Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος. ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία

Transcript

1 Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος ΜΑΘΗΜΑ: Γενική Οικολογία 10 η Ενότητα Επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων στη ζώσα ύλη (Α Μέρος ) Εισηγητής: Δρ. Γιώργος Καρρής (Καθηγητής Εφαρμογών) Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

2 ΦΩΣ Αποτελεί περιβαλλοντικό παράγοντα ζωτικής σημασίας λόγω της ενεργειακής του αξίας Μπορεί να αποτελέσει περιοριστικό παράγοντα σε περίσσεια (υπερφωτισμό) και να προκαλέσει ακόμα και ανεπανόρθωτες βλάβες στους ζωντανούς οργανισμούς Μεταβάλλεται κατά τρεις τρόπους: 1. Σε ποιότητα ή σύνθεση σε μήκη κύματος (το ηλ. ακτινοβολία είναι ηλεκτρομαγνητικής φύσης που αποτελείται από ένα ευρύ φάσμα μηκών κύματος) 2. Σε ένταση ή ενεργειακό περιεχόμενο (π.χ. η ένταση του φωτός ελαττώνεται προοδευτικά με την αύξηση του γεωγραφικού πλάτους) 3. Σε διάρκεια, που καθορίζεται κυρίως από το μήκος της μέρας (φαινόμενο φωτοπεριοδισμού σε φυτά, πουλιά, θηλαστικά, ψάρια κλπ) Η διακύμανση των παραπάνω παραγόντων καθορίζει όλους τους τύπους των φυσιολογικών και μορφολογικών λειτουργιών στα φυτά και στα ζώα. Η επίδραση του φωτός (σε άμεση σύνδεση με άλλους παράγοντες όπως θερμοκρασία και η υγρασία) αποτελεί το σημαντικότερο ρυθμιστή στο περιβάλλον

3

4 ΗΛΙΟΦΥΤΑ ΣΚΙΟΦΥΤΑ

5 ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ Η θερμοκρασία δρα ως περιβαλλοντικός παράγοντας και άμεσα και έμμεσα, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολο να απομονωθεί και να μελετηθεί η επίδραση της στη ζώσα ύλη Έχει άμεσες συνέπειες σε όλες σχεδόν τις λειτουργίες των φυτών και των ψυχρόαιμων ζώων ελέγχοντας τους ρυθμούς των χημικών αντιδράσεων που συμβαίνουν στα σώματα τους Δρα επίσης έμμεσα επηρεάζοντας τις συνθήκες των άλλων παραγόντων, και ιδιαίτερα της παροχής νερού, π.χ. μέσω του καθορισμού του ρυθμού εξάτμισης και του ρυθμού απώλειας της υγρασίας από τους οργανισμούς Παρουσιάζει σημαντικές διακυμάνσεις στο χώρο (ακόμα και μέσα σε ένα οικοσύστημα στην κομοστέγη ενός δάσους και στην επιφάνεια του εδάφους) και στο χρόνο (σε ετήσια βάση αλλά και σε 24ωρη) Δρα ως παράγοντας που ασκεί εξελικτική πίεση σε φυτά και ζώα τα οποία καλούνται να επιβιώσουν, να αναπτυχθούν και να αναπαραχθούν σε ψυχρά ή θερμά κλίματα (π.χ. σε περιβάλλοντα όπου το κλίμα είναι κρύο τα φυτά παρουσιάζουν μορφολογικές προσαρμογές όπως μικρό μέγεθος, και έρπουσα συμπεριφορά έτσι ώστε να είναι λιγότερο εκτεθειμένα, ενώ τα ζώα πυκνό τρίχωμα, στρώματα λίπους και κοντά αυτιά)

6

7 Θερμοκρασία και κύκλοι ζωής φυτών Ετήσια φυτά: Έχουν μικρούς κύκλους ζωής, που τελειώνουν μέσα στη θερμή εποχή του χρόνου. Τα φυτά αυτά περνούν το χειμώνα με τη μορφή σπερμάτων που είναι ανθεκτικά στο κρύο Ποώδη πολυετή: Διαθέτουν ένα ανθεκτικό όργανο αποθήκευσης μέσα στο έδαφος που μπορεί να είναι βολβός ή ρίζωμα. Το φυτό διαχειμάζει με τη μορφή αυτού του αποθηκευτικού οργάνου και κάθε χρόνο παράγει νέα βλαστήματα Ξυλώδη πολυετή: Δέντρα και θάμνοι που διαθέτουν ξυλώδεις δομές οι οποίες αντέχουν για πολλά χρόνια. Μπορούν να αποφύγουν τις βλάβες, που προκαλούν οι χαμηλές θερμοκρασίες με έναν από τους δύο παρακάτω τρόπους: a) Φυλλοβόλα συμπεριφορά: Τα φύλλα πέφτουν την ψυχρή εποχή ενώ οι εκτεθειμένοι οφθαλμοί αντέχουν στο κρύο b) Αειθαλής συμπεριφορά: Το κυτταρικό διάλυμα μέσα στα κύτταρα των φύλλων γίνεται πυκνότερο και έτσι μεγαλώνει η ανθεκτικότητα τους στο κρύο. Τα φύλλα διατηρούνται έτσι καθόλη τη διάρκεια του έτους.

8

9 Θερμοκρασία και ζώα Το ζωικό βασίλειο διαχωρίζεται σε: Ποικιλόθερμα ζώα (π.χ. ασπόνδυλα, ψάρια, αμφίβια και ερπετά): Δε διαθέτουν μηχανισμό για τον έλεγχο των εσωτερικών τους θερμοκρασιών και η θερμοκρασία τους εξομοιώνεται με αυτήν του περιβάλλοντος. Συνεπώς οι δραστηριότητες τους ελέγχονται σε μεγάλο βαθμό από την κατάσταση του εξωτερικού περιβάλλοντος. Ομοιόθερμα ζώα (πουλιά και θηλαστικά): Έχουν αναπτύξει πολύπλοκους μηχανισμούς που αφορούν είτε στη μορφολογία είτε στο μεταβολισμό για να διατηρούν τις θερμοκρασίες του σώματος τους μέσα σε στενά όρια (για παράδειγμα τα περισσότερα θηλαστικά έχουν θερμοκρασίες σώματος ανάμεσα στους 36 0 C και 38 0 C) Επίσης στα ζώα εμφανίζεται το φαινόμενο της νάρκης (χειμερινής ή θερινής) για να ξεπερνούν τις δύσκολες περιόδους του έτους με ακραίες θερμοκρασιακές τιμές

10 Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων διαθέσιμο με άδεια CC-BY διαθέσιμο με άδεια CC-BY-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-ND διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-ND διαθέσιμο με άδεια CC0 Public Domain διαθέσιμο ως κοινό κτήμα Δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, παρά μόνο εάν ζητηθεί εκ νέου άδεια από το δημιουργό. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου και η δημιουργία παραγώγων αυτού με απλή αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού, και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η δημιουργία παραγώγων του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου και η δημιουργία παραγώγων του. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. χωρίς σήμανση Συνήθως δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου.

11 Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.

12 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.