Α. Δραστηριότητες σε αστική περιοχή

Transcript

1

2 Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή Αναλυτικός πίνακας δραστηριοτήτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για το σχολικό έτος ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ... 8 Α. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΕ ΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ... 8 Α.1 Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Α. Τρίτσης»... 8 Α.1.1 Τα πουλιά στην πόλη... 8 Α.1.2 Μία λίμνη στην πόλη μας Α.1.3 Γεωργία & Βιοποικιλότητα Α.2 Αδόμητοι χώροι σε Αστικά κέντρα Α.2.1 Δίκτυο Αδόμητων Χώρων: Για τα πουλιά και τους ανθρώπους Α Περιγραφή του δικτύου Β. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΕ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΛΟΥΤΟ ΤΟΥΣ Β.1 Λιμνοθάλασσα Γιάλοβας, Πύλος Μεσσηνίας Β.1.1 «Γνωρίζοντας τη λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας» Β.2 Εκβολές Ευρώτα, Σκάλα Λακωνίας Β.2.1. Δέλτα Ευρώτα: Υγρότοποι, Αμμόλοφοι & Θάλασσα Β.3 Βραυρώνα, Μαρκόπουλο Αττικής Β.3.1 «Βραυρώνα: γνωρίζοντας έναν παράκτιο υγρότοπο» Β.4 Υγρότοπος Άγρα Βρυττών Νησίου Β.4.1 «Γνωριμία με τον υγρότοπο «Άγρα Βρυττών Νησίου» Γ. ΦΟΡΗΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΑΚΕΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ Γ.1 Νησιωτική χώρα Γ.1.1 «Ο Μαυροπετρίτης μάς ταξιδεύει στο Αιγαίο» Γ.2 Νομοί Αρκαδίας & Λακωνίας Γ. 2.1 «Γνωριμία με το Φυσικό Περιβάλλον του Πάρνωνα» Γ.3 Νομοί Λακωνίας & Μεσσηνίας Γ.3.1 «Εξόρμηση στη φύση του Ταΰγετου» Γ.4 Νομός Μεσσηνίας Γ.4.1 «Στα μονοπάτια της λιμνοθάλασσας Γιάλοβα» Γ.5 Προστατευόμενες περιοχές Γ.5.1 «Γνωριμία με τη φύση των Προστατευόμενων Περιοχών»

3 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι δραστηριότητες Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας συντάχθηκαν έτσι ώστε να προάγουν και τις έξι κατηγορίες στόχων της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (όπως προσδιορίσθηκαν στο «Καταστατικό του Βελιγραδίου» και στη «Διακήρυξη της Τιφλίδας»): συνειδητοποίηση, γνώσεις, στάσεις, δεξιότητες, ικανότητες και συμμετοχή. Οι εκπαιδευτικοί στόχοι προσεγγίζονται μέσα από το σχεδιασμό δραστηριοτήτων που ενισχύουν τους τρεις βασικούς τομείς γνώσης των μαθητών: το γνωστικό, το συναισθηματικό και τον ψυχοκινητικό. Η υλοποίηση των προγραμμάτων στοχεύει στην υποστήριξη του έργου των εκπαιδευτικών και με τη συνεργασία τους δίνει έμφαση στην άμεση επαφή των μαθητών με το περιβάλλον, στην απόκτηση προσωπικών εμπειριών, στην ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της κριτικής σκέψης, τη διεπιστημονικότητα, καθώς και στη θέληση για συμμετοχή σε δράσεις. Για τη διευκόλυνση των εκπαιδευτικών ομάδων οι περισσότερες δραστηριότητες που περιλαμβάνουν συμμετοχή των μαθητών στις ημερήσιες δραστηριότητες χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες: α) ενημερωτική παρουσίαση, συζήτηση και εκπαιδευτική περιήγηση στην επιλεγμένη περιοχή και β) υλοποίηση παιχνιδιών και δραστηριοτήτων στο πλαίσιο ημερήσιου Προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. 2

4 2. ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΤΟΠΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Α. Δραστηριότητες σε αστική περιοχή ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ (λεπτά) ΜΑΘΗΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ 1. Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Α. Τρίτσης», Ίλιον Αττικής Κάθε πρόγραμμα ξεκινά με επίσκεψη στο Κέντρο Προσανατολισμού & Ενημέρωσης 1.1 «Τα πουλιά στην πόλη» 1.2. «Μία λίμνη στην πόλη μας» I. Εκπαιδευτική περιήγηση στο Πάρκο Α. Τρίτσης και παρατήρηση πουλιών II. Υλοποίηση ημερησίου προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Υλοποίηση ημερησίου προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Πραγματοποιείται σε υπαίθριους χώρους και στα εργαστήρια στο «Σπίτι του Δάσους» Σεπτέμβριος Ιούλιος Σεπτέμβριος Ιούλιος Σεπτέμβριος Ιούλιος 90 Νηπιαγωγείο Γ Λυκείου Νηπιαγωγείο Γ Λυκείου Ε Δημοτικού Γ Λυκείου 3

5 2. Αδόμητοι χώροι στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη 1.3. «Γεωργία & Βιοποικιλότητα» 2.1. Δίκτυο Αδόμητων Χώρων: Για τα πουλιά και τους ανθρώπους Εκπαιδευτική επίσκεψη στον Εκθεσιακό Χώρο «Γεωργία & Βιοποικιλότητα», περιήγηση σε επιλεγμένα σημεία του αγροτικού οικοσυστήματος, παρατήρηση και καταγραφή πουλιών Υλοποίηση περιβαλλοντικών δραστηριοτήτων σε πάρκα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης από τους μαθητές Σεπτέμβριος Ιούλιος 90 Ε Δημοτικού Γ Γυμνασίου Όλο το χρόνο Γ Δημοτικού Γ Λυκείου Β. Δραστηριότητες σε περιοχές που προστατεύονται για τo φυσικό πλούτο τους 1. Λιμνοθάλασσα Γιάλοβας, Πύλος Μεσσηνίας 1.1 «Στα μονοπάτια της λιμνοθάλασσας Γιάλοβα» Ι. Εκπαιδευτική περιήγηση στο «Μονοπάτι της Φύσης» Σεπτέμβριος Ιούλιος 90 Γ Δημοτικού Γ Λυκείου 4

6 ΙΙ. Εκπαιδευτική περιήγηση στη λιμνοθάλασσα και παρατήρηση πουλιών Σεπτέμβριος Ιούλιος 90 Νηπιαγωγείο Γ Λυκείου 2. Εκβολές Ευρώτα, Σκάλα Λακωνίας 3. Βραυρώνα, Μαρκόπουλο Αττικής 2.1 «Δέλτα Ευρώτα: Υγρότοποι, Αμμόλοφοι & Θάλασσα» 3.1 «Βραυρώνα: γνωρίζοντας έναν παράκτιο υγρότοπο» ΙΙΙ. Υλοποίηση ημερησίου προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ι. Εκπαιδευτική περιήγηση στο εκβολικό σύστημα Περιλαμβάνει και επίσκεψη στον Περιβαλλοντικό Επιστημονικό Σταθμό Ευρώτα και παρατήρηση πουλιών Ι. Εκπαιδευτική επίσκεψη στην παράκτια ζώνη, περιήγηση στον υγρότοπο, παρατήρηση και καταγραφή πουλιών ΙΙ. Εκπαιδευτική περιήγηση σε ειδικά διαμορφωμένο Σεπτέμβριος Ιούλιος Σεπτέμβριος Ιούλιος Σεπτέμβριος Νοέμβριος & Μάρτιος Ιούλιος Σεπτέμβριος Ιούλιος 180 Γ Δημοτικού Α Λυκείου Γ Δημοτικού Γ Λυκείου Ε Δημοτικού Γ Λυκείου 45 Νηπιαγωγείο Γ Λυκείου 5

7 4. Υγρότοπος Άγρα Βρυττών Νησίου, Έδεσσα 4.1 «Γνωριμία με τον υγρότοπο Άγρα Βρυττών Νησίου» μονοπάτι για άτομα με προβλήματα όρασης Ι. Εκπαιδευτική επίσκεψη στο Κέντρο Ενημέρωσης και σε επιλεγμένα σημεία του υγροτόπου, παρατήρηση και καταγραφή πουλιών Σεπτέμβριος Ιούλιος Α Δημοτικού Γ Λυκείου ΙΙ. Υλοποίηση ημερησίου προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Σεπτέμβριος Ιούλιος Γ Δημοτικού Α Λυκείου Γ. Φορητά εκπαιδευτικά πακέτα για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων από τους εκπαιδευτικούς 1. Νησιωτική χώρα 1.1 «Ο Μαυροπετρίτης μάς ταξιδεύει στο Αιγαίο» 2. Νομοί Αρκαδίας & Λακωνίας 2.1 «Γνωριμία με το Φυσικό Περιβάλλον του Πάρνωνα» 3.1 «Εξόρμηση στη φύση του Ταΰγετου» 3. Νομοί Λακωνίας & Μεσσηνίας 4. Νομός Μεσσηνίας 4.1 «Στα μονοπάτια Ε Δημοτικού Α Λυκείου Ε Δημοτικού Α Λυκείου Γ Δημοτικού Α 6

8 5. Προστατευόμενες Περιοχές της λιμνοθάλασσας Γιάλοβα» 5.1 «Γνωριμία με τη φύση των προστατευόμενων περιοχών»: 1. Λιμνών Κορώνειας Βόλβης 2. Λίμνης Κερκίνης 3. Εθνικού Δρυμού Ολύμπου 4. Χελμού Βουραϊκού 5. Υγροτόπων Κοτυχίου Στροφυλιάς 6. Καρπάθου Σαρίας Εθνικού Δρυμού Αίνου Λυκείου Δ Δημοτικού Α Λυκείου 7

9 3. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Α. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΕ ΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ Α.1 Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Α. Τρίτσης» Καθώς οι περισσότεροι υγρότοποι της Αττικής έχουν συρρικνωθεί τα τελευταία χρόνια, οι τεχνητές λίμνες του Πάρκου Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Α. Τρίτσης», τα φυλλοβόλα και κωνοφόρα δέντρα, οι καλαμιώνες και οι αγροτικές καλλιέργειες, προσελκύουν πολλά είδη πουλιών και άλλα είδη ζώων σε όλες τις εποχές του χρόνου. Την ευθύνη για τη διαχείριση του Πάρκου έχει ο ειδικός Οργανισμός Διοίκησης & Διαχείρισης (κοινωφελής οργανισμός μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα) με τη συμμετοχή των τριών γειτονικών Δήμων. Το Πάρκο, ανάμεσα στους Δήμους Ιλίου, Αγίων Αναργύρων και Καματερού, έχει έκταση 1000 στρ. και αποτελεί ένα από τα τελευταία καταφύγια άγριας ζωής στο αστικό περιβάλλον της Αθήνας. Την τελευταία δεκαετία, μέλη της Ορνιθολογικής παρατηρούν συστηματικά τα πουλιά έχοντας καταγράψει περίπου 180 διαφορετικά είδη. Η Ορνιθολογική διοργανώνει τρία προγράμματα για μαθητές σε συνεργασία με τον Οργανισμό Διοίκησης & Διαχείρισης του Πάρκου. Η υλοποίηση των προγραμμάτων γίνεται σε ειδικά διαμορφωμένες αίθουσες και εκπαιδευτικές διαδρομές (βλ. συνημμένο χάρτη του Πάρκου «Α. Τρίτσης»). Οι γενικοί στόχοι των προγραμμάτων είναι: η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση δίνοντας παράλληλα την ευκαιρία στους μαθητές και εκπαιδευτικούς για δημιουργική και επιστημονική δραστηριότητα και μάθηση γύρω από το φυσικό περιβάλλον στις αστικές περιοχές μέσα σε ένα μοναδικής ομορφιάς πάρκο. η υποστήριξη των προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης των σχολείων (σε θεματικές ενότητες όπως άγρια πανίδα και χλωρίδα, αστικό περιβάλλον, σημασία αγροτικών περιοχών, βιοποικιλότητα, νερό κ.ά.) με επιτόπου επαφή με το φυσικό περιβάλλον, τη ζωή στα διάφορα οικοσυστήματα, την αστική βιοποικιλότητα, δίνοντας έμφαση στην ορνιθοπανίδα. Α.1.1 Τα πουλιά στην πόλη Οι μαθητικές ομάδες που θέλουν να συμμετάσχουν στη δράση αυτή μπορούν να επιλέξουν μία από τις παρακάτω εκδοχές: I. Εκπαιδευτική περιήγηση στο Πάρκο Α. Τρίτσης και παρατήρηση πουλιών Η δραστηριότητα αυτή στοχεύει στη βιωματική επαφή των μαθητών με τη φύση, στην κατανόηση της οικολογικής αξίας των αδόμητων / ελεύθερων χώρων στα αστικά κέντρα και στην ευαισθητοποίηση και γνωριμία τους με βασικά χαρακτηριστικά των άγριων πουλιών και των βιοτόπων τους. Η δραστηριότητα περιλαμβάνει: 8

10 Α. Επίσκεψη στο Κέντρο Προσανατολισμού & Ενημέρωσης Στον ειδικά διαμορφωμένο εκθεσιακό χώρο γίνεται η υποδοχή των μαθητών και δίνονται γενικές πληροφορίες για το Πάρκο και τη φύση στην πόλη καθώς και για τα οικοσυστήματα στις διαφορετικές εποχές του χρόνου με τη χρήση οπτικοακουστικών μέσων. Κατόπιν τα παιδιά χωρίζονται σε ομάδες και ενημερώνονται για την επιλεγμένη δραστηριότητα/ διαδρομή. Ακολούθως δίνονται συμπληρωματικές πληροφορίες, όπως κανόνες συμπεριφοράς και ασφάλειας για την κίνηση στο Πάρκο. Τέλος, στην κάθε ομάδα διανέμονται φύλλα καταγραφής και παρατήρησης πουλιών τα οποία θα χρησιμοποιήσουν στο πεδίο. Β. Περιήγηση στη «Διαδρομή της Λίμνης» Πρόκειται για ειδικά διαμορφωμένο εκπαιδευτικό μονοπάτι με ενημερωτικές πινακίδες ερμηνείας περιβάλλοντος στα λιμναία, δασικά και αγροτικά οικοσυστήματα του Πάρκου, αντίστοιχα. Οι μαθητές γνωρίζουν τους τρεις διαφορετικούς τύπους οικοσυστημάτων του Πάρκου, ενημερώνονται από τις ειδικές πινακίδες ερμηνείας περιβάλλοντος, μαθαίνουν για τη χλωρίδα του Πάρκου και εξοικειώνονται με την παρατήρηση πουλιών. Η περιήγηση γίνεται από ειδικευμένους συνοδούς της Ορνιθολογικής. Γ. Επιστροφή στο Κέντρο Προσανατολισμού & Ενημέρωσης Γίνεται παρουσίαση των παρατηρήσεων, συζήτηση και αξιολόγηση της εμπειρίας των μαθητών με τη συμπλήρωση σταυρόλεξου. Για την υλοποίηση του προγράμματος προβλέπεται συμβολική συμμετοχή 2 ανά μαθητή. ΙΙ. Υλοποίηση ημερησίου προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Το πρόγραμμα το οποίο υλοποιείται για πέμπτη συνεχή χρονιά, στοχεύει στην ευαισθητοποίηση των παιδιών για τη σημασία διατήρησης των πληθυσμών των άγριων πουλιών και των βιοτόπων τους, στην κατανόηση της άμεσης σχέσης μεταξύ είδους πουλιού και βιότοπου (ενδιαιτήματος) και στην αναγνώριση της σημασίας της βιοποικιλότητας. Δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να διαπιστώσουν τη λειτουργία των πουλιών ως δείκτες ποιότητας ζωής στα αστικά κέντρα και όχι μόνο, να αντιληφθούν την οικολογική αξία των αδόμητων χώρων και να διατυπώσουν προτάσεις διαχειριστικών μέτρων για την προστασία τους αλλά και των ειδών πουλιών που ζουν σε αυτούς. Μέσα από τις ειδικά σχεδιασμένες δραστηριότητες, οι μαθητές αναπτύσσουν ικανότητες προσανατολισμού, αυξάνουν την παρατηρητικότητα τους, δημιουργούν και ενισχύουν την κριτική τους σκέψη. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει: Α. Επίσκεψη στο Κέντρο Προσανατολισμού & Ενημέρωσης Στον ειδικά διαμορφωμένο εκθεσιακό χώρο γίνεται η υποδοχή των μαθητών και δίνονται γενικές πληροφορίες για το Πάρκο, για τους τρεις διαφορετικούς τύπους οικοσυστημάτων που απαντώνται στο Πάρκο, για την παρουσία μεγάλου αριθμού ειδών άγριων πουλιών. Γίνεται η πρώτη ίσως γνωριμία των μαθητών με τον κόσμο των πουλιών και των χαρακτηριστικών τους μέσα από ειδικά σχεδιασμένες δραστηριότητες (αναγνώριση ειδών, ανάγκες ειδών, αντιστοίχηση ειδών και βιοτόπων). Τα παιδιά στη συνέχεια χωρίζονται σε 9

11 ομάδες (κάθε ομάδα αναλαμβάνει να περιγράψει συγκεκριμένα είδη πουλιών), δίνονται συμπληρωματικές πληροφορίες για το πρόγραμμα που συμμετέχουν, επεξηγούνται τα φύλλα εργασίας που έχουν αποσταλεί, διανέμονται ειδικές κάρτες ανά ομάδα που θα αξιοποιήσουν στο πεδίο και ενημερώνονται για τους κανόνες συμπεριφοράς και ασφαλείας για την κίνηση μέσα στο Πάρκο. Β. Περιήγηση σε ειδικά διαμορφωμένη διαδρομή Οι μαθητές ακολουθούν συγκεκριμένη διαδρομή στο Πάρκο, γνωρίζουν τους διαφορετικούς τύπους οικοσυστημάτων του Πάρκου, ενημερώνονται για τη χλωρίδα και πανίδα του Πάρκου, κάνουν χρήση των ειδικά σχεδιασμένων καρτών (ειδών πουλιών και φυτών) και του χάρτη του Πάρκου που τους έχουν διανεμηθεί, καταγράφουν τα είδη χλωρίδας και πανίδας που παρατηρούν, τα ειδικά χαρακτηριστικά των ειδών πουλιών, εντοπίζουν πιθανά σημεία φωλεοποίησης και τροφοληψίας των ειδών πουλιών και ολοκληρώνουν τη συμπλήρωση των φύλλων εργασίας. Γ. Επιστροφή στο Κέντρο Προσανατολισμού & Ενημέρωσης Οι ομάδες παρουσιάζουν τα φύλλα εργασίας, γίνεται συζήτηση και αξιολόγηση του προγράμματος με τη συμπλήρωση σταυρόλεξου ενώ προβλέπεται (ανάλογα με το διαθέσιμο χρόνο της ομάδας) και η υλοποίηση σχετικής με το πρόγραμμα δραστηριότητας. Για την υλοποίηση του προγράμματος προβλέπεται συμβολική συμμετοχή 2 ανά μαθητή. Α.1.2 Μία λίμνη στην πόλη μας Το πρόγραμμα στοχεύει στην ευαισθητοποίηση και γνωριμία των παιδιών με τις προστατευόμενες περιοχές και την έννοια της βιοποικιλότητας, στην κατανόηση της σημασίας της ιδιαίτερης συμπεριφοράς που πρέπει να υιοθετούν όταν βρίσκονται σε προστατευόμενες περιοχές και γενικότερα στη φύση, στην αντίληψη της σημασίας των υγροτοπικών οικοσυστημάτων στην υποστήριξη της βιοποικιλότητας, στον εμπειρικό προσδιορισμό της ευαισθησίας και οικολογικής κατάστασης των υγροτοπικών οικοσυστημάτων και στην κατανόηση της σύνδεσης μεταξύ υγροτοπικών οικοσυστημάτων και ανθρώπου. Δίνεται στους μαθητές η δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με τη φύση, να γνωρίσουν το βιοτικό και το αβιοτικό περιβάλλον προσεγγίζοντάς το συναισθηματικά (χρησιμοποιούν τις αισθήσεις, παρατηρούν), αλλά και επιστημονικά (πραγματοποιούν μετρήσεις, παρατηρούν στο στερεοσκόπιο, ερμηνεύουν τον καιρό). Επίσης, ασκούν δεξιότητες (χειρονακτικές, μαθηματικές, κ.ά.), αυξάνουν την παρατηρητικότητά τους, δημιουργούν και παίζουν. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει: Α. Επίσκεψη στο Κέντρο Ενημέρωσης & Προσανατολισμού Στον ειδικά διαμορφωμένο εκθεσιακό χώρο γίνεται η υποδοχή των μαθητών και δίνονται γενικές πληροφορίες για το Πάρκο, για τους τρεις διαφορετικούς τύπους οικοσυστημάτων που απαντώνται στο Πάρκο με έμφαση στα λιμναία οικοσυστήματα του Πάρκου, για την άγρια ζωή που υποστηρίζει, ενημερώνονται για τον ευτροφισμό και γενικότερα την ευαισθησία των υγροτοπικών οικοσυστημάτων και συμμετέχουν σε σχετική με το πρόγραμμα εκπαιδευτική δραστηριότητα. Τα παιδιά στη συνέχεια χωρίζονται σε ομάδες (σε περίπτωση που αυτό δεν έχει γίνει στο χώρο του σχολείου, πριν την επίσκεψη στο 10

12 Πάρκο), δίνονται συμπληρωματικές πληροφορίες για το πρόγραμμα που συμμετέχουν, επεξηγούνται τα φύλλα εργασίας που έχουν αποσταλεί, και ενημερώνονται για τους κανόνες συμπεριφοράς και ασφαλείας για την κίνηση μέσα στο Πάρκο. Β. Περιήγηση στη «Διαδρομή της Λίμνης» Οι μαθητές ακολουθούν συγκεκριμένη διαδρομή στο Πάρκο, γνωρίζουν τους διαφορετικούς τύπους οικοσυστημάτων του Πάρκου, ενημερώνονται για τη χλωρίδα και πανίδα του Πάρκου, παρατηρούν και καταγράφουν τα είδη πουλιών και των βασικών ειδών χλωρίδας, πραγματοποιούν δραστηριότητες πεδίου (συλλογή δείγματος νερού από διαφορετικά σημεία της λίμνης, μέτρηση διαφάνειας νερού με χρήση του δίσκου του Secchi) και συμπληρώνουν τα σχετικά φύλλα εργασίας. Γ. Επίσκεψη στο «Σπίτι του Δάσους» Εδώ ολοκληρώνονται κάποιες από τις δραστηριότητες πεδίου που προηγήθηκαν και αξιοποιείται το υλικό που συνέλεξαν οι μαθητές στο ειδικά διαμορφωμένο εργαστήριο για τη διεξαγωγή βασικών εργαστηριακών ασκήσεων (εξέταση στο μικροσκόπιο του δείγματος νερού και αναγνώριση μικροοργανισμών βάσει φωτογραφικού υλικού, χημική ανάλυση δείγματος νερού στο μικροχημείο και ερμηνεία αποτελεσμάτων) και ολοκληρώνεται η συμπλήρωση των φύλλων εργασίας. Δ. Επιστροφή στο Κέντρο Προσανατολισμού & Ενημέρωσης Στο τελικό στάδιο του προγράμματος οι μαθητές προβληματίζονται με συγκεκριμένα ζητήματα ορθής διαχείρισης του Πάρκου ως μία προστατευόμενη περιοχή. Κατόπιν, οι ομάδες παρουσιάζουν τα φύλλα εργασίας, γίνεται συζήτηση και αξιολόγηση του προγράμματος. Για την υλοποίηση του προγράμματος προβλέπεται συμβολική συμμετοχή 2 ανά μαθητή. Α.1.3 Γεωργία & Βιοποικιλότητα Η δραστηριότητα αυτή υλοποιείται για πρώτη φορά φέτος και για το ακαδημαϊκό έτος θα λειτουργήσει πιλοτικά. Περιλαμβάνει εκπαιδευτική επίσκεψη στην αίθουσα «Παλαιό Οινοποιείο» όπου λειτουργεί η Έκθεση «Γεωργία & Βιοποικιλότητα», περιήγηση σε επιλεγμένα σημεία του αγροτικού οικοσυστήματος, παρατήρηση και καταγραφή πουλιών. Στοχεύει στη βιωματική επαφή και εξοικείωση των μαθητών με το παραδοσιακό αγροτικό τοπίο, την αναγνώριση των βασικών δομικών στοιχείων του, στην κατανόηση της οικολογικής αξίας της διατήρησης παραδοσιακών μεθόδων γεωργίας και στον προβληματισμό τους για καθημερινά διατροφικά ζητήματα. Η επίσκεψη περιλαμβάνει: Α. Επίσκεψη στον Εκθεσιακό χώρο «Γεωργία & Βιοποικιλότητα» Στον ειδικά διαμορφωμένο εκθεσιακό χώρο γίνεται η υποδοχή των μαθητών οι οποίοι ενημερώνονται για βασικές έννοιες της γεωργίας και της βιοποικιλότητας. Η ενημέρωση επικεντρώνεται σε βασικά θέματα: Ιστορία της ελληνικής γεωργίας, η σημασία της γεωργίας για την διατήρηση της βιοποικιλότητας, γεωργικές δραστηριότητες και προϊόντα, γεωργικές πρακτικές και μέσα, τα πουλιά του αγρού. 11

13 Β. Περιήγηση στο αγροτικό οικοσύστημα Μετά το τέλος της ενημέρωσης οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες περιηγούνται σε αγροτική έκταση εντός του Πάρκου. Κατά τη διάρκεια της περιήγησης υλοποιούνται δραστηριότητες που αφορούν στην εύρεση και αναγνώριση δομικών στοιχείων του αγροτικού οικοσυστήματος, στην παρατήρηση και καταγραφή πουλιών και στην αξιολόγηση της συγκεκριμένης αγροτικής περιοχής. Γ. Επιστροφή στον Εκθεσιακό χώρο «Γεωργία & Βιοποικιλότητα» Το πρόγραμμα ολοκληρώνεται με παρουσίαση των παρατηρήσεων, συζήτηση και αξιολόγηση της εμπειρίας των μαθητών. Για την υλοποίηση του προγράμματος προβλέπεται συμβολική συμμετοχή 2 ανά μαθητή. Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες στο Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Α. Τρίτσης» απευθύνονται σε μαθητές Προσχολικής Αγωγής, Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου και είναι προσαρμοσμένες στις ηλικιακές ομάδες των μαθητών. Το πρόγραμμα επίσκεψης των σχολείων διαμορφώνεται με βάση το διαθέσιμο χρόνο και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους κατόπιν συνεννόησης με το Γραφείο Επικοινωνίας της Ορνιθολογικής στο Πάρκο «Α. Τρίτσης» και συμπλήρωση σχετικής φόρμας. Σε κάθε σχολείο αποστέλλεται ειδικός φάκελος για τον εκπαιδευτικό με ενημερωτικό υλικό για την προετοιμασία της επίσκεψης. Οι επισκέψεις είναι δυνατό να γίνονται απογεύματα και σαββατοκύριακα μετά από έγκαιρο προγραμματισμό. Υπεύθυνη Προγράμματος: κα Πανώριου Ευγενία, τηλ./φαξ: , epanoriou@ornithologiki.gr, και park@ornithologiki.gr Α.2 Αδόμητοι χώροι σε Αστικά κέντρα Α.2.1 Δίκτυο Αδόμητων Χώρων: Για τα πουλιά και τους ανθρώπους Το Δίκτυο υλοποιήθηκε για πρώτη φορά πιλοτικά κατά το περασμένο σχολικό έτος με την υποστήριξη των Υπευθύνων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης Α Αθηνών, Δ Αθηνών, Ανατολικής Θεσσαλονικης, Δυτικής Θεσσαλονίκης και Β/θμιας Γ Αθηνών. Κατά τη χρονιά αυτή, οι δραστηριότητες των μαθητών έλαβαν μέρος σε 6 επιλεγμένους αδόμητους χώρους στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη (Κήπος Προεδρικού Μεγάρου, Άλσος Βεΐκου, Άλσος Νέας Σμύρνης, Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης Α. Τρίτσης, Στρατόπεδο Καρατάσου και πάρκο Φράγμα Θέρμης ), ενώ φέτος το δίκτυο μπορεί να προσεγγίσει αρκετούς από τους αδόμητους χώρους των δύο μεγάλων πόλεων της Ελλάδας. Βασικοί στόχοι του δικτύου είναι η υποστήριξη και ενίσχυση της βιοποικιλότητας μέσα στο αστικό περιβάλλον καθώς και η ευαισθητοποίηση των παιδιών και της τοπικής κοινωνίας για τη σημασία των χώρων πρασίνου μέσα στην πόλη, τόσο για τον άνθρωπο όσο και για τα πουλιά. Το δίκτυο στοχεύει επίσης στην παρότρυνση των μαθητών για ανάληψη πρωτοβουλιών και δράσεων, τη μεταφορά τεχνογνωσίας και δραστηριοτήτων ορθής διαχείρισης των χώρων. 12

14 Α Περιγραφή του δικτύου Το δίκτυο, υποστηρίζεται από την ιστοσελίδα η οποία αποτελεί και τον κύριο άξονά του. Μέσα στην ιστοσελίδα, οι μαθητές μπορούν να βρουν τα φύλλα καταγραφής που σχετίζονται με τους αδόμητους χώρους, εισαγωγική παρουσίαση σχετικά με τους αδόμητους χώρους, να δουν πάνω στο διαδραστικό χάρτη τα σημεία στα οποία έχουν ήδη τοποθετηθεί φωλιές, πληροφορίες για τα πάρκα στα οποία έχουν πραγματοποιηθεί δραστηριότητες αλλά και να αναρτήσουν τις πληροφορίες που συνέλεξαν. Η ροή των δραστηριοτήτων χωρίζεται σε τρεις βασικούς άξονες: Άξονας 1 Εισαγωγή και εξοικείωση με το δίκτυο Εγγραφή της μαθητικής ομάδας στο δίκτυο και απόκτηση κωδικού πρόσβασης στην ιστοσελίδα Χωρισμός των ομάδων σε είδη πουλιών του πάρκου Ζωγραφική απεικόνιση του ιδανικού πάρκου Προβολή στους μαθητές ενημερωτικής παρουσίασης που βρίσκεται αναρτημένη στην ιστοσελίδα Επίσκεψη στο πάρκο o Παρατήρηση και καταγραφή πουλιών o Συμπλήρωση φύλλου αξιολόγηση πάρκου o Συμπλήρωση φύλλου παρακολούθηση πάρκου o Εντοπισμός σημείων τοποθέτησης τεχνητής φωλιάς Συλλογή πληροφοριών για το πάρκο (ιστορία, είδη χλωρίδας, καθεστώς διοίκησης, κ.ά.) Ανάρτηση των πληροφοριών στην ιστοσελίδα Επικοινωνία μέσω ιστοσελίδας με άλλες μαθητικές ομάδες Άξονας 2 Οργάνωση δραστηριοτήτων από το επιστημονικό προσωπικό της Ορνιθολογικής Επίσκεψη στο πάρκο με συνοδό της Ορνιθολογικής o Εργαστήριο κατασκευής ξύλινων τεχνητών φωλιών o Παρατήρηση και καταγραφή πουλιών o Συμπλήρωση φύλλου παρακολούθηση πάρκου o Τοποθέτηση ξύλινων τεχνητών φωλιών o Τοποθέτηση ταΐστρων ή ποτίστρων (ανάλογα με την εποχή) o Καταγραφή συντεταγμένων φωλιάς και συμπλήρωση του φύλλου κάρτα φωλιάς o Συζήτηση για πιθανές παρεμβάσεις Άξονας 3 Ολοκλήρωση / συμπεράσματα Επίσκεψη στο πάρκο o Παρατήρηση και καταγραφή πουλιών o Συμπλήρωση φύλλου παρακολούθηση πάρκου o Συμπλήρωση του φύλλου κάρτα φωλιάς Προετοιμασία συνέντευξης ή επιστολής προς τον αρμόδιο φορέα διαχείρισης του πάρκου Παρεμβάσεις (καθαρισμοί, φυτεύσεις, κ.ά) 13

15 Ζωγραφική απεικόνιση του ιδανικού πάρκου αξιολόγηση Καταγραφή συμπερασμάτων στο δίκτυο Επιλογή αδόμητου χώρου από τη μαθητική ομάδα Με τη συνεργασία του επιστημονικού προσωπικού της Ορνιθολογικής οι μαθητές επιλέγουν χώρο που βρίσκεται κοντά στο σχολείο τους ώστε να μπορούν να τον επισκέπτονται τακτικά αρχικά σαν ομάδα και στη συνέχεια ακόμα και ως μεμονωμένα άτομα. Η επιλογή των χώρων γίνεται βάσει κριτηρίων προστασίας έτσι ώστε, το δίκτυο να λειτουργήσει και ως εργαλείο διατήρησης, βελτίωσης και προστασίας της φυσικής αξίας τους. Σημείωση: Η Ορνιθολογική έχει την ευθύνη για την καλή λειτουργία της ιστοσελίδας ώστε να μπορούν οι ενδιαφερόμενες ομάδες να προμηθεύονται τα ανάλογα φύλλα καταγραφής, τη φυσική παρουσία εκπροσώπου της κατά τη δεύτερη επίσκεψη των μαθητών στο χώρο και την προμήθεια και τοποθέτηση σε επιλεγμένο σημείο, μίας φωλιάς ανά ομάδα περίπου 10 ατόμων. Οι υπόλοιπες δραστηριότητες είναι προτεινόμενες, η υλοποίησή τους εξαρτάται από το ιδιαίτερο ενδιαφέρον κάθε εκπαιδευτικής ομάδας που συμμετέχει στο δίκτυο με την επιστημονική υποστήριξη της Ορνιθολογικής όποτε κρίνεται απαραίτητο. Για την υλοποίηση του προγράμματος προβλέπεται συμβολική συμμετοχή 3 ανά μαθητή, συμπεριλαμβανομένου του κόστους κατασκευής των ξύλινων τεχνητών φωλιών. Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες του Δικτύου απευθύνονται σε μαθητές των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου και είναι προσαρμοσμένες στις ηλικιακές ομάδες των μαθητών. Το πρόγραμμα επίσκεψης των σχολείων διαμορφώνεται με βάση το διαθέσιμο χρόνο και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους κατόπιν συνεννόησης με τα Κεντρικά Γραφεία της Ορνιθολογικής στην Αθήνα και συμπλήρωση σχετικής φόρμας. Οι επισκέψεις είναι δυνατό να γίνονται απογεύματα και σαββατοκύριακα μετά από έγκαιρο προγραμματισμό. Υπεύθυνη Προγράμματος: κα Κοντοζήση Ιωάννα, τηλ./φαξ: , ikontozisi@ornithologiki.gr, και info@ornithologiki.gr Β. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΕ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΛΟΥΤΟ ΤΟΥΣ Β.1 Λιμνοθάλασσα Γιάλοβας, Πύλος Μεσσηνίας Ο υγρότοπος της Γιάλοβας αποτελεί το σημαντικότερο νοτιότερο μεταναστευτικό σταθμό για τα πουλιά σε όλα τα Βαλκάνια. Μέχρι τώρα έχουν καταμετρηθεί 271 είδη πουλιών από τα 442 που ζουν συνολικά στην Ελλάδα. Λόγω της σημαντικότητάς της, η λιμνοθάλασσα Γιάλοβα έχει χαρακτηρισθεί Ζώνη Ειδικής Προστασίας ενώ παράλληλα αποτελεί Καταφύγιο Άγρια Ζωής και μία από τις Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά (ΣΠΠ) της Ελλάδας. Ο υγρότοπος αποτελεί περιοχή εξαιρετικού φυσικού κάλους ενταγμένη στο ευρωπαϊκό Δίκτυο NATURA. Το μοναδικό φυσικό περιβάλλον της περιοχής συμπληρώνεται με την ιστορική πολιτισμική διάστασή της. Σημαντική έκταση της περιοχής NATURA προστατεύεται αυστηρά ως περιοχή αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. 14

16 Το πλούσιο φυσικό περιβάλλον και η εύκολη πρόσβαση στην περιοχή καθιστούν τον υγρότοπο της Γιάλοβας ιδανικό μέρος για την επίσκεψη μαθητικών ομάδων και την υλοποίηση προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης καθώς και για παρατήρηση πουλιών, ιδιαίτερα κατά τους χειμερινούς μήνες όπου εύκολα μπορούν να παρατηρηθούν τα είδη που ξεχειμωνιάζουν εκεί. Β.1.1 «Γνωρίζοντας τη λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας» Το πρόγραμμα έχει τίτλο «Γνωρίζοντας τη λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας» και έχει ως σκοπό την παρουσίαση των διαφορετικών οικοσυστημάτων ενός υγρότοπου και τη λειτουργία τους στην αλυσίδα της φύσης. Παράλληλα στοχεύει στην υποστήριξη των προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που εκπονούν τα σχολεία (σε σχέση με υγρότοπους, άγρια ζωή, φυσικό περιβάλλον κλπ.). Οι μαθητικές ομάδες που θέλουν να συμμετάσχουν στη δράση αυτή μπορούν να επιλέξουν μία από τις παρακάτω εκδοχές: Ι. Εκπαιδευτική Περιήγηση στο «Μονοπάτι της Φύσης» Η δραστηριότητα περιλαμβάνει: Α) Επίσκεψη στο Κέντρο Ενημέρωσης (Παλιό Αντλιοστάσιο). Στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο γίνεται η υποδοχή των μαθητών και δίνονται γενικές πληροφορίες για την περιοχή της Γιάλοβας, τη λιμνοθάλασσα, τις προστατευόμενες περιοχές και τα απειλούμενα είδη. Β) Περιήγηση Στο «Μονοπάτι της Φύσης» Οι μαθητές παρατηρούν 8 διαφορετικούς τύπους οικοσυστημάτων και ενημερώνονται από τις ειδικές πινακίδες ερμηνείας αλλά και τη βοτανική σήμανση που αναφέρεται σε ιδιαίτερα στοιχεία της χλωρίδας της περιοχής. Για την υλοποίηση του προγράμματος προβλέπεται συμβολική συμμετοχή 2 ανά μαθητή. ΙΙ. Εκπαιδευτική Περιήγηση στη Λιμνοθάλασσα Η δραστηριότητα περιλαμβάνει: Α) Επίσκεψη στο Κέντρο Ενημέρωσης (Παλιό Αντλιοστάσιο). Στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο γίνεται η υποδοχή των μαθητών και δίνονται γενικές πληροφορίες για την περιοχή της Γιάλοβας, τη λιμνοθάλασσα, τις προστατευόμενες περιοχές, τη μετανάστευση, τα απειλούμενα είδη και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των πουλιών. Β) Περιήγηση στη λιμνοθάλασσα και παρατήρηση πουλιών Οι μαθητές με ειδικό εξοπλισμό που τους δίνεται από το προσωπικό της Ορνιθολογικής και φύλλα καταγραφής πουλιών ακολουθούν συγκεκριμένη διαδρομή κατά μήκος της λιμνοθάλασσας, όπου καταγράφουν τα είδη που παρατηρούν και ενημερώνονται για τα χαρακτηριστικά τους, τις συνήθειές τους αλλά και για τα οικολογικά χαρακτηριστικά των υγροτόπων και της Λιμνοθάλασσας. Για την υλοποίηση του προγράμματος προβλέπεται συμβολική συμμετοχή 2 ανά μαθητή. 15

17 ΙΙΙ. Υλοποίηση ημερησίου προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Η δραστηριότητα περιλαμβάνει: Α) Επίσκεψη στο Κέντρο Ενημέρωσης (Παλιό Αντλιοστάσιο). Στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο γίνεται η υποδοχή των μαθητών και δίνονται γενικές πληροφορίες για την περιοχή της Γιάλοβας, τη λιμνοθάλασσα, τις προστατευόμενες περιοχές, τη μετανάστευση, τα απειλούμενα είδη και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των πουλιών. Β. Δραστηριότητες πεδίου Το ημερήσιο Πρόγραμμα περιλαμβάνει δραστηριότητες παρατήρησης και μελέτης καθώς και ομαδικά παιχνίδια. Η συνολική διάρκεια του προγράμματος είναι περίπου 3 ώρες και περιλαμβάνει υλοποίηση δραστηριοτήτων στις δύο εκπαιδευτικές διαδρομές της περιοχής («μονοπάτι της Φύσης» και «Λιμνοθάλασσα»). Η επιλογή των δραστηριοτήτων που υλοποιούνται με κάθε ομάδα, γίνεται κατόπιν συνεννόησης με τον εκπαιδευτικό και ανάλογα με τις ανάγκες και το χρόνο της ομάδας. Το πρόγραμμα, απευθύνεται σε μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου και πραγματοποιείται καθημερινά σε ομάδες που δεν ξεπερνούν τους 50 μαθητές. Για την υλοποίηση του προγράμματος προβλέπεται συμβολική συμμετοχή 2 ανά μαθητή. Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες στη Λιμνοθάλασσα Γιάλοβα απευθύνονται σε μαθητές Προσχολικής Αγωγής, Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου και είναι προσαρμοσμένες στις ηλικιακές ομάδες των μαθητών. Το πρόγραμμα επίσκεψης των σχολείων διαμορφώνεται με βάση το διαθέσιμο χρόνο και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους κατόπιν συνεννόησης με τον υπεύθυνο του προγράμματος και συμπλήρωση σχετικής φόρμας. Σε κάθε σχολείο αποστέλλεται ειδικός φάκελος για τον εκπαιδευτικό με ενημερωτικό υλικό για την προετοιμασία της επίσκεψης. Οι επισκέψεις είναι δυνατό να γίνονται απογεύματα και σαββατοκύριακα μετά από έγκαιρο προγραμματισμό. Υπεύθυνος Προγράμματος: κος Μανέας Γιώργος, τηλ , φαξ: , gialova@ornithologiki.gr, και info@ornithologiki.gr Β.2 Εκβολές Ευρώτα, Σκάλα Λακωνίας Το Δέλτα του ποταμού Ευρώτα αποτελεί έναν από τους τελευταίους σημαντικούς υγροβιότοπους στη νότια Ελλάδα, ο οποίος περιλαμβάνεται στο ευρωπαϊκό Δίκτυο NATURA. Ο Σταθμός έχει στόχο να προβάλει τη σημαντικότητα του Δέλτα του Ευρώτα δίνοντας την ευκαιρία στον επισκέπτη να γνωρίσει τη σπάνια φυσική κληρονομιά της Λακωνίας. Παράλληλα ενημερώνει για τους υγρότοπους, τους αμμόλοφους, τα θαλάσσια οικοσυστήματα, για όλους αυτούς τους προστατευόμενους οικότοπους που βρίσκονται διάσπαρτοι σε κάθε γωνιά της χώρας μας. Το 2000, στο πλαίσιο κοινοτικού προγράμματος LIFE (με ανάδοχο την Ορνιθολογική και συνεργαζόμενους φορείς το Σύλλογο για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας ΑΡΧΕΛΩΝ, το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας Κρήτης και το Υ.Πε.Χω.Δ.Ε.) ολοκληρώθηκε η κατασκευή του Περιβαλλοντικού Επιστημονικού Σταθμού Ευρώτα, στο κτίριο του παλιού δημοτικού σχολείου Αγ. Ταξιαρχών το οποίο παραχώρησε ο Δήμος Σκάλας. Τη λειτουργία του Σταθμού ανέλαβε ο Σύλλογος ΑΡΧΕΛΩΝ και από το 2000 με την υποστήριξη του Υπ. 16

18 Παιδείας, επισκέφθηκαν το Σταθμό περίπου 5000 μαθητές από τη Λακωνία και από άλλες περιοχές. Από το 2006 τη λειτουργία του Σταθμού ανέλαβε η Ε.Ο.Ε με τη συνεργασία του Συλλόγου ΑΡΧΕΛΩΝ και του Δήμου Σκάλας. Β.2.1. Δέλτα Ευρώτα: Υγρότοποι, Αμμόλοφοι & Θάλασσα Η δραστηριότητα ξεκινά από τον εκθεσιακό χώρο του Σταθμού που περιλαμβάνει εκθεματικές επιφάνειες με δέκα θεματικές ενότητες, τρισδιάστατο χάρτη της περιοχής και τρισδιάστατο γιγαντοέκθεμα με τα σημαντικότερα είδη και τους βιοτόπους τους. Επίσης στο χώρο διαμορφώθηκε αίθουσα προβολών, ενώ στην είσοδο του κτιρίου κατασκευάστηκε εκθετήριο εκπαιδευτικού ενημερωτικού υλικού (φυλλάδια, κάρτες, εκπαιδευτικές εκδόσεις, κ.ά.). Στο προαύλιο δημιουργήθηκε στεγασμένος χώρος υποδοχής επισκεπτών όπου μπορούν να πραγματοποιηθούν υπαίθρια εκπαιδευτικά δρώμενα. Για πέμπτη συνεχή χρονιά οι μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου έχουν τη δυνατότητα να ξεναγηθούν στον εκθεσιακό χώρο του Σταθμού και να παρακολουθήσουν προβολή διαφανειών με θέμα: «Δέλτα Ευρώτα: Υγρότοποι, Αμμόλοφοι & Θάλασσα», διάρκειας μίας διδακτικής ώρας (περίπου 45 λεπτά). Το πρόγραμμα ολοκληρώνεται με επίσκεψη στους προστατευόμενους βιότοπους του Ευρώτα. Η περιήγηση περιλαμβάνει μικρό περίπατο στους υγρότοπους, επίσκεψη στους αμμόλοφους, ενημέρωση για τα μεταναστευτικά πουλιά και τις θαλάσσιες χελώνες, καθώς και σύντομη παρουσίαση των προοπτικών αειφορικής διαχείρισης της περιοχής. Κατά την περίοδο Ιανουαρίου Απριλίου οργανώνεται παρατήρηση πουλιών με τη διάθεση κατάλληλου εξοπλισμού (κιάλια, οδηγοί πουλιών) και τη συνοδεία έμπειρων μελών της Ορνιθολογικής. Κατά τη φετινή σχολική χρονιά ο Σταθμός θα δέχεται ομάδες μαθητών έως 50 άτομα καθημερινά. Παρέχεται υλικό προετοιμασίας για τους εκπαιδευτικούς πριν από την επίσκεψη, καθώς και βασικές πληροφορίες για διαμονή/φαγητό στην περιοχή. Για την υλοποίηση του προγράμματος προβλέπεται συμβολική συμμετοχή 2 ανά μαθητή. Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες στον Επιστημονικό Σταθμό Ευρώτα απευθύνονται σε μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου και είναι προσαρμοσμένες στις ηλικιακές ομάδες των μαθητών. Το πρόγραμμα επίσκεψης των σχολείων διαμορφώνεται με βάση το διαθέσιμο χρόνο και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους κατόπιν συνεννόησης με τα Κεντρικά Γραφεία της Ορνιθολογικής στην Αθήνα και συμπλήρωση σχετικής φόρμας. Σε κάθε σχολείο αποστέλλεται ειδικός φάκελος για τον εκπαιδευτικό με ενημερωτικό υλικό για την προετοιμασία της επίσκεψης. Οι επισκέψεις είναι δυνατό να γίνονται απογεύματα και σαββατοκύριακα μετά από έγκαιρο προγραμματισμό. Υπεύθυνη Προγράμματος: κα Κοντοζήση Ιωάννα, τηλ./φαξ: , ikontozisi@ornithologiki.gr, και info@ornithologiki.gr Β.3 Βραυρώνα, Μαρκόπουλο Αττικής Η περιοχή της Βραυρώνας καθώς και το Εθνικό Πάρκο Σχοινιά Μαραθώνα αποτελούν τους μοναδικούς υγρότοπους της Αττικής που ανήκουν στο Δίκτυο NATURA Η περιοχή 17

19 έχει ενταχθεί στο ευρωπαϊκό Δίκτυο NATURA 2000 ως Τόπος Κοινοτικού Ενδιαφέροντος (SCI) με το όνομα «Βραυρώνα Παράκτια Θαλάσσια Ζώνη» και κωδικό GR Το σύμπλεγμα υγρότοπος, ποταμός Ερασίνος, εποχιακά κατακλυζόμενες εκτάσεις, αμμώδης ακτή και αβαθής όρμος, διαθέτει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά φυσικού περιβάλλοντος που το αξιολογούν ως σημαντικό για διατήρηση. Σε μια περιορισμένη έκταση που καταλαμβάνει σήμερα ο υγρότοπος, αναπτύσσονται πολλές και ποικίλες χρήσεις, όπως γεωργία, βόσκηση, λειτουργία του αρχαιολογικού χώρου και αναψυχή. Οι περιοχές αυτές καλύπτουν σημαντική έκταση και φιλοξενούν μεγάλο αριθμό ειδών πανίδας. Στην ορνιθοπανίδα της περιοχής μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί περισσότερα από 140 είδη, μεταξύ των οποίων περίπου 30 είναι προστατευόμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Επίσης απαντώνται σπάνια είδη φυτών και ζώων (2 είδη θηλαστικών και 4 αμφιβίων και ερπετών) καθώς και αξιόλογοι οικότοποι (υποθαλάσσια λιβάδια Ποσειδώνιας, υγρά λιβάδια, καλαμώνες, θαμνώνες με αλμυρίκια). Το φυσικό περιβάλλον στη Βραυρώνα εναρμονίζεται με την ανθρώπινη παρουσία, ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους. Ο ναός της Αρτέμιδος και το ηρώο της Ιφιγένειας, κτίστηκαν ψηλά στο βράχο διότι και στην αρχαιότητα ο χώρος αυτός πλημμύριζε. Η ποικιλία του τοπίου είναι αποτέλεσμα του ανάγλυφου και της πολύχρονης αλληλεπίδρασης ανθρώπου φυσικού περιβάλλοντος. Β.3.1 «Βραυρώνα: γνωρίζοντας έναν παράκτιο υγρότοπο» Ι. Εκπαιδευτική επίσκεψη στην παράκτια ζώνη, περιήγηση στον υγρότοπο, παρατήρηση και καταγραφή πουλιών. Οι μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου έχουν τη δυνατότητα να επισκεφθούν τους προστατευόμενους βιότοπους της Βραυρώνας. Η περιήγηση περιλαμβάνει μικρό περίπατο στον υγρότοπο και την παράλια ζώνη, ενημέρωση για τη σημαντικότητα των οικοτόπων, τα μεταναστευτικά πουλιά καθώς και τις ανθρώπινες δραστηριότητες στο πέρασμα του χρόνου. Παράλληλα, κατά την περίοδο Μαρτίου Απριλίου οργανώνεται παρατήρηση πουλιών με τη διάθεση κατάλληλου εξοπλισμού (κιάλια, οδηγοί πουλιών) και τη συνοδεία έμπειρων μελών της Ορνιθολογικής. Για την υλοποίηση του προγράμματος προβλέπεται συμβολική συμμετοχή 2 ανά μαθητή. ΙΙ. Εκπαιδευτική περιήγηση σε ειδικά διαμορφωμένο μονοπάτι για άτομα με προβλήματα όρασης Το μονοπάτι για άτομα με προβλήματα όρασης που έχει δημιουργηθεί στον υγρότοπο της Βραυρώνας ξεκινάει από το Μουσείο Βραυρώνας, περνάει ανατολικά του αρχαιολογικού χώρου και καταλήγει λίγο μετά τον Ερασίνο ποταμό. Το συνολικό μήκος του μονοπατιού είναι 500 μ. και είναι εξοπλισμένο με ειδικό σύστημα ξενάγησης για άτομα με προβλήματα όρασης. Περιλαμβάνει ειδικές πινακίδες ερμηνείας περιβάλλοντος ειδικά διαμορφωμένες και σχεδιασμένες ανάγλυφα καθώς και σύστημα προσανατολισμού. 18

20 Η διαδρομή περιλαμβάνει τρεις βασικές στάσεις (σταθμούς) όπου σε κάθε μία υπάρχουν δύο πινακίδες ερμηνείας περιβάλλοντος με ανάγλυφους χάρτες, ανάγλυφα σκίτσα της χλωρίδας και της πανίδας του υγροτόπου, πληροφορίες γραμμένες με σύστημα braille καθώς και μικρά τρισδιάστατα ομοιώματα των ειδών πανίδας της περιοχής. Επίσης έχει δημιουργηθεί ηχο ακουστικό σύστημα ώστε ο επισκέπτης να μπορέσει να ακούσει ορισμένα από τα πουλιά του υγροτόπου. Περίπου στη μέση της διαδρομής υπάρχει σταθμός ξεκούρασης με πάγκους και τραπέζια ώστε οι επισκέπτες να μπορούν να σταματήσουν να ξεκουραστούν και να συζητήσουν. Για την υλοποίηση του προγράμματος προβλέπεται συμβολική συμμετοχή 2 ανά μαθητή. Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες στον Υγρότοπο της Βραυρώνας απευθύνονται σε μαθητές Νηπιαγωγείου, Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου και είναι προσαρμοσμένες στις ηλικιακές ομάδες των μαθητών. Το πρόγραμμα επίσκεψης των σχολείων διαμορφώνεται με βάση το διαθέσιμο χρόνο και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους κατόπιν συνεννόησης με τα Κεντρικά Γραφεία της Ορνιθολογικής στην Αθήνα και συμπλήρωση σχετικής φόρμας. Σε κάθε σχολείο αποστέλλεται ειδικός φάκελος για τον εκπαιδευτικό με ενημερωτικό υλικό για την προετοιμασία της επίσκεψης. Οι επισκέψεις είναι δυνατό να γίνονται απογεύματα και σαββατοκύριακα μετά από έγκαιρο προγραμματισμό. Υπεύθυνη Προγράμματος: κα Κοντοζήση Ιωάννα, τηλ./φαξ: , ikontozisi@ornithologiki.gr, και info@ornithologiki.gr Β.4 Υγρότοπος Άγρα Βρυττών Νησίου Ο υγρότοπος Άγρα Βρυττών Νησίου βρίσκεται στο Νομό Πέλλας, 6 χλμ. ΒΔ της πόλης της Έδεσσας και καλύπτει έκταση περίπου στρεμμάτων. Σχηματίζεται εκατέρωθεν του ποταμού Εδεσσαίου, στην περιοχή που καταλάμβανε παραποτάμιος βάλτος, γνωστός στην αρχαιότητα με την ονομασία έλος Τιάβου. Ο υγρότοπος πήρε τη σημερινή του μορφή, κατά τη δεκαετία του 1950, μετά από παρεμβάσεις της ΔΕΗ για την κάλυψη των αναγκών του Υδροηλεκτρικού Σταθμού Άγρα. Η περιοχή ανήκει στις Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά (GR041) και προστατεύεταιι από το ευρωπαϊκό δίκτυο Natura ως Τόπος Κοινοτικής Σημασίας (SCI/ GR ) και ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας (SPA/ GR ). Η ύπαρξη του παλαιότερου βάλτου, δημιούργησε ευνοϊκές συνθήκες για την εξέλιξη του οικοσυστήματος σε έναν πολύ αξιόλογο βιότοπο, με μεγάλη αξία για τη βιοποικιλότητα ιδιαίτερα για την ορνιθοπανίδα. Συνολικά έχουν καταγραφεί περισσότερα από 140 είδη πουλιών, με πιο χαρακτηριστικά τους κύκνους, τις φαλαρίδες, τα νανοβουτηχτάρια και τους μικροτσικνιάδες, καθώς και αρκετά είδη πάπιας, με σημαντικότερο τη σπάνια βαλτόπαπια. Η διαχρονική παρουσία του ανθρώπου στην περιοχή, συνδέθηκε από την αρχαιότητα, εκτός από τις παραδοσιακές χρήσεις όπως η αλιεία και η κτηνοτροφία που ασκούνται στον άμεσο χώρο του υγροτόπου, με την αειφορική αξιοποίηση του νερού για την παραγωγή ενέργειας από υδατοπτώσεις αλλά και για την άρδευση αγροτικών εκτάσεων, 19

21 δραστηριότητες που ασκούνται σε μια ευρύτερη ζώνη που περιλαμβάνει και την πόλη της Έδεσσας. Το πρόγραμμα έχει ως σκοπό την παρουσίαση των διαφορετικών οικοσυστημάτων ενός υγρότοπου και τη λειτουργία τους στην αλυσίδα της φύσης, καθώς και την αρμονική συνύπαρξη ανθρώπου και φύσης. Παράλληλα στοχεύει στην υποστήριξη των προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που εκπονούν τα σχολεία (σε σχέση με υγρότοπους, διαχείριση φυσικού περιβάλλοντος άγρια ζωή κλπ.). Β.4.1 «Γνωριμία με τον υγρότοπο «Άγρα Βρυττών Νησίου» Οι μαθητικές ομάδες που θέλουν να συμμετάσχουν στη δραστηριότητα αυτή μπορούν να επιλέξουν μία από τις δύο παρακάτω εκδοχές: Ι. Εκπαιδευτική Περιήγηση στον υγρότοπο Α) Επίσκεψη στο Κέντρο Ενημέρωσης. Στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο γίνεται η υποδοχή των μαθητών και δίνονται γενικές πληροφορίες για την περιοχή του υγροτόπου, τις ανθρώπινες δραστηριότητες, τις προστατευόμενες περιοχές, την πολυμορφία των οικοσυστημάτων του υγροτόπου, τη μετανάστευση, τα απειλούμενα είδη και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των πουλιών. Β) Περιήγηση στον υγρότοπο και παρατήρηση πουλιών Οι μαθητές με ειδικό εξοπλισμό που τους δίνεται από το προσωπικό της Ορνιθολογικής και φύλλα καταγραφής πουλιών κάνουν στάσεις σε επιλεγμένα σημεία του υγροτόπου, όπου καταγράφουν τα είδη που παρατηρούν και ενημερώνονται για τα χαρακτηριστικά τους, τις συνήθειές τους αλλά και για τα οικολογικά χαρακτηριστικά του υγροτόπου. Για την υλοποίηση του προγράμματος προβλέπεται συμβολική συμμετοχή 2 ανά μαθητή. ΙΙ. Υλοποίηση ημερησίου προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Α. Επίσκεψη στο Κέντρο Ενημέρωσης. Στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο γίνεται η υποδοχή των μαθητών και δίνονται γενικές πληροφορίες για την περιοχή του υγροτόπου, τις ανθρώπινες δραστηριότητες, τις προστατευόμενες περιοχές, την πολυμορφία των οικοσυστημάτων του υγροτόπου, τη μετανάστευση, τα απειλούμενα είδη και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των πουλιών. Β. Δραστηριότητες πεδίου Το ημερήσιο Πρόγραμμα περιλαμβάνει δραστηριότητες παρατήρησης και μελέτης και ομαδικά παιχνίδια. Η συνολική διάρκεια του προγράμματος είναι περίπου 3 ώρες και περιλαμβάνει υλοποίηση δραστηριοτήτων σε επιλεγμένα σημεία του υγροτόπου. Το πρόγραμμα, απευθύνεται σε μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου και πραγματοποιείται καθημερινά σε ομάδες που δεν ξεπερνούν τους 50 μαθητές την ημέρα. Για την υλοποίηση του προγράμματος προβλέπεται συμβολική συμμετοχή 2 ανά μαθητή. 20

22 Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες στον υγρότοπο Άγρα Βρυττών Νησσίου απευθύνονται σε μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου και είναι προσαρμοσμένες στις ηλικιακές ομάδες των μαθητών. Το πρόγραμμα επίσκεψης των σχολείων διαμορφώνεται με βάση το διαθέσιμο χρόνο και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους κατόπιν συνεννόησης με το Κέντρο Ενημέρωσης στον Άγρα και συμπλήρωση σχετικής φόρμας. Σε κάθε σχολείο αποστέλλεται ειδικός φάκελος για τον εκπαιδευτικό με ενημερωτικό υλικό για την προετοιμασία της επίσκεψης. Οι επισκέψεις είναι δυνατό να γίνονται απογεύματα και σαββατοκύριακα μετά από έγκαιρο προγραμματισμό. Υπεύθυνη Προγράμματος: κα Σκούλη Ειρήνη, τηλ./φαξ: & Γ. ΦΟΡΗΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΑΚΕΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ Γ.1 Νησιωτική χώρα Γ.1.1 «Ο Μαυροπετρίτης μάς ταξιδεύει στο Αιγαίο» Πρόκειται για φορητό εκπαιδευτικό πακέτο που έχει σκοπό τη γνωριμία με το Μαυροπετρίτη, τη μετανάστευσή του από το Αιγαίο και τη Μεσόγειο στη μακρινή Μαδαγασκάρη καθώς και τις απειλές που διαβλέπουν ένα ίσως αβέβαιο μέλλον για το σπάνιο γεράκι. Επιπρόσθετα στοχεύει στην εισαγωγή σε έννοιες της επιστήμης της Οικολογίας, στα μεγάλα και μικρά περιβαλλοντικά προβλήματα της εποχής μας. Το υλικό του πακέτου περιέχει φύλλα δραστηριοτήτων που απευθύνονται σε εκπαιδευτικούς και παιδιά. Χωρίζονται σε δραστηριότητες κατασκευαστικές που καλλιεργούν τη δεξιοτεχνία, σε δραστηριότητες ή παιχνίδια ομαδικά που εμπλέκουν όλη τη σχολική τάξη καθώς και σε δραστηριότητες ατομικές που απαιτούν συγκέντρωση. Οι σελίδες για τα παιδιά μπορούν να φωτοτυπούνται εύκολα στο σχολείο. Το υλικό συμπληρώνεται από ένα βιβλιαράκι πληροφοριών, εποπτικό υλικό (CD Rom, DVD) καθώς και οδηγίες προς τον εκπαιδευτικό για την εφαρμογή των δραστηριοτήτων μαζί με σύντομα βοηθητικά κείμενα. Τα φύλλα δραστηριοτήτων, ανάλογα με το θέμα τους, απευθύνονται σε μαθητές Ε Δημοτικού έως Γ Γυμνασίου. Το εκπαιδευτικό πακέτο, για τέταρτη συνεχή χρονιά, απευθύνεται στα σχολεία όλης της χώρας τα οποία επιβαρύνονται με τα έξοδα της αποστολής. Προτεραιότητα δίνεται σε σχολεία της νησιωτικής χώρας. Γ.2 Νομοί Αρκαδίας & Λακωνίας Γ. 2.1 «Γνωριμία με το Φυσικό Περιβάλλον του Πάρνωνα» Το εκπαιδευτικό πακέτο Γνωριμία με το Φυσικό Περιβάλλον του Πάρνωνα περιλαμβάνει: Α) Δραστηριότητες μελέτης στην ύπαιθρο Υψομέτρηση δέντρου Παρατήρηση πουλιών (βασικές πληροφορίες για την παρατήρηση πουλιών birdwatching) 21

23 Αναγνώριση ειδών ή κατηγοριών οργανισμών στη φύση με τη βοήθεια διχοτομικών κλείδων: Άρκευθοι Ιτιές Σφενδάμια Ποιο υπάρχει στη λιμνοθάλασσα; (δοκιμασία αναγνώρισης υδρόβιων ειδών) Οδηγός αναγνώρισης υδρόβιων και καλοβατικών πτηνών Αποτυπώματα φύλλων (εικαστική αποτύπωση των φύλλων διαφορετικών φυτών) Γύψινο εκμαγείο (αποτύπωση ιχνών) Β) Δραστηριότητες για την τάξη ή τον οικισμό Κλείδα αναγνώρισης (χρήση διχοτομικής κλείδας αναγνώρισης) Χρωμάτισε τις αγριόπαπιες (δραστηριότητα εξοικείωσης με τα φαινολογικά χαρακτηριστικά των διαφορετικών ειδών αγριόπαπιων) Η πυραμίδα των εποχών (εικαστική αποτύπωση των εποχών στον Πάρνωνα) Οριγκάμι πάπιας (υπόδειγμα χαρτουργήματος) Ο χάρτης των προβλημάτων του Πάρνωνα Το παζλ των γερακιών (καλλιτεχνική δραστηριότητα) Συνταγή (ιδανική χωροθέτηση ανθρώπινων δραστηριοτήτων στον Πάρνωνα) Ετοίμασε μια ξύλινη τεχνητή φωλιά για πουλιά Λαογραφική έρευνα (οδηγίες) Διαμαρτυρία (σύνταξη μιας επιστολής διαμαρτυρίας) Μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα: Ερπετά. (άσκηση απομνημόνευσης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των ερπετών του Πάρνωνα) Ποιος χωράει σε αυτό το δάσος; (άσκηση προβληματισμού για τη διαχείριση μιας δασικής περιοχής) Γ) Δραστηριότητες ψυχαγωγίας (όχι διασκέδασης!): Το παραμύθι ξεκίνησε..ευτυχώς! (αυτοσχέδιο παραμύθι) Εντάσεις και ενστάσεις στο χωριό (παιχνίδι ρόλων ντιμπέϊτ) Βρες το ταίρι σου στην κιβωτό (χαρούμενη δραστηριότητα ανάκλησης γνώσεων) Η θήκη του Πάρνωνα (παιχνίδι αναζήτησης στη φύση) Γ.3 Νομοί Λακωνίας & Μεσσηνίας Γ.3.1 «Εξόρμηση στη φύση του Ταΰγετου» Το εκπαιδευτικό πακέτο Εξόρμηση στη φύση του Ταΰγετου περιλαμβάνει: Α) Δραστηριότητες μελέτης στην ύπαιθρο Μέτρηση στηθιαίας διαμέτρου (δασικού δέντρου) Ξηρές και υγρές χρονιές (συσχέτιση ετήσιας βροχόπτωσης με την ανάπτυξη κωνοφόρων δέντρων μονοποδιακής ανάπτυξης) Αναγνώριση ειδών ή κατηγοριών οργανισμών στη φύση με τη βοήθεια διχοτομικών κλείδων: Δρυς Κωνοφόρα της Πελοποννήσου Υποοικογένειες μυρμηγκιών Αναγνώριση ιχνών (φύλλο ταυτοποίησης ιχνών των χαρακτηριστικότερων θηλαστικών του Ταϋγέτου) 22

24 Χρονολόγηση κορμού δέντρου Ταυτοποίηση κατηγορίας δέντρου από το ξύλο του Κάλυψη κομοστέγης (εκτίμηση κάλυψης κόμης δέντρων) Β) Δραστηριότητες για την τάξη ή τον οικισμό Κρυπτόλεξο Μομπίλε: Μετέωρη απεικόνιση τροφικών σχέσεων Αφίσα (πρόταση δημιουργίας αφίσας) Ετοίμασε ένα ξύλινο υπνοδωμάτιο για Μυωξούς Ετοίμασε ένα ξύλινο καταφύγιο για χειρόπτερα Το μυστηριώδες πουλί (συνδυασμός αφηγηματικής ζωγραφικής δραστηριότητας) Μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα: Δέντρα και θάμνοι (άσκηση απομνημόνευσης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των βασικών δέντρων και θάμνων του Ταΰγετου) Το ρολόι της χρονιάς (ετήσια άσκηση αποτύπωσης των φαινολογικών μεταβολών ενός φυτού ή εντόμου) (ετήσιος χρονοδείκτης) Μεγάλες περιοχές ιθαγενών (Απεικόνιση των γεωγραφικών διαμερισμάτων της Ελλάδας με βάση τον συνολικό αριθμό των ενδημικών τους ειδών φυτών). Γ) Δραστηριότητες ψυχαγωγίας (όχι διασκέδασης!): Βρες κάποιον που (αποτύπωση χαρακτηριστικών του Ταΰγετου που μπορεί να είναι κοινά με κάποιου ανθρώπου!) Τυφλή πορεία ή Τυφλοσούρτης (περίπατος στο δάσος με βοηθό την αφή) Ο ιστός του Ταΰγετου (άσκηση κατανόησης της «αλυσίδας» τροφικών σχέσεων) Γ.4 Νομός Μεσσηνίας Γ.4.1 «Στα μονοπάτια της λιμνοθάλασσας Γιάλοβα» Το υλικό «Στα μονοπάτια της λιμνοθάλασσας Γιάλοβα» δημιουργήθηκε με στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των μαθητών για την τεράστια αξία του υγροτόπου της λιμνοθάλασσας Γιάλοβας τόσο ως μεταναστευτικό περάσμα χιλιάδων πουλιών όσο και για τη διατήρηση σημαντικών για τη βιοποικιλότητα οικοσυστημάτων. Περιλαμβάνει παιχνίδια και δραστηριότητες, κάποιες από τις οποίες μπορούν να υλοποιηθούν σε κλειστό χώρο και κάποιες σε επιλεγμένα σημεία και διαδρομές στην ευρύτερη περιοχή της λιμνοθάλασσας. Ο σχεδιασμός του υλικού έγινε έτσι, ώστε στο σύνολό του να αποτελεί ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα δραστηριοτήτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για τη λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας και τη γύρω περιοχή διάρκειας περίπου 4 ωρών, αλλά παράλληλα να μπορούν να επιλεχθούν κάποιες ανάλογα με το χρόνο που έχει στη διάθεσή της η μαθητική ομάδα. Το πρόγραμμα ξεκινά ουσιαστικά από τη σχολική αίθουσα με την αποστολή στον εκπαιδευτικό του «ενημερωτικού υλικού» και της δραστηριότητας προετοιμασίας «Γνωριμία με τα οικοσυστήματα». Η αφετηρία και ο τερματισμός του προγράμματος γίνονται στο Κέντρο Ενημέρωσης της Ορνιθολογικής (Αντλιοστάσιο), όπου πραγματοποιείται η γνωριμία με την ομάδα, η ενημέρωση των μαθητών για την περιοχή και τον υγρότοπο, οι κατασκευαστικές δραστηριότητες, καθώς και η ολοκλήρωση του προγράμματος. Η εξόρμηση των μαθητών στο πεδίο περιλαμβάνει δύο συγκεκριμένες 23

25 διαδρομές: «Το Μονοπάτι της Φύσης» και την περιήγηση στη λιμνοθάλασσα, όπου υλοποιούνται οι δραστηριότητες πεδίου καθώς και τα περισσότερα παιχνίδια. Γ.5 Προστατευόμενες περιοχές Γ.5.1 «Γνωριμία με τη φύση των Προστατευόμενων Περιοχών» Το εκπαιδευτικό υλικό αφορά σε έξι προστατευόμενες περιοχές και αποτελείται συνολικά από 12 φορητά πακέτα. Για κάθε περιοχή, έχουν συνταχθεί δύο διαφορετικά πακέτα (εκτός από το Γνωριμία με τη φύση του Εθνικού Δρυμού Αίνου, που σχεδιάστηκε ενιαίο υλικό για τις τελευταίες τάξεις του δημοτικού και τις πρώτες τάξεις του γυμνασίου), ένα για την Α/θμια και ένα για τη Β/θμια. Οι περιοχές είναι: i. Λίμνη Κερκίνη ii. Λίμνες Κορώνεια Βόλβη iii. Υγρότοποι Κοτυχίου Στροφυλιάς iv. Χελμός Βουραϊκός v. Κάρπαθος Σαρία vi. Εθνικός Δρυμός Ολύμπου vii. Εθνικός Δρυμός Αίνου Οι γενικοί στόχοι των φορητών εκπαιδευτικών πακέτων είναι: Να παρακινήσει τα παιδιά να βρεθούν στις περιοχές με αίσθημα περιέργειας για τα μυστικά της φύσης τους. Η γνωριμία των παιδιών με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής και ιδιαίτερα των πιο εμφανών και εντυπωσιακών στοιχείων που συνθέτουν το περιβάλλον της (χλωρίδα, πανίδα, ηχότοποι, κ.λπ.). Τα παιδιά να στοχαστούν περιβαλλοντικά προβλήματα και ίσως να αναθεωρήσουν συνήθειες και συμπεριφορές που επηρεάζουν το φυσικό περιβάλλον της περιοχής. Να παρακινήσει τα παιδιά να προβληματιστούν ώστε να έχουν μια εισαγωγική κριτική επαφή στα θέματα «αειφορίας». Περιγραφή δραστηριοτήτων Οι δραστηριότητες που περιλαμβάνει το πακέτο χωρίζονται σε τέσσερις βασικές ενότητες: Α) Τάξης: προετοιμασία της εκπαιδευόμενης ομάδας πριν από την επίσκεψη στην περιοχή Β) Ψυχαγωγίας: Υπαίθριες δραστηριότητες ευχάριστης γνωριμίας με την περιοχή Γ) Μελέτης: Υπαίθριες δραστηριότητες αναγνώρισης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της περιοχής Δ) Στοχασμού: δραστηριότητες προβληματισμού και αναζήτησης λύσεων για υπαρκτά ή ενδεχόμενα περιβαλλοντικά προβλήματα της περιοχής Α) Δραστηριότητες για την τάξη Διχοτομική κλείδα αναγνώρισης ειδών Χρωμάτισε τις αγριόπαπιες Φτιάξε μια αποικία πουλιών! 24

26 Φτιάξε ένα δέντρο στην τάξη! Πετώντας σε Προστατευόμενες Περιοχές Η γενναιόδωρη βελανιδιά Γέμισε το δάσος με πουλιά! Πυραμίδα των ζωνών βλάστησης Ενδημικά φυτά Φτιάξε μια αλκυόνη! Φροντίζω τα πουλιά στην αυλή του σχολείου μου! Β) Δραστηριότητες μελέτης στην ύπαιθρο Παρατήρηση πουλιών Αναγνώριση ειδών Αποτυπώματα φύλλων Νούφαρα και άλλα εφυδατικά φυτά Ηχότοποι Ίχνη στις όχθες της λίμνης Ζωντανοί δείκτες ποιότητας νερού Καταγραφή πουλιών Αναγνώριση φυτικών ειδών Ετήσιοι δακτύλιοι Μονοποδική ανάπτυξη Δρόμος στρωμένος με... σκουπίδια; Φυτά των αμμόλοφων Ίχνη στην άμμο Βόλτα στη ψαραγορά Ηχότοποι Η λαογραφική μου έρευνα για τα πουλιά Γ) Δραστηριότητες ψυχαγωγίας Βρες το σμήνος σου! Μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα Βρες κάποιον που... Η θήκη της περιοχής Τυφλοσούρτης Τι πουλί είμαι; Δ) Δραστηριότητες στοχασμού Παιχνίδι ρόλων Και οι Προστατευόμενες Περιοχές έχουν προβλήματα! Ενοχλητικοί επισκέπτες; Τι θα συμβεί αν... Ποιοι χωρούν στη νησίδα; Οικο διακοπές στην προστατευόμενη περιοχή Κατάρρευση Διαλογική αντιπαράθεση Δασικές πυρκαγιές 25