ÐåñéïäéêÞ êäïóç ãéá ôç Äéãëùóóßá êáé ôïí Ðïëõðïëéôéóìü óôçí Åêðáßäåõóç êáé ôçí Êïéíùíßá

Transcript

1 The need for meaningful communication between teachers and parents is evident. What happens, however, and how can this take place when these parents speak a language other than the school language? Is language the only barrier which impedes the relationship between immigrant parents and teachers? What can all of us who are committed to researching issues of diversity in education do? Padyshim ekziston nevoja për një komunikim esencial midis arsimtarëve dhe prindërve. Por kur prindërit flasin një gjuhë tjetër nga ajo e shkollës, çfarë ndodh dhe si mund të realizohet një komunikim efektiv dhe tërësor? A janë vetëm pengesat gjuhësore ato që ndërlikojnë marrëdhëniet midis prindërve emigrantë dhe arsimtarëve? Çfarë mund të bëjmë të gjithë ne që angazhohemi në studimin e çështjeve të heterogjenës në arsim????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????.???????????????????,???????????????????????????,????????????????????,???????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????? -???????????????????????????????????????????????????????????????????????? Ð Ï Ë Õ Ä Ñ Ï Ì Ï P O L I D H R O M O S Ï Î Ë È Ä Ð Î Ì P O L Y D R O M O æã æñðíáæè Ç áíüãêç ãéá ìéá ïõóéáóôéêþ åðéêïéíùíßá áíüìåóá óôïõò/ôéò åêðáéäåõôéêïýò êáé ôïõò ãïíåßò äåí ôßèåôáé óå áìöéâïëßá. ¼ôáí üìùò ïé ãïíåßò ìéëïýí ìéá Üëëç ãëþóóá áðü ôç ãëþóóá ôïõ ó ïëåßïõ, ôé ãßíåôáé êáé ðþò ìðïñåß íá ðñáãìáôïðïéçèåß ìéá ïõóéáóôéêþ êáé ïëïêëçñùìýíç åðéêïéíùíßá; Åßíáé ï ãëùóóéêüò ï ìüíïò öñáãìüò ðïõ äõó åñáßíåé ôç ó Ýóç ãïíýùí ìåôáíáóôåõôéêþò êáôáãùãþò ìå ôïõò/ôéò åêðáéäåõôéêïýò; Ôé ìðïñïýìå íá êüíïõìå åìåßò ðïõ Ý ïõìå ôá èåß óôçí Ýñåõíá ãéá ôá æçôþìáôá ôçò åôåñüôçôáò óôçí åêðáßäåõóç; ÐåñéïäéêÞ êäïóç ãéá ôç Äéãëùóóßá êáé ôïí Ðïëõðïëéôéóìü óôçí Åêðáßäåõóç êáé ôçí Êïéíùíßá Tåý ïò 5ï - ÖåâñïõÜñéïò 2012 Revistë periodike për Dygjuhësinë dhe Shumëkulturën në arsim dhe në shoqëri Periodical for Bilingualism and Multiculturalism in Education and Society 5 ISSN: ïåðèîäè åñêîå èçäàíèå, ïîñâÿù ííîå Äèãëîññèè è Ïîëèêóëüòóðíîñòè â Îáðàçîâàíèè è Îáùåñòâå

2 بوليذرومو ومورذيلوب - Πолидром Πολυδρομο - Polidhromos - Polydromo - Υπεύθυνη Έκδοσης: Ρούλα Τσοκαλίδου Συντακτική Επιτροπή: Βασιλεία Κούρτη-Καζούλλη, Ελένη Σκούρτου, Σταυρούλα Τσιπλάκου, Ρούλα Τσοκαλίδου, Άσπα Χατζηδάκη Επιστημονική Επιτροπή: Γιώργος Ανδρουλάκης (Παν/μιο Θεσσαλίας), Σοφία Γαβριηλίδου (Α.Π.Θ.), Αναστασία Γκαϊνταρτζή (Α.Π.Θ.), Θανάσης Γρηγοριάδης (Α.Π.Θ.), Βασιλεία Κούρτη- Καζούλλη (Παν/μιο Αιγαίου), Σταύρος Καμαρούδης (Παν/ μιο Δυτ. Μακεδονίας), Μάρω Κακριδή (Παν/μιο Αθηνών), Μένη Κανατσούλη (Α.Π.Θ.), Αγγελική Κοιλιάρη (Α.Π.Θ.), Δώρης Κυριαζής (Α.Π.Θ.), Αντώνης Λενακάκης (Α.Π.Θ.), Εύη Μάρκου (Ιnstitute of Education/A.Π.Θ.), Πολυτίμη Μακροπούλου (Α.Π.Θ.), Σούλα Μητακίδου (Α.Π.Θ.), Μαρίτα Παπαρούση (Π.Θ.), Ελένη Σκούρτου (Παν/μιο Αιγαίου), Ιάνθη Τσιμπλή (Α.Π.Θ.), Σταυρούλα Τσιπλάκου (Παν/ μιο Κύπρου), Ρούλα Τσοκαλίδου (Α.Π.Θ.), Νίκος Χανιωτάκης (Παν/ μιο Θεσσαλίας), Άσπα Χατζηδάκη (Παν/μιο Κρήτης), Nick Dallas (McGraw Hill, Australia), Hartmut Haberland (University of Roskilde, Denmark), Andrea Young (University of Strasburg) Μεταφράσεις: Valbona Hystuna, Ekaterina Gritsan, Αναστασία Γκαϊνταρτζή, Βασιλεία Καζούλλη, Εύη Μάρκου, Raed Zakhem Επιμέλεια κειμένων: Αντώνης Λενακάκης, Εύη Μάρκου, Μαρίτα Παπαρούση Εξώφυλλο: Μαρία Βισκαδουράκη Λογότυπο: Νικόλας Ζάχεμ Εκδότης: Μη-Κερδοσκοπική Εταιρία "Πολύδρομο" για τη Διγλωσσία και τον Πολυπολιτισμό στην Εκπαίδευση και την Κοινωνία Εκδοτική Επιμέλεια & Κεντρική Διάθεση: Εκδόσεις Ζυγός, Αγγελάκη 39, Θεσσαλονίκη Διεύθυνση για αλληλογραφία: c/o Ρούλα Τσοκαλίδου, ΤΕΠΑΕ, ΑΠΘ, Πανεπιστημιούπολη, Θεσσαλονίκη Ιστοσελίδα: info@polydromo.gr Τηλ: Περιεχόμενα - Contents Α. Θεωρητικό Μέρος Editorial... 3 H επικοινωνία με τους γονείς μεταναστευτικής καταγωγής: πότε είναι εφικτή και αποτελεσματική;... 8 Communicating with parents of immigrant background: when is it effective? Komunikimi me prindërit emigrantë: kur bëhet i realizueshëm dhe efektiv? Общение с родителями-иммигрантами: когда оно эффективно и результативно? Αναστασία Γκαϊνταρτζή, Εύη Μάρκου & Ρούλα Τσοκαλίδου Anastasia Gkaintartzi, Evi Markou & Roula Tsokalidou Κριτική Θεωρία Φυλής (ΚΘΦ) Critical Race Theory (CRT) Nicola Rollock & David Gillborn Η διδασκαλία των «κοινοτικών γλωσσών» σε ευρωπαϊκές χώρες Άσπα Χατζηδάκη Αξιολόγηση της διδακτικής σειράς «Μιλώ και γράφω ελληνικά» που εκπονήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Ένταξη Τσιγγανοπαίδων στο σχολείο». Απόψεις και θέσεις των μαθητών που συμμετείχαν στο πρόγραμμα Δημήτριος Μπενέκος, Μαρία Παραδιά & Αντωνία Μήτση Η χρησιμότητα του Jamming Mobile σε παιδιά μεταναστευτικής καταγωγής, ηλικίας 6-10 ετών, για την ενίσχυση των συναισθημάτων τους προς την κοινωνική ένταξη και την καλλιέργεια μουσικής εκπαίδευσης Usability of a Jamming Mobile with year-old immigrant children for enhancing their feelings of social inclusion and facilitating their musical learning Tiija Rinta Πολύγλωσσες τάξεις στο νηπιαγωγείο: μια απόπειρα παιδαγωγικής διαχείρισης της ετερότητας (συνέχεια) Κοραλία Αγαπητού, Παρασκευή Βλάχου, Αθηνά Γκότση, Μαριάνθη Καλαφάτη &Αλεξάνδρα Ανδρούσου Β. Διαδραστικό Μέρος Γωνιά των γονιών Parents Corner Këndvështrimi i prindërve Взгляд родителей زاوية األھل Αλβανική Γλώσσα και Πολιτισμός Gjuha Shqipe dhe Kultura Shqiptare Βαλμπόνα Χυστούνα - Valbona Hystuna 1

3 Τεύχος 5ο Φεβρουάριοσ 2012 Editor-in-Chief: Roula Tsokalidou Editorial Board: Aspa Chatzidaki, Vasilia Kourtis-Kazoullis, Eleni Skourtou, Stavroula Tsiplakou, Roula Tsokalidou Scientific Committee: Giorgos Androulakis (University of Thessaly), Sophia Gavriilidou (A.U. TH), Αnastasia Gkaintartzi (A.U.TH), Thanasis Grigoriadis (Arist. Univ. of Thes/niki), Vasilia Kourtis-Kazoullis (University of the Aegean), Stavros Kamaroudis (Univ. of Western Macedonia), Maro Kakridi (University of Athens), Meni Kanatsouli (A.U.TH), Aggeliki Kiliari (Arist. Univ. of Thes/niki), Doris Kyriazis (A.U.TH), Antonis Lenakakis (A.U.TH), Εvi Markou (Ιnstitute of Education/A.U.TH), Politimi Makropoulou (A.U.TH), Soula Mitakidou (A.U.TH),, Marita Paparousi (University of Thessaly), Eleni Skourtou (University of the Aegean), Ianthi Tsimpli (A.U.TH), Stavroula Tsiplakou (University of Cyprus), Roula Tsokalidou (A.U.TH), Nikos Chaniotakis (University of Thessaly), Aspa Chatzidaki (University of Crete), Nick Dallas (McGraw Hill, Australia), Hartmut Haberland (University of Roskilde, Denmark), Andrea Young (University of Strasburg) Translations: Valbona Hystuna, Ekaterina Gritsan, Anastasia Gkaintartzi, Vasilia Kourtis- Kazoullis, Evi Markou, Raed Zakhem Editing: Αntonis Lenakakis, Evi Markou, Marita Paparousi Cover: Maria Viskadouraki Logo: Nikolas Zakhem Publisher: Non-profit Organisation Polydromo for Bilingualism and Multiculturalism in Education and Society Publishing Group & Central Distribution: Zygos publications, Aggelaki 39, Thessaloniki Address for correspondence: c/o Roula Tsokalidou, School of Early Childhood Education, University Campus, Thessaloniki, Greece Website: Tel: Συνέντευξη με τον James Banks An Interview with James Banks Intervistë me James Banks ИНТЕРВЬЮ С ДЖЕЙМСОМ БЭНКСОМ (JAMES BANKS) Βαρβάρα Αβραμίδου Varvara Avramidou Ο αγώνας για το δημοτικό σχολείο Wales Street The battle for Wales Street Primary School Νίκος Ντάλλας Nick Dallas Τι μας λένε τα παιδιά μας; What do our pupils tell us? Çfarë na thonë fëmijët tanë? Что нам говорят наши дети? Γιώτα Γάτση & Μαρία Παρασκευά - Giota Gatsi & Maria Paraskeva Προ-βολές:Η αναχώρηση του Νικόλα Pro-jections: Nikola s Departure Projektor: Largimi i Nikolës Слайды Отъезд Николы Σάντρα Βούλγαρη Santra Voulgari Γ. Ενημερωτικό Μέρος Βιβλιοπαρουσίαση: Η Διγλωσσία στο Σχολείο Λίγα λόγια αγάπης για τη Λουκία A few words of love for Loucia Ελένη Σκούρτου-Eleni Skourtou Ελληνικό Παρατηρητήριο για τη Διαπολιτισμική Παιδεία και Εκπαίδευση Hellenic Observatory for Intercultural Education Qendra Vëzhguese Greke për Edukimin dhe Arsimin Ndërkulturor Греческий Центр Исследований Вопросов Межкультурного Образования Το Πολυγλωσσικό Εβδομαδιαίο Ημερολόγιο «Πολύδρομο» Τhe Multilingual Weekly Diary Polydromo : Ένας χρόνος με ποικίλες πολυγλωσσικές δράσεις για το «Πολύδρομο» Ευχαριστίες - Acknowledgements Πληροφορίες συνδρομής στο Πολύδρομο Subscriptions to Polydromo Οδηγίες για τους/τις συγγραφείς κειμένων Guidelines for authors

4 بوليذرومو ومورذيلوب - Πолидром Πολυδρομο - Polidhromos - Polydromo - Editorial Το 5o τεύχος του περιοδικού Πολύδρομο είναι το πρώτο που κυκλοφορεί μετά το 1 ο Διεθνές Συνέδριο «Σταυροδρόμι γλωσσών και πολιτισμών: μαθαίνοντας εκτός σχολείου», που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλη του 2011 στην Παιδαγωγική Σχολή του Α.Π.Θ. Η ομάδα «Πολύδρομο» εξ ορισμού παραπέμπει σε «σταυροδρόμι» ή, με άλλα λόγια, σε συνάντηση και τομή γλωσσών, πολιτισμών και ταυτοτήτων. Εμείς που υποστηρίζουμε αυτή τη «συνάντηση» που λαμβάνει χώρα είτε σε ατομικό είτε σε συλλογικό επίπεδο, συχνά προβληματιζόμαστε για τον τρόπο, τους όρους αλλά και τις ποικίλες συνέπειές της. Η διοργάνωση του 1 ου «Σταυροδρομιού», η οποία έγινε εφικτή με την υλική και ηθική υποστήριξη πολλών φορέων, ήταν μια προσπάθεια να διερευνήσουμε τη συνάντηση των γλωσσών και των πολιτισμών μέσα από τη συνάντηση του Πανεπιστημίου με την ευρύτερη κοινωνία και τις μεταναστευτικές οργανώσεις. Η πρόκληση ήταν δεδομένη, αλλά η διάθεσή μας να την αντιμετωπίσουμε και να διδαχθούμε από αυτήν ήταν ακόμη ισχυρότερη. Η ανταπόκριση των νέων ερευνητών/τριών, των εκπαιδευτικών, των εθελοντών/τριών που διδάσκουν τα ελληνικά σε μετανάστες/τριες, αλλά και αρκετών μεταναστών/τριών, ήταν εντυπωσιακή. Για αυτήν ευχαριστούμε όλα τα άτομα που παρακολούθησαν και συμμετείχαν στις εργασίες του 1 ου Σταυροδρομιού. Από την άλλη μεριά, ένα από τα σημαντικότερα ζητούμενα του συνεδρίου μας, η επικοινωνία της ομάδας μας και της ευρύτερης ακαδημαϊκής κοινότητας με τις μεταναστευτικές κοινότητες, αν και ξεκίνησε, θεωρούμε ότι απαιτεί ακόμη μεγαλύτερη προσήλωση, επιμονή και χρόνο. Μέσα από το Πολύδρομο κάνουμε τα τελευταία χρόνια μια συστηματική προσπάθεια να προσεγγίσουμε και να ακούσουμε τις μεταναστευτικές κοινότητες, μέσα από τη δημοσίευση των δικών τους εμπειριών. Η ενεργή συμμετοχή, όμως, των μεταναστών/τριών Editorial The 5 th issue of Polydromo is the first one after the 1 st International Conference entitled 'Crossroad of languages and cultures: learning beyond the classroom', held in April 2011 at the Faculty of Education of the Aristotle University of Thessaloniki. By definition, the Polydromo group alludes to a crossroad or, in other words, to a meeting and crossing of languages, cultures and identities. We, who support this meeting which occurs either at a personal or communal level, often wonder about the way, the conditions and its various consequences. The organisation of the 1 st Crossroad, which became feasible thanks to the material and moral support of many institutions, was an effort to trace this meeting of languages and cultures through the meeting of the university with the society in general, as well as with immigrant organisations. The challenge was a given, but our intention to meet it and learn from it was even stronger. The response of young researchers, educators, volunteers that teach Greek to immigrants, but also of immigrant communities, was impressive. For this, we would like to thank everybody that attended and participated in the '1 st Crossroad'. On the other hand, one of the most important aims of our conference, that is the contact between our group and the academic community with the organised groups of immigrants, though having been initialised, we consider that it requires more focus, persistence and time. Through 'Polydromo' we have been, in the last few years, making a systematic effort to approach and listen to the immigrant communities by publicizing their own experiences. However, the active involvement of immigrants in our activities is still limited. This is a reality that deserves to raise questions among us or, at least, to challenge us to discover other more substantial and more creative 3

5 Τεύχος 5ο Φεβρουάριοσ 2012 στις δράσεις μας παραμένει περιορισμένη. Αυτή είναι μία πραγματικότητα που αξίζει να μας προβληματίσει ή, τουλάχιστον, να μας προκαλέσει να σκεφτούμε περισσότερους, πιο ουσιαστικούς και πιο δημιουργικούς τρόπους επαφής με τις μεταναστευτικές κοινότητες. Ωστόσο, το 5 ο τεύχος Πολύδρομο κυκλοφορεί μέσα σε ένα ιδιαίτερο κοινωνικό πλαίσιο αναφοράς, τόσο στην Ελλάδα, όσο και διεθνώς, το οποίο διαμορφώνεται από τη δεινή οικονομική κατάσταση της Ελλάδας, κατόπιν της Ευρώπης, αλλά και άλλων ηπείρων. Η καθημερινή μας ζωή αλλάζει προς άγνωστες κατευθύνσεις, ενώ οι έγνοιες των καιρών που ζούμε συχνά κλονίζουν την πίστη μας στις μέχρι τώρα πρακτικές μας τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο. Έχει την ίδια άραγε σημασία, όση είχε και πριν έναν χρόνο, η προσήλωσή μας στα ζητήματα του πολυπολιτισμού και της ένταξης των μεταναστών/τριών στην Ελλάδα, ενώ η Ελλάδα έχει ήδη αρχίσει να εξελίσσεται σε μια νέα χώρα αποστολής μεταναστών/τριών; Πώς θα επηρεάσει η οικονομική κρίση την παραμονή των ήδη εγκατεστημένων ή την έλευση νέων οικονομικών μεταναστών/ τριών στη χώρα μας; Aκόμη, κατά πόσο ενδεχόμενες αλλαγές στο πολιτικό σκηνικό θα επηρεάσουν τη χάραξη της κυβερνητικής πολιτικής στο ζήτημα της ένταξης/ενσωμάτωσης των μεταναστών/ τριών; Σε κάθε περίπτωση, θεωρούμε ότι, είτε ως χώρα υποδοχής είτε ως χώρα νέας αποστολής μεταναστών/ τριών, η διγλωσσία και ο πολυπολιτισμός εξακολουθούν να αποτελούν επίκαιρα ζητούμενα για την Ελλάδα, αλλά και το εξωτερικό γενικότερα. Κατά συνέπεια, και αυτή η πραγματικότητα δικαιώνει και ανανεώνει την προσήλωσή μας στα θέματα της επαφής των γλωσσών και των πολιτισμών σε τοπικό και διεθνές επίπεδο. ways of contact with the immigrant communities. Nevertheless, the 5 th issue of Polydromo is now in circulation in a unique framework of reference, both in Greece and internationally, formed by the dire financial situation in Greece, Europe and other continents to follow suit. Our everyday lives are changing towards unknown destinations, while the problems of the times often shake our confidence in our practices up to now, in both a personal and a professional level. Is it as important for us, as it was a year ago, to focus on issues of multiculturalism and the integration of immigrants into the Greek society, when Greece itself is becoming a country of new migration? How will the financial crisis influence the immigrants already settled in our country and the influx of potential new immigrants? Also, how much will probable changes in our political system affect government policies on the issue of the integration of immigrants? In any case, we believe that, either as a country of immigrants or a country of new migrants, issues of multilingualism and multiculturalism are still relevant and sought for in Greece and other societies in general. Consequently, this new reality also justifies and renews our focus on the issues of the contact between languages and cultures locally, as well as internationally. The editorial committee Η συντακτική επιτροπή 4

6 بوليذرومو ومورذيلوب - Πолидром Πολυδρομο - Polidhromos - Polydromo - Editorial Fashikulli i 5-të i revistës Polidhromos është botimi i parë pas Konferencës së 1-rë Ndërkombëtare «Kryqëzim gjuhësh dhe kulturash: mësime jashtëshkollore» që u realizua në prill 2011 në Fakultetin Pedagogjik të Universitetit Aristotelis në Selanik. Grupi «Polidhromos» në përkufizimin e tij i referohet «kryqëzimit», ose, me fjalë të tjera, takimit apo ndërthurjes së gjuhëve, kulturave dhe identiteteve. Ne që e përkrahim këtë takim i cili ndodh si në nivel personal ashtu dhe në atë kolektiv, shpesh shqetësohemi për mënyrën, kushtet, por edhe për pasojat e saj të shumta. Organizimi i «Kryqëzimit» të 1-rë, i cili u bë i mundshëm me mbështetjen materiale dhe morale të shumë institucioneve, ishte një përpjekje për të hetuar takimin e gjuhëve dhe të kulturave nëpërmjet bashkëbisedimit të Universitetit me shoqërinë e gjerë dhe organizatat e emigrantëve. Sfida ishte e sigurtë, por dëshira jonë për t u përballur me të dhe të mësojmë prej saj ishte më e fortë. Reagimi i studiuesve të rinj, i arsimtarëve, i vullnetarëve që japin mësimin e greqishtes tek emigrantët, por dhe i mjaft emigrantëve ishte mbreslënës. Për këtë falenderojmë të gjithë ata që ndoqën dhe morën pjesë në punimet e Kryqëzimit të 1-rë. Nga ana tjetër, një nga çështjet më të rëndësishme të konferencës sonë i cili ishte kontakti i komunitetit të gjerë akademik me komunitetet emigrante, edhe pse nisi, mendojmë se kërkon përkushtim edhe më të madh, këmbëngulje dhe kohë. Nëpërmjet Polidhromos, vitet e fundit bëhet një përpjekje sistematike për t u afruar dhe për të dëgjuar komunitetet emigrante, nëpërmjet shkrimit dhe publikimit të përvojave të tyre. Por pjesëmarrja aktive e emigrantëve në aktivitetet tona mbetet e kufizuar. Ky është një realitet që vlen për të na shqetësuar ose, të paktën, për të na nxitur që të mendojmë mënyra të tjera kontakti me Editorial 5 ый выпуск журнала «Полидром» является первым изданием, которое выходит в свет после первой международной конференции «Перекрёсток языков и культур: учёба вне школы», которая состоялась в апреле 2011 г. на Педагогическом факультете Салоникского Университета им. Аристотеля. Команда «Полидром» по определению связана с понятием «перекрёстка» или, другими словами, с контактом или срезом языков, культур и видов самоопределения. Мы пытаемся стимулировать контакт между языками, который происходит либо на уровне самосознания личности, либо на теоретическом уровне, однако мы часто сталкиваемся с проблемами в терминологии, классификации этого контакта, а также с его разнообразными последствиями. Проведение первой конференции «Перекрёсток», которая осуществилась благодаря материальной и психологической поддержке многих организаций, стало примером изучения контакта между языками и культурами в рамках взаимодействия университета с обществом и организациями иммигрантов. Существование данной проблемы в мире очевидно, а наше желание изучить её и научиться чему-нибудь - очень сильное. Исследователи, преподаватели, волонтёры, которые преподают греческий язык иммигрантам, а также сами иммигранты подошли к проблеме с большим энтузиазмом. За это мы благодарим всех участников первой конференции «Перекрёсток». Одной из важнейших проблем, обсуждавшихся на конференции, стало взаимодействие нашей команды и широкой научной общественности с общностями иммигрантов. Несмотря на то что оно уже началась, мы считаем, что требуется ещё бóльшие старания, терпение и время. В течение последних лет посредством «Полидрома» мы систематически стараемся уяснить позицию самих иммигрантов, публикуя статьи, 5

7 Τεύχος 5ο Φεβρουάριοσ 2012 komunitetet emigrante më thelbësore dhe më krijuese. Ndërkohë, fashikulli i 5-të i Polidhromos botohet brenda një kuadri shoqëror të veçantë, si në Greqi ashtu dhe në shkallë ndërkombëtare, i cili formohet nga situata ekonomike në Greqi, Evropë, por dhe në kontinente të tjerë. Jeta jonë e përditshme po ndryshon në drejtim të panjohur, ndërsa preokupimet e kohës që jetojmë shpesh hedhin në erë besimin tonë në praktikat e deritanishme si në nivel personal ashtu dhe në atë profesional. A ka vallë të njëjtën rëndësi sa kishte dhe para një viti përkushtimi ynë në çështjet e shumëkulturës dhe të integrimit të emigrantëve në Greqi? Në një Greqi që ka filluar të transformohet në një vend të ri të dërgimit të emigrantëve... Si do të ndikojë kriza ekonomike në jetën e emigrantëve që banojnë prej shumë vitesh në Greqi? Si do të ndikojë gjithashtu tek prurjet e reja emigrante? Sa do të ndikojnë ndryshimet e mundshme në skenën politike dhe në zhvillimin e politikës qeveritare mbi çështjen e integrimit të emigrantëve? Sidoqë të jetë, mendojmë se për Greqinë (si vend pritës ose/dhe si vend i dërgimit të emigrantëve), dygjuhësia dhe shumëkultura vazhdojnë të përbëjnë çështje të ditës. Gjithashtu edhe për shoqërinë evropiane në përgjithësi. Si pasojë ky realitet na jep të drejtë dhe përkushtimi ynë ndaj çështjeve të takimit të gjuhëve dhe të kulturave në nivel lokal dhe atë ndërkombëtar ripërtërihet. Komisioni redaktues посвящённые их собственному опыту. Однако активное участие самих иммигрантов в нашей деятельности, к сожалению, остаётся весьма ограниченным. Это должно заставить нас задуматься или, по крайней мере, побудить нас найти другие, более существенные и результативные способы общения с самими иммигрантами. Помимо того, 5 ый выпуск «Полидрома» выходит в период особой социальной ситуации - как в Греции, так и во всём мире - которая сложилась из-за тяжёлого экономического положения Греции, Европы в целом и других континентов. Наша повседневная жизнь изменяется, и неизвестно, к чему приведут эти изменения. Особенности современной эпохи разрушают наши убеждения и веру в идеалы как на личностном, так и на профессиональном уровне. Остаётся ли прежним наше отношение к вопросам поликультурности и определению места иммигрантов в греческом обществе, тогда как Греция уже стала превращаться в страну, из которой уезжают её граждане? Как повлияет экономический кризис на условия проживания уже живущих в стране и на въезд новых экономических беженцев в нашу страну? А также как возможные политические изменения повлияют на проблему определения места/ ассимиляции иммигрантов в обществе? В любом случае, мы считаем, что для Греции, рассматриваем ли мы её как страну, принимающую иммигрантов или страну, из которой выезжают эмигранты, вопрос двуязычия и поликультурности остаётся актуальным (как и для Европы в целом). Следовательно, новая реальность оправдывает наш интерес к данным проблемам и даёт нам новую пищу для размышлений и исследований, касающихся проблем контакта языков и культур в отдельно взятой стране или во всём мире. Составительский комитет 6

8 ΠΟΛΥΔΡΟΜΟ POLIDHROMOS ПОЛИДРОМ POLYDROMO Πολυδρομο - Polidhromos - Polydromo - Πолидром -- ومورذيلوب بوليذرومو «είναι το βλέμμα μας που φυλακίζει συχνά τους άλλους στις στενές τους υπαγωγές» Αμίν Μααλούφ Polydromo co-organised the 1st International Conference 'Crossroads of languages and cultures: learning beyond classrooms, 8-10 April

9 Τεύχος 5ο Φεβρουάριοσ 2012 H επικοινωνία με τους γονείς μεταναστευτικής καταγωγής: πότε είναι εφικτή και αποτελεσματική; Αναστασία Γκαϊνταρτζή, Εύη Μάρκου & Ρούλα Τσοκαλίδου 1 Εισαγωγή Η ανάγκη για μια ουσιαστική επικοινωνία ανάμεσα στους/τις εκπαιδευτικούς και τους γονείς δεν τίθεται σε αμφιβολία. Όταν όμως οι γονείς μιλούν μια άλλη γλώσσα από τη γλώσσα του σχολείου, τι γίνεται και πώς μπορεί να πραγματοποιηθεί μια ουσιαστική και ολοκληρωμένη επικοινωνία; Είναι ο γλωσσικός ο μόνος φραγμός που δυσχεραίνει τη σχέση γονέων μεταναστευτικής καταγωγής με τους/τις εκπαιδευτικούς; Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς που έχουμε ταχθεί στην έρευνα για τα ζητήματα της ετερότητας στην εκπαίδευση; Τα παραπάνω αποτελούν καίρια ερωτήματα που απασχολούν όσες και όσους από εμάς βρισκόμαστε στον χώρο της εκπαίδευσης και της επαφής των γλωσσών και αφιερώνουμε χρόνο στο να διερευνούμε και να εφαρμόζουμε τρόπους για την καλύτερη επικοινωνία ανάμεσα στο ελληνόφωνο σχολείο και τις μεταναστευτικές κοινότητες. Επίσης, όπως έχουμε μάθει καλά εμείς που ασχολούμαστε με τις κοινωνικές διαστάσεις της εκπαίδευσης και της γλώσσας, σε όλα αυτά τα θέματα υπάρχουν σημαντικές ιδεολογικές προεκτάσεις που θα πρέπει να αναλογιστούμε. Ποια είναι, λοιπόν, κάποια από τα ιδεολογικά ζητήματα που θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε ως ερευνητές/τριες που συνεργαζόμαστε με μεταναστευτικές κοινότητες, κοινότητες που ζουν στο περιθώριο της γλώσσας και των πρακτικών του κυρίαρχου σχολείου και της κυρίαρχης κοινωνίας; Απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα αναζητούμε μέσα από τις καθημερινές μας πρακτικές ως ερευνητές/τριες στον χώρο της διγλωσσίας και της εκπαίδευσης. Σε ένα συνέδριο που διοργανώθηκε από το ΠΤΔΕ του ΑΠΘ 2, ένας γνωστός και καταξιωμένος ερευνητής στον χώρο, ο αμερικανός καθηγητής Carl Grant μας παρακίνησε, όσους και όσες από εμάς εργαζόμαστε για να υπηρετούμε άλλους ανθρώπους μέσω της έρευνας και της διδασκαλίας, να γίνουμε πρώτα εμείς μαθητές και μαθήτριες, για να μάθουμε περισσότερα πράγματα από τους ανθρώπους στους οποίους απευθυνόμαστε. Βιβλιογραφική επισκόπηση Η εστίαση στις ιδεολογικές προεκτάσεις της συνεργασίας σχολείου και μεταναστευτικών οικογενειών έχει σημασία, καθώς οι αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στο σχολείο και τις μειονοτικές οικογένειες αποτελούν πεδία, όπου διατηρούνται ή προκαλούνται οι 1. Η Αναστασία Γκαϊνταρτζή είναι καθηγήτρια αγγλικών και υποψήφια διδακτόρισσα στο ΤΕΠΑΕ, ΑΠΘ, againtartzi@gmail.com, η Εύη Μάρκου είναι υποψήφια διδακτόρισσα στο Institute of Education, University of London και υπεύθυνη έρευνας και προβολής στην ομάδα «Πολύδρομο», evimarkou@yahoo.gr, και η Ρούλα Τσοκαλίδου είναι επικ. καθηγήτρια στο ΤΕΠΑΕ, ΑΠΘ και επιστ. υπεύθυνη της ομάδας «Πολύδρομο», tsokalid@nured.auth.gr. 2. Αναφερόμαστε εδώ στο Διεθνές Συνέδριο «Παιδαγωγική, Πολιτισμός, Πολιτικές: Ο Διάλογος της Εκπαίδευσης» που διοργάνωσε το ΠΤΔΕ της Παιδαγωγικής Σχολής του ΑΠΘ, 9-10 Σεπτεμβρίου

10 بوليذرومو ومورذيلوب - Πолидром Πολυδρομο - Polidhromos - Polydromo - ευρύτερες σχέσεις εξουσίας (Blackledge, 2001). Όψεις των σχέσεων εξουσίας σχολείου και γονέων αναδύονται μέσα από τον βαθμό στον οποίο η εκπαίδευση παρέχει στους γονείς πρόσβαση στην πληροφόρηση και στήριξη της ακαδημαϊκής προόδου των παιδιών τους και απαιτεί συγκεκριμένο πολιτισμικό και γλωσσικό κεφάλαιο, ώστε να μπορέσουν να διεκδικήσουν αυτήν την πρόσβαση (ό.π.). Έτσι, η επικοινωνία ανάμεσα σε σχολείο και μετανάστες γονείς εμπλέκει ζητήματα εξουσίας και «νομιμότητας» συγκεκριμένου γλωσσικού και πολιτισμικού κεφαλαίου για το δικαίωμα και τη δυνατότητα πρόσβασης στην εκπαίδευση των παιδιών. Συχνά η γλωσσική και πολιτισμική διαφορετικότητα των μεταναστών γονέων αντιμετωπίζεται και ερμηνεύεται μέσα από τις εκπαιδευτικές πρακτικές, τις στάσεις και το σχολικό λόγο ως έλλειμμα (Auerbach, 1993), που χρειάζεται να αντισταθμιστεί, παρά ως εφόδιο και πηγή πλούτου. Kατ επέκταση, η διαφορετικότητα των γονέων δυσχεραίνει την επικοινωνία και αυξάνει την απόσταση ανάμεσα σε εμάς και αυτούς. Όταν βλέπουμε τους μετανάστες γονείς μέσα από την οπτική του «ελλείμματος», και όταν η επικοινωνία μαζί τους πραγματοποιείται μέσω του ηγεμονικού σχολικού λόγου που αναπαράγει την κυρίαρχη γλωσσική ιδεολογία, τότε μιλάμε για μία «ηγεμονική επικοινωνία», μονόπλευρη και άνιση, η οποία τελικά συμβάλλει στην αποδυνάμωσή τους. Αυτήν την ηγεμονική κυριαρχία στο λόγο των γονέων μεταναστευτικής καταγωγής αναδεικνύει και η Delpit (2004), η οποία στο άρθρο της 'Silenced Dialogue' παρουσιάζει κομμάτι της συνομιλίας της με έναν Μαύρο 3 τελειόφοιτο, που εργαζόταν και ως δάσκαλος ειδικής αγωγής σε σχολεία μιας κατεξοχήν Μαύρης κοινότητας: «Κατά τα φαινόμενα, εάν δεν μπορείς να παραπέμψεις σε κάποιο τσιτάτο του Vygotsky ή κάτι τέτοιο, τότε δεν έχεις κανένα κύρος να μιλήσεις για τα δικά σου παιδιά» (μετάφραση από αγγλικά έμφαση όπως στο πρωτότυπο). Παρομοίως, μια Μαύρη δασκάλα μιλάει για το πώς οι Λευκοί δάσκαλοι «νομίζουν πως ξέρουν ό,τι είναι καλύτερο για τους πάντες [και πάσες], για ολονών τα παιδιά» (Delpit, 2004: 226). Η Delpit (2004) επιχειρηματολογεί πως οι εκπρόσωποι της μαύρης κοινότητας εκπαιδευτικοί και γονείς καταλήγουν να νιώθουν ότι ο διάλογός τους με εκπροσώπους της λευκής εκπαιδευτικής και ακαδημαϊκής κοινότητας είναι ανούσιος, μιας και ό,τι έχουν να πουν φιλτράρεται μέσα από τις καλά εδραιωμένες παραδοχές της τελευταίας. Έτσι, η γνώμη τους κρίνεται ως ελλιπώς ενημερωμένη ή μεμονωμένη και η άποψή τους μη επιστημονική ή παρωχημένη, για χάρη του προοδευτισμού που προασπίζει η ακαδημαϊκή γνώση των Λευκών. Αυτή τη διεργασία η Delpit (2004) την ονομάζει «ο διάλογος που aποσιωπήθηκε» ('silenced dialogue') (2004: 226). Ο αποσιωπημένος διάλογος, φυσικά, δεν εστιάζει αποκλειστικά στις διακρίσεις με βάση το χρώμα του δέρματος, αλλά και στις πολιτισμικές διαστάσεις και διαφορές μεταξύ μεταναστευτικών και γηγενών κοινοτήτων. Επομένως, μήπως νομίζοντας και εμείς ότι κάνουμε διάλογο, τελικά όχι μόνο κάνουμε μονόλογο, αλλά έχουμε καταφέρει να σιωπήσουμε/καταπνίξουμε και τις φωνές των μεταναστών/τριών; Μια ριζοσπαστική διάσταση έρχεται να προσθέσει η «Κριτική Θεωρία της Φυλής» (Critical Race Theory). Πρόκειται για μια προσέγγιση που εξελίχθηκε μέσα από 3. Οι όροι «Μαύρος-η» και «Λευκός-ή» χρησιμοποιούνται κατ αναλογία με τους όρους Black και White στο κείμενο της πηγής. 9

11 Τεύχος 5ο Φεβρουάριοσ 2012 τα κινήματα των δικαιωμάτων της μαύρης κοινότητας του 70 στη Βόρεια Αμερική και πρόσφατα εξαπλώθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο, κυρίως με εφαρμογή στο χώρο της δικαιοσύνης και της εκπαίδευσης (Gillborn, 2008). Η τολμηρότητά της συχνά έχει προκαλέσει αντιδράσεις στους ακαδημαϊκούς κύκλους. Αν και η θεωρία έχει τη βάση της στις σχέσεις ανισοτήτων Λευκών-Μαύρων, παρόλα αυτά δεν εγκλωβίζεται απαραίτητα σ αυτές και τα αναλυτικά της εργαλεία δεν παύουν να ανοίγουν χρήσιμα μονοπάτια στη σκέψη μας και για τις σχέσεις ανισοτήτων μεταξύ διαφόρων εθνοτήτων. Μια τέτοια ευκαιρία δίνεται με την έννοια της «σύγκλισης συμφερόντων» ( interest convergence ) του Derrick Bell (Gillborn, 2008: 32). Προσαρμόζοντας την έννοια στις παραμέτρους της δικής μας κοινωνικής εμπειρίας, η κυρίαρχη κουλτούρα και οι εκπρόσωποί της δίνουν «φωνή» στις μειονότητες μόνο στο βαθμό που οι ίδιοι θα επωφεληθούν από αυτή την παραχώρηση λόγου. Ακολουθώντας τη σκέψη αυτή, και με διάθεση αιχμηρής ειλικρίνειας, καλούμαστε να απαντήσουμε στο ερώτημα: τι πραγματικά κερδίζουν οι γονείς μεταναστευτικής καταγωγής και τα παιδιά τους σε σχέση με αυτά που κερδίζουμε εμείς οι ακαδημαϊκοί, οι ερευνητές/τριες και οι εκπαιδευτικοί; Στον αντίποδα του ερωτήματος, τι δεν κερδίζουν οι πρώτοι επειδή δεν έχουν να κερδίσουν κάτι οι δεύτεροι/ες; Από ποιο όφελος στερούμε τις μεταναστευτικές κοινότητες, επειδή εμείς έχουμε να χάσουμε τα «κεκτημένα» μας; Αυτοκριτική Εμείς, οι δάσκαλοι και οι δασκάλες στις διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης, λοιπόν, θα πρέπει να ξεκινήσουμε την αδιάκοπη διαδικασία ή πορεία μάθησης προκαλώντας τους ίδιους μας τους εαυτούς, αμφισβητώντας τις δικές μας κατεστημένες ιδέες, θέτοντας ερωτήματα για εμάς τους ίδιους και τις ίδιες, ακούγοντας περισσότερο και διδάσκοντας λιγότερο. Μόνο τότε ίσως μπορέσουμε να εντοπίσουμε και τις δικές μας αδυναμίες, τα δικά μας όρια, τις δικές μας προκαταλήψεις: προϋπόθεση για να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι. Σε αντίθετη περίπτωση, δικαιούμαστε να μιλάμε για την πολυγλωσσία χωρίς να κάνουμε μια προσπάθεια να μάθουμε οι ίδιοι και οι ίδιες τις γλώσσες των γειτόνων μας; Μπορούμε να μιλάμε για διαπολιτισμική εκπαίδευση, ενώ δε λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη αυτά που μας λένε οι εκπρόσωποι των άλλων κοινοτήτων για τις γλώσσες και τους πολιτισμούς τους; Δικαιούμαστε να μιλάμε για την άρση των στερεοτύπων στην τάξη, ενώ συχνά αντιμετωπίζουμε εμείς τους συνεργάτες/ιδές μας με προκατάληψη γιατί δεν είναι σαν εμάς; Μήπως εγκλωβιζόμαστε στο δικό μας μικρόκοσμο και, ενώ ζητάμε από όσους και όσες εκπαιδεύουμε να βλέπουν τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο, είμαστε κι εμείς δέσμιοι των δικών μας απόψεων, που συχνά στηρίζουμε και με τις απαραίτητες βιβλιογραφικές παραπομπές; Είμαστε τελικά εμείς ως ερευνητές/τριες της κυρίαρχης κοινωνίας αρμόδιοι για να υποδείξουμε τι είναι αυτό που θα πρέπει να επικοινωνήσουμε στους/τις μετανάστες/ τριες γονείς; Εμείς, χωρίς να έχουμε πρώτα ακούσει τους ίδιους και τα παιδιά τους; Είμαστε εμείς, όντας εκπρόσωποι της κυρίαρχης κοινωνίας και έχουσες/έχοντες το κύρος της επιστημονικής γνώσης, αυτοί και αυτές που θα καθορίσουν αυτό που πρέπει να γνωρίζουν οι μετανάστες/τριες γονείς; Ποιος θα ορίσει τους όρους αυτής της επικοινωνίας και του διαλόγου ανάμεσα στο Πανεπιστήμιο, την εκπαιδευτική κοινότητα και τις μεταναστευτικές κοινότητες; Πότε και με ποιον τρόπο θα μπορέσουν 10

12 بوليذرومو ومورذيلوب - Πолидром Πολυδρομο - Polidhromos - Polydromo - οι μετανάστες/τριες γονείς να εκφράσουν τις δικές τους απόψεις και ανάγκες σε εμάς; Επανερχόμαστε, λοιπόν, στο ζήτημα της επικοινωνίας. Ποιες είναι οι δύο πλευρές της επικοινωνίας που επιδιώκουμε; Πως και που θα πρέπει να συναντηθούμε εμείς οι «ειδικοί» με αυτούς τους ανθρώπους, τους συνανθρώπους μας που είναι μετανάστες/ τριες στη χώρα μας; Ποιοι είναι οι μετανάστες/τριες γονείς; Δεν είναι αυτοί που στέκονται δίπλα μας στο σχολείο και που κοιτάνε με μάτια γεμάτα αγωνία όταν ο/η διευθυντής/τρια κάνει μια ανακοίνωση; Δεν είναι οι ίδιοι άνθρωποι που περνάνε έξω από το Πανεπιστήμιο, ενώ εμείς μιλάμε για τα βιώματα και τα δικαιώματά τους; Δεν είναι αυτοί που πουλάνε διάφορα αντικείμενα έξω από τον χώρο του ετήσιου αντιρατσιστικού φεστιβάλ και αυτοί που συχνά αναρωτιούνται γιατί εμείς «γιορτάζουμε» με τραγούδια και χορούς την «Ημέρα του Μετανάστη»; Από την άλλη μεριά, εμείς είμαστε αυτοί που καθορίζουμε τα προγράμματα των σχετικών συνεδρίων για τα ζητήματα της μετανάστευσης και της εκπαίδευσης, γράφοντας, παράλληλα και σχετικές δημοσιεύσεις. Μήπως συχνά ξεχνάμε ότι έχουμε πρωτίστως υποχρέωση να ακούσουμε τις ίδιες τις φωνές των μεταναστών/τριών γονέων, αλλά κλεινόμαστε στον γυάλινο κόσμο του Πανεπιστημίου; Μήπως πολλές φορές ξεχνάμε την υποχρέωσή μας να είμαστε σε διαρκή πορεία μάθησης και ότι εμείς «εργαζόμαστε για να υπηρετούμε», όπως είπε και ο καθηγητής Carl Grant, τους/τις μετανάστες/τριες γονείς και τα παιδιά τους; Συμπερασματικά Όπως υποστηρίζει κι ο Cummins (2001), o διάλογος που δεν προχωράει στην αναδιαπραγμάτευση των ταυτοτήτων, στον ανασχηματισμό των σχέσεων ισχύος και στη συνεργατική, ισότιμη διανομή της εξουσίας, καλύπτει απλά τη δική μας επιθυμία για μία διαπολιτισμική εκπαίδευση. Στην πραγματικότητα, αυτή αποτελεί όψη «ηγεμονικής διαπολιτισμικότητας» (Garza & Crawford, 2005), καθώς λειτουργεί με αφετηρία τις «δικές μας» παραδοχές και ιδεολογίες σχετικά με τις γλώσσες και τους/τις ομιλητές/ τριές τους. Εφόσον εμείς οι εκπαιδευτικοί και ερευνητές/τριες δεν προβαίνουμε σε αναστοχασμό και μετασχηματισμό των δικών μας στάσεων, προσδοκιών και ιδεολογιών, δεν παραχωρούμε μέρος της εξουσίας μας και συνεχίζουμε να ασκούμε το διάλογο μέσα από τον κυρίαρχο λόγο, δεν μπορούμε να μιλάμε για συνεργατικές γέφυρες επικοινωνίας, για ενδυνάμωση μεταναστών/τριών γονέων και των παιδιών τους, για μία εν τέλει- πολιτισμικά υπεύθυνη ('culturally responsive') εκπαίδευση και έρευνα. Ο Bourdieu προτείνει πως η ουσιαστική επικοινωνία είναι η «μη-βίαιη» ('nonviolent'), δηλαδή όταν οι δυο συνδιαλεγόμενες πλευρές επικοινωνούν στη βάση των ίδιων οφελών, τα οποία καθόρισαν και τη συνθήκη της εμπλοκής τους σ αυτόν τον διάλογο (Bourdieu et al, 1999). Με άλλα λόγια, «μη-βίαιος» είναι ο μη-ηγεμονικός διάλογος, κατά τον οποίο καμία πλευρά δε βγάζει κέρδος με αποκλειστικό στόχο το δικό της όφελος. Θεωρούμε, λοιπόν, ότι στην περίπτωση της επικοινωνίας μεταξύ της ακαδημαϊκής και εκπαιδευτικής κοινότητας με τις μεταναστευτικές, θα πρέπει οι πρώτες δύο να αναστοχαστούν με τη σκληρή και αφοπλιστική ειλικρίνεια που εμπεριέχει η διαδικασία του αναστοχασμού πώς τα δικά τους κόστη και οφέλη συμβάλλουν ή εμποδίζουν την προώθηση των πραγματικών ενδιαφερόντων των μεταναστών/τριών. Προηγουμένως και πρωτίστως θα πρέπει να αφιερώσουν χρόνο 11

13 Τεύχος 5ο Φεβρουάριοσ 2012 και ενέργεια στο να διερευνήσουν τα ενδιαφέροντα αυτά σε συνεργασία και σε όσο λιγότερο «βίαιη» επικοινωνία με τους/τις μετανάστες/τριες γονείς. Με άλλα λόγια, όλοι όσοι ασχολούμαστε με την εκπαίδευση των παιδιών μεταναστευτικής καταγωγής χρειάζεται να είμαστε καταρχήν ενεργητικοί/ες ακροατές/τριες, συνεργατικοί/ες μαθητές/τριες και ανοικτοί/ες ομιλητές/τριες στην επικοινωνία τόσο με τους μετανάστες γονείς όσο και με τα παιδιά τους (Lahman & Park, 2004). Η οικοδόμηση σχέσεων με τις οικογένειες μεταναστευτικής καταγωγής στηρίζεται στη μεταφορά και αξιοποίηση των «θησαυρών γνώσης» (Moll et al, 1992), του γλωσσικού και πολιτισμικού κεφαλαίου της οικογένειας, ανοίγοντας το σχολείο προς τους/τις μετανάστες/τριες γονείς, ακούγοντας τις δικές τους ανάγκες, αναγνωρίζοντας το γραμματισμό τους και ενδυναμώνοντας το ρόλο τους στην εκπαίδευση των παιδιών τους. Υποστηρίζουμε, λοιπόν, ότι, για να επιτευχθεί η επικοινωνία ανάμεσα σε εμάς και τις οικογένειες μεταναστευτικής καταγωγής, απαιτείται από εμάς μια άλλη στάση στα πράγματα, μια άλλη γλώσσα ή γλώσσες, το δικό μας άνοιγμα στη μεταναστευτική πραγματικότητα, η ουσιαστική συνεργασία με άτομα που ανήκουν σε κοινότητες διαφορετικές από τη δική μας. Έτσι μόνο θα καταφέρουμε να αγκαλιάσουμε τα παιδιά που αγωνίζονται να διατηρήσουν και να μάθουν τη γλώσσα των γονιών τους, να διαβάσουμε τα κείμενα των μεταναστών/τριών για τις δικές τους γλώσσες και χώρες, να γίνουμε ταπεινοί μαθητές/τριες της ζωής και να πάψουμε να κάνουμε μάθημα καθέδρας! Ίσως αν κάνουμε όλα αυτά να δικαιούμαστε να λέμε ότι έχουμε ουσιαστική επικοινωνία με τους γονείς μεταναστευτικής καταγωγής και να καμαρώνουμε για αυτήν. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Auerbach, E. (1993) Reexamining English only in the ESL classroom. TESOL Quarterly, 27 (1), Blackledge, Α. (2001) The wrong sort of capital? Bangladeshi women and their children s schooling in Birmingham, U.K. The International Journal of Bilingualism, 5 (3), Bourdieu, P. et al (1999) The Weight of the World: Social Suffering in Contemporary Society. Cambridge: Polity Press. Cummins, J. (2001) Negotiating identities: Education for empowerment in a diverse society. 2nd ed. Los Angeles: California Association for Bilingual Education. Delpit, L. (2004) Acquisition of Literate Discourse: Bowing before the Master? Theory into Practice, 31 (4), Garza, A. V. & Crawford, L. (2005) Hegemonic multiculturalism: English immersion, ideology αnd subtractive schooling. Bilingual Research Journal, 29(3), Gillborn, D. (2008) Racism and Education: Coincidence or Conspiracy? London: Routledge. Lahman, M. K. & Park, S. (2004) Understanding children from diverse cultures: bridging perspectives of parents and teachers. International Journal of Early Years Education, 12(2), Moll, L., Amanti, C., Neff, D. & Gonzalez, N. (1992) Funds of knowledge for teaching: using a qualitative approach to connect homes and classrooms. Theory into Practice, 31,

14 بوليذرومو ومورذيلوب - Πолидром Πολυδρομο - Polidhromos - Polydromo - Communication with immigrant parents: when is it feasible and effective? Anastasia Gkaintartzi, Evi Markou and Roula Tsokalidou 1 Introduction The need for meaningful communication between teachers and parents is evident. What happens, however, and how can this take place when these parents speak a language other than the school language? Is language the only barrier which impedes the relationship between immigrant parents and teachers? What can all of us, who are committed to researching issues of diversity in education, do? All the above are important questions which concern those of us who are involved in the field of education and language contact, investigating and implementing ways to improve the communication between the Greek-speaking school and migrant communities. Additionally, as our research into the social dimensions of education and language has shown, there are important ideological dimensions in all these issues that need to be examined. What are, therefore, some of the ideological issues which have to be dealt with by researchers who collaborate with migrant communities, which are marginalised by the language and practices of the dominant group and its school system? As researchers in the field of bilingualism and education, we seek answers to the above questions through our daily practices. At a conference organized by the School of Primary Education of the Aristotle University of Thessaloniki 2, professor Carl Grant, a well-known known American researcher, prompted all of us, who are committed to the service of other people - through research and teaching- to first become students ourselves in order to learn more things from the people we address. Literature Review It is important to focus on the ideological dimensions of the collaboration between schools and immigrant families, since interactions between majority schools and minority families can be viewed as thresholds at which power can be either maintained or challenged (Blackledge, 2001: 346). Aspects of the homeschool existing power relations become apparent, if we consider the extent to which schools provide immigrant parents with access to information about and 1. Anastasia Gkaintartzi is an English language teacher and a PhD candidate at the School of Early childhood Education at the Aristotle University of Thessaloniki, againtartzi@ gmail.com; Evi Markou is a PhD Candidate at the Institute of Education, London and the research and media coordinator of Polydromo Group, evimarkou@yahoo.gr; Roula Tsokalidou is an Assistant Professor of sociolinguistics at the Aristotle University of Thessaloniki and editor of Polydromo periodical, tsokalid@nured.auth.gr. 2. We refer to the International Conference 'Pedagogy, Culture, Policies: The dialogue of Education' organized by the School of Primary Education of the Aristotle University of Thessaloniki, 9-10 September

15 Τεύχος 5ο Φεβρουάριοσ 2012 support of their children s academic progress, demanding, at the same time, their adherence to the dominant cultural and linguistic norms as a prerequisite for gaining such access (ibid). Therefore, the communication between schools and immigrant parents entails issues of power and legitimacy' of a specific linguistic and cultural capital, which endows immigrant parents the right to have access to their children s education. The linguistic and cultural diversity of immigrant parents is often dealt with, and interpreted through school practices, attitudes and educators discourse, as a 'deficit' (Auerbach, 1993), which needs to be compensated for, rather than as a resource. Thus, their diversity is constructed as deviance, as difference from 'us', increasing the distance between schools and parents. When we view immigrant families from the 'deficit' perspective and communicate with them through the hegemonic school discourse, which reproduces the majority language ideology, then we maintain a 'hegemonic', unequal and unilateral communication, which contributes to their disempowerment. It is this hegemonic domination over the voice of immigrant parents that Delpit (2004) elucidates in her work The Silenced Dialogue. She presents an extract from her interview with a Black male graduate about teacher training in a mostlywhite student population: It seems like if you can t quote Vygotsky or something, then you don t have any validity to speak about your own kids (emphasis as in the original). Similarly, a Black female teacher talks about how White teachers think they know what s best for everybody, for everybody s children (Delpit, 2004: 225). Delpit (2004) argues that members of the black community educators and parents end up feeling that the dialogue with members of the white teaching and academic community is pointless, once everything they have to share is filtered through the latter s deeply rooted convictions. Therefore, their opinion is judged as misinformed or partial, and their viewpoint as non-scientific or obsolete, for the sake of progressivism, which is championed by the academic knowledge of Whites. Delpit (2004) names this process 'the silenced dialogue (2004: 226). The silenced dialogue does not concern exclusively the discrimination based on skin color, but also the cultural dimensions and differences between immigrant and indigenous communities. Therefore, could it be that, when we think we are practising dialogue, we, eventually, are not only practising a monologue, but we have also managed to silence or smother the voices of immigrants? A radical dimension is contributed by Critical Race Theory (CRT). It is a theoretical approach (see the relevant article in this issue) which has emerged through the 70s rights movements of the black community in North America, and has today spread in the UK and elsewhere, particularly employed in the field of justice and education (Gillborn, 2008). Its boldness has often caused reactions in academic circles. Even though this theory is grounded on the relations of inequality between Whites and Blacks, it is not necessarily confined in these; its analytical tools do not cease to open new thinking paths regarding inequalities between ethnicities. Such an opportunity is given by the concept of interest convergence by Derrick Bell (Gillborn, 2008:32). Adjusting the concept to the parameters of our social 14

16 بوليذرومو ومورذيلوب - Πолидром Πολυδρομο - Polidhromos - Polydromo - experience, the dominant culture and its representatives give voice to minorities, only to the degree that they will also benefit from it. Following this thought, and with a disposition for daring honesty, we are invited to answer the question: what exactly do immigrant parents and their children have to win, in comparison to what we academics, researchers and educators win? On the other hand, what do the former not win, because there is nothing to be won by the latter? Of what benefit do we deprive immigrant communities, in the fear of losing our vested interests? Self-reflection or reflexivity As teachers at all levels of education, we should, therefore, start the continuous process of learning, challenging ourselves, testing our established ideas, questioning ourselves, listening more and teaching less. Only then can we possibly locate our own weaknesses, our own limits, our own biases; a pre-condition to improve ourselves. On the contrary, are we entitled to talk about multilingualism without making an effort to learn the languages of our neighbours? Can we speak for multicultural education, while not taking into serious consideration what members (representatives) of other communities tell us about their languages and their cultures? Do we have the right to talk about bringing down stereotypes in class, while often treating our own colleagues with bias because they are not like us? Is it the case that we trap ourselves in our own microcosm and, while we ask from those we educate to see things in a different way, we are ourselves imprisoned by our views, often successfully backed up with the necessary bibliographical references? Are we, ultimately, as researchers from the dominant group, authorised to indicate what we should communicate to immigrant parents? Without having first listened to them and their children? Are we, as representatives of the dominant group, with the prestige of scientific knowledge, those who will determine what immigrants parents should know? Who will define the terms of this communication and dialogue between the University, the educational community and the migrant communities? When and in what way will immigrant parents be able to express their own opinions and needs to us? We, therefore, return to the question of communication. Which are the two sides of communication that we seek? How and where should we, as 'experts', meet with the immigrants in our country? Who are these immigrant parents? Are they not the people who stand next to us at school and look at us with anxiety, when the headmaster makes an often incomprehensible statement? Are they not the same people who pass outside the University, while we speak about their experiences and rights? Are they not the people, who sell various objects outside the site of the annual antiracist festival, and those who often wonder why we 'celebrate' the 'Immigrants Day' with songs and dances? On the other hand, we are those who determine the programs of conferences on issues of immigration and education and write relevant articles in academic journals. Is it not the case that we often forget that we have the obligation to first of all hear the voices of immigrant parents, but instead we close ourselves 15

17 Τεύχος 5ο Φεβρουάριοσ 2012 up in the glass world of the University? Is it not the case that we often forget our obligation to be in a permanent course of learning and that 'we work in order to serve immigrant parents and their children, as professor Carl Grant claimed? Following Cummins (2001), the dialogue which does not lead to identity renegotiation, by challenging coercive power relations and collaboratively creating power, merely fulfils our own desire for an intercultural education. In fact, it constitutes an aspect of 'hegemonic multiculturalism' (Garza & Crawford, 2005), since it departs from our own assumptions and ideologies concerning languages and their speakers. If we, as educators and researchers, do not rethink and transform our own expectations and attitudes, if we do not give up some of our power, but continue to carry out this dialogue through our dominant discourse, we cannot even talk about collaborative relations, which contribute to the empowerment of immigrant families and their children. Ultimately, we cannot claim to be involved in a culturally responsive education and research paradigm. Bourdieu suggests that the meaningful communication is the non-violent one; that is when the interlocutors communicate on the basis of the same benefits, which have predefined the condition of their participation in this dialogue (Bourdieu et al, 1999). In other words, non-violent is the non-hegemonic dialogue, during which none of the two sides has gains to its exclusive benefit. Consequently, we believe that, in the case of the communication between the academic and educational community on the one hand, and the migrant communities on the other, the former should reflect with the harsh and disarming honesty that the process of reflexivity entails on how their losses and gains contribute to or impede the promotion of the migrants real interests. First and foremost, they should devote time and energy in investigating those interests in collaboration with immigrant parents and being devoted to the principles of non-violent communication as much as possible. All of us, who are engaged in the education of immigrant background children and research, need to be, first of all, active listeners, cooperative learners and open communicators, in terms of our interactions with immigrant families and their children (Lahman & Park, 2004). The construction of collaborative home-school relations is based on the recognition and integration of their funds of knowledge (Moll et al, 1992), the linguistic and cultural capital of immigrant families, attending to their needs, acknowledging their literacy, and thus empowering their role in their children s education. We therefore advocate that the effective communication between us and immigrant families requires from us a different attitude, a different language or languages, our opening to the immigrant reality, an honest cooperation with minority communities. This can only be done, if we embrace the children who struggle to maintain their parents language, if we read what immigrants write about their own languages and countries, if we become humble students of life rather than preachers! Perhaps then we would rightfully claim that we have achieved real communication with immigrant parents and take pride in it. [The references follow the original text in Greek] 16