Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας Τμήμα Θερμοκηπιακών Καλλιεργειών και Ανθοκομίας Μεσολόγγι 2001

Transcript

1 Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας Τμήμα Θερμοκηπιακών Καλλιεργειών και Ανθοκομίας Μεσολόγγι 2001 ΤΟ ΩΙΔΙΟ ΤΗΣ ΑΓΓΟΥΡΙΑΣ. ΕΑΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ Κ ΑΛΛΙΕΡΓΟ ΥΜ ΕΝΩ Ν ΥΒΡΙΔΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑΣ Ελένης Τοπαλίδου ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ: Δρ. Σταυρούλα Κωνσταντινίδου-Δολτσίνη! 'θ γ I

2 Αφιερώνεται στην κ. Στ. Κωνσταντινίδου-Δολτσίνη, τον άνθρωπο που μου έδειξε τον δρόμο και τον τρόπο να ανακαλύπτω και να κατακτώ ένα-ένα τα ακρογιάλια με τους κρυμμένους θησαυρούς της επιστήμης και της ζωής.

3 Ε, ΤΟΠΑΛΙΔΟΥ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ I ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟ Μ ΕΡΟΣ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ σελ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΩΙΔΙΩΝ 2.1 Γενική περιγραφή του προβλήματος σελ Οικονομική σημασία των ωιδίων σελ Η ΑΣΘΕΝΕΙΑ 3.1 Παθογόνα αίτια σελ Συμπτωματολογία σελ Βιολογικός κύκλος σελ Ταυτοποίηση των παθογόνων μυκήτων σελ Επιδημιολογία σελ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ-ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ 4.1 Καλλιεργητικά μέτρα σελ Χημική καταπολέμηση σελ Βιβλιογραφική ανασκόπηση της χημικής αντιμετώπισης των ωιδίων σελ. 20 των κολοκυνθοειδών. 4.3 Βιολογική αντιμετώπιση σελ. 22 Β. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ Μ ΕΡΟΣ 1. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ 1.1 Υβρίδια αγγουριάς σελ Ανάπτυξη φυτών σελ Τεχνητή μόλυνση σελ Ταυτοποίηση παθογόνου σελ Αξιολόγηση της προσβολής σελ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 2.1 Πειραματικοί με φυσική μόλυνση σελ Πειραματικοί με τεχνητή μόλυνση σελ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΣΥΖΗΤΗΣΗ σελ ΠΕΡΙΛΗΨΗ σελ. 40 Γ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σελ. 41 Δ. ΠΑΡΑΡΤΗΜ Α ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ σελ. 46

4 Ε. ΤΟΠΑΛΤΑΟΥ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕΛΙΔΑ 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Α. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Σημαντικές στρεμματικές εκτάσεις στη χώρα μας καταλαμβάνουν τα είδη της οικογένειας ΟιιοιιιΐΜίαοοαο (αγγούρι, πεπόνι, καρπούζι, κολοκύθι), τα οποία καλλιεργούνται τόσο σε υπαίθριες όσο και σε υπό κάλυψη καλλιέργειες. Ειδικότερα το αγγούρι καλλιεργείται σχεδόν αποκλειστικά στο θερμοκήπιο και αποτελεί το δεύτερο σε σειρά σπουδαιότητας κηπευτικό υπό κάλυψη μετά τη τομάτα. Η καλλιέργεια του αγγουριού μπορεί να είναι: Κανονική ή εποχιακή με προορισμό την άμεση, νωπή κατανάλωση ή τη βιομηχανική χρήση Εκτός εποχής με προορισμό κυρίως την άμεση, νωπή κατανάλωση. Στην Ελλάδα οι καλλιεργούμενες εκτάσεις και η παραγωγή αγγουριού φαίνονται στον πίνακα 1 που ακολουθεί (Σύγχρονη Τεχνολογία, Νο 34-Η καλλιέργεια του αγγουριού, 1986): Πίνακας 1; Καλλιεργούμενες εκτάσεις και η παραγωγή αγγουριού στην Ελλάδα Διαμερίσματα Έ κταση (στρ) Παραγωγή (ίπ) Έκταση (στρ) Παραγωγή (ίη) Κρήτη Πελοπόνησος- Δ. Στερεά , Δ.-Κ. Μακεδονία 1.005, , ,8 Αττική- Νησιά 233, ,5 Α. Μακεδ.- Θράκη 164, , Θεσσαλία 162, , Ήπειρος 92, Σύνολο 9.015, , Επειδή η καλλιέργεια αγγουριού είναι από τις πιο σημαντικές καλλιέργειες κηπευτικών στην χώρα μας, η επιλογή του υβριδίου που θα καλλιεργήσει ο παραγωγός αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την επιτυχία της καλλιέργειας. Για τη σωστή επιλογή του υβριδίου/ποικιλίας είναι σκόπιμο να συνεκτιμούνται οι παρακάτω παράγοντες (Γεωργική Τεχνολογία, Αγγούρι-Τα κριτήρια επιλογής υβριδίων, Δεκέμβριος 1995): ν' Συνθήκες αγοράς: οι συνθήκες στην αγορά και πιο συγκεκριμένα οι προτιμήσεις των καταναλωτών, ο ανταγωνισμός, η περίοδος διαμόρφωσης υψηλών τιμών, η απόσταση της αγοράς από την περιοχή καλλιέργειας, μια που σημαντικές ποσότητες της παραγωγής εξάγονται. ν' Προβλήματα φυτοπροστασίας: η γνώση των σημαντικότερων προσβολών που εμφανίζονται στην περιοχή καλλιέργειας προσανατολίζει στην επιλογή υβριδίου/ ποικιλίας με ανθεκτικότητα ή μειωμένη ευαισθησία σε αυτές. Ενδιαφέρει κυρίως η ανθεκτικότητα στο κλαδοσπόριο, την ανθράκωση, το ωίδιο, τον περονόσπορο, τη φουζαρίωση, τη γωνιώδη κηλίδωση, την αλτερναρίωση, τη βακτηριακή μάρανση, τους νηματώδεις, καθώς και στις ιώσεις μωσαϊκό της αγγουριάς, μωσαϊκό της καρπουζιάς, κίτρινο μωσαϊκό της κοινής κολοκυθιάς, νεκρωτική κηλίδωση της πεπονιάς.

5 Ε. ΤΟΠΑΜΔΟΥ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕΑΤΛΑ 2 / Εδαφοκλιματικές συνθήκες: με βάση τις εδαφοκλιματικές συνθήκες της περιοχής, το υβρίδιο/ποικιλία που θα επιλεγεί θα πρέπει να έχει τέτοια χαρακτηριστικά (αντοχή στις χαμηλές ή υψηλές θερμοκρασίες, καθώς και στις μεγάλες διακυμάνσεις θερμοκρασίας συνήθως μεταξύ ημέρας και νύχτας, αντοχή στην αλατότητα κ.α.), έτσι ώστε να διασφαλίζει υψηλές αποδόσεις με όσο το δυνατό μικρότερο κόστος καλλιέργειας. ν' Υπάρχων εξοπλισμός: η δυνατότητα εφαρμογής ορισμένων προγραμμάτων καλλιέργειας (ιδιαίτερα για παραγωγή εκτός εποχής) εξαρτάται και από τον διατιθέμενο εξοπλισμό, ο οποίος μπορεί να εξασφαλίζει ρύθμιση της θερμοκρασίας, υγρασίας σύμφωνα με τις ανάγκες των φυτών, ακριβή υδρολίπανση, εμπλουτισμό με 0 0 2, κάλυψη αναγκών φωτισμού κ.α. Στις περιπτώσεις αυτές το υβρίδιο/ποικιλία που θα επιλεγεί θα πρέπει να έχει τέτοια χαρακτηριστικά και αντοχές, ώστε να εξασφαλίζει υψηλή απόδοση με ανταγωνιστικό κόστος καλλιέργειας. ν' Αλλοι παράγοντες: για την τελική επιλογή θα πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη η ζωηρότητα του υβριδίου/ποικιλίας, το ποσοστό των θηλυκών ανθέων, το ιστορικό της καλλιέργειας του υβριδίου/ποικιλίας στην περιοχή. Θα πρέπει επίσης να υπάρχει ενημέρωση-παρακολούθηση των τάσεων των προτιμήσεων της αγοράς και της βελτίωσης των χαρακτηριστικών των υβριδίων που κυκλοφορούν στην αγορά. Σήμερα στη διάθεση των παραγωγών βρίσκονται πάρα πολλά παραγωγικά υβρίδια, παρθενοκαρπικά, με αρκετά καλή πρωιμότητα, με καλές αντοχές ως προς τις θερμοκρασίες, με καρπούς άσπερμους, χωρίς πικράδα, με κοντό ή καθόλου λαιμό και ικανοποιητικό μήκος. Η γενετική έρευνα εντείνει τις προσπάθειές της για παραπέρα βελτίωση των ποιοτικών χαρακτηριστικών του καρπού, της αντοχής σε ακραίες θερμοκρασίες και της ανθεκτικότητάς τους στις ασθένειες Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν: Ι.Ν α συμβάλει στην καλύτερη γνώση του προβλήματος του ωιδίου του αγγουριού μέσα από βιβλιογραφική ανασκόπηση. 2. Να ελεγχθεί η ευαισθησία στο ωίδιο διαφόρων καλλιεργούμενων στην Ελλάδα, υβριδίων αγγουριάς, καθώς οι ζημιές που προκαλούνται από την ασθένεια αυτή στις καλλιέργειες είναι τεράστιες. Η κατάταξη των υβριδίων σε κατηγορίες με βάση την ευαισθησία τους στο μύκητα του ωιδίου θα διευκολύνει τους παραγωγούς στην επιλογή κάποιου υβριδίου/ποικιλίας που να είναι ανθεκτικό ή ανεκτικό στο συγκεκριμένο παθογόνο. 2. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΩΙΔ1ΩΝ 2.1 Γενική περιγραφή του προβλήματος Ένα από τα πιο σοβαρά και δύσκολα προβλήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι παραγωγοί των κηπευτικών είναι αυτό των ασθενειών, που προσβάλουν τις καλλιέργειες με αποτέλεσμα να προκαλούν σοβαρές ζημιές που επηρεάζουν σημαντικά την ποσότητα και την ποιότητα της παραγωγής, ειδικότερα στα θερμοκήπια όπου το περιβάλλον ευνοεί την ανάπτυξη φυτοπαθογόνων οργανισμών. Τα ωίδια είναι από τις πλέον συχνές προσβολές των κολοκυνθοειδών, τόσο σε υπαίθριες καλλιέργειες όσο και σε καλλιέργειες θερμοκηπίου, σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές και κάτω από ποικιλία συνθηκών ανάπτυξης των καλλιεργειών. Στα καλλιεργούμενα είδη της οικογένειας ΟηοιιΛϊίαεβαβ το ωίδιο που προκαλείται από τον μύκητα ΞρΗαβνοίΗβοα β ί^ ϊη β α είναι μια από τις σημαντικότερες ασθένειες οικονομικά.

6 Ε. ΤΟΠΑΑΤΛΟΥ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕΛΙΔΑ 3 Οι ζημιές που προκαλεί είναι τεράστιες και αφορούν την ποσοτική και ποιοτική υποβάθμιση της παραγωγής. Η σοβαρότητα της προσβολής εξαρτάται από το στάδιο στο οποίο βρίσκεται η καλλιέργεια. 2.2 Οικονομική σημασία των ωιδίων Από τις σημαντικότερες οικονομικά ασθένειες στην καλλιέργεια των κολοκυνθοειδών είναι το ωίδιο. Ειδικά στην Ελλάδα ο συνδυασμός της εξαιρετικά υψηλής μολυσματικής πίεσης και της μεγάλης οικονομικής αξίας των καλλιεργειών οδηγούν σε συχνές και πολλές επεμβάσεις με μυκητοκτόνα με σκοπό την πρόληψη ή τον περιορισμό της ασθένειας. Ένας από τους λόγους της αυξημένης εφαρμογής μυκητοκτόνων στα κολοκυνθοειδή επομένως είναι η ανάγκη για περιορισμό της προσβολής από το ωίδιο. Ανησυχίες επίσης γεννούνται για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η συχνή χρησιμοποίηση μυκητοκτόνων στην υγεία του ανθρώπου και του περιβάλλοντος. Η αντικατάσταση των μυκητοκτόνων με αποτελεσματικές και φιλικές προς το περιβάλλον μεθόδους αποτελεί αντικείμενο έρευνας και για τον σκοπό αυτό αναζητούνται νέα μέσα προστασίας (Konstantinidou-Doltsinis and Schmitt 1998). Η συχνή εφαρμογή μυκητοκτόνων, που συγκεκριμένα στο αγγούρι μπορεί να φθάσουν τις επεμβάσεις ανά καλλιεργητική περίοδο, μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία ανθεκτικών στα μυκητοκτόνα φυλών του παθογόνου. Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια εντοπίστηκαν ανθεκτικές, σε διάφορα μυκητοκτόνα, φυλές του μύκητα στη χώρα μας, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η οικονομική σημασία των ωιδίων στα κολοκυνθοαδή θα αυξηθεί (Vakalounakis et al.1995). 3. Η ΑΣΘΕΝΕΙΑ 3.1 Παθογόνα αίτια Τα ωίδια των κολοκυνθοειδών προκαλούνται κυρίως από τους μύκητες Erysiphe cichoracearum (Pyrenomycetes, Erysiphales) και Sphaerotheca fiiliginea (Pyrenomycetes, Erysiphales), που o Braun (1987) τον κατέταξε στο είδος Sphaerotheca fusca. Επιπλέον τα κολοκυνθοειδή μπορούν να προσβληθούν από τα είδη Leveillula taurica και Erysiphe polygoni. Τα είδη αυτά ανήκουν στους Ασκομύκητες (Askomycetes), στην κλάση των Πυρηνομυκήτων (Pyrenomycetes), στην τάξη Erysiphales και στην οικογένεια Erysiphaceae. Σύμφωνα με τους Μπούρμπο και Σκουντριδάκη (1993) τα παρακάτω παθογόνα αναφέρονται ως αίτια της προσβολής των κολοκυνθοειδών από ωίδιο: > Sphaerotheca fulieinea (ή Sphaerotheca fusca): αναφέρονται πάνω από 630 φυτικά είδη 34 οικογενειών που προσβάλλονται από το παθογόνο αυτό. Προσβάλλει πάνω από 20 είδη κολοκυνθοειδών, τα οποία παρουσιάζουν διαφορετική ευαισθησία. Η πεπονιά είναι πολύ ευαίσθητη. Μεγάλη ευαισθησία στο παθογόνο παρουσιάζουν επίσης η αγγουριά και η κολοκυθιά που καλλιεργείται για κολοκυθάκι. Η καρπουζιά είναι πολύ ανθεκτική, ενώ σχεδόν απρόσβλητα είναι τα είδη Cucurbita flcifolia και Cucurbita maxima. > Ervsiohe cichoracearum: οι ξενιστές του Sphaerotheca fiiliginea είναι κατά κανόνα και δικοί του.

7 Ε. ΤΟΠΑΛΙΔΟΥ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕΛΙΔΑ 4 > Leveillula táurica: προσβάλλει πολλά φυτά (μεταξύ των οποίων την μελιντζάνα, την τομάτα, την πιπεριά, την πατάτα, την μπάμια, το καρότο, το πράσσο, την ελιά κ.λ.π.) Από τα κολοκυνθοειδή προσβάλλει την αγγουριά και την κολοκοθιά που καλλιεργείται για κολοκυθάκι. > Ervsiphe polvsoni: προσβάλλει κυρίως το μπιζέλι, αλλά ορισμένες φορές μπορεί να προσβάλλει και διάφορα είδη κολοκυνθοειδών. 3.2 Συμπτωματολογία Τα ωίδια προσβάλλουν όλα τα πράσινα μέρη των φυτών σε διάφορα στάδια ανάπτυξης. Το χαρακτηριστικό τους σύμπτωμα είναι η λευκή-αλευρώδης εξάνθηση, που αναπτύσσεται στην επιφάνεια των προσβεβλημένων οργάνων και αποτελείται από το μυκήλιο, τους κονιδιοφόρους και τα κονίδια των παθογόνων. Η εξάνθηση αρχικά εμφανίζεται με την μορφή μικρών, λευκών κηλίδων, περίπου κυκλικών και διάσπαρτων στα προσβεβλημένα όργανα, όπως στα φύλλα στην άνω και κάτω επιφάνεια του ελάσματος, στους μίσχους και στους βλαστούς. Προοδευτικά οι κηλίδες αυξάνουν σε μέγεθος και σε αριθμό και ο ρυθμός της αύξησής τους επηρεάζεται από τις συνθήκες του περιβάλλοντος, στο οποίο αναπτύσσονται τα προσβεβλημένα (ρυτά, με αποτέλεσμα συχνά να καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος ή και ολόκληρη την επιφάνεια του προσβεβλημένου οργάνου. Σε ορισμένα ωίδια στο τέλος της καλλιεργητικής περιόδου εμφανίζονται στην επιφάνεια των προσβεβλημένων οργάνων και επάνω στην λευκή εξάνθηση μαύρα στίγματα, τα οποία αποτελούν τα όργανα της εγγενούς αναπαραγωγής του μύκητα, που ονομάζονται κλειστοθήκια. Πολύ συχνά τα προσβεβλημένα φυτικά μέρη, όπως τα φύλλα και οι καρποί παραμορφώνονται, ενώ όταν η προσβολή είναι πολύ σοβαρή ξηραίνονται. Τα προσβεβλημένα φύλλα γίνονται χλωρωτικά, συστρέφονται προς τα κάτω, παίρνουν χρώμα καστανό και έπειτα ξηραίνονται. Στην περίπτωση που το φυτό χάσει μεγάλο μέρος του φυλλώματός του εξασθενεί και οι καρποί ωριμάζουν πρόωρα (Μαλαθράκης 1996, Μπούρμπος και Σκουναριδάκης 1993). Σαν συνέπεια της προσβολής προκαλείται μείωση της παραγωγής και της ποιότητας των προϊόντων. Στα πολυετή φυτά (όπως π.χ. στα αμπέλια), οι ζημιές αφορούν κυρίως την τρέχουσα παραγωγή, όμως πολύ συχνά η φωτοσυνθετική δραστηριότητα των φυτών μειώνεται σε τέτοιο βαθμό, ώστε να επηρεάζεται η ανάπτυξή τους και η παραγωγή του επόμενου έτους (Μαλαθράκης 1996). Οι προσβολές από τους μύκητες Erysiphe cichoracearum και Sphaerotheca fuliginea παρουσιάζουν την ίδια συμπτωματολογική εικόνα. Στα φύλλα, στο στέλεχος, στους μίσχους, στους καρπούς και στους έλικες εμφανίζονται αρχικά μικρές, κιτρινωπές κηλίδες που γρήγορα καλύπτονται από τις αλευρώδεις, λευκές καρποφορίες του παθογόνου. Οι κηλίδες αυτές μεγαλώνουν, συνενώνονται και πολύ γρήγορα καλύπτουν ολόκληρη την επιφάνεια των φύλλων. Με την πάροδο του χρόνου τα φύλλα κιτρινίζουν, ξηραίνονται και γίνονται πολύ εύθρυπτα. Από τους καρπούς προσβάλλονται περισσότερο το αγγούρι, το πεπόνι και το καρπούζι. Η προσβολή των κοτυληδόνων στα σπορόφυτα, μπορεί να προκαλέσει καθυστέρηση της ανάπτυξής τους (Μπούρμπος και Σκουντριδάκης 1993). Ο μύκητας Leveillula táurica προκαλεί στα φύλλα της αγγουριάς που προσβάλλει ιδιαίτερα, κίτρινες διάχυτες κηλίδες. Σε κατάλληλες συνθήκες στην κάτω επιφάνεια σχηματίζονται οι λευκές καρποφορίες του παθογόνου. Πολλές φορές οι κηλίδες περιορίζονται από τα νεύρα και εμφανίζονται με γωνιώδη μορφή (Μπούρμπος και Σκουντριδάκης 1993).

8 Ε. ΤΟΠΑΛΙΔΟΥ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕΛΙΔΑ Βιολογικός κύκλος Τα ωίδια διατηρούνται από την μια καλλιεργητική περίοδο έως την επόμενη στα προσβεβλημένα φυτικά όργανα, κυρίως στους οφθαλμούς, με την μορφή μυκηλίου. Συχνά διατηρούνται επίσης σε δευτερεύοντες ξενιστές με τη μορφή των καρποφοριών της αγενούς αναπαραγωγής. Σε ορισμένα ωίδια, τα οποία παράγουν κλειστοθήκια σε μεγάλους αριθμούς, οι καρποφορίες αυτές φαίνεται να παίζουν σοβαρό ρόλο στη διατήρηση του παθογόνου και στις αρχικές προσβολές της επόμενης καλλιεργητικής περιόδου (Μαλαθράκης 1996). Οι μολύνσεις γίνονται ως επί το πλείστον με κονίδια. Τα κονίδια όταν βλαστήσουν παράγουν βλαστική υφή η οποία σχηματίζει apressoria, με τα οποία προσκολλάται στο σημείο που ακουμπά την επιφάνεια του φυτικού ιστού. Από το apressorium αναπτύσσεται το ράμφος που περνά την επιδερμίδα του φυτού και εισέρχεται στα πρώτα κύτταρα. Μέσα στα κύτταρα αναπτύσσονται μυζητήρες (haustoria) με τα οποία το παθογόνο απορροφά τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται χωρίς να νεκρώνει το κύτταρο (Μαλαθράκης 1996). Με εξαίρεση το γένος Leveillula, το μυκήλιο των υπολοίπων γενών δεν διακλαδίζεται στους ιστούς του ξενιστή, αλλά στην επιφάνειά του. Πρόκειται δηλαδή για μύκητες τυπικά εκτοπαράσιτους (εξώτροφα παθογόνα). Οι κονιδιοφόροι και τα κονίδια των ωιδίων, πλην του Leveillula táurica, αναπτύσσονται στο επίφυτο μυκήλιο. Το είδος Leveillula táurica είναι ενδοπαράσιτο γιατί μπαίνει μέσα στον ξενιστή από τα στόματα και αναπτύσσεται μεταξύ των κυττάρων του μεσόφυλλου του φυτού, το οποίο και παρασιτεί. Οι κονιδιοφόροι εξέρχονται στην επιφάνεια του φύλλου από τα στομάτια και στο άκρο τους σχηματίζονται τα κονίδια του μύκητα (Μαλαθράκης 1996, Παναγόπουλος 1995). Ο τρόπος διαιώνισης των παθογόνων που προσβάλλουν τα κολοκυνθοειδή και οι ξενιστές αυτών είναι σκόπιμο να αναφερθούν ξεχωριστά για το κάθε παθογόνο στο σημείο αυτό (Μπούρμπος 1993). S Sphaerotheca fulisinea: δεν είναι πολύ γνωστός ο τρόπος διαιώνισης του παθογόνου αυτού. Πολλοί ερευνητές μιλούν για το ρόλο που παίζουν στη διαιώνιση τα κλειστοθήκια, χωρίς αυτό να είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο. Επιπλέον η εμφάνιση των κλειστοθηκίων στην φυλλική επιφάνεια είναι πολύ σπάνια. Τα κονίδια φαίνεται πως μπορούν να διαιωνίσουν το παθογόνο από την μια χρονιά στην άλλη με τη διαμεσολάβηση όψιμων καλλιεργειών και ζιζανίων ξενιστών (Sonchus asper, Plantago minor, Arctium lappa κ.λ.π.). S Ervsiphe cichoracearum: οι ξενιστές του Sphaerotheca fiiliginea είναι κατά κανόνα και δικοί του. Ένας σπουδαίος ξενιστής του παθογόνου αυτού είναι ο καπνός. Ευκαιριακά μπορεί να προσβάλλει και την πατάτα. Και το παθογόνο αυτό παρουσιάζει μορφολογική και βιολογική εξειδίκευση ανάλογα με τον ξενιστή στον οποίο αναπτύσσεται. Η τέλεια μορφή του μύκητα είναι ίδια με αυτήν του S. fiiliginea. Η μορφή αυτή και εδώ δεν φαίνεται να συμβάλει στην διαιώνιση του είδους. Η κονιδιακή μορφή είναι εκείνη που επιτρέπει τη διαιώνιση του παθογόνου με τη βοήθεια διαφόρων αγριόχορτων και όψιμων καλλιεργειών. Είναι και αυτό επιφυτικό παθογόνο όπως και ο S. fuliginea. Ά Leveillula táurica: όπως προαναφέρθηκε μπαίνει στον ξενιστή από τα στομάτια. Η ατελής μορφή του είναι ο μύκητας Oidiopsis táurica (Lev.) Salm. Είναι γνωστός και με το όνομα εσωτερικό ωίδιο (oïdium interne). Διαχειμάζει με τη μορφή μυκηλίου ή κλειστοθηκίων σε διάφορα αγριόχορτα (Phlomis hebra, Teucrium spp., κ.λ.π.) που για τις μεσογειακές χώρες αποτελούν σοβαρή πηγή μόλυνσης. Κλειστοθήκια βρέθηκαν και

9 Ε. ΤΟΠΑΛΙΔΟΥ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕΛΙΔΑ 6 σε προσβεβλημένα φύλλα τομάτας. Οι μεγαλύτερες ζημιές παρατηρούνται σε υπαίθριες καλλιέργειες. ν' Ervswhe volvsoni: διακρίνεται από τον Ε. cichoracearum από τον τρόπο που σχηματίζονται στον κονιδιοφόρο τα κονίδια. Στο παθογόνο αυτό υπάρχει πάντα ένα ακραίο ανεπτυγμένο κονίδιο. Η ατελής μορφή είναι ο μύκητας Oïdium erysiphoides Fr Ταυτοποίηση των παθογόνων μυκήτων Οι μύκητες Sphaerotheca fuliginea και Erysiphe cichoracearum μοιάζουν πολύ, προκαλούν ταυτόσημα συμπτώματα και μπορούν να διαχωριστούν μόνο με μικροσκοπική εξέταση των κονιδίων ή των κλειστοθηκίων τους. Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, ο κύριος τρόπος διαιώνισης των ωιδίων είναι η κονιδιακή μορφή (αγενής μορφή τύπου Oïdium) και σπανιότερα με τα κλειστοθήκια που είναι η εγγενής μορφή πολλαπλασιασμού. Ο Sphaerotheca fiiliginea έχει μυκήλιο υαλώδες που προοδευτικά γίνεται καστανό. Τα κονίδια είναι μονοκύτταρα, υαλώδη, σε μακριές αλυσίδες, συχνά με ευκρινή ινώδη σωματίδια (fibrosin bodies), τα οποία είναι ορατά στο μικροσκόπιο με τη βοήθεια ποτάσας 3%. Έχουν σχήμα ελλειψοειδές έως βαρελοειδές και διαστάσεις 25-37X14-25 μ. Βλαστάνουν πάντα από πλευρικό πόρο, ο βλαστικός σωλήνας διακλαδίζεται σε σχήμα V και το πλάτος του είναι 6,6± 1,18 μ. Τα appressoria δεν είναι καλά διαφοροποιημένα. Οι κονιδιοφόροι είναι υαλώδεις, διαφόρου μεγέθους και φέρουν τα κονίδια σε αλυσιδωτή μορφή. Τα κλειστοθήκια του S. fiiliginea σχηματίζονται σε πυκνές ομάδες, έχουν σχήμα σφαιρικό, με διάμετρο μ (συνήθως κάτω από 85 μ) και κυτταρικά τοιχώματα πάνω από 25 μ πάχος. Τα εξαρτήματα (appendages) των κλειστοθηκίων ποικίλουν σε αριθμό, το μήκος τους είναι συνήθως τόσο, όσο η διάμετρος του κλειστοθηκίου και το πλάτος τους 5,2±0,93 μ, μοιάζουν με μυκηλιακές υφές και έχουν καστανό μυκηλιακό πλέγμα. Μερικές φορές είναι μακριά, σχεδόν ίσια και έχουν χρώμα σκούρο καστανό που γίνεται ανοικτότερο στις άκρες τους. Κάθε κλειστοθήκιο περιέχει έναν ασκό, σαφώς ελλειπτικού ή υποστρόγγυλου σχήματος, με διαστάσεις 50-80X30-60 μ και με κυτταρικό τοίχωμα πάχους 3,1±0,85 μ. Κάθε ασκός περιέχει 8 ασκοσπόρια, μονοκύτταρα, κατά κανόνα υαλώδη, ελλειψοειδούς έως σχεδόν σφαιρικού σχήματος, με διαστάσεις 17-22X12-20 μ. Ο Erysiphe cichoracearum έχει μυκήλιο συνήθως καλά ανεπτυγμένο. Τα κονίδια είναι υαλώδη, μονοκύτταρα, σε μακριές αλυσίδες, με σχήμα ελλειψοειδές έως βαρελοειδές, ποικίλα σε μέγεθος, με διαστάσεις 25-45X14-26 μ. Βλαστάνουν συνήθως ακραία, από το σημείο σύγκλισης της μικρής και της μεγάλης πλευράς και έχουν appressoria σε σχήμα ροπαλοειδές. Οι κονιδιοφόροι είναι υαλώδης, διαφόρου μεγέθους και φέρουν τα κονίδια. Αν συγκρίνουμε τα κονίδια του S. fuliginea με αυτά του Ε. cichoracearum θα παρατηρήσουμε ότι τα κονίδια του Ε. cichoracearum είναι πιο κυλινδρικά-ωοειδή από αυτά του S. fuliginea. Στερούνται σωματιδίων φιμπροσίνης και βλαστάνουν κατά προτίμηση από το σημείο σύγκλισης της μικρής και της μεγάλης πλευράς του κονιδίου. Ο βλαστικός σωλήνας δεν είναι διακλαδισμένος, έχει appressoria διογκωμένα και σε σχήμα ροπαλοειδές. Η διαφοροποίηση της προσβολής από το ένα είδος στο άλλο φαίνεται πως επηρεάζεται και από τη θερμοκρασία. Στις υψηλές θερμοκρασίες επικρατέστερος είναι ο S. fuliginea και για τον λόγο αυτό συναντάται περισσότερο στα θερμοκήπια και στα μεσογειακά κλίματα (Μπούρμπος και Σκουντριδάκης 1993).

10 Ε. ΤΟΠΑΛΙΔΟΥ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕΛΙΔΑ 7 Τα κλειστοθήκια του Ε. άάτ,ογαοβαηιηι σχηματίζονται το φθινόπωρο σε ομάδες ή διασκορπισμένα, έχουν σχήμα σφαιρικό, με διάμετρο μ και κυτταρικά τοιχώματα συνήθως μη ευδιάκριτα, πάχους μ. Τα εξαρτήματα των κλειστό θηκίων είναι πολυάριθμα, μοιάζουν με μυκηλιακές υφές, βυθισμένα όπως και το κλειστοθήκιο στο μυκηλιακό πλέγμα. Είναι υαλώδη έως σκούρα καστανά και το μήκος τους είναι 1-4 φορές μεγαλύτερο από τη διάμετρο του κλειστοθηκίου. Σπανίως διακλαδίζονται. Κάθε κλειστοθήκιο περιέχει ασκούς, ωοειδούς σχήματος. Οι ασκοί με μεγαλύτερο ή μικρότερο λαιμό, έχουν διαστάσεις 60-90X25-50 μ. Κάθε ασκός περιέχει 2, πολύ σπάνια 3 ασκοσπόρια, μονοκύτταρα, κατά κανόνα υαλώδη, με διαστάσεις 20-30X12-18 μ. Σύμφωνα με τον Ζετεοονίίϊε (1965) τα κονίδια του Ε. οΐοηοταοβαηΐίη βλαστάνουν σε γυάλινο θάλαμο σε ποσοστό μεγαλύτερο από 70% και σχηματίζουν καλά διαφοροποιημένα αρργβεεοπε σε 10 ώρες, ενώ ο 5". β ί^ ίη β α έχει όμοιο τύπο κονιδιοφόρων με τον Ε. οκΐιοναοβαηιηι αλλά τα κονίδια του απαιτούν περισσότερο από 10 ώρες για να βλαστήσουν σε γυάλινο θάλαμο σε ποσοστό μεγαλύτερο του 70%. Συγκριτικά στοιχεία για τον διαχωρισμό των δυο βασικών παθογόνων, 5'. Ε ιι^ϊη β α και Ε. οίοηοταοβαηιιη, δίνονται στον Πίνακα 2 και στις εικόνες 1 και Επιδημιολογία Τα κονίδια των ωιδίων ελευθερώνονται από τον άνεμο, όταν αυτός έχει ελάχιστη ταχύτητα 1,14 m/sec και μεταφέρονται από αυτόν. Η διύγρανση των φυτικών ιστών και η υψηλή υγρασία επηρεάζουν αρνητικά την απελευθέρωση των κονιδίων, όταν όμως βρεθούν πάνω στη φυτική επιφάνεια βλαστάνουν και με σχετική υγρασία 46% και προκαλούν μολύνσεις. Αντίθετα τα ασκοσπόρια εκτοξεύονται από τα κλειστοθήκια όταν τα τελευταία διαβραχούν. Τα κονίδια μεταφέρονται συνήθως σε μικρές αποστάσεις, ανάλογα με την ταχύτητα του ανέμου. Η μεταφορά των κονιδίων σε μεγάλες αποστάσεις δεν είναι συχνή και έχει παρατηρηθεί σε ορισμένα μόνο είδη. Τα σπόρια όταν επικαθίσουν στην επιφάνεια του ξενιστή βλαστάνουν εάν οι συνθήκες του περιβάλλοντος και κυρίως η θερμοκρασία είναι ευνοϊκές. Η επίδραση της θερμοκρασίας στη βλάστηση των σπορίων και την ανάπτυξη της ασθένειας διαφέρει πολύ από το ένα είδος στο άλλο μεταξύ των διαφόρων στελεχών (Μαλαθράκης 1996). Οι μολύνσεις πραγματοποιούνται σε θερμοκρασίες που κυμαίνονται από C, με άριστη περιοχή θερμοκρασιών C. Ελάχιστα ωίδια βλαστάνουν κάτω από τους 2-4 C (Παναγόπουλος 1995). Αν και τα κονίδια των περισσοτέρων ωιδίων βλαστάνουν καλύτερα σε κορεσμένη ατμόσφαιρα, βλάστηση σε μικρό ποσοστό παρατηρείται και σε πολύ χαμηλή σχετική υγρασία. Αντίθετα το νερό στην υγρή του μορφή μειώνει τη βλαστικότητα των κονιδίων. Για τον λόγο αυτό τα ωίδια αν και παρατηρούνται συχνά και προκαλούν ασθένειες στις ψυχρές ή ζεστές, υγρές περιοχές, εν τούτοις προκαλούν περισσότερο σοβαρές ζημίες στα θερμά και ξηρά κλίματα. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι μετά την μόλυνση, το μυκήλιο εξακολουθεί να αναπτύσσεται και να παράγει σπόρια πάνω στο φυτό ανεξάρτητα από τις κλιματολογικές συνθήκες. Τα φύλλα δεν προσβάλλονται όταν είναι πολύ νέα. Για τον λόγο αυτό οι προσβολές εμφανίζονται κατ αρχήν στα κάτω φύλλα των φυτών (Μαλαθράκης 1996, Παναγόπουλος 1995). Ειδικότερα η επιδημιολογία των παθογόνων μυκήτων των κολοκυνθοειδών έχει ως εξής (Μπούρμπος 1993): Sphaerotheca fulisinea: η μετάδοσή του γίνεται κατά κανόνα με τον αέρα. Τοπικά μπορούν να μεταδώσουν τον μύκητα και ορισμένα έντομα. Το μυκήλιο δεν ζει

11 Ε. ΤΟΠΑΛΙΑΟΥ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕΛΙΔΑ 8 Πίνακας 2: Κριτήρια ταυτοποίησης των παθογόνων που προκαλούν το ωίδιο των κολοκυνθοειδών. S p h a e ro th e c a fu lig in e a Ε ιγδίρ ΐιβ οκλ ιοτα οβα ηα η Μυκήλιο εξωτερικό (εξώτροφο παθογόνο) εξωτερικό (εξώτροφο παθογόνο) Κονιδιοφόροι υαλώδεις, διαφόρου μεγέθους, υαλώδεις, διαφόρου μεγέθους, φέρουν τα κονίδια σε αλυσιδωτή φέρουν τα κονίδια σε αλυσιδωτή μορφή. Δεν υπάρχει ακραίο μορφή. Δεν υπάρχει ακραίο κονίδιο κονίδιο καλά διαφοροποιημένο. καλά διαφοροποιημένο. Κονίδια Βλαστικός σωλήνας ωοειδές, συχνά με ευκρινή ινώδη σωματίδια (fibrosin bodies), διάμετρος (μ): (25-37)Χ( 14-25) βλαστάνει πάντα από πλευρικό πόρο και συχνά διακλαδίζεται σε σχήμα V. κυλινδρικό - ωοειδή διάμετρος (μ): (25-45)Χ(14-26) βλαστάνει από το σημείο σύγκλισης της μικρής και της μεγάλης πλευράς. Appressorium όχι καλά διαφοροποιημένο διογκωμένο, σε σχήμα ροπαλοειδές. Κλειστοθήκιο σχηματίζονται σε πυκνές ομάδες, σχηματίζονται σε ομάδες ή έχουν σχήμα σφαιρικό, βυθισμένα διασκορπισμένα, έχουν σχήμα στο μυκηλιακό πλέγμα, έχουν σφαιρικό, βυθισμένα στο μυκηλιακό χρώμα καστανό, κάθε πλέγμα, κάθε κλειστοθήκιο περιέχει κλειστοθήκιο περιέχει έναν ασκό, διάμετρος (μ): και συνήθως ασκούς, διάμετρος (μ): κάτω από 85. Ασκοί υαλώδης, με σχήμα σαφώς ελλειπτικό ή υποστρόγγυλο, διαστάσεις (μ): (50-80)Χ(30-60). Κάθε ασκός περιέχει 8 ασκοσπόρια, διαμέτρου: (17-22)Χ( 12-20) μ, μονοκύτταρα, υαλώδη, ελλειψοειδούς έως σχεδόν σφαιρικού σχήματος. Εξαρτήματα (appendages) Ποικίλουν σε αριθμό, συνήθως έχουν μήκος τόσο, όσο και η διάμετρος του κλειστοθηκίου, μοιάζουν με μυκηλιακές υφές, βυθισμένα στο μυκηλικό πλέγμα. Μερικές φορές είναι μακριά, σχεδόν ίσια και έχουν χρώμα σκούρο καστανό που γίνεται ανοικτότερο στις άκρες τους. με μεγαλύτερο ή μικρότερο λαιμό έχουν σχήμα ωοειδές έως σαφώς ωοειδές, έχουν διαστάσεις (μ): (60-90)Χ(25-50). Κάθε ασκός περιέχει 2 και σπάνια 3 ασκοσπόρια διαμέτρου: (20-30)Χ(12-18) μ, μονοκύτταρα, συνήθως υαλώδη. Είναι πολυάριθμα, έχουν μήκος 1-4 φορές μεγαλύτερο από τη διάμετρο του κλειστοθηκίου, είναι υαλώδη με σκούρο καστανό χρώμα και μοιάζουν με μυκηλιακές υφές, βυθισμένα στο μυκηλικό πλέγμα.

12 Η, ΤΟΠΑΛΙΛΟΥ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Y.F.AIAA Ih-.tplhHK irf Ι'-ιΐΙχχα-πκ' I ηιη.iwl ll.ulrru V o. 191 h r y sip h e cichoracearum A. C lc i»lc * h e c iu m ; B. «s a a n d «s c o c p o m C. c o n id ii a n d c o o i d i t 'f l1 0 1 (A U fr o m Ija c tu c t» im+trratix». Εικόνα 1: A. κλειστοθήκια, Β. ασκοί και ασκοσπόρια, C. κονίδια και κονιδιοφόροι του μύκητα Erysiphe chicoracearum (από C.M.Ï. Descriptions of Pathogenic Fungi and Bacteria, No. 152). C'.M.I, llivn iihiii m( Pilhtvnic F n : i and lliuiin No. I * SPHAEROTHECA FULIG1NEA A, C lra im h e c iu m. H, u o j a and u c o i p o r n ; C, coiudia an d c o m d io p h o rr (AO (rom C u c u tm t mriol Εικόνα 2: A. κλειστοθήκια, Β. ασκοί και ασκοσπόρια, C. κονίδια και κονιδιοφόροι του μύκητα Sphaerotheca fuliginea. (από C.M.I. Descriptions of Pathogenic Fungi and Bacteria, No. 152).

13 Ε. ΤΟΠΑΛΙΔΟΥ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕΛΤΑΑ 10 χωρίς ξενιστή. Τα κονίδια παραμένουν ζωντανά μόνο μερικές ώρες ή ημέρες. Για τη βλάστηση των κονιδίων δεν είναι απαραίτητη η παρουσία ελεύθερου νερού. Απαιτείται όμως θερμοκρασία C, με άριστη τους 22 C και σχετική υγρασία 100%. Κατά την μόλυνση και σποριογένεση μπορεί να είναι υψηλή η υγρασία. Για τον λόγο αυτό είναι και το επικρατέστερο είδος στα θερμοκήπια, στα οποία η υγρασία διατηρείται σε υψηλά επίπεδα. Για τον ίδιο λόγο στις υπαίθριες καλλιέργειες το παθογόνο αυτό υστερείτο φθινόπωρο. Σε θερμοκρασίες κάτω των 10 C και άνω των 35 C η προσβολή σταματά. Με βροχή η μετάδοση της ασθένειας διακόπτεται. Ervsiphe cichoracearum: ο μύκητας ευνοείται από μέτριες θερμοκρασίες C και από μειωμένη ένταση φωτός. Η βλάστηση των σπορίων γίνεται σε ένα θερμοκρασιακό εύρος C, με άριστο τους 25 C. Δεν χρειάζεται ελεύθερο νερό για την βλάστηση των σπορίων. Σχετική υγρασία γύρω στο 70% είναι αρκετή. Η σποριογένεση ευνοείται από τον ηλιόλουστο καιρό. Γενικά η ανάπτυξη του παθογόνου ευνοείται από γόνιμα εδάφη που δημιουργούν χομώδη φυτά, από την υπερβολική αζωτούχο λίπανση που προδιαθέτει τα φυτά στη ασθένεια και από την παρουσία νεαρών φύλλων. Η προσβολή από άλλες ασθένειες διευκολύνει πολλές φορές την ανάπτυξη του παθογόνου αυτού. Μεγάλες διαφοροποιήσεις της θερμοκρασίας μέρας και νύχτας ευνοούν την ανάπτυξη του μυκηλίου. Οι καρποφορίες του μύκητα εμφανίζονται 5-6 ημέρες μετά την μόλυνση. Η διάδοση γίνεται με τον αέρα. Η βροχή σταματά κάθε επιδημιολογική εξέλιξη. Leveillula táurico: είναι ενδοφυτικό παράσιτο. Διαδίδεται κυρίως με τον αέρα. Άριστες συνθήκες ανάπτυξης είναι 50-70% σχετική υγρασία του αέρα και θερμοκρασία C. Οι μεγαλύτερες ζημιές παρατηρούνται στις υπαίθριες καλλιέργειες. Στα θερμοκήπια ορισμένες χρονιές μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα. 4. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ-ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ 4.1 Καλλιεργητικά μέτρα Πολλά φυτοπαράσιτα είναι δυνατό να αντιμετωπισθούν με την εφαρμογή σε κατάλληλο χρόνο, συνηθισμένων καλλιεργητικών εργασιών και φροντίδων. Για να επιτευχθούν καλύτερα αποτελέσματα με την εφαρμογή καλλιεργητικών μέτρων αντιμετώπισης φυτοπαράσιτων, είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε ακριβώς τη βιολογία τους, για να μπορούμε να επέμβουμε με τον κατάλληλο τρόπο και στο κατάλληλο στάδιο του βιολογικού κύκλου τους. Έτσι για την αποφυγή δημιουργίας ευνοϊκών συνθηκών για την ανάπτυξη της ασθένειας του ωιδίου συστήνονται τα εξής μέτρα (Μπούρμπος και Σκουντριδάκης 1993): 1. Συλλογή και απομάκρυνση στο τέλος της καλλιέργειας των φυτικών υπολειμμάτων. 2. Τα φυτά που είναι μολυσμένα στο σπορείο δεν πρέπει να μπαίνουν στο θερμοκήπιο. Αν υπάρχει έλλειψη φυταρίων, πριν τη μεταφύτευση να ψεκάζονται μ ένα κατάλληλο μυκητοκτόνο. 3. Στα θερμοκήπια που θερμαίνονται η αύξηση της θερμοκρασίας στους 37-38, ιδιαίτερα σε καλλιέργειες πεπονιού, για μερικές ώρες την ημέρα ελέγχει το ωίδιο. Χρειάζεται όμως προσοχή γιατί ευνοούνται οι τετράνυχοι. 4. Κανονική αζωτούχος λίπανση για τη μείωση της ευαισθησίας των φυτών στην ασθένεια διότι, αυξημένες αζωτούχες λιπάνσεις ευνοούν την ανάπτυξη της ασθένειας.

14 Ε. ΤΟΠΑΛΙΔΟΥ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕΛΙΔΑ Να αποφεύγεται η καλλιέργεια κολοκυνθοειδών με διάφορα είδη της οικογένειας Compositae. 6. Σε παλιές καλλιέργειες κολοκυνθοειδών να αποφεύγεται η άμεση εγκατάσταση νέων. 7. Αντιμετώπιση ζιζανίων, μέσα και έξω, στο θερμοκήπιο. 8. Καλός αερισμός των θερμοκηπίων για να αποφεύγονται οι διακυμάνσεις της υγρασίας του περιβάλλοντος. 4.2 Χημική Καταπολέμηση Τα γεωργικά φάρμακα αποτελούν σημαντικό τρόπο προστασίας της γεωργικής παραγωγής από τα διάφορα παράσιτα των φυτών. Έτσι και το ωΐδιο των κολοκυνθοειδών αντιμετωπίζεται από τους παραγωγούς με την εφαρμογή ψεκασμών με ωιδιοκτόνα, τα οποία έχουν στη διάθεσή τους. Μυκητοκτόνο θεωρείται κάθε χημική ουσία που καταστρέφει τους μύκητες ή παρεμποδίζει την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό τους. Μυκητοκτόνο επίσης θεωρείται κάθε χημική ουσία που παρεμποδίζει την ανάπτυξη μιας ασθένειας που προκαλείται από μύκητες επιδρώντας στην διαδικασία παθογένεσης (Παναγιωτάρου- Πέτσικου και Χρυσάγη-Τοκουζμπαλίδη 1988). Τα μυκητοκτόνα ανάλογα με τον τρόπο δράσης τους χωρίζονται στις εξής κατηγορίες (Παναγιωτάρου-Πέτσικου και Χρυσάγη-Τοκουζμπαλίδη 1988): 1. Προστατευτικά: Μυκητοκτόνα που παραμένουν στους εξωτερικούς ιστούς του ξενιστού και εμποδίζουν την προσβολή του από το παθογόνο. Η δράση τους είναι αποκλειστικά προληπτική. Προληπτική ή προστατευτική δράση μπορεί να έχουν τόσο τα μυκητοκτόνα επαφής όσο και τα διασυστηματικά. 2. Θεραπευτικά: Έχουν την ικανότητα να σταματούν την ανάπτυξη του παθογόνου και μετά από τη διείσδυσή τους στο φυτό, δρώντας στο στάδιο επώασης της ασθένειας. Θεραπευτική δράση έχουν κυρίως τα διασυστηματικά μυκητοκτόνα. 3. Εξοντωτικά ή εξολοθρευτικά: Δρουν σε οποιοδήποτε τμήμα του μύκητα μετά την εκδήλωση των συμπτωμάτων της ασθένειας ή καταστρέφουν τις εστίες μόλυνσης. Εξοντωτική δράση μπορούν να έχουν τόσο μυκητοκτόνα επαφής όσο και διασυστηματικά. 4. Αντισποοονόνα τί νονοστατικά: Δρουν στο παθογόνο μετά την εκδήλωση των συμπτωμάτων της ασθένειας, παρεμποδίζοντας την παραγωγή σπορίων. Αντισπορογόνο δράση μπορεί να έχουν τόσο μυκητοκτόνα επαφής όσο και διασυστηματικά. 5. Μυκητοκτόνα επαιρικ: Μυκητοκτόνα που δεν κυκλοφορούν στο εσωτερικό του φυτού και δρουν μόνο στα όργανα του μύκητα που βρίσκονται στην εξωτερική επιφάνεια του φυτού. Η δράση των μυκητοκτόνων της κατηγορίας αυτής μπορεί να είναι προστατευτική, εξοντωτική ή αντισπορογόνος. 6. Αιασυστη αατικά ιιυκητοκτόνα: Μυκητοκτόνα που έχουν την ικανότητα να προσλαμβάνονται από τα φυτικά όργανα (φύλλα, ρίζες, σπόρους) και να κυκλοφορούν στο εσωτερικό του φυτού σε απόσταση από το σημείο εφαρμογής τους, είτε στην αρχική τους μορφή ή κατόπιν χημικής ή βιοχημικής μετατροπής τους. Η δράση των μυκητοκτόνων της κατηγορίας αυτής είναι βασικά θεραπευτική αλλά μπορεί να είναι και προστατευτική ή εξοντωτική. 7. Καπνογόνα: Πτητικές χημικές ουσίες που δρουν υπό μορφή καπνού ή ατμών (π.χ. πτητικά απολυμαντικά εδάφους). Η συνεχής εφαρμογή και μάλιστα επί σειρά ετών των διασυστηματικών ή και άλλων νέου τύπου εκλεκτικών μυκητοκτόνων για την καταπολέμηση μυκητολογικών προσβολών μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση μερικής ή ολικής ανθεκτικότητας των εν λόγω μυκήτων στα μυκητοκτόνα αυτά. Έτσι πολύ μεγαλύτερες

15 Ε. ΤΟΠΑΛΙΔΟΥ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕΛΙΔΑ 12 από τις συνιστώμενες δόσεις ή και επαναλήψεις ψεκασμών παρουσιάζουν μειωμένη ή και καμία μυκητοκτόνο δράση. Ο μηχανισμός εμφάνισης ανθεκτικών φυλών στα είδη αυτά των μυκήτων οφείλεται κυρίως στην έντονη θεραπευτική δράση των εν λόγω μυκητοκτόνων, τα οποία διαπερνούν μετά τον ψεκασμό τα κυτταρικά τοιχώματα και δρουν κατά ένα ειδικό ζωτικό τρόπο πάνω στους μύκητες. Έτσι είναι δυνατό να επέλθουν εύκολα κληρονομικής φύσεως μεταβολές, με αποτέλεσμα την εμφάνιση και ανθεκτικών γενών μυκήτων στα μυκητοκτόνα. Αλλά και βιοχημικοί μηχανισμοί όπως παρουσιάζονται στα έντομα είναι δυνατόν να εξουδετερώσουν τη δραστικότητα του ενεργού παράγοντα των μυκητοκτόνων, είτε παρεμποδίζοντας την είσοδό του στο κύτταρο του παθογόνου, είτε προκαλώντας την αποσύνθεσή του σε μη τοξικά για το μύκητα στοιχεία. Επίσης η εμφάνιση και επικράτηση ανθεκτικών στελεχών εξαρτάται και από το είδος του παθογόνου και την ένταση της ασθένειας (Δαρμής 1991). Για να αντιμετωπισθεί το φαινόμενο της ανάπτυξης της ανθεκτικότητας, είναι απαραίτητο να είναι γνωστά τα αίτια που την προκαλούν. Αφού το φυτοφάρμακο που χρησιμοποιείται με επιτυχία για την καταπολέμηση ενός παρασίτου, από κάποια στιγμή και μετά χάνει την αποτελεσματικότητά του, σημαίνει ότι στο παράσιτο κάτι έχει αλλάξει, σε σχέση με πριν. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους οι οργανισμοί μπορούν να αλλάξουν και επομένως μπορούν να ανέχονται τα διάφορα φυσικά ή χημικά ερεθίσματα. Ο σημαντικότερος τρόπος για την αύξηση της παραλλακτικότητας των διαφόρων οργανισμών, είναι ο εγγενής πολλαπλασιασμός. Άλλος τρόπος που αυξάνει την παραλλακτικότητα των οργανισμών είναι η δυνατότητα ανταλλαγής γενετικού υλικού, όπως συμβαίνει μεταξύ γειτονικών κυττάρων των μυκήτων και των βακτηρίων. Η πιθανότερη αιτία για την ανάπτυξη ανθεκτικότητας είναι η ικανότητα μεταλλαγής που έχουν οι ζωντανοί οργανισμοί και η διαιώνιση των καινούργιων «μεταλλαγμένων» μορφών με τον αγενή πολλαπλασιασμό (Ν ^ΐΐο 1987) Για την αποφυγή ή καθυστέρηση εμφάνισης ανθεκτικότητας προτείνονται τα παρακάτω μέτρα (Παναγιωτάρου καιχρυσάγη 1991): 1. Προτίμηση μυκητοκτόνων χαμηλού κινδύνου ανθεκτικότητας (προστατευτικά, μη εκλεκτικά) για τα παθογόνα που αντιμετωπίζονται ικανοποιητικά με αυτά. 2. Στις περιπτώσεις που πρέπει να χρησιμοποιηθούν μυκητοκτόνα υψηλού κινδύνου ανθεκτικότητας (εκλεκτικά) να γίνεται μέριμνα ώστε: -να περιορίζονται οι επεμβάσεις στις πιο κρίσιμες περιόδους για την εξέλιξη της ασθένειας και να χρησιμοποιείται η μικρότερη δυνατή αποτελεσματική δόση εφαρμογής -να περιορίζεται ο αριθμός των επεμβάσεων των ίδιων εκλεκτικών μυκητοκτόνων ή άλλων μυκητοκτόνων με διασταυρωτή ανθεκτικότητα -η επέμβαση να γίνεται με τρόπο τέτοιο, ώστε να περιορίζεται ο χρόνος έκθεσης του παθογόνου στην επίδραση του εκλεκτικού μυκητοκτόνου. -να προτιμούνται μείγματα εκλεκτικών με μη εκλεκτικά μυκητοκτόνα. -σε περιπτώσεις συχνών επεμβάσεων να γίνεται εναλλαγή εκλεκτικών με μη εκλεκτικά μυκητοκτόνα Άλλα συνιστώμενα μέτρα, προστατευτικά και προληπτικά, για την παράταση της ενεργού δράσης των νέων δυναμικών μυκητοκτόνων είναι τα εξής (Δαρμής 1991): 1. Εναλλακτική εφαρμογή των διασυστηματικών ή και άλλων μυκητοκτόνων σε περιπτώσεις εμφάνισης ανθεκτικότητας, με τα γνωστά οργανικά ή ανόργανα μυκητοκτόνα επαφής με προστατευτική μυκητοκτόνο δράση (διθειοκαρβαμιδικά, άλατα χαλκού κ.λ.π.). 2. Πλήρης αντικατάσταση των μυκητοκτόνων με τα οποία εμφανίστηκε ανθεκτικότητα σε μυκητολογικές προσβολές με άλλα μυκητοκτόνα επαφής.

16 Ε, ΤΟΠΑΛΙΔΟΥ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕΛΙΔΑ Συνδυασμένη χρησιμοποίηση όπου είναι δυνατή διασυστηματικών και μυκητοκτόνων επαφής (ύεηοηιγί + maneb). Η εφαρμογή των παραπάνω μέτρων, βοηθάει αποφασιστικά στην παρεμπόδιση ή στην καθυστέρηση της εκδήλωσης συμπτωμάτων ανθεκτικότητας γιατί προστατεύουν την αποτελεσματικότητα των φυτοφαρμάκων ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα στις περιπτώσεις που απαιτούνται ιδιαίτερα αποτελεσματικά μυκητοκτόνα Στη Γαλλία οι ειδικοί έχουν κατατάξει τα μυκητοκτόνα εναντίον του ωιδίου των κολοκυνθοειδών σε δύο ομάδες σύμφωνα με τους κινδύνους εμφάνισης ανθεκτικών φυλών ωιδίου. α. Μυκητοκτόνα που δεν παρουσιάζουν ή παρουσιάζουν μικρούς κινδύνους επιλογής ανθεκτικών φυλών ωιδίου: θειάφι (σ όλες τις μορφές), ργιυζορίιοε, οΐιϊηοιηείΐιΐοηαίε. β. Μυκητοκτόνα που παρουσιάζουν κινδύνους επιλογής λιγότερο ευαίσθητων ή ανθεκτικών φυλών ωιδίου: διιριπηιαίβ, ίευετίπιοί, ίηαάίηιβίοη, ίπεάϋηείοη + οιιίηοιηθίιιϊοηαίβ, ΐπίοπηε, πΐυειοιηιίεηΐι. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της εμφάνισης φυλών μειωμένης ευαισθησίας ή φυλών ανθεκτικών στα βενζιμιδαζολικά (δβηοιηγΐ κ.α.) Αυτές οι φυλές είναι αρκετά διαδεδομένες έτσι ώστε να καθιστούν τα βενζιμιδαζολικά μη αποτελεσματικά και επομένως μη συνιστώμενα εναντίον του ωιδίου των κολοκυνθοειδών. Πρόβλημα ανθεκτικότητας επίσης δημιουργήθηκε στην πράξη με τους παρεμποδιστές βιοσύνθεσης εργοστερόλης, που ανήκουν στις ομάδες μέσου κινδύνου και θα πρέπει να συνδυάζονται ή να εναλλάσσονται με μυκητοκτόνα που δεν ανήκουν στην ίδια ομάδα (Βίεηεετά βί ε1.,1991). Στην Ελλάδα για την αντιμετώπιση του ωιδίου των κολοκυνθοειδών έχουν εγκριθεί και συνιστώνται τα παρακάτω μυκητοκτόνα-γεωργικά φάρμακα (σύμφωνα με το Ν.721/77): α). ΕΠΑΦΗΣ 1. Δραστική ουσία: Θειον 96% D Εμπορικό όνομα: Θείο sulfur Hellas Δοσολογία σκευάσματος: Συνδυαστικότητα: Αλλες επιδράσεις: Τελευταία επέμβαση πριν τη συγκομιδή: 2-2,5 κιλά/στρέμμα Συνδυάζεται καλά με τα διάφορα εντομοκτόνα και μυκητοκτόνα της ίδιας μορφής. Να μην εφαρμόζεται μέσα σε 4 εβδομάδες από την εφαρμογή πολτού (εκτός από την περίοδο ληθάργου). Μέτρια δράση εναντίον ακάρεων. Δεν δρα σε θερμοκρασίες κάτω από Χρειάζεται θερμοκρασία 20 0 και πάνω. Σε υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα στα φυτά. 5 ημέρες

17 Κ. ΤΟΠΑΛΙΔΟΥ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕΛΙΔΑ 14 Αλλες πληροφορίες: 2 Δραστική ουσία: Εμπορικό όνομα: Συνδυαστικότητα: Αλλες επιδράσεις: Δοσολογία: Τελευταία επέμβαση πριν τη συγκομιδή: Άλλες πληροφορίες: Το θειάφι κυκλοφορεί και σε συνδυασμό με άλλα μυκητοκτόνα για την ταυτόχρονη αντιμετώπιση και άλλων μυκητολογικών ασθενειών. ^ΪΒΟΜάΜοηαίΒ 25% \ΥΡ ΜοΓεείεη 25% >\Φ Δεν συνδυάζεται με ελαιοσκεύασματα, γαλακτοποιήσιμα ή αλκαλικά σκευάσματα ή ίιιίγεπι. Πρέπει να μεσολαβούν 15 ημέρες μεταξύ εφαρμογών του και εφαρμογών με βρέξιμο θειάφι ή πολτούς. Έχει πολύ καλή ακαρεοκτόνο δράση. Στα θερμοκήπια περιορίζει τον αλευρώδη. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει φυτοτοξικότητα γραμμάρια/100 λίτρα νερό. Οι μικρές δόσεις να χρησιμοποιούνται στο θερμοκήπιο. 14 ημέρες Είναι επικίνδυνο για ορισμένα ωφέλιμα αρθρόποδα και για τα ψάρια 3. Δραστική ουσία: Εμπορικό όνομα: Συνδυαστικότητα: Οίηο(Ώρ 35,04% ΕΟ Κετεθιεπε ΕΟ Δεν συνδυάζεται με αλκαλικά υλικά, με ορυκτέλαια και θειασβέστιο. Άλλες επιδράσεις: Δοσολογία: Έχει δευτερεύουσα δράση στα ακάρεα. Η αποτελεσματικότητά του είναι παρόμοια με το λεπτόκοκκο θειάφι, δρα όμως σε πιο χαμηλές θερμοκρασίες από εκείνο. Να μη χρησιμοποιείται όταν η θερμοκρασία υπερβαίνει τους Σε θερμοκρασίες πάνω από 35 0 μπορεί να προκαλέσει (ρυτοτοξικότητα κυβικά εκατοστά/100 λίτρα νερό. Τελευταία επέμβαση πριν τη συγκομιδή: Άλλες πληροφορίες: 7 ημέρες για καλλιέργειες θερμοκηπίου. Δρα σαν αποζεύκτης της οξειδωτικής φωσφοριλίωσης των κυττάρων.

18 Ε. ΤΟΠΑΛΙΔΟΥ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕΛΙΔΑ 15 ΑΙΑΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΑ L ΒΕΝΖΙΜΙΔΑΖΟΛΙΚΑ 1. Δραστική ουσία: Βεηοιηγ1 50% \ΥΡ Εμπορικό όνομα: Βεηίεΐε 50 λντ Συνδυαστικότητα: Δεν συνδυάζεται με τα πολύ αλκαλικά σκευάσματα και το βορδιγάλειο πολτό. Αλλες επιδράσεις: Δοσολογία: Τελευταία επέμβαση πριν τη συγκομιδή: Έχει δευτερεύουσα δράση ενάντια σε ακάρεα και αφίδες. Δημιουργεί εύκολα προβλήματα ανθεκτικότητας. 60 γραμμάρια / 100 λίτρα νερό. 14 ημέρες Αλλες πληροφορίες: 2. Δραστική ουσία: πγδεηάπ/.ΐιη 50% λ Ρ Εμπορικό όνομα: Άλλες επιδράσεις: ΟαΛβηάεζΜ-νεΙεπη 50 \\Φ Δεν συνδυάζεται με γεωργικά φάρμακα που έχουν αλκαλική αντίδραση και με γαλακτοποιήσιμα σκευάσματα. Δοσολογία: Τελευταία επέμβαση πριν τη συγκομιδή: Άλλες πληροφορίες: Έχει ακαρεοκτόνες ιδιότητες. Η συχνή εφαρμογή του δημιουργεί ανθεκτικά στελέχη. Ο ψεκασμός πρέπει να γίνεται με την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων. Τα κολοκυνθοειδή δεν επιτρέπεται να ψεκάζονται πάνω από τρεις φορές κατά την καλλιεργητική περίοδο και όχι συχνότερα από δύο εβδομάδες. 60 γραμμάρια / στρέμμα στο ύπαιθρο ή στο θερμοκήπιο. Π. 2-ΑΜΙΝΟΠΥΡΙΜΙΛΤΝΙΚΑ 1. Δραστική ουσία: Ethirimol 25% SC Εμπορικό όνομα: Milcurb Super Συνδυαστικότητα: Συνδυάζεται με όλα σχεδόν τα άλλα φάρμακα, εκτός από τα αλκαλικά. Άλλες επιδράσεις: Είναι παρεμποδιστής της βιοσύνθεσης της εργοστερόλης, παρεμποδίζει το σχηματισμό του appressorium και του ράμφους μολύνσεως. Μπορεί να δημιουργήσει ανθεκτικά στελέχη.

19 Ε. ΤΟΠΑΛΙΑΟΥ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕΛΙΔΑ 16 Δοσολογία Τελευταία επέμβαση πριν τη συγκομιδή: κυβικά εκατοστά / 100 λίτρα νερό. Η μικρή δόση εφαρμόζεται σε νεαρά φυτά ή για προληπτικούς ψεκασμούς. 4 ημέρες Άλλες πληροφορίες: ΤΤΤ- ΠΑΡΕΜΤΤΟΛΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΡΓΟΣΤΕΡΟΛΗΣ 1. Δραστική ουσία: Εμπορικό όνομα: Συνδυαστικότητα: Άλλες επιδράσεις: Δοσολογία: Τελευταία επέμβαση πριν τη συγκομιδή: Ιπιπζπΐϋ 20% ΕΟ ΡιπηϊαίΙοΓ 20 Ε Πρέπει να εφαρμόζεται μόνο του. Οι εφαρμογές να γίνονται κατά προτίμηση νωρίς το πρωί. Να αποφεύγεται η εφαρμογή του με ηλιόλουστο καιρό. Δημιουργεί εύκολα ανθεκτικά στελέχη κυβικά εκατοστά / 100 λίτρα νερό. Να μη γίνονται πάνω από τρεις συνεχόμενες επεμβάσεις με μεσοδιάστημα μικρότερο των 7 ημερών. Η μικρή δόση εφαρμόζεται προληπτικά, ενώ η μεγάλη θεραπευτικά. 3 ημέρες Άλλες πληροφορίες: 2. Δραστική ουσία: Εμπορικό όνομα: Συνδυαστικότητα: Άλλες επιδράσεις: Δοσολογία: Τελευταία επέμβαση πριν τη συγκομιδή: ΡβηοοηπζοίΒ 10% ΕΟ Τοπάς 100 ΕΟ Συνδυάζεται με τα συνήθως χρησιμοποιούμενα μυκητοκτόνα και εντομοκτόνα. Ανήκει στις τριαζόλες. Απορροφάται από όλα τα πράσινα μέρη του φυτού και από τα φύλλα κυβικά εκατοστά /100 λίτρα νερό. Η μικρή δόση εφαρμόζεται κάθε 7-14 ημέρες και η μεγάλη κάθε ημέρες. 3 ημέρες. Άλλες πληροφορίες:

20 Ε. ΤΟΠΑΛΙΔΟΥ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕΛΤΛΑ Δραστική ουσία: Myclobutanil 6% SC Myclobutanil 12.5% EC Εμπορικό όνομα: Sythane 6 SC Sythane 12.5 EC Συνδυαστικότητα: Συνδυάζεται με τα περισσότερα μυκητοκτόνα και ακαρεοκτόνα ενώ δεν συνδυάζεται με κάποια άλλα. Αλλες επιδράσεις: - Δοσολογία: κυβικά εκατοστά / 100 λίτρα νερό. Για προληπτικές εφαρμογές συνιστάται η μικρή και για θεραπευτικές η μεγάλη δόση κυβικά εκατοστά /100 λίτρα νερό. Η μικρή δόση εφαρμόζεται προληπτικά κάθε ημέρες, ενώ η μεγάλη για θεραπευτικούς κάθε 4-6 ημέρες. Τελευταία επέμβαση πριν τη συγκομιδή: 5 ημέρες Άλλες πληροφορίες: - 4. Δραστική ουσία: Pyrifenox 20% EC Εμπορικό όνομα: Dorado 20% EC Συνδυαστικότητα: - Αλλες επιδράσεις: Για την αποφυγή ανάπτυξης ανθεκτικότητας να χρησιμοποιείται σε μίγμα με μη διασυστηματικό προστατευτικό μυκητοκτόνο. Δοσολογία: 20 κυβικά εκατοστά / 100 λίτρα νερό. Τελευταία επέμβαση πριν τη συγκομιδή: 15 ημέρες ( για το αγγούρι) Άλλες πληροφορίες: Κυκλοφορεί σε συνδυασμό με captan, mancozeb. 5. Δραστική ουσία: Triadimefon 5% WP Triadimefon 0.5 D Εμπορικό όνομα: Bayleton 5 WP Bayleton 0.5 D Συνδυαστικότητα: - Άλλες επιδράσεις: Υπάρχει κίνδυνος δημιουργίας ανθεκτικών στελεχών. Να μη χρησιμοποιείται όταν φυσάει ισχυρός άνεμος ή αμέσως μετά από βροχή ή ψεκασμό με γεωργικά φάρμακα. Η δράση του δεν επηρεάζεται από τη θερμοκρασία. Οι προληπτικοί ψεκασμοί συνιστώνται όταν οι συνθήκες ευνοούν την ανάπτυξη της ασθένειας. Δοσολογία: γραμμάρια / 100 λίτρα νερό. 1,5-2 κιλά / στρέμμα.

21 Ε. ΤΟΠΑΛΙΑΟΥ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕΛΙΔΑ 18 Τελευταία επέμβαση πριν τη συγκομιδή: Άλλες πληροφορίες: - 15 ημέρες 10 ημέρες 6. Δραστική ουσία: Τιίαάίιηαιοί 5% Ε \ Εμπορικό όνομα: Βεγβάεη 5 Ε\ν Συνδυαστικότητα: Συνιστάται η εφαρμογή του να γίνεται με ανάμειξη με άλλα διασυστηματικά προστατευτικά μυκητοκτόνα. Άλλες επιδράσεις: Παρεμποδίζει εξίσου τη βιοσύνθεση γυββεριλινών. Διεγείρει τη βλάστηση των φυτών στα οποία εφαρμόζεται. Συνιστάται η εφαρμογή του να γίνεται με τα πρώτα συμπτώματα. Δοσολογία: Είδη Ειγείρΐιβ: κυβικά εκατοστά / 100 λίτρα νερό Είδη βέιι^ίηοα: 200 κυβικά εκατοστά / 100 λίτρα νερό. Τελευταία επέμβαση 15 ημέρες πριν τη συγκομιδή: Άλλες πληροφορίες: - 7. Δραστική ουσία: Τ πίοπηε 16% Ε Εμπορικό όνομα: βερτοί 16% ΕΟ Συνδυαστικότητα: Δεν συνδυάζεται με διαβρεκτικά και προσκολλητικά. Μείγματά του με γαλακτοποιήσιμα εντομοκτόνα πρέπει να ψεκάζονται αμέσως μετά την ανάμειξη. Άλλες επιδράσεις: Δοσολογία: Παράγωγο πιπεραζίνης. Έχει και ακαρεοκτόνο δράση. Υπάρχει κίνδυνος δημιουργίας ανθεκτικών στελεχών κυβικά εκατοστά / 100 λίτρα νερό, για αγρό και θερμοκήπιο. Τελευταία επέμβαση 3 ημέρες πριν τη συγκομιδή: Άλλες πληροφορίες: - 8. Δραστική ουσία: Ευηππιηοΐ 4% Ε ΰ Εμπορικό όνομα: ίϋππάϊη 4 ΕΟ Συνδυαστικότητα: - Αλλες επιδράσεις: Συχνή εφαρμογή του μπορεί να δημιουργήσει ανθεκτικά στελέχη. Τα υγρά σκευάσματα εφαρμόζονται μόνο σε υπαίθριες καλλιέργειες.

22 Ε. ΤΟΠΑΛΙΔΟΥ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕΛΙΔΑ 19 Δοσολογία: Τελευταία επέμβαση πριν τη συγκομιδή: 50 κυβικά εκατοστά / 100 λίτρα νερό. 1 ημέρα Αλλες πληροφορίες: IV. ΟΡΓΑΝΟΦΩΣΦΟΡΙΚΑ 1 Δραστική ουσία: ΡγΐΉζορΙιοε 29,4% ΕΟ Εμπορικό όνομα: Συνδυαστικότητα: Άλλες επιδράσεις: EC Δεν συνδυάζεται με αλκαλικά σκευάσματα. Στις θερμοκηπιακές καλλιέργειες μπορεί να προκαλέσει χλώρωση όταν οι θερμοκρασίες είναι χαμηλές. Έχει και ακαρεοκτόνο δράση. Μπορεί να δημιουργήσει ανθεκτικά στελέχη. Δοσολογία: Τελευταία επέμβαση πριν τη συγκομιδή: Στο θερμοκήπιο 30 κυβικά εκατοστά / 100 λίτρα νερό προληπτικά και κυβικά εκατοστά / 100 λίτρα νερό θεραπευτικά. 3 ημέρες Άλλες πληροφορίες: V. ΜΟΡΦΟΛΙΝΙΚΑ 1. Δραστική ουσία: ΤηάειηοΓρΙι 75% ΕΟ Εμπορικό όνομα: Οαΐίχίη 75% ΕΟ Συνδυαστικότητα: Δεν συνδυάζεται με αλκαλικά σκευάσματα. Άλλες επιδράσεις: Δοσολογία: Τελευταία επέμβαση πριν τη συγκομιδή: Είναι παράγωγο μορφολίνης. Σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες ή γύρω στους 30 Ο μπορεί να προκαλέσει φυτοτοξικότητα. Δημιουργεί ανθεκτικά στελέχη κυβικά εκατοστά /100 λίτρα νερό. Πριν από την εφαρμογή του στα θερμοκήπια να γίνεται δοκιμή. 3 ημέρες. Αλλες πληροφορίες:

23 Ε. ΤΟΠΑΛΙΔΟΥ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕΛΙΔΑ Βιβλιογραφική ανασκόπηση της χημικής αντιμετώπισης των ωιδίων των κολοκυνθοειδών Η χρησιμοποίηση χημικών ενώσεων που μπορούν να θανατώσουν κάποιο παθογόνο ή να παρεμποδίσουν ή να επιβραδύνουν την ανάπτυξή του, είναι οπωσδήποτε ο συνηθέστερος τρόπος καταπολέμησης, τουλάχιστον στις περιοχές με ανεπτυγμένη γεωργία. Υπάρχουν γεωργικά προϊόντα, των οποίων η παραγωγή θα ήταν αδύνατη ή ασύμφορη χωρίς τη χρήση χημικών μέσων καταπολέμησης μερικών καταστρεπτικών ασθενειών, για τις οποίες ούτε ανθεκτικές ποικιλίες ούτε βιολογικά μέσα ελέγχου είναι διαθέσιμα ούτε καλλιεργητικά μέτρα μπορεί αποτελεσματικά να παρθούν στη σύγχρονη γεωργική πράξη. Στη χημική καταπολέμηση θα πρέπει να περιληφθεί και η χρήση ενώσεων, που δεν εμποδίζουν την ανάπτυξη του παθογόνου, αλλά μόνο την παραγωγή σπορίων (αντισποριογόνα) ή ενώσεων που αυξάνουν την αντοχή του ξενιστή ή επηρεάζουν την αλληλεπίδραση ξενιστή-παθογόνου, παρεμποδίζοντας την παραγωγή ασθένειας ή μειώνοντας την έντασή της (αντιπαθογόνοι παράγοντες) (Γεωργόπουλος και Ζιώγας 1992). Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε λοιπόν, πως η έρευνα που αφορά την χημική καταπολέμηση των διαφόρων ασθενειών των φυτών είναι πολύ σημαντική και τα αποτελέσματα που αυτή αποφέρει στη γεωργική πράξη πολύτιμα. Για τον λόγο αυτό γίνεται ειδική αναφορά σε έρευνες που έγιναν τα τελευταία χρόνια σχετικά με τη χημική καταπολέμηση του ωιδίου των κολοκυνθοειδών και ειδικότερα του αγγουριού. Από δοκιμές μεταξύ διαφόρων ωιδιοκτόνων (myclobutanil, pyrazophos, sulfur, triadimefon, fenarimol), σε πειράματα μικρής κλίμακας που έγιναν στον Ν. Αχαίας, για την αντιμετώπιση του ωιδίου σε φυτά αγγουριού και κολοκυθιού (Κυριακόπουλος 1993) βρέθηκε ότι: To pyrazophos ήταν το πιο αποτελεσματικό, παρουσιάστηκαν όμως μικρής έκτασης εγκαύματα στα φυτά που εφαρμόστηκε. To myclobutanil έδωσε μέτρια αποτελέσματα. Το θειάφι ειγε συνολικά καλύτερη αποτελεσματικότητα από το fenarimol στο κολοκύθι, ενώ στο αγγούρι συνέβη το αντίθετο. To triadimefon δεν μείωσε καθόλου την προσβολή του ωιδίου. Σε πειράματα στην Πολωνία σε καλλιέργειες αγγουριού βρέθηκε ότι εναντίον του ωιδίου τα πιο αποτελεσματικά μυκητοκτόνα ήταν το Domork 100 EC και το Topas 100 EC (τριαζόλες), καθώς και μερικά νέα προϊόντα θείου όπως το Tiowol 800 και το SC Kumulus DF (Robak et al. 1994). Σε κάποια άλλα πειράματα ελέγχου της αποτελεσματικότητας 7 μυκητοκτόνων εναντίον του ωιδίου του αγγουριού (Sulfex-70 WP, Sulfex-80 WP, Calixin 75 EC [trimedorph], Bavistin 50 [carbendazim], benzimidazole, Karathane 48 EC [dinocap] και Benlate [benomyl]) βρέθηκε ότι το tridemorph (74.5%) και το carbendazim (70.1%) ήταν τα περισσότερο αποτελεσματικά μυκητοκτόνα, ενώ σε όλες τις επεμβάσεις η απόδοση της παραγωγής αυξήθηκε σημαντικά (Bhatia and Thakur 1989). Κατά τη χρονική περίοδο στην Ινδία αξιολογήθηκαν τα διασυστηματικά μυκητοκτόνα Bayleton (triadimefon), Bavistin (carbendazim), Topsin M (thiophanatemethyl), Karathane (dinocap) και τα μη διασυστηματικά μυκητοκτόνα captan, Sulfex (sulfür) και Kavach (chlorothalonil) ως προς την αποτελεσματικότητά τους έναντι του ωιδίου που προκαλείται από τον μύκητα Ε. Cichoracearum. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα triadimefon, carbendazim, thiophanate-methyl, sulfür, chlorothalonil έδωσαν καλό έλεγχο της προσβολής, ενώ το πιο οικονομικό μυκητοκτόνο ήταν το dinocap. Το