ISSN Editorial... iii. L A TEX babel. John D. Hobby. K J Dryllerakis Automating the processing of TEX Files GYLSV

Transcript

1 Τ Ε τυπον Τε χος 2, Απρίλιος 1999 Σ ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ: TEX Ω L A TEX babel GYLSV ISSN Editorial iii Γιάννης Χαραλάµπους κα Τζ ν Πλαίης Τ Ω κα τ Ελληνικά, «υλος α λ ς» 1 Απ στολος Συρ πουλος και Αντώνης Τσολοµ της Γραµµατοσειρές TrueType και LATEX 2ε 17 Γιάννης Χαραλάµπους κα Τζ ν Πλαίης εκαοκτ γραµµατοσειρ ς Τρουτάϊπ προτιµο ν τ Ω 23 John D Hobby Introduction to Å Ì ÈÇËÌ 39 Απ στολος Συρ πουλος Εισαγωγή στο PICTEX: Μέρος δε τερο 55 K J Dryllerakis Automating the processing of TEX Files 71 Γιώργος εληγιαννίδης Το TEX στα σχολεία 77 ηµήτριος Α Φιλίππου Βιβλίο-Παρουσίαση 79 Απ στολος Συρ πουλος TEXνικές 83 Γιάννης Χαραλάµπους Π ς τοιµάσθηκε α τ τ τε χος 85 Μία περιοδικ κδοση το Συλλ γου Ελλήνων Φίλων το TEX ΞΑΝΘΗ

2 Τ Ε τυπον ISSN Ε τυπον (Eutupon) is a periodical publication of the Greek TEX s Friends ( ɛϕτ ) Group It is published twice a year and it is distributed for free to the members of the ɛϕτ Group Its articles deal with TEX and, in general, with tools for the electronic typesetting of printed matter The address of Ε τυπον is: Greek TEX s Friends (c/o A Syropoulos) 366, 28th October Street GR Xanthi Greece URL: REHOL[1HH1GXWK1JU2HIW HIW#RFHDQ41HH1GXWK1JU Membership fees to the ɛϕτ Group: Admission: 5000 GRD (30 USD) 6-month subscription: 2000 GRD (20 USD) Annual subscription: 4000 GRD (30 USD) (All cheques should be made payable to Apostolos Syropoulos) Articles already published in Ε τυπον may be copied and redistributed for free, provided their origin is mentionned However, neither Ε τυπον nor the ɛϕτ Group assume any responsibity for methods, products, instructions or ideas described or expressed in articles published herein The content of articles published herein is the sole responsibility of the respective authors Τ Ε τυπον ποτελε µία περιοδικ κδοση το Συλλ γου Ελλήνων Φίλων το TEX ( ɛϕτ ) Κυκλοφορε ν ξάµηνο κα διανέµεται δωρε ν στ µέλη το Συλλ γου Στ ς σελίδες του δη- µοσιε ονται ρθρα σχετικ µ τ TEX κα τ ν λεκτρονικ στοιχειοθεσία ντ πων γενικώτερα Η διε θυνση το Ε τ που ε ναι: Σ λλογος Ελλήνων Φίλων το TEX ( π ψη: Α Συρ πουλος) 28ης Οκτωβρίου Ξάνθη URL: REHOL[1HH1GXWK1JU2HIW HIW#RFHDQ41HH1GXWK1JU Συνδροµ ς µέλους στ ν Σ λλογο ɛϕτ : Εγγραφή: 5000 δρχ (30 δολ ΗΠΑ) Συνδροµ ξάµηνη: 2000 δρχ (20 δολ ΗΠΑ) Συνδροµ τήσια: 4000 δρχ (30 δολ ΗΠΑ) ( Επιταγ ς θ πρέπει ν ποστέλλονται στ νοµα το Αποστ λου Συρ πουλου) Επιτρέπεται ναδηµοσίευση κα διανοµ ρθρων πο χουν δη δηµοσιευθε στ Ε τυπον, π τ ν ρο τι θ ναφέρεται προέλευσή τους Ωστ σο, τ σο τ Ε τυπον σο κα Σ λλογος ɛϕτ δ ν ναλαµβάνουν καµία ε θ νη γι µεθ δους, προϊ ντα, δηγίες κα δέες πο περιγράφονται κφράζονται ντ ς ρθρων δη- µοσιευµένων στ περιοδικ Τ περιεχ µενο τ ν ρθρων πο δηµοσιε ονται ντ ς το περιοδικο ποτελε ε θ νη τ ν ντιστοίχων συγγραφέων

3 TEXνίτριες κα TEXνίτες! Εξι µ νες µετ τ ν πρώτη π πειρα τ τε χος το περασµένου Οκτωβρίου πιχειρο µε κα πάλι ν θεµελιώσουµε τ ς παραίτητες γραµµ ς πικοινωνίας τ ς λληνικ ς κοιν τητας το TEX Μ σ νθηµά µας «Τ ρα α δ ν κοστίζουν παραιτήτως κριβά!», συνεχίζουµε κάθεκτοι σ µία περιπέτεια γι τ ν διάδοση το TEX, το L A TEX κα πλείστων λλων ργαλείων λεκτρονικ ς στοιχειοθεσίας Ετο τη τ ν φορά, Απ στολος Συρ πουλος κα Αντώνης Τσολοµ της ξηγο ν π ς µπορο µε ν χρησιµοποιήσουµε τ ς γραµµατοσειρ ς TrueType γι στοιχειοθεσία µ τ TEX Προσκεκληµένος µας συγγραφέας, John D Hobby παρουσίαζει τ Å Ì - ÈÇËÌ, τ πρ γραµµα πο δηµιο ργησε διος γι τ ν συνδυασµ το Å Ì - ÇÆÌ µ τ ν γλώσσα κτυπωτ ν PostScript Ο Απ στολος Συρ πουλος ξαναχτυπ µ τ ν συνέχεια τ ς παρουσίασης το PICTEX, ν Κωστ ς ρυλλεράκης, γνωστ ς δηµιουργ ς το GreeKTEX πο τ ν προσκαλέσαµε ν συνδράµει στ Ε τυπον, συζητ τρ πους α τ µατης πεξεργασίας ρχείων TEX Ο Γιάννης Χαραλάµπους κάνει τ ν πρώτη λοκληρωµένη παρουσίαση το συστήµατος Ω, τ ς κδοσης το TEX γι τ ν 21ο α ώνα Ε δικώτερα, στ ρθρο το Γιάννη ναφέρεται π ς τ Ω ξεπερν τ ς δυναµίες το πακέτου babel Ως λοκληρωµένο παράδειγµα χρήσης το Ω, παρουσιάζεται τρ πος µ τ ν πο ο στοιχειοθετήθηκε τ παρ ν τε χος το Ε τ που Αξίζει ν προσέξουµε κ µα τι Γιάννης καταργε τ Donald Knuth κα γράφει Ντ ναλντ Κνο θ σ µία π πειρα ντίστασης στ ρε µα τ ς σ γχρονης λληνικ ς τυπογραφικ ς ξενοµανίας ( χουµε φτάσει στ σηµε ο κ µα κα ρωσικές, ραβικ ς κινεζικ ς λέξεις ν παρουσιάζονται στ σ γχρονα λληνικ ντυπα µ λατινικο ς χαρακτ ρες) Ελπίζουµε προσπάθεια το Γιάννη νάντια στ ν «φελληνισµ τ ς τυπογραφίας µας» ν βρε µιµητές Τέλος, τ βλαστάρι µας, 15χρονος Γι ργος εληγιαννίδης κφράζει µία νδιαφέρουσα ποψη περ ε σαγωγ ς το TEX στ σχολε α Στ ν Βιβλίο-Παρουσίαση συζητο νται τρία νδιαφέροντα βιβλία πο πραγ- µατε ονται τ L A TEX καθ ς κα θέµατα τυπογραφικ ς δεοντολογίας Μία νέα στήλη TEXνικ ς βοήθειας κλείνει τ παρ ν τε χος Πρ ν σ ς φήσουµε ν ξεφυλλίσετε τ Ε τυπον, θ θέλαµε ν θυµίσουµε σ λους σας, µέλη το Συλλ γου κα µή, π ς ε στε καλοδεχο µενοι ν συνδράµετε στ ς σελίδες το περιοδικο µ ρθρα σχετικ µ τ TEX κα τ ν λεκτρονικ στοιχειοθεσία στ Ελληνικά (µονοτονικ σ στηµα πολυτονικ, δ ν χει ση- µασία), στ Αγγλικ σ ποια λλη ε ρέως διαδεδοµ νη γλώσσα προτιµ τε Μάλιστα, τ Ε τυπον λαβε κα ριθµ ISSN π τ ν Εθνικ Βιβλοθήκη τ ς iii

4 Ελλάδος, κα τσι θ µπορε τε ν ναφέρετε τ ρθρα σας σ α τ κ µα κα στ βιογραφικ σας σηµείωµα! Περιµένουµε τ κείµενά σας λοιπ ν! Εως τ ν π µενη ντυπη πικοινωνία µας, Απ στολος Συρ πουλος ηµήτριος Α Φιλίππου iv

5 Ε τυπον Τε χος ρ 2 Απρίλιος Τ Ω κα τ Ελληνικά, «υλος α λ ς» Γιάννης Χαραλάµπους κα Τζ ν Πλαίης Atelier Fluxus Virus 187, rue Nationale Lille, Γαλλία \DQQLV#IOX[XV0YLUXV1FRP School of Computer Science and Engineering University of New South Wales Sydney 2052, Α στραλία SODLFH#FVH1XQVZ1HGX1DX 1 Μία στορικ ναδροµ Κι πως ε πε Κρίσνα στ ν φίλο του κα στρατηλάτη λίγο πρ ν τ µάχη: «Πετσοκ ψτε τους!» σ ν ν θελε ν πε : «Αγάπησέ τους! Μ νο ν γαπήσεις τ ν χθρ, τ τε χτ πησέ τον» Μανωλης Ρασουλης Ολα ξεκίνησαν µι βροχερ µέρα το 1988 στ Βερολίνο ταν νοιξα γι πρώτη φορ τ περιοδικ TUGboat κα πεσα πάνω στ ρθρο το Σίλβιο Λέβυ (Using Greek fonts with TEX) µ κε νο τ πέροχο π σπασµα το Συµποσίου το Καζαντζάκη γι παράδειγµα λληνικο κειµένου π κείνη τ ν µέρα ρχισα ν γκαταλείπω τ µαθηµατικ κα ν φιερώνοµαι στ TEX κα στ ν ψηφιακ τυπογραφία σ α τ βέβαια συνετέλεσε κα γνωριµία µου µ τ ν Κνο θ κα τ νδιαφέρον του γι τ ν δουλειά µου πο µ νεθάρρυναν τροµερά Αλλ ς γυρίσουµε στ λληνικ το Σίλβιο Μ τ ν πάροδο το χρ νου συνέβη τ ξ ς περίεργο: ν ο γραµµατοσειρές του µ ε χαν τ σο νθουσιάσει στ ν ρχή, δυ -τρία χρ νια µετ ρχισα ν τ ς βρίσκω µ λλον µέτριες, κα ποφάσισα ν σχεδιάσω δικο ς µου χαρακτ ρες Πο, λλη µι φορά, ταν το ς σχεδίαζα το ς βρισκα τέλειους, ν τώρα το ς θεωρ πολ µέτριους Τ διο συνέβη κα µ τ ραβικ πο σχεδίασα τ 1990 χι µ νο στ πίπεδο τ ς ποι τητας το σχεδιασµο το γράµµατος, λλ κα γενικ τερα τ ς δοµ ς το συστήµατος

6 2 Γιάννης Χαραλάµπους κα Τζ ν Πλαίης Πέρασα λοιπ ν δέκα χρ νια ναθεωρώντας συνέχεια π ψεις γι τ τί ε ναι τ καλ τερο, τ πλο στερο, τ ποτελεσµατικ τερο Τ ραβικ ε ναι να πολ καλ παράδειγµα: τ γράµµατά τους παίρνουν διαφορετικ ς µορφές, νάλογα µ τ ν ε ναι στ ν ρχή, στ ν µέση στ τέλος τ ς λέξης (ε ναι πάνω-κάτω τ διο φαιν µενο µ τ δικ µας τελικ /µεσα ο σίγµα, τ ν ξε α/βαρε α) Η διαδικασία α τ ε ναι βασικ χαρακτηριστικ τ ς ραβικ ς γραφ ς Π ς µως ν τ ν φαρµ σουµε µέσω TEX ; Η πρ τη µου σκέψη ταν µέσω ν ς προεπεξεργαστή, τ ν πο ον κα γραψα τ τε σ Πασκάλ (!!) Αλλ προεπεξεργαστ ς µπέρδευε τ κείµενο µ τ ς ντολές, τ σχ λια, το ς τ πους Κάποιος λλος σκέφτηκε ν κάνει α τ τ ν πεξεργασία µέσω το διου το TEX Κι α τ τελικ δ ν ταν δανικ λ ση γιατ γι κάτι τ σο πλ κα θεµελι δες σπαταλάει τ σο µεγάλα µέσα στε ν πιβραδ νει τ TEX κα ν τίθεται θέµα συµβατ τητας µ τ διάφορα πακέτα L A TEX Σκέφτηκα ν κάνω α τ τ ν διαδικασία στ πίπεδο τ ς γραµµατοσειρ ς, µ το ς περίφηµους «ξυπνους συνδέσµους» το TEX Πάλι ποτυχία: ο γραµµατοσειρ ς φουσκώναν τροµερ κα τ ποτέλεσµα ταν δυσεξέλεγκτο Οταν χρειάσθηκε ν φτιάξω Καµποτζιανά, Εβραϊκά, Συριακά, Κεϋλανικά, Ταµο λ, τ πρ βληµα ταν πάντα τ διο: κάστοτε προεπεξεργαστ ς δ ν µπορο σε ν ε ναι συµβατ ς µ λα τ πακέτα L A TEX γιατ δ ν µπορο σε ποτ ν ξέρει ποι ε ναι κριβ ς τ κείµενο κα ποι ς ο ντολ ς ( κουσα πολλο ς TEXνίτες ν λένε τι «µ νο τ TEX ξέρει ν διαβάζει TEX») Τ 1994 γνώρισα τ ν Τζών, µέσω λεκτρονικο ταχυδροµείου Ηρθε ν µ συναντήσει στ ν Λίλλη ( π τ ν Καναδ που ζο σε τ τε) κα µετ π τελείωτες συζητήσεις γεννήθηκε δέα µίας πέκτασης το TEX πο ν µετασχηµατίζει τ κείµενο τ ν κατάλληλη στιγµή: νάµεσα στ «στ µα» κα στ «στοµάχι» το TEX ( νθρωποκεντρικ α τ ρολογία ε ναι το Κνο θ), δηλαδ τ ν στιγµ πο ξέρουµε τι πρ κειται γι κείµενο, κα πρ ν ρχίσουµε ν τ τακτοποιο µε σ λίστες, ν τ κ βουµε σ γραµµές, παραγράφους, σελίδες, κλπ Σκοπ ς µας ταν π τ ν πρώτη στιγµ ν φτιάξουµε να σ στηµα πο ν πεξεργάζεται λες τ ς γλ σσες το κ σµου ηλαδ σ ν γι κάθε συγκεκριµένη γλ σσα δηµιουργ ς το προγράµµατος ν ε χε κείνη τ ν γλ σσα στ µυαλ του π τ ν πρώτη στιγµή Ηρθε ρα ν τ βαφτίσουµε Επειδ ε χαµε βαρεθε τ ν µατα πο λήγουν σ «τέχ» (Λάτεχ, Αµστεχ, Αµσλατεχ, Λάµστεχ, κα λλα τ σα), ποφασίσαµε ν το δώσουµε να τελείως διαφορετικ νοµα Τ θέλαµε λληνικ, κα ταυτ χρονα ντυπωσιακ τσι καταλήξαµε στ «Ω» (κα ο µ λληνοµαθε ς ξένοι ξέρουν τ ν κφραση «τ λφα κα τ µέγα», που τ µέγα συµβολίζει τ τέλος, τ τέλειο) Θ ναρωτηθε τε τώρα: Μετ π πέντε χρ νια κ πων κα θυσι ν, γιατ τ Ω δ ν χει ντικαταστήσει κ µα τ TEX ; Η τέλος πάντων, γιατ δ ν ε ναι ε ρ τερα γνωστ ; Γι πολλο ς λ γους Πρώτα π λα, πασχοληµένοι πως µασταν µ τ ν προγραµµατισµ, δ ν ε χαµε ποτ τ ν παραίτητο χρ νο

7 Τ Ω κα τ Ελληνικά, «υλος α λ ς» 3 ν τ διαφηµίσουµε κατάλληλα, ν γράψουµε «ε σαγωγικ» ρθρα ( πως α τ δ ), ν παντήσουµε στ ς ρωτήσεις κα στ σχ λια στ ιαδίκτυο ε τερον, σχοληθήκαµε πρ τα π λα µ τ ς «δ σκολες» γλ σσες ( ραβικά, γλ σσες νοτιο-ανατολικ ς Ασίας, νδικ ς γλ σσες, απωνικά, κλπ) φήνοντας τ ς βασικ ς ε ρωπαϊκ ς γλ σσες στ ν κρη Ετσι µ ς βγ κε κα φήµη τι τ Ω δ ν ε ναι παρ να «φουσκωµένο TEX γι νατολικ ς γλ σσες µ νο» Ελπίζουµε φέτος ν λλάξουν τ πράγµατα Αποφασίσαµε ν ντικαταστήσουµε τ πακέτο µακροεντολ ν Βαβ λ µ δικές µας µακροεντολ ς πο νταποκρίνονται καλ τερα στ ς δυνατ τητες το Ω Προτείνουµε χι µ νο τ ς κοιν χρηστες γραµµατοσειρ ς το Ω, λλ κα τ ν δυνατ τητα φαρµογ ς κα χρήσης λλων γραµµατοσειρ ν, πως πχ γραµµατοσειρ ν Τρουτάϊπ Ποστσκρίπτ,, γι το ς πραγµατικ νοσταλγικο ς το TEX, τ ν γραµµατοσειρ ν Κοµπιο τερ Μ ντερν Στ χος µας ε ναι ν προσφέρουµε περισσ τερες λειτουργίες κα δυνατ τητες, µ τ ν πι φυσικ κα πλ τρ πο Ας λπίσουµε τι τ προτερήµατα α τ ε ναι ρκετ γι ν πεισθε κ σµος ν περάσει π τ TEX στ Ω 1 2 Περ τίνος πρ κειται ; Κάναµε τ ν στορική µας ναδροµή, ς δο µε τώρα τί ε ναι τ Ω, κα τί προσφέρει γι τ Ελληνικά Οπως ε παµε κα προηγουµένως, τ Ω ε ναι να κάπως µεγαλ τερο TEX πο προσφέρει τ ς λεγ µενες ΜΩ ( ιαδικασίες Μετάφρασης Ω: Omega Translation Processes, OTP στ γγλικά) Μία ΜΩ διαβάζει κα µετασχηµατίζει τ κεί- µενο πο µ λις ε σήχθη στ Ω κα ννοο µε τ κείµενο µ νο, κα χι τ ς ντολές, το ς τ πους τ σχ λια 2 Μπορο µε ν ζητήσουµε τιδήποτε π µία ΜΩ, πχ ν µετατρέψει τ µικρ σ κεφαλα α: abcαβγ ABCΑΒΓ Α τ µετατροπ σ ς φαίνεται σως πλή, λλ πολλ ς φορ ς δ ν ε ναι κα τ σο Θ προσέξατε τ ν µυστηριώδη π τιτλο α το το ρθρου: Ο υλος α λ ς Τ θ γίνει ν ζητήσετε π να δα ς πρ γραµµα ν τ µετατρέψει σ κεφαλα α; Στ καλ τερη περίπτωση θ τ µετατρέψει σέ: υλος α λ ς Ο ΑΥΛΟΣ ΑΥΛΟΣ 1 Γι ν κριβολογο µε: γι ν περάσει κ σµος π τ ς συνηθισµένες ντολ ς κα γραµ- µατοσειρ ς το LATEX/Βαβέλ, στ ς δικ ς µας µακροεντολές κα γραµµατοσειρές, γιατ τ Ω χωρ ς φίλτρα κα γραµµατοσειρ ς 16 µπ τ δ ν διαφέρει σ τίποτα π τ TEX ( κτ ς π τ γεγον ς τι ε ναι πι µεγάλο: µπορε τε ν χρησιµοποιήσετε διαφορετικ ς γραµµατοσειρ ς στ διο ρχε ο, µετρητές, κουτιά, κοκ) 2 Υπάρχει να λλου ε δους φίλτρου, πο διαβάζει λο τ περιεχ µενο το ρχείου, κ µα κα τ ς ντολές α τ χρειάζεται, πχ ταν θέλουµε ν περάσουµε π τ EBCDIC στ ΑSCII

8 4 Γιάννης Χαραλάµπους κα Τζ ν Πλαίης Πο φυσικ ε ναι τελείως λάθος Η ΜΩ µετατροπ ς µικρ ν σ κεφαλα α µως χει µία γραµµ πο λέει: #%36DF #%36F8! #%36<4 #%36DE > Κα γι ν τ κάνουµε πι λιαν : άυ Α Ϋ Κα τ ς ντίστοιχες µετατροπ ς γι λους το ς διφθ γγους Τ ποτέλεσµα βέβαια ε ναι: υλος α λ ς ΟΑΫΛΟΣ ΑΥΛΟΣ Αλλο πρ βληµα: ς πάρουµε τ ν λέξη «σαΐτα» κα ς ποθέσουµε τι χρειάζεται ν κοπε Εκτ ς κα ν τ ζητήσουµε µέσω τ ς ντολ ς?glvfuhwlrqdu\, θ κοπε πως τ ν βλέπετε, δηλ σα-ΐτα Πο φυσικ ε ναι λάθος γιατ ταν κ βουµε ναν δίφθογγο, φαιρο µε τ διαλυτικά Αλλ µπορο µε ν ζητήσουµε π κάθε χρήστη ν σκέφτεται α τ τ πρ βληµα κάθε φορ πο γράφει µι λέξη µ διαλυτικά ; Οχι βέβαια λλωστε να πρ γραµµα το πιπέδου το TEX θ πρεπε ν τ κάνει α τ µατα Αλλη µι φορ θ µ ς σώσει µία ΜΩ, πο θ βάλει τ ς κατάλληλες ντολ ς στ κατάλληλο µέρος µέσα στ κείµενο, στε λέξη ν κοπε σα-ίτα Οσοι π σ ς χρησιµοποιο ν τ λληνικ Βαβέλ, θ προσέξατε τι πάρχει µι ντολ γι τ πέρασµα στ λληνικ στ λατινικ λφάβητο Α τ ντολ ε ναι τελείως λογικ ταν χρησιµοποιο µε ναν µεταγραµµατισµ 7 µπ τ γι τ λληνικά, πως πχ στ παρακάτω παράδειγµα: $ IHZ ZRUGV LQ *UHHN=?WH[WJUHHN^RL *(OOKQHF SRX GHQ *HTRXQ HOOKQLN*HF JUDPPDWRVHLU*HF VWR V*XVWKP*D WRXF/ JU*DIRXQ?7H;^` N*DSZF *HWVL111` Τί γίνεται µως ταν χτυπ µε τ κείµενο σ ΕΛΟΤ 927 Μάκιντος ; Στ παρακάτω παράδειγµα: $ IHZ ZRUGV LQ *UHHN=?WH[WJUHHN^!ä óââæà1#!$ í%!$à 1ââæàäãí# è"/áá/3!21ä"í# 23! 2+23æáî 3!$#/ è"î4!$à?7h;^` ãî '# í32ä111` ντολ?wh[wjuhhn φαίνεται τελείως περιττή, φο φαίνεται ξεκάθαρα πο ρχίζει κα πο τελειώνει τ λληνικ κείµενο Κα ντως ε ναι περιττή! Τ TEX µως πρέπει ν ξέρει π τε περν µε π τ λληνικ στ γγλικά, ξ α τίας τ ν καν νων συλλαβισµο Κι α τ γιατ κατ βάθος τ TEX δ ν θεώρησε ποτ τ λληνικ γράµµατα σ ν να ξεχωριστ λφάβητο, λλ πλ ς σ ν µία διαφορετικ γραµµατοσειρά

9 Τ Ω κα τ Ελληνικά, «υλος α λ ς» 5 Τ Ω βλέπει τ πράγµατα διαφορετικά Η πρώτη δουλει πο κάνει ε ναι ν µετατρέπει τ κείµενο 3 σ Γιο νικοντ, µία κωδικοσελίδα θέσεων, που τ λληνικ (τ σο τ µονοτονικ σο κα τ πολυτονικ ) χουν τ ς δικές τους µοναδικ ς θέσεις Π ς γίνεται λοιπ ν συλλαβισµ ς ; Τ Ω κ βει ταυτ χρονα τ λληνικ σ ν λληνικ, τ λατινικ σ ν γγλικά ( κάποια λλη γλ σσα), τ κυριλλικ σ ν ρωσσικά ( κάποια λλη γλ σσα), κοκ Αφήνουµε λοιπ ν στ ν κρη τ ν ντολ?wh[wjuhhn κα γράφουµε πολ πλ κα πολ φυσικ : $ IHZ ZRUGV LQ *UHHN=!ä óââæà1# %"ì231# 3!$ Ÿáíè/!$ í%!$à 1ââæàäãí# è"/áá/3!21ä"í# 23! 2+23æáî 3!$#/ è"î4!$à?7h;^` ãî '# í32ä111 Α τ ε ναι µ νο τρία πλ παραδείγµατα πο σκοπ ς τους ε ναι ν δείξουν τι τ Ω προτείνει ν λ σει τ προβλήµατα τ ς στοιχειοθεσίας τ ν Ελληνικ ν στ παρασκήνια, χωρ ς ν κουράζει τ ν χρήστη Χωρ ς µάλιστα ν τ καταλαβαίνει χρήστης Τ σηµαντικ τερο ε ναι σως τ γεγον ς τι τ Ω βρίσκεται κ µα σ πλήρη νάπτυξη Αν παρουσιασθο ν λλα τέτοιου ε δους προβλήµατα, θ τ λ σουµε, ε τε φτιάχνοντας τ ς κατάλληλες ΜΩ (πο κάθε χρήστης µπορε ν φτιάξει µ π σα νεση), ε τε γράφοντας τ ς παιτο µενες µακροεντολές, ε τε, µα χρειασθε, ρίζοντας νέες πρωτοεντολές, κάτι πο δ ν µπορε ν γίνει στ TEX γιατ Κνο θ τ χει «παγώσει» δ κα δέκα χρ νια 3 Εγκατάσταση το Ω ν πάρχει ξεχωριστ γκατάσταση το Ω, γι τ ν πλο στατο λ γο τι ε ναι µέρος το Web2C, δηλαδ τ ς «πίσηµης» κδοσης το TEX µάζι µ λα τ ς παραλλαγές του (τ κανονικ TEX, τ etex, PDFTEX, κλπ) Ετσι λοιπ ν ν γκατάστασή σας βασίζεται στ Web2C κα ε ναι νηµερωµένη, τ τε χετε κι- λας τ Ω Α τ σχ ει κα γι τ πακέτο CMacTEX στ Μάκιντος Υπάρχει κα µία κδοση το Ω πο δ ν βασίζεται στ Web2C, γι Win32 µ νο Πρ κειται γι τ MikTEX, το (γερµανο ) Κρίστιαν Σένκ Καµία διαίτερη γκατάσταση λοιπ ν γι τ διο τ Ω Προσοχ µως παρ λα α τ, γιατ ο µακροεντολ ς κα ο γραµµατοσειρ ς λλάζουν πολ συχνά Γι παράδειγµα, α τ ς πο παρουσιάζω σ α τ τ ρθρο, δ ν πάρχουν σήµερα (26 Ιουνίου 1999) σ καµία γκατάσταση το Ω Ο µ νος τρ πος ν ε σθε σίγουροι/ες τι χετε τ ν τελευτα α κδοση τ ν µακροεντολ ν κα τ ν γραµµατοσειρ ν ε ναι ν πισκεφθε τε τ ν τ πο 3 Πο ναγκαστικ ε ναι 8 µπίτ, κτ ς κι ν χρησιµοποιε τε ναν π το ς καινο ργιους κδ τες κειµένου συµβατο ς µ τ Γιο νικοντ

10 6 Γιάννης Χαραλάµπους κα Τζ ν Πλαίης KWWS=22ZZZ1HQV1IU2RPHJD στ ιαδίκτυο κα ν διαβάσετε τ «Latest versions» Μπορε τε ν «κατεβάσετε» τ ς τελευτα ες κδ σεις π τ ν διο τ πο ιαβ στε πίσης τ «How to install», γιατ ο τελευτα ες κδ σεις το Ω χρειάζονται νακατασκευ το φορµά Λ ( τσι στε ν µ ν περιέχει πλέον καµία µακροεντολ το Βαβέλ) 4 Χρήση το λληνικο Ω 41 Βασικ ς λειτουργίες Ν να παράδειγµα: 1?GRFXPHQWFODVV^ERRN` 2?XVHSDFNDJH^RPHJD`>4<<<239234@ 3?EDFNJURXQG^JUHHN` 4?EHJLQ^GRFXPHQW` 5?FKDSWHU^ÿ /à$!3/ ë/` 6?VHFWLRQ^õ! é/2äã* "*éâæá/` 7 õ! é/2äã* "*éâæá/ 3æ# /à$!3/ ë/# 1ëà/ä *3ä %'"ëç1ä 3!à 8 /à$ *3/%3! / * 3! 1ââæàäã* èëà12å/ä1 þ!ááíà!# / * 3!$# 9 è!à1ë# +2$%àî "!%'"æáíàæ# æâäãë/#, ã/ä 4ëâ!$# 3!$/ ã3ëç1ä 10 áë/ ã/äà!+"èä/ ç'ì 23! 1 '31"äã*1 òà' 3'à 68 í%1ä 31â1ä,21ä 11 ä/ 3ä# 2!$0í# 3!$ ã/ä 0æáä!$"è1ë áä/ ã!äà'àäãì/ 12!äã!è1à1ä/ãì ã/ä 1 /èè1âá/3äãì $ *23/2æ 23! 1 '31"äã*1 13?VXEVHFWLRQ^õ! /"îâ!è! 3'à 0äáìà'à åæ31ä,à` 14 ýëà/ä 0$à/3*à íà/#!äã!è1à1äî"%æ# áä2å'3*# ì 1â1+å1"!# 15 1 /èè1âá/3ë/# à/ %/"/áì21ä 3ä# âëè1# 0ä/ã! í#!$ 0äã/ä!+3/ä/ 16 èä/ à/ ãîà1ä 0ëáæà1# åæ31ë1#> øí"/ / * ä01!â!èäã!+# â*è!$#/ 17 1ëà/ä âí!à "/ã3äãî /0+à/3!1 18?VXEVXEVHFWLRQ^üë/ "*3/2æ` 19 ÿ á*àæ â!èäãì/ "/ã3äãì ã/ä / ä! "1 ì# â+2æ 1ëà/ä æ 1 /è!"î 20 23/ 68/ 6: ì 3! /"è*31"! 73 %"*àä// *3/à 0æâ/0ì 1ëà/ä âí!à 21 /"èî èä/ à/ ã/3/3/è1ë ã/à1ë#1 22?HQG^GRFXPHQW` Ας ποθέσουµε τι α τ τ ρχε ο λέγεται WRWR1WH[ Τ τρέχουµε µ τ Ω ς ξ ς: RPHJD %)ODPEGD WRWR% ODPEGD WRWR

11 Τ Ω κα τ Ελληνικά, «υλος α λ ς» 7 Κεφ αλαιο 1 Η ανυποταξ ια 11 Το βασικ ο πρ ο ληµα Το βασικ ο πρ ο ληµα της ανυποταξ ιας ε ιναι οτι χωρ ιζει τον ανυπ οταχτο απ ο το ελληνικ ο γ ινεσθαι Κοµµ ενος απ ο τους γονε ις (συχν α προχωρηµ ενης ηλικ ιας) και φ ιλους του, κτ ιζει µ ια καινο υργια ζω η στο εξωτερικ ο Ανω των 35 εχει τελει ωσει πια τις σπουδ ες του και δηµιουργε ι µια κοινωνικ η, οικογενειακ η και επαγγελµατικ ηυπ οσταση στο εξωτερικ ο 111 Το παρ αλογο των διµ ηνων θητει ων Ε ιναι δυνατ ον ενας οικογενει αρχης µισθωτ ος ηελε υθερος επαγγελµατ ιας να χαρα- µ ησει τις λ ιγες διακοπ ες που δικαιο υται, για να κ ανει δ ιµηνες θητε ιες ; Π ερα απ ο ιδεολογικο υς λ ογους, ε ιναι πλ εον πρακτικ ααδ υνατο Μ ια πρ οταση Ηµ ονη λογικ η, πρακτικ η και αξιοπρεπ ης λ υση ε ιναι η εξαγορ α στα 35, 37 ητοαργ οτερο 40 χρ ονια, οταν δηλαδ ηε ιναι πλ εον αργ α για να καταταγε ι κανε ις 1 Σχήµα 1: Τ ποτέλεσµα τ ς πεξεργασίας το παραδείγµατος Γιατ Λ ; Τ L A TEX λέγεται Λάτεχ γιατ α τ ς πο τ φτιαξε λέγεται Λάµπορτ Εµε ς κρατ µε τ «Λα» κα δίνουµε λληνικ π σταση στ L A TEX το Ω νο- µάζοντάς το «Λ» Βέβαια γι τ ν ρα ο διαφορ ς νάµεσα στ Λ κα στ L A TEX ε ναι πειροελάχιστες Τ διαφορετικ νοµα ε ναι µως πρακτικ γιατ τσι ποφε γονται ο παρεξηγήσεις Τ ποτέλεσµα α το το τρεξίµατος, τ βλέπετε στ ν ε κ να 1 (σ σµίκρυνση 30% γι ν χωρέσει στ σελίδα) Ας δο µε τώρα τί λέει α τ τ ρχε ο Στ γραµµ 2 φορτώνουµε τ πακέτο RPHJD ζητ ντας ν ε ναι κδ σεως 1ης Ιουνίου 1999, µεταγενέστερο Α τ ε ναι πολ τως παραίτητο, γι α τ λέγξτε πρ τα τ ν κδοση πο χετε, κα «κατεβ στε» ν χρειασθε τ ν τελευτα α κδοση

12 8 Γιάννης Χαραλάµπους κα Τζ ν Πλαίης Η ντολ?edfnjurxqg φορτώνει τ ν βασικ γλ σσα το ντ που Σ α τ τ ν γλ σσα θ ε ναι µεροµηνία, ο ροι «Ε ρετήριο», «Πίνακας περιεχοµένων», κλπ Ταυτ χρονα ρίζεται τσι κα βασικ σειρ ΜΩ, κα φυσικ κα τ σ στηµα συλλαβισµο Τ π λοιπο ρχε ο ( σχετα ν συµφωνε τε χι µ α τ πο λέει) ε ναι να τελείως κλασσικ ρχε ο L A TEX Ας δο µε τώρα τ ποτέλεσµα (σχ 1) Οπως βλέπετε ν δ ν χουµε ζητήσει καµία διαίτερη γραµµατοσειρά, τ κείµενο δ ν χει στοιχειοθετηθε µ καµία π τ ς ς τώρα γνωστ ς γραµµατοσειρ ς (Μπεκκάρι, Λέβυ, κλπ) Αντ α το χρησιµοποιήθηκε µία γραµµατοσειρ τ ς ο κογενείας Τάϊµς ( Ελζεβ ρ γι το ς παλαίµαχους Ελληνες στοιχειοθέτες) Πρ κειται γι τ ς κανονικ ς γραµµατοσειρ ς το Ω, δικ ς µας κατασκευ ς Τ ς νοµάσαµε «Ω Σέριφ» Σ ν σχεδιαστ ς γραµµατοσειρ ν, πρ τος θ µολογήσω τι ο γραµµατοσειρ ς Ω Σέριφ δ ν ε ναι ο τε ριστουργήµατα τυπογραφικ ς τέχνης, ο τε σχεδιασµ ς τους χει τίποτα παραπάνω ν προσφέρει π τ συνηθισµένο Τάϊµς Ε ναι µως τελείως κοιν χρηστες, κα χουν πολ περισσ τερους χαρακτ ρες π ποιαδήποτε γραµµατοσειρ στ κ σµο Πχ γι τ λληνικά, προσφέρουµε λους το ς συνδυασµο ς τ νων κα πνευµάτων µ τ σ µβολα το µακρο κα το βραχέος: α η υ Θελήσαµε πίσης ν διορθώσουµε λίγο τ συνηθισµένο Τάϊµς: τσι περισπωµένη το µέγα ε ναι πι πλατει π α τ ν το τα (π χ πρ ωτο, τε ιχος) Κα προπαντ ς προτείνουµε να µεγάλο ριθµ χαρακτήρων ( κανονικ γραµµατοσειρ περιέχει 2335 χαρακτ ρες κα 6023 ρυθµίσεις ποστάσεων): λατινικ déjà là, λατινικ γι φρικανικ ς γλ σσες ƀ ƕƙ, φωνητικ γραφ ɠʁʒʦ, κυριλλικ γι τ ρωσσικ давно λλ κα λες τ ς λλες γλ σσες πο χρησιµοποιο ν κυριλλικ λφάβητο д ə, παλαιοκυριλλικά, κα καµι κατοπενηνταρι πικτογράµµατα Ολοι α το ο χαρακτ ρες δ ν χρειάζονται καµία διαίτερη γκατάσταση: τ Ω το ς διαθέτει «π τ µάνα του» Πρ ν ξετάσουµε τ ς διάφορες δυνατ τητες πο χουµε γι τ λληνικά, ς δο µε πρ τα να λλο παράδειγµα, µ περισσ τερες γλ σσες: 1?GRFXPHQWFODVV^DUWLFOH` 2?XVHSDFNDJH^RPHJD`>4<<<2924@ 3?EDFNJURXQG^JUHHN` 4?ORDG^IUHQFK` 5?ORDG^XVHQJOLVK` 6?EHJLQ^GRFXPHQW` 7 ø!ââî 0ä/ã"ëà!$à 3ä# 3$!è"/4ë1# 3'à 0ä/4*"'à èâ'22,à= 3! /â4îéæ3!/ 8 æ 23ë æ/! 2$ââ/éä2á*#1 õä 1ë /31> ýë /=! 2$ââ/éä2á*#$ 9 öìá1"/ 1ëà/ä?WRGD\ ?EHJLQ^XVHQJOLVK`

13 Τ Ω κα τ Ελληνικά, «υλος α λ ς» 9 12 /RFDO W\SRJUDSKLFDO FRQYHQWLRQV PD\ GLIIHU LQ VHYHUDO ZD\V= 13 WKH DOSKDEHW/ SXQFWXDWLRQ/ K\SKHQDWLRQ1 :KDW GLG \RX VD\" 14, VDLG= +\SKHQDWLRQ$ 7RGD\ LV?WRGD\1 15?HQG^XVHQJOLVK` 16 17?EHJLQ^IUHQFK` 18 /HV W\SRJUDSKLHV GHV GLIIäUHQWHV ODQJXHV GLIIåUHQW HQ SOXVLHXUV 19 SRLQWV= O*DOSKDEHW/ OD SRQFWXDWLRQ/ OD FäVXUH1 4X*HVW0FH TXH YRXV 20 GLWHV" -H GLV= /D FäVXUH$ $XMRXUG*KXL RQ HVW OH?WRGD\1 21?HQG^IUHQFK` 22?HQG^GRFXPHQW` Τ παράδειγµα α τ δίνει: Πολλ α διακρ ινουν τις τυπογραφ ιες των διαφ ορων γλωσσ ων: το αλφ α ητο, ηστ ιξη, ο συλλα ισµ ος Τι ε ιπατε ; Ε ιπα: ο συλλα ισµ ος! Σ ηµερα ε ιναι 26 Ιουν ιου 1999 Local typographical conventions may differ in several ways: the alphabet, punctuation, hyphenation What did you say? I said: Hyphenation! Today is June 26, 1999 Les typographies des différentes langues diffèrent en plusieurs points : l alphabet, la ponctuation, la césure Qu est-ce que vous dites? Je dis : La césure! Aujourd hui on est le 26 juin 1999 Εκτ ς π τ ν µεροµηνία, κα στίξη διαφέρει: σχετα µ τ ν χρήστης φησε χι κεν µπροστ π τ σηµε ο στίξης, τ Ω κολο θησε το ς καν νες πο σχ ουν γι κάθε γλ σσα Προσέξτε τι ζητ µε XVHQJOLVK κα χι πλ ς HQJOLVK γιατ πάρχουν κα τ βρεττανικ γγλικ πο χουν τελείως διαφορετικο ς καν νες συλλαβισµο Κα φυσικ µπορε τε ν ζητήσετε XVHQJOLVK σ ν βασικ γλ σσα το κειµένου, κα?ordg^juhhn` γι ν φορτώσετε τ λληνικ σ ν περαιτέρω γλ σσα Γι πι σ ντοµα περάσµατα π τ ν µία γλ σσα στ ν λλη χουµε τ ς ντολές?orfdoxvhqjolvk,?orfdoiuhqfk,?orfdojuhhn, κλπ Σ τί χρειάζονται ; Ισως χι γι τ ν συνδυασµ λληνικ ν κα γγλικ ν, λλ ς ποθέσουµε τι συνδυάζετε λληνικ κα γαλλικά στ θέση το γαλλικο χαρακτήρα à ( θέση (3 στ ν κώδικα ΟΤ ) ΕΛΟΤ 927 βάζει τ γράµµα ΰ, ν λοιπ ν χτυπήσετε (2 τ Ω δ ν µπορε ν ξέρει τι πρ κειται γι γαλλικ à κα χι γι λληνικ ΰ 4 4 Α τ ς ε ναι κα λ γος πο στ ν κώδικα το γαλλικο παραδείγµατος διαβάζουµε diffιrentes (ι ντ γι é), diffθrent (θ ντ γι è), κλπ Τ περιβάλλον «βέρµπατιµ» στοιχειοθετε κώδικα χρησιµοποιώντας µία µ νο ΜΩ: διαλέξαµε ν ε ναι λληνικ ΜΩ, θυσιάζοντας το ς κάποιους τονισµένους γαλλικο ς χαρακτ ρες Αν ε χαµε χτυπήσει τ κείµενο σ Γιο νικοντ θ βλέπατε σωστ κα τ λληνικ κα τ γαλλικά

14 10 Γιάννης Χαραλάµπους κα Τζ ν Πλαίης Τ περιβάλλοντα XVHQJOLVK, JUHHN κλπ δ ν λλάζουν το ς ρους «Σχ µα», «Πίνακας», κλπ γιατ θεωρο µε τι α το πρέπει ν κολουθο ν τ ν βασικ γλ σσα το ντ που Γι ν γίνει α τ, χρησιµοποιε στε τ ς ντολ ς?xvhqjolvkfdswlrqv,?juhhnfdswlrqv,?iuhqfkfdswlrqv, κλπ Ας δο µε τώρα τί παραπάνω δυνατ τητες χουµε 42 Παραπάνω δυνατ τητες 421 Πολυτονικ σ στηµα Τ λληνικ Ω, φ ς στιγµ ς χρησιµοποιε τε τ ς γραµµατοσειρ ς Ω Σέριφ, ε ναι «κ γενετ ς» πολυτονικ Π ς χτυπ µε λοιπ ν να πολυτονικ κείµενο ; Υπάρχουν πολλο τρ ποι, κα θ το ς ναπτ ξουµε λους σ κάποιο π µενο ρθρο ( που θ µιλήσουµε κα γι κδ τες κειµένου πως τ Γιο νιταϊπ, κα τ ν Πολυτονιστ τ ς Ματζέντας) Ισως πλο στερος τρ πος φ ς στιγµ ς χετε τ ν δυνατ τητα ν χτυπήσετε µονοτονικ λληνικ σ ΕΛΟΤ 927 Μάκιντος ν ε ναι ξ ς: χρησιµοποιώντας τ? γι τ ν δασεία, τ! γι τ ν ψιλή, τ γι τ ν περισπωµένη, τ C γι τ ν βαρεία κα τ _ γι τ ν πογεγραµµένη Κα φυσικ τ ν ξεία κα τ διαλυτικ πο δη διαθέτει τ σ στηµά σας Ετσι χτυπ ντας õc!?1ââæàäãc! Ÿ/!/4*? æ# 23äèá æ# %"æ2äá!!ä1 ä31 3Cä# è"/áá/3!21ä"c1# Ÿ öí"ä4/ 1! äà/ä!1ã è1à13 æ#ª!â$3!àäã*1 ø '# %3$ /á1 â!ä C!à?íà/!â$3!àäãC! ã1ëá1à!> ποκτ τε τ ν ρχ α τ ς τ ς παραγράφου Επαναλαµβάνω τι α τ ς δ ν ε ναι παρ νας τρ πος π το ς πολλο ς Αλλάζοντας λίγο τ ς δη πάρχουσες ΜΩ µπορε τε ν µάθετε στ Ω ν διαβάζει τ δικά σας κείµενα, πως κα ν ε ναι γραµµένα α τά Εκτ ς π τ ν ε σαγωγ το κειµένου πάρχει κα τ πρ βληµα τ ς µεροµηνίας κα τ ν διαφ ρων ρων πο µπαίνουν α τ µατα Μπορε προσωπικ ν ε µαι παδ ς το πολυτονικο λλ χι σ σηµε ο πο ν µ ν ντιλαµβάνοµαι τι 99 % τ ν Ελλήνων χρηστ ν το Ω θ προτιµήσουν τ µονοτονικ σ στηµα Γι α τ µεροµηνία ε ναι µονοτονική, τ διο κα ο διάφοροι ροι Αν το ς θέλετε πολυτονικο ς πρέπει ν ζητήσετε τ ν γλ σσα JUHHN µ τ ν πιλογ?edfnjurxqg>dffhqwv SRO\WRQLF@^JUHHN` Τ διο µπορε τε ν κάνετε κα µ τ περιβάλλον JUHHN: ø!â$3!àäãcæ?æá1"!áæàë/=?ehjlq^juhhn`>dffhqwv SRO\WRQLF@?WRGD\?HQG^JUHHN`

15 Τ Ω κα τ Ελληνικά, «υλος α λ ς» 11 Κα φυσικ πάρχει κα ντίθετη πιλογή: DFFHQWV PRQRWRQLF ι το ς λάτρας τ ς καθαρευο σης διαθέτοµεν πίσης τ ν πιλογ ν VW\OH NDWKDUHYRXVD µέσ τ ς ποίας «Πίνακας» γίνεται «Πίναξ», «Σελίδα»: «Σελίς», κα τ «βλέπε»: «ρα», το ήµατος ρ, ρ ς, ρ, ξ ο κα «ρασις» Η πιλογ τ ς καθαρευο σης πιφέρει α τοµάτως τ ν πιλογ ν το πολυτονικο ς τονικο συστήµατος κα τ ν ρχαιοπρεπ στοιχειοθεσίαν τ ς µεροµηνίας:?wrgd\ δίδει «κ Ιουνίου α θ» Κανονικ θ πρεπε πιλογ τ ς καθαρε ουσας ν λλάζει κα το ς καν νες συλλαβισµο : «προσφορ» κ βεται προ-σφο-ρ σ µφωνα µ το ς καν νες τ ς δηµοτικ ς ( φο πάρχει λληνικ λέξη πο ν ρχίζει µ «σφ»), κα προσ-φορ σ µφωνα µ το ς καν νες τ ς καθαρε ουσας κα τ ν ρχαίων ( πειδ ε ναι σ νθετη λέξη π τ «πρ ς» κα «φορά») Αλλ µέχρι στιγµ ς δ ν πάρχουν τ παιτο µενα δεδ µενα σ κοιν χρηστη µορφ (τ Ατελι Φλο ξους Βίρους χρησιµοποιε παγγελµατικ τέτοιους καν νες συλλαβισµο λλ δ ν το ς διαθέτει στ ν κοιν χρηστο χ ρο) 422 Τ δ ο β τα Ε ναι µέρος τ ς παραδοσιακ ς γαλλικ ς τυπογραφίας τ ν Ελληνικ ν ν χρησιµοποιο νται δ ο µορφ ς το β τα: να ρχικ κα να µεσα ο ( τελικ ) πως στ ς λέξεις βλάβη, βαβο ρα, βεβαίως, β µβα Κανονικ τ Ω τηρε α τ ν τ ν καν να, λλ µπορε τε ν το ζητήσετε ν µ ν τ κάνει µέσω τ ς πιλογ ς:?edfnjurxqg>ehwd RQHIRUP@^JUHHN` Τ τε φυσικ παραµένει µ νο ρχικ µορφ το β τα Η ντίθετη πιλογ ε ναι EHWD WZRIRUP Σηµειώνουµε τι κάθε πιλογ τ ς ντολ ς?edfãjurxqg µπορε ν χρησιµοποιηθε πίσης µ τ ν ντολ?ordg κα τ περιβάλλον JUHHN Παρ µοιες ΜΩ µπορο ν ν γραφτο ν πολ ε κολα κα γι τ ς λλες παραλλαγ ς λληνικ ν γραµµάτων: π, φ, θ, ρ, κ κλπ 423 Η λληνικ π στροφος Θ χετε σίγουρα προσέξει τι ψιλ ε ναι σ σχ µα πι κοντ π τ ν λατινικ π στροφο: «d après, Αλλά» 5 Κα λοιπ ν ; θ πε τε α τ δ ν ε ναι θέµα γραµµατοσειρ ς κα µ νο ; Ε ναι Ελα µως πο τ διο σχ µα µ τ ν ψιλ πρέπει ν χει κα λληνικ π στροφος: «d après,σ να» Τ πρ βληµα ε ναι τι ΕΛΟΤ 927 δ ν προβλέπει παρά µ νο µία π στροφο, δηλαδ τ ν δια γι τ λατινικ κα γι τ λληνικ λφάβητο Τ Ω χρησιµοποιε µία ΜΩ γι ν στοιχειοθετήσει διαφορετικ µία π στροφο πο κολουθε να λληνικ να 5 υστυχ ς πολλο Ελληνες κδ τες δ ν τ πρ σεξαν κα βιβλία πο κδίδονται σ πολυτονικ γιατ ε ναι κείµενα το περασµένου α να κατακρεουργο νται

16 12 Γιάννης Χαραλάµπους κα Τζ ν Πλαίης λατινικ γράµµα Μπορε τε ν ποενεργοποιήσετε α τ τ ν ΜΩ µέσω τ ς πιλογ ς?edfnjurxqg>dsrvwurskh Η ντίθετη πιλογ ε ναι DSRVWURSKH GLIIHUHQW 424 Τ «σεληνιακ» σίγµα Οϲο περίεργο κα ν ϲ ϲ φαίνεται, πάρχει κ ϲµοϲ πο γράφει τ ϲίγµα τϲι Ο κριτικ ϲ κδ ϲειϲ ρχαίων λληνικ ν τ ϲ Οξφ ρδηϲ τ χουν µάλιϲτα καθιερώϲει περίπτωϲη πο θέλετε ν ϲτοιχειοθετήϲετε να κείµενο µ α τ τ βυζαντινοειδ ϲ «ϲεληνιακ» (lunate ϲτ γγλικά) ϲίγµα, γράψτε τ κείµεν ϲαϲ κανονικ (µ µεϲα α κα τελικ ϲίγµατα, γιατ ποι ϲ ξέρει, µπορε ν λλάξετε γνώµη) κα ζητ ϲτε τ ν πιλογ?edfnjurxqg>vljpd Η ντίθετη πιλογ ε ναι VLJPD WZRIRUP 425 Ο καταχρηστικο δίφθογγοι Οταν τονίζουµε µονοτονικά, µπορο µε ν γράψουµε «µία» «µια» Στ δε τερη περίπτωση τ τα κα τ λφα προφέρονται σ ν µία συλλαβ (κα τσι τ νος δ ν χρειάζεται) Ενας τέτοιος συνδυασµ ς φωνηέντων (πο προφέρονται µαζ ) λέγεται καταχρηστικ ς δίφθογγος Στ ς ρχ ς το α να, ταν δηµοτικ δ ν ε χε κ µα πισηµοποιηµένη ρθογραφία, πολλο κδ τες γραφαν το ς καταχρηστικο ς διφθ γγους σ ν νάποδα τα ( ψιλον) µ περισπωµένη π κάτω, ς ξ ς: «Γ άννης, τ µ αλο ν άν αρο π ασε µ γ αγ πάπ α» Σ ς προτείνουµε µία πολ πλ µέθοδο ε σαγωγ ς τέτοιου κειµένου: µι τελε α µπροστ π κάθε ι, Ι, υ, Υ πο θέλετε ν ναποδογυρίσετε: ι, Ι, υ, Υ Γι ν νεργοποιήσετε α τ τ µέθοδο ε σαγωγ ς πρέπει ν χρησιµοποιήσετε τ ν πιλογή 6 :?EDFNJURXQG>LQYHUWHGLRWD \HV@^JUHHN` Η ντίθετη πιλογ ε ναι LQYHUWHGLRWD QR 6 Ας σηµειώσουµε δ τι θ µπορο σαµε ε κολα πίσης ν γράψουµε µία ΜΩ πο ν λλάζει λα νεξαιρέτως τ «ια», «υα», κλπ σ «α», «α», κλπ

17 Τ Ω κα τ Ελληνικά, «υλος α λ ς» Αριθµο, κερα ες Γι ν γράψουµε λληνικο ς ριθµο ς χρησιµοποιο µε τ ν ντολ?juhhnqxpehu Μπορο µε ν ζητήσουµε ριθµο ς µέχρι τ δηλ να δισεκατοµµ ριο παρ µία µονάδα Ο κερα ες µπαίνουν α τ µατα Απ τ να κατοµµ ριο κα πάνω τ Ω βάζει δ ο ριστερ ς κερα ες Μερικ παραδείγµατα: 1 = α, 16= ι, 999 = θ, 1962 = α ξβ, = αχκα ξβ, = βσπβχνδ, = θ θ θ Σηµει στε τι σ περιπτώσεις πως το = ρκγ που δ ν πάρχουν κατοντάδες, δεκάδες κα µονάδες, δ ν µπαίνει δεξι κερα α, πρ ς ποφυγ ν παρεξηγήσεως: τ ρκγ ε ναι ν τ ρκγ ε ναι (βέβαια τ ρκγ µπορε κάλλιστα ν σηµαίνει κα : δ ν ξέρουµε ν τ «κ» φορ τ ς δεκάδες τ ς δεκάδες χιλιάδων α τ τ γενικ τερο πρ βληµα το ριθµητικο συστήµατος ε ναι νεξάρτητο π τ ν θέλησή µας 7 ) Αν θέλετε κεφαλαίους ριθµο ς, σ ς προτείνουµε ν συνδυάσετε α τ τ ν ντολ µ τ ν?xsshufdvh:!ýà 3 '_ 2'3æ"ë'_!í31ä?XSSHUFDVH^?JUHHNQXPEHU^4<69``1 θ δώσει «Εν τ σωτηρί τει ΑϠΛϚ» Οσον φορ τ ν ριθµ 6 πάρχουν δ ο δυνατ τητες: ν χρησιµοποιήσετε τ δίγραφο «στ», πως α τ συνηθίζεται σήµερα, τ ριθµητικ γράµµα στίγµα Αν προτιµ τε τ δε τερο 8, τ τε πρέπει ν ζητήσετε τ ν πιλογ?edfnjurxqg>qxpehuvl[ VWLJPD@^JUHHN` Η ντίθετη πιλογ ε ναι QXPEHUVL[ VLJPDWDX Η κεφαλα α µορφ το στίγ- µατος πο περιέχεται στ ς γραµµατοσειρ ς Ω Σέριφ ε ναι καθαρ δική µας πρ ταση: Ϛ ( να κεφαλα ο σίγµα µ να µικρ τα ν κρέµεται π κάτω) Αν πρ τασή µας σ ς φαίνεται α σθητικ µφισβητίσιµη, µπορε τε ν χρησιµοποιήσετε να πι κλάσσικ κεφαλα ο στίγµα (πο µοιάζει πι πολ µ α τ τ ς µονοτυπίας), τ Γι ν τ χρησιµοποιήσετε, πρέπει ν ζητήσετε τ ν πιλογή:?edfnjurxqg>qxpehuvl[ ROGVWLJPD@^JUHHN` 7 Θ µπορο σαµε ν τ λ σουµε βάζοντας µικρ κεν νάµεσα στ ς µονάδες, τ ς χιλιάδες κα τ κατοµµ ρια λλ α τ δ ν θ προκαλο σε παραπάνω σ γχυση ; 8 Ε ναι ξιοσηµείωτο τι Νεοελληνικ Γραµµατικ το Μαν λη Τριανταφυλλίδη, ΟΕ Β 1982, χρησιµοποιε να ΣΤ στ σελίδα 228 κα να κεφαλα ο Στίγµα στ σελίδα 107

18 14 Γιάννης Χαραλάµπους κα Τζ ν Πλαίης 427 Γράµµατα πο χρειάζονται γι τ ρχα α Πρ τα π λα πρέπει ν π τι πάλεψα µ το ς ψυχολογικο ς φραγµο ς πο µο µειναν π τ σχολε ο, που µάθαµε τι τ βραχέα φωνήεντα δ ν παίρνουν ποτ περισπωµένη Οπως στ µαθηµατικ µαθαίνει κανε ς πολ ργ τερα τι τ µίτονο δ ν περιορίζεται στ διάστηµα [ 1, 1] πως µ ς πιπίλιζαν τ µυαλ π χρ νια, λλ µπορε κάλλιστα ν ε ναι κα 2, 10, ποιοσδήποτε λλος ριθµ ς, τσι χρειάσθηκε ν περάσω τ τριάντα γι ν ντιληφθ τι σ πολλ ρχα α κείµενα τ ψιλον κα τ µικρον µπορο ν κάλλιστα ν πάρουν περισπωµένη Πρ κειται γι το ς προδρ µους το µακρο φωνήεντος τα ( ν τ ν δια ποχ τ τα παιζε τ ν ρ λο τ ς δασείας) κα το µέγα Μ διστάσετε λοιπ ν ν γράψετε βέρτα,,,,, :τ Ωσ ς τ πιτρέπει κα ο κάποιοι φιλ λογοι (τ ς παλαι ς σχολ ς) πο µ ς δέρνανε κάποτε γι κάτι τέτοιους λ γους χουν πι κλείψει Ορισµένα γράµµατα ε ναι παραίτητα γι τ ρχα α: τ δίγαµµα ϜϜκα τ ( λφαβητικ ) κ ππα Γι ν τ ποκτήσετε, χτυπ στε é û γι τ δίγαµµα («σον» κα µετ «β τα») κα ã þ γι τ λφαβητικ κ ππα («σον» κα µετ «κάππα») Αν δ ν σ ς ρέσει τ Ϝ κα προτιµ τε τ, ζητ στε τ ν πιλογή:?edfnjurxqg>gljdppd DOW@^JUHHN` Η ντίθετη πιλογ ε ναι GLJDPPD VWG 428 Συµπέρασµα Ολες α τ ς ο πιλογ ς σ ς πιτρέπουν ν προσαρµ σετε τ λληνικ κείµενο στ µέτρα κα στ ς νάγκες σας Μπορε τε ν τ ς συνδυάσετε, κα ν θέλετε ν τ ς γράψετε µ πι ναγνώσιµο τρ πο, παρεµβάλλοντας κεν λλάζοντας σειρά, πως γι παράδειγµα:?edfnjurxqg>ehwd RQHIRUP/ VLJPD OXQDWH/ QXPEHUVL[ ROGVWLJPD/ GLJDPPD DOW@^JUHHN` 5 Τί πρέπει ν ποφ γετε Ορισµένα πακέτα χι πλ ς ε ναι χρηστα γι τ Ω, λλ κινδυνε ουν ν προκαλέσουν συµπλοκές: τ Βαβέλ, τ LQSXWHQF κα τ IRQWHQF Αν χρησιµοποιε τε Μάκιντος κα χετε γράψει τ λληνικ κείµενο σ κωδικοσελίδα Μάκιντος, τ τε χρησιµοποιε στε τ ν πιλογή:?edfnjurxqg>lqsxw PDFLQWRVK@^JUHHN` Σ λες τ ς λλες περιπτώσεις (κωδικοσελίδες ΕΛΟΤ 927, ΟΤ , Γιο νικοντ) δ ν χρειάζεται καµία παραπάνω ντολ πιλογή

19 Τ Ω κα τ Ελληνικά, «υλος α λ ς» 15 6 Τί µένει ν γίνει κ µα Ως γνωστ ν, τέχνη µακρ λλ βίος βραχ ς Εν τ Ω κπληρε τ ς ποχρεώσεις του κα µ τ παραπάνω ρισµένα βοηθητικ προγράµ- µατα δυστυχ ς παραµένουν κε πο βρισκ ντουσαν κι λας πρ ν δέκα χρ νια: τ 0DNHLQGH[ κα τ %LE7H; δυστυχ ς δ ν ε ναι συµβατ µ τ Γιο νικοντ Ετσι ν θέλετε ε ρετήρια βιβλιογραφίες µ λληνικ κα γαλλικ α τ µατα ταξινοµη- µένα κα µ τ ν σωστ λφαβητικ σειρά, θ πρέπει ν περιµένετε κ µα λίγο Σίγουρα τ πρ βληµα δ ν φίσταται ταν µένουµε σ µία κωδικοσελίδα: πχ µπορο µε ν ναµείξουµε λληνικ κα γγλικά Αλλ δυστυχ ς κάθε προσπάθειά µας ν ξηγήσουµε στ 0DNHLQGH[ τι χαρακτ ρας (3 λλοτε ε ναι γαλλικ à κα λλοτε λληνικ ΰ, χαλάει µοιρα α τ ν λφαβητικ σειρά 7 Τελικ συµπέρασµα Ε δαµε σ α τ τ ρθρο τ ν «πιφάνεια» το λληνικο Ω, δηλαδ τ ς ντολές, τ περιβάλλοντα κα τ ς πιλογ ς µ τ πο α ρχεται σ παφ χρήστης Ισως σ κάποιο λλο ρθρο, ν περιγράψουµε τί γίνεται στ παρασκήνια, π ς ε ναι ργανωµένες ο γραµµατοσειρές, κλπ Επίσης σ να µελλοντικ τε χος το Ε τ που θ ναφερθο µε στ π ς ν προσαρµ σετε λλες γραµµατοσειρ ς στ Ω Α τ πο χρειαζ µαστε µεσα ε ναι ν τ δοκιµάσετε κα ν µ ς πε τε τ ς ντυπώσεις κα µπειρίες σας Μ ξεχν τε τι ν προσφέρει α τ ς τ ς κάποιες δυνατ τητες κα χι κάποιες λλες, ε ναι γιατ α τ ς τυχε ν χουµε π ψιν µας κα χι τ ς λλες Μ χαρ θ ξετάσουµε κάθε παραπάνω δέα πο µπορε ν χετε, γι α τ µ διστάσετε ν πικοινωνήσετε µαζί µας, ν τ ν ναφέρετε στ ν λεκτρονικ λίστα το Ω, στ RPHJD#HQV1IU 9 9 Γι ν γίνετε µέλος τ ς λίστας, στέλνετε τ καθιερωµένο µήνυµα 68%6&5,%( 20(*$ στ ν διε θυνση OLVWVHUY#HQV1IU

20

21 Ε τυπον Τε χος ρ 2 Απρίλιος Γραµµατοσειρές TrueType και L A TEX2e Απ στολος Συρ πουλος και Αντώνης Τσολοµ της 28ης Οκτωβρίου Ξάνθη DSRVWROR#REHOL[1HH1GXWK1JU Πανεπιστήµιο Αιγαίου Τµήµα Μαθηµατικών Καρλ βασι, Σάµος DWVRO#LULV1PDWK1DHJHDQ1JU 1 Εισαγωγή Η λ ση στο πρ βληµα της δηµιουργίας εγγράφων µε τη χρήση του TEX και γραµµατοσειρών τ που TrueType είναι πολ σηµαντική Ο λ γος είναι οτι απ τη µία υπάρχουν ουσιαστικά χιλιάδες γραµµατοσειρές σ αυτή τη µορφή και απ την άλλη τι πολλές προσφέρονται δωρεάν Οι µέχρι τώρα λ σεις είναι ουσιαστικά οι εξής: 1 Μετατροπή της γραµµατοσειράς σε µορφή Type 1, πχ, µε το πρ γραµµα WWI5SIE, 2 Απ ευθείας χρήση της γραµµατοσειράς µε τη βοήθεια του προγράµµατος WWI5WIP αλλά και του προγράµµατος WWI5SN τα οποία παράγουν τις µετρικές τις γραµµατοσειράς καθώς και µία «εικ να» (bitmap) σε προκαθορισµένη ευκρίνεια, ή 3 Με την χρήση του προγράµµατος WWI5PI το οποίο µεταρέπει την γραµµατοσειρά TrueType σε γραµµατοσειρά Å Ì ÇÆÌ Αν και οι πρώτες δ ο µέθοδοι είναι πολ ελκυστικές, εντο τοις εµείς εδώ καταπιαν µαστε µε τη τρίτη µέθοδο κ ρια γιατι επιτρέπει γραµµατοσειρές που είναι προεγκατεστηµένες σε περιβάλλον Windows95/98/NT, να µετατρέπονται αµέσως Επειδή φυσικά µας ενδιαφέρουν οι ελληνικές γραµµατοσειρές, παρουσιάζουµε και µια σειρά απ απλά εργαλεία τα οποία επιτρέπουν τη χρήση των παραγώµενων γραµµατοσειρών µε το L A TEX και την ελληνική επιλογή του πακέτου babel Αντί να περιγράψουµε γενικά τη µέθοδο, παρουσιάζουµε τα βήµατα που ακολουθήσαµε για την δηµιουργία του πακέτου JUWLPHV, δηλαδή εν ς πακέτου που

22 18 Απ Συρ πουλος και Αντ Τσολοµ της αντικαθιστά τις γραµµατοσειρές του Claudio Beccari, µε την Times New Roman Greek ως την αντίστοιχη κανονική (roman) ελληνική γραµµατοσειρά, την Arial Greek ως την αντίστοιχη san serif ελληνική γραµµατοσειρά και την Courier Greek ως την αντίστοιχη τ που γραφοµηχανής (typewriter) ελληνική γραµµατοσειρά Το προγράµµα WWI5PI αποτελεί πνευµατική ιδιοκτησία του Oleg Motygin και διατίθεται απ τους κ µβους του CTAN 2 Προαπαιτο µενα και Προετοιµασία Για να µπορέσουµε να δηµιουργήσουµε τις γραµµατοσειρές έπρεπε να έχουµε στην διάθεση µας ένα υπολογιστή που χρησιµοποιο σε Windows 95/98 και επιπλέον να έχει εγκαταστηµένες τις γραµµατοσειρές που αναφέραµε Πιστε ουµε τι αυτ στην πατρίδα µας είναι η πιο απλή απαίτηση που µπορεί να έχει κανείς απ ένα απλ υπολογιστικ σ στηµα Στην συνέχεια εγκαταστήσαµε το πρ γραµµα WWI5PI Στην πραγµατικ τητα αυτ που πρέπει να γίνει είναι απλά η αποσυµπίεση του αρχείου WWI5PI1]LS και τίποτα άλλο Το πρ γραµµα τρέχει απλά µε το να γράψουµε το νοµα του σε ένα παράθυρο DOS Επειδή συνήθως οι γραµµατοσειρές τ που TrueType ακολουθο ν την κωδικοποίηση iso standard, ενώ η ελληνική επιλογή του babel την κωδικοποίηση LGR 1, θα έπρεπε να σχεδιάσουµε µια αντιστοιχία µετατροπής την οποία ονοµάσαµε OJU0WH[1HQF [αυτ που εµείς ονοµάζουµε αντιστοιχία µετατροπής ο σχεδιαστής του προγράµµατος WWI5PI το ονοµάζει κωδικοποίηση (encoding)] Το επ µενο βήµα ήταν απλ : η εκτέλεση του προγράµµατος Οταν εκτελο µε το πρ γραµµα WWI5PI, διαλέγουµε ως αντιστοιχία µετατροπής την OJU0WH[1HQF και κατ πιν την γραµµατοσειρά της αρεσκείας µας, την οποία θέλουµε να µετατρέψουµε σε γραµµατοσειρά Å Ì ÇÆÌ Προσέξτε να διαλέγετε πάντα την επιλογή Greek script, ταν θέλετε να µετατρέψετε ελληνική γραµµατοσειρά Να παρατηρήσουµε εδώ οτι στις γραµµατοσειρές Å Ì ÇÆÌ που δηµιουργο µε µε αυτ το τρ πο θα εµφανίζονται και τα ΐ και ΰ, δ ο χαρακτήρες που δεν εµφανίζονται στα γνωστά προγράµµατα των Windows, καθώς και η άνω τελεία Ας δο µε µως µερικές λεπτοµέριες που αφορο ν τη δηµιουργία των γραµµατοσειρών Για να έχουµε καλή ποι τητα στη χρήση των γραµµατοσειρών χρειαζ µαστε πολλά µεγέθη Οµως το αρχείο Å Ì ÇÆÌ που παράγει το πρ γραµµα είναι πολ µεγάλο Αν για παράδειγµα θέλαµε λα τα µεγέθη που απαιτεί το L A TEX θα χρειαζ µασταν µ νο για τα ελληνικά περίπου χώρο 10 MB! Για το λ γο αυτ δηµιουργο µε αρχεία Å Ì ÇÆÌ µ νο στα παρακάτω µεγέθη: 5, 8, 9, 10 και 1 Ελπίζουµε σ ντοµα να πάψει να είναι τοπική κωδικοποίηση, αφο συµφωνήσουµε για τις ποιες αλλαγές ή προσθήκες είναι απιθυµητές και κατ πιν κοινοποιήσουµε την απ φαση µας στην διεθνή κοιν τητα του TEX

23 Γραµµατοσειρές TrueType και L A TEX2e pt Απ αυτά µε µεγεθ νσεις µπορο µε να παράγουµε και τα υπ λοιπα µεγέθη που συνήθως απαιτο νται για απ το L A TEX Ενα άλλο θέµα είναι τα ον µατα µε τα οποία θα σώσουµε τις γραµµατοσειρές Å Ì ÇÆÌ Χρησιµοποιο µε την εξής σ µβαση Τα κανονικά Times New Roman Greek θα τα σώσουµε σε αρχεία µε γενικ νοµα JUWP;;1PI, που ;; είναι το µέγεθος της γραµµατοσειράς Τα πλάγια σε JUWPR;;1PI, τα έντονα σε JUWPE;;1PI και τα έντονα πλάγια σε JUWPER;;1PI Τα αντίστοιχα γενικά ον - µατα αρχείων για την γραµµατοσειρά Arial Greek είναι: JUDU;;1PI, JUDUR;;1PI, JUDUE;;1PI και JUDUER;;1PI Ενώ για την γραµµατοσειρά Courier Greek είναι JUFU;;1PI, JUFUR;;1PI, JUFUE;;1PI και JUFUER;;1PI Φυσικά κανείς θα πρέπει να δηµιουργήσει αρκετά αρχεία, για την ακρίβεια πέντε µεγέθη σε τέσσερες µορφές επί τρία, δηλαδή εξήντα (60) αρχεία! Επειδή οι γραµµατοσειρές µε την κωδικοποίηση LGR χρησιµοποιο ν πολλαπλά στοιχεία για το τονισµ των γραµµάτων, σχεδιάσαµε ένα ειδικ πίνακα πολλαπλών στοχείων για χρήση µε τις νέες γραµµατοσειρές Επειδή βέβαια είναι επίπονο να προσθέτει κανείς σε 60 αρχεία την εντολή LQSXW OJUOLJV1PI πριν απ το τελικ HQG των παραγ µενων αρχείων Å Ì ÇÆÌ, σχεδιάσαµε το πρ γραµµα LQOLJV το οποίο µπορεί να κάνει αµέσως αυτή τη δουλεία για ένα αρχείο Το πρ γραµµα είναι γραµµένο σε Perl, γλώσσα ευρ τατα διαδεµοµένη και δωρεάν διαθέσιµη για κάθε δυνατή υπολογιστική πλατφ ρµα (επισκεφθείτε το URL KWWS=22ZZZ1FSDQ1RUJ για περισσ τερες πληροφορίες) Τώρα πλέον οι γραµµατοσειρές είναι έτοιµες για να χρησιµοποιηθο ν µε το TEX Οµως για να χρησιµοποιηθο ν µε το L A TEX θα πρέπει να φτιάξουµε αρχεία ορισµο γραµµατοσειράς, τον σχεδιασµ των οποίων περιγράφουµε στην επ µενη εν τητα 3 Τα αρχεία ορισµο γραµµατοσειράς Ενα αρχείο ορισµο γραµµατοσειράς αποτελεί αναπ σπαστο κοµµάτι του λεγοµένου νέου µηχανισµο επιλογής γραµµατοσειρών (new font selection scheme) ή απλά NFSS του L A TEX 2ε Σ µφωνα µε το µηχανισµ κάθε γραµµατοσειρά ανήκει σε µία συγκεκριµένη κωδικοποίηση, οικογένεια και µορφή Για τον λ γο αυτ πρέπει πάντα να ορίζουµε την κωδικοποίηση, αλλά και στην συνέχεια την οικογένεια αλλά και τις διάφορες µορφές Οι γραµµατοσειρές του πακέτου JUWLPHV είναι κωδικοποιηµένες σ µφωνα µε την LGR Επειδή οι περισσ τερες ελληνικές γραµ- µατοσειρές τ που TrueType είναι µονοτονικές και επιπλέον οι γραµµατοσειρές αυτο του τ που δεν περιέχουν πίνακες πολλαπλών στοιχείων (ligature tables), οι παραγώµενες γραµµατοσειρές δεν έχουν ακριβώς την κωδικοποίηση LGR, αλλά

24 20 Απ Συρ πουλος και Αντ Τσολοµ της µε την βοήθεια εν ς πίνακα πολλαπλών στοιχείων φαίνεται στο χρήστη τι την έχουν Σ µφωνα µε το NFSS κάθε κωδικοποίηση µπορεί να περιέχει τρεις το λιγ τερο οικογένειες: γραµµατοσειρές αναλογικο µεγέθους µε πατο ρες, γραµ- µατοσειρές τ που γραφοµηχανής και γραµµατοσειρές χωρίς πατο ρες Στην περίπτωση µας οι γραµµατοσειρές µε πατο ρες είναι οι New Times Roman Greek, οι γραµµατοσειρές τ που γραφοµηχανής οι Courier Greek και οι γραµµατοσειρές χωρίς πατο ρες οι Arial Greek Κάθε οικογένεια γραµµατοσειρών έχει το δικ της ξεχωριστ αρχείο ορισµο γραµµατοσειράς Επειδή εµείς θέλαµε το πακέτο JUWLPHV να µπορεί να χρησιµοποιήται σε συνδυασµ µε το πακέτο WLPHV αναγκαστήκαµε να ακολουθήσουµε την ονοµατολογία του πακέτου αυτο Ετσι τα αρχεία για τις τρεις οικογένειες έχουν τα εξής ον µατα: /*5SWP1IG, /*5SFU1IG και /*5SKY1IG Προσέξτε τι ενώ το πακέτο WLPHV χρησιµοποιεί ως γραµµατοσειρά χωρίς πατο ρες την Helvetica, εµείς χρησιµοποιο µε την Arial Greek επειδή απλά είναι πιο συνηθισµένη η χρήση της στην πατρίδα µας Φυσικά αυτ µπορεί να δηµιουργήσει κάποιες παρεξηγήσεις, αλλά ο σκοπ ς αγιάζει τα µέσα! Οι συνήθεις µορφές που παρέχει µια τυπική γραµµατοσειρά τ που TrueType είναι οι εξής: ρθια, πλαγιαστή, έντονη, έντονη πλαγιαστή, ρθια υπογραµ- µισµένη, πλάγια υπογραµµισµένη, έντονη υπογραµµισµένη και πλάγια έντονη υπογραµµισµένη Οι υπογραµµισµένες µορφές χρησιµοποιο νται αντί των πλαγίων καλλιγραφικών (italics) Επειδή το L A TEX παρέχει µηχανισµ υπογράµµισης λέξεων, δεν προσφέρει τίποτα το ουσιαστικ η χρήση της υπογεγραµµένης µορφής Ετσι ουσιαστικά έχουµε µ νο τέσσερες µορφές Οι υπ λοιπες µορφές πως τα καπιταλάκια (caps and small caps) και οι πλάγιοι καλλιγραφικοί, κλπ, αντιστοιχίζονται στις υπάρχουσες γραµµατοσειρές, αν τυχ ν κάποιος χρήστης θελήσει να τις χρησιµοποιήσει 4 Το πακέτο JUWLPHV Ο κώδικας του πακέτου JUWLPHV είναι εξαιρετικά απλ ς ; απλά επανορίζει πια θα είναι η προκαθορισµένη γραµµατοσειρά µε πατο ρες, ποια η τ που γραφο- µηχανής και ποια χωρίς πατο ρες µέσ των αρχείων ορισµο γραµµατοσειρών Πρακάτω δίνουµε τον κώδικα που ουσιαστικά περιέχει το αρχείο JUWLPHV1VW\:?UHQHZFRPPDQG^?VIGHIDXOW`^SKY`?UHQHZFRPPDQG^?UPGHIDXOW`^SWP`?UHQHZFRPPDQG^?WWGHIDXOW`^SFU` Οπως γίνεται φανερ οδηγο µε το L A TEX στο να χρησιµοποιεί την οικογένεια LGRphv ως γραµµατοσειρά χωρίς πατο ρες, κλπ Επιπλέον, υπάρχουν και αρκετοί επανορισµοί εντολών, ώστε άνετα κανείς να χρησιµοποιεί τις διάφορες εντολές της ελληνικής επιλογής του πακέτου babel χωρίς προβλήµατα

25 Γραµµατοσειρές TrueType και L A TEX2e 21 Oi kerasièc j" anjðsoun kai fètoc, gia na tic qaroôn ta strafterˆ mˆtia, na tic murðsoun oi nèec aisj seic kai gia na stefan soun stilpnˆ mètwpa ki olìmaura kefˆlia Oi kerasièc ja karpðsoun kai fètoc, gia na drosðsoun diyasmèna qeðlh kai na stolðsoun rìdina aftiˆ kai kapelðna Menèlaoc Lountèmhc {Oi kerasièc j" anjðsoun kai fètoc} Ekdìseic Dwrikìc, Aj na, 1977 Oi kerasièc j" anjðsoun kai fètoc, gia na tic qaroôn ta strafterˆ mˆtia, na tic murðsoun oi nèec aisj seic kai gia na stefan soun stilpnˆ mètwpa ki olìmaura kefˆlia Oi kerasièc ja karpðsoun kai fètoc, gia na drosðsoun diyasmèna qeðlh kai na stolðsoun rìdina aftiˆ kai kapelðna Menèlaoc Lountèmhc {Oi kerasièc j" anjðsoun kai fètoc} Ekdìseic Dwrikìc, Aj na, 1977 Σχήµα 2: Παράδειγµα χρήσης του πακέτου JUWLPHV Το πακέτο JUWLPHV διατίθεται απ τους κ µβους του CTAN αλλά και απ τον κ µβο του Συλλ γου Ελλήνων Φίλων του TEX, είναι γραµµένο δε µε το σ στηµα GRF, δηλαδή το αντίστοιχο του λογοτεχνικο προγραµµατισµο για το L A TEX Για να διαβάσετε την τεκµηρίωση θα πρέπει να τροφοδοτήσετε το αρχείο JUWLPHV1GW[ στο L A TEX ενώ αν απλά θέλετε να πάρετε τα διάφορα αρχεία του πακέτου, θα πρέπει να τροφοδοτήσετε το αρχείο JUWLPHV1LQV είτε στο L A TEX είτε στο plain TEX Οι µετρικές των γραµµατοσειρών, δηλαδή τα αρχεία TFM, δεν συνοδε ουν το πακέτο, πως επίσης δεν περιλαµβάνονται και τα αρχεία Å Ì ÇÆÌ για λ γους που αναλ ονται στο παρακάτω URL: KWWS=22ZZZ1PLFURVRIW1FRP2W\SRJUDSK\2IDT2IDT;1KWP Μπορείτε να «κατεβάσετε» τις παραπάνω γραµµατοσειρές, καθώς και µερικές ακ µη, απ το URL: KWWS=22ZZZ1PLFURVRIW1FRP2W\SRJUDSK\2IRQWSDFN2GHIDXOW1KWP Τέλος το πακέτο συνοδέευται απ το πρ γραµµα LQOLJV αλλά και το αρχείο αντιστοιχίας µετατροπής OJU0WH[1HQF Παρακάτω δίνουµε ένα απ σπασµα κώδικα, το δε στοιχειοθετηµένο αποτέλεσµα φαίνεται στο σχήµα 2 σελίδας 21

26 22 Απ Συρ πουλος και Αντ Τσολοµ ùä ã1"/2äí# å% /àåë2!$à ã/ä 4í3!#/ èä/ à/ 3ä# %/"!+à ^?EIVHULHV ùä ã1"/2äí# å% /àåë2!$à ã/ä 4í3!#/ èä/ à/ 3ä# %/"!+à?hqg^grfxphqw` Προσέξτε τι η απ στροφος παράγεται απ το σ µβολο % και χι απ δ ο διαδοχικά * Επειδή αν χρησιµοποιήσουµε το πακέτο JUWLPHV σχεδ ν αυτοµάτως χρησι- µοποιο µε και το πακέτο WLPHV θα πρέπει να πο µε τι οι γραµµατοσειρές που παρέχει αυτ το πακέτο θα πρέπει να µεγεθυνθο ν κατά 1,2 φορές Για να γίνει αυτ θα πρέπει να αλλάξετε κάποια πράγµατα στα αρχεια 274SFU1IG, 274SKY1IG και 274SWP1IG 2 Συγκεκριµένα θα πρέπει να αλλάξετε κάθε εντολής της µορφής?'hfoduh)rqw6kdsh^274`^swp`^p`^q`^?0! SWPU:W`^` σε?'hfoduh)rqw6kdsh^274`^swp`^p`^q`^?0! V - >415@ SWPU:W`^` Ευελπιστο µε η προσπάθεια αυτή να δώσει την απαιτο µενη ώθηση ώστε πολ σ ντοµα να δηµιουργηθο ν και άλλα πακέτα που θα δίνουν στον έλληνα χρήστη του L A TEX τη δυνατ τητα να στοιχειοθετεί τα κείµενα του χι µ νο µε τις γραµµατοσειρές του Claudio Beccari αλλά και άλλες εξίσου καλές αν χι καλ τερες 2 Καλ βέβαια είναι οι αλλαγές αυτές να έχουν τοπικ χαρακτήρα, πχ, να γίνονται µ νο στο τρέχοντα κατάλογο εργασίας και χι στα αρχεία που βρίσκονται στο δένδρο του TEX

27 Ε τυπον Τε χος ρ 2 Απρίλιος εκαοκτ γραµµατοσειρ ς Τρουτάϊπ προτιµο ν τ Ω Γιάννης Χαραλάµπους κα Τζ ν Πλαίης Atelier Fluxus Virus 187, rue Nationale Lille, Γαλλία \DQQLV#IOX[XV0YLUXV1FRP School of Computer Science and Engineering University of New South Wales Sydney 2052, Α στραλία SODLFH#FVH1XQVZ1HGX1DX 1 Περ τίνος πρ κειται Στ ρθρο τους, Γραµµατοσειρ ς Τρουτάϊπ κα L A TEX 2ε, Απ στολος κα Αντώνης ε χονται τι σ ντοµα θ πάρξουν κι λλες γραµµατοσειρ ς γι το ς Ελληνες TEXνίτες Θ θελα ν παντήσω σ α τ τους τ ν ε χή, παρουσιάζοντας χι µία, λλ δεκαοκτ γραµµατοσειρές, πο µπορε τε ε τε ν «κατεβάσετε» κατ ε θε αν π τ ιαδίκτυο, ν γοράσετε στ ν Ελλάδα, ναντι ν ς σχετικ χαµηλο ποσο Κα πως πρ κειται γι γραµµατοσειρές κωδικοσελίδας WGL4, µπορε τε ν τ ς χρησιµοποιήσετε µ νο µ τ Ω 2 Ποι ς ε ναι α τ ς ο γραµµατοσειρ ς Πρ κειται γι δ ο διαφορετικ ς µάδες γραµµατοσειρ ν: 1 τ ς γραµµατοσειρές Τρουτάϊπ WGL4 τ ς πάρατης, τυποκτ νου κα κεφαλαιοκρατικ ς Μικροσ φτ, πο µπορε τε ν προµηθευτε τε δωρε ν π τ ν τ πο το ιαδικτ ου: KWWS=22ZZZ1PLFURVRIW1FRP2W\SRJUDSK\2IRQWSDFN2GHIDXOW1KWP Ο γραµµατοσειρ ς α τ ς λέγονται Ανδαλέ, Αριαλ, Μπο κµαν Παλιο Στ λ, Νέο Κουριέ, Τζώρτζια, Ιµπακτ, Ταχ µα, Νέο Τάϊµς Ρ µαν κα Βερντάνα

28 24 Γιάννης Χαραλάµπους κα Τζ ν Πλαίης 2 δε τερον, τ ς γραµµατοσειρές Τρουτάϊπ WGL4 τ ς Μπιτστρήµ, πο µπορε τε ν γοράσετε π τ ν τ πο ιαδικτ ου τ ς ταιρείας Ματζέντα, στ ν Αθήνα: KWWS=22ZZZ1PDJHQWD1JU2JU2IRQWV2JUBXQLFRGHBIRQWVB41KWP Πρ κειται γι τ «Unicode Pack 1» 1 Ο γραµµατοσειρ ς α τ ς λέγονται Ντ τς 801 (παραλλαγ τ ς Τάϊµς), Μπάσκερβιλ, Π στερ Μποντ νι, Ζυρίχη (παραλλαγ τ ς Ελβέτικα), Κουριέ 10 Στιγµ ν, Μονοσπέϊς 821, Αντ Λιµπ, Οζ Χάντικραφτ κα Κιάντι Ολες περιέχουν χαρακτ ρες λληνικο ς ( λλ µονοτονικο ς µ νο), λατινικο ς (γι λες τ ς γλ σσες τ ς δυτικ ς κα νατολικ ς Ε ρώπης) κα κυριλλικο ς (γι Ρωσσικά, Ο κρανικά, Βουλγαρικά, Σερβικά κα Σλαβοµακεδονικά), κα ρισµένα πικτογράµµατα: ƒ Ž, Στ τέλος α το το ρθρου θ βρε τε παραδείγµατα λων α τ ν τ ν γραµ- µατοσειρ ν, κα γι τ τρία λφάβητα 3 Π ς ν χρησιµοποιήσετε α τ ς τ ς γραµµατοσειρές Οπως κάθε λλη γραµµατοσειρά L A TEX 2ε : µέσω το NFSS (New Font Selection Scheme) Αν πχ σ ς ρέσουν τ ταλικ κρασι κα θέλετε τ κείµεν σας ν στοιχειοθετηθε µ Κιάντι, φτάνει ν ζητήσετε στ ν πρ λογο το γγράφου L A TEX ο κογένεια α τ ν γίνει βασικ ο κογένεια:?ghi?upghidxow^fkldqwl` Αν πάλι ε ναι µ νο να µικρ π σπασµα πο θέλετε ν στοιχειοθετήσετε µ Κιάντι, τ τε µπορε τε ν τ ζητήσετε µέσω τ ς ντολ ς:?irqwidplo\^fkldqwl`?vhohfwirqw Βέβαια πάρχουν κάποιες προϋποθέσεις: 1 ν χρησιµοποιε τε Ω 2 ν χετε γκαταστήσει τ ρχε α µετρικ ν τ ν γραµµατοσειρ ν 3 ν χετε γκαταστήσει τ ς διες τ ς γραµµατοσειρ ς 4 ν ζητήσετε στ ν πρ λογο το ρχείου σας τ ν χρήση το πακέτου RPHJD κδοσης 1ης Ιουνίου 1999 µεταγενέστερης µέσω τ ς ντολ ς 1 Τ «Unicode Pack 2» τ ς διας ταιρείας παρουσιάζει πολ λιγ τερο νδιαφέρον ( ποτελε ται π κάποιες µ λλον ποτυχηµένες πολυτονικ ς γραµµατοσειρές)

29 εκαοκτ γραµµατοσειρ ς Τρουτάϊπ προτιµο ν τ Ω Γι ν γκαταστήσετε τ ς γραµµατοσειρ ς θ χρειασθε τε κα ρισµένα κοιν χρηστα προγράµµατα: Πέρλ, Γκοστσκρίπτ Α τ πάρχουν σ ποιοδήποτε κδοση το Λινο ξ κα µπορε τε ε κολα ν τ προµηθευτε τε γι λα τ λλα γνωστ λειτουργικ συστήµατα 4 Π ς ν γκαταστήσετε τ ς γραµµατοσειρ ς κα τ ρχε α µετρικ ν τους 41 Ο γραµµατοσειρ ς Ε ναι λυπηρ, λλ γι λ γους πνευµατικ ν δικαιωµάτων µ ς παγορε εται ν ποθηκε σουµε τ ς γραµµατοσειρ ς Μικροσ φτ µήτε σ λλο τ πο στ δίκτυο, µήτε π λλη µορφή Θ πρέπει λοιπ ν ν τ ς «κατεβάσετε» κατ ε θε αν π τ ν Μικροσ φτ, στ διε θυνση πο δώσαµε πι πάνω Κάντε το, κ µα κι ν πιστε ετε τι τ ς χετε κι λας στ σ στηµά σας: γίνονται συχν νανεώσεις, κα ο κάπως παλαι τερες γραµµατοσειρ ς δ ν χουν ρισµένα σ µβολα, πως πχ τ σ µβολο το Ε ρώ Οσο γι τ ς γραµµατοσειρ ς Μπιτστρήµ, πρέπει ν τ ς παραγγείλετε π τ ν Ματζέντα Ε τυχ ς τ χρηµατικ ποσ δ ν ε ναι πολ σηµαντικ ( σο δέκα τε χη το περιοδικο Τ παιδί µου κα γώ) κα ο περισσ τερες π α τ ς τ ς γραµµατοσειρ ς τ ξίζουν Ας ποθέσουµε τώρα τι χετε τ ς γραµµατοσειρές, δηλαδ τ ρχε α -177) Πρέπει ν τ τ ς µετατρέψουµε σ Ποστσκρίπτ τ που 42, κ βοντάς τις ταυτ χρονα σ κοµµάτια τ ν 256 χαρακτήρων Θα χρησιµοποιήσουµε µεταξ λλων να πολ ποτελεσµατικ ργαλε ο, πο λέγεται WWI5SV1SV Τ WWI5SV1SV θ τ βρε τε στ ν διαδικτυακ τ πο το Ω: IWS=22IWS1HQV1IU2SXE2WH[2\DQQLV2RPHJD2ZJO70WWI0IRQWV2WRROV1WDU1J] Οπως ε παµε, θ χρειασθο µε πίσης τ προγράµµατα Π ρλ κα Γκοστσκρίπτ Αν δ ν χετε α τ τ δ ο προγράµµατα µπορε τε ν τ βρε τε στ ς ξε ς διευθ νσεις: KWWS=22ZZZ1SHUO1FRP KWWS=22ZZZ1FV1ZLVF1HGX2aJKRVW2LQGH[1KWPO Αλλη µι φορ σ ς συµβουλέυω ν προµηθευτε τε τ ς τελευτα ες κδ σεις Εγραψα να πρ γραµµα Π ρλ γι ν διευκολ νω τ ν γκατάσταση α τ ν τ ν γραµµατοσειρ ν Τ πρ γραµµα α τ λέγεται SURFHVV0ZJO70WWI1SO Θ τ βρε τε στ ν διο διαδικτυακ τ πο το Ω Αντιγρ ψτε το στ ν διο κατάλογο µ

30 26 Γιάννης Χαραλάµπους κα Τζ ν Πλαίης τ ς γραµµατοσειρ ς TTF κα µ τ WWI5SV1SV (κα τ λλα ρχε α πο τ συνοδε ουν: JVBWWI1SV, SI5DIP1SV, ZJO70ELWVWUHDP1FIJ, ZJO70PLFURVRIW1FIJ) Ανοίξτε τώρα τ ρχε ο SURFHVV0ZJO70WWI1SO, πάνω-πάνω θ βρε τε τ ς κ λουθες γραµµ ς: ':+(5(B$5(B<285B3)$B),/(6 %2KRPH2\DQQLV2WH[PI2IRQWV2SIE%> ':+(5(B$5(B<285B7)0B),/(6 %2KRPH2\DQQLV2WH[PI2IRQWV2WIP%> ':+(5(B$5(B<285B2)0B),/(6 %2KRPH2\DQQLV2WH[PI2IRQWV2RIP%> ':+(5(B$5(B<285B29)B),/(6 %2KRPH2\DQQLV2WH[PI2IRQWV2RYI%> Στ θέση τ ν 2KRPH2\DQQLV2WH[PI2IRQWV2SIE κλπ πρέπει ν βάλετε το ς πλήρεις καταλ γους που τ σ στηµά σας ποθηκε ει τ ρχε α τ που PFA, TFM, OFM κα OVF Αν δ ν το ς ξέρετε, κάντε µία ρευνα το τ που ILQG 2 0QDPH %RPVHOD1SIE% 0SULQW ILQG 2 0QDPH %RPVHOD1WIP% 0SULQW ILQG 2 0QDPH %RPOJF1RYI% 0SULQW ILQG 2 0QDPH %RPOJF1RIP% 0SULQW κα πλ ς ντιγρ ψτε να π τ ποτελέσµατα Αν α τ τ ρχε α δ ν πάρχουν στ σ στηµά σας, τ τε πλο στατα δ ν χετε τ Ω κα ε ναι καιρ ς ν τ γκαταστήσετε Σιγουρευτε τε λοιπ ν τι τ ρχε α TTF βρίσκονται στ ν διο κατάλογο µ τ SURFHVV0ZJO70WWI1SO κα κτελέστε τ ν κ λουθη ντολή: SHUO SURFHVV0ZJO70WWI1SO 0SIDRQO\ 0PLFURVRIW -1WWI άν, κα µ νο ν πρ κειται γι γραµµατοσειρ ς Μικροσ φτ, SHUO SURFHVV0ZJO70WWI1SO 0SIDRQO\ 0ELWVWUHDP -1WWI ν πρ κειται γι γραµµατοσειρ ς Μπιτστρήµ 2 Τ πρ γραµµα θ φτιάξει τ ρχε α PFA (PostScript) πο χρειάζεσθε κα θ τ βάλει στο ς καταλ γους πο πιλέξατε Γι α τ ς τ ς συγκεκριµένες γραµµατοσειρές, σ ς χω τοιµάσει λα τ π λοιπα παραίτητα ρχε α (βλέπε παρακάτω) κα δ ν χρειάζεται παρ ν τ «κατεβάσετε» κα ν τ γκαταστήσετε στ σ στηµά σας µ πλ ντιγραφή Αν χετε λλες γραµµατοσειρ ς Τρουτάϊπ WGL4, τ τε τ πρ γραµµα α τ θ σ ς βοηθήσει ν τ ς γκαταστήσετε Θ τ χρησιµοποιήσετε µ τ ν διο τρ πο, χωρ ς τ ν πιλογ γραµµ ς ντολ ν 0SIDRQO\ Θ χρειασθε µετ ν γράψετε κα τ ντίστοιχα ρχε α -1IG (προσδιορισµ ς ο κογενείας γραµµατοσειρ ν γι τ NFSS) 2 Η κοιν λογικ λέει τι φο πρ κειται κα στ ς δ ο περιπτώσεις γι γραµµατοσειρ ς WGL4, θ πρεπε ν χουν τ ν δια κωδικοσελίδα Στ ν πληροφορική µως κοιν λογικ δ ν φαρµ ζεται κα ο γραµµατοσειρ ς τ ν δ ο ταιρει ν διαφέρουν στ ν µατα τ ν χαρακτήρων: τ «ά» ε ναι DOSKDDFXWH γι το ς µέν, DOSKDWRQRV γι το ς δέ τ ε ναι ORQJV γι το ς µέν, VORQJ γι το ς δέ, κα ο τω καθ ξ ς

31 εκαοκτ γραµµατοσειρ ς Τρουτάϊπ προτιµο ν τ Ω Τ ρχε α µετρικ ν Πρέπει ν «κατεβάσετε» π τ τ πο το ιαδικτ ου IWS=22IWS1HQV1IU2SXE2WH[2\DQQLV2RPHJD2ZJO70WWI0IRQWV τ συµπιεσµένο ρχε ο PHWULFV1WDU1J] Θ βρε τε µέσα πέντε καταλ γους πο ντιστοιχο ν σ πέντε τ πους ρχείων: TFM περιέχει τ ς µετρικ ς τ ν «πραγµατικ ν» γραµµατοσειρ ν PostScript Πρέπει ν βάλετε α τ τ ρχε α µαζ µ τ λλα ρχε α TFM το συστήµατ ς σας OVF περιέχει τ ς µετρικ ς τ ν ν δυνάµει γραµµατοσειρ ν Ω Πρέπει ν βάλετε α τ τ ρχε α µαζ µ τ λλα ρχε α OVF το συστήµατ ς σας OFM περιέχει πίσης µετρικ ς ν δυνάµει γραµµατοσειρ ν Ω Πρέπει ν βάλετε α τ τ ρχε α µαζ µ τ λλα ρχε α OFM το συστήµατ ς σας FD περιέχει τ ρχε α προσδιορισµο ο κογενείας γραµµατοσειρ ν γι τ NFSS Βάλτε τα κάπου που τ Ω θ τ βρε MAP περιέχει να ρχε ο χαρακτηριστικ ν γι τ RGYLSV Στ ρχε ο α τ πάρχει µία γραµµ γι κάθε γραµµατοσειρ Ποστσκρίπτ, πχ: YHUGDQD3 9HUGDQD3?YHUGDQD31SID Η πρώτη λέξη ε ναι τ νοµα το ρχείου TEX, τ δε τερο ε ναι τ νοµα τ ς γραµµατοσειρ ς PostScript πο θα φτιάξουµε, τ τρίτο ε ναι τ νοµα το ρχείου PFA (PostScript Font ASCII) πο περιέχει α τ τ ν γραµµατοσειρά Πρέπει τ odvips ν ε ναι καν ν βρε α τ τ ρχε ο Αν δε τε τι δ ν τ βρίσκει, προσθέστε τ ν πλήρη κατάλογο, πχ YHUGDQD3 9HUGDQD3?2KRPH2\DQQLV2WH[PI2IRQWV2SIE2YHUGDQD31SID Τ περιεχ µενο α το το ρχείου πρέπει ν προστεθε στ ρχε ο SV0 IRQWV1PDS το συστήµατ ς σας, γι ν ξέρει τ RGYLSV πο ν βρε α τ ς τ ς γραµµατοσειρές 5 Τί προσφέρουν α τ ς ο γραµµατοσειρές Φυσικ δ ν πρ κειται γι τυπογραφικ ριστουργήµατα (ο τε Μπιτστρήµ, ο τε Μικροσ φτ δ ν φηµίζονται γι τ ς γραµµατοσειρές τους), λλ ο γραµ- µατοσειρές α τ ς ε ναι ρκετά σορροπηµένες, κα µπορο ν ν ποδειχθο ν πρακτικές Τ µεγάλο τους προσ ν ε ναι τι περιέχουν µεγάλο ριθµ χαρακτήρων

32 28 Γιάννης Χαραλάµπους κα Τζ ν Πλαίης Ετσι, µ τ ν δια γραµµατοσειρ µπορε τε ν γράψετε σ πολλ ς γλ σσες χωρ ς τ κείµενο ν χάσει τ ν µοιογένειά του Παρακάτω θ βρε τε ναν πίνακα τ ν χαρακτήρων πο περιέχονται σ λες α τ ς τ ς γραµµατοσειρές (τ παράδειγµα πο πήραµε ε ναι γραµµατοσειρ Μπο κµαν Παλιο Στ λ τ ς Μπιστρήµ) Ο ριθµο π κάτω π το ς χαρακτ ρες ε ναι ο δεκαεξαδικ ς θέσεις τ ν χαρακτήρων στ κωδικοσελίδα Γιο νικοντ Ας σηµειωθε τι ρισµένοι χαρακτ ρες δ ν πάρχουν στ ν πρωτ τυπη γραµµατοσειρ Τρουτάϊπ, λλ συνετέθηκαν µέσω τ ς ν δυνάµει γραµµατοσειρ ς το Ω $ % & ' ( ) * +, - / : 335; 335< 335$ 335% 335& 335' 335( 335) : ; < = >?! " : 336; 336< 336$ 336% 336& 336' 336( 336) # $ % & ' ( ) * +, - / : 337; 337< 337$ 337% 337& 337' 337( 337) : ; < = A B : 338; 338< 338$ 338% 338& 338' 338( 338) C D E F G H I J K L M N O P Q R : 339; 339< 339$ 339% 339& 339' 339( 339) S T U V W X Y Z [ \ ] ^ _ ` a 33:3 33:4 33:5 33:6 33:7 33:8 33:9 33:: 33:; 33:< 33:$ 33:% 33:& 33:' 33:( 33:) a & ' ( ) ^? ` A B 33;3 33;4 33;5 33;6 33;7 33;8 33;9 33;: 33;; 33;< 33;$ 33;% 33;& 33;' 33;( 33;) ½ è Ž 0 Š " 33$3 33$4 33$5 33$6 33$7 33$8 33$9 33$: 33$; 33$< 33$$ 33$% 33$& 33$' 33$( 33$) ƒ ò ó ˆ # Þ ñ ž ª õ ô ö 33%3 33%4 33%5 33%6 33%7 33%8 33%9 33%: 33%; 33%< 33%$ 33%% 33%& 33%' 33%( 33%) É Ç b c d Ë e È Ê Ï Ì Í Î 33&3 33&4 33&5 33&6 33&7 33&8 33&9 33&: 33&; 33&< 33&$ 33&% 33&& 33&' 33&( 33&) é f Ó Ð Ñ g ð Ö Ô Õ h ë í 33'3 33'4 33'5 33'6 33'7 33'8 33'9 33': 33'; 33'< 33'$ 33'% 33'& 33'' 33'( 33') j i k m l n o q p r s u t v w 33(3 33(4 33(5 33(6 33(7 33(8 33(9 33(: 33(; 33(< 33($ 33(% 33(& 33(' 33(( 33()

33 εκαοκτ γραµµατοσειρ ς Τρουτάϊπ προτιµο ν τ Ω 29 ê 33)3 x 33)4 z 33)5 y 33)6 { 33)7 } 33)8 33)9 33): 33); 33)< ~ 33)$ 33)% 33)& ì 33)' î 33)( º 33)) R 3433 S 3434 % 3435 & 3436 ' 3437 ( 3438 ý 3439 þ 343: T 343; U 343< V 343$ W 343% ÿ 343& 343' ) 343( * 343) ! 3444 X 3445 Y 3446 Z 3447 [ 3448 \ 3449 ] 344:, 344; - 344< 344$ / 344% ^ 344& _ 344' ø 344( ù 344) ` 3453 a 3454 b 3455 c 3456 d 3457 e 3458 f 3459 g 345: h 345; i 345< j 345$ k 345% l 345& m 345' n 345( o 345) ú p 3467 q 3468 r 3469 s 346: t 346; 2 346< 3 346$ u 346% v 346& 4 346' 5 346( 6 346) â 3474 ã w 3478 x 3479 : 347: ; 347; < 347< y 347$ z 347% { 347& 347' } 347( ~ 347) = 3483 > ± 3486? :! 348; " 348< # 348$ $ 348% 348& 348' û 348( ü 348) ä 3493 å 3494 % 3495 & 3496 ' 3497 ( 3498 ƒ : 349; 349< 349$ ˆ 349% 349& Š 349' ) 349( * 349) + 34:3, 34:4 34:5 Œ 34:6 34:7 Ž 34:8 34:9 34::» 34:; - 34:< 34:$ / 34:% 0 34:& æ 34:' ç 34:( 34:) é 34;< 34<5 á$ 34&' ád 34&( á, 34&) á 34'3 á2 34'4 ár 34'5 á8 34'6 áx 34'7 Ž"8 34'8 Ž"X 34'9 Ž8 34': ŽX 34'; Žá 8 34'< ŽáX 34'$ ŽC 8 34'% ŽCX 34'& Ž"$ 34'( Ž"D 34') " 34(5 " 34(6 á* 34(9 áj 34(: á 34(; án 34(< à2 34($ àr 34(% * 34)7 J 34)8 34)$ 34)% 34)& 34)' 34)( 34)) II 3553 À 3554 Á 3555 IÀ 3556 IÁ 3557 Io 3558 IIo 3559 Iã 355: IIã 355; IM 355< IIM 355$ ÀM 355% IÀM 355& 355' L 355( O 355) L 3563 O 3564 VW 3565 FW 3566 ŽD 3567 ŽH 3568 Ž 3569 ŽR 356: ŽX 356; Ž\ 356< Ø 35&9 á 35&: Û 35'; Ü 35'< Ý 35'$ à 35'% Ù 35'& ß 35'' C Ø 3635 Ù 3636 Ú 3637 " 3638 Û 3639 Ž 363; Ý 363$ Þ 365: à 365; B 3665 : :7 36;7 36;8 š 36;9 36;: œ 36;; 36;< ž 36;$ Ÿ 36;& 36;( 36;) 36<3 36<4 36<5 36<6 36<7 36<8 36<9 36<: ª 36<; «36<< 36<$ 36<% 36<& 36<' 36<( ± 36<) ² 36$3 ³ 36$4

34 30 Γιάννης Χαραλάµπους κα Τζ ν Πλαίης 36$6 µ 36$7 36$8 36$9 36$: ¹ 36$; Ÿ 36$<» 36$$ ¼ 36$% ½ 36$& ¾ 36$' 36$( À 36$) Á 36%3  36%4 à 36%5 Ä 36%6 Å 36%7 Æ 36%8 Ç 36%9 È 36%: É 36%; Ê 36%< Ë 36%$ Ì 36%% 36%& Î 36%' Ï 36%( Ð 36%) Ñ 36&3 Ò 36&4 Ó 36&5 Ô 36&6 Õ 36&7 Ö 36&8 36&9 Ø 36&: Ù 36&; Ú 36&< Û 36&$ Ü 36&% Ý 36&& Þ 36&' ß 36&( M 36)6 Ë 3733 à 3734 á 3735 â 3736 ã 3737 ä 3738 å 3739 æ 373: ç 373; è 373< é 373$ ê 373% ë 373& Cö 373' ì 373( í 373) î 3743 ï 3744 ð 3745 ñ 3746 ò 3747 ó 3748 ô 3749 õ 374: ö 374; 374< ø 374$ ù 374% ú 374& û 374' ü 374( ý 374) þ 3753 ÿ 3754 ÿ 3755 þ 3756 ý 3757 ü 3758 û 3759 ú 375: ù 375; ø 375< 375$ ö 375% õ 375& ô 375' ó 375( ò 375) ñ 3763 ð 3764 ï 3765 î 3766 í 3767 ì 3768 ë 3769 ê 376: é 376; è 376< ç 376$ æ 376% å 376& ä 376' ã 376( â 376) á 3773 à ! 3776 " 3777 # 3778 $ 3779 % 377: & 377; ' 377< ( 377$ ) 377% * 377& + 377', 377( - 377) q / : 5 378; 6 378< 7 378$ 8 378% 9 378& Cé 378' : 378( ; 378) < 37<3 = 37<4 37'7 37'8 Þ& 393; ÞF 393< Þ' 3943 ÞG 3944 ÚC( 3947 ÚCH 3948 Ú( 3949 ÚH 394: ÞÛ& 394& ÞÛF 394' Ú* 3953 ÚJ 3954 Ž ŽK 395: Þ+ 395; ÞK 395< Ž, 395( Ž 395) 3963 N ( P 396) Ù2 397& ÙR 397' ÙŽ 2 397( ÙŽR 397) ÚC ÚCR 3984 Ú ÚR S ; U 398< Ù8 39:; ÙX 39:< ÚŽ8 39:$ ÚŽX 39:% Ù9 39:& ÙY 39:' > 39;3? 39;5 A 39;6 B 39;7 C 39;8 Ž; 39;& Ž[ 39;' Ø= 39<3 Ø] 39<4 ŽW 39<: ÝZ 39<; Ý\ 39<< Ù( 39%& ÙH 39%' D 39)5 E 39)6 Ù< 39); Ù\ 39)< ² 5346 ³ 5347 F 5348 : 534: 534; 534< Ä 534$ G 534% 534& µ 534' Å 534( 5353  «5359 Æ 5363 ; 5365 < 5366 ;;; 5367 = 536& " 536( ¼ 5377 ; $6? 5438 A 5446 J 5449 Œ 5455 º 5459 K 545( L 548% M 548& N 548' O 548( B 54<3 C 54<4 D 54<5 E 54<6 F 54<7 G 54<8 H 54$; š 553) 5544 ï 5545 ¼ 5548 à 554< 554$

35 εκαοκτ γραµµατοσειρ ς Τρουτάϊπ προτιµο ν τ Ω 31 I J œ K P Q R S T U V 554( 554) 555< 555% 557; & W X Y Z [ \ ] ^ _ ` a b c d e f ; 584& & & : g h i j k l m n o p q r s t u v 588; 588< 588$ 588% 588& 588' 588( 588) : w x y z { } ~ ƒ L M 589; 589< 589$ 589% 589& 58;3 58;7 58;; 58;& 58<3 58<4 58<5 58<6 58$3 58$4 58$$ N ˆ ¹ Š O Œ P Ž 58$% 58$& 58%5 58%$ 58%& 58&7 58&$ 58&% 58&) 58'; 58'< 58(9 596$ 596% 596& Πο θ βρ παραδείγµατα α τ ν τ ν γραµµατοσειρ ν; Εδ Θ στοιχειοθετήσουµε τ διο κείµενο ( λληνικά 3, γαλλικά, πολωνικά, ρωσσικά) σ λες τ ς γραµµατοσειρ ς πο ναφέραµε Γι ν µή βαρ νουµε περβολικ τ ρχε ο α το το ρθρου, θ δώσουµε µ νο µία ποικιλία κάθε γραµµατοσειρ ς κα θ ναφέρουµε πλ ς τ ς λλες ποικιλίες πο πάρχουν Bitstream Ad Lib ν πάρχει σ λλες ποικιλίες Ονοµασία NFSS: DGOLE ú *!+ 1ë2/ä > õ!à ",3æ21! %'"!4+â/ã/#1 ú$3*# 01à / î0 à3æ211 ü!àî%/ ã+3/ 1 è+"' 3!$ 3æà *âæ!$ 21!ââí# á1"äí# /ã*á/ ãî àäç11 ô3/à /ã*á/ èã"1áä2áíà/ à3!$éî"ä// áîà3"1# 10 2áíà1#/ ä! ã1ä 32/à3ì"ä/ 23æáíà/1 üä/ áä2!0äî4/àæ!áë%âæ â/àä0,à3/à / * îà'!$ á+"äç1 ãî à/ ã/ä $è"/2ë/1 & HWDLW CD 0HJDUD/ IDXERXUJ GH &DUWKDJH/ GDQV OHV MDGLQV G +DPLOFDU1 /HV VROGDWV TX LO DYDLW FRPPDQGHV HQ 6LFLOH VH GRQQDLHQW XQ JUDQG IHVWLQ SRXU FHOHEUHU OH MRXU DQQLYHUVDLUH GH OD EDWDLOOH G eu\[1 6]F]H0 JROQ& ]DOHW& 7(;X MHVW PR]OLZRVF âdwzhjr ]DSLVX Z]RURZ1 <f[^i0 lefihhvd rcm[m`fw $ Jk`_lm[]fz`g ][g knei]i_lm]i ji lclm`g` 7(; hi]id lclm`g` h[\ik[/ jk`_h[bh[r`hhid _fz lib_[hcz ek[0 lc]vp ehc^ c ili\`hhi _fz ehc^/ eimikv` li_`ka[m ghi^i g[m`0 g[mcec1 3 Απ τ βιβλίο Εξοδος το γαπηµένου µου καθηγητ κα φίλου Βασίλη Μπατζ γλου, κδ σεις ωδεκάτη Ωρα, 1965 Τ βιβλίο φυσικ ε ναι γραµµένο πολυτονικά τ µετέτρεψα σ µονοτονικ µ νο γι τ ς νάγκες το παραδείγµατος

36 32 Γιάννης Χαραλάµπους κα Τζ ν Πλαίης Bitstream Baskerville Υπάρχει πίσης σ πλάγια, µα ρα κα πλάγια µα ρα Ονοµασία NFSS: EDVNHEW ù ) * 0ì1å > ö á!+2ç10 $&! 3*ãä"1 ù#2)" /0á ïá2ç101 ý 0 áï$ ä*2à0 é*!& 2 # 2çá )ãç # 10 ããî" â0!åî" ä)â äï áåè01 ó2á ä)â éä!0âå1âîá á2 #êï!å/ âïá2!0" 01âîá0"/ å ä0å 21á2í!å 12ç0 âîá1 ýå âå1 /åï3áç âì$ãç ãáå+á2á ) ïá& # â*!åè0 äï á äå #é!1ì1 & HWDLW CD 0HJDUD/ IDXERXUJ GH &DUWKDJH/ GDQV OHV MDGLQV G +D0 PLOFDU1 /HV VROGDWV TX LO DYDLW FRPPDQGHV HQ 6LFLOH VH GRQQDLHQW XQ JUDQG IHVWLQ SRXU FHOHEUHU OH MRXU DQQLYHUVDLUH GH OD EDWDLOOH G eu\[1 6]F]HJROQ% ]D0 OHW% 7(;X MHVW PR]OLZRVF ádwzhjr ]DSLVX Z]RURZ1 ;ez]hkdehgguc qblzl_ev $ Ij_^klZ\ey_f \Zf jmdh\h^kl\h ih kbkl_f_ 7(; gh\hc kbkl_f_ gz[hjz/ ij_^gzagzq_gghc ^ey kha^zgby djzkb\uo dgb] b hkh[_ggh ^ey dgb]/ dh0 lhju_ kh^_j`zl fgh]h fzl_fzlbdb1 Bitstream Chianti Υπάρχει πίσης σ πλάγια, µα ρα κα πλάγια µα ρα Ονοµασία NFSS: FKL0 DQWL ú *!+ 1ë2/ä > õ!à ",3æ21! %'"!4+â/ã/#1 ú$3*# 01à / îà3æ211 ü!0 àî%/ ã+3/ 1 è+"' 3!$ 3æà *âæ!$ 21!ââí# á1"äí# /ã*á/ ãî àäç11 ô3/à /ã*á/ èã"1áä2áíà/ à3!$éî"ä// áîà3"1# 12áíà1#/ ä! ã1ä 32/à3ì"ä/ 23æ0 áíà/1 üä/ áä2!0äî4/àæ!áë%âæ â/àä,à3/à / * îà'!$ á+"äç1 ãî à/ ã/ä $è"/2ë/1 & HWDLW CD 0HJDUD/ IDXERXUJ GH &DUWKDJH/ GDQV OHV MDGLQV G +DPLOFDU1 /HV VROGDWV TX LO DYDLW FRPPDQGHV HQ 6LFLOH VH GRQQDLHQW XQ JUDQG IHVWLQ SRXU FHOHEUHU OH MRXU DQQLYHUVDLUH GH OD EDWDLOOH G eu\[1 6]F]HJROQ& ]DOHW& 7 ( ;X MHVW PR0 ]OLZRVF âdwzhjr ]DSLVX Z]RURZ1 <f[^ilefihhvd rcm[m`fw $ Jk`_lm[]fz`g ][g knei]i_lm]i ji lclm`g` 7 ( ; hi]id lclm`g` h[\ik[/ jk`_h[bh[r`hhid _fz lib_[hcz ek[lc]vp ehc^ c ili\`hhi _fz ehc^/ eimikv` li_`ka[m ghi^i g[0 m`g[mcec1 Bitstream Courier 10 Pitch Υπάρχει πίσης σ πλάγια, µα ρα κα πλάγια µα ρα Ονοµασία NFSS: FRXULHUEW ú *!+ 1ë2/ä > õ!à ",3æ21! %'"!4+â/ã/#1 ú$3*# 01à / îà3æ211 ü!àî%/ ã+3/ 1 è+"' 3!$ 3æà *âæ!$ 21!ââí# á1"äí# /ã*á/ ãî àäç11 ô3/à /ã*á/ èã"1áä2áíà/ à3!$éî"ä// áîà3"1# 12áíà1#/ ä! ã1ä 32/à3ì"ä/ 23æáíà/1 üä/ áä2!0 0äî4/àæ!áë%âæ â/àä,à3/à / * îà'!$ á+"äç1 ãî à/ ã/ä $è"/2ë/1 & HWDLW CD 0HJDUD/ IDXERXUJ GH &DUWKDJH/ GDQV OHV

37 εκαοκτ γραµµατοσειρ ς Τρουτάϊπ προτιµο ν τ Ω 33 MDGLQV G +DPLOFDU1 /HV VROGDWV TX LO DYDLW FRPPDQGHV HQ 6LFLOH VH GRQQDLHQW XQ JUDQG IHVWLQ SRXU FHOHEUHU OH MRXU DQQLYHUVDLUH GH OD EDWDLOOH G eu\[1 6]F]HJROQ& ]DOHW& 7(;X MHVW PR]OLZRVF âdwzhjr ]DSLVX Z]RURZ1 <f[^ilefihhvd rcm[m`fw $ Jk`_lm[]fz`g ][g knei]i_lm]i ji lclm`g` 7(; hi]id lclm`g` h[\ik[/ jk`_h[bh[r`hhid _fz lib_[hcz ek[0 lc]vp ehc^ c ili\`hhi _fz ehc^/ eimikv` li_`ka[m ghi^i g[m`g[mcec1 Bitstream Dutch 801 Υπάρχει πίσης σ πλάγια, µα ρα κα πλάγια µα ρα Ονοµασία NFSS: GXWFK ú *!+ 1ë2/ä > õ!à ",3æ21! %'"!4+â/ã/#1 ú$3*# 01à / îà3æ211 ü!àî%/ ã+3/ 1 è+"' 3!$ 3æà *âæ!$ 21!ââí# á1"äí# /ã*á/ ãî àäç11 ô3/à /ã*á/ èã"1áä2áíà/ à3!$éî"ä// áîà3"1# 12áíà1#/ ä! ã1ä 32/à3ì"ä/ 23æáíà/1 üä/ áä0 2!0äî4/àæ!áë%âæ â/àä,à3/à / * îà'!$ á+"äç1 ãî à/ ã/ä $è"/2ë/1 & HWDLW CD 0HJDUD/ IDXERXUJ GH &DUWKDJH/ GDQV OHV MDGLQV G +DPLOFDU1 /HV VROGDWV TX LO DYDLW FRPPDQGHV HQ 6LFLOH VH GRQQDLHQW XQ JUDQG IHVWLQ SRXU FHOHEUHU OH MRXU DQ0 QLYHUVDLUH GH OD EDWDLOOH G eu\[1 6]F]HJROQ& ]DOHW& 7(;X MHVW PR]OLZRVF âdwzhjr ]DSLVX Z]RURZ1 <f[^ilefihhvd rcm[m`fw $ Jk`_lm[]fz`g ][g knei]i_lm]i ji lclm`g` 7(; hi]id lclm`g` h[\ik[/ jk`_h[bh[r`hhid _fz lib_[hcz ek[0 lc]vp ehc^ c ili\`hhi _fz ehc^/ eimikv` li_`ka[m ghi^i g[m`g[mcec1 Bitstream Monospace 821 Υπάρχει πίσης σ πλάγια, µα ρα κα πλάγια µα ρα Ονοµασία NFSS: PRQRVSDFH ú *!+ 1ë2/ä > õ!à ",3æ21! %'"!4+â/ã/#1 ú$3*# 01à / îà3æ211 ü!àî%/ ã+3/ 1 è+"' 3!$ 3æà *âæ!$ 21!ââí# á1"äí# /ã*á/ ãî àäç11 ô3/à /ã*á/ èã"1áä2áíà/ à3!$éî"ä// áîà3"1# 12áíà1#/ ä! ã1ä 32/à3ì"ä/ 23æáíà/1 üä/ áä2!0äî4/àæ!áë%âæ â/àä,à3/à / * îà'!$ á+"äç1 ãî à/ ã/ä $è"/2ë/1 & HWDLW CD 0HJDUD/ IDXERXUJ GH &DUWKDJH/ GDQV OHV MDGLQV G +DPLOFDU1 /HV VROGDWV TX LO DYDLW FRPPDQGHV HQ 6LFLOH VH GRQQDLHQW XQ JUDQG IHVWLQ SRXU FHOHEUHU OH MRXU DQQLYHUVDLUH GH OD EDWDLOOH G eu\[1 6]F]HJROQ& ]DOHW& 7 ( ;X MHVW PR]OLZRVF âdwzhjr ]DSLVX Z]RURZ1 <f[^ilefihhvd rcm[0 m`fw $ Jk`_lm[]fz`g ][g knei]i_lm]i ji lclm`g` 7 ( ; hi]id lclm`g` h[\ik[/ jk`_h[bh[r`hhid _fz lib_[hcz ek[lc]vp ehc^ c ili\`hhi _fz ehc^/ eimikv` li_`ka[m ghi^i g[m`g[mcec1 Bitstream Oz Handicraft ν πάρχει σ λλες ποικιλίες Ονοµασία NFSS: R]KDQGL

38 34 Γιάννης Χαραλάµπους κα Τζ ν Πλαίης ù ) * 0ì1å > ö á!+2ç10 $&! 3*ãä"1 ù#2)" /0á ïá2ç101 ý áï$ ä*2à0 é*!& 2 # 2çá )ãç # 10 ããî" â0!åî" ä)â äï áåè01 ó2á ä)â éä!0âå1âîá á2 #êï!å/ âïá2!0" 01âîá0"/ å ä0å 21á2í!å12çâîá1 ýå âå1 /åï3áç âì$ãç ãáå+á2á ) ïá& # â*!åè0 äï á äå #é!1ì1 & HWDLWCD 0HJDUD/ IDXERXUJ GH &DUWKDJH/ GDQV OHV MDGLQV G +DPLOFDU1 /HV VROGDWV TX LO DYDLW FRPPDQGHV HQ 6LFLOH VH GRQQDLHQW XQ JUDQG IHVWLQ SRXU FHOHEUHU OH MRXU DQQLYHUVDLUH GH OD EDWDLOOH G eu\[1 6]F]HJROQ% ]DOHW% 7 ( ;X MHVW PR]OLZRVF ádwzhjr ]DSLVX Z]RURZ1 ;ez]hkdehgguc qblzl_ev $ Ij_^klZ\ey_f \Zf jmdh\h^kl\h ih kbkl_f_ 7 ( ; gh\hc kbkl_f_ gz[hjz/ ij_^gzagzq_gghc ^ey kha^zgby djzkb\uo dgb] b hkh[_ggh ^ey dgb]/ dhlhju_ kh^_j`zl fgh]h fzl_fzlbdb1 Bitstream Poster Bodoni ν πάρχει σ λλες ποικιλίες Ονοµασία NFSS: SRERGRQL ù ) * 0ì1å > ö á!+2ç10 $&! 3*ãä"1 ù#2)" /0á ï0 á2ç101 ý áï$ ä*2à0 é*!& 2 # 2çá )ãç # 10 ããî" â0!åî" ä)â äï áåè01 ó2á ä)â éä!0âå1âîá á2 #êï!å/ âïá2!0" 01âîá0"/ å ä0å 21á2í!å 12çâîá1 ýå âå1 /åï3áç âì$ãç ãáå+á2á ) ïá& # â*!åè0 äï á äå #é!1ì1 & HWDLW CD 0HJDUD/ IDXERXUJ GH &DUWKDJH/ GDQV OHV MDGLQV G +DPLOFDU1 /HV VROGDWV TX LO DYDLW FRPPDQGHV HQ 6LFLOH VH GRQQDLHQW XQ JUDQG IHVWLQ SRXU FHOHEUHU OH MRXU DQQLYHUVDLUH GH OD EDWDLOOH G eu\[1 6]F]HJROQ% ]DOHW% 7(;X MHVW PR]OLZRVF ádwzhjr ]DSLVX Z]RURZ1 ;ez]hkdehgguc qblzl_ev $ Ij_^klZ\ey_f \Zf jmdh\h^kl\h ih kbkl_f_ 7(; gh\hc kbkl_f_ gz[hjz/ ij_^gzagzq_gghc ^ey kha^zgby djzkb\uo dgb] b hkh[_ggh ^ey dgb]/ dhlhju_ kh0 ^_j`zl fgh]h fzl_fzlbdb1 Bitstream Zurich Υπάρχει πίσης σ πλάγια, µα ρα, πλάγια µα ρα κα µπλάκ Ονοµασία NFSS: ]XULFK ù ) * 0ì1å > ö á!+2ç10 $&! 3*ãä"1 ù#2)" /0á ïá2ç101 ý 0 áï$ ä*2à0 é*!& 2 # 2çá )ãç # 10 ããî" â0!åî" ä)â äï áåè01 ó2á ä)â éä!0âå1âîá á2 #êï!å/ âïá2!0" 01âîá0"/ å ä0å 21á2í!å 12ç0 âîá1 ýå âå1 /åï3áç âì$ãç ãáå+á2á ) ïá& # â*!åè0 äï á äå #é!1ì1 & HWDLW CD 0HJDUD/ IDXERXUJ GH &DUWKDJH/ GDQV OHV MDGLQV G +D0 PLOFDU1 /HV VROGDWV TX LO DYDLW FRPPDQGHV HQ 6LFLOH VH GRQQDLHQW XQ JUDQG IHVWLQ SRXU FHOHEUHU OH MRXU DQQLYHUVDLUH GH OD EDWDLOOH G eu\[1 6]F]HJROQ% ]DOHW% 7 ( ;X MHVW PR]OLZRVF ádwzhjr ]DSLVX Z]RURZ1 ;ez]hkdehgguc qblz0 l_ev $ Ij_^klZ\ey_f \Zf jmdh\h^kl\h ih kbkl_f_ 7 ( ; gh\hc kbkl_f_ gz[hjz/ ij_^gzagzq_gghc ^ey kha^zgby djzkb\uo dgb] b hkh[_ggh ^ey dgb]/ dhlhju_ kh^_j`zl fgh]h fzl_fzlbdb1 MS Andalé ν πάρχει σ λλες ποικιλίες Ονοµασία NFSS: DQGDOH

39 εκαοκτ γραµµατοσειρ ς Τρουτάϊπ προτιµο ν τ Ω 35 ª ª Ÿ > Ž «Ÿ ±³«1 žÿ ª Ÿ1 ± Ÿ «³ ª ª Ÿ ª Ÿ«ª Ÿ1 v «Ÿ œ «/ «Ÿ ªŸ Ÿ / ª Ÿ «1 0 ž ± ª ª ª ³ ª «Ÿ ª «1 & HWDLW CD 0HJDUD/ IDXERXUJ GH &DUWKDJH/ GDQV OHV MDGLQV G +DPLOFDU1 /HV VROGDWV TX LO DYDLW FRPPDQGHV HQ 6LFLOH VH GRQQDLHQW XQ JUDQG IHVWLQ SRXU FHOHEUHU OH MRXU DQQLYHUVDLUH GH OD EDWDLOOH G eu\[1 6]F]HJROQÿ ]DOHWÿ 7 ( ;X MHVW PR]OLZRVF âdwzhjr ]DSLVX Z]RURZ1 Èòçêõøñòõôôýð þïùçùìòü $ Ö ìëøùçéòùìó éçó úñõéõëøùéõ öõ øïøùìóì 7 ( ; ôõéõð øïøùìóì ôçèõ ç/ ö ìëôçîôçþìôôõð ëòù øõîëçôïù ñ ç0 øïéýü ñôïê ï õøõèìôôõ ëòù ñôïê/ ñõùõ ýì øõëì íçù óôõêõ óçùìóçùïñï1 MS Arial Υπάρχει πίσης σ πλάγια, µα ρα, πλάγια µα ρα κα µπλάκ Ονοµασία NFSS: DULDOPV ùœ) Œ * 0í1æ > ö ã!+2è10 $&! 3*äå"1 ù#2)" /0ã Œðã2è101 ý 0 ãð$ å*2â0 ê*!& 2 # 2èã Œ)äè Œ # 10 Œ ääï" 0!æï" å) åðœãæé01 ó2ã å) êå!0 æ1 ïã ã2 #ëð!æ/ ðã2!0" Œ01 ïã0"/ Œæ å0æ 21ã2î!æ 12è ïã1 ýæ æ1 /æð3ãè í$äè Œäãæ+ã2ã Œ) Œðã& Œ # *!æé0 åðœã åæ #ê!0 1í1 & HWDLW CD 0HJDUD/ IDXERXUJ GH &DUWKDJH/ GDQV OHV MDGLQV G +DPLOFDU1 /HV VROGDWV TX LO DYDLW FRPPDQGHV HQ 6LFLOH VH GRQQDLHQW XQ JUDQG IHVWLQ SRXU FHOHEUHU OH MRXU DQQLYHUVDLUH GH OD EDWDLOOH G eu\[1 6]F]HJROQ% ]DOH0 W% 7 ( ;X MHVW PR]OLZRVF ádwzhjr ]DSLVX Z]RURZ1 ;ez]hkdehgguc qblzl_ev $ Ij_^klZ\ey_f \Zf jmdh\h^kl\h ih kbkl_f_ 7 ( ; gh\hc kbkl_f_ gz[hjz/ ij_^gzagzq_gghc ^ey kha^zgby djzkb\uo dgb] b hkh[_ggh ^ey dgb]/ dhlh0 ju_ kh^_j`zl fgh]h fzl_fzlbdb1 MS Bookman Old Style Υπάρχει πίσης σ πλάγια, µα ρα κα πλάγια µα ρα Ονοµασία NFSS: ERRNRV ÑÝ ÑÐÞ ÆÀÔÂÊ > µðî ÒßÕÈÔÆ Ð ØÚÒÐ ÞÌÂËÂÓ1 ÖÕÝÓ ÅÆÎ ÂѽÎÕÈÔÆ1 Ð0 νØ ËÞÕÂÏÆ ÄÞÒÚ ÕÐÖ ÕÈÎ ÑÝÌÈ ÑÐÖ ÔÆ ÑÐÌÌ¾Ó ÆÒÊ¾Ó ÂËÝ Â Ë½ÑÎÊÇÆ1 ÕÂÎ ÂËÝ Â ÄËÒÆ ÊÔ ¾Î ÎÕÐÖýÒÊÂ/ ½ÎÕÒÆÓ ÑÆÔ ¾ÎÆÓ/ ÑÊÐ ËÆÊ ÕÔÂÎÕ 0 ÒÊ ÔÕÈ ¾ÎÂ1 Ê ÊÔÐÅʽ ÂÎÈ Ð ÀØÌÈ ÑÌÂÎÊßÎÕÂÎ ÂÑÝ Ñ½ÎÚ ÑÐÖ ÞÒÊÇÆ Ë½ÑΠËÂÊ ÖÄÒÂÔÀÂ1 & HWDLW CD 0HJDUD/ IDXERXUJ GH &DUWKDJH/ GDQV OHV MDGLQV G +DPLOFDU1 /HV VROGDWV TX LO DYDLW FRPPDQGHV HQ 6LFLOH VH GRQ0 QDLHQW XQ JUDQG IHVWLQ SRXU FHOHEUHU OH MRXU DQQLYHUVDLUH GH OD EDWDLOOH

40 36 Γιάννης Χαραλάµπους κα Τζ ν Πλαίης G eu\[1 6]F]HJROQ( ]DOHW( 7(;X MHVW PR]OLZRVF ãdwzhjr ]DSLVX Z]RURZ1 ïæñîãàçæãää)è %é ñ ìæ* $ ýáìíà ñïæ-ìå ïñå á!çãïãíà ïã âã àé0 à ìåì 7(; äãïãè àéà ìåì äñðãáñ/ âáìíäñêäñ%ìääãè íæ- àãêíñäéçáñàéï)# çäéî é ãàãðìääã íæ- çäéî/ çã ãá)ì àãíìáëñ åäãîã åñ0 ìåñ éçé1 MS Courier New Υπάρχει πίσης σ πλάγια, µα ρα κα πλάγια µα ρα Ονοµασία NFSS: FRXULHUPV ùœ) Œ * 0í1æ > ö ã!+2è10 $&! 3*äå"1 ù#2)" /0ã Œðã2è101 ý ãð$ å*2â0 ê*!& 2 # 2èã Œ)äè Œ # 10 Œ ääï" 0!æï" å) åðœãæé01 ó2ã å) êå!0 æ1 ïã ã2 #ëð!æ/ ðã2!0" Œ01 ïã0"/ Œæ å0æ 21ã2î!æ 12è ïã1 ýæ æ1 0 /æð3ãè í$äè Œäãæ+ã2ã Œ) Œðã& Œ # *!æé0 åðœã åæ #ê!1í1 & HWDLW CD 0HJDUD/ IDXERXUJ GH &DUWKDJH/ GDQV OHV MDGLQV G +DPLOFDU1 /HV VROGDWV TX LO DYDLW FRPPDQGHV HQ 6LFLOH VH GRQQDLHQW XQ JUDQG IHVWLQ SRXU FHOHEUHU OH MRXU DQQLYHUVDLUH GH OD EDWDLOOH G eu\[1 6]F]HJROQ% ]DOHW% 7(;X MHVW PR]OLZRVF ádwzhjr ]DSLVX Z]RURZ1 ;ez]hkdehgguc qblzl_ev $ Ij_^klZ\ey_f \Zf jmdh\h^kl\h ih kbkl_f_ 7(; gh\hc kbkl_f_ gz[hjz/ ij_^gzagzq_gghc ^ey kha^zgby djz0 kb\uo dgb] b hkh[_ggh ^ey dgb]/ dhlhju_ kh^_j`zl fgh]h fzl_fzlbdb1 MS Georgia Υπάρχει πίσης σ πλάγια, µα ρα κα πλάγια µα ρα Ονοµασία NFSS: JHRUJLD : :ÎØ 0Á1È > ÎÌ ÏÙ2Æ10 Î ÒÔÏÎ3ØÊÉÐ1 Ñ2 Ð /0Ì :¾Ì2Æ101 ÎÌ¾Ò ÉØ2Í0 ÄØÏÔ 2ÎÑ 2ÆÌ : ÊÆ :ÎÑ 10 :ÎÊÊ Ð 0ÏÈ Ð É É¾:ÌÈÅ01 2Ì É ÄÉÏ0 È1 Ì Ì2ÎÑþÏÈ/ ¾Ì2Ï0Ð :01 Ì0Ð/ :ÈÎ É0È 21Ì2ÀÏÈ 12Æ Ì1 È È1Î/Ⱦ3ÌÆ Î ÁÒÊÆ :ÊÌÈÙÌ2Ì : :¾ÌÔ :ÎÑ ØÏÈÅ0 ɾ:Ì ÉÈ ÑÄÏ1Á1 & HWDLW CD 0HJDUD/ IDXERXUJ GH &DUWKDJH/ GDQV OHV MDGLQV G +DPLOFDU1 /HV VRO0 GDWV TX LO DYDLW FRPPDQGHV HQ 6LFLOH VH GRQQDLHQW XQ JUDQG IHVWLQ SRXU FHOHEUHU OH MRXU DQQLYHUVDLUH GH OD EDWDLOOH G eu\[1 6]F]HJROQ% ]DOHW% 7(;X MHVW PR]OL0 ZRVF ádwzhjr ]DSLVX Z]RURZ1 éì ôéæíìéêê#î àïå åòì$ $ çòóæå õì'òë õ ë çäíéõéóæåõé èé æïæåòëò 7(; êéõéî æïæåòëò ê öéç / èçòóê ðê àòêêéî óì' æéðó êï' íç æïõ#â íêïô ï éæéöòêêé óì' íêïô/ íéåéç#ò æéóòçñ å ëêéôé ë åòë åïíï1

41 εκαοκτ γραµµατοσειρ ς Τρουτάϊπ προτιµο ν τ Ω 37 MS Impact ν πάρχει σ λλες ποικιλίες Ονοµασία NFSS: LPSDFW ¼ ½ Ÿ³ > ±¾ ³ ¹± ½«ª ²1 µ ¼² œ ³ 1 œ ª½ ½±¹ µ ¼«µ ³ ««² ± ² ª¼ ªœ 1 ª¼ ª± ³ µ œ± / œ ± ² ³ ²/ ª ³ ž± ³ 1 ³ œ Ÿ ««¾ ¼ œ ¹ µ ½± ªœ ª µ ± ³Ÿ 1 & HWDLW CD 0HJDUD/ IDXERXUJ GH &DUWKDJH/ GDQV OHV MDGLQV G +DPLOFDU1 /HV VROGDWV TX LO DYDLW FRPPDQGHV HQ 6LFLOH VH GRQQDLHQW XQ JUDQG IHVWLQ SRXU FHOHEUHU OH MRXU DQQLYHUVDLUH GH OD EDWDLOOH G eu\[1 6]F]HJROQ+ ]DOHW+ 7 ( ;X MHVW PR]OLZRVF ãdwzhjr ]DSLVX Z]RURZ1 Îøíðûþ øûúú ö ûõ0 ÿíÿòøö $ Üýòñþÿíïøóòù ïíù ýÿ ûïûñþÿïû üû þõþÿòùò 7 ( ; úûïûö þõþÿòùò úíîûýí/ üýòñúíôúíûòúúûö ñøó þûôñíúõó ýíþõï ý úõð õ ûþûîòúúû ñøó úõð/ ûÿûý ò þûñòýóíÿ ùúûðû ùíÿòùíÿõ õ1 MS Tahoma Υπάρχει πίσης σ µα ρα Ονοµασία NFSS: WDKRPD : :ÎØ 0Á1È > ÎÌ ÏÙ2Æ10 Î ÒÔÏÎ3ØÊÉÐ1 Ñ2 Ð /0Ì :¾Ì2Æ101 Î0 Ì¾Ò ÉØ2Í0 ÄØÏÔ 2ÎÑ 2ÆÌ : ÊÆ :ÎÑ 10 :ÎÊÊ Ð 0ÏÈ Ð É É¾:ÌÈÅ01 2Ì É ÄÉÏ0 È1 Ì Ì2ÎÑþÏÈ/ ¾Ì2Ï0Ð :01 Ì0Ð/ :ÈÎ É0È 21Ì2ÀÏÈ 12Æ Ì1 È È1Î/Ⱦ3ÌÆ Î ÁÒÊÆ :ÊÌÈÙÌ2Ì : :¾ÌÔ :ÎÑ ØÏÈÅ0 ɾ:Ì ÉÈ ÑÄÏ1Á1 & HWDLW CD 0HJDUD/ IDXERXUJ GH &DUWKDJH/ GDQV OHV MDGLQV G +DPLOFDU1 /HV VRO0 GDWV TX LO DYDLW FRPPDQGHV HQ 6LFLOH VH GRQQDLHQW XQ JUDQG IHVWLQ SRXU FHOHEUHU OH MRXU DQQLYHUVDLUH GH OD EDWDLOOH G eu\[1 6]F]HJROQ% ]DOHW% 7 ( ;X MHVW PR]OL0 ZRVF ádwzhjr ]DSLVX Z]RURZ1 éì ôéæíìéêê#î àïå åòì$ $ çòóæå õì'òë õ ë çäíéõéóæåõé èé æïæåòëò 7 ( ; êéõéî æïæåòëò ê öéç / èçòóê ðê àòêêéî óì' æéðó êï' íç æïõ#â íêïô ï éæéöòêêé óì' íêïô/ íéåéç#ò æéóòçñ å ëêéôé ë 0 åòë åïíï1 MS Times New Roman Υπάρχει πίσης σ πλάγια, µα ρα κα πλάγια µα ρα Ονοµασία NFSS: WLPHVPV ùœ) Œ * 0í1æ > ö ã!+2è10 $&! 3*äå"1 ù#2)" /0ã Œðã2è101 ý ãð$ å*2â0 ê*!& 2 # 2èã Œ)äè Œ # 10 Œ ääï" 0!æï" å) åðœãæé01 ó2ã å) êå!0 æ1 ïã ã2 #ëð!æ/ ðã2!0" Œ01 ïã0"/ Œæ å0æ 21ã2î!æ 12è ïã1 ýæ æ1 /æð3ãè í$äè Œäãæ+ã2ã Œ) Œðã& Œ # *!æé0 åðœã åæ #ê!1í1 & HWDLW CD 0HJDUD/ IDXERXUJ GH &DUWKDJH/ GDQV OHV MDGLQV G +DPLOFDU1 /HV VROGDWV TX LO DYDLW FRPPDQGHV HQ 6LFLOH VH GRQQDLHQW XQ JUDQG IHVWLQ SRXU FHOHEUHU OH MRXU DQQLYHUVDLUH GH OD EDWDLOOH G eu\[1 6]F]HJROQ% ]DOHW% 7(;X MHVW PR]OLZRVF ádwzhjr ]DSLVX Z]RURZ1 ;ez]hkdehgguc qb0 lzl_ev $ Ij_^klZ\ey_f \Zf jmdh\h^kl\h ih kbkl_f_ 7(; gh\hc kbkl_f_ gz[hjz/

42 38 Γιάννης Χαραλάµπους κα Τζ ν Πλαίης ij_^gzagzq_gghc ^ey kha^zgby djzkb\uo dgb] b hkh[_ggh ^ey dgb]/ dhlhju_ kh0 ^_j`zl fgh]h fzl_fzlbdb1 MS Verdana Υπάρχει πίσης σ πλάγια, µα ρα κα πλάγια µα ρα Ονοµασία NFSS: YHU0 GDQD : :ÎØ 0Á1È > ÎÌ ÏÙ2Æ10 Î ÒÔÏÎ3ØÊÉÐ1 Ñ2 Ð /0Ì :¾Ì2Æ101 ÎÌ¾Ò ÉØ2Í0 ÄØÏÔ 2ÎÑ 2ÆÌ : ÊÆ :ÎÑ 10 :ÎÊÊ Ð 0ÏÈ Ð É É¾0 :ÌÈÅ01 2Ì É ÄÉÏ0 È1 Ì Ì2ÎÑþÏÈ/ ¾Ì2Ï0Ð :01 Ì0Ð/ :ÈÎ É0È 21Ì2ÀÏÈ 12Æ Ì1 È È1Î/Ⱦ3ÌÆ Î ÁÒÊÆ :ÊÌÈÙÌ2Ì : :¾ÌÔ :ÎÑ ØÏÈÅ0 ɾ:Ì ÉÈ ÑÄÏ1Á1 & HWDLW CD 0HJDUD/ IDXERXUJ GH &DUWKDJH/ GDQV OHV MDGLQV G +DPLOFDU1 /HV VROGDWV TX LO DYDLW FRP0 PDQGHV HQ 6LFLOH VH GRQQDLHQW XQ JUDQG IHVWLQ SRXU FHOHEUHU OH MRXU DQQLYHUVDLUH GH OD EDWDLOOH G eu\[1 6]F]HJROQ% ]DOHW% 7 ( ;X MHVW PR0 ]OLZRVF ádwzhjr ]DSLVX Z]RURZ1 éì ôéæíìéêê#î àïå åòì$ $ çòó0 æå õì'òë õ ë çäíéõéóæåõé èé æïæåòëò 7 ( ; êéõéî æïæåòëò ê öéç / èçòóê ðê àòêêéî óì' æéðó êï' íç æïõ#â íêïô ï éæéöòêêé óì' íêïô/ íéåéç#ò æéóòçñ å ëêéôé ë åòë åïíï1

43 Ε τυπον Τε χος ρ 2 Απρίλιος Introduction to Å Ì ÈÇËÌ John D Hobby Bell Labs, Lucent Technologies 600 Mountain Ave Murray Hill, New Jersey Abstract Å Ì ÈÇËÌ is a picture-drawing language very much like Å Ì ÇÆÌ except with PostScript output The language provides access to all major features of Level 1 PostScript and it has facilities for integrating graphics with typeset text This paper gives a brief overview of the Å Ì ÈÇËÌ language and how it can be used A few of the more interesting features are described in detail This is a revised version of a paper that appeared in EuroTEX 92 Proceedings of the 7th European TEX Conference 1 Introduction Although Å Ì ÇÆÌ was originally designed as a font-making tool, many people have recognized that it is also a powerful graphics language The problem is that Å Ì ÇÆÌ s output is in the form of bitmap images instead of graphics primitives A diagram can sometimes be created in Å Ì ÇÆÌ and typeset as a single huge character, but this is cumbersome and makes it difficult to deal with textual labels A good example of work along these lines appears in [5] and[9] Another approach is to modify the Å Ì ÇÆÌ interpreter so that it outputs PostScript Previous work along these lines presented in [1] and[11] has concentrated on producing PostScript fonts rather than graphics Unlike these earlier systems, the Å Ì ÈÇËÌ system involves the creation of a new language similar to Å Ì ÇÆÌ, but specifically designed for producing PostScript graphics Preliminary comments on Å Ì ÈÇËÌ appeared in [3] Since Å Ì ÈÇËÌ is based on the public-domain Å Ì ÇÆÌ source code given in [7], Å Ì ÈÇËÌ has been able to inherit all the features of Å Ì ÇÆÌ that make it a powerful graphics language: The ability to store and manipulate coordinate pairs, straight and curved paths, coordinate transformations, pen shapes, and complete pictures A Flexible and powerful mechanism for constructing smooth curves and straight lines

44 40 John D Hobby The ability to draw straight and curved lines of any thickness and to fill a region given its boundary Mechanisms for solving linear equations so that geometric information can be specified in a largely declarative manner A powerful macro facility that allows the language to be extended syntactically and semantically Operators for intersecting curves, finding tangent lines, finding points on a curve that match a given tangent direction, and extracting subpaths In addition to these features, Å Ì ÈÇËÌ allows pictures to contain text, dashed lines, clipping paths, and areas filled with gray or other colors There are also data types for colors and recipes for dashed lines In addition, there are important facilities for generating and manipulating typeset text Readers familiar with other graphics languages such as Kernighan s Pic [6] and Wichura s PicTEX [10] will see that Å Ì ÈÇËÌ is considerably more powerful Section 2 gives a general idea of what the language is like and what can be done with it More detailed discussions of interesting features follow in Section 3 This includes Section 31 on integrating text and graphics, Section 32 on dealing with dashed lines, and Section 33 on drawing arrows Finally, Section 4 deals with macro packages and Section 5 presents some concluding remarks 2 Overview of the Language Å Ì ÈÇËÌ is a batch-oriented graphics language that achieves great power and flexibility by giving up some the ease of use found in interactive graphics editors such as MacDraw A Å Ì ÈÇËÌ user prepares an input file such as the one shown in Figure 3 Invoking the Å Ì ÈÇËÌ interpreter produces an encapsulated PostScript output file that can be included in a TEX document or viewed with a PostScript interpreter such as GhostScript The input file in the figure has a single EHJLQJHQGJ block There could be more such blocks, in which case each would produce a separate output file EHJLQILJ+4,> GUDZ +53/53,00+3/3,00+3/63,00+63/3,00+3/3,> HQGILJ> HQG Figure 3: A Å Ì ÈÇËÌ input file and the resulting output Since this paper is not intended to be a user s manual, no attempt will be made to show the exact syntax used to create subsequent examples Instead, we

45 Introduction to Å Ì ÈÇËÌ 41 concentrate on general concepts with the aim of showing what Å Ì ÈÇËÌ can do The interested reader can refer to [2, 4] for details Another thing Å Ì ÈÇËÌ can do is draw curved lines If points P 0, P 1,, P 4 are as in Figure 4a, asking the interpreter to connect them in order produces the curve in Figure 4b (a) (b) Figure 4: A sequence of points and a curve formed by connecting them Asking for a smooth closed curve through the same sequence of points produces Figure 5a Since Å Ì ÈÇËÌ has data types and operators for objects like curved lines, it is possible to store the curve in a path variable S and use a statement like GUDZ S VFDOHG V to draw rescaled versions of S Figure 5b was generated by placing this statement in a loop that scans various values of V (a) (b) (c) Figure 5: A closed curve and some effects that can be achieved by rescaling it There is also a fill statement that fills the interior of a closed curve with a color or a shade of gray The filled regions in Figure 5c illustrate how overlapping fills overwrite each other The figure was generated by filling the outermost

46 42 John D Hobby curve with light gray, then filling the next smaller curve with white, then the next smaller curve with dark gray, etc The examples given so far suggest that Å Ì ÈÇËÌ allows drawing and filling, it has data types for numbers, coordinate pairs, and curved paths, it has operators for doing things like rescaling paths, and it has programming-language constructions such as loops It also inherits from Å Ì ÇÆÌ the ability to solve linear equations and deal with a broad class of coordinate transformations Figure 6 illustrates linear equations and coordinate transformations It was generated by introducing an unknown transformation 7, giving a pair of equations that declare it to be shape-preserving, and declaring that it maps Point 1 into Point 2 and Point 3 into Point 4 The figure was created by generating a simple picture 3 and repeatedly drawing 3 and transforming it by Figure 6: An example of repeated transformations 3 Interesting Features Anyone familiar with Å Ì ÇÆÌ can see that Section 2 did not begin to cover all the language features mentioned in the introduction While it is impractical to give a detailed treatment of the entire language, we can concentrate on a few of the features that distinguish Å Ì ÈÇËÌ from Å Ì ÇÆÌ and from other graphics languages 31 Text in Pictures Å Ì ÈÇËÌ has a number of features for including labels and other text in the figures it generates The simplest way to do this is to use the ODEHO statement to specify the label text and the point to be labeled If you are labeling some feature of a diagram you probably want to offset the label slightly to avoid overlapping This is illustrated in Figure 7 where statements of the form ODEHO1WRS+%D%/ expression 1,> ODEHO1OIW+%E%/ expression 2,> put the %D% label above the midpoint of the line it refers to and the %E% label is to the left of the midpoint of its line (In addition to WRS and OIW, there are six other optional suffixes for other label positions)

47 Introduction to Å Ì ÈÇËÌ 43 b (0,0) a Figure 7: A labeled diagram There is also a GRWODEHO command that marks a point with a dot and positions text as the ODEHO command does For instance, the command GRWODEHO1ERW+%+3/3,%/ +3/3,, generates a dot marked (0,0) as in Figure 7 For labeling statements such as ODEHO and GRWODEHO that use a string expression for the label text, the string gets typeset in a default font as determined by the string variable GHIDXOWIRQW The initial value of GHIDXOWIRQW is likely to be %FPU43%, but it can be changed to a different font name by giving an assignment such as GHIDXOWIRQW= %SWPU;U% When you change GHIDXOWIRQW, the new font name should be something that TEX would understand since Å Ì ÈÇËÌ gets height and width information by reading the WIP file (See [8]) It should be possible to use built-in PostScript fonts, but the names for them are system-dependent The %SWPU;U% example is typically how one gets Times-Roman (Note that GHIDXOWIRQW must not refer to a virtual font such as %SWPU%) ATEX fontsuchasfpu43 is a little dangerous because it does not have a space character or certain ASCII symbols In addition, Å Ì ÈÇËÌ does not use the ligatures and kerning information that comes with atex font The Å Ì ÈÇËÌ language does not need elaborate typesetting abilities because there is a preprocessor that extracts TEX commands, runs them through TEX (or L A TEX), and translates the output into a form that the interpreter understands There is even a separate preprocessor that handles troff commands Any time you say btex typesetting commands etex in a Å Ì ÈÇËÌ input file, the preprocessor translates the typesetting commands into a Å Ì ÈÇËÌ picture expression that can be used in a ODEHO or GRWODEHO statement For instance, a statement of the form ODEHO1OUW+EWH[ '?VTUW [' HWH[/ coordinates,

48 44 John D Hobby was used to placed the label x in Figure 8 y x x Figure 8: A figure with labels done in TEX Figure 9 illustrates some of the more complicated things that can be done with labels Since the result of EWH[ HWH[ isapicture, it can be operated on like a picture In particular, it is possible to rotate the picture by giving as the argument to a ODEHO statement EWH[ '\' D[LV HWH[ URWDWHG <3 y = 2 1+cosx y axis x axis Figure 9: An example of how typeset labels can be rotated Here is how TEX material gets translated into a form Å Ì ÈÇËÌ understands: The Å Ì ÈÇËÌ processor skips over EWH[ HWH[ blocks and depends on a preprocessor to translate them into low level Å Ì ÈÇËÌ commands If the

49 Introduction to Å Ì ÈÇËÌ 45 main file is J1PS, the translated TEX material is placed in a file named J1PS[ This is normally done silently without any user intervention but it could fail if one of the EWH[ HWH[ blocks contains an erroneous TEX command Then the erroneous TEX input is saved in the file PS[HUU1WH[ and the error messages appear in PS[HUU1ORJ TEX macro definitions or any other auxiliary TEX commands can be enclosed in a YHUEDWLPWH[ HWH[ block The difference between EWH[ and YHUEDWLPWH[ is that the former generates a picture expression while the latter only adds material for TEX to process For instance, if you want L A TEX to typeset labels using the DPVWH[ package, your Å Ì ÈÇËÌ input file would look something like this: 1 YHUEDWLPWH[?GRFXPHQWFODVV^DUWLFOH`?XVHSDFNDJH^DPVWH[`?EHJLQ^GRFXPHQW` HWH[ EHJLQILJ+4,> ODEHO+EWH[ L A TEX material using HWH[/ coordinates,> Å Ì ÈÇËÌ has an internal variable called SURORJXHV that controls the handling of text in pictures Giving this internal variable a positive value causes causes output to be formatted as structured PostScript generated on the assumption that text comes from built-in PostScript fonts This makes Å Ì ÈÇËÌ output much more portable, but it generally does not work with TEX fonts unless you have them in PostScript Type 1 format Many GYL-to-PostScript programs download bitmaps for only those characters actually used in the document Such programs can handle Å Ì ÈÇËÌ output if they understand the nonstandard PostScript comments that the Å Ì ÈÇËÌ interpeter uses to indicate which characters need to be downloaded Modern versions of Rokicki s GYLSV have this capability 32 Dashed Lines The Å Ì ÈÇËÌ language provides many ways of changing the appearance of a line besides just changing its width This is done by specifying a dash pattern when drawing a straight or curved line Figure 10 shows a few examples of dash patterns and the lines they generate There is a predefined dash pattern called HYHQO\ that makes dashes 3 points long separated by gaps of the same size Another predefined dash pattern ZLWKGRWV produces dotted lines with dots 5 points 1 It may be necessary tell the preprocessor to use LATEX instead of TEX; eg, by setting environment variable 7(; ODWH[ on a Unix system

50 46 John D Hobby apart As shown in the figure, scaling the dash pattern produces dots further apart or longer dashes further apart dashed withdots scaled 2 dashed withdots dashed evenly scaled 4 dashed evenly scaled 2 dashed evenly Figure 10: Dashed lines each labeled with the dash pattern used to create it Another way to change a dash pattern is to alter its phase by shifting it horizontally Shifting to the right makes the dashes move forward along the path and shifting to the left moves them backward Figure 11 illustrates this effect The dash pattern can be thought of as an infinitely repeating pattern strung out along a horizontal line where the portion of the line to the right of the y axis is laid out along the path to be dashed e4 shifted (18bp,0) e4 shifted (12bp,0) e4 shifted (6bp,0) e4 Figure 11: Dashed lines each labeled with the corresponding dash pattern, where H7 refers to the dash pattern HYHQO\ VFDOHG 7 When you shift a dash pattern so that the y axis crosses the middle of a dash, the first dash gets truncated Thus the line with dash pattern H7 starts with a dash of length 12bp followed by a 12bp gap and another 12bp dash, etc, while H7 VKLIWHG +4;ES/3, produces a 6bp dash, a 12 bp gap, then a 12bp dash, etc This dash pattern could be specified more directly via the GDVKSDWWHUQ function: GDVKSDWWHUQ+RQ 9ES R 45ES RQ 9ES, This means draw the first 6bp of the line, then skip the next 12bp, then draw another 6bp and repeat If the line to be dashed is more than 30bp long, the last 6bp of the first copy of the dash pattern will merge with the first 6bp of the next copy to form a dash 12bp long 33 Arrows Drawing arrows like the ones in Figure 12 is simply a matter of saying drawarrow path expression

51 Introduction to Å Ì ÈÇËÌ 47 instead of GUDZ path expression This draws the given path with an arrowhead at the end If you want the arrowhead at the beginning of the path, there is an operator that reverses a path For double-headed arrows, there is a GUDZGEODUURZ statement drawarrow z1z2 4 drawarrow reverse(z3z4) 6 drawdblarrow z5z6 Figure 12: Three ways of drawing arrows The size of the arrowhead is guaranteed to be larger than the line width, but it might need adjusting if the line width is very large This is done by assigning a new value to the internal variable DKOHQJWK that determines arrowhead length as shown in Figure 13 Increasing DKOHQJWK from the default value of 4 PostScript points to 15 centimeters produces the large arrowhead in Figure 13 There is also an DKDQJOH parameter that controls the angle at the tip of the arrowhead The default value of this angle is 45 degrees as shown in the figure ahlength ahangle ahlength Figure 13: A large arrowhead with key parameters labeled and paths used to draw it marked with white lines The arrowhead is created by filling the triangular region that is outlined in white in Figure 13 and then drawing the boundary with the current line width Readers familiar with Å Ì ÇÆÌ will recognize this as the OOGUDZ statement 4 Macro Packages This section describes auxiliary macros not included in Plain Å Ì ÈÇËÌ The macros described in Section 41 make it convenient to do things that pic is good at [6] Section 42 makes some brief remarks about other macro packages In order to use a macro package, it is necessary to give a Å Ì ÈÇËÌ command that names the macro file and asks the interpreter to read it

52 48 John D Hobby 41 Macros for Boxes The box-making macros are contained in a macro file called ER[HV1PS This file can be accessed by giving the Å Ì ÈÇËÌ command LQSXW ER[HV before any figures that use the box making macros The basic tool for making boxes is the command boxit box name + picture expression, This creates variables box name 1F, box name 1Q, box name 1H, that can then be used for positioning the picture before drawing it The actual drawing is done by a separate command GUDZER[HG that takes a list of box names If the command is ER[LW1EE+ picture,, the box name is EE and the contents of the box is the picture In this case, EE1F the position where the center of the picture is to be placed, and EE1VZ, EE1VH, EE1QH, and EE1QZ are the corners of a rectangular path that will surround the picture Variables EE1G[ and EE1G\ give the spacing between the picture and the surrounding rectangle, and EE1R is the amount by which the picture has to be shifted to achieve all this When the ER[LW macro is called with box name b, it gives linear equations that force b1vz, b1vh, b1qh, and b1qz to be the corners of a rectangle aligned on the x and y axes with the box contents centered inside as indicated by the gray rectangle in Figure 14 The values of b1g[, b1g\, and b1f are left unspecified so that the user can give equations for positioning the boxes If no such equations are given, macros such as GUDZER[HG can detect this and give default values The default values for G[ and G\ variables are controlled by the internal variables GH0 IDXOWG[ and GHIDXOWG\ nw n dy ne w dx c dx e sw dy s Figure 14: The relationship between the picture given to ER[LW and the associated variables The picture is indicated by a gray rectangle If b represents a box name, GUDZER[HG+b, draws the rectangular boundary of box b and then the contents of the box This bounding rectangle can be accessed separately as ESDWK E, or in general bpath box name se

53 Introduction to Å Ì ÈÇËÌ 49 Box b Box a Figure 15: A well-targeted arrow generated by trimming the dashed sections from a curved path One interesting use of the bounding rectangle is for generating well-targeted arrows as shown in Figure 15 Given a path from the center of Box a to the center of Box b, there are Å Ì ÈÇËÌ operators that make it convenient to chop off the parts of the path before the first intersection with ESDWK D and after the last intersection with ESDWK E There is also a special command ER[MRLQ+ equation text, that controls the relative position of consecutive boxes Within the equation text, D and E represent the box names given in consecutive calls to ER[LW and the equation text gives equations to control the relative sizes and positions of the boxes For example, the Å Ì ÈÇËÌ code for Figure 16 uses ER[MRLQ+D1VH E1VZ> D1QH E1QZ, to causes boxes to line up horizontally (It is instructive to compare this figure with the similar one in the pic manual [6]) The ER[HV1PS macros also provide for circular and oval boxes These are a lot like rectangular boxes except for the shape of the bounding path Such boxes are set up by the FLUFOHLW macro: circleit box name + picture expression, The FLUFOHLW macro defines pair variable just as ER[LW does, except that there are no corner points box name 1QH, box name 1VZ, etc A call to FLUFOHLW1D+, gives relationships among points D1F, D1V, D1H, D1Q, D1Z and distances D1G[ and D1G\ Together with D1F and D1R, these variables describe how the picture is centered in an oval as can be seen from the Figure 17

54 50 John D Hobby hashtab: ndtable: n i d i n i+1 d i+1 n k d k ndblock Figure 16: An example of what can be done with the ER[HV1PS macros n dy w dx c dx e dy s Figure 17: The relationship between the picture given to FLUFOHLW and the associated variables The picture is indicated by a gray rectangle

55 Introduction to Å Ì ÈÇËÌ 51 The GUDZER[HG and ESDWK macros work for FLUFOHLW boxes just as they do for ER[LW boxes By default, the boundary path for a FLUFOHLW box is a circle large enough to surround the box contents with a small safety margin controlled by the internal variable FLUFPDUJLQ Figure 18 gives an example The oval boundary paths around Start and Stop in the figure are due to equations of the form box name dx = box name dy that force those boxes to be noncircular b b C b a b Start a B (a b) a b a D (a b) ab b Stop a Figure 18: Circular and oval boxes generated using the ER[HV1PS macros a 42 Other Packages Why aren t the ER[HV1PS macros automatically preloaded like the plain macros? One reason is that they are too specialized to really be treated as part of the core language Another reason is that ER[HV1PS was intended to be the first of several macro packages, each one extending the language to cover another specialized application In fact, there already is another macro package called JUDSK1PS It handles separate data files, automatic axis labeling, logarithmic scales, and other features [4] There are also macro packages that add new box shapes to ER[HV1PS or provide additional features for use with JUDSK1PS

56 52 John D Hobby 5 Conclusion Building on Å Ì ÇÆÌ has made Å Ì ÈÇËÌ a very powerful and flexible graphics language It is especially well suited to generating figures in technical documents which may involve mathematical constraints that are best expressed symbolically Such figures lack the aesthetic requirements that make font design so challenging This paper has introduced the Å Ì ÈÇËÌ language via examples concentrating on interesting features that distinguish the language from other graphics languages and from Å Ì ÇÆÌ Readers who want to use the language should refer to [2, 4] The Å Ì ÈÇËÌ interpreter is now widely available as part of many TEX installations; eg, the Web2C system has included Å Ì ÈÇËÌ since version 70 Bibliography [1] Leslie Carr Of Å Ì ÇÆÌ and PostScript In TEX User s Group Eighth Annual Meeting Conference Proceedings TEX User s Group, Providence, Rhode Island, 1988 [2] J D Hobby A user s manual for MetaPost Computing Science Technical Report no 162, AT&T Bell Laboratories, Murray Hill, New Jersey, April 1992 Available as KWWS=22FP1EHOO0ODEV1FRP2FV2FVWU24951SV1J] [3] JohnD Hobby A Å Ì ÇÆÌ-like system with PostScript output Tugboat, the TEX User s Group Newsletter, 10(4): , December 1989 [4] JohnD Hobby Drawing graphs with metapost Computing Science Technical Report no 164, AT&T Bell Laboratories, Murray Hill, New Jersey, September 1993 Available as KWWS=22FP1EHOO0ODEV1FRP2FV2FVWU2 4971SV1J] [5] Alan Jeffrey Labelled diagrams in Å Ì ÇÆÌ TUGboat, Communications of the TEX User s Group, 12(2): , June 1991 [6] Brian W Kernighan Pic a graphics language for typesetting In Unix Research System Papers, Tenth Edition, pages AT&T Bell Laboratories, 1990 [7] D E Knuth Å Ì ÇÆÌ the Program Addison Wesley, Reading, Massachusetts, 1986 Volume D of Computers and Typesetting [8] D E Knuth The TEXbook Addison Wesley, Reading, Massachusetts, 1986 Volume A of Computers and Typesetting

57 Introduction to Å Ì ÈÇËÌ 53 [9] Richard O Simpson Nontraditional uses of Å Ì ÇÆÌ In Malcom Clark, editor, TEX Applications, Uses, Methods, pages Ellis Horwood, 1990 [10] Michael J Wichura The PiCTEX Manual TEX User s Group, Providence, Rhode Island, 1987 [11] Shimon Yanai and Daniel M Berry Environment for translating Å Ì - ÇÆÌ to PostScript TUGboat, Communications of the TEX User s Group, 11(4): , November 1990

58

59 Ε τυπον Τε χος ρ 2 Απρίλιος Εισαγωγή στο PICTEX: Μέρος δε τερο Απ στολος Συρ πουλος 28ης Οκτωβρίου Ξάνθη DSRVWROR#REHOL[1HH1GXWK1JU 1 Εισαγωγή Στο πρώτο τε χος του Ε τ που (Οκτώβριος, 1998) παρουσιάσαµε τα βασικά χαρακτηριστικά του µακροπακέτου PICTEX Επίσης, δείξαµε πως µπορο µε να σχεδιάζουµε άξονες αλλά και απλές γραφικές παραστάσεις Ακ µη παρουσιάσαµε τον τρ πο µε τον οποίο µπορεί κανείς να σχεδιάσει ορθογώνια και ευθ γραµµα τµήµατα Στο δε τερο και τελευταίο µέρος του άρθρου αυτο θα παρουσιάσουµε τον τρ πο µε τον οποίο σχεδιάζουµε ιστογράµµατα, ραβδογράµµατα, γραµµές: συνεχείς, διακεκοµµένες και εστιγµένες Ακ µη θα δο µε πως σχεδιάζουµε βέλη Αν και λογαριάζαµε να τελειώσουµε την παρουσίαση του PICTEX σε δ ο µέρη, εντο τοις η πληθώρα της λης του δε τερου τε χους µας αναγκάζει να συµπληρώσουµε την παρουσίαση του συστήµατος σ ένα τρίτο µέρος Στο τρίτο και τελευταίο µέρος θα γίνει παρουσίαση των TEXνικών σκίασης σχηµάτων καθώς και η παρουσίαση διαφ ρων TEXνικών για την άψογη ετοιµασία εγγράφων µε το L A TEX και το PICTEX Πριν µως προχωρήσουµε καλ είναι να θυµηθο µε δ ο βασικ τατες εντολές καθώς και τον τρ πο µε τον οποίο τις χρησιµοποιο µε 11 Η εντολή?sxw Η εντολή?sxw χρησιµοποιείται για την τοποθέτηση σε κάποιο σηµείο µιας εικ νας (PICture) κάποιου κειµένου, σχήµατος ή µιας άλλης εικ νας Η γενική µορφή της εντολής δίνεται παρακάτω:?sxw ^ã1ëá1à!` [ > [ ][ ] ][ ] ox DW [2$à3 \2$à3 Το τµήµα της εντολής που γράφεται µεταξ κανονικών αγκίστρων, δηλαδή των [] και χι των αποτελεί κατ επιλογή ρισµα Αυτ σηµαίνει τι µπορεί να σηµειώνεται κατά βο ληση Σηµειώστε τι οι αγκ λες πρέπει να ση- µειώνονται, αν διαλέξουµε να χρησιµοποιήσουµε το κατ επιλογή ρισµα Το αποτέλεσµα της εντολής είναι να τοποθετηθεί κεντραρισµένο το ã1ëá1à! στο ση- µείο ([2$à3, \2$à3) (θυµηθήτε τι για το TEX κάθε τι είναι ένα ορθογώνιο κουτί) Αν διαλέξουµε να χρησιµοποιήσουµε το κατ επιλογή ρισµα, η λειτουργικ τητα της εντολής µεταβάλλεται Πιο συγκεκριµένα:

60 56 Απ στολος Συρ πουλος Αν χρησιµοποιήσουµε το ρισµα που µπαίνει ανάµεσα στα σ µβολα? και!, το κείµενο µετατίθεται κατά [á131 στον οριζ ντιο άξονα και κατά \á131 στον κάθετο άξονα Αν χρησιµοποιήσουµε τα ορίσµατα που µπαίνουν ανάµεσα στα σ µβολα τοποθετεί το κουτί του ã1äáíà!$ σε σχέση µε το σηµείο ([2$à3, \2$à3) σ µφωνα µε τον παρακάτω πίνακα: Παράµετρος Λειτουργικ τητα O αριστερ άκρο U δεξι άκρο W πάνω άκρο % γραµµή βάσης E κάτω άκρο Φυσικά, µπορο µε να σηµειώνουµε και το o x αλλά και το o y 12 Η εντολή?pxowlsxw Η εντολή?pxowlsxw χρησιµοποιείται ταν θέλουµε να τοποθετήσουµε το ίδιο κείµενο, σχήµα ή εικ να σε διαφορετικά σηµεία Ετσι αποφε γουµε να γράψουµε πολλές εντολές?sxw Η γενική µορφή της εντολής έχει ως εξής:?sxw ^ã1ëá1à!` [ [ ][ ] ][ ] > ox -Q G[2$à3 G\2$à3 2 DW [2$à3 \2$à3 Τα κατ επιλογή ορίσµατα έχουν την ίδια λειτουργικ τητα µ αυτά της εντολής?sxw Κάθε φορά που σηµειώνουµε ένα σηµείο µεταξ του DW και του συµβ λου 2 είναι σα να έχουµε σηµειώσει µια απλή εντολή?sxw Ενώ κάθε φορά που γράφουµε -Q G[2$à3 G\2$à3 είναι σα να έχουµε Q εντολές?sxw που µως τα [\ αυξάνονται κατά G[2$à3 G\2$à3 Η πρώτη εντολή?sxw απ αυτή την σειρά εντολών ισοδυναµεί µε την εντολή:?sxw ^ã1ëá1à!` DW [2$à3 \2$à3 2 Σχεδιασµ ς ιστογραµµάτων Ενα ιστ γραµµα είναι ένα διάγραµµα πως αυτ που φαίνεται παρακάτω

61 Εισαγωγή στο PICTEX: Μέρος δε τερο 57 Arijmìc tsigˆrwn anˆ mèra (ˆrrenec en likec, twrinoð kapnistèc, 1994) % 4 (3;5) a ṋ 3 t sv2 (1;5) (1;5) i g 1 (0;5) ˆr o Χρησιµοποιώντας τις εντολές Arijmìc tsigˆrwn?vhwklvwrjudpv?sorw [2$à3 0 \2$à3 0 [2$à3 1 \2$à3 1 [2$à3 2 \2$à3 2 [2$à3 3 \2$à σχεδιάζουµε ένα ιστ γραµµα το οποίο αποτελείτε απ ορθογώνια που έχουν τις απέναντι άκρες τους στα σηµεία ([2$à3 0, \2$à3 0 ) ([2$à3 1, \2$à3 1 ) ([2$à3 1, \2$à3 0 ) ([2$à3 2, \2$à3 2 ) ([2$à3 2, \2$à3 0 ) ([2$à3 3, \2$à3 3 ) Σηµειώστε τι δεν υπάρχει ριο στον αριθµ των ζευγών συντεταγµένων που δίνουµε ως ρισµα της εντολής?sorw, αρκεί να χωρίζονται µε ένα τουλάχιστον κεν, το οποίο πρέπει να υπάρχει και πριν απ το τελικ 2 που καθορίζει το τέλος των συντεταγµένων Ετσι για παράδειγµα το ιστ γραµµα στο προηγο µενο σχήµα σχεδιάστηκε µε τον παρακάτω κώδικα:?vhwfrruglqdwhv\vwhp XQLWV?136458LQ/158LQ!?VHWKLVWRJUDPV?SORW ; ίνουµε ακ µη ένα παράδειγµα καθώς και τον κώδικα που το δηµιο ργησε:?vhwfrruglqdwhv\vwhp XQLWV?58SW/58SW!?SXWUXOH IURP 04 3 WR 9 3?OLQHWKLFNQHVV 1;SW?VHWKLVWRJUDPV?SORW

62 58 Απ στολος Συρ πουλος Αν έχουµε δεδοµένα αποθηκευµένα σε κάποιο αρχείο, πχ, GDWD1W[W, µπορο µε να τα χρησιµοποιήσουµε για τον σχεδιασµ κάποιου ιστογράµµατος µε τον ακ λουθο τρ πο:?vhwklvwrjudpv?sorw %GDWD1W[W% ηλαδή, το νοµα του αρχείου σε εισαγωγικά αποτελεί ρισµα της εντολής?sorw (Ως άσκηση αποθηκε στε τους αριθµο ς του προηγο µενο σχήµατος σε κάποιο αρχείο και µετατρέψτε ανάλογα το παράδειγµα ώστε να παίρνουµε το ίδιο αποτέλεσµα) 3 Ραβδογράµµατα Ενα ραβδ γραµµα είναι ένα διάγραµµα πως αυτ που φαίνεται παρακάτω IsotimÐa dollarðou draqm c qronikì diˆsthma apì wc DÐnontai mìno oi timèc thc 22ac kˆje m na Mˆrtioc 1999 Febrouˆrioc 1999 Ianouˆrioc 1999 Dekèmbrioc 1998 Noèmbrioc 1998 Okt brioc 1998 Septèmbrioc 1998 AÔgoustoc 1998 IoÔlioc 1998 IoÔnioc 1998 Mˆioc 1998 AprÐlioc 1998 Mˆrtioc 1998 draqmèc/dollˆrio [Οι ισοτιµίες είναι απ την σελίδα-µετατροπέα νοµισµατικών ισοτιµιών της εταιρείας Oanda (βλ Οι ράβδοι εν ς διαγράµµατος τέτοιου τ που δηµιουργο νται µε εντολές της µορφής:?vhweduv EUHDGWK?β! EDVHOLQH DW z ]2$à3?SORW [2$à3 1 \2$à3 1 [2$à3 2 \2$à3 2 Αν στη θέση του γράµµατος z έχουµε το γράµµα \, το αποτέλεσµα των παραπάνω εντολών είναι ισοδ ναµο µε τις παρακάτω εντολές:

63 Εισαγωγή στο PICTEX: Μέρος δε τερο 59?SXWEDU EUHDGWK?β! IURP [2$à3 1 ]2$à3 WR [2$à3 1 \2$à3 1?SXWEDU EUHDGWK?β! IURP [2$à3 2 ]2$à3 WR [2$à3 2 \2$à3 2 ενώ αν στη θέση του z έχουµε το γράµµα [, το αντίστοιχο αποτέλεσµα δίνεται παρακάτω:?sxwedu EUHDGWK?β! IURP ]2$à3 \2$à3 1 WR [2$à3 1 \2$à3 1?SXWEDU EUHDGWK?β! IURP ]2$à3 \2$à3 1 WR [2$à3 2 \2$à3 2 Με τον τρ πο αυτ είναι ε κολο να σχεδιάσουµε ραβδογράµµατα, αρκεί να προσέξουµε τα παρακάτω σηµεία: Οταν το z είναι το γράµµα \, οι ράβδοι είναι κάθετοι και ξεκινο ν απ το σηµείο y = ]2$à3, ενώ αν το z είναι το γράµµα [, οι ράβδοι είναι οριζ ντιοι και ξεκινο ν απ το σηµείο x = ]2$à3 Μπορο µε να µετατοπίσουµε της µπάρες δηλώνοντας το π σο θέλουµε να γίνει αυτ Αυτ απλά γίνεται µε το να βάλουµε µεταξ του κέρµατος?vhweduv και του κέρµατος EUHDGWK τα κέρµατα?xµετ,yµετ! (βλέπε εν τητα 11) Το ρισµα της εντολής?sorw µπορεί να είναι το νοµα κάποιου αρχείου το οποίο περιέχει τις συντεταγµένες του ραβδογράµµατος Το νοµα του αρχείου γράφεται πάντα ανάµεσα σε δ ο %, πχ,?sorw %GDWD1W[W% Μπορο µε να θέσουµε ετικέτες στη βάση κάθε ράβδου µε το βάλουµε στο τέλος της εντολής?vhweduv τον παρακάτω κώδικα: [ [ ][ ] ][ ] EDVHODEHOV + > ox Επειτα σηµειώνουµε την εντολή?sorw, βάζουµε τις συντεταγµένες και την ετικέτα µεταξ δ ο %, για κάθε ζε γος συντεταγµένων ηλαδή, [2$à3 \2$à3 %13äãí3/% Με τον ίδιο τρ πο µπορο µε να βάλουµε ετικέτες στο τέλος των ράβδων συνεχίζοντας την εντολή?vhweduv µε τα παρακάτω [ [ ][ ] ][ ] HQGODEHOV + > ox πιση,yµετατ πιση!, Επειτα σηµειώνουµε την εντολή?sorw, βάζουµε τις συντεταγµένες και την ετικέτα µεταξ δ ο %, για κάθε ζε γος συντεταγµένων: ακριβώς πως παραπάνω

64 60 Απ στολος Συρ πουλος Posostì katanalwt n pou qrhsimopoioôn to DÐktuo 50 49% 46% % 24% 17% 0 US SE UK DE FR Σχήµα 19: Ραβδ γραµµα µε κάθετες ράβδους Αν θέλουµε να έχουµε και τα δ ο είδη ετικετών, πρέπει πρώτα να βάλουµε τον κώδικα για τις ετικέτες στη βάση και µετά τον κώδικα για τις ετικέτες του τέλους Αυτ ουσιαστικά ισοδυναµεί µε το φτιάξουµε δ ο φορές το ίδιο σχήµα! Παρακάτω δίνουµε τον κώδικα που αντιστοιχεί στο σχήµα 19:?VHWFRRUGLQDWHV\VWHP XQLWV?5SW/5SW!?VHWEDUV EUHDGWK?53SW! EDVHOLQH DW \ 3 EDVHODEHOV +>%U@?:SW/048SW!,?OLQHWKLFNQHVV 5SW?SORW 3 7< %?WH[WODWLQ^86`% %?WH[WODWLQ^6(`% %?WH[WODWLQ^8`% %?WH[WODWLQ^'(`% 93 4: %?WH[WODWLQ^)5`% 2?VHWEDUV EUHDGWK?53SW! EDVHOLQH DW \ 3 HQGODEHOV +>WU@?<SW/48SW!,?SORW 3 7< %7<?(% %79?(% %57?(% %57?(% 93 4: %4:?(% 2?OLQHWKLFNQHVV 158SW

65 Εισαγωγή στο PICTEX: Μέρος δε τερο 61?VHWSORWDUHD [ IURP 043 WR 43/ \ IURP 3 WR 83?D[LV OHIW WLFNV QXPEHUHG IURP 3 WR 83 E\ 43 2 Προσέξτε τι σχεδιάζουµε δ ο φορές τις ράβδους ώστε να βγο νε και πάνω και κάτω ετικέτες Μπορείτε να χρησιµοποιείτε τον κώδικα αυτ ως µπο σουλα για τον σχεδιασµ των δικών σας ραβδογραµµάτων Για λ γους πληρ τητας σας δίνουµε και τον κώδικα του σχήµατος της σελίδας 58:?VHWFRRUGLQDWHV\VWHP XQLWV?4SW/46SW!?VHWEDUV EUHDGWK?3SW! EDVHOLQH DW [ 3 EDVHODEHOV +>%U@?08SW/05SW!,?OLQHWKLFNQHVV 5SW?SORW 6551<43 3 %üî"3ä!# 4<<;% 64315;3 4 %ú "ëâä!# 4<<;% 6351;63 5 %üîä!# 4<<;% 6361;43 6 %ÿ!+àä!# 4<<;% 5< %ÿ!+âä!# 4<<;% %ú+è!$23!# 4<<;% 5< %ö1 3íá"ä!# 4<<;% 5;41<53 : %ùã3,"ä!# 4<<;% 5;61943 ; %û!íá"ä!# 4<<;% 5;317:3 < %ü1ãíá"ä!# 4<<;% 5:; %ÿ/à!$î"ä!# 4<<<% 5<41<53 44 %1"!$î"ä!# 4<<<% 5< %üî"3ä!# 4<<<% 2?OLQHWKLFNQHVV 158SW?IRRWQRWHVL]H?VHWSORWDUHD [ IURP 3 WR 663/ \ IURP 06 WR 06?D[LV WRS ODEHO ^0"/%áí#20!ââî"ä!` WLFNV QXPEHUHG IURP 3 WR 663 E\ Γραµµές και καµπ λες Είναι σχεδ ν απαραίτητο να µπορεί κανείς ταν ετοιµάζει κάποιο κείµενο µε στοιχειώδη γραφικά να µπορεί να σχεδιάσει σχήµατα που αποτελο νται µ νο απ ευθ γραµµα τµήµατα ακριβώς πως το παρακάτω σχήµα:

66 sin(x) 62 Απ στολος Συρ πουλος Για τον σχεδιασµ τέτοιων σχηµάτων χρησιµοποιο µε εντολές σχεδιασµο, η γενική µορφή των οποίων δίνεται παρακάτω:?vhwolqhdu?sorw [2$à3 0 \2$à3 0 [2$à3 1 \2$à3 1 [2$à3 2 \2$à3 2 [2$à3 3 \2$à Σ αυτή τη περίπτωση η εντολή?sorw συνδέει τα σηµεία ([2$à3 i 1, \2$à3 i 1 ) και ([2$à3 i, \2$à3 i ) µε ευθ γραµµα τµήµατα (Ως άσκηση θα µπορο σατε να προσπαθήσετε να σχεδιάσετε το τρίγωνο που υπήρχε στο πρώτο µέρος του άρθρου) Παρ µοια κανείς µπορεί να σχεδιάσει τετραγωνικά τ ξα, δηλαδή κάτι ανάλογο των καµπυλών Bezier ` δευτέρου βαθµο (βλέπε, πχ, moshplantcom/direct-or/bezier/indexhtml), χρησιµοποιώντας την εντολή της οποίας η γενική µορφή δίνεται παρακάτω:?vhwtxdgudwlf?sorw [2$à3 0 \2$à3 0 [2$à3 1 \2$à3 1 [2$à3 2 \2$à3 2 [2$à3 3 \2$à3 3 [2$à3 4 \2$à Επειδή τα τετραγωνικά τ ξα απαιτο ν τρία σηµεία για τον σχεδιασµ τους, θα πρέπει να δίνουµε ως ρισµα της εντολής?sorw περιττ αριθµ σηµείων Παρακάτω δίνουµε µια ηµιτονοειδή καµπ λη καθώς και τον τρ πο σχεδιασµο της: 0 x =2 Προσοχή! Ο παρακάτω κώδικας χρησιµοποιεί τις εντολές?duurz και?vhwgdvkhv τις οποίες δεν έχουµε συναντήσει ακ µη Η εντολή?duurz σχεδιάζει το βέλος, ενώ η εντολή?vhwgdvkhv χρησιµοποιείται για τον σχεδιασµ διακεκοµµένων γραµµών?vhwfrruglqdwhv\vwhp XQLWV?433SW/433SW!?VHWTXDGUDWLF?SORW : 158;; :3: : 1;9936 1;6666 1<98< ?VHWOLQHDU

67 Εισαγωγή στο PICTEX: Μέρος δε τερο 63?SORW ?SXW^'?SL25'` DW ?SXW^3` DW ?SXW^'['` DW ?SXW^'?VLQ+[,'` DW 3 19?DUURZ?7SW! >148/19@ IURP WR 15; 17:?VHWGDVKHV?VHWOLQHDU?SORW ?HQGSLFWXUH 5 Ορισµ ς του συµβ λου σχεδιασµο Ολα τα σχήµατα που έχουµε σχεδιάσει µέχρι τώρα αποτελο νται απ εστιγ- µένες γραµµές, στις οποίες οι στιγµές απέχουν µεταξ των 0,4pt Οι στιγµές αυτές είναι απλά τελείες απ την γραµµατοσειρά cmr5 [ που 5 είναι το µέγεθος της γραµµατοσειράς σε τυπογραφικές στιγµές (pt)] Υπάρχουν µως πάρα πολλές περιπτώσεις που ναι µεν θέλουµε να πάρουµε µια καµπ λη αλλά θέλουµε να σηµειώσουµε και κάποια ειδικά σηµεία πάνω σ αυτή πως ακριβώς δείχνει το παρακάτω σχήµα: Για να αλλάξουµε τον χαρακτήρα µε τον οποίο δηµιουργεί τα σχήµατα το PICTEX χρησιµοποιο µε την εντολή?vhwsorwv\pero η γενική µορφή της οποίας φαίνεται παρακάτω: [ [ ] ][ ]?VHWSORWV\PERO +^2+á!â! 2%10ë/2æ#` > ox,o Το 2+á!â! 2%10ë/2æ# µπορεί να είναι οτιδήποτε µπορεί να είναι ρισµα της εντολής?per[ Οι υπ λοιπες παράµετροι είναι οι ίδιες µε αυτές που δέχεται η εντολή?sxw Οµως δεν αρκεί κανείς να αλλάξει το σ µβολο σχεδιασµο, πρέπει να καθορίσει και ποια απ σταση µεταξ των διαδοχικών σηµείων Αυτ επιτυγχάνεται µε την ανάθεση?sorwv\perovsdflqj áìã!# Ετσι στο προηγο µενο σχήµα είχαµε ορίσει:?vhwsorwv\pero +^'?GLDPRQG'`,?SORWV\PEROVSDFLQJ 43SW

68 64 Απ στολος Συρ πουλος 6 Κ κλοι και ελλείψεις Αν θέλουµε να σχεδιάσουµε ένα κυκλικ τ ξο, τ τε πρέπει να χρησιµοποιήσουµε την εντολή?flufxoduduf θ GHJUHHV IURP [2$à3 α \2$à3 α FHQWHU DW [2$à3 κ \2$à3 κ η οποία σχεδιάζει ένα κυκλικ τ ξο µε κέντρο το σηµείο ([2$à3 κ, \2$à3 κ ) ;το τ ξο ξεκινάει απ το σηµείο ([2$à3 α, \2$à3 α ) και εκτείνεται αντίστροφα της φοράς του ρολογιο κατά θ µοίρες Προσέξτε τι ακτίνα του κ κλου θα πρέπει να είναι µικρ τερη απ 512 pt = 17,88 cm Στο παρακάτω παράδειγµα δίνουµε τον τρ πο δηµιουργίας του σήµατος των Ολυµπιακών Αγώνων µε το PICTEX:?VHWFRRUGLQDWHV\VWHP XQLWV?8SW/8SW!?PXOWLSXW ^?EHJLQSLFWXUH?FLUFXODUDUF 693 GHJUHHV IURP 8 3 FHQWHU DW 3 3?HQGSLFWXUH` DW 3 3 ; Προσέξτε τι χρησιµοποιο µε µια εικ να ως ρισµα της εντολής?pxowlsxw Με τον τρ πο αυτ µπορο µε να δηµιουργήσουµε σχήµατα που αποτελο νται απ πολλά ίδια σχήµατα εν είναι δ σκολο να δηµιουργήσουµε και την έγχρωµη έκδοση του σχήµατος, αρκεί να χρησιµοποιήσουµε κατάλληλα το πακέτο FRORU οκιµάστε το! Αν θέλουµε να δηµιουργήσουµε µία έλλειψη της οποίας ο πρωτε ον και ο δευτερε ον άξονά της να είναι παράλληλοι προς τον άξονα των x και των y αντίστοιχα, χρησιµοποιο µε την εντολή?hoolswlfdoduduf D[HV UDWLR ξ:η θ GHJUHHV IURP [2$à3 α \2$à3 α FHQWHU DW [2$à3 κ \2$à3 κ Προσέξτε τα εξής: Τα ξ και η είναι αριθµοί ανάλογοι προς τα µήκη των οριζοντίων και καθέτων αξ νων της ελλείψεως ) ) 2 ( (\2$à3α ) ) 2 Η ποσ τητα (([2$à3α, [2$à3κ /ξ +, \2$à3 κ /η πρέπει να είναι µικρ τερη απ 512 pt = 17,88 cm Παρακάτω δίνουµε τον τρ πο σχεδιασµο δ ο ελλείψεων Σηµειώστε τι η δε τερη αποτελεί και µία απλή, αλλά χρήσιµη, εφαρµογή της αλλαγής συµβ λου σχεδιασµο

69 Εισαγωγή στο PICTEX: Μέρος δε τερο 65?VHWFRRUGLQDWHV\VWHP XQLWV?53SW/53SW!?HOOLSWLFDODUF D[HV UDWLR 5=4 693 GHJUHHV IURP 8 3 FHQWHU DW 5 3?VHWSORWV\PERO +^?WLQ\^1``,?SORWV\PEROVSDFLQJ 5SW?HOOLSWLFDODUF D[HV UDWLR 5=4 693 GHJUHHV IURP FHQWHU DW Σχεδιασµ ς βελών Αν και οι γραµµατοσειρές που παρέχει το TEX παρέχουν µια ποικιλία βελών, δηλ σχηµάτων που µοιάζουν µε βέλη και συνήθως χρησιµοποιο νται στα µαθηµατικά, σε περίπτωση που χρειάζεστε κάτι το οποίο δεν παρέχει το TEX, µπορείτε απλά να χρησιµοποιήσετε την εντολή δηµιουργίας βέλους του PICTEX Η γενική µορφή της εντολής είναι η εξής: [ ] DUURZ?l! >β,γ@?xmet,ymet! IURP [2$à3 α \2$à3 α WR [2$à3 τ \2$à3 τ Με την εντολή αυτή κανείς µπορεί να σχεδιάσει ένα βέλος της µορφής E C D 0 C B B 0 A που E =([2$à3 α, \2$à3 α ), A =([2$à3 τ, \2$à3 τ ), l είναι η απ σταση µεταξ των σηµείων A και D, βl είναι η απ σταση µεταξ των σηµείων B και B, γl είναι η απ σταση µεταξ των σηµείων C και C Για παράδειγµα το παραπάνω βέλος σχεδιάστηκε µε τις παρακάτω εντολές?vhwfrruglqdwhv\vwhp XQLWV?4SW/4SW!?DUURZ?78SW! >15/1:9@ IURP WR 3 3

70 66 Απ στολος Συρ πουλος Μια άλλη περίπτωση βελών είναι αυτά που χρησιµοποιο µε ταν σηµειώνουµε τις διαστάσεις κάποιου σχήµατος ακριβώς πως σ αυτ που ακολουθεί: " j Ôyoc j #,,,,,, plˆtoc,,,,,,! Οι κατασκευές αυτο του είδους, δηλ διπλά βέλη µε κεν ανάµεσα των για κάποιο κείµενο, µπορο ν να δηµιουργηθο ν µε την εντολή: [ [ ][ ] ][ ]?EHWZHHQDUURZV ^ã1ëá1à!` > ox IURP [2$à3 α \2$à3 α WR [2$à3 τ \2$à3 τ που ([2$à3 α, \2$à3 α ) η αρχή και ([2$à3 τ, \2$à3 τ ) το τέλος του βέλους Το κεί- µενο µπορεί να είναι σχεδ ν οτιδήποτε, ενώ οι υπ λοιπες παράµετροι είναι ίδιες µε αυτές της εντολής?sxw Σηµειώστε τι πρέπει απαραίτητα είτε οι τιµές των [2$à3 α, [2$à3 τ είτε των \2$à3 α, \2$à3 τ να είναι ίσες Για παράδειγµα, το παραπάνω σχήµα δηµιουργήθηκε απ τον παρακάτω κώδικα:?vhwfrruglqdwhv\vwhp XQLWV?6FP/6FP!?SXWUHFWDQJOH FRUQHUV DW 3 3 DQG ?VPDOO?EHWZHHQDUURZV ^ âî3!#` >W@?3SW/08SW! IURP 3 3 WR 418 3?EHWZHHQDUURZV ^+&!#` >U@?08SW/3SW! IURP 3 3 WR Επανασχεδιασµ ς γραµµών και καµπυλών Αν για κάποιο λ γο θέλετε να δείτε ποια είναι τα σηµεία στα οποία σχεδιάζει το PICTEX µπορείτε να χρησιµοποιήσετε την εντολή?vdyholqhvdqgfxuyhv RQ %*à!á/ /"%1ë!$% Το αποτέλεσµά της είναι να γραφτο ν στο αρχείο *à!á/ /"%1ë!$ οι συντεταγµένες λων των σηµείων (κάθε σηµείο ανά γραµµη) σε scaled points (sp) 1 Επειδή οι µονάδες αυτές είναι δ σχρηστες για το µέσο χρήστη, ο οποίος συνήθως εργάζεται µε τυπογραφικές στιγµές, σας δίνουµε το παρακάτω πρ γραµµα perl το οποίο δηµιουργεί ένα νέο αρχείο το οποίο περιέχει τα σηµεία εκφρασµένα σε τυπογραφικές στιγµές: 1 1 pt = sp

71 Εισαγωγή στο PICTEX: Μέρος δε τερο 67 &$2XVU2ELQ2SHUO 'LQ 'RXW '63V 98869> RSHQ+,1/ %'LQ%, GLH %&DQ*W RSHQ ILOH 'LQ?Q%> RSHQ+287/ %!'RXW%, GLH %&DQ*W FUHDWH ILOH 'LQ?Q%> ZKLOH+?,1!, ^ 2+0",+?G,+0",+?G,2> +'[/ '\, +%'4'5%/ %'6'7%,> SULQW 287 '[2'63V/% %/'\2'63V/%?Q %> ` FORVH,1> FORVH 287> Βέβαια, το πρ γραµµα δεν ελέγχει αν υπάρχουν ορίσµατα της γραµµής εντολών, αλλά αυτ έγινε για λ γους απλ τητας Επιστρέφοντας στο θέµα να πο µε τι αν θέλουµε να ξανασχεδιάσουµε ένα σχήµα το οποίο µως να χρησιµοποιεί σηµεία απ ένα αρχείο (εννοείται τι είναι σηµεία τα οποία έσωσε το PICTEX), τ τε απλά χρησιµοποιο µε την εντολή?uhsorw %*à!á/ /"%1ë!$% Tέλος, η εντολή?grqwvdyholqhvdqgfxuyhv σταµατά το PICTEX απ το να γράφει σηµεία σε κάποιο αρχείο 9 ιακεκοµµένες και εστιγµένες γραµµές Οταν το PICTEX σχεδιάζει κάποιο σχήµα, αυτ γίνεται µε γραµµές που δεν έχουν κενά Απ την άλλη µως υπάρχουν πολλές περιπτώσεις κατά τις οποίες κανείς θα ήθελε να έχει γραµµές διακεκοµµένες ή εστιγµένες, ή, ακ µη, αποτελο µενες απ πολ πλοκα πρ τυπα, ακριβώς πως τα πλαίσια που περικλείουν τις παρακάτω λέξεις: gramm teleðec diak/mènec prìtupo Ας δο µε τον τρ πο µε τον οποίο µπορο µε να επιτ χουµε το παραπάνω αποτέλεσµα Αν θέλουµε ένα σχήµα µε εστιγµένες γραµµές, τ τε απλά χρησιµοποιο µε τη δήλωση [ ]?VHWGRWV?l!

72 68 Απ στολος Συρ πουλος που l είναι κάποιο µήκος, το οποίο αν παραληφθεί θεωρείται τι είναι ίσο µε 5pt Το µήκος αυτ καθορίζει την απ σταση µεταξ των τελειών είτε µε ποιες εντολές σχεδιάσαµε το αντίστοιχο πλαίσιο απ τα παραπάνω:?vhwgrwv?5sw!?iudph?5sw! ^31â1ë1#` Αν θέλουµε ένα σχήµα µε διακεκοµµένες γραµµές, τ τε απλά χρησιµοποιο µε τη δήλωση [ ]?VHWGDVKHV?l! που l είναι κάποιο µήκος, το οποίο αν παραληφθεί θεωρείτε τι είναι ίσο µε 5pt Το l αντιστοιχεί στο µήκος των παυλών που θα απαρτίζουν το σχήµα, αλλά και την απ σταση µεταξ των Το αντίστοιχο πλαίσιο απ τα παραπάνω σχεδιάστηκε µε τις παρακάτω εντολές:?vhwgdvkhv?5sw!?iudph?5sw! ^0ä/ã2áíà1#` Αν θέλουµε ένα σχήµα µε ένα πολ πλοκο πρ τυπο, τ τε απλά χρησιµοποιο µε τη δήλωση?vhwgdvksdwwhuq?á 1,ã 1,á 2,ã 2,! µε την οποία ορίζουµε ένα πρ τυπο που αποτελείται απ µια γραµµή µήκους á 1 που ακολουθείται απ ένα κεν µήκους ã 1, που ακολουθείται απ µια γραµµή µήκους á 2 και ένα κεν µήκους ã 2, κοκ Τα διάφορα µήκη πρέπει να είναι θετικά, ενώ µπορο ν να είναι και πολλαπλάσια κάποιου προκαθορισµένου µήκους Ορίστε ο τρ πος σχεδιασµο του αντιστοίχου πλαισίου απ τα παραπάνω:?vhwgdvksdwwhuq?418sw/ 4SW/ 318SW/ 31:SW!?IUDPH?5SW! ^ "*3$!` Φαντασθείτε να σχεδιάζετε µια διακεκοµµένη γραµµή, τ τε συνήθως είναι ε λογη η απαίτηση να ξεκινάει µε πα λα αλλά και να τελειώνει µε µία πα λα υστυχώς, µε σα γνωρίζουµε µέχρι τώρα δε µπορο µε να εγγυηθο µε ένα τέτοιο αποτέλεσµα Ευτυχώς, ο σχεδιαστής του PICTEX, o Mike Winchura, το εξ πλισε µε µηχανισµο ς που επιτγχάνουν το αποτέλεσµα αυτ Με την εντολή?vhwgrwvqhdu?l! IRU?λ! καθορίζουµε τι µία εστιγµένη γραµµή της οποίας οι στιγµές απέχουν µεταξ των l µονάδες µήκους, έτσι ώστε η καµπ λη µήκους λ να ξεκινάει µε στιγµή και να τελειώνει µε στιγµή Στην περίπτωση των σχηµάτων που αποτελο νται απ διακεκοµµένες γραµµές η αντίστοιχη εντολή είναι η ακ λουθη:?vhwgdvkhvqhdu?l! IRU?λ!

73 Εισαγωγή στο PICTEX: Μέρος δε τερο 69 Για να χρησιµοποιήσει κανείς τις δ ο αυτές εντολές θα πρέπει να γνωρίζει το ακριβέςµµήκος της γραµµής που θέλει να σχεδιάσει Το µήκος µιας καµπ λης υπολογίζεται µε την παρακάτω εντολή:?ilqgohqjwk ^1à3!âí# 2%10ä/2á!+ ã/á +âæ#` Εκτελώντας την εντολή αυτή το PICTEX αποθηκε ει στη µεταβλητή?wrwdodufohqjwk το συνολικ µήκος της καµπ λης, οι εντολές σχεδιασµο της οποίας αποτελο ν ρισµά της Στο παρακάτω παράδειγµα η αριστερή κα- µπ λη σχεδιάστηκε ορίζοντας τις διακεκοµµένες µ νο µε την εντολή?vhwgdvkhv, ενώ η δεξιά καµπ λη σχεδιάστηκε ορίζοντας τις διακεκοµµένες µε την εντολή?vhwgdvkhvqhdu Η διαφορά φαίνεται στο πάνω σ µβολο Παρακάτω δίνουµε τον κώδικα που σχεδιάζει τη δεξιά καµπ λη, για λ γους συντοµίας παραλείπουµε τα σηµεία της εντολής?sorw (βλέπε κώδικα στην σελίδα 62):?GHI?VLQHFXUYH^(?SORW 111 2`(?VHWFRRUGLQDWHV\VWHP XQLWV?433SW/433SW!?VHWSORWDUHD [ IURP 3 WR 4/ \ IURP 3 WR 4?VHWTXDGUDWLF?ILQGOHQJWK^?VLQHFXUYH`?VHWGDVKHVQHDU?<SW! IRU??WRWDODUFOHQJWK!?VLQHFXUYH Αντί να γράφουµε τις εντολές σχεδιασµο της καµπ λης δ ο φορές, δηµιουργο µε µια νέα εντολή Σηµειώστε τι η εντολή?ghi του TEX αντιστοιχεί στην εντολή?qhzfrppdqg του L A TEX

74

75 Ε τυπον Τε χος ρ 2 Απρίλιος In the Company of TEX and Friends or Automating the processing of TEX Files K J Dryllerakis 4, Rue du Grand Cerf Bruxelles, B-1000 Belgium Setting Up the Stage Our story begins in England at the end of the 80s We find ourselves in a University environment Our protagonist, a science researcher, has been built from the essence of Hollywood adventurers much like Indiana Jones His world of adventures is not that of lost treasures, buried ancient cities and modern machinations to recover them; it is the magical world of Computers Aworld filled with mysteries, inventions, tools, blueprints and intrigues His current persuit is the exploration of TEX, the kingdom of computerised typesetting In his adventures, the protagonist has nothing to be jealous of his fellow Hollywood adventurers He experiences all sets of heroic emotions: enthusiasm in the apocalypse of new trails and possibilities, courage in setting targets, fear when the object of desire is not easily conquered, despair of failure and misfortunes when around the corner something unexpected greets him The Actors He soon understands that TEX is the only serious alternative at that time for typesetting any text that contains even basic mathematics It is royalty free to use, truly public domain, it is used by his fellow researchers typing away complicated formulæ, and its rivals meagre word processors do not offer a serious alternative to consider It is true, the machinery available does limit the choice: an ATARI with a dual floppy system allowing the simultaneous use of two floppy disks represents the section s computer treasure Yet TEX is there, able to produce the required output, even on a noisy 8-pin dot-matrix printer And for the protagonist, the quest begins His first try, producing a thesis of around 100 pages

76 72 K J Dryllerakis filled with mathematical forms and expressions, is in plain TEX A single invocation of the TEX typesetter to process the thesis requires more than 3 minutes of his time (if no errors are encountered, of course) But it is all over after a single pass, and necessary diagrams are added later by hand The Inner Workings TEX is all about producing an encoded device-independent file (code named DVI file) from a text source, which contains the actual text to be printed sprinkled with commands on how to arrange it on a page It is a true programming language, a tool that gives its user the freedom to describe in a formal way how his work should be finally presented on paper In computer terminology, it encapsulates within the same source file both the object level data (the text) and the code (TEX commands) for producing the required output This property is what followers consider its strength and rivals its weakness Like any other tool, its main purpose is to facilitate the completion of the task at hand Yet, TEX is a complicated tool with many controls, settings and idiosyncrasies Not everyone using TEX has the patience and interest to infiltrate behind the scenes, to learn and use this tool imaginatively to its full potential And this was the case for quite a number of academics (the main clients) which were obliged by the general flow to make use of it Let there be Friends As the usage of computers became more expanded in processing text documents in the 90s, the usage of TEX had further developed to engulf the numerous facilities that any serious authoring activity requires These include pre-defined document templates, table of contents, indexes, references to figures, texts, bibliographical citations, inclusion of graphical images, output to a portable printer format Most of these extra tools, now faithful companions of TEX, have been built in its own spirit and image They include L A TEX (a document preparation tool) BibT E X (for bibliographical citations), SliTEX (for the preparation of slides), PDNHLQGH[ (for building indexes), [ILJ (and X-windows drawing program), GreekTEX andgrl A TEX (for typesetting Greek texts), GYLSV (for converting DVI files to Postscript format files) as well as numerous utilities (like SV5SV, JKRVWYLHZ, etc) for handling, transforming and printing Postscript files Darkening Skies Very soon, processing TEX files was no longer an easy and straightforward task, despite the fact that the workstations available to the research community had by then made invoking and running TEX a quick and painless processes The usage of numerous tools required multiple invocations of the TEX processor over the same source file, alternating with calls to TEX s companions The necessity of including images and diagrams also required at that time the production of a

77 Automating the processing of TEX Files 73 Figure 20: Conceptual diagram of the processing of TEX files Postscript output file Even the resulting Postscript file frequently needed postprocessing, to filter for example the odd pages, or to create a booklet, or even to create a two-up or four-up proofing copy Furthermore, an army of auxiliary files littered the disk area that the original TEX files occupied It was for our protagonist, as for most TEXers, a strenuous and copious process indeed The original enthusiasm being able to produce a high quality document with the available technical means was gradually substituted by the dark cloud of tediousness and mechanical repetition in producing this document: editing the source file, invoking WH[ or ODWH[, then TEX s companions, then again WH[, correct all the minor errors which prevented TEX from producing a GYL file, until you could see your recent modifications to the document on screen And the cycle begun again and again Analyse and Conquer Nevertheless, a careful look reveals that the processing of TEX files is more tedious than complicated When tedious repetition of methodical tasks is anticipated, it is a direct call for computer automation At last! A new light appears A novel quest starts Amazement; bewildermen; concideration of possibilities This is the part were the protagonist, happy and exited, takes a step back to examine the situation and to plan his actions The processing of TEX files is essentially a two-step process The sources files (TEX source code, Postscript images) are ground together through successive invocations of TEX and friends to produce a GYL file This file is further processed, ending up either on a screen, printed on a piece of paper or saved in a portable format, be it Postscript or PDF (see Figure 1) It s all Greek to me But, further complications lay ahead for our protagonist With the introduction of GreekTEX, yet another step was necessary Texts written in the Greek ISO encoding (8859-7) were not compatible with the internal representation of