ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙΔ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Διπλωματική εργασία Θέμα: Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης μέσα από τα προγράμματα σπουδών της ( ): ανάγκη για θεωρητική ή εφαρμοσμένη γνώση; Σπουδαστής: ΔΟΥΚΑΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ Επιβλέπων: ΤΣΕΚΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΑΘΗΝΑ 2003

2 2 «Καθώς περνούν τα χρόνια πληθαίνουν οι κριτές που σε καταδικάζουν.... Τραγούδησε μικρή Αντιγόνη, τραγούδησε, τραγούδησε. Δε σου μιλώ για περασμένα, μιλώ για την αγάπη στόλισε τα μαλλιά σου με τ αγκάθια τού ήλιου, σκοτεινή κοπέλα η καρδιά του Σκορπιού βασίλεψε, ο τύραννος μέσα απ τον άνθρωπο έχει φύγει, κι όλες οι κόρες τού πόντου, Νηρηίδες, Γραίες τρέχουν στα λαμπυρίσματα τής αναδυομένης όποιος ποτέ του δεν αγάπησε θ αγαπήσει στο φως» ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ «Κίχλη», Το Φώς

3 3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα ΠΕΡΙΛΗΨΗ...4 ANTI EΙΣΑΓΩΓΗΣ...8 Ι) ΑΠΟΠΕΙΡΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΓΙΑ ΙΔΡΥΣΗ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ...11 ΙΙ) ΙΣΤΟΡΙΚΟ, ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΙΔΡΥΣΗΣ ΤΗΣ ΕΣΔΔ. Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ...18 ΙΙΙ) ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΗΓΩΝ...27 ΙV) ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ, ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ...35 V) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΦΑΣΗΣ ΣΠΟΥΔΩΝ..47 VI) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ VII) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ VIII) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΩΝ...67 IX) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ X) ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ...72 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ, ΠΗΓΕΣ, ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ...81

4 4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα εργασία εξετάζει τα προγράμματα σπουδών των δεκαπέντε εκπαιδευτικών σειρών οι οποίες έχουν αποφοιτήσει από την Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης μέχρι σήμερα. Ειδικότερα αυτά της κοινής φάσης σπουδών αλλά και της ειδικής φάσης των τμημάτων γενικής διοίκησης, τοπικής αυτοδιοίκησης και περιφερειακής ανάπτυξης, εμπορικών ακολούθων και κοινωνικής διοίκησης (διοίκηση οργανισμών κοινωνικής πρόνοιας και διοίκηση οργανισμών υγείας). Μετά από τη σύντομη ιστορική εξέταση της διοικητικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα, το ιστορικό της ίδρυσης και της εξέλιξης της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, την επισκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας, η εργασία προχωράει στην οριοθέτηση του υπό μελέτη αντικειμένου, καθώς και στη διατύπωση υποθέσεων. Η βασική υπόθεση στην οποία βασίζεται η εργασία και η οποία στην πορεία επαληθεύεται είναι ότι η υποβάθμιση του υπηρεσιακού καθεστώτος των αποφοίτων της σχολής δε σχετίζεται με την ποιότητα και το περιεχόμενο των σπουδών εντός της σχολής. Αυτό επιβεβαιώνεται από την εξέταση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων των δεκαπέντε εκπαιδευτικών σειρών, όπου υπάρχει μια μετατόπιση από τα θεωρητικά και γενικότερου περιεχομένου, στα εξειδικευμένα και εφαρμοσμένα διδακτικά αντικείμενα εντός της σχολής. Από άποψη συνοχής του προγράμματος σπουδών προηγείται το τμήμα των εμπορικών ακολούθων και ακολουθούν τα τμήματα κοινωνικής διοίκησης, τοπικής αυτοδιοίκησης και περιφερειακής ανάπτυξης και τέλος αυτό της γενικής διοίκησης. Οι όποιες αλλαγές συμβαίνουν στο πέρασμα του χρόνου τέμνουν οριζόντια όλα τα τμήματα και σχετίζονται με αλλαγές στη διεύθυνση της σχολής. Αυτό γίνεται κατά την τρίτη, δέκατη και δωδέκατη εκπαιδευτική σειρά.τέλος η εργασία διατυπώνει προτάσεις, όπως το διαχωρισμό των σπουδαστών κατά την

5 5 είσοδό τους σε αυτή σε επιμέρους υποτμήματα των τμημάτων τους, έτσι ώστε οι σπουδές τους να συσχετισθούν περισσότερο με τη μελλοντική επαγγελματική του τοποθέτηση, την κοινή βαθμολογία όλων των σπουδαστών οι οποίοι συμμετέχουν στο ίδιο project, τη δημουργία τμήματος διϋπουργικών στελεχών, τη μετάβαση των σπουδαστών της σχολής κατά τη διάρκεια της πρακτικής εκπαίδευσής τους σε υπηρεσίες στο εξωτερικό προκειμένου αυτοί να αποκτήσουν διεθνή εμπειρία και να βελτιωθούν γλωσσικά, και την εξέταση από ειδικό ψυχολόγο πάνω στην εκπαίδευση ενηλίκων του προγράμματος σπουδών, έτσι ώστε η πνευματική εργασία να οργανωθεί καλύτερα και οι σπουδαστές να αποδώσουν κατά το καλύτερο δυνατό. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης, κοινή φάση σπουδών, ειδική φάση, τμήματα γενικής διοίκησης, τοπικής αυτοδιοίκησης και περιφερειακής ανάπτυξης, εμπρικών ακολόυθων, κοινωνικής διοίκησης. Διοικητική εκπαίδευση στην ελλάδα, ανασκόπηση βιβλιογραφίας,εκπαιδευτικά προγράμματα, curriculum, προεισαγωγική εκπαίδευση, σπουδές στη σχολή, εκπαιδευτικές σειρές, διεθνής εμπειρία.

6 6 SUMMARY The present paper examines the course timetable of the fifteen educational series which have graduated from the National School of Public Administration so far. Especially of the common phase of studies as well as the specific phase of the general administration, local authority and regional development, commercial attachés and social administration departments (administration of welfare organisations and administration of health organisations). After the brief historical examination of the administrative education in Greece, the history of foundation and evolution of the National School of Public Administration, the survey of the related bibliography, the paper proceeds to the framing of the subject under study, as well as to the formation of hypotheses. The basic hypothesis on which the paper is based and which is in the course confirmed is that the downgrading of the officials regime School s graduates is not related to the quality and the content of the school s studies. This is confirmed by the examinations of the educational programmes of the fifteen educational series, where there is a transposition from the theoretical and of general content to the specialized and applied subjects inside the school. In respect of coherence of the course timetable, leading is the commercial attachés department with the departments of the social administration, local authority and regional development following and the department of general administration in the end. Whichever changes take place in the course of time, they intersect horizontally all departments and are relevant to changes in school s administration. This happens with the third, tenth and twelfth educational series. Finally the paper proposes solutions, such as the separation of the students to sub departments when entering the school, so that their studies can

7 7 be more relevant to their future professional placing, the common marking of all students who participate in the same project, the formulation of an inter ministerial executives department, the school students transition to services abroad during their training, so that they obtain international experience and to improve their languages skills, and the examination of the curriculum by a psychologist specialised on adult education, so that the mental work can be better organised and the students can perform the best possible KEY WORDS National School of Public Administration, common phase of studies, specific phase, departments of general administration, local authority and regional development, commercial attachés and social administration. Administrative education in Greece, survey of the related bibliography, course timetable, curriculum, educational programmes, training, school s studies, educational series, international experience,

8 8 ΑΝΤΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ Συμπληρώνονται φέτος είκοσι χρόνια από την ίδρυση της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης. Το εγχείρημα συγγραφής της παρούσας εργασίας ξεκινά ακριβώς στα είκοσι χρόνια από αυτό το γεγονός, το οποίο με βάση και την ιστορική επισκόπηση της προεισαγωγικής εκπαίδευσης των δημοσίων υπαλλήλων που θα ακολουθήσει, δείχνει ότι αποτέλεσε στην εκκίνησή του κάτι πρωτοποριακό για τον τόπο μας. Σύμφωνα με έναν αναγνωρισμένο διοικητικό και πολιτικό επιστήμονα του τόπου μας η σχολή αυτή αποτέλεσε «μια, αν όχι η σημαντικότερη, καινοτομία των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ στη δημόσια διοίκηση.» 1. Αντίθετα με τον παραπάνω επιστήμονα, ένας επιφανής δημοσιογράφος μέσα από τις στήλες του τύπου διαπίστωνε εφέτος ότι «η γαλλική διοικητική μηχανή είναι μια από τις καλύτερες της Ευρώπης και αυτό το οφείλει στην περίφημη ΕΝΑ (την Εθνική Σχολή Διοίκησης).» 2. Έτσι παρότρυνε την πολιτεία «Εφόσον υπάρχει αυτό το παράδειγμα, γιατί δεν εμπνέει μια προσαρμογή στα δικά μας» 3. Απαξιωτική αντίληψη για τη λειτουργία του αντίστοιχου εκπαιδευτικό ίδρυμα της χώρας μας; Ή μήπως πλήρη άγνοια της ύπαρξης και λειτουργίας του; Όπως και να έχει όμως το πράγμα, οι όποιες προσπάθειες εκπαιδευτικού δανεισμού 4 δε φέρνουν παντού το ίδιο αποτέλεσμα. Πρέπει να μελετηθούν οι εθνικές ιδιαιτερότητες για να πέσει ο δανεισμός σε χώμα πρόσφορο. Διαφέρει άλλωστε σαφώς και το κοινωνικό συγκείμενο. Έτσι και η Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης ως εγχείρημα ξεκίνησε με διάθεση πανυγηρική και αισιοδοξίας, όπως φαίνεται τόσο από τις δηλώσεις του τότε πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου που παρέστη αυτοπροσώπως στα 1 Σωτηρόπουλος, Δ., Η άδοξη επανάσταση. Ίδρυση, κρίση και παρακμή της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, περ. Κοινωνία Πολιτών, τχ. 2, άνοιξη 1999, σ Σωμερίτης, Ρ., Πλήθος, ήθος και ποιότητα, εφ. Το Βήμα, Κυριακή 11 Μαϊου Όπ. π. 4 Για την έννοια του εκπαιδευτικού δανεισμού, ως κύριο χαρακτηριστικό της επιστημονικής περιοχής (discipline) της Συγκριτικής Εκπαίδευσης κατά το 19 ο αιώνα, και για το χαρακτηρισμό του ως στοιχείο της προεπιστημονικής φάσης της, σχετικά βλ. Μπουζάκης, Σ. (1990). Συγκριτική Παιδαγωγική ΙΙ. Θεωρητικές προσεγγίσεις και ξένα εκπαιδευτικά συστήματα. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg, σ

9 9 εγκαίνια της σχολής στις 5 Απριλίου του 1985, όσο και από τα δημοσιεύματα του τύπου της εποχής. Σταδιακά όμως αυτή την αισιοδοξία διαδέχτηκε ο σκεπτικισμός για την πορεία και την αποστολή της καθότι το έδαφος δεν ήταν γόνιμο. Πελατειακές σχέσεις σε ένα υπερδιογκωμένο κράτος, αντιπαρατιθέμενα συμφέροντα, γραφειοκρατική και ισοπεδοτική νοοτροπία, κρατικός κορπορατισμός συνθέτουν λίγες μόνο από τις ατραπούς από τις οποίες έπρεπε να διέλθει το νεοπαγές ίδρυμα. Παρόλα αυτά επιβίωσε. Έτσι επιβεβαίωσε καταρχήν το αξίωμα της αθανασίας των οργανώσεων του Kauffman, σύμφωνα με το οποίο οι περιπτώσεις οργανώσεων που καταργούνται ή αυτοκτονούν είναι σπάνιες. Παρά την επιβίωσή της όλο αυτό το διάστημα, δεν έχει επιτύχει πλήρως τους στόχους για τους οποίους ιδρύθηκε. Το κατά πόσο θα συμβάλλει στη διοικητική μεταρρύθμιση, είναι κάτι το οποίο θα αποτιμήσει ο ιστορικός- ή ακριβέστερα οι ιστορικοί- του μέλλοντος. Και αυτό δεδομένου του ότι η μετάβαση από την παράδοση στον εκσυγχρονισμό μπορεί να εγγραφεί στο αργόσυρτο της ιστορικής διάρκειας, σύμφωνα και με τα πορίσματα του κλάδου της ιστορικής κοινωνιολογίας. Στο μακρό χρόνο σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση του κορυφαίου ιστορικού του παρελθόντος αιώνα, F. Braudel. Άρα ίσως είναι κάτι το οποίο το υφιστάμεθα, δεν το αντιλαμβανόμαστε άμεσα και δεν έχει ολοκληρωθεί. Ίσως η πορεία των αποφοίτων της σχολής στη δημόσια διοίκηση της χώρας αποδώσει ή αποδίδει ήδη καρπούς δημιουργώντας την κρίσημη μάζα αλλαγής. Άλλωστε η Ελλάδα πορεύεται μέσα από τις εξαιρέσεις όπως λέει και ο ποιητής. Η μελέτη αυτή γράφεται ως μια προσπάθεια παρουσίασης, ανάλυσης, αποτίμησης και καταγραφής των θετικών και αρνητικών στοιχείων της μαθησιακής πορείας εντός της ΕΣΔΔ, σε μια περίοδο κατά τη οποία επιχειρείται προσπάθεια αναβάθμισης του επιπέδου σπουδών εντός της σχολής και παράλληλα μια ακόμη υποβάθμιση του υπηρεσιακού καθεστώτος των αποφοίτων της σχολής. Ως άτομο προβληματιζόμενο εδώ και χρόνια με την πορεία εξέλιξης της εκπαιδεύουσας κοινωνίας της χώρας μας, αλλά και ως σπουδαστής της εν λόγω σχολής αισθάνθηκα χρέος, ευθύνη αλλά και ενδιαφέρον, πέρα από τις όποιες τυπικές υποχρεώσεις μου προς αυτήν, να ασχοληθώ με την πορεία εξέλιξης της εκπαίδευσης. Αυτή μου η προσπάθεια

10 10 ίσως αποτελέσει κάτι περισσότερο από μια μποτίλια στο πέλαγος προκειμένου να βγουν προς τα έξω τα τεκταινόμενα εντός της. Να ενημερωθεί ο υποψιασμένος αναγνώστης, αλλά και να διαφωτιστεί και ο τυχόν ανυποψίαστος για το τι συνέβη όλα αυτά τα χρόνια στο εσωτερικό του ιδρύματος. Να προσπαθήσει να καταδείξει το τι γίνεται πέρα από το τυπικό θεσμικό καθεστώς, στην καθημερινότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Άλλωστε αυτό αποτελεί ένα από τα ζητούμενα και τις ελλείψεις του γνωστικού αντικειμένου της ιστορίας της εκπαίδευσης στη χώρα μας, αλλά και ευρύτερα της ιστορικής επιστήμης. Η ανά χείρας εργασία στοχεύει παράλληλα να ξεφύγει από την απλή παράθεση δεδομένων και να λάβει έναν εφαρμοσμένο χαρακτήρα, πνεύμα άλλωστε το οποίο χαρακτηρίζει και την ίδια τη σχολή, προκειμένου να διαφωτίσει τους αρμοδίους στο σήμερα. Στο εγχείρημά μου αυτό προσπάθησα να ανασύρω δημοσιευμένες και αδημοσίευτες πηγές που αφορούσαν τη σχολή και οι οποίες ίσως μελλοντικά χαθούν. Σε αυτή μου την προσπάθεια ευχαριστώ για την ευγενική τους συμπαράσταση, τον επιβλέποντα καθηγητή και διδάσκοντα στη σχολή κύριο Θεόδωρο Τσέκο, του οποίου η ενθάρρυνση στην αρχή και η επίβλεψη στη συνέχεια ήταν καθοριστικές για να ευοδωθεί η τελική προσπάθεια. Τον διευθυντή της ΕΣΔΔ κύριο Νικόλαο Γεωργαράκη, για τη διάθεση συνεργασίας και βοήθειας κατά τη συγκέντρωση του υλικού. Την υπεύθυνη του τμήματος Γενικής Διοίκησης κυρία Άννα Αναγνωστοπούλου, για τη βοήθειά της στη συγκάντρωση των προγραμμάτων σπουδών της σχολής. Τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου των σπουδαστών της σχολής για την ευγενική παραχώρηση προς μελέτη του αρχείου του συλλόγου. Τον Αθανάσιο Γρίβα, απόφοιτο της ΕΣΔΔ και στέλεχος στο Συνήγορο του Πολίτη για την προσπάθεια ανεύρεσης και παροχής σε εμένα των προγραμμάτων των δύο πρώτων εκπαιδευτικών σειρών της σχολής. Το φίλο φιλόλογο Ευάγγελο Ανάγνου για την ευγενική του βοήθεια. Τέλος τη γυναίκα μου Περσεφόνη Σιμενή, για την ηθική συμπαράσταση καθόλη την κοπιαστική πορεία σπουδών στην ΕΣΔΔ. Ελληνικό, Σεπτέμβρης του 2003.

11 11 I) ΑΠΟΠΕΙΡΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΓΙΑ ΙΔΡΥΣΗ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ Η πρώτη προσπάθεια για την ίδρυση σχολής για την εκπαίδευση των δημοσίων υπαλλήλων της χώρας γίνεται μόλις το 1906, γεγονός στο οποίο δεν απαντάται και δεν καταγράφεται στη μέχρι τώρα σχετική βιβλιογραφία. Πρόκειται για το νομοσχέδιο «Περί καταστάσεως δημοσίων υπαλλήλων, υπηρεσιών αναγομένων εις τά Υπουργεία τών Εσωτερικών, τών Οικονομικών, τής Δικαιοσύνης και τών Εκκλησιαστικών και τής Δημ. Εκπαιδεύσεως» 5, το οποίο υποβάλλει στη Βουλή στις 24 Μαΐου 1906, ο υπουργός των Οικονομικών Ανάργυρος Σιμόπουλος, με κυβέρνηση του Γεωργίου Θεοτόκη. Με το άρθρο 31 «περί συστάσεως ειδικής Σχολής δημοσίων υπαλλήλων» 6, προβλεπόταν ίδρυση στην Αθήνα, υπό τη διεύθυνση του διευθυντή του Πολυτεχνείου, «ειδικής σχολής» για τη μόρφωση υπαλλήλων των διαφόρων κλάδων της οικονομικής υπηρεσίας και του διοικητικού κλάδου. Η σχολή θα περιελάμβανε τέσσερα τμήματα: «α) τμήμα εφοριακόν, β) τμήμα ταμιακόν, γ) τμήμα τελωνειακόν, δ) τμήμα διοικητικόν.» 7. Οι σπουδαστές που θα εγγράφονταν σε αυτή έπρεπε να έχουν απολυτήριο γυμνασίου και να καταβάλλουν ετήσια δίδακτρα 50 δρχ. Καθηγητές διορίζονταν από τους καθηγητές του Πολυτεχνείου, του Πανεπιστημίου καθώς και εκ των ανωτέρων οικονομικών υπαλλήλων, με Β.Δ. ύστερα από πρόταση των υπουργών Εσωτερικών και των Οικονομικών. Οι αποφοιτήσαντες από τη σχολή αυτή σπουδαστές προβλεπόταν να διορίζονται σε κλάδο του τμήματος του οποίου έχουν δίπλωμα. Το νομοσχέδιο αυτό δε θα ψηφιστεί από τη βουλή. 5 Βλ. Συνεδρίαση ΚΣΤ, 24/5/1906. Στα Πρακτικά των συνεδριάσεων της Βουλής της εκτάκτου συνόδου της ΙΖ βουλευτικής περιόδου. (1906). Εν Αθήναις: Εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, σ Βλ. Νομοσχέδιο «περί καταστάσεως δημοσίων υπαλλήλων, υπηρεσιών αναγομένων εις τά Υπουργεία τών Εσωτερικών, τών Οικονομικών, τής Δικαιοσύνης και τών Εκκλησιαστικών και τής Δημ. Εκπαιδεύσεως», άρθρο 31. Στο Παράρτημα της εφημερίδος της Βουλής της Α συνόδου της ΙΗ βουλευτικής περιόδου. (1906). Εν Αθήναις; Εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, σ Όπ. π.

12 12 Η επόμενη απόπειρα προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, ψηφίστηκε σε νόμο από το κοινοβούλιο, αλλά δεν μετουσιώθηκε σε πράξη. Ήδη είχε αρχίσει να ωριμάζει η ιδέα της δημιουργίας σχολής εκπαίδευσης δημοσίων υπαλλήλων μετά δε από την ψήφιση της συνταγματικής μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων. Έτσι ο καθηγητής και μετέπειτα πρύτανης- της Νομικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιος Αγγελόπουλος επεσήμανε από το 1914 το πρόβλημα του ανθρώπινου δυναμικού της διοίκησης 8 και πρότεινε μια «καλώς διοικούμενη σχολή,... άμα των πέρατι των γυμνασιακών αυτών σπουδών, και εν η μετά της θεωρητικής μορφώσεως θα συνεδιάζετο η τε πρακτική άσκησις και η κοινωνική αγωγή, θα υπεβοήθη μεγάλως το έργον του νομοθέτου και θα παρασκεύαζεν, εντός βραχέως σχετικώς χρονικού διαστήματος υπαλλήλους μεμερφωμένους και εμπεφορημένους δε του πνεύματος της τάξεως και της πεοθαρχίας.» 9. Μέσα σε αυτό το κλίμα, οκτώ χρόνια αργότερα ψηφίστηκε από τη βουλή νομοσχέδιο το οποίο αφορούσε την ίδρυση σχολής διοικητικής εκπαίδευσης, αλλά δεν υλοποιήθηκε στην πράξη, λόγω των έκτακτων συνθηκών που ακολούθησαν τη μικρασιατική καταστροφή. Πρόκειται για το Νόμο 3000 «Περί ιδρύσως Σχολής Διοικητικών Υπαλλήλων» της Αυγούστου 1922 (ΦΕΚ 143, τ. Α ). Η σχολή όπως προκύπτει παρακάτω είχε αρκετα κοινά στοιχεία με τη σημερινή Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης (ΕΣΔΔ). Επρόκειτο για διετούς φοιτήσεως σχολή στην οποία θα γινόταν δεκτοί, κατόπιν εισιτηρίων εξετάσεων, πτυχιούχοι νομικών και πολιτικών επιστημών ή διπλωματούχοι της Ανωτάτης Εμπορικής σχολής με ηλικία μικρότερη των τριάντα ετών. Οι σπουδαστές της σχολής «διορίζονται εις ο εδήλωσαν Υπουργείον δόκιμοι ακόλουθοι, υποχρεούνται δε να διακούσωσι τα μαθήματα τής Σχολής και να ασκηθώσι πρακτικώς εις την υπηρεσίαν της αρμοδιότητος του Υπουργείου, εις ο ανήκωσιν, ονομάζονται δε ακόλουθοι, κατατασσόμενοι παρά τοίς οικείοις Υπουργείοις κατά την σειράν της επιτυχίας αυτών, εάν ευδοκιμήσωσιν εις τάς 8 Ο Γ. Αγγελόπουλος σχετικά είχε παρατηρήσει ότι «Εις την πολιτικήν επιστήμην απομένει να υποδείξει ως χρησιμοτάτην εις συμπλήρωσιν των υπαλληλικών ημών θεσμών την ίδρυσιν ειδικής σχολής των πολιτικών υπαλλήλων της διοικήσεως, πλήν των προοριζόμενων διά τάς τεχνικάς υπηρεσίας και εκείνων παρ ων απαιτούνται γνώσεις αναγόμεναι εις τόν κύκλον των φιλοσοφικών και κυρίως των νομικών και φυσικομαθηματικών επιστημών.», βλ. Αγγελόπουλος, Γ. (1914). Δίκαιον των πολιτικών υπαλλήλων. Αθήνα, σ Αγγελόπουλος, όπ. π.,

13 13 απολυτηρίους εξετάσεις της Σχολής.» 10. Επίσης για την ίδια σχολή προβλεπόταν καθηγητικές έδρες όχι πάνω από δεκαπέντε, διακρινόμενες σε τακτικές και έκτακτες. Την πρώτη μεταπολεμική περίοδο δεν παρατηρούνται ανάλογες προσπάθειες για την αναδιοργάνωση και τον εξορθολογισμό της εκπαίδευσης των υπαλλήλων της ελληνικής διοίκησης, παρότι ακούστηκαν πρώιμα φωνές ειδικών προς αυτή την κατεύθυνση. Το πελατειακό κράτος ταίριαζε απόλυτα στο μεταπολεμικό πλέγμα εξουσίας, το οποίο χρειαζόταν τη δημοσιοϋπαλληλική κοινωνική κατηγορία, ως τάξη- στήριγμα της κυριαρχίας του, σύμφωνα και με την εννοιολόγηση του Νίκου Πουλαντζά 11. Χαρακτηριστικά ο Σπυρίδων Μαρκεζίνης, κορυφαία πολιτική προσωπικότητα της περιόδου «το 1952 χαρακτήριζε τις εύθραυστες ακόμη μεσαίες τάξεις ως τη μόνη εγγύηση του αστικού πολιτεύματος.» 12. Ο δημοσιοϋπαλληλικός κώδικας του 1951, παρότι περιέλαβε στις διατάξειες του την επιμορφωτική διαδικασία για το υπαλληλικό προσωπικό της χώρας, δε συνοδεύτηκε αργότερα από ανάλογες ρυθμίσεις και μέτρα. Όμως η ανάγκη εξορθολογισμού της διοίκησης καταγράφεται ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 50, στις εκθέσεις δυο κορυφαίων Ελλήνων επιστημόνων της εποχής, του Γεώργιου Μαραγκόπουλου το 1950 και του Κυριάκου Βαρβαρέσου το Ο Βαρβαρέσος στην περίφημη έκθεσή του «Επί του οικονομικού προβλήματος της Ελλάδας, διαπιστώνε ότι «εις το μέλλον ουδεμία πραγματική βελτίωσις τών οικονομικών της χώρας θα καταστεί δυνατή, εφ όσον δεν αντιμετωπίζεται το βασικόν τούτο πρόβλημα τής πλημελώς λειτουργούσης διοικητικής μηχανής.» 13. Πρότεινε έτσι τη συγκρότηση επιτροπής από επιφανείς προσωπικότητες της χώρας καθώς επίσης και τη διενέργεια κεντρικά κατευθυνόμενου αδιάβλητου διαγωνισμού για την πλήρωση των κενών θέσεων του δημοσίου, ο οποίος και θα εποπτευόταν από μια ενιαία «Υπηρεσία 10 Νόμος 3000/ Αυγούστου 1922 «Περί ιδρύσως Σχολής Διοικητικών Υπαλλήλων», (ΦΕΚ 143, τ. Α ), άρθρο 2, παρ Πουλαντζάς, Ν. (1978). Οι κοινωνικές τάξεις στο σύγχρονο καπιταλισμό. Αθήνα: Εκδόσεις Θεμέλιο. 12 Τσουκαλάς, Κ. (1985). Σκέψεις γύρω από τον κοινωνικό ρόλο της δημόσιας απασχόλησης στην Ελλάδα, στο: Το κράτος στον περιφερειακό καπιταλισμό. Αθήνα: Εκδόσεις Εξάντας, σ Βαρβαρέσος, Κ. (2002). Έκθεσις επί του οικονομικού προβλήματος της Ελλάδας. Αθήνα: Εκδόσεις Σαββάλας, σ Οι υπογραμμίσεις στο πρωτότυπο.

14 14 διαγωνισμών και προσλήψεως προσωπικού δια τας δημοσίας υπηρεσίας.» 14.Θεωρούσε δε ότι η ωφέλεια την οποία θα αποκόμιζε η χώρα από τη διοικητική μεταρρύθμιση θα ήταν μεγαλύτερη από αυτή που θα προέκυπτε «από τήν εκτέλεσιν καί τών πλέον δαπανηρών και μεγαλεπηβόλων σχεδίων» 15. Συμπλήρωνε δε εύστοχα και αιχμηρά ότι πρόκειται «περί ωφελείας, τήν οποίαν εξαρτάται από ημάς και μόνους να εξασφαλίσωμεν εις τήν Χώραν.» 16. Ο Γεώργιος Μαραγκόπουλος από τη μεριά του στο ίδιο πνεύμα με τον Βαρβαρέσο τόνιζε στην αρχή της έκθεσής του ότι «Η επιτυχία οιουδήποτε υγιούς προγράμματος διοικητικής μεταρρυθμίσεως εξαρτάται, κατά μέγα μέρος, από τήν ύπαρξιν ενός ορθού συστήματος επιλογής και εκπαιδεύσεως των δημοσίων υπαλλήλων. Διότι η διοικητική μεταρρύθμισης είναι κυρίως <πρόβλημα προσώπων>.» 17. Έτσι συνηγορούσε και αυτός στη δημιουργία μιας κεντρικής αρχής που να υπάγεται κατευθείαν στον πρόεδρο της κυβέρνησης για τη διενέργεια προσλήψεων στο δημόσιο μέσω διαγωνισμού. Κυρίως όμως, έχοντας υπόψη του το παράδειγμα της αρτισύστατης τότε γαλλικής ΕΝΑ ( Ecole Nationale d Administration) τόνιζε την ανάγκη δημιουργίας στη χώρα μιας Ανώτατης Σχολής Διοικητικής μορφώσεως. Το πρότυπό του φυσικά λόγω αυτής της ειδικής γνώσης του για την ΕΝΑ, ταίριαζε κατά πολύ στη μελλοντική Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης, όπως θα αναλυθεί και παρακάτω. Συνηγορούσε στη συμμετοχή στο διαγωνισμό της όλων των κατηγοριών πτυχιούχων των ελληνικών πανεπιστημίων. Αμφισβητούσε τη μονομέρεια των νομικών σπουδών, ως επαρκούς εργαλείου μόρφωσης του υπαλληλικού προσωπικού, ανάγοντάς την στην κληρονομιά του κράτους δικαίου του 19 ου αιώνα και θεωρούσε ότι «η ανωτέρα διοικητική εκπαίδευσις, διά νά αποδώση καρπούς, πρέπει ν απευθύνεται εις πρόσωπα έχοντα πείραν ή ανωτέραν ήδη επιστημονικήν 14 Όπ. π., σ Όπ. π., σ Όπ. π., σ Μαραγκόπουλος, Γ. (1950). Μέθοδοι επιλογής και εκπαιδεύσεως του προσωπικού της διοίκησης, στο: Μακρυδημήτρης, Α. & Μιχαλόπουλος, Ν. (2000, επιμ.). Εκθέσεις εμπειρογνωμόνων για τη δημόσια διοίκηση Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, σ. 95.

15 15 μόρφωσιν, κυρίως εις τάς νομικάς ή κοινωνικάς και πολιτικάς επιστήμας.» 18. Απολούθησαν αρκετά χρόνια μέχρι να παρουσιαστεί κάποια έκθεση με προτάσεις σχετικά με το μέλλον της ελληνικής δημόσιας διοίκησης. Αυτό έγινε στις αρχές του 1964 από τον Georges Langrod στα πλαίσια της μετάκλησής του επιφανούς αυτού γάλλου εμπειρογνώμωνα του ΟΟΣΑ από την τότε ελληνική κυβέρνηση. Από τον Langrod συντάσσεται «Έκθεσις αφορώσαν την διοικητικήν αναδιοργάνωσιν εν Ελλάδι». Η έκθεση ολοκληρώθηκε σε μια περίοδο όπου την ενδεκαετή παρουσία της δεξιάς στη διακυβέρνηση της χώρας αντικατέστησε η κυβέρνηση της Ενώσεως Κέντρου, η οποία δια του αρχηγού της Γεωργίου Παπανδρέου χαρακτήρισε, μετά την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση της προηγούμενης χρονιάς, το έτος 1965 ως το «<έτος της Δημοσίας Διοικήσεως>, δηλαδή, της <αναδιοργανώσεως των Δημοσίων Υπηρεσιών>». 19 Ο συντάκτης «της πιο διάσημης ίσως από τις εκθέσεις των εμπειρογνωμώνων κατά την μεταπολεμική περίοδο» 20 διατείνονταν ότι «η Διοίκησις παρουσιάζει σήμερον μωσαϊκόν οργάνων ανεπαρκώς συντονισμένων, απομεμονωμένων (υπό πολλούς επόψεις) το εν από το άλλο, αποτελούντων συγχρόνως, ισάριθμα κεχωρημένα <οχυρά>» 21 και παράλληλες μικρές αυτοκρατορίες που ευνοούν τον πολιτικό φατριασμό. Αμφισβητούσε και αυτός με τη σειρά του την επάρκεια των νομικών σπουδών, ως μοναδικό εφόδιο ενός διοικητικού επιστήμονα, παροτρύνοντας τις σχετικές σχολές να εισάγουν στα προγράμματα σπουδών τους μαθήματα διοικητικής επιστήμης. Επίσης πρότεινε τη δημιουργία μιας νέας διϋπουργικής κατηγορίας ανώτερων υπαλλήλων, οι οποίοι δε θα ήταν μόνιμα τοποθετημένοι σε κάποιο υπουργείο αλλά θα ανήκαν σε ένα κεντρικό όργανο, «ούτως ώστε να αποτελούν ούτοι εν διαρκές απόθεμα επιλέκτων υπαλλήλων, δυνάμενων να αποσπασθούν επί ωρισμένον χρόνον εις διαφόρους θέσεις και εις 18 Όπ. π., σ Η ανεπάρκεια των νομικών σπουδών κατά τον Μαραγκόπουλο προέκυπτε και από τη διδασκαλία, σε σημαντική έκταση, αντικειμένων του ιδιωτικού δικαίου στις νομικές σχολές της χώρας. 19 Μακρυδημήτρης, Α. & Μιχαλόπουλος, Ν. (2000, επιμ.). Εκθέσεις εμπειρογνωμόνων για τη δημόσια διοίκηση Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, σ Όπ. π., σ Langrod, G. (1964). Έκθεσις αφορώσαν την διοικητικήν αναδιοργάνωσιν εν Ελλάδι», στο: Μακρυδημήτρης, Α. & Μιχαλόπουλος, Ν, όπ. π., σ. 181.

16 16 διάφορα υπουργεία» 22. Την κατηγορία αυτή ονόμαζε «Ε» από το Ελλάς. Σε σχέση με τη διοικητική εκπαίδευση η έκθεση έδινε μεγάλη έμφαση στην κατάρτιση και στη συντονισμένη δράση μιας πολιτικής εκπαίδευσης δημοσίων υπαλλήλων που θα κάλυπτε όλο το πλαίσιο της διοίκησης. Έκανε διάκριση μεταξύ εκπαίδευσης στην υπηρεσία και μετεκπαίδευσης. Πρότεινε καταρχήν την επιμόρφωση στο Ινστιτούτο Δημόσιας Διοίκησης της Παντείου. Ακόμη σημαντικότερη ήταν η πρότασή του για τη δημιουργία Σχολής Δημόσιας Διοικήσεως κατά τα πρότυπα της σχολής της πατρίδας του. Οι προτάσεις του συνάντησαν «ευρεία αποδοχή, αλλά, παρά την ευφορία η οποία συνόδευσε την έκθεσή του, η υλοποίησή τους δεν επιτεύχθη.» 23. Η πολιτική ανωμαλία της περιόδου, με τις διαδοχικές κυβερνήσεις που ακολούθησαν την πτώση της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου και τη συνταγματική εκτροπή του 1967 δε θα μπορούσαν αν ευνοήσουν τέτοιες προσπάθειες. Η επόμενη προσπάθεια για την αναδιοργάνωση της εκπαίδευσης των δημοσίων υπαλλήλων της χώρας γίνεται στην περίοδο της χουντικής επταετίας στην Ελλάδα με τη δημιουργία του Κέντρου Μετεκπαιδεύσεως Οργάνων Δημόσιας Διοικήσεως (ΚΜΟΔΔ) μέσα από το Βασιλικό Διάταγμα 323 της 14 ης Μαϊου του Το ΚΜΟΔΔ ανήκε στο Υπουργείο Προεδρίας της Κυβερνήσεως και στόχευε μέσα από ένα ενδοδιοικητικό πρόγραμμα εκπαίδευσης, τόσο στην ανανέωση των γνώσεων των ανώτερων υπαλλήλων της διοίκησης, όσο και στην κατάρτιση και ενημέρωση των πρωτοδιοριζόμενων. Την όποια προσπάθειά του να αποδώσει καρπούς αυτός ο θεσμός - καθώς και οι απορρέουσες από αυτόν Μονάδες Εκπαίδευσης (ΜΟΕΚ) στα επιμέρους υπουργεία- την περιόριζε σαφώς το ολοκληρωτικό πολιτικό και ιδεολογικό πλαίσιο της εποχής και έτσι με βάση μόνο τα οργανωτικά χαρακτηριστικά τους, η δράση τους, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «θετική» Όπ π., σ Οι υπογραμμίσεις στο πρωτότυπο. 23 Καρκατσούλης, Π., όπ. π., σ Β. Δ. 323/ 7-14 Μαϊου του «Περί οργανώσεως και λειτουργίας του Κέντρου Μετεκπαιδεύσεως Οργάνων Δημόσιας Διοίκησης (ΚΜΟΔΔ)», (ΦΕΚ 95, τ. Α ). 25 Βλ. σχετική άποψη στο: Καρκατσούλης, Π. (1998). Διοικητική μεταρρύθμιση και προεισαγωγική διοικητική εκπαίδευση. Αθήνα- Κομοτηνή: Εκδόσεις Αν. Ν. Σάκκουλα, σ Η περίοδος της δικτατορίας των συνταγματαρχών παραμένει από τις περισσότερο αδιευκρίνηστες περιόδους της νεοελληνικής ιστορίας. Σε σχέση με την εκπαίδευση των δημοσίων υπαλλήλων παραμένει το

17 17 Μεταπολιτευτικά και από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας του Κωνσταντίνου Καραμανλή καταγράφηκε μια νέα προσπάθεια πάνω στο υπό πραγμάτευση ζήτημα. Το 1975 δημιουργείται η Σχολή Επιμόρφωσης Δημοσίων Υπαλλήλων (ΣΕΔΥ) με τον νόμο 232/ Η ΣΕΔΥ στην πράξη λειτούργησε ως μονάδα επιμόρφωσης των ήδη υπηρετούντων υπαλλήλων, παρόλο που το σημαντικότερο σε αυτή την προσπάθεια δεν ήταν «το επιμορφωτικό πρόγραμμα της ΣΕΔΥ αυτό καθ αυτό, αλλά η ματαιωθείσα επιδίωξη του νομοθέτη να αποτελέσει σχολή εκπαίδευσης και όχι σχολή επιμόρφωσης.», 27 μετά από αντιδράσεις και της τότε αντιπολίτευσης. Η ΣΕΔΥ είχε ετήσιας διάρκειας, κατά κανόνα επιμορφωτικά προγράμματα. Ένα στοιχείο του θεσμού αυτού ήταν και η εξάρτηση της προαγωγής σε ανώτερους βαθμούς της υπαλληλίας από την επιμόρφωση σε αυτόν. Έτσι δημιουργήθηκε μια επετηρίδα υποψηφίων επιμορφούμενων, και κατ επέκταση δυνάμει προαγώγιμων δημοσίων υπαλλήλων από τη ΣΕΔΥ, καθότι δικαίωμα να φοιτήσει σε αυτή είχε όλη η πολιτική υπαλληλία της χώρας. Αυτό ήταν ένα αρνητικό της σημείο. Τόσο η ΣΕΔΥ, όσο και το ΚΜΟΔΔ ήταν ημιανεξάρτητοι φορείς υπαγόμενοι στο Υπουργείο Προεδρίας. Από τα παραπάνω φαίνονται οι προσπάθειες για τη δημιουργία παραγωγικής σχολής υψηλόβαθμων στελεχών στην ελληνική δημόσια διοίκηση, μέχρι τη δεκαετία του 1980 παρέμειναν ανολοκλήρωτες. Την έλλειψη αυτή ήρθε να καλύψει η θεσμοθέτηση, οκτώ χρόνια αργότερα από την κυβέρνηση του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος (ΠΑΣΟΚ), της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης. ερώτημα το κατά πόσο υιοθετήθηκαν ουδέτερα τεχνοκρατικά και γραφειοκρατικά πρότυπα, από τεχνοκράτες- φορείς αντίστοιχων ρόλων, όπως στο παράδειγμα της Λατινικής Αμερικής εκείνης της περιόδου. Σχετικές έρευνες για την πανεπιστημιακή εκπαίδευση έχουν καταδείξει τέτοια συσχέτιση αμερικανοσπούδαστων τεχνοκρατών στα τριτοβάθμια ιδρύματα της χώρας. Σχετικά βλ. Κριμπάς, Γ., Η ανώτατη παιδεία τον καιρό της χούντας, στο: Ελληνική Εταιρεία Πολιτικής Επιστήμης.(1999). Η δικτατορία Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη, σ Για το ρόλο των τεχνοκρατών στα αντίστοιχα καθεστώτα της Λατινικής Αμερικής, βλ. O Donnell, G. (1998). Modernization and bureaucratic- authoritarianism. Studies in South American politics. Berkley- California: Εκδόσεις International and Area Studies, σ Νόμος 232/ 9 Δεκεμβρίου 1975 «Περί επιμορφώσεως δημοσίων υπαλλήλων». 27 Όπ. π.

18 18 II) ΙΣΤΟΡΙΚΟ- ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΙΔΡΥΣΗΣ ΤΗΣ ΕΣΔΔ- Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης (ΕΣΔΔ) ιδρύθηκε με βάση το νόμο 1388 της 29 ης Αυγούστου του 1983 (ΦΕΚ 113 Α) που αφορούσε την «Ίδρυση Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης». Εκείνη τη χρονιά η κυβέρνηση μέσα από το Πενταετές πρόγραμμα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης δήλωνε ότι «Το μεγαλύτερο βήμα για την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού στο Δημόσιο Τομέα είναι η δημιουργία του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης, για τη δημιουργία στελεχών, προγραμμάτων διαρκούς επιμόρφωσης και Ειδικών Περιφερειακών Ινστιτούτων.» 28. Έτσι με βάση και αυτές τις επιδιώξεις, το κέντρο αυτό αποτελούνταν από δύο υπηρεσιακές μονάδες: την Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης και το Ινστιτούτο Διαρκούς Επιμόρφωσης 29. Η ιδρυτική ιδιομορφία του κέντρου συνίστατο στο ότι «εμπεριέχει στους κόλπους του το σύστημα της προεισαγωγικής εκπαίδευσης όπως και εκείνο της διαρκούς επιμόρφωσης χωρίς να επιλέγει μεταξύ των δύο συστημάτων» 30 κατά τη διεθνή πρακτική. Για την ΕΣΔΔ ο νόμος αυτός καθώς και η εισηγητική έκθεσή του φανέρωναν ότι δεν επρόκειτο για την ίδρυση ενός ακόμη ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος 28 Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας. (1983). Πενταετές Πρόγραμμα Οικονομικής και Κοινωνικής Ανάπτυξης , σ. 73. Αμέσως παρακάτω τονιζόταν ότι «Η εξάλειψη του νομικισμού στη δημόσια διοίκηση δεν αφορά μόνο τις θεσμικές αλλαγές, αλλά και το νέο πνεύμα με το οποίο πρέπει να εμφορούνται οι δημόσιοι υπάλληλοι.», όπ. π., σ Το Ινστιτούτο Διαρκούς Επιμόρφωσης είναι εκτός των ενδιαφερόντων της παρούσας εργασίας, λόγω της ρητής επιταγής της σχολής για περιορισμένη έκτασή της, αλλά και λόγω της διαφορετικής φύσης των σπουδών και του χαρακτήρα αυτού. Θα άξιζε όμως μια παρουσίαση και μια αξιολόγηση της δράσης α) του ΙΔΕ, του απογόνου του, του ΙΝΕΠ ( Ινστιτούτο Επμόρφωσης) το οποίο το αντικατάστησε με βάση το Νόμο 2527/ 1997 καθώς και β) του Ινστιτούτου Ειδικής Διοικητικής Εκπαίδευσης (ΙΕΔΕ) που ιδρύθηκε ως Τρίτη υπηρεσιακή μονάδα στην ΕΣΔΔ τον Απρίλιο του 1991(Νόμος 1943/ 1991) και καταργήθηκε με βάση το νόμο ίδρυσης του ΙΝΕΠ. Πολύ περισσότερο θα άξιζε, σε μια ερασία, μια από κοινού αξιολόγηση της δράσης των υπηρεσιακών μονάδων της ΕΣΔΔ. Θα προέκυπτε ως αποτέλεσμα το αν συντονίζουν από κοινού τη δράση τους, αν προσπαθούν να πετύχουν από κοινού συμπληρωματικούς στόχους κατά την εκπαιδευτική διαδικασία του πρωσωπικού της ελληνικής δημόσιας διοίκησης, ή αν αντίθετα κάτι τέτοιο δε συνέβαινε. Για ιστορικοσυγκριτικούς λόγους ενδιαφέρον θα είχε και μια εξέταση των προγραμμάτων σπουδών της ΣΕΔΥ και του ΚΜΟΔΔ συγκριτικά με την ΕΣΔΔ, αν υπάρχουν βέβαια διαθέσιμα στοιχεία. 30 Φλογαϊτης, Σ. (1996). Ίδρυση και εξέλιξη του ΕΚΔΔ, στο: Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης, δέκα χρόνια λειτουργίας (περιλήψεις εισηγήσεων), Επιχειρησιακό πρόγραμμα Κλεισθένης, Αθήνα, σ. 19.

19 19 ανάμεσα στα πολλά που ιδρύονται εκείνη την περίοδο, αλλά έχουμε για μια sui generis παραγωγική σχολή, η οποία είχε σκοπό να παράσχει αναβαθμισμένη, σε σχέση με τα προϋπάρχοντα δεδομένα, εκπαίδευση σε υποψήφια στελέχηδόκιμους δημόσιους υπαλλήλους με προοπτικές ταχείας εξέλιξης στον ευρύτερο, αλλά και στο στενότερο, δημόσιο τομέα. Για τους υποψηφίους αναγνωριζόταν ως τυπικό προσόν για τη συμμετοχή στο διαγωνισμό το πτυχίο οποιασδήποτε ανώτατης ή ανώτερης σχολής ή η πενταετή υπηρεσία στο δημόσιο με την παράλληλη κατοχή απολυτηρίου μέσης εκπαίδευσης 31. Ο ιδιάζων χαρακτήρας της σχολής φαίνεται από τη ρητή δήλωση του νομοθέτη ότι η ΕΣΔΔ «παρέχει εκπαίδευση με διαφορετική φύση και περιεχόμενο από την εκπαίδευση που παρέχουν τα κάθε μορφής Ιδρύματα ανώτερης ή ανώτατης παιδείας, είτε προπτυχικά, είτε μεταπτυχιακά.» 32. Σε σχετική υπόμνηση κατέφυγε και η εισηγητική έκθεση του νόμου, δηλώνοντας κατηγορηματικά ότι με «την πανεπιστημιακή παιδεία βέβαια η Σχολή έχει πολύ μικρή σχέση, διότι αποβλέπει στην επαγγελματική κατάρτιση που στηρίζεται σ ένα σύστημα ταχύρρυθμης εκπαίδευσης που δεν συμβοβάζεται με τη θεωρητική και την προβληματική των Α.Ε.Ι.» 33. Άλλωστε η ΕΣΔΔ εξ αρχής προοριζόταν να ανήκει στο τότε Υπουργείο Προεδρίας της Κυβέρνησης (νυν ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α) και όχι στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων 34. Άλλο σημείο που διαφοροποιούσε σημειολογικά την ΕΣΔΔ από ιδρύσεώς της από τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα ήταν η πρόβλεψη του ιδρυτικού νομοθέτη για τη μη ύπαρξη εξαμήνων σε αυτή αλλά αντί αυτού για την πρόβλεψη ύπαρξης κοινής 31 Εξαιτίας αυτής της τελευταίας πρόβλεψης για τα προσόντα συμμετοχής στο διαγωνισμό, προκύπτει και ο ρητά δηλωμένος, μη μεταπτυχιακός τίτλος σπουδών των αποφοίτων της σχολής. Γιατί, πως η ΕΣΔΔ θα χωρηγούσε μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών σε κάποιον ο οποίος δε θα είχε στην κατοχή του πτυχίο ελληνικού πανεπιστημίου; 32 Νόμος 1388/ (ΦΕΚ 113, τ. Α ), άρθρο 14, παρ «Εισηγητική Έκθεση Στο σχέδιο νόμου για την ίδρυση Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης», Βουλή των Ελλήνων («Αρχείον της Βουλής», Προεδρία Ιωάννη Ν. Αλευρά, Υπουργείον Προεδρίας της Κυβέρνησης, 15 Απριλίου 1983), σ Ο χαρακτηρισμός της ΕΣΔΔ ως επαγγελματικής σχολής δε σημαίνει πως το γεγονός αυτό θα εξάλειφε τα όποια κοινά με την πανεπιστημιακή εκπάιδευση, δεδομένου ότι η τελευταία μετά το 1990 στοχεύει και αυτή με τη σειρά της στον πρακτικό και εφαρμοσμένο χαρακτήρα καθώς και στη σύνδεσή της με την αγορά εργασίας και την επιχειρηματικότητα. Σχετικά πρώιμες παρατηρήσεις πάνω στην αναγκαιότητα αυτή βλ. στο: Τα Ελληνικά πανεπιστήμια στην Ευρώπη του 2000: Απόφαση της συνόδου των πρυτάνεων των ελληνικών πανεπιστημίων. Αθήνα, 1992.

20 20 και ειδικών φάσεων σπουδών 35. Στην κοινή φάση σπουδών θα διδασκόταν ένα κοινό corpus μαθημάτων για όλους τους σπουδαστές της κάθε εκπαιδευτικής σειράς, ενώ στην ειδική φάση σπουδών θα διδασκόταν ειδικότερα μαθήματα αναλόγως με την ειδικότερη κατεύθυνση την οποία θα λάμβανε ο σπουδαστής. Από την παρουσίαση των δεδομένων στον ιδρυτικό νόμο, στην εισηγητική έκθεση αυτού καθώς και στις συζητήσεις στο κοινοβούλιο φαίνεται πως η ΕΣΔΔ είχε ως πρότυπό της την αντίστοιχη πετυχημένη και φημισμένη- γαλλική ΕΝΑ ( Ecole Nationale d Administration), η οποία ιδρύθηκε εκεί το 1947 και έκτοτε οι απόφοιτοί της εντάσσονται στη δημόσια διοίκηση και ειδικότερα στην παράδοση των μεγάλων σωμάτων ( grands corps) 36. Αυτό προέκυπτε ειδικότερα από τις ομοιότητες, που αφορούν τη δομή του διοικητικού συμβουλίου της σχολής, τις φάσεις, το περιεχόμενο και τη διάρκεια σπουδών στην ΕΣΔΔ, τον επαγγελματικό χαρακτήρα της σχολής, τη σύνθεση και το μη μόνιμο χαρακτήρα του διδακτικού προσωπικού, τη διαδικασία και τα προβλεπόμενα προσόντα των υποψηφίων για το διαγωνισμού ο οποίος προέβλεπε δύο φάσεις καθώς και τις θέσεις ευθύνης για τις οποίες προορίζονται οι απόφοίτοί της 37. Χαρακτηριστικά ο εισηγητής της πλειοψηφίας Γεώργιος Παπανδρέου κατά τη συζήτηση στη Βουλή του ιδρυτικού νόμου της ΕΣΔΔ, το καλοκαίρι του 1983 υποστήριζε πως η σχολή α) δε θα μπορούσε να ανήκει στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση μια και θα δημιουργούνταν προβλήματα διεκδίκησης από ιδρύματα αυτής αλλά και με τη φύση του υπηρεσιακού καθεστώτος των σπουδαστών, αλλά ούτε και θα την υποβάθμιζε μια και θα έδινε δίοδο στους αποφοίτους της στο δημόσιο τομέα, β) θα μπορούσε να προσαρμόζεται ευκολότερα στις ανάγκες της διοίκησης και να είναι περισσότερο ευέλικτη στην καινοτομία μέσα από τη μη ύπαρξη μόνιμου 35 Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ιδρυτικός νόμος προέβλεπε και μια Τρίτη φάση σπουδών, με τη δημιουργία τμήματος διϋπουργικών στελεχών, όπου σε αυτό θα είχαν δικαίωμα να ενταχθούν μόνο οι δυο πρώτοι κάθε τμήματος στη βαθμολογία τους,μετά το πέρας της ειδικής φάσης σπουδών. Η σχετική διάταξη του νόμου έμεινε στη συνέχεια γράμμα κενό. Σχετικά βλ. Νόμος 1388, όπ. π., άρθρο 14 και Για τη σημασία των μεγάλων σωμάτων στην παράδοση της γαλλικής δημόσιας βλ.. Ghandler, J.A. (2003). Δημόσια διοίκηση: συγκριτική ανάλυση (επιστημονική επιμέλεια Κ. Σπανού). Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, σ Για τη Γαλλική ΕΝΑ βλ. το περιεκτικό άρθρο: Μεσθανέως, Β., Η γαλλική ΕΝΑ, περ. Διοικητική Ενημέρωση, τχ. 7, Ιανουάριος 1997, σ , καθώς επίσης και στο δικτυακό τόπο:

21 21 διδακτικού προσωπικού 38, γ) θα χρησιμοποιούσε μια νέα παιδαγωγική πέρα από την κλασική σχέση σπουδαστή- καθηγητή μια και θα μπορούσε να περάσει έτσι «ένα πνεύμα συλλογικής λειτουργίας, γιατί ο υπάλληλος συμμετέχει σε συμβούλια, σε επιτροπές, σε τμήματα, δηλαδή καθημερινά είναι σε μια λειτουργία συλλογική με τους συνανθρώπους του.» 39, δ) θα χρειαζόταν «άτομα διαφορετικών γνωστικών και κοινωνικών προελεύσεων, που η ίδια τους η πλούσια εμπειρία ζωής θα [ ήταν ] και αυτή ένα μέρος της εκπαίδευσης» 40. Ο ιδρυτικός νόμος όριζε τη σύσταση επτά τμημάτων- κατευθύνσεων για τη σχολή και σε αυτό διαφοροποιούνταν από το γαλλικό πρότυπο: α) το τμήμα διοικητικής δικαιοσύνης για την κάλυψη θέσεων εισηγητών στο Συμβούλιο της Επικρατείας ή στο Ελεγκτικό Συνέδριο ή παρέδρων πρωτοδικών των διοικητικών δικαστηρίων 41, β) το τμήμα διπλωματικής κατεύθυνσης, για το διορισμό σε θέσεις ακολούθων πρεσβειών και ακολούθων τύπου, γ) το τμήμα οικονομικής κατεύθυνσης για τη δημιουργία οικονομικών στελεχών των δημόσιων υπηρεσιών καθώς και εμπορικών ακολούθων, δ) το τμήμα πολιτιστικής κατεύθυνσης «για τη δημιουργία στελεχών για τις δημόσιες υπηρεσίες με σκοπό την ανάπτυξη του πολιτιστικού επιπέδου του λαού και των νέων, για τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και τις πολιτιστικές ανταλλαγές με ξένες χώρες.» 42, ε) το τμήμα κοινωνικής κατεύθυνσης «για τη δημιουργία στελεχών των δημόσιων υπηρεσιών με σκοπό την άσκηση κοινωνικής πολιτικής που αποβλέπει στην προσφορά ίσων και ολοκληρωμένων παροχών προς τους πολίτες με βάση το γενικότερο συμφέρον, την κοινωνική δικαιοσύνη, την ισονομία, την ισοπολιτεία και την εξάλειψη των κοινωνικών ανισοτήτων.» 43, στ) το τμήμα γενικής διοίκησης, για τη δημιουργία στελεχών των διοικητικών κλάδων των δημοσίων υπηρεσιών και ζ) το 38 Χαρακτηριστικά ο Γ. Παπανδρέου έλεγε: «Αυτό γίνεται για να υπάρξει η ευελιξία της Σχολής, αλλά ιδιαίτερα και για να μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε στην επιμόρφωση των υπαλλήλων ανθρώπους όχι απλά ακαδημαϊκούς με θεωρητικές γνώσεις, αλλά ανθρώπους με πείρα, ανθρώπους με εμπειρίες ζωής». Βλ. Πρακτικά Βουλής των Ελλήνων, Τμήμα Θερινών Διακοπών 1983, τόμος 9 ος, συνεδρίαση ΙΘ ( 21 Ιουλίου 1983), σ Όπ.π. 40 Οπ.π. 41 Τυπικό προσόν για την ένταξη στη σχολή ήταν, για αυτήν την κατεύθυνση, η κατοχή πτυχίου νομικών σπουδών. 42 Νόμος 1388, όπ. π., άρθρο Όπ. π.

22 22 τμήμα τοπικής αυτοδιοίκησης για στελέχη των υπηρεσιών των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης. Ο ίδιος νόμος όριζε ότι «Ο αριθμός των τμημάτων και το περιεχόμενο της αποστολής τους μπορούν να μεταβάλλονται με απόφαση του Υπουργού Προεδρίας της Κυβέρνησης, ύστερα από πρόταση του Δ.Σ του κέντρου.» 44. Η έκδοση τέτοιου είδους υπουργικών αποφάσεων ερχόταν σε ευθεία αντίθεση με το γράμμα του ιδρυτικού νόμου για διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια του κέντρου και κατ επέκταση και της σχολής και φανερώνουν τη de facto διοικητική εξάρτηση της σχολής από τον εμπεριέχοντα φορέα- υπουργείο. Αυτή η διάταξη οδήγησε αργότερα στη βαθμιαία αποψίλωση τμημάτων της σχολής στην πορεία του χρόνου. Η αρχή έγινε μόλις το 1986, με την κατάργηση των τμημάτων πολιτιστικής κατεύθυνσης και κοινωνικής κατεύθυνσης με βάση την Υπουργική Απόφαση 5727/ και του τμήματος οικονομικής κατεύθυνσης με βάση την Υπουργική Απόφαση 6700/ αντίστοιχα. Τα τρία αυτά τμήματα συγχωνεύθηκαν και ενσωματώθηκαν στο τμήμα γενικής διοίκησης. Τα τμήματα αυτά δεν λειτούργησαν ποτέ εντός της σχολής. Βλέπουμε δηλαδή τμήματα που προβλεπόταν στον ιδρυτικό νόμο της σχολής να καταργούνται πριν καλά- καλά αρχίσει η λειτουργία της σχολής, δεδομένου ότι η πρώτη εκπαιδευτική σερά άρχισε την εκπαίδευσή της τον επόμενο χρόνο, το Αίτια για αυτή την κατάσταση ήταν το υπερβολικό οικονομικό κόστος λειτουργίας όλων αυτών των τμημάτων; Ή η εξειδίκευση κρινόταν υπερβολική, σε σχέση και με το υπόδειγμα της ΕΝΑ 45, δεδομένου ότι τέσσερα τμήματα θα προοριζόταν να παράγουν στελέχη για την κεντρική διοίκηση των υπουργείων; Γεγονός είναι πάντως ότι κατά τον Κοσμά Ψυχοπαίδη, πρώτο διευθυντή της ΕΣΔΔ την περίοδο από τη θεσμοθέτηση έως την αρχική λειτουργία της «η τότε πολιτική ηγεσία της χώρας, αμέσως μετά την ίδρυση της Σχολής φάνηκε να αναρωτιέται για το νέο θεσμό που η ίδια δημιούργησε» Όπ. π. 45 Η ΕΝΑ προορίζεται να εξάγει αποφοίτους polyvelance, με σύνθετες δεξιότητες δηλαδή. Σχετικά βλ. Μεσθανέως, Β., Η γαλλική ΕΝΑ, όπ. π., σ Ντόλκα, Μ. (2002). Αποτίμηση του μέχρι τώρα ρόλου της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης στο διοικητικό εκσυγχρονισμό και οι προοπτικές για το μέλλον. Ανέκδοτη εργασία, ΕΣΔΔ, ΙΓ Εκπαιδευτική Σειρά, Ταύρος, σ. 22.

23 23 Η ουσιαστική όμως απιψίλωση ξεκίνησε με την κατάργηση- ουσιαστική αλλά ταυτόχρονα έμμεση- του τμήματος διοικητικής δικαιοσύνης τον Οκτώβριο του 1989 με βάση τον νόμο 1868/ Ο νόμος αυτός προέβλεπε την πρόσληψη εισηγητών του Συμβουλίου της Επικρατείας μετά από διαγωνισμό ο οποίος θα πραγματοποιούνταν με ευθύνη του ίδιου του συμβουλίου 47. Άλλωστε από την αρχή των προσπαθειών ίδρυσης της ΕΣΔΔ το Συμβούλιο της Επικρατείας αντιδρούσε στην υπαγωγή σε αυτήν της εκπαίδευσης των διοικητικών δικαστών. Με αυτή δε την καθυστέρηση σχετίζεται και η αργοπορημένη ψήφιση του ιδρυτικού νόμου- 29 Αυγούστου σε σχέση με την αρχική κατάθεσή του στη Βουλή στις 15 Απριλίου Η παρέμβαση αυτή του Συμβουλίου της Επικρατείας δικαιολογήθηκε από το γεγονός ότι στη χώρα μας τα μέλη του δεν είναι δημόσιοι υπάλληλοι, όπως στη γαλλική περίπτωση όπου αποφοιτούν από την ΕΝΑ και «στη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους τα μέλη του είναι πιθανόν να περάσουν χρονικά διαστήματα εργαζόμενα σε ανώτερες θέσεις άλλων τμημάτων της κρατικής μηχανής.» 48, αλλά «οι διοικητικοί δικαστές θεωρούνται από το Σύνταγμα ως εγγυητές της ανεξαρτησίας του Σώματός τους.». 49 Τον επόμενο χρόνο η αποψίλωση συνεχίστηκε με την αφαίρεση του τμήματος διπλωματικής κατεύθυνσης. Το τμήμα αυτό είχε ιδρυθεί προκειμένου να αντικαταστήσει το κέντρο Διπλωματικών Σπουδών του Υπουργείου Εξωτερικών και καταργήθηκε τον Ιούλιο του 1990 με βάση το νόμο Έκτοτε η ευθύνη για την εκπαίδευση των νέων διπλωματών περιήλθε και πάλι στο Υπουργείο Εξωτερικών και στο Κέντρο Διπλωματικών Σπουδών, το οποίο από το 1999 μετονομάστηκε σε Διπλωματική Ακαδημία. Το τμήμα αυτό της ΕΣΔΔ «πάντοτε αντιμετωπίστηκε με σκεπτικισμό και διαθέσεις είτε άλωσης είτε υπονόμευσης από το Υπουργείο Εξωτερικών» 51 μια και αυτό παραδοσιακά είχε 47 Νόμος 1868/ ( ΦΕΚ 230, τ. Α ), άρθρο 9. Αργότερα οι Διοικητικοί Δικαστές άρχισαν να αποφοιτούν από την Εθνική Σχολή Δικαστών, που συστάθηκε με το νόμο 2236/ 1994 και έκτοτε εδρεύει στη Θεσσαλονίκη. 48 Ghandler, J.A., όπ.π., σ Φλογαϊτης, Σπ. (1987). Το Ελληνικό διοικητικό σύστημα. Αθήνα- Κομοτηνή: Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, σ Νόμος 1892/ (ΦΕΚ101,τ. Α ). 51 Μακρυδημήτρης, Α. (1999). Διοίκηση και κοινωνία. Αθήνα: Εκδόσεις Θεμέλιο, σ. 283.

24 24 την ευθύνη εκπαίδευσης των διπλωματών της χώρας. Όλα αυτά συμέβησαν κατά την πρώτη φαση λειτουργίας της σχολής, η οποία κατά τον Αθανάσιο Γρίβα 52 χαρακτηρίστηκε- όπως θα δειχθεί και παρακάτω- από την υπονόμευση του ρόλου της ως ενιαίος φορέας εκπαίδευσης και επιμόρφωσης των δημοσίων υπαλλήλων. Σε αυτή την περίοδο έχουμε την παρέμβαση άλλων φορέων του δημοσίου, οι οποίοι παραδοσιακά κρατούσαν για λογαριασμό τους την εκπαίδευση του προσωπικού τους, προνόμιο που αισθάνθηκαν ότι το έχαναν με τη δημιουργία της σχολής, και προσπάθησαν και τελικά πέτυχαν- να το επανακτήσουν. Τα τμήματα αυτά που δημιούργησε η ΕΣΔΔ είχαν μεγάλο κύρος το οποίο το σαφώς και το αποστερούσαν από αυτούς. Για αυτή την περίδο στην πορεία της ΕΣΣΔ ευσταθεί η παρατήρηση της Βασιλικής Μεσθανέως ότι ίσως «ο ακρωτηριασμός να υπήρξε, δυστυχώς, το πανάκριβο αντίτιμο της επιβίωσής της.» 53. Γιατί κατά την ίδια «ήταν τα χρόνια 1989 και 1990, εποχή πλήρους αμφισβήτησης όχι μόνου του έργου, αλλά και της χρησιμότητας της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, με κριτήρια, δυστυχώς, πολιτικού χαρακτήρος.» 54. Τη δεκαετία του 1990 λαμβάνει χώρα η κατάργηση και άλλων δύο τμημάτων τα οποία δεν προβλεπόταν στον ιδρυτικό νόμο, αλλά είχαν ξεκινήσει να λειτουργούν στη σχολή μεταγενέστερα. Αυτά ήταν: α) το τμήμα μορφωτικών ακολούθων το οποίο είχε ξεκινήσει να λειτουργεί στην σχολή από τη Β εκπαιδευτική σειρά το «κατόπιν ιδέας της Μελίνας Μερκούρη» 55, και β) το τμήμα κοινοτικής κατεύθυνσης, το οποίο ιδρύθηκε με σκοπό τη μόρφωση στελεχών εξειδικευμένων σε θέματα των ευρωπαϊκών κοινοτήτων το 1992, αλλά λειτούργησε με καθυστέρηση για δύο μόνο εκπαιδευτικές σειρές (Θ - Ι ) το διάστημα Το τελευταίο αυτό τμήμα αποτελεί το πιο βραχύβιο στην ιστορία της σχολής, με τους λιγότερους αποφοίτους, μια και στις δυο εκπαιδευτικές σειρές που λειτούργησε, αποφοίτησαν από αυτό μόνο δέκα 52 Γρίβας, Αθ. (1995). Δέκα χρόνια ΕΣΔΔ. Διπλωματική εργασία (ανέκδοτη), ΕΣΔΔ, Θ Εκπαιδευτική Σειρά, Ταύρος, σ Μεσθανέως, Β., Ομιλία στην εκδήλωση της Ένωσης Αποφοίτων της ΕΣΔΔ προς τιμήν του προέδρου κ. Μιχαήλ Δεκλερή, περ. Ρηξικέλευθον, τχ. 9, Οκτώβριος- Δεκέμβριος 1999, σ Όπ. π. 55 Ντόλκα, Μ. (2002). Αποτίμηση του μέχρι τώρα ρόλου της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης στο διοικητικό εκσυγχρονισμό και οι προοπτικές για το μέλλον. Ανέκδοτη εργασία, ΕΣΔΔ, ΙΓ Εκπαιδευτική Σειρά, Ταύρος, σ. 12.

25 25 σπουδαστές με αβέβαιο έκτοτε μέλλον 56. Ένα μήνα πριν την ίδρυση του τμήματος κοινοτικής κατεύθυνσης είχε ιδρυθεί ή επανιδρυθεί σωστότερα- τμήμα κοινωνικής διοίκησης για τη δημιουργία στελεχών «ικανών για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής» 57. Στην ΕΣΔΔ προστέθηκαν επίσης άλλα δύο τμήματα στις αρχές της δεκαετίας του Αυτά ήταν τα τμήματα: α) εμπορικών ακολούθων από το Σεπτέμβριο του και β) ακολούθων τύπου από τον Ιούλιο του Από όλη την παραπάνω εξιστόρηση της προσθαφαίρησης τμημάτων γίνεται φανερή η έλλειψη ενός σαφούς προσανατολισμού για την πορεία της σχολής από τη στιγμή της ίδρυσής της και έκτοτε. Από τα επτά τμήματα τα οποία προβλεπόταν στον ιδρυτικό νόμο επιβίωσαν σταθερά στο χρόνο μόνο τα τρία. Έτσι «Η εικόνα του εκκρεμούς της μεταρρύθμισης προκύπτει από τις συνεχείς ιδρύσεις και καταργήσεις τμημάτων της ΕΣΔΔ.» 60. Την ίδια εικόνα του εκκρεμούς δίνει η σχολή και από την άποψη της μεταβολής του καθεστώτος εισαγωγής και εξέλιξης των αποφοίτων της στο δημόσιο. Η αρχική ρύθμιση του νομοθέτη για το υπηρεσιακό καθεστώς των αποφοίτων της ΕΣΔΔ δεν ήρθε από τον ιδρυτικό νόμο της σχολής, αλλά αντίθετα τυχαία άλλωστε; - από έναν άλλο μόλις το Σύμφωνα με αυτόν νόμος 1810/1988- προβλεπόταν ο διορισμός στο ενδέκατο μισθολογικό κλιμάκιο και με βαθμό Α, η τοποθέτηση «παρά τω διευθυντή» των αποφοίτων και η αυτοτελής κρίση τους μετά από δεκαοκτάμηνο. Μετέπειτα η κατάταξη αυτή άλλαξε προς το χειρότερο για τους αποφοίτους. Με το νόμο 2527/ 1997 αυτοί θα διορίζονταν στο βαθμό Β μετά την αποφοίτησή τους, όπου θα παρέμειναν κατά κανόνα για πέντε χρόνια, με εξάιρεση για τους αριστούχους από τους αποφοίτους, όπου η διάρκεια αυτή προβλεπόταν στα τρία χρόνια. Καταργήθηκε ακόμη η αυτοτελής κρίση των 56 Σχετικά βλ. Ντόλκα, Μ., όπ. π., σ Υπουργική Απόφαση 46120/ Υπουργική Απόφαση 28827/ Το τμήμα εμπορικών ακολούθων λειτουργούσε ως επιμέρους κατεύθυνση του τμήματος διπλωματικών σπουδών ήδη από την πρώτη εκπαιδευτική σειρά. 59 Υπουργική Απόφαση 21682/ Παπούλιας, Δ, Σωτηρόπουλος, Δ, & Οικονόμου, Χ. ( 2002). Το εκκρεμές της Διοικητικής μεταρρύθμισης: το παράδειγμα της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης. Αθήνα: Εκδόσεις Ποταμός, σ. 26.

26 26 αποφοίτων και αντικαταστάθηκε με ποσόστωση επί των κενών θέσεων ευθύνης, με ποσοστά 20% για τις υπό κρίση θέσεις των προϊστάμενων τμήματος και 10 % για τις αντίστοιχες των προϊστάμενων διεύθυνσης 61. Σήμερα το υπουργείο ΕΣΔΔΑ επεξεργάζεται ένα νέο νομοσχέδιο στο οποίο επιφυλάσσεται ακόμη δυσμενέστερη εξέλιξη για το καθεστώς της πορείας των αποφοίτων εντός της δημόσιας διοίκησης 62. Από όλα αυτά επιβεβαιώνεται η επισήμανση του Αντώνη Μακρυδημήτρη, ότι «το κυριότερο πρόβλημα στη λειτουργία της αναφέρεται στην αβεβαιότητα του βαθμολογικού καθεστώτος και της σταδιοδρομίας των αποφοίτων της.» 63. Όμως και το όλο μεταρρυθμιστικό εγχείρημα της ίδρυσης της σχολής έλαβε χώρα σε μια περίοδο κατά την οποία η έννοια του εκδημοκρατισμού πήρε λαϊκιστική πορεία και είχε σαν συνέπεια για τη διοίκηση την ισοπέδωση κάθε έννοιας ιεραρχικής διαφοροποίησης, την κατάργηση της βαθμίδας των γενικών διευθυντών και την αντικατάστασή τους από πολιτικούς συμβούλους, το διορισμό με βάση κοινωνικά κριτήρια και την εξέλιξη από πολιτικά ελεγχόμενα υπηρεσιακά συμβούλια 64. Η θεσμοθέτηση όμως της ΕΣΔΔ παρότι γινόταν την ίδια περίοδο δε διαπνεόταν από το ίδιο πνεύμα. Έτσι «η δημιουργία της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, η οποία υποτίθετο ότι θα παρήγαγε μια διοικητική elite [...δηλώνε ότι..] ο λαϊκισμός, ενώ κυριαρχούσε, δεν ήταν η μοναδική όψη της ιδεολογίας και της πολιτικής του ΠΑΣΟΚ.» Για αυτή τη δυσμενή, για την πορεία των αποφοίτων, ρύθμιση βλ. Ντόλκα, Μ. (2002). Αποτίμηση του μέχρι τώρα ρόλου της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης στο διοικητικό εκσυγχρονισμό και οι προοπτικές για το μέλλον. Ανέκδοτη εργασία, ΕΣΔΔ, ΙΓ Εκπαιδευτική Σειρά, Ταύρος, σ Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν έχει έρθει σε επίσημη συζήτηση το επίμαχο νομοσχέδιο, το οποίο προβλέπει μόνο πέντε μόρια για τους αποφοίτους, την κατάργηση των οποιοδήποτε ποσοστώσεων και τη χρησιμοποίηση της μοριοδότησης από τους προϊσταμένους ως κυρίου κριτηρίου για την προαγωγή κάποιου. 63 Μακρυδημήτρης, Α. (1999). Διοίκηση και κοινωνία. Αθήνα: Εκδόσεις Θεμέλιο, σ Spanou, K., Penelope s Suitors: administrative modernisation and party competition in Greece, περ. West European Politics, τόμος 19, τχ. 1, Ιανουάριος 1996, σ Spanou, K., όπ. π., σ. 106.