφηγήσεις τους ανθρώπους που πια δε βρίσκονται ανάμεσά μας. Έτσι, σε πρόσφατη εκδρομή, έτυχε να κάθομαι μέσα στο πούλμαν, δίπλα στα ξαδέρφια Γιάννη Ν. και Στέλιο Γ. Μιχαλάκη. Και ανάμεσα στα άλλα θέματα, φέραμε στη συζήτησή μας τον παππού τους Γιάννη Ν. Μιχαλάκη, γνωστό στο χωριό μας ως «Γειάσουγιάννη». Τους υποσχέθηκα, ότι θα έγραφα ένα σημείωμα. Επαλήθευσα, όμως, από την ανάποδη, μια ρήση που λέει ότι αν θέλεις μια δουλειά σου να διεκπεραιωθεί γρήγορα, να την αναθέσεις σε έναν άνθρωπο πολυάσχολο. Επειδή δε εγώ είμαι «τεμπέλης» συνταξιούχος πέρασε κοντά ένας χρόνος να υλοποιήσω την υπόσχεσή μου. Ο «Γειάσουγιάννης» ήταν πρώτος ξάδελφος του πατέρα μου, είχαν πολύ καλές σχέσεις και ήταν τακτικός επισκέπτης στο σπίτι μας. Τα χρόνια που τον θυμάμαι εγώ, κρατούσε ένα μπαστούνι με το οποίο χτυπούσε δυνατά την πόρτα μας. Εμείς, τα παιδιά, τρομάζαμε, η μητέρα μου, όμως, που τον ήξερε πια, χαμογελούσε και σχολίαζε στον πατέρα μου. «Έλα, ο ξάδερφός σου ο «Γειάσουγιάννης» μας θυμήθηκε». Κι έσπευδε να του ανοίξει την πόρτα. Συνήθως καθόταν σε ένα σκαμνί, κάτω από τη ξύλινη σκάλα που οδηγούσε στο πατάρι του σπιτιού μας. Ένα βράδυ, όμως, όπως σηκώθηκε απρόσεκτα για να φύγει, έδωσε μια γερή κουτουλιά στη σκάλα. Έβγαλε ένα «Ωχ!!», έπιασε το κεφάλι του, βρήκε όμως, αμέσως το χιούμορ του και σχολίασε: «Ευτυχώς δεν την εκρέμμισα!» Η πρώτη μου ανάμνηση είναι από τα χρόνια της κατοχής. Είχε φτιάξει τότε έναν κήπο κάτω από το σπίτι του στο Φτανάδο, εκεί που έμενε η κόρη του η Μαριγώ μαζί με τα παιδιά της Γιάννη (Κυριακάκη) και Ευαγγελία (ΚυριακάκηΦραγκιαδάκη). Οι κότες της γειτονιάς, όμως, πήγαιναν και του κατέστρεφαν τον κήπο. Όταν, λοιπόν, ήρθε στο χωριό μας ο Ειρηνοδίκης, ο μπάρμπα Γιάννης παραπονέθηκε και ζήτησε να τιμωρηθούν οι ιδιοκτήτες των ορνίθων. Ο δικαστής, όμως, τον έβαλε μπροστά σ ένα δύσκολο δίλλημα: «Η κόρη σου έχει κότες;» τον ρώτησε. «Έχει» «Πηγαίνουν κι εκείνες μέσα στον κήπο σου;» «Ε, δεν θα πηγαίνουν;» «Τότε, λοιπόν, να τιμωρήσω την κόρη σου;» Ο μπάρμπα Γιάννης χαμογέλασε, «Ε, όχι και την κόρη μου», είπε και έφυγε απογοητευμένος που δεν κατάφερε να λύσει το πρόβλημά του. Τον θυμάμαι, ακόμη, καβάλα στο γάιδαρό του να βγάζει από την μπροστέλα του ξερόσυκα, να τα κοπανάει πάνω στο σαμάρι μ ένα σφυράκι μέχρι να μαλακώσουν και μετά να τα τρώει. Δεν του είχαν απομείνει δόντια και τα χρόνια εκείνα μασέλες φορούσαν μόνο οι πλούσιοι Χωραΐτες. Το ίδιο πρόβλημα δοντιών είχε και η γυναίκα του η Αργυρώ, η οποία καθόταν στο κατώφλι της εξώπορτάς της και όποια χωριανή κοπέλα περνούσε από κεί την παρακαλούσε να της μασήσει αμύγδαλα, σύκα ή καρύδια και να της τα βάλει στο στόμα, αφού διαφορετικά δεν μπορούσε να τα φάει. Μερικές κοπέλες, μάλιστα, απέφευγαν να περάσουν έξω από το σπίτι της γιατί σιχαίνονταν να μπουν στη διαδικασία αυτή. Το αγαπημένο χωράφι του «Γειάσουγιάννη» ήταν το «Περιβόλι» στην «Περασιά» λίγο πριν από τα «Γαλάτου». Είχε δικό του μπόλικο νερό και είχε φτιάξει ένα ωραίο μικρό δικό του παράδεισο. ΑΥΛΟΓΥΡΟΣ Κτηματολόγιο του 1904 Από τις στήλες του Αυλόγυρου, με την ευκαιρία της δημοσίευσης δύο άρθρων για τον αναδασμό από τον φίλο γεωπόνο κ. Γιάννη Κεφάλα, είχαμε καταθέσει, μεταξύ των άλλων, την άποψη πως ο αναδασμός ακόμη και καμία άλλη υπηρεσία να μην είχε προσφέρει στους κατοίκους των χωριών μας, θα είχε κατοχυρώσει στον καθένα μας την περιουσία του με τίτλους κυριότητας και με επίσημα έγγραφα. Η έλλειψη κτηματολογίου στα μέρη μας -όπως και σε πολλά άλλα μέρη της Ελλάδας- ταλαιπωρεί σήμερα και φαίνεται πως ταλαιπωρούσε τους προγόνους μας ήδη από τον προηγούμενο αιώνα. Διαβάστε το παρακάτω έγγραφο με ημερομηνία 9 Μαΐου 1904 που διευθετεί μέρος της περιουσίας δύο αδελφών, του Αλέξανδρου Σαραντινού και της Σοφίας Μ. Λιάπη. Το έγγραφο αυτό έχει τη σφραγίδα της Δημογεροντίας και τις υπογραφές των γερόντων. Το έγγραφο αυτό γράφει: «Διά της παρούσης σημειώσεως αποδεικνύεται η διαφορά των όσα χωράφια πλάγια έχουν αμοίραστα ο Αλέξανδρος Σαραντινός και η Σοφία Μ. Λιάπη, ήτοι τα εκ Μητρός αυτών προερχόμενα αδελφικά κτήματα, άτινα ονομαστικώς έχουν ως εξής: Πρώτον μία σποριά εις την Ακονόπετραν, έτερα τα χωράφια τα Χιονάδικα εις την Καστανιάν, έτερην μίαν σποριάν εις τα Παλαιά Ο Γιάννης Ν. Μιχαλάκης γνωστός στα Κουρούνια ως «Γειασουγιάννης» Εκεί, για πρώτη φορά είδα Φραγκοσυκιά. Είχαμε πάει εκδρομή με το σχολείο. Δεν θυμάμαι αν δάσκαλος ήταν ο Παναγιώτης Κομπιλήρης ή ο Κώστας Λουκόπουλος, ο οποίος μας βοήθησε να κόψουμε φύλλα χωρίς να μας τσιμπήσουν τα αγκάθια. Όταν πήγαμε στη θάλασσα μας έμαθε να τα κόβουμε στη μέση, να τα ανοίγουμε και να φτιάχνουμε καραβάκια τα οποία κατάφερναν να επιπλέουν για λίγο αν δεν είχε φουρτούνα. Επειδή είχα το ίδιο όνομα με τον εγγονό του Γιάννη, γιο του πεθαμένου γιου του Γιώργη (ορφανό) κάθε φορά που με συναντούσε, μου έκανε την ίδια ερώτηση: «Ιωάννης Γεωργίου Μιχαλάκης εσύ, Ιωάννης Γεωργίου Μιχαλάκης και ο εγγονός μου, πώς σας ξεχωρίζουμε εσάς;» Και ο ίδιος απαντούσε: «Γιάννης του Γειάσουγιάννη, Γιάννης του Νοτάρο». Μια φορά, όμως, θέλοντας να κάνω χιούμορ, μόλις έκανε την ερώτηση και πριν προλάβει να δώσει τη στερεότυπη απάντηση, του είπα: «Γιάννης Νοτάρος, Γιάννης Τσαλαβούτας». Το παρατσούκλι «τσαλαβούτας» του το είχαν δώσει επειδή τσαλαβουτούσε πολλές ώρες στο περιβόλι του, ποτίζοντας και σκαλίζοντας. Πίστευα ότι δεν θα θύμωνε, όπως άλλωστε δεν θύμωνε με το «Γειάσουγιάννης». Εκείνος, όμως, προφανώς εξεπλάγη από την αυθάδειά μου, με κοίταξε καλά καλά και σχολίασε. «Επ, διαβολόμικρε!» Όταν, το βράδυ, είπα στη μητέρα μου την έκπληξή μου για το «διαβολόμικρε» εκείνη με κοίταξε, χαμογέλασε, και μου είπε: «Κούκου σου, σαλαέ!» Πολλά χρόνια αργότερα, προσπάθησα να ερμηνεύσω την προέλευση του παρατσουκλιού «Γειάσουγιάννης». Η εξήγηση που μου δόθηκε είναι ότι την ώρα που χόρευε, κάποιος του φώναξε «Γειά σου Γιάννη», και του έμεινε. Άλλωστε δεν υπήρχε χωριανός χωρίς παρατσούκλι. Εκείνο που δεν μπόρεσα να διευκρινίσω είναι αν η προσφώνηση «Γεια σου Γιάννη» έγινε γιατί χόρευε καλά ή αντιθέτως, επειδή χόρευε «σαν να πατούσε σταφύλια». Κουρούνια, έτερην σποριάν εις το πλατύ λειβάδη, έτερον το παλαιοχώραφον εις τον Πεντιάν, έτερην μίαν σποριάν εις τον Γυκοπόν,* αυτά τα ειρημένα πλαγιοχώραφα ομολογούν αμφότεροι οι ενδιαφερόμενοι, ότι έχουν αμοίραστα, άπαντα δε τα άλλα των χωράφια, όσα έχη έκαστος εις την κατοχήν του, και δουλευμένα, είναι πλέον εκάστου ιδικά του ελεύθερα και απαλλοτρίωτα. Προς πίστωσιν δε και ασφάλειαν εγράφη το παρόν εξοφλητικόν έγγραφον, και υπεγράφη παρά δύο αξιοπίστων μαρτύρων, παρ αμφοτέρων των ενδιαφερομένων, προς δε εσφραγίσθη και τη σφραγίδι του χωρίου, ίνα έχη την ισχύν εν παντί Δικαστηρίω. Εν Κουρουνίοις τη 9Μαΐου 1904 (υπογραφές) Αλέξανδρος Γ Σαραντινός Δια την Αγράμματον Σοφίαν ποτέ Μ. Λιάπη κατ αίτησίν της γράφω και μαρτυρώ εγώ ο Νικόλαος Γ. Μιχαλάκης αυτή δε σταυροσημειή. Οι γέροντες: Νικόλαος Ν. Κουτέπας Δημήτρης Ν. Μιχαλάκης * Τοποθεσία άγνωστη στη σύνταξη Στα όσα αναφέρονται στο παραπάνω έγγραφο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι καταγράφονται μόνο τα αμοίραστα χωράφια η εκμετάλλευση των οποίων προφανώς θα γινόταν εξ ημισείας από τους ενδιαφερόμενους. Τα χωράφια στα οποία ο καθένας τους είχε πλήρη κυριότητα δεν αναφέρονται πουθενά (άπαντα δε τα άλλα των χωράφια, όσα έχη έκαστος εις την κατοχήν του, και δουλευμένα, είναι πλέον εκάστου ιδικά του ελεύθερα και απαλλοτρίωτα). Αρκούσε η προφορική πιστοποίηση του σώματος της κοινότητας πως τα χωράφια αυτά είναι πατρογονικά και «δουλευμένα» από τα συγκεκριμένα πρόσωπα, άρα τους ανήκουν «απαλλοτρίωτα». Τέτοιας μορφής έγγραφα, που φαινομενικά έχουν μόνο προσωπικό ενδιαφέρον, είναι πολύτιμα γιατί με τα όσα αναφέρουν μας δείχνουν την κοινωνική δομή της εποχής εκείνης.

5 ΑΥΛΟΓΥΡΟΣ 5 Το καφεπαντοπωλείο του «Μώρο» Η Εκκλησία του Δήμου των Κουρουνίων Tου Πέτρου Ι. Μοσχούρη Το καφεπαντοπωλείο του Γιώργη του Σαραντινού, του «Μώρο», όπως τον αποκαλούσε όλο το χωριό, ήταν στη μέση περίπου του Κάτω Χωριού στα Κουρούνια, λίγο πιο πάνω από την κεντρική πλατεία, που έχει το Ενετικό Στον πάγκο του παντοπώλη δέσποζε η παραδοσιακή ζυγαριά με τα αντίβαρα. όνομα «Λόντζα». Η είσοδος του ήταν ανατολικά κι έκλεινε με δίφυλλη ξύλινη πόρτα, στο κάτω μέρος της οποίας υπήρχε μικρή θυρίδα διαστάσεων δέκα επί δέκα εκατοστά για να επιτρέπει την είσοδο και την έξοδο στις γάτες που ήταν εντεταλμένες να κυνηγούν τους απρόσκλητους επισκέπτες, τους ποντικούς. Τέτοιας μορφής θυρίδες, στα μέσα του περασμένου αιώνα, συναντούσες στις περισσότερες πόρτες των σπιτιών του χωριού, ιδιαίτερα στις πόρτες των σοδιαστικών. Η δίφυλλη πόρτα του παντοπωλείου τις περισσότερες ώρες της λειτουργίας του δεν είχε δυο αλλά τρείς παροστάτες. Τους δυο, στους οποίους στηρίζονταν η πόρτα και έναν τρίτο, το Βασίλη Σαραντινό, ιδιόρρυθμο αδελφό του παντοπώλη, που ποτέ δεν διάβαινε το κατώφλι του καφεπαντοπωλείου όταν είχε μέσα πελάτες, παρά έμενε ορθός στην γωνιά του κλειστού φύλλου της πόρτας, σαν επικουρικός «παροστάτης», και παρακολουθούσε αμίλητος κι ακίνητος τις κουβέντες και τα τεκταινόμενα στο εσωτερικό του. Δίπλα στην πόρτα, σε μικρή απόσταση υπήρχε ένα δίφυλλο παράθυρο για να αερίζεται και να φωτίζεται το μαγαζί. Αντίκρυ από την πόρτα υπήρχε ένα ακόμη μικρό παραθυράκι, λίγο μεγαλύτερο από φεγγίτη, που έβλεπε δυτικά. Τις ώρες του δειλινού πορφυρόχρυσες ακτίνες του ήλιου διαθλώμενες στα υαλοπετάσματα του παραθύρου σχημάτιζαν περίτεχνους ιριδισμούς που πλημμύριζαν τον εσωτερικό χώρο του παντοπωλείου. Τις ζεστές καλοκαιρινές μέρες και περισσότερο τις νύχτες, που λειτουργούσε το μαγαζί περισσότερο ως καφενείο και λιγότερο ως παντοπωλείο, το δυτικό παράθυρο παρέμενε ανοιχτό. Ένα λυτρωτικό ρεύμα αέρα λειτουργούσε ως φυσικός κλιματισμός και δρόσιζε τους θαμώνες του καφενείου. Το συνολικό εμβαδόν του δεν ήταν πάνω από τριάντα-τριανταπέντε τετραγωνικά μέτρα. Στους τοίχους πάνω σε ξύλινα ράφια υπήρχαν τα μικροπράγματα της μπακαλικής, ψιλικά, είδη ραπτικής, είδη βιβλιοπωλείου και ότι βάλει ο νους του ανθρώπου. Ήταν, βλέπετε, το μόνο εμπορικό στο Κάτω Χωριό και έπρεπε να καλύπτει παντοειδείς ανάγκες. Στο δάπεδο του νοτινού τοίχου ήταν παραταγμένα, σαν ακίνητα κοντόχοντρα στρατιωτάκια, σακιά με όλων των ειδών τα όσπρια, καθώς και σακιά με ζωοτροφές. Οι καθυστερημένοι θαμώνες του καφενείου, που δεν έβρισκαν καρέκλα να καθίσουν, έκαναν αυτά τα σακιά καθίσματα. Στην απέναντι μεριά, στη μέση του βορεινού τοίχου υπήρχε το βαρέλι με το φωτιστικό πετρέλαιο. Η μυρωδιά του υπερίσχυε όλων των άλλων μεθυστικών(!) αρωμάτων που ανέδυαν τα μπαχαρικά, και τα αλίπαστα που διέθετε το παντοπωλείο προς πώληση. Ο πάγκος του παντοπώλη ήταν στημένος μπροστά από το δυτικό τοίχο και πάνω του δέσποζε η παραδοσιακή ζυγαριά με τα αντίβαρα και τα περίτεχνα μεταλλικά κοκοράκια στο κέντρο. Όταν οι μύτες τους ευθυγραμμίζονταν το βάρος του προϊόντος ήταν αντίστοιχο με αυτό των αντίβαρων. Δίπλα της το βιβλίο, που ήταν καταγραμμένα τα «βερεσέδια» του καθενός. Ήταν η μαύρη βίβλος των οικονομικών της κοινότητας. Αυτή που ανάγκασε πολλούς Κουρουνιώτες να πάρουν το δρόμο της ξενιτιάς. Η έλλειψη ρευστότητας, δυστυχώς, δεν είναι προνόμιο μόνο της εποχής μας! Η γωνιά του καφετζή περιοριζόταν στην κόγχη μεταξύ του βορεινού και του ανατολικού τοίχου, όπου ο κυρ Γιώργης είχε στήσει το πετρογκάζ για Στο καφεπαντοπωλείο του Σαραντινού ήταν το μοναδικό κοινοτικό τηλέφωνο. την παρασκευή του καφέ κι ένα μικρό πάγκο για να φτιάχνει τους μεζέδες του ούζου και του κρασιού. Την τέχνη του καφετζή την κατείχε όσο κανένας άλλος. Ο καφές του ήταν μοναδικός. Λέγανε, αστειευόμενοι οι θαμώνες, πως ο κυρ Γιώργης κάνει καλούς καφέδες γιατί σ όλα του είναι αργός. Κι ο καλός ελληνικός καφές, ως γνωστόν, θέλει υπομονή για να γίνει. Το όλο σκηνικό συμπλήρωναν τα καφάσια με τις μπύρες και τα αναψυκτικά και τα ράφια με τα ποτήρια, τα φλιτζανάκια του καφέ και τα άλλα σερβίτσια. Στον ελεύθερο χώρο που απόμενε ήταν τοποθετημένα πέντε-έξι τραπεζάκια καφενείου με τις ανάλογες καρέκλες τους κι ένας ξύλινος καναπές που ακουμπούσε την πλάτη του στον ανατολικό τοίχο. Στις ξύλινες επιφάνειές τους ο ανδρικός πληθυσμός του χωριού μας επιδίδονταν με πάθος στη «ξερή», την «πρέφα» και στο «εξηνταέξι», με μοναδικό έπαθλο για το νικητή το κέρασμα του καφέ, του αναψυκτικού ή του ούζου από τους χαμένους. Ήταν η μόνη διασκέδασή τους. Το θέατρό τους, ο κινηματογράφος τους, τα μπουζούκια τους! Τους χειμωνιάτικους μήνες στο κέντρο του μαγαζιού έκαιγε μια στρογγυλή ξυλόσομπα που τα μπουριά της ήταν στερεωμένα με σύρματα από τα δοκάρια της οροφής. Το καφενείο φωτιζόταν με ένα λούξ πετρελαίου, εκείνα με την τρόμπα, που ο κυρ Γιώργης την κρεμούσε στο κέντρο του μαγαζιού μ ένα γάντζο απ το ταβάνι. Το καφεπαντοπωλείο του Σαραντινού διέθετε την πιο σύγχρονη τεχνολογία της εποχής! Το τηλέφωνο! Ήταν το μοναδικό κοινοτικό τηλέφωνο πρώτης-πρώτης γενιάς, αυτό με τη μανιβέλα, που επικοινωνούσες μέσω κέντρου (της Βολισσού ή των Καρδαμύλων) για να μπορέσεις να μιλήσεις. Το να πιάσεις γραμμή-όταν λειτουργούσε- ήταν μια υπόθεση φυσικά. Ο κατά τα άλλα ήρεμος και πράος κυρ Γιώργης και η ακόμη πιο ήρεμη κυρά Θεοδώρα, η γυναίκα του, πολλές φορές αγανακτούσαν στην προσπάθειά τους να πετύχουν μια τηλεφωνική σύνδεση. Παρά τα πάμπολλα προβλήματά του το τηλέφωνο, στις δεκαετίες του 50 και του 60, ήταν η μόνη δίοδος επικοινωνίας με τον έξω κόσμο. Το ένα πρόβλημα του τηλεφώνου ήταν αυτό. Το άλλο ήταν το πώς να ειδοποιήσεις όποιον καλούσαν στο τηλέφωνο. Την αποστολή αυτή, κατά κανόνα, την αναλαμβάναμε εμείς τα σχολιαρόπαιδα, με την ελπίδα πως όλο και κάποιο μικρό κέρασμα θα μας έδινε αυτός που ειδοποιούσαμε. Ήταν τέτοια η λαχτάρα τους να μιλήσουν με τ αγαπημένα πρόσωπα που βρίσκονταν στη ξενιτιά, που με χαρά κερνούσαν τον «μαντατοφόρο». Μη φαντάζεστε μεγάλα πράγματα! Καμιά καραμέλα, κανένα μπισκότο άντε στη καλύτερη περίπτωση μια μικρή σοκολάτα. Το τηλέφωνο ήταν τοποθετημένο πίσω από τον πάγκο του παντοπώλη, στο δυτικό τοίχο ακριβώς κάτω από το παράθυρο, απ όπου περνούσαν και οι γραμμές του. Η συνδιάλεξη, συνεπώς, γινόταν «εις επήκοον πάντων» των παρευρισκομένων στο μαγαζί. Γι αυτό και δεν υπήρχαν οικογενειακά μυστικά! Όλο το χωριό ήταν μια οικογένεια! Τα προβλήματα του ενός ήταν προβλήματα όλων και η χαρά του χαρά για όλους. Γύρω από το ακουστικό και τη μανιβέλα του τηλεφώνου έχουν εκτυλιχθεί πάμπολλες εύθυμες ιστορίες, που από μόνες τους θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση αυτοτελούς άρθρου. Η τροφοδοσία του παντοπωλείου ήταν εξαιρετικά δύσκολη, αφού η επικοινωνία με την πόλη, την εποχή εκείνη, ήταν δυσχερής. Έτσι, συχνά πυκνά υπήρχε έλλειψη ακόμη και βασικών προϊόντων. Ο κυρ Γιώργης, που δε φημιζόταν για το εμπορικό του δαιμόνιο, όταν κάποιος ζητούσε μεγάλες ποσότητες ενός προϊόντος του λεγε: «Όλο θα το πάρεις μωρέ; Οι άλλοι τι θα πάρουν;» Τέτοια ήταν η κοινωνική ευαισθησία που τον διέκρινε για τους συγχωριανούς του, που έβαζε σε δεύτερη μοίρα το προσωπικό του κέρδος. Η επικοινωνία με τους πελάτες, ιδίως του παντοπωλείου ήταν ένα μικρό πρόβλημα για τον κυρ Γιώργη. Αιτία; Η βαρηκοΐα που από νέος τον βασάνιζε. Πολλές φορές δεν άκουγε καλά την παραγγελία κι έδινε στους πελάτες άλλα αντ άλλων. Μια φορά, ο αδελφός του, ο Βασίλης αυτός που στύλωνε την πόρτα- του ζήτησε μισό κιλό ρύζι. Ο κυρ Γιώργης παράκουσε και του βαλε αλάτι χοντρό. Ο Βασίλης που, από άποψη, σ όλη τη διαδικασία του χε γυρισμένη την πλάτη, διαπίστωσε το λάθος όταν πήγε στο σπίτι του. Γύρισε, λοιπόν, εκνευρισμένος στο μαγαζί, πέταξε το χαρτοχωνί που χε τ αλάτι και του πε θυμωμένος: «Έκανε ρε η μάνα μας κάτι έξυπνους (εννοώντας τον εαυτό του), αλλά έκανε και κάτι βούδια!» «Ήντα μου πες, μωρέ! Αλάτι δε μου πες;» του απάντησε με μακάρια ηρεμία ο κυρ Γιώργης Το καφεπαντοπωλείο του Σαραντινού ήταν, μετά τον αυλόγυρο της εκκλησίας, η δεύτερη βουλή του χωριού. Μια βουλή ανδροκρατούμενη, αφού οι γυναίκες δεν πήγαιναν στο καφενείο. Εκεί, οι άντρες του χωριού, κατέφευγαν τα βράδια για ν αποθέσουν τον βαρύ κόπο της ημέρας. Εκεί κατέθεταν τη γνώμη τους, για την πολιτική, τους τοπικούς άρχοντες, για τα προβλήματα του χωριού, για τις καλλιέργειες, για τη σοδειά. Εκεί άνοιγαν τη ψυχή τους, έλεγαν τα προβλήματά τους, αντάλλασαν απόψεις, έβγαζαν τα εσώψυχά τους, έλεγαν τον πόνο τους, αλάφρωναν. Το καφενείο του «Μώρο» ήταν η εκκλησία του Δήμου των Κουρουνίων i Παροστάτες: τοπική παραφθορά της λέξεως παραστάτες: Παροστάτες λένε στα χωριά της Αμανής τα κάθετα κασώματα της πόρτας.

6 6 ΑΥΛΟΓΥΡΟΣ Αφιέρωμα στα εκατό χρόνια από την απελευθέρωση της Χίου Το Νοέμβριο του 2012 συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την απελευθέρωση της Χίου από τον πολύχρονο τουρκικό ζυγό. Η επέτειος που κάθε τόπος αποτινάζει το ζυγό της τυραννίας του και κατακτά την πολυπόθητη λευτεριά του, είναι ασφαλώς μια ημερομηνία σταθμός στην ιστορία του. Και έχει ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα όταν η επέτειος αυτή συμπίπτει με τη συμπλήρωση ενός ολόκληρου αιώνα ελεύθερου βίου του τόπου. Ο Αυλόγυρος συμμετέχοντας σ αυτή την τόσο σημαντική για το νησί μας επέτειο και αποτίοντας ελάχιστο φόρο τιμής σ όσους έδωσαν το αίμα τους για την ελευθερία μας, αποφάσισε να δημοσιεύσει σε συνέχειες το πολύ σημαντικό πόνημα του συγχωριανού μας καθηγητή και συγγραφέα κ. Γρηγόρη Δ. Σπανού με τίτλο «11 Νοεμβρίου 1912: Η Χίος τραγουδά τη λευτεριά της». Η εργασία αυτή δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά τον Νοέμβριο του 1973 στο 33ο τεύχος την «Χιακής Επιθεωρήσεως». Όπως θα διαπιστώσουν οι αναγνώστες μας δεν πρόκειται για μια ακόμη καταγραφή των στρατιωτικών γεγονότων που οδήγησαν στην ιστορική μέρα της λευτεριάς μας. Πρόκειται για μια λεπτομερή μελέτη του τύπου της εποχής από έναν εμβριθή μελετητή και η σταχυολογημένη καταγραφή του πώς είδαν και πώς τραγούδησαν το γεγονός της απελευθέρωσης της Χίου τόσο οι Χιώτες όσο και οι άλλοι Έλληνες. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στους ήρωες που σκοτώθηκαν στον απελευθερωτικό αγώνα. Η διακριτική παράθεση επιστολών των συγγενών των νεκρών που δημοσιεύθηκαν στον τύπο αναδεικνύει το εθνικό φρόνημα που επικρατούσε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα στις ψυχές των Ελλήνων. Ο λυρικός λόγος του κ. Σπανού και η ανάδειξη της ανθρώπινης πλευράς της απελευθέρωσης κάνουν το κείμενο ιδιαίτερα θελκτικό και έχουμε τη βεβαιότητα πως οι αναγνώστες μας θα το απολαύσουν. Οφείλουμε και δημόσια να ευχαριστήσουμε θερμά τον κ. Γρηγόρη Σπανό για την άδεια που μας έδωσε να δημοσιεύσουμε αυτή του την εργασία. * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Η Χίος τραγουδά τη λευτεριά της ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Του Γρηγόρη Δ. Σπανού Μέσα στην ιστορία ενός τόπου υπάρχουν στιγμές σημαντικές, ξεχωριστές, ευτυχισμένες. Δεν νομίζω όμως να υπάρχη πιο ευτυχισμένη στιγμή για ένα τόπο από τη στιγμή που αυτός κερδίζει τη λευτεριά του. Κι αν η δύναμη του χρόνου είναι καταλυτική, όμως τούτες οι υπέροχες στιγμές παραμένουν αξέχαστες, αιώνες νέες, σαν να μην πέρασε καμμιά μέρα από τότε, σαν να γιναν χτες. Κι όμως πέρασαν εξήντα και περισσότερα χρόνια. Το σωτήριον έτος 1912, έρχεται η λευτεριά στο νησί μας. Ήταν μια πραγματικά ευτυχισμένη χρονιά γεμάτη εκπληκτικά γεγονότα για τον Ελληνισμό. Μια χρονιά ορόσημο, μια χρονιά δοξασμένη, μια χρονιά από την οποία οι κατοπινές γενιές αντλούν δύναμη και ζωή. Τότε στις 11 του Νοέμβρη η Χίος αναπνέει ελεύθερη. Και μείς κάθε τέτοια μέρα πανηγυρίζομε και θυμόμαστε κείνους που με το αίμα τους εξαγόρασαν τη λευτεριά μας. Τα γεγονότα μας είναι γνωστά. Η Ελλάδα νοιώθει ασφυξία στα στενά της όρια. Δεν βαστά πια ν ακούη τους θρήνους των παιδιών της που ζουν δουλωμένα. Ξεσηκώνεται και ρίχνεται στον αγώνα αποφασισμένη να απελευθερώση τους σκλάβους. Η συμφορά του 97 ήταν ένα βάρος που έπρεπε ν απορριφθή. Αφού έφτασε στο τελευταίο σκαλί του ξεπεσμού «ξαναβρίσκει τα φτερά τα πρωτινά της τα μεγάλα» κα τ απλώνει για ν αγκαλιάση όλα της τα παιδιά. Τα ελληνικά όπλα στέφει η νίκη. Η ελληνική σημαία κυματίζει στη Θεσσαλονίκη. Πόθοι αιώνων εκπληρώνονται. Τα νησιά του Αρχιπελάγους δεν θα ταν δυνατό να λείψουν από το εθνικό πανηγύρι. Τα ελληνικά καράβια με τα στρατευμένα νιάτα φτάνουν στη Χίο ανήμερα της γιορτής των πολιούχων της Χίου Μηνά, Βίκτωρος και Βικεντίου. Οι Χιώτες γίνονται ελεύθεροι. Ήταν το πιο μεγάλο δώρο που μπορούσαν να προσφέρουν οι άγιοι στους πιστούς. Όλοι οι κάτοικοι με πρώτους τον Μητροπολίτη Ιερώνυμο Γοργία και τον Δήμαρχο Νικόλαο Κουβελά γεμάτοι ενθουσιασμό και συγκίνηση υποδέχονται τον ελευθερωτή στρατό και τον αρχηγό του Νικόλαο Δελαγραμμάτικα. Τη συγκίνηση αυτή βλέπομε πιο καθαρά από γράμμα του δημάρχου προς το γιο του Αυγουστή που έμενε τότε στην Αθήνα. «Αγαπητέ μου Αυγουστή, Βεβαίως εννοείς την χαράν μου και την ύψιστη ευτυχίαν μου, ιδία ως Δημάρχου όλων ημών ελευθέρων Ελλήνων πολιτών πλέον. Όνειρα προαιώνια και πόθοι διακαείς εξεπληρώθησαν, επραγματώθησαν εν μια ημέρα. Αφάνταστος, ανέκφραστος είναι η ευτυχία μας, η χαρά μας. Πλειότερα δεν είναι δυνατόν να σου γράψω, η καρδιά μου και δη γεροντική πλέον όσον και αν εγένετο νεωτέρα, πνίγεται εις τον περίβολον των αισθημάτων, όπως όλων. Όλοι είμεθα καλά. Υπό την Προεδρείαν μου συνεστήθη Επιτροπή προς συλλογήν εράνων, ήτις διατρέφει τον στρατόν μας. Ο Θεός με ηξίωσε Δήμαρχον όντα, όπως ηυχόμην, να διατρέφω εγώ τον στρατόν μας. Ώ! Τώρα ο Θεός με αμείβει δι όσα υπέστην, δια τους κινδύνους της ζωής, παρά των προδοτών και των Τούρκων. Ευτυχία, χαρά ανέκφραστος. Ο πατήρ σου Ν.Μ. ΚΟΥΒΕΛΑΣ» Μα αν αυτή ήταν η αντίδραση κάθε πατριώτη που κείνη την ώρα βρέθηκε στο νησί, ποια θα μπορούσε να ταν η απήχηση του γεγονότος σε κάθε Χιώτη, που, σαν τον Αυγουστή, βρέθηκε στην Αθήνα; «Όλοι αφήσαμε τα σπίτια μας, χωρίς ούτε μεις να ξέρωμε πού θα πάμε. Τρέξαμε, γιατί κάτι μας έσπρωχνε σε αδιάκοπη κίνηση να καθήσωμε μας ήταν αδύνατο. Θέλαμε να κινηθούμε, να μιλήσωμε, να δείξωμε τη χαρά μας αναθυμάται κάποιος. Κι η Χιώτισσα Αρσακιάδα Μαρία Σκουληκίδου, που τότε βρισκόταν στην Αθήνα, αναπλάσσει με την φαντασία της ό,τι της εστέρησε η πραγματικότητα σε αψεγάδιαστης καθαρεύουσας κείμενό της με τίτλο «Η Χίος ελευθέρα». Σήμερα δεν θα σταθούμε στα γεγονότα. Μας είναι από λίγο ως πολύ γνωστά. Οι πιο ηλικιωμένοι είχαν την ευτυχία να ζήσουν αυτές τις αλησμόνητες ώρες. Μα και οι άλλοι, οι νεώτεροι, άκουσαν πολλά σχετικά για να διηγούνται στα παιδιά τους. Εκείνο που θα μας απασχολήση είναι, πώς δέχτηκαν το λυτρωμό τους οι Χιώτες και πώς είδαν το γεγονός αυτό οι υπόλοιποι Έλληνες. Και μια και τούτο είναι αδύνατο θα περιοριστούμε στους ανθρώπους εκείνους, του προνομιούχους, τους ξεχωριστούς, τους ποιητές, που με τα φλογερά τους ποιήματα μας έδωσαν συμπυκνωμένο στους στίχους τους το νόημα εκείνης της μέρας. Την απελευθέρωση της Χίου την τοποθετήσαμε μέσα στη γενικώτερη προσπάθεια της Ελλάδας να λυτρώση τα μέρη που στέναζαν κάτω από τον τουρκικό ζυγό. Αλλεπάλληλες ήσαν οι νίκες των Ελλήνων. Κι αυτές οι επιτυχίες εγιορτάζοντο με γλέντια και τραγούδια. Ακράτητος ενθουσιασμός που διοχετευόταν σε νέους αγώνες και νέες νίκες. Σ αυτό το πανελλήνιο γιορτάσι δεν ήταν δυνατό να λείψη το νησί που είχε πληρώσει ακριβά την αγάπη του για τη λευτεριά. Η απελευθέρωσή του δεν ήταν μόνο μια ένδοξη σελίδα της ελληνικής ιστορίας. Γίνηκε τραγούδι που τραγουδήθηκε από όλους, έγινε ύμνος για το νησί και τους ελευθερωτές του. Όμως τούτες τις ώρες τις τρισευτυχισμένες ο ψάλτης ποιητής δεν ξεχνά τις τραγικές μορφές του Αγιού Μηνά και των βράχων του Μελανιού και Αναβάτου. Ο νους πετά σ αυτούς τους μάρτυρες της λευτεριάς μας. Ας ήταν να μη λείψουν κι αυτοί από το εθνικό προσκλητήριο. Ας μπορούσαν και αυτοί να χαρούν τον ήλιο της λευτεριάς. Ψυχορραγεί πια το κράτος των φονιάδων τους. Τώρα πια οι σκιές τους θα γαληνέψουν, θα πάψουν ν ανησυχούν για τη τύχη της πατρίδας τους. Τώρα τον θρήνο, την ελεγεία διαδέχεται η χαρά που γεννά η λευτεριά και που ήταν τόσο μεγάλη, όσο μεγάλος ήταν κι ο θρήνος κι ο πόνος για τη φρικτή σφαγή. Μ αυτό το πνεύμα είναι γραμμένα τα ποιήματα του Α. Γ. Μαυρουκάκη,

7 ΑΥΛΟΓΥΡΟΣ 7 Η Χίος τραγουδά τη λευτεριά της του Στέλιου Βίου, του μακαρίτη καθηγητή, του οποίου μεγάλη είναι η προσφορά σε θέματα χιώτικης λαογραφίας μα και του οποίου μας είναι γνωστή μια ανθοδέσμη από ποιήματα εμπνευσμένα από την άμετρη αγάπη για την πατρίδα και τους συμπατριώτες του και της Ελένης Μπαχά, της νεαρής τότε, θαλερής σήμερα ποιήτριας, της οποίας πάμπολλα είναι τα ποιήματα τα σχετικά με τα γεγονότα ώστε να μπορούμε να πούμε πως μαζεύοντάς τα έχομε μια έμμετρη ιστορία της εποχής αυτής. Δεκαοκτάχρονος ο Ματθαίος Μουντές τότε, γράφει το ποίημα «Στοχασμοί στην μέρα της λευτεριάς-11 Νοεμβρίου 1912» Δεκαοκτάχρονος ο Ματθαίος Μουντές τότε, γράφει το ποίημα «Στοχασμοί στην μέρα της λευτεριάς-11 Νοεμβρίου 1912» Σταματούμε στο ποίημα του συμπατριώτη μας ποιητή Ματθαίου Μουντέ με τίτλο «Στοχασμοί στην μέρα της λευτεριάς -11 Νοεμβρίου 1912». Δεκαοκτώ χρονών παιδί, μόλις είχε βγάλει το Γυμνάσιο, γράφει το ποίημα αυτό. Κι όμως μέσα σ αυτό το πρωτόλειο βρίσκει κανείς και ωρισμένα στοιχεία που, αφού καλά καλλιέργησε, πέτυχε να φτάση στη διάκριση και να κατέχη μια ζηλευτή θέση στα ελληνικά γράμματα, τιμώντας και την ιδιαίτερή του πατρίδα. Εκφραστικά λοιπόν σ αυτό μας δίνει τις ώρες τούτες του πόνου και της χαράς. Καϋμένη Χιό! Τι σου γραφεν η Μοίραν ν αντικρύσης! Σκλαβιά πιο μαύρη, απ όλες σου που χες ποτέ γευτεί. Τ Ομήρου κόρη ξακουστή! Ετσ ήταν να θρηνήσης τα σπλάχνα σου που χάθηκαν σε κόλασης γιορτή. Κάθε μιας Μούσας σπλαχνικιάς η λύρα είχε κλάψει μαζύ με σένα στης σφαγής την άναστρη νυχτιά. Και στην αρμάδα του όλεθρου ξεκίνησε ν ανάψει μιανού Κανάρη ο δαυλός εκδίκησης φωτιά. Κάτω το δάκρυ εκύλαε απ τα θλιμμένα μάτια κι αντάμωνε τα δάκρυα από κάποια μαστιχιά. Σ ερείπια σωριάστηκαν τα ολόλαμπρα παλάτια και μέσα κεί φωλιάσανε του χαλασμού στοιχειά. Το παραμύθι το παληό στο ωραίο παρακάθι από της «νόνας» έπαψε τα χείλη να αντηχή. Κι η «νερατζούλα η φουντωτή» απ τ ακρογιάλι εχάθη που ετραγουδούσε κι έπλενε με ξέγνοιαστη ψυχή. Κι έσερνες το κουφάρι σου σκυφτή και ματωμένη, μεσ ερημιές απόγνωσης στενάζοντας βαρειά μοιάζαν στολίδια νεκρικά σε κάποια πεθαμένη τ αμέτρητα λουλούδια σου μαραίνονταν αργά. Μα ταν γραφτό να ξαναρθεί το πλήρωμα του χρόνου μεσ στης σκλαβιάς τα βάσανα και πάλη η λευτεριά και το τραγούδι σου τ αργό του μαύρου εκείνου πόνου, πνίγηκε σ αηδονοφωλιές και δεν ακούστη πια. Το κάθε δάκρυ των ματιών λαμπρό διαμάντι εγίνη και σου φκιασε με λούλουδα κορώνα να φοράς. Της μαστιχιάς τα δάκρυα μεσ την γιορτήν εκείνη, γίναν πιοτό μεθυστικό στο γλέντι της χαράς! Οι βαρβαρότητες και τα δάκρυα του παρελθόντος καλύπτονται από το πέπλο της λησμονιάς. Κλείνουν οι πληγές που χάραξαν στο σώμα της οι Τούρκοι στα Έρχεται η ευλογημένη μέρα, η αυγή που τόσο καιρό πρόσμενε καρτερικά το αιματοζυμωμένο νησί. Έρχεται η ανάσταση που διώχνει κάθε λύπη και στεναγμό. Ξανανθίζει η χαρά κι ελπίδα. Παραμερίζουν τα σύννεφα μπροστά στην ηλιαχτίδα της λευτεριάς. Η μακάβρια νύχτα της σκλαβιάς τέλειωσε μια για πάντα. Μια σειρά από εκλεκτούς πνευματικούς εργάτες συμμετέχει στο χιώτικο πανηγύρι. Μεταξύ αυτών στην Ο σατυρικός ποιητής Γεώργιος Σουρής αφήνει κατά μέρος τ αστεία του για να ψάλλη το λυτρωμό του νησιού του πρώτη σειρά βρίσκεται κι ο πασίγνωστος σατυρικός ποιητής Γεώργιος Σουρής που αφήνει κατά μέρος τα αστεία του για να ψάλλη το λυτρωμό του νησιού που με ξεχωριστό καμάρι δήλωνε πως ήταν πατρίδα του και την οποία τόσο αγαπούσε και θαύμαζε χάρις στη Χιώτισσα μητέρα του. Στο λυτρωμό της αφιερώνει μια υπέροχη, κατά τον κριτικό της λογοτεχνίας Γ. Βαλέτα και εκδότη του, ωδή. Παραθέτουμε τις δυο πρώτες στροφές: Κτύπα το δόρυ σου, Παλλάς, επάνω στην ασπίδα, ελεύθερη σε χαιρετώ, δευτέρα μου Πατρίδα, που του τυφλού του ραψωδού σ ωνόμασαν κοιτίδα. Ελεύθερη σε χαιρετώ, μυριανθισμένη γή, που βάρβαρη σ ερήμαξε τρομάρα και σφαγή, κι υψώνονται τα σύμβολα των Ελευθερωτών σε πύργους Γιουστινιάνιδων και Τούρκων δεσποτών. Μια ποιητική αναδρομή στους σημαντικώτερους σταθμούς της χιώτικης μυθολογίας και ιστορίας μέχρι το 12 είναι το ποίημα του Ίωνος Μυστρά, που είναι λογοτεχνικό ψευδώνυμο του καθηγητή της ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Ιωάννου Κούμαρη, παρ όλον τον φόρτο των επιστημονικών του ερευνών συγκινείται από την απελευθέρωση του πολυβασανισμένου νησιού και γέννημα αυτής της συγκίνησης είναι και το ποίημά του με τίτλο «Χίος ελεύθερη». Ένας άλλος ποιητής βαθειά επηρεασμένος από τον θρύλο του 21, την εξέγερση της Κρήτης και εμπνευσμένος πλούσια από τους πρόσφατους αγώνες της φυλής είναι κι ο Αλέξανδρος Γαλανός. Αφιερώνει στη Χίο ένα από τα ποιήματά του, στο νησί που ξύπνησε μετά από ένα τρομαχτικό όνειρο κι έσπασε τα μάνταλα της δουλείας και βγήκε με το κεφάλι ψηλά για να αναπνεύση τον καθαρό αέρα της λευτεριάς. Παλαίμαχος δημοσιογράφος της «Παρόδου» και ποιητής ο Νίκος Διαμαντίδης υμνεί την ευλογημένη μέρα σε μια από τις ποιητικές του συλλογές που περιλαμβάνει τραγούδια του λαού και της πατρίδας. Η ποίηση του Διαμαντίδη έχει ποικίλο περιεχόμενο, θρησκευτικό, σατυρικό, λυρικό, μα και πατριωτικού περιεχομένου ποιήματα ξεχωρίζουν. Και μια που γίνεται λόγος για τη χιώτικη δημοσιογραφία θα σταματήσωμε σε δυο άλλους αξιόλογους εκπροσώπους της. Ο πρώτος είναι ο Γεώργιος Βάρος που μας είναι πιο γνωστός με το λογοτεχνικό του ψευδώνυμο Εκηβόλος. Τακτικός συνεργάτης της «Προόδου» για πολλά χρόνια. Μια αξιόλογη παρουσία στην πνευματική ζωή του νησιού μας χαρίζει το ωραιότατο ποίημά του με τίτλο «Ελεύθερη Χίος». Η ελευθερία δεν χαρίζεται μόνο κερδίζεται με θυσίας κι αγώνες και ξεπροβάλλει μέσ απ αντάρες και καπνούς. Φεγγοβολούν τα πέλαγα και οι στεργιές ανάβουν. -Μάννα για πες μου έδεφτο το φωτερό γιορτάσι, τι να ναι οι λόχες κι οι καπνοί που τα ουράνια κάβουν, θωρώ. Μα ο νους ανήμπορος στο νόημα να φτάση. -Πώς ν αγροικάς τ αγροίκητα! Απ τους θεούς η προσταγή, μέσα απ αντάρες και φωτιές, πυρπολικά, αρμάδες έτσι οι Ρωμιοί χαρίζουνε τη λευτεριά στη μάνα Γή, απ τα άγιο φως της οι τρανοί ανάβουνε λαμπάδες Άστραψε απόψε ο δαυλός, του λυτρωμού η δόξα. Τα περιγιάλια λούστηκαν στην ιερή αιθρία. Αργά η Χίος πέρασε τα φωτεινά τα τόξα. Μην απορήσης, κόρη μου, αυτή είναι η ιστορία Ο άλλος είναι ο Μιχαήλ Μέλης, μια ρωμαλέα πραγματικά μορφή της χιώτικης δημοσιογραφίας, ο διευθυντής της «Νέας Χίου» της εφημερίδας που μαζί με την «Παγχιακή» του Ανδρέα Πολεμίδη άφησαν εποχή στα δημοσιογραφικά χρονικά του τόπου. Γιατί οι εφημερίδες εκείνες είχαν αξιόλογο από κάθε πλευρά περιεχόμενο και αποτελούν βασική πηγή για κάθε έρευνα πάνω σε θέματα χιώτικης ιστορίας. Το ποίημά του πιο απλό στη σύνθεση μα το ίδιο ωραίο με το προηγούμενο. Βογγούν της Χίου τα βουνά κι αντιλαλούν οι βράχοι στα δουλωμένα χώματα της γης απ άκρη σ άκρη γοργόπτερη η λευθεριά πετά σε κάθε ράχη και κάθε πόνος σβύνεται με της χαράς το δάκρυ. Το ξακουσμένο το νησί, η Χιός η ζηλευμένη, που κάθε πέτρα του αυτή και κάθε του λιθάρι είναι με σάρκες, με οστά, μ αίματα ζυμωμένη σαν Τούρκο την επάτησε το βάρβαρο ποδάρι σήμερα ειν ελεύθερη. Τα σίδερα που χρόνια την εκρατούσανε σφιχτά ταπεινωμένη σκλάβα σωριάστηκαν σε μια στιγμή κι εθραύσθησαν αιώνια στο φοβερό το κτύπημα, στης λευτεριάς το διάβα των λιονταριών της Ρούμελης που φλόγισε τ αγέρι που γιγαντώνει την ψυχήν και τρόμαζε το μάτι του Τούρκου σαν αντίκρυσε κι έφυγε σ άλλα μέρη σαν το ζαρκάδι το δειλό σαν φοβισμένο άτι. Ανάμεσα στους υμνητές της μεγάλης μέρας προβάλλει μια συμπαθητική φυσιογνωμία ο ενθουσιώδης ποιητής Δημήτριος Φραγκόπουλος που πρώτος έδινε το «παρών» σε κάθε εθνική εκδήλωση. Μάλιστα τούτη τη φορά πολλά είναι τα στιχουργήματα που έγραψε εξυμνώντας κάθε πράξη που ήταν φανέρωμα ανδρείας και αυτοθυσίας. Σύγχρονος των γεγονότων ο γιατρός Κ. Σέψης και συνεπαρμένος από αυτά γράφει το ποίημά του με τίτλο «Όνειρο εν ονείρω» σε αυστηρή καθαρεύουσα και ακολουθώντας τη ρομαντική τεχνοτροπία του περασμένου αιώνα. Ο ποιητής βλέπει στ όνειρό του μια κοπέλλα, που δεν είναι άλλη από τη Χίο, να κοιμάται μέσα σ ένα ωραίο σπίτι πνιγμένο στο πράσινο και λουσμένο στα λουλούδια. Ο ύπνος της δεν ήταν ήρεμος και αυτό οφειλόταν στο εφιαλτικό όνειρο που έβλεπε εκείνη τη στιγμή. Η ανησυχία της κι η αγωνία της ήταν αποτυπωμένη στην έκφραση του προσώπου της. Σφαγές, αρπαγές, μαρτύρια περνούσαν μπροστά από τα μάτια της. Το σκηνικό γνώριμο. Η καταστροφή του Αλλά κι η πραγματικότητα; Κι αυτή σκληρή. Η Χίος ακόμη είναι υπόδουλη. Δεν ήρκεσαν τόσα δάκρυα και βάσανα για να της αποδοθή η Ελευθερία. Όμως η ελπίδα δεν χάνεται. Η Ελλάδα δεν ξεχνά τα παιδιά της. Μητέρα και κόρη ξαναβρίσκονται. Ο ποιητής ξυπνά. Το όνειρο ήταν καλό. Αλλά πιο όμορφη ήταν η πραγματικότητα. Η ελευθερία δεν είναι πια όνειρο αλλά γενογός. Συνεχίζεται Σημείωση: Όταν γράφτηκε αυτή η εργασία (1973) ίσχυε η πολυτονική γραφή και η ιστορική ορθογραφία. Για τεχνικούς λόγους το δημοσιεύουμε στη μονοτονική γραφή, διατηρήσαμε, όμως, την ιστορική του ορθογραφία.