H akoloyuia. Toy ieroy mysthrioy. Toy. Gamoy

Transcript

1 LAMPROS LIASHS H akoloyuia Toy ieroy mysthrioy Toy Gamoy Auhna

2 2

3 Λαµπροσ λιασησ Η Ακολουθια Του Ιερου µυστηριου Του Γαµου Αθηνα

4 4

5 Ότε παρεγένετο Κύριος ο Θεός ημών εν Κανά της Γαλιλαίας, τότε Μιχαήλ τα νυμφικά ηυτρέπιζεν, ο δε Γαβριήλ ταις συζυγίαις στέφανα έπλεκεν, οι άγγελοι έχαιρον, στρατιαί των αγγέλων προς ευφημίαν συνέτρεχον, ο ήλιος και η σελήνη ακτινοφόροι παρίσταντο, χοροί των αγγέλων λαμπαδηφόροι παρίσταντο, ο αήρ εστιλβούτο επί τη ευτρεπίσει του γάμου, τότε τα πετεινά χαρμονή εκελάδουν, τα ζώα εις συνάντησιν του γάμου συνέτρεχον, τα δένδρα λυγιζόμενα τους κλάδους κατέσειον, η θάλασσα και πάσα κτίσις εφαιδρύνετο, το Πνεύμα το άγιον ενυμφαγώγει, ο Πατήρ των απάντων επευλόγει. Εκ της Ακολουθίας του Γάµου παλαιότερου Ευχολογίου, Κώδικας 958 του Σινά, ι αιώνας 5

6 6

7 προλεγοµενα Η παρούσα εργασία του κ. Λάμπρου Λιασή φρονώ, ότι εντάσσεται στο πλαίσιο γενικότερης ευαισθητοποίησης περί τα θέματα της λειτουργικής παραδόσεως και πιο συγκεκριμμένα της εκκλησιαστικής μουσικής της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Πυρήνας μάλλον αυτής της ευαισθητοποίησης είναι μια καλή ομάδα μουσικών μουσικολόγων - ερευνητών της εκκλησιαστικής μουσικής στην ελλαδική πρωτεύσουσα, που σε διάλογο με την σύγχρονη θεολογική σκέψη και διά της μελέτης των πηγών παλαιοτέρων χειρογράφων της εκκλησιαστικής μουσικής, δημιουργεί αίσθηση στα λειτουργικά πράγματα. Απαραίτητη πάντως προϋπόθεση για την εμπεριστατωμένη τοποθέτηση στα ψαλτικά θέματα είναι ο συνδιασμός λειτουργικής και θεολογικής γνώσης που χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό την εν λόγω ομάδα ερευνητών. Η νέα αυτή αίσθηση που προκαλείται είναι πιο έντονη όταν τα αποτελέσματα της μουσικο λειτουργικής έρευνας, βρίσκουν την εφαρμογή τους στον φυσικό χώρο της εκκλησιαστικής μουσικής, στη λατρεία της Εκκλησίας, όπου το άσμα οφείλει να συμβάλλει στην κάλλυνση των τελουμένων και στην δι αυτού αρτιότερη συμμετοχή των πιστών σε αυτά Πρέπει να σημειωθεί ότι η έρευνα της εκκλησιαστικής μουσικής παράδοσης, που ει δυνατόν φθάνει στις ρίζες της, στις αρχαιότερες πηγές της, φέρνοντας στην επιφάνεια μεγάλο πλούτο μουσικό και λειτουργικό, οφείλει να αποκαθιστά την απωλεσθείσα πράξη στην ουσία της, γνωρίζοντας τις κατά τόπο και χρόνο ιδιαιτερότητες του παρόντος. Η παράδοση, στην περίπτωση μας η εκκλησιαστική μουσική παράδοση, κουβαλάει συνήθειες, καθ όλα αναγκαίες για άλλες εποχές, που αν επιχειρηθεί να μεταφερθούν αυτούσιες στο παρόν, αυτό θα αποτελέσει και ατυχές και άτοπο εγχείρημα. Μια παράδοση διατηρείται ζωντανή, όταν σώζεται το ουσιώδες της, αλλιώς, με την άκριτη και καθ ολοκληρίαν μεταφορά της στο παρόν μοιάζει να μην είναι τίποτα παραπάνω από ιερή αρχαιολογία. Εξάλλου μόνο η ζωντανή παράδοση - όπως ο ζωντανός οργανισμός μπορεί να προσαρμόζεται σε συνθήκες νέες Είναι γνωστό ότι μέχρι και την Τουρκοκρατία ο γάμος ετελείτω μέσα στη Θεία Λειτουργία και οι νεόνυμφοι κοινωνούσαν των Αχράντων Μυστηρίων. Η μετοχή στο σώμα του Χριστού, συσφίγγει, εξάλλου, την ένωση άνδρα και γυναίκας, αλλά και την ενότητα με το υπόλοιπο εκκλησιαστικό σώμα. Η συνήθεια αυτή ατονεί και εξαφανίζεται για αιώνες. Ωστόσο την 7

8 τελευταία δεκαετία, στο πλαίσιο της λεγόμενης λειτουργικής αναγέννησης που βασίζεται στην παράδοση της ορθόδοξης λατρείας, σε αρκετές περιπτώσεις η ακολουθία του γάμου τελέται με επιλογή των νεονύμφων μέσα στη Θεία Λειτουργία. Εύκολα ο αναγνώστης παρατηρεί ότι στον ανά χείρας πόνημα, η τυπική διάταξη και η πλήρης μουσική καταγραφεί που την διανθίζει, είναι αυτή της ακολουθίας του γάμου έξω από το πλαίσιο της Θείας Λειτουργίας. Το γεγονός αυτο δεν δείχνει καμία άγνοια της αρχαίας συνήθειας και της σημασίας της απο τον συγγραφέα. Απλώς αποτελεί μια άλλη πρόταση, αναγκαίας ίσως προσαρμογής, στα σύγχρονα κοινωνικά δεδομένα, που δεν καταργεί φυσικα την ουσία και το νόημα του μυστηρίου. Είναι εξάλλου καλό να εφαρμόζονται και οι δύο πρακτικές ανάλογα με τις εκάστοτε δυνατότητες. Αν η σύγχρονη θεολογία και η κατήχηση καταφέρουν να μεταδώσουν στους πιστούς την αληθινή έννοια της Ευχαριστίας και των καρπών της ευχαριστιακής ζωής όπως η έκφραση ευγνωμοσύνης, η καθολική προσφορά της ζωής στον Ευεργετούντα που φέρνει αέναη αντιπροσφορά αγαθών ζωής, μέσα σε σχέση ζωντανή και πορεία ασκητική τότε η συμμετοχή στην Ευχαριστία την ημέρα του γάμου είναι οπωσδήποτε καλή, αλλά η μη συμμετοχή δεν μπορεί να θεωρηθεί ως κάτι κατώτερο. Μια τέτοια θεώρηση θα είχε τυπολατρικές αν όχι ειδωλολατρικές συνέπειες, που να θέλουν τον γάμο χωρίς Ευχαριστία μη ολοκληρωμένο, ή λιγότερο έγγυρο από τον γάμο με Ευχαριστία. Η καλλιέργεια του ευχαριστιακού Πνεύματος από την Εκκλησία, αυτού που χαρακτηρίζει και κάθε αληθινή ανθρώπινη σχέση, είναι το πρώτον ποθούμενο, ενώ ευκαιρίες συμμετοχής στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας υπάρχουν πάμπολλες. Η παρούσα εργασία του κ. Λιασή θα μπορούσε να συμβάλλει χωρίς αμφιβολία σε ένα νέο κοίταγμα της ακολουθίας του γάμου και αναντίρρητα στην ευταξία και την καλή ροή της ακολουθίας, που βοηθάει στην ευκολώτερη κάρπωση των νοημάτων του μυστηρίου. Η μουσική επάρκεια των ψαλλόντων είναι φυσικά ένα ζητούμενο που δυστυχώς δεν μπορεί πάντα να ικανοποιηθεί. Γνωρίζω από κοντά το πάθος και την αγάπξ του φίλτατου ιατρού Λάμπρου Λιασή για την εκκλησιαστική μας μουσική και τις ώρες της αγρυπνίας που περνάει ακούγοντας και διαβάζοντας παλαιότερες και σύγχρονες πηγές της. Η αγρυπνία δίπλα στις πηγές, σαν την αγρυπνία κάποιων άλλων λειτουργών της εκκλησιαστικής μουσικής σε ερημικούς τόπους έχει τους καρπούς της. Το πάρόν πόνημα είναι καρπός ερωτικής 8

9 επαγρύπνησης του συγγραφέα, που είμαι σίγουρος ότι έχει πολλά άλλα στο μέλλον να καταθέσει, αφήνοντας τη δική του συμβολή στα μουσικο λειτουργικά μας πράματα. Τον συγχαίρω για τη γόνιμη δουλειά του. Παναγιώτης Θωμά, Θεολόγος Υποψ. διδάκτορας Θεολογίας ΑΠΘ Θεσσαλονίκη, Οκτώβριος

10 10

11 Εισαγωγη Κατά την ελάχιστη περίοδο της διακονίας μου στο Ιερό Αναλόγιο ήταν εμφανής η έλλειψη εύχρηστου και λειτουργικού συγγράμματος διά την ακολουθία του Μυστηρίου του γάμου. Η έλλειψη αυτή ίσως μπορεί να αποδωθεί στο γεγονός ότι τα ψαλλόμενα στο γάμο είναι ελάχιστα, οι δε διακονητές του αναλογίου σπανίως είναι πολυπληθείς, με αποτέλεσμα να μην χρειάζεται γραπτό μουσικό κείμενο το οποίο όμως είναι απαραίτητο διά τον συντονισμό των χορωδών. Ως εκ τούτου ο εκάστοτε ιεροψάλτης αποδίδει τα πλείστα των μουσικών μελών, είτε εκ στήθους, είτε υπό μορφήν ανάγνωσης (βλ. προκείμενον Αποστόλου). Τα τελευταία χρόνια η τέλεσης γάμων σε νεαρά ζευγάρια με καλλιέργεια στη βυζαντινή μουσική και η συνεπακόλουθη παρουσία βυζαντινών χορωδιών είχε ως αποτέλεσμα την επιτακτική ανάγκη παρουσίας μουσικού βοηθήματος που θα συντόνιζε τους χορωδούς και θα αποτελούσε βοήθημα διά την σωστή απόδοση των ψαλλομένων από τον μονωδό ιεροψάλτη. Κατόπιν μικράς έρευνας, αποδείχθηκε ότι τα βοηθήματα που υπάρχουν είναι τα εξής: α) Μουσικά βιβλία, αξιόλογων κατά τα άλλα μουσικοδιδασκάλων, τα οποία όμως καταγράφουν προσωπικά φωνητικά ποικίλματα, με αποτέλεσμα να μην είναι λειτουργικώς εύχρηστα, αφού περιορίζουν την ελευθερία του ερμηνευτή και δυσκολεύουν την απόδοση, όταν αυτή γίνεται από μέλη χορωδίας. β) Το εξαιρετικό πόνημα «Η βυζαντινή ακολουθία του Γάμου», του Σίμωνος Καρά, το οποίο αποτελεί μεν ένα ερευνητικό και επιστημονικό αριστούργημα αλλά δεν έχει τύχει ευρείας αποδοχής, ούτε ακόμα από τους υποστηρικτές των θεωρητικών μουσικών ιδεών του αείμνηστου μουσικοδιδασκάλου διά τους παρακάτω λόγους: - Περιέχει εκτός από την ακολουθία του γάμου, μεγάλη αναφορά σε ιστορικά στοιχεία, υποσημειώσεις και παραπομπές, πράγμα που το καθιστά εξαιρετικό μεν επιστημονικό πόνημα, αλλά όχι εύχρηστο σύγγραμα διά το ιερό αναλόγιο. 11

12 - Τα μουσικά κείμενα είναι σε χειρόγραφη μορφή και γίνεται επίσης χρήση δύο επιπλέον μουσικών γραμμών για τον συντονισμό των χορωδών και των ισοκρατών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το μουσικό κείμενο να είναι δυσανάγνωστο και η παρουσία των επιπλέον μουσικών γραμμών να μπερδεύει τους ερμηνευτές. - Εμπεριέχονται καινούργια στοιχεία και ευχές, βάσει χειρογράφων, τα οποία όμως αντιμετωπίζονται με δισταγμό και επιφυλακτηκότητα από τους προεστούς των Ναών, με αποτέλεσμα να μην αναγιγνώσκονται και έτσι να δημιουργείται μπέρδεμα και διακοπή της συνοχής του ιερού μυστηρίου. Εξ αιτίας των ανωτέρων λόγων, πολλοί χοράρχες διαθέτουν χειρόγραφες ή έντυπες συλλογές με μουσικά μέλη, τα οποία αποδίδονται κατά το ιερό μυστήριο του γάμου, οι οποίες παραμένουν όμως για προσωπική χρήση ή δίδονται σε ελάχιστους και εκλεκτούς μαθητές. Ως εκ τούτου δεν υπάρχει σύγγραμα το οποίο να περιέχει ολόκληρη την ακολουθία του γάμου, σύμφωνα με το ισχύον τυπικό (όπως αυτή υπάρχει ευρέως διαδεδομένη από το εγκόλπιον «Η ακολουθία του γάμου», εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας) σε συνδιασμό με τα ψαλλόμενα μέλη υποσημειωμένα σε βυζαντινή παρασημαντική. Με την ευκαιρία της τελέσεως του Ιερού μυστηρίου του εμού γάμου και κατόπιν παροτρύνσεως αρκετών μουσικόφιλων φίλων, αποφάσισα να καταγράψω σε ένα σύγγραμμα την Ιερά ακολουθία του γάμου, έχοντας υπόψιν όλες τις πιο πάνω ανησυχίες και προσπάθησα να βελτιώσω όλους τους τομείς εκείνους ούτως ώστε το παρόν πόνημα να αποτελεί εύχρηστον και λειτουργικό βοήθημα για όλους τους ευλαβείς διακονητές του αναλογίου. Διά τον λόγον αυτόν η τυπική διάταξης της ακολουθίας παρέμεινε αυτούσια όπως αυτή είναι διαδεδομένη με το εγκόλπιο της ακολουθίας του γάμου των εκδόσεων της Αποστολικής Διακονίας. Κατά την είσοδο των μελλονύνφων το «Άξιον Εστίν», το «συνειθησμένον», σε μέλος Γρηγορίου Πρωτοψάλτου, αποδίδεται κατά την «αγιορείτικη» παράδοση ως λίαν πανηγυρικόν. Κατά τον ίδιο λόγο αποδίδονται και τα «Κύριε Ελέησον» σε ήχο πλάγιο του τετάρτου. Τα λοιπά μουσικά μέλη έγινε προσπάθεια να παραμείνουν σε απλές μουσικές γραμμές, χωρίς την καταγραφή μουσικών 12

13 ποικιλμάτων. Τόσο τα «Κύριε Ελέησον» σε κλιτόν όσο και τα λοιπά ψαλλόμενα, πάρθηκαν από το πόνημα του Σίμωνος Καρά «Η βυζαντινη ακολουθία του γάμου», γιατί πληρούσαν τις πιο πάνω προϋποθέσεις. Τέλος κατά τον ασπασμόν των νεονύμφων παρατίθεται συλλογή δογματικών Θεοτοκίων, δοξαστικών και καλοφωνικών ειρμών μετά κρατημάτων τα οποία αποδίδονται ανάλογα με την περίοδο τελέσεως του γάμου (παρουσία μελών διά την Αναστάσιμη περίοδο και την περίοδο των Χριστουγέννων), το χρονικό περιθώριο και την διάθεση και δυνότητα των ιεροψαλτών. Θα ήθελα εδώ να ευχαριστήσω όλους όσους με βοήθησαν, με άμεσο ή έμμεσο τρόπο στην συγγραφή του πιο κάτω πονήματος. Την σύζυγο μου Μαρία για τη δακτυλογράφηση του κειμένου, τον φίλο Κωνσταντίνο Τρύφωνος για την ευγενή παραχώρηση των γραμματοσειρών της βυζαντινής παρασημαντικής και τη διδασκαλία χρήσης τους, όπως επίσης και την προσαρμογή του κειμένου στο πολιτονικό σύστημα γραφής, τον Χρυσόστομο Μελή για τη παραχώρηση σημαντικών βιβλιογραφικών πηγών και τον αδερφικό φίλο Παναγιώτη Θωμά διά την τιμή που μου έκανε προλογίζοντας το κάτωθι πόνημα. Τέλος ευχαριστώ εκ βάθους καρδίας τους διδασκάλους που μου δίδαξαν την Δαμασκήνιο τέχνη της Βυζαντινής Μουσικής, Αθανάσιο Βουρλή, Κωνσταντίνο Αγγελίδη, Γεώργιο Κωνσταντίνου, καθώς και τους πατέρες της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου. Είθε ο πανάγαθος Θεός να ευλογεί και να στηρίζει τον ημών γάμο και πάντας τους εις κοινωνίαν γάμου εισερχομένους. Λάμπρος Λιασής Διπλωματούχος Βυζαντινής Μουσικής Ιεροψάλτης Ιερού Ναού Σοφίας, Πίστεως, Αγάπης και Ελπίδος Θεραπευτηρίου «Σωτηρία» Αθήνα, Νοέμβριος

14 14

15 ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ Κατά την είσοδο των µελλονύµφων από την δυτική θύρα του Ναού άρχεται ο Χορός Νε α α νες A ξι ον Ε στιν ως α α λη η η θω ω ω ως µα α α κα α ρι ζει ει ειν σε την Θε ε ε ο το ο ο κον την α ει µα κα α ρι στο ο ον και πα να µω ω µη η η το ο ο ον και αι αι µη τε ε ε ρα του Θε ου ου η η η µω ω ω ων τη η ην Τι µι ι ι ω τε ε ε ρα των Χε ε ρου ου ου βει ει ει ειµ και αι αι εν δο ο ο ξο τε ε ε ρα αν α συ γκρι ι τως των Σε ε ρα α α φει ει ει ειµ την Α δι 15

16 ι ι α α α φθο ο ο ρως Θε ον Λο ο γον τε κου ου ου ου σαν την ο ντω ω ως Θε ε ο το ο ο ο κον Σε µε γα λυ υ νο ο ο µε ε ε εν Ο ιάκονος Ευλόγησον, έσποτα. Ο Ιερεύς, εκφώνως ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΕΠΙ ΜΝΗΣΤΡΟΙΣ ήτοι ΤΟΥ ΑΡΡΑΒΩΝΟΣ Ευλόγητος ο Θεός ηµών πάντοτε νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Α µην ΤΟ ΚΟΝΤΑΚΙΟΝ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗΣ Να να νε α νες Κων στα ντι νος ση η µε ρον συν τη µη τρι τη Ε λε ε ε ε ε νη τον Σταυ ρον εκ φαι αι νου σι το παν σε βα σµι ον ξυ υ υ 16

17 υ υ λο πα ντων µε των α πι στου ου ου ου ντων αι σχυ νην ο ο ο ντα ο ο πλον δε πι στων Α να κτων και ε να ντι ι ι ων δι η µας γαρ α νε δει χθη ση µει ον µε γα ο του Κυ ρι ου Σταυ ρο ο ο ο ο ο ος Ο ιάκονος Εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε λε ε ε η η η η σον Ο ιάκονος Υπέρ της άνωθεν ειρήνης και της σωτηρίας των ψυχών ηµών, του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε ε λε ε ε ε η η η η σον Υπέρ της ειρήνης του σύµπαντος κόσµου, ευσταθείας των αγίων του Θεού Εκκλησιών, και της των πάντων ενώσεως, του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε ε λε ε ε ε η η η η σον Υπέρ του αγίου Οίκου τούτου, και των µετα πίστεως, ευλαβείας και φόβου Θεού εισιόντων εν αυτώ, του Κυρίου δεηθώµεν. 17

18 Κυ ρι ε ε λε ε ε ε η η η σον Υπέρ του Αρχιεπισκόπου ηµών (του δεινός) του τιµίου Πρεσβυτερίου, της εν Χριστώ ιακονίας, παντός του Κλήρου και του Λαού, του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ υ υ ρι ε ε ε ε λε ε ε ε η η η η σον Υπέρ του δούλου του Θεού (τούδε), και της δούλης του Θεού (τήσδε) των νυν µνηστευοµένων αλλήλοις, και της σωτηρίας αυτών, του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ υ υ ρι ε ε λε ε η σον Υπέρ του παρασχεθήναι αυτοίς τέκνα εις διαδοχήν γένους, και πάντα τα προς σωτηρίαν αιτήµατα, του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε λε ε ε ε η η η η σον Υπέρ του καταπεµφθήναι αυτοίς αγάπην τελείαν, ειρηνικήν, και βοήθειαν, του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε λε ε ε η σον Υπέρ του φυλαχθήναι αυτούς εν οµονοία και βεβαία πίστει, του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε λε ε ε η σον Υπέρ του ευλογηθήναι αυτούς εν οµονοία και βεβαία πίστει, του Κυρίου δεηθώµεν. 18

19 Κυ ρι ε ε λε ε ε η σον Υπέρ του διαφυλαχθήναι αυτούς εν αµέµπτω βιοτή και πολιτεία, του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε λε ε ε ε η η η η σον Όπως Κύριος ο Θεός ηµών χαρίσηται αυτοίς τίµιον τον γάµον, και την κοίτην αµίαντον, του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε λε ε ε ε ε η η η η σον Υπέρ του ρυσθήναι ηµάς από πάσης θλίψεως, οργής, κινδύνου και ανάγκης, του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε λε ε ε ε ε ε ε ε λε ε ε η η η η η σον Αντιλαβού, σώσον, ελέησον, και διαφύλαξον ηµάς, ο Θεός, τη ση χάριτι. Κυ ρι ε λε η σον Της Παναγίας, αχράντου, υπερευλογηµένης, ενδόξου, δεσποίνης ηµών Θεοτόκου, και αειπαρθένου Μαρίας, µετά πάντων των αγίων µνηµονεύσαντες, εαυτούς και αλλήλους, και πάσαν την ζωήν ηµών Χριστώ τω Θεώ παραθώµεθα. Σοι Κυ ρι ε Ο Ιερεύς, εκφώνως 19

20 Ότι πρέπει σοι πάσα δόξα, τιµή και προσκύνησις, τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύµατι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Α µην Ο ιάκονος Του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε λε η σον Ο Ιερεύς λέγει την Ε υ χ ή ν ταύτην µεγαλοφώνως. Ο Θεός ο αιώνιος, ο τα διηρηµένα συναγωγών εις ενότητα και σύνδεσµον διαθέσεως τιθείς άρρηκτον, ο ευλογήσας Ισαάκ και Ρεβέκκαν, και κληρονόµους αυτούς της σης επαγγελίας αναδείξας, αυτός ευλόγησον και τους δούλους σου τούτους, οδηγών αυτούς εν παντί έργω αγαθώ. Ότι ελεήµων και φιλάνθρωπος Θεός υπάρχει και σοι την δόξαν αναπέµποµεν, τω Πατρί και τω Υιώ και τω αγίω Πνεύµατι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. A µην Ο Ιερεύς Ειρήνη πάσι. Ο ιάκονος Τας κεφαλάς υµών τω Κυρίω κλίνατε. Ο Ιερεύς επεύχεται Κύριε ο Θεός ηµών, ο την εξ εθνών προµνηστευσάµενος Εκκλησίαν παρθένον αγνήν, ευλόγησον τα µνήστρα ταύτα και ένωσον, και διαφύλαξον τους δούλους σου τούτους εν ειρήνη και οµονοία. Εκφώνως 20

21 Σοί γαρ πρέπει πάσα δόξα, τιµή και προσκύνησις, τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύµατι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. A µην Είτα λαβών ο Ιερεύς τους δακτυλίους τους εν τω δισκελίω, επιδίδωσι πρώτον τω ανδρί τον χρυσούν και λέγει αυτώ. Αρραβωνίζεται ο δούλος του Θεού (ο δεινά) την δούλην του Θεού (την δεινά), εις το όνοµα του Πατρός, και του Υιού, και του Αγίου Πνεύµατος. Αµήν (τρις) Και ποιεί Σταυρόν µετά του δακτυλίου επί την κεφαλήν αυτού. Είτα και τη γυναικί λέγει, λαβών τον αργυρούν. Αρραβωνίζεται η δούλη του Θεού (η δεινά) τον δούλον του Θεού (τον δεινά), εις το όνοµα του Πατρός και του Υιού, και του Αγίου Πνεύµατος. Αµήν. (τρις) Και όταν ειπή εις έκαστον τρις, ποιεί Σταυρόν µετά του δακτυλίου επί τας κεφαλάς αυτών και επιτίθησιν εν τοις δεξιοίς αυτών δακτύλοις. Είτα αλλάσσει τους δακτυλίους των Νυµφίων ο Παράνυµφος. Ο ιάκονος Του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε λε η σον Ο Ιερέυς λέγει την Ε υ χ ή ν ταύτην. Κύριε ο Θεός ηµών, ο τω παιδί του Πατριάρχου Αβραάµ συµπορευθείς εν τη Μεσοποταµία, στελλοµένω νυµφεύσασθαι τω κυρίω αυτού Ισαάκ γυναίκα, και δια µεσιτείας υδρεύσεως αρραβωνίσασθαι την Ρεβέκκαν αποκαλύψας, Αυτός ευλόγησον τον αρραβώνα των δούλων σου (τούδε) και (τήσδε) και στήριξον τον παρ αυτοίς λαληθέντα λόγον. Βεβαίωσον αυτούς τη παρά σου αγία ενότητι, συ γαρ απ αρχής εδηµιούργησας άρσεν και θήλυ, και παρά σου αρµόζεται ανδρί γυνή εις βοήθειαν και διαδοχήν του γένους των ανθρώπων. Αυτός ουν, Κύριε ο Θεός ηµών, ο εξαποστείλας την αλήθειαν επί την κληρονοµίαν σου, και την επαγγελίαν σου επί τους δούλους σου, τους πατέρας ηµών, 21

22 εις καθ εκάστην γενεάν και γενεάν τους εκλεκτούς σου, επίβλεψον επί τον δούλον σου (τόνδε), και την δούλην σου (τήνδε), και στήριξον τον αρραβώνα αυτών εν πίστει και οµονοία και αληθεία και αγάπη, συ γαρ, Κύριε, υπέδειξας δίδοσθαι τον αρραβώνα και στηρίζεσθαι εν παντί. ιά δακτυλιδίου εδόθη η εξουσία τω Ιωσήφ εν Αιγύπτω, διά δακτυλιδίου εδοξάσθη ανιήλ εν χώρα Βαβυλώνος, διά δακτυλιδίου εφανερώθη η αλήθεια της Θάµαρ, διά δαλτυλιδίου ο Πατήρ ηµών ο ουράνιος οικτίρµων γέγονεν επί τον άσωτον υιόν, «ότε γαρ, φησί, δακτύλιον εις την χείρα αυτού και ενέγκαντες τον µόσχον τον σιτευτόν θύσατε, και φαγόντες ευφρανθώµεν». Αυτή η δεξιά σου, Κύριε, τον Μωϋσήν εστρατοπέδευσεν εν Ερυθρά θαλάσση, διά γαρ του λόγου σου του αληθινού οι ουρανοί εστερεώθησαν και η γη εθεµελιώθη, και η δεξιά των δούλων σου ευλογηθήσεται τω λόγω σου τω κραταιώ και τω βραχίονί σου τω υψηλώ. Αυτός ουν και νυν, έσποτα, ευλόγησον το δακτυλοθέσιον τούτο ευλογίαν ουράνιον, και Άγγελος Κυρίου προπορευέσθω έµπροσθεν αυτών πάσας τας ηµέρας της ζωής αυτών. Ότι συ ει ο ευλογών και αγιάζων τα σύµπαντα, και σοι την δόξαν αναπέµποµεν, τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύµατι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Α µην Είτα Εκτενής και Απόλυσις. 22

23 ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΟΥ ΣΤΕΦΑΝΩΜΑΤΟΣ ήτοι ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ Ει µεν βούλονται εν ταυτώ στεφανωθήναι, παραµένουσιν εν τω Ναώ και άρχεται η ακολουθία του στεφανώµατος. Ει δε µεθ ηµέρας βούλονται στεφανωθήναι, εισέρχονται εν τω Ναώ εκ του νάρθηκος µετά κήρων απτοµένων, προπορευοµένου του Ιερέως µετά του θυµιατού, και ψάλλοντος τον ρκζ (127) Ψαλµόν. Μακάριοι πάντες οι φοβούµενοι τον Κύριον. εν εκάστω στίχω λέγει, ο ξα σοι ο Θε ο ος η µων δο ο ξα σοι Οι πορευόµενοι εν ταις οδοίς αυτού. ο ξα σοι ο Θε ο ος η µων δο ο ξα α σοι Τους πόνους των καρπών σου φάγεσαι. όξα σοι, ο Θεός ηµών, δόξα σοι. 23

24 Μακάριος ει, και καλώς σοι έσται. όξα σοι, ο Θεός ηµών, δόξα σοι. Η γυνή σοι ως άµπελος ευθηνούσα εν τοις κλίτεσι της οικίας σου. όξα σοι, ο Θεός ηµών, δόξα σοι. Οι υιοί σου ως νεόφυτα ελαιών, κύκλω της τραπέζης σου. όξα σοι, ο Θεός ηµών, δόξα σοι. Ιδού ούτως ευλογηθήσεται άνθρωπος ο φοβούµενος τον Κύριον. όξα σοι, ο Θεός ηµών, δόξα σοι. Ευλογήσαι σε Κύριος εκ Σιών, και ιδοίς τα αγαθά Ιερουσαλήµ πάσας τας ηµέρας της ζωής σου. ο ξα σοι ο Θε ο ος η µων δο ξα σοι οι οι οι Είτα λέγει ο ιάκονος Ευλόγησον, έσποτα. Ο Ιερεύς, στραφείς κατά ανατολάς και υψών, ως συνήθως, το άγιον Ευαγγέλιον, εκφωνεί Ευλογηµένη η Βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύµατος, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Α µην Ο ιάκονος Εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε λε ε ε η η η η σον Ο ιάκονος Υπέρ της άνωθεν ειρήνης και της σωτηρίας των ψυχών ηµών, του Κυρίου δεηθώµεν. 24

25 Κυ ρι ε ε ε λε ε ε ε η η η η σον Υπέρ της ειρήνης του σύµπαντος κόσµου, ευσταθείας των αγίων του Θεού Εκκλησιών, και της των πάντων ενώσεως, του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε ε λε ε ε ε η η η η σον Υπέρ του αγίου Οίκου τούτου, και των µετά πίστεως, ευλαβείας και φόβου Θεού εισιόντων εν αυτώ, του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε λε ε ε ε η η η σον Υπέρ του Αρχιεπισκοπου ηµών (του δεινός) του τιµίου πρεσβυτερίου, της εν Χριστώ διακονίας, παντός του κλήρου και του λαού, του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ υ υ ρι ε ε ε ε λε ε ε ε η η η η σον Υπέρ των δούλων του Θεού (τούδε) και (τήσδε), των νυν συναπτοµένων αλλήλοις εις γάµου κοινωνίαν, και της σωτηρίας αυτών, του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ υ υ ρι ε ε λε ε η σον Υπέρ του ευλογηθήναι τον γάµον τούτον, ως τον εν Κανά της Γαλιλαίας, του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε λε ε ε ε η η η η σον Υπέρ του παρασχεθήναι αυτοίς σωφροσύνην και καρπόν κοιλίας προς το συµφέρον, του Κυρίου δεηθώµεν. 25

26 Κυ ρι ε ε λε ε ε η σον Υπέρ του ευφρανθήναι αυτούς εν οράσει υιών και θυγατέρων, του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε λε ε ε η σον Υπέρ του δωρηθήναι αυτοίς ευτεκνίας απόλαυσιν, και ακατάγνωστον διαγωγήν, του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε λε ε ε η σον Υπέρ του δωρηθήναι αυτοίς τε και ηµίν πάντα τα προς σωτηρίαν αιτήµατα, του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε λε ε ε ε η η η η σον Υπέρ του ρυσθήναι αυτούς τε και ηµάς από πάσης θλίψεως, οργής, κινδύνου και ανάγκης, του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε λε ε ε ε ε η η η η σον Αντιλαβού, σώσον, ελέησον, και διαφύλαξον ηµάς, ο Θεός τη ση χάριτι. Κυ ρι ε λε η σον Της Παναγίας, αχράντου, υπερευλογηµένης, ενδόξου, εσποίνης ηµών Θεοτόκου, και αειπαρθένου Μαρίας, µετά πάντων των αγίων µνηµονεύσαντες, εαυτούς και αλλήλους, και πάσαν την ζωήν ηµών, Χριστώ τω Θεώ παραθώµεθα. 26

27 Σοι Κυ ρι ε Ο Ιερεύς εκφώνως Ότι πρέπει σοι πάσα δόξα, τιµή και προσκύνησις, τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύµατι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Α µην Ο ιάκονος Του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε λε η σον Και ο Ιερεύς λέγει µεγαλοφώνως την ΕΥΧΗΝ Ο Θεός ο άχραντος, και πάσης κτίσεως δηµιουργός, ο την πλευράν του προπάτορος Αδάµ διά την σην φιλανθρωπίαν εις γυναίκα µεταµορφώσας, και ευλογήσας αυτούς και είπων, «Αυξάνεσθε και πληθύνεσθε, και κατακυριεύσατε της γης», και αµφοτέρους αυτούς εν µέλος αναδείξας διά της συζυγίας ένεκεν γαρ τούτου καταλείψει άνθρωπος τον πατέρα αυτού και την µητέρα, και προσκολληθήσεται τη ιδία γυναικί, και έσονται οι δύο εις σάρκα µίαν, και, ους ο Θεός συνεύζευξεν, άνθρωπος µη χωριζέτω. Ο τον θεράποντά σου Αβραάµ ευλογήσας, και διανοίξας την µήτραν της Σάρρας, και πατέρα πλήθους εθνών ποιήσας, ο τον Ισαάκ τη Ρεβέκκα χαρισάµενος, και τον τόκον αυτής ευλογήσας, ο τον Ιακώβ τη Ραχήλ συνάψας, και εξ αυτού τους δώδεκα Πατριάρχας αναδείξας, ο τον Ιωσήφ και την Ασυνέθ συζεύξας, καρπόν παιδοποιίας αυτοίς τον Εφραίµ, και τον Μανασσήν χαρισάµενος, ο τον Ζαχαρίαν και την Ελισάβετ προσδεξάµενος, και Πρόδροµον τον τόκον αυτών αναδείξας, ο εκ της ριζής Ιεσσαί το κατά σάρκα βλαστήσας την αειπάρθενον, και εξ αυτής σαρκωθείς και τεχθείς εις σωτηρίαν του γένους των ανθρώπων, ο διά την άφραστον σου δωρεάν και πολλήν αγαθότητα παραγενόµενος εν Κανά της Γαλιλαίας και τον έκεισε γάµον ευλογήσας, ινά φανερώσης ότι σον θέληµα εστίν η έννοµος συζυγία και η εξ αυτής παιδοποιία. Αυτός, έσποτα Πανάγιε, πρόσδεξαι την δέησιν ηµών των ικετών σου, ως έκεισε και εντάυθα παραγενόµενος τη αοράτω σου επιστασία, ευλόγησον τον γάµον τούτον, και παράσχου 27

28 τοις δούλοις σου τούτοις (τω δεινί) και (τη δεινί) ζωήν ειρηνικήν, µακροηµέρευσιν, σωφροσύνην, την εις αλλήλους αγάπην εν τω συνδέσµω της ειρήνης, σπέρµα µακρόβιον, την επί τέκνοις χάριν, τον αµαράντινον της δόξης στέφανον. Αξίωσον αυτούς ιδείν τέκνα τέκνων, την κοίτην αυτών ανεπιβούλευτον διατηρήσον, και δός αυτοίς από της δρόσου του ουρανού άνωθεν, και από της πιότητος της γης, έµπλησον τους οίκους αυτών σίτου, οίνου και ελαίου και πάσης αγαθωσύνης, ίνα µεταδιδώσι και τοις χρείαν έχουσι, δωρούµενος άµα και τοις συµπαρούσι πάντα τα προς σωτηρίαν αιτήµατα. Ότι Θεός ελέους, οικτιρµών και φιλανθρωπίας υπάρχεις, και σοι την δόξαν αναπέµποµεν, συν τω ανάρχω σου Πατρί, και τω παναγίω και αγαθώ και ζωοποιώ σου Πνεύµατι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. A µην Ο ιάκονος Του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε λε η σον Ο δε Ιερεύς εκφώνως την ΕΥΧΗΝ Ευλογητός ει, Κύριος ο Θεός ηµών, ο του µυστικού και αχράντου γάµου ιερουργός και του σωµατικού νοµοθέτης, ο της αφθαρσίας φύλαξ, και των βιοτικών αγαθός οικονόµος, αυτός και νυν, έσποτα, ο εν αρχή πλάσας τον άνθρωπον, και θέµενος αυτόν ως βασιλέα της κτίσεως, και είπων, «Ου καλόν είναι τον άνθρωπον µόνον επί της γης, ποιήσωµεν αυτώ βοηθόν κατ αυτόν», και λαβών µίαν των πλευρών αυτού, έπλασας γυναίκα, ην ιδών Αδάµ είπε, «Τούτο νυν οστούν εκ των οστών µου και σαρξ εκ της σαρκός µου, αυτή κληθήσεται γυνή, ότι εκ του ανδρός αυτής ελήφθη αύτη, ένεκεν τούτου καταλείψει άνθρωπος τον πατέρα αυτού και την µητέρα, και προσκολληθήσεται προς την γυναίκα αυτού, και έσονται οι δύο εις σάρκα µίαν», και «ους ο Θεός συνέζευξεν, άνθρωπος µη χωριζέτω», Αυτός και νυν, έσποτα Κύριε, ο Θεός ηµών, κατάπεµψον την χάριν σου την επουράνιον επί τους δούλους σου τούτους (τον δείνα) και (την δείνα) και δος τη παιδίσκη ταύτη εν πάσιν υποταγήναι τω ανδρί, και τον δούλον σου τούτον είναι εις κεφαλήν της γυναικός, όπως βιώσωσι κατά το θέληµά σου. Ευλόγησον αυτούς, Κύριε, ο Θεός ηµών, ως ευλογήσας τον Αβραάµ και την Σάρραν. Ευλόγησον αυτούς, Κύριε ο Θεός ηµών, ως ευλόγησας τον Ισαάκ και την Ρεβέκκαν. Ευλόγησον αυτούς, Κύριε ο Θεός ηµών, ως ευλόγησας τον Ιακώβ και πάντας τους πατριάρχας. Ευλόγησον αυτούς, Κύριε ο Θεός ηµών, ως ευλόγησας τον Ιωσήφ και την Ασυνέθ. Ευλόγησον αυτούς, Κύριε ο Θεός ηµών, ως ευλόγησας Μωσέα και Σεπφόραν. Ευλόγησον αυτούς, Κύριε ο Θεός ηµών, ως ευλόγησας Ιωακείµ και την Άνναν. Ευλόγησον αυτούς, Κύριε ο Θεός ηµών, ως ευλόγησας Ζαχαρίαν και την Ελισάβετ. ιαφύλαξον αυτούς, Κύριε ο Θεός ηµών, ως διεφύλαξας τον Νώε εν τη Κιβωτώ. 28

29 ιαφύλαξον αυτούς, Κύριε ο Θεός ηµών, ως διεφύλαξας τον Ιωνάν εν τη κοιλία του κήτους. ιαφύλαξον αυτούς, κύριε ο Θεός ηµών, ως διεφύλαξας τους αγίους τρεις Παίδας εκ του πυρός, καταπέµψας αυτοίς δρόσον ουρανόθεν, και έλθοι επ αυτούς η χαρά εκείνη, ην έσχεν η µακαρία Ελένη, ότε εύρε τον Τίµιον Σταυρόν. Μµηµόνευσον αυτών, Κύριε ο Θεός ηµών, ως εµνηµόνευσας του Ενώχ, του Σήµ, του Ηλία. Μνηµόµευσον αυτών, Κύριε ο Θεός ηµών, ως εµνηµόνευσας των αγίων σου Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, καταπέµψας αυτοίς ουρανόθεν τους στεφάνους. Μνηµόµευσον, Κύριε ο Θεός ηµών, και των αναθρεψάντων αυτούς γονέων, ότι ευχαί γονέων στηρίζουσι θεµέλια οίκων. Μνηµόνευσον, Κύριε ο Θεός ηµών, των δούλων σου των Παρανύµφων, των συνελθόντων εις την χαράν ταύτην. Μνηµόνευσον, Κύριε ο Θεός ηµών, του δούλου σου (τούδε) και της δούλης σου (τήσδε), και ευλόγησον αυτούς. ος αυτοίς καρπόν κοιλίας, καλλιτεκνίαν, οµόνοιαν ψυχών και σωµάτων. Ύψωσον αυτούς ως τας κέδρους του Λιβάνου, ως άµπελον ευκληµατούσαν. ώρησαι αυτοίς σπέρµα στάχυος, ίνα, πάσαν αυτάρκειαν έχοντες, περισσεύσωσιν εις παν έργον αγαθόν και σοι ευάρεστον, και ίδωσιν υιούς των υιών αυτών, ως νεόφυτα ελαιών κύκλω της τραπέζης αυτών, και, ευαρεστήσαντες ενώπιόν σου, λάµψωσιν ως φωστήρες εν ουρανώ, εν σοι τω Κυρίω ηµών, ω πρέπει πάσα δόξα, κράτος, τιµή, και προσκύνησις, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. A µην Ο ιάκονος Του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε ε λε η σον Και πάλιν ο Ιερεύς την Ε υ χ ή ν ταύτην εκφώνως. Ο Θεός ο άγιος, ο πλάσας εκ χοός τον άνθρωπον, και εκ της πλευράς αυτού ανοικοδοµήσας γυναίκα, και συζεύξας αυτώ βοηθόν κατ αυτόν, διά το ούτως αρέσαι τη ση µεγαλειότητι, µη µόνον είναι τον άνθρωπον επί της γης, αυτός και νυν, έσποτα, εξαπόστειλον την χείρα σου εξ αγίου κατοικητηρίου σου και άρµοσον τον δούλον σου (τόνδε) και την δούλην σου (τήνδε), ότι παρα σου αρµόζεται ανδρί γυνή. Σύζευξον αυτούς εν οµοφροσύνη, στεφάνωσον αυτούς εις σάρκα µίαν, χάρισαι αυτούς καρπόν κοιλίας, ευτεκνίας απόλαυσιν. Ότι σον το κράτος, και σου εστίν η βασιλεία και η δύναµις και η δόξα, του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύµατος, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. 29

30 A µην Και λαβών ο Ιερεύς τα Στέφανα, στέφει πρώτον τον Νυµφίον, λέγων: Στέφεται ο δούλος του Θεού (ο δείνα), την δούλην του Θεού (τήνδε), εις το όνοµα του Πατρός, και του Υιού και του Αγίου Πνεύµατος. Αµήν. Τούτο δε λέγει εκ τρίτου, ποιών σχήµα Σταυρού. Είτα στέφει και την Νύµφην, λέγων: Στέφεται η δούλη του Θεού (η δείνα), τον δούλον του Θεού (τόνδε), εις το όνοµα του Πατρός, και του Υιού, και του Αγίου Πνεύµατος. Αµήν. Και τούτο τρις, οµοίως. Είτα τίθησι τα Στέφανα επί τας κεφαλάς των Νυµφίων, ψάλλων εκ τρίτου. Κυ ρι ε ο Θε ος η µων δο ξη και τι µη στε φα νω σον αυ τους Στιχ. Έθηκας επί τας κεφαλάς αυτών στεφάνους εκ λίθων τιµίων Κυ ρι ε ο Θε ος η µων δο ξη και τι µη στε φα νω σον αυ τους Στιχ. Ζωήν ητήσαντό Σε και έδωκας αυτοίς µακρότυτα ηµερών Κυ ρι ε ο Θε ος η µων δο ξη και τι µη στε φα νω σον αυ του ου ου ους 30

31 Ο ιάκονος Πρόσχωµεν. Ο Αναγνώστης Προκείµενον Αποστόλου, Ήχος πλάγιος του τετάρτου Νε α α γι ε Ε ε ε ε θη η η η κας ε πι τα ας κε φα λα α α ας α α αυ των στε φα α α νου ου ους εκ λι ι ι θω ω ω τι ι ι µι ι ι ι ων Στιχ. Ζωήν ητήσαντό σε, και έδωκας αυτοίς µακρότητα ηµερών. Ε ε ε ε θη η η η κας ε πι τα ας κε φα λα α α ας α α αυ των στε φα α α νου ου ους εκ λι ι ι θω ω ω τι ι ι µι ι ι ι ων Στιχ. Μεγάλη η δόξα αυτών επί τω σωτηρίω Σου, δόξαν και µεγαλοπρέπειαν επιθήσεις επ αυτούς. 31

32 Ε ε ε ε θη η η η η ε ε θη η κας ε πι τα ας κε φα λα α α ας α α α αυ τω ω ω ω ω νω ω ω ω ω ων στε φα α α νου ου ους εκ λι ι ι θω ω ω τι ι ι µι ι ι ι ι ω ω ω ω ω ων Ο ιάκονος Σοφία. Ο Αναγνώστης Προς Εφεσίους Επιστολή Παύλου το Ανάγνωσµα. (Κεφ. ε 20-33) Ο ιάκονος Πρόσχωµεν. Ο Αναγνώστης Αδελφοί, ευχαριστείτε πάντοτε υπέρ πάντων, εν ονόµατι του Κυρίου ηµών Ιησού Χριστού τω Θεώ και Πατρί, υποτασσόµενοι αλλήλοις εν φόβω Χριστού. Αι γυναίκες τοις ιδίοις ανδράσιν υποτάσσεσθε ως τω Κυρίω, ότι ο ανήρ εστί η κεφαλή της γυναικός, ως και ο Χριστός κεφαλή της Εκκλησίας, και αυτός εστί σωτήρ του σώµατος. Αλλ ώσπερ η Εκκλησία υποτάσσεται τω Χριστώ, ούτω και αι γυναίκες τοις ιδίοις ανδράσιν εν παντί. Οι άνδρες αγαπάτε τας γυναίκας εαυτών, καθώς και ο Χριστός ηγάπησε την Εκκλησίαν και ευατόν παρέδωκεν υπέρ αυτής, ίνα αυτήν αγιάση, καθαρίσας, τω λουτρώ του ύδατος εν ρήµατι, ίνα παραστήση αυτήν εαυτώ ένδοξον την Εκκλησίαν, µη έχουσαν σπίλον ή ρυτίδα ή τι των τοιούτων, αλλ ίνα η αγία και άµωµος. Ούτως οφείλουσιν οι άνδρες αγαπάν τας εαυτών γυναίκας, ως τα εαυτών σώµατα, ο αγαπών την εαυτού γυναίκα εαυτόν αγαπά, ουδείς γαρ ποτέ την εαυτού σάρκα εµίσησεν, αλλ εκτρέφει και θάλπει αυτήν, καθώς και ο Κύριος την Εκκλησίαν, ότι µέλη εσµέν του σώµατος αυτού, εκ της σαρκός αυτού και εκ των οστέων αυτού, αντί τούτου καταλείψει άνθρωπος τον πατέρα αυτού και την µητέρα αυτού και προσκολληθήσεται προς την γυναίκα αυτού, και έσονται οι δύο εις σάρκα µίαν. Το µυστήριον τούτο µέγα εστίν, εγώ 32

33 δε λέγω εις Χριστόν και εις την Εκκλησίαν. Πλην και υµείς οι καθ ένα έκαστος την εαυτού γυναίκα ούτως αγαπάτω ως εαυτόν, η δε γυνή ίνα φοβήται τον άνδρα. Ο Ιερεύς Ειρήνη σοι τω αναγινώσκοντι. Ο Αναγνώστης Αλληλούϊα, Ήχος πλάγιος του πρώτου Α νε α νες Α λλη λου ι ι α Α α λλη η λου ου ου ου ι ι ι α Α α α α λλη η λου ου ου ου ου ου ι ι α Α λλη λου ι ι α Α α λλη η λου ου ου ου ι ι ι α Α α α α λλη η λου ου ου ου ου ου ι ι α Στιχ. Συ Κύριε, φυλάξας ηµας και διατηρήσαι ηµάς, από της γενεάς ταύτης και εις τον αιώνα. Στιχ. Αγαλλιάσεται η καρδία µου επί τω σωτηρίω Σου, άσω τω Κυρίω τω ευεργετήσαντί µε και ψαλώ τω ονόµατι Κυρίου του Υψίστου. Α λλη λου ι ι α Α α λλη η λου ου ου ου ι ι ι α Α α α α λλη η λου ου ου ου ου ου ι ι α α α α 33

34 Ο ιάκονος Σοφία, ορθοί, ακούσωµεν του αγίου Ευαγγελίου. Ο Ιερεύς Ειρήνη πάσι. Και τω Πνευ µα τι ι σου Ο Ιερεύς Εκ του κατά Ιωάννην αγίου Ευαγγελίου το Ανάγνωσµα. (Κεφ. β 1-11) Ο ιάκονος Πρόσχωµεν. Ο Ιερεύς Τω καιρώ εκείνω γάµος εγένετο εν Κανά της Γαλιλαίας, και ην η µήτηρ του Ιησού εκεί εκλήθη δε και ο Ιησούς και οι µαθηταί αυτού εις τον γάµον. Και υστερήσαντος οίνου, λέγει η µήτηρ του Ιησού προς αυτόν, Οίνον ουκ έχουσι. Λέγει αυτή ο Ιησούς, Τι εµοί και σοι, γύναι; Ούπω ηκεί η ώρα µου. Λέγει η µήτηρ αυτού τοις διακόνοις. Ό,τι αν λέγη υµίν, ποιήσατε. Ήσαν δε εκεί υδρίαι λίθιναι εξ κείµεναι κατά τον καθαρισµόν των Ιουδαίων, χωρούσαι ανά µετρητάς δύο ή τρεις. Λέγει αυτοίς ο Ιησούς. Γεµίσατε τας υδρίας ύδατος. Και εγέµισαν αυτάς έως άνω. Και λέγει αυτοίς. Αντλήσατε νυν και φέρετε τω αρχιτρικλίνω. Και ήνεγκαν. Ως δε εγεύσατο ο αρχιτρίκλινος το ύδωρ οίνον γεγενηµένον (και ουκ ηδεί πόθεν εστίν, οι δε διάκονοι ήδεισαν οι ηντληκότες το ύδωρ) φωνεί τον νυµφίον ο αρχιτρίκλονος και λέγει αυτώ. Πας άνθρωπος πρώτον τον καλόν οίνον τίθησι, και όταν µεθυσθώσι, τότε τον ελάσσω, συ δε τετήρηκας τον καλόν οίνον εώς άρτι. Ταύτην εποίησε την αρχήν των σηµείων ο Ιησούς εν Κανά της Γαλιλαίας και εφανέρωσε την δόξαν αυτού, και επίστευσαν εις αυτόν οι Μαθηταί αυτού. ο ξα σοι Κυ ρι ε ε ο ξα σοι οι οι οι οι οι οι 34

35 Και ευθύς, ο ιάκονος, την Εκτενή Είπωµεν πάντες εξ όλης της ψυχής, και εξ όλης της διανοίας ηµών είπωµεν. Κυ ρι ε Ε λε η σον Κύριε Παντοκράτορ, ο Θεός των Πατέρων ήµών, δεόµεθά σου επάκουσον και ελέησον. Κυ ρι ε Ε λε η σον Ελέησον ηµάς ο Θεός, κατά το µέγα έλεός σου, δεόµεθά σου επάκουσον και ελέησον. Κυ ρι ε Ε λε η σον Έτι δεόµεθα υπέρ ελεόυς, ζωής, ειρήνης, υγίειας και σωτηρίας των δούλων σου (του δείνος) και (της δείνος) και υπέρ του περιεστώτος λαού, των απεκδεχοµένων το παρά σου πλούσιον έλεος. Κυ ρι ε Ε λε η σον Ο Ιερεύς, εκφώνως Ότι ελεήµων, και φιλάνθρωπος Θεός υπάρχεις και σοι την δόξαν αναπέµποµεν, τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύµατι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Α µην Ο ιάκονος Του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε Ε λε η σον Και ο Ιερεύς την Ε υ χ ή ν ταύτην 35

36 Κύριε ο Θεός ηµών, ο εν τη σωτηριώδει σου οικονοµία καταξίωσας εν Κανά της Γαλιλαίας τίµιον αναδείξαι τον γάµον, διά της σης παρουσίας, αυτός και νυν τους δούλους σου (τον δείνα) και (την δείνα), ους ηυδόκησας συναφθήναι αλλήλοις, εν ειρήνη και οµονοία διαφύλαξον. Τίµιον αυτοίς τον γάµον ανάδειξον, αµίαντον αυτών την κοίτην διατήρησον, ακηλίδωτον αυτών την συµβίωσιν διαµείναι ευδόκησον, και καταξίωσον αυτούς εν γήρει πιόνι καταντήσαι, εν καθαρά τη καρδία εργαζοµένους τας εντολάς σου. Συ γαρ ει ο Θεός ηµών, Θεός του ελεείν και σώζειν, και σοι την δόξαν αναπέµποµεν, συν τω ανάρχω σου Πατρί, και τω παναγίω και αγαθώ και ζωοποιώ σου Πνεύµατι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Α µην Ο ιάκονος Αντιλαβού, σώσον, ελέησον κα διαφύλαξον ηµάς, ο Θεός, τη ση χάριτι. Κυ ρι ε Ε λε η σον Ο ιάκονος Την ηµέραν πάσαν, τελείαν, αγίαν, ειρηνικήν και αναµάρτητον παρά του Κυρίου αιτησώµεθα. Πα ρα α σχου Κυ ρι ε Άγγελον ειρήνης, πιστόν οδηγόν, φύλακα των ψυχών και των σωµάτων ηµών, παρά του Κυρίου αιτησώµεθα. Πα ρα α σχου Κυ ρι ε Συγγνώµην και άφεσιν των αµαρτιών και των πληµµεληµάτων ηµών, παρά του Κυρίου αιτησώµεθα. Πα ρα α σχου Κυ υ υ υ ρι ε Τα καλά και συµφέρονται ταις ψυχαίς ηµών, και ειρήνην τω κόσµω, παρά του Κυρίου αιτησώµεθα. Πα ρα α σχου Κυ υ υ υ υ ρι ε 36

37 Τον υπόλοιπον χρόνον της ζωής ηµών, εν ειρήνη και µετανοία εκτελέσαι, παρά του Κυρίου αιτησώµεθα. Πα ρα α σχου Κυ ρι ε Την ενότητα της πίστεως, και την κοινωνίαν του Αγίου Πνεύµατος αιτησάµενοι, εαυτούς και αλλήλους και πάσαν την ζωήν ηµών Χριστώ τω Θεώ παραθώµεθα. Σοι οι οι Κυ υ ρι ε Ο Ιερεύς εκφώνως Και καταξίωσον ηµάς, έσποτα, µετά παρρησίας ακατακρίτως, τολµάν επικαλείσθαι σε τον επουράνιον Θεόν Πατέρα, και λέγειν. Ο Αναγνώστης το Πάτερ ηµών ο εν τοις ουρανοίς, αγιασθήτω το όνοµά σου, ελθέτω η βασιλεία σου, γεννηθήτω το θέληµά σου, ως εν ουρανώ και επί της γης, τον άρτον ηµών τον επιούσιον δος ηµίν σήµερον, και άφες ηµίν τα οφειλήµατα ηµών, ως και ηµείς αφίεµεν τοις οφειλέταις ηµών, και µη εισενέγκης ηµάς εις πειρασµόν, αλλά ρύσαι ηµάς από του πονηρού. Ο Ιερεύς εκφώνως Ότι σου εστίν η βασιλεία και η δύναµις και η δόξα, του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύµατος, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Α µην Ο Ιερεύς Ειρήνη πάσι. Και τω Πνευ µα τι σου Ο ιάκονος Τα κεφαλάς ηµών τω Κυρίω κλίνωµεν. 37

38 Σοι οι οι Κυ υ ρι ε Είτα προσφέρεται το κοινόν ποτήριον. Ο ιάκονος Του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε Ε λε η σον Ο Ιερεύς ευλογών το ποτήριον, λέγει την Ε υ χ η ν ταύτην. Ο Θεός, ο πάντα ποιήσας τη ισχύϊ σου, και στερεώσας την οικουµένην, και κοσµήσας τον στέφανον πάντων των πεποιηµένων υπο σου, και το ποτήριον το κοινόν τούτο παρεχόµενος τοις συναφθείσι προς γάµου κοινωνίαν, ευλόγησον ευλογία πνευµατική. Ότι ηυλόγηται σου το όνοµα, και δεδόξασται σου η βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύµατος, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Α α µην Είτα, λαβών ο Ιερεύς επί χείρας το κοινόν ποτήριον, µεταδίδωσιν αυτοίς εκ γ, πρώτον τω ανδρί, και αύθις τη γυναικί, ψάλλων εις ήχον α. Πο ο τη η η η η ρι ι ι ι ον σω τη ρι ι ου ου λη η η ψο ο ο ο µαι και τω ο νο µα α Κυ υ ρι ι ου ε πι κα λε ε ε σο ο ο ο µαι 38

39 Στιχ. Γεύσασθε και ίδετε ότι Χριστός ο Κύριος Πο ο τη η η η η ρι ι ι ι ον σω τη ρι ι ου ου λη η η ψο ο ο ο µαι και τω ο νο µα α Κυ υ ρι ι ου ε πι κα λε ε ε σο ο ο ο µαι Στιχ. Ελίπανας εν ελαίω την κεφαλήν µου και το ποτήριον Σου µεθύσκον µε ώσει κράτιστον Πο ο τη η η η η ρι ι ι ι ον σω τη ρι ι ου ου λη η η ψο ο ο ο µαι και τω ο νο µα α Κυ υ αι ρι ι ου ε πι κα λε ε ε σο ο ο ο µαι αι αι Και ευθέως λαβών αυτούς ο Ιερεύς, του Παρανύµφου κρατούντος όπισθεν τους στεφάνους, στρέφει ως εν σχήµατι κύκλου περί το εν τω µέσω τραπεζίδιον εκ τρίτου. Και ψάλλει ο Ιερεύς ή ο Χορός τα Τροπάρια. Η σα ϊ α χο ο ρευ ε η πα ρθε ε νος ε ε σχε εν γα στρι και ε τε κε Υι ον το ον Ε µµα νου ηλ Θε ον τε και αν θρω πον α να το λη ο νο µα Αυ τω Ον 39

40 µε γα α λυ νο ντες την πα ρθε νον µα κα ρι ι ζο ο ντες Α γι οι µα ρτυ ρες οι κα λως α θλη σα ντε ες και στε φα νω θε ε ντες πρε σβευ σα τε προς Κυ ρι ον ε λε η θη ναι τας ψυ χα ας η η µων ο ξα σοι Χρι στε ο Θε ος Α πο στο λων καυ χη µα µα ρτυ ρων α γα λλι α µα ων το κη ρυ υ γµα Τρι ας η ο µο ου σι ο ο ο ος λέγει Είτα ο Ιερεύς επαίρει τους στεφάνους και επάρας τον στέφανον του Νυµφίου, Μεγαλύνθητι, Νυµφίε, ως ο Αβραάµ, και ευλογήθητι ως ο Ισαάκ, και πληθύνθητι ως ο Ιακώβ, πορευόµενος εν ειρήνη και εργαζόµενος εν δικαιοσύνη τας εντολάς του Θεού. Και εν τω της Νύµφης λέγει Και συ, Νύµφη, µεγαλύνθητι ως η Σάρρα, και ευφράνθητι ως η Ρεβέκκα, και πληθύνθητι ως η Ραχήλ, ευφραινοµένη τω ιδίω ανδρί, φυλάττουσα τους όρους του νόµου, ότι ούτως ηυδόκησεν ο Θεός. 40

41 Είτα λέγει ο ιάκονος Του Κυρίου δεηθώµεν. Κυ ρι ε Ε λε η σον Και ο Ιερεύς την Ε υ χ ή ν ταύτην Ο Θεός, ο Θεός ηµών, ο παραγενόµενος εν Κανά της Γαλιλαίας, και τον εκείσε γάµον ευλογήσας, ευλόγησον και τους δούλους σου τούτους, τους τη ση προνοία προς γάµου κοινωνίαν συναφθέντας. Ευλόγησον αυτών εισόδους και εξόδους, πλήθυνον εν αγαθοίς την ζωήν αυτών, ανάλαβε τους στεφάνους αυτών εν τη Βασιλεία σου, ασπίλους και αµώµους και ανεπιβουλεύτους διατηρών εις τους αιώνας των αιώνων. Α α µην Ο Ιερεύς Ειρήνη πάσι. Και τω Πνευ µα τι σου Ο ιάκονος Τας κεφαλάς υµών τω Κυρίω κλίνατε. Σοι οι οι Κυ υ ρι ε Και εύχεται ο Ιερεύς Ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιον Πνεύµα, η παναγία και οµοούσιος και ζωαρχική Τριάς, η µία Θεότης και Βασιλεία, ευλογήσαι υµάς, και παράσχοι υµίν µακροζωίαν, ευτεκνίαν, προκοπήν βίου και πίστεως, και εµπλήσαι υµάς πάντων των επί γης αγαθών, αξιώσαι δε υµάς και των επηγγελµένων αγαθών της απολαύσεως, πρεσβείαις της αγίας Θεοτόκου, και πάντων των Αγίων. 41

42 Α µην Είτα εισέρχονται και εύχονται αυτοίς. Και ασπασαµένων αλλήλους, γίνεται παρά του Ιερέως τελεία Απόλυσις ούτως. Ο Ιερεύς όξα σοι, ο Θεός, η ελπίς ηµών, δόξα σοι. Ο ιάκονος όξα, Και νυν. Κύριε, ελέησον (γ ). Πάτερ άγιε ευλόγησον. Ο Ιερεύς Ο διά της εν Κανά επιδηµίας τίµιον αναδείξας τον γάµον, Χριστός ο αληθινός Θεός ηµών, ταις πρεσβείες της παναχράντου αυτού Μητρός, των αγίων ενδόξων και πανευφήµων Αποστόλων, των αγίων θεοστέπτων βασιλέων και ισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης, του αγίου µεγαλοµάρτυρος Προκοπίου, και πάντων των Αγίων, ελεήσαι και σώσαι ηµάς ως αγαθός και φιλάνθρωπος και ελεήµων Θεός. ι ευχών των αγίων Πατέρων ηµών... Α µην 42

43 ογµατικόν Θεοτοκίον α ήχου Α να νες D ο ξα Πα τρι και Υι ω ω και α γι ι ω ω Πνε ε ευ µα α α τι Jαι νυν και α ει και εις τους αι ω νας των αι ω νω α α α µην Ψαλλόµενα κατά τον ασπασµόν των νεονύµφων «Την Παγκόσµιον όξα» (Πέτρου Πελοποννησίου του Λαµπαδαρίου) T ην πα γκο σµι ον δο ο ξα την εξ αν θρω πων σπα ρει ει σαν και τον ε σπο ο την τε ε κου ου ου ου ου σαν την ε που ρα α α νι ι ον πυ υ υ λην υ υ µνη σω ω µεν Μα ρι ι α την Πα α ρθε ε ε ε ε νον των Α σω µα τω ων το ο α α σµα και των πι στων το ε εγ κα λω ω ω ω πι ι ι ι σµα αυ τη γαρ α νε δει ει ει χθη 43

44 ου ρα α α νος και να ο ος της Θε ε ο ο ο τη η η τος αυ τη το µε σο τει ει χον της ε εχ θρας κα α α θε ε λου ου σα ει ει ρη η η νη ην αν τει ση η η ξε και το βα σι λει ει ον η η νε ε ε ω ω ω ξε ταυ την ουν κα τε χο ο ντες της πι στε ω ως την α α α αγ κυ υ υ υ ραν υ περ µα χον ε χο ο µεν τον εξ αυ της τε χθε ε ε ντα α α Κυ υ ρι ι ι ον θαρ σει ει τω τοι οι οι νυν θαρ σει τω λα ο ο ος του Θε ε ου και γαρ αυ τος πο λε µη η σει του ους ε εχ θρου ου ους ως Πα ντο δυ υ υ υ να α α α µο ο ο ος 44

45 Κράτηµα καλοφωνικόν Γεωργίου του Κρητός E Α να νες ρι ρεµ τε ρι ρε ε ρι ρε ρε ρε ε ε ρι ρι ρε ρι ρι ρε ρι ρι ρι ρε ε ε ρι ρε ε ρι ρε ε ρι ρε ε ε ρι ρεµ τε ρε ε ρι ρε ρρι ρι ρε τε ε τε τε ε ε ρε ε ε ρι ρε τε ε ρι ρεµ τε ρι ρε ρου τε ρι ρε ρου τε τε ρε ε ρε ε ρε ρι ρε ρι ρε ρι ρε ρεµ τε ρε ε ρι ρε ρι ρι ρι ρεµ ε ρι ρεµ τε ρι ρι ρι ρε ρε ρεµ ε ε ρι ρε ε εµ τε ε ε ρι ρε ε εµ τε ε ε ρι ρε ε ρι ρε ρι ρι ρρε ρε ε ρε ρι ρε ρε ε ρε ρι ρε ρι ρε ρι ρε ρεµ ε ρι ρι ρι ρε ε ρι ρε ρι ρε ρι ρε ε ρι ρε ρε ρε εµ τε ε ρι ρε ρι ρι ρε ρεµ ε ρι ρε ρι ρε ρε ρεµ τε ρε ε ρεµ τε ρε 45

46 ε ρεµ τε ρε ε ρρι ρι ρε ρι ρι ι ρι ρεµ τε ε ε ρε ε ρεµ τε ε ρρι ρι ρε ρεµ τε ρε ρε ρι ρε ρεµ τε ρε ρε ρε ε ρι ρι ρε ε ρι ρε ρεµ τε ρε ρε ρι ρι ρι ρε ε ε ρι ρεµ ε ρι ρεµ τε ρι ρε ρε ρε ρρι ρι ρε ρι ρε ρρι ρι ρε ε ρι ρε ε ρι ρε ρε ε ε ρε ε ρε εµ τεµ τε ε ε ρι ρε ε ε ρι ρε ε ε ρι ρεµ ε ρι ρι ρι ρι ρε εµ τε ρε ε ρι ρε ρεµ τε ρε ρε ε εµ τε ρι ρε ρε ρε εµ τε ρε ε ρι ρε ρι ρι ρι ρεµ τε ρε ε ρι ρι ρε εµ τε ε τε ε τε ρι ρε ρι ρι ρι ρε ε ε ρι ρε εµ ε ε ε ρι ρι ρε ρι ρι ρι ρε ε εµ τε ε ρι ρε ρι ρι ρι ρε ρεµ τε ε ρι ρε ρι ρι ρι ρε ε ρι ρε ρε ρε εµ ε ρι ρε ρε ρε ρι ρε ρε ε ρε ρι ρεµ ε ρι ρεµ τε ρι ρεµ ε ρρε ρεµ τε ρρε 46

47 ρεµ τεµ τε ε ε ρι ρε ρε ρε ρι ρι ρι ρι ρε ε ε ρι ρεµ τε ρι ρε ρε ρε ε ε ε ε ρι ρεµ τι ρι ρε ρε ε ρε εµ 47

48 ογµατικόν Θεοτοκίον πλ. του α ήχου «Εν τη Ερυθρά» (Πέτρου Πελοποννησίου του Λαµπαδαρίου) Α νε α νες D ο ο ο ο ο ξα α Πα α τρι ι και Υι υι υι ω και α γι ι ι ω ω ω Πνε ευ µα α α τι J αι νυν και α ει ει και εις τους αι ω ω νας των αι ω ω ω νων α α α µην E ν τη Ε ρυ υ θρα θα α λα α α α ας ση της α πει ρο γα α µου νυ υ υµ φης ει ει κω ων δι ι ε γρα α α α α φη η πο ο τε ε κει Μω υ σης δι αι ρε ε της του ου υ υ υ δα α α τος εν θα δε ε Γα βρι ι ι ηλ υ πη ρε τη ης του θα α α αυ µα α α τος το τε τον βυ θον ε πε ζε ευ σε α βρο χω ως Ι ι σρα α 48

49 ηλ νυν δε τον Χρι στον ε ε γε νη η σεν α σπο ο ρως η η η Παρ θε ε ε νος η θα λα α ασ σα α µε τα την πα ρο δον του Ι ι σρα α ηλ ε ε µει νεν α α α βα α α τος η α α α α α α α α µε ε ε ε εµ πτος µε τα την κυ η σιν του Εµ µα νου ου η ηλ ε ε µει ει νεν α α α α α φθο ο ο ρος ο ω ω ω ω ω και αι προ ο ω ων και φα νεις ως αν θρω ω πος Θε ε ο ο ος ε λε η η σον η η µα α α α α α ας 49

50 Κράτηµα καλοφωνικόν Παναγιώτου Πρωτοψάλτου Χαλάτζογλου Α νε α νες T ε ρι ρε ρε ρε ε ρι ρε ε ρε ρεµ τε ρε ρε ρε ε ρι ρι ρι ρε ρε ρε εµ ε ρι ρε ε ρε ε ρεµ τε ρε ρε ρε ε ρι ρι ρι ρε ρε ρε εµ τε ρε ρε ρε ε ε ρι ρι ρε ρεµ ε ε ε ρι ρε ρι ρι ρι ρεµ ε ε ε ρι ρε ρι ρε ε ρε εµ τε ρι ρε ρι ρι ρι ρε ρε ρε ε ε ρε ε ε ρι ρρε ρε ε ρε εµ ε ρι ρε ρε ε ρε ε ρι ρε ε ρε ρεµ τε ρε ρε ρε ε ρι ρι ρι ρε ρε ρε εµ ε ρι ρε ρε ρεµ τε ρε ρε ρε ε ρι ρι ρι ρε ρε ρε εµ τε ρε ρε ρε ε ε ρι ρι ρε ρε ε ρε ε ε ρι ρε ρι ρι ρι ρεµ ε ε ε ρι ρε ρι ρε ε ρεµ τε ρι ρε ρι ρι ρρε ρε ρε ε ε ρε ε ε ρι ρι ι 50

51 ρρε ρε ε ρεµ τε ρι ρε ρε ε ρι ρι ρι ρε ρε ρε εµ τε ε ρι ρε ρεµ τε ρε ε ρε ρι ρε ρεµ τε ρε ρε ρι ρε ρεµ τε ρε ρε ρε ε ρι ρι ρι ρε εµ ε ρι ρε ρε ρεµ τε ρε ρε ρι ρι ρε ρι ρι ρε ρι ρι ρεµ τε ρε ρε ρε ε ε ρι ρι ρε ρεµ τε ε ε ρε ε ε ρι ρι ρι ρε ρε ε ρε εµ ε ρι ρε ρε ρε ρε ε ε ρι ρι ρε ρε ε ρε ε ε ρι ρε ρι ρι ρι ρε ρε ρε ρε ε ε ρι ρι ρε ρε ε ρε ε ε εµ τε ρε ρε ρε ε ρι ρε ρι ρε ρεµ τε ρε ρε ρε ε ρι ρι ρι ρε ρεµ τε ρε ρε ρε ε ε ρι ρι ρε ρε εµ τε ε ε ρι ρε ρι ρι ρι ρεµ ε ε ε ρι ρε ρι ρε ε ρε εµ τε ρι ρε ρι ρι ρρε ρε ρε ε ρε ρε ε ε ρι ρι ρι ρε ρε ε ρε εµ ε ρε ε ρε ε εµ τε ρε ε ρεµ τε ρι ρε ρε ε ρε ρι ρι ρε ε ε ρε ε ε ρι ι ρρεµ ε ρι ρε ε ρε ε ρεµ ε ρε ε ρε ε εµ τε ρε ε ρεµ τε ρι ρε ρε ε ρε 51

52 ρι ρι ρε ε ε ρε ε ε ρι ι ρρεµ ε ρι ρε ρε ρεµ τε ρε ρε ρι ρι ρι ρε ρε ρεµ τε ρε ρε ρι ρι ρι ρε ρε ρεµ τε ρε ρε ρι ρι ρι ρε ρε ρε ρι ρε ρι ρι ρι ρεµ ε ρι ρε ρε ε ρεµ τε ρε ρε ε ρι ρεµ τε ρε ρε ε ρι ρεµ τε ρε ρε ε ρι ρεµ τε ρε ρε ε ρι ρεµ τε ρε ρε ε ρι ρε εµ ε ε ε ρι ρε ρι ρε ε ρε εµ τε ρι ρε ρι ρι ρρε ρε ρε ε ε ρε ε ε ρι ρι ι ρρε ρε ε ρε εµ 52

53 Κατά την περίοδο των Χριστουγέννων δύναται να ψαλλεί το πιο κάτω µάθηµα της Λιτής «Ο Ουρανός και η Γη» (Γερµανού Νέων Πατρών) Α να α νες O ου ρα α νο ο ο ο ο ο ο ο νο ο ο ος και αι αι αι αι αι αι αι η η η η η η η και η γη η ση η η η η η η µε ε ε ε ε νε ε ε ε ρον προ φη τι κω ω ω ω ω ω ω νω ω ως ε ε ε ε ε ε ευ φραι αι αι αι αι αι νε ε ε ε ε ε σθω ω ω ω σα ω ω σα α α αν Α α α α α α αγ γε ε ε ε ε ε λοι οι οι νοι οι οι οι και αι αι α α α α α α αν θρω ω ω νω ω ω ω ποι Πνευ µα τι ι κω ω ω ω ω ω ω ω νω ω ως πα νη γυ υ υ ρι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι πα νη γυ υ υ ρι ι ι ι σω ω ω µε ε ε 53

54 εν ο ο ο τι Θε ε ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ο νε ε ο ο ο ο ο ο νο ο ο ο ο ο ος εν σα ρκι ι νι ι ι ι ε πε ε ε ε ε ε ε ε ε πε ε φα α α α τοι οι οι οις ε ε ε ε ε ε ε ε ε τοις ε ε εν σκο ο ο ο ο ο νο ο ο ο ο ο ο ο τει ει ει νει ει ει ει και σκι α α α α α α α α α α κα θη µε ε ε ε ε ε νοι οι οις γεν νη θει ει ει ει ει εις ε ε ε ε ε εκ γυ υ υ υ υ υ υ υ ναι αι αι ε εκ γυ ναι κο ος σπη η η η η η η η λαι αι αι αι αι αι αι ο ον και αι φα α α α α ατ νη η η η υ πε δε ε ε ε ε ε ξα α α α α αν το ο ο ο ο ο ο ο α α α να α α αυ τον Ποι µε ε ε ε ε ε ε νε ε ε ε ε ες το ο ο ο θα α α α α α α α το θα α α α αυ µα α α 54

55 α να κη ρυ υ υ υ υ υ υ υτ του ου ου ου ου ου ου ου ου ου ου ου ου ου ου ου α να κη η η ρυ υ υ υτ του ου ου σι ι ι ι Μα α α α α α γοι εξ α να το λω ω ω νω ω ω ω ων εν Βη θλε ε ε εµ δω ω ω ω ω ω νω ω ω ρα α α α α α προ ο ο ο ο ο σα α α α α προ σα α α α γου ου σι ι ιν η µει ει ει ει ει ει νει ει ει εις δε τον αι αι αι αι αι αι αι αι αι αι νο ο ον α να ξι ι ι ι ι οι οις χει ει ει λε ε ε ε σι ιν αγ γε λι ι κω ω ω νω ω ω ω ω ως αυ τω ω ω ω ω προ σα α α α α α ξω ω ω ω ω ω ω µε ε εν δο ο ο ο ο ο ο ο ο ο ξα α α α α να α α εν υ ψι ι ι ι ι ι ι ι στοι οι οι οι οι οι νοι οι οι οις Θε ε ε ε ε ε ε ε ε ε Θε ε ε ω ω ω ω ω ω ω και αι αι αι αι αι αι ε 55

56 πι γη η η η η η ης ει ει ει ει ει ει ρη η η η η η η νη η ει ρη η νη η η η η η η ηλ θε ε ε ε ε νε ε ε ε γαρ η προ σδο κι ι ι ι ι ι νι ι ι α τω ω ω ω ω ων ε θνω ω ω νω ω ω ω ω ω ων η η η η η ηλ θεν ε σω ω σε εν η η µα α α ας εκ της δου ου λει ει ει ει α α α α α να α δου λει ει α ας του ου ου ου εχ θρου ου ου 56

57 Κατά την περίοδο του Πάσχα δύναται να ψαλλεί το δοξαστικό των Αίνων της Ηµέρας της Αναστάσεως «Αναστάσεως Ηµέρα» (Χρυσάφου του Νέου) Α νε α νες A να α α α στα α α α α α α σε ε ε ε ε νε ε ε ε ω η η η η η η µε ε ε ε ε ε ε ρα α α α α και αι αι ναι αι αι λα αµ πρυ υ υ υ υν θω ω ω νω ω ω ω µε ε ε εν τη πα νη η η η η γυ υ υ υ υ υ υ υ υ υ υ υ υ υ υ υ υ υ υ υ υ υ υ υ τη πα νη η η γυ υ υ υ υ υ υ ρει ει ει ει ει και αλ λη η η η η νη η η η η η η λου ου ου ου ου ου ου ου νου ου ου ους πε ρι ι ι ι ι ι ι πτυ υ υ υ υ υ υ υ νυ υ πε ε ρι ι πτυ υ ξω ω ω ω ω ω ω ω 57

58 νω ω ω ω ω ω ω ω µε ε ε ε ε ε ε νε πε ρι πτυ ξω µε θα ει ει ει ει ει ει πω ω ω ω ω ω µε ε ε ε ε νε ε ε εν α α α α α δε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε νε ε ε α α δε ελ φοι οι οι οι οι οι οι οι οι οι οι νε ε ε ε ε οι οι οι οι οι οι οι νοι οι οι οι οι οι οι οι και αι αι αι ναι αι αι τοι οις µι ι ι ι ι σου ου ου ου ου ου ου σι ι ι ιν η µα α α α α α α α α α α α ας συγ χω ω ω ω ω ρη η η η η η η σω ω ω ω µεν πα α α α να α α α α αν τα α α α α α α α α α α α α α α α τη Α α α α α να α α α α α α στα α α α α α α να τη α να στα α α α α σει και ου ου ου ου ου ου νου ου ου ου τω ω ω ω ω 58

59 βο ο ο ο ου τω βο ο η η η η η η σω ω ω ω ω νω ω ω ω µεν Χρι στο ο ο ο ο ο ο ο νε ε ε ο ο ο ο ο ο ο νο ο ο ο ο ο ο ος α α α α νε ε ε ε ε ε ε ε ε νε ε ε ε στη ε ε ε ε εκ νε ε ε ε ε εκ νε ε κρω ω ω ω ω ω ω ω ων θα α α α να α τω ω ω ω θα α να α α α α τον πα α α τη η η η σα α α α α α ας και αι αι αι αι αι τοι οι οι νοι οι οις ε εν τοι οι οι οις µνη η µα α εν τοις µνη η µα σι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι νι ι ι ι χι ι ι ι ι ι ι ι χι ι ι ι ι ι ι νε ε ε ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι νε ε ε ι ι ι ι ι ι ι νι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ι ζω η η η η η ην χα α α α α α α α χα ρι σα α 59

60 α α α α µε ε ε ε ε ε ε ε χα ρι σα µε ε νο ο ο ο ο ο ο ος 60

61 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - «Ακολουθία του γάµου», έκδοσις Αποστολικής ιακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήνα «Η Βυζαντινή ακολουθία του γάµου», Σίµωνος Καρά, έκδοσις Συλλόγου ιάσωσης Παραδοσιακής Μουσικής, Αθήνα «Αναστασιµατάριον», Πέτρου Πελοποννησίου, έκδοσις Πατριαρχικού Ιδρύµατος Πατερικών Μελετών, Θεσσαλονίκη «Ταµείον Ανθολογίας», τόµος Γ, Θεοδώρου Φωκαέως, έκδοσις Ρηγόπουλου, Θεσσαλονίκη «Ειρµολόγιον Καλοφωνικόν», Γρηγορίου Πρωτοψάλτου, έκδοσις Κουλτούρα - «Αθωνική Μουσική Ανθοδέσµη», Ιεροδιακόνου Ιεροθέου, έκδοσις Ιεράς Μονής Φιλοθέου, Άγιον Όρος - «Βατοπαιδινή Μουσική Βίβλος Γ», έκδοσις Ιεράς Μεγίστης Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος «Η Πανηγυρική», τόµος Α, έκδοσις Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος

62 62