Η ΠΡΟΚΑΛΣΙΤΟΝΙΝΗ ΩΣ ΠΡΩΙΜΟΣ ΕΙΚΤΗΣ ΛΟΙΜΩΞΗΣ ΣΕ ΠΑΙ ΙΑ ΜΕ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΚΟΗΘΕΙΕΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Η ΠΡΟΚΑΛΣΙΤΟΝΙΝΗ ΩΣ ΠΡΩΙΜΟΣ ΕΙΚΤΗΣ ΛΟΙΜΩΞΗΣ ΣΕ ΠΑΙ ΙΑ ΜΕ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΚΟΗΘΕΙΕΣ"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ- ΤΟΜΕΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΠΑΙ ΙΟΥ Β ΠΑΙ ΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ : Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΝΕΠ. ΕΤΟΣ Αριθµ Η ΠΡΟΚΑΛΣΙΤΟΝΙΝΗ ΩΣ ΠΡΩΙΜΟΣ ΕΙΚΤΗΣ ΛΟΙΜΩΞΗΣ ΣΕ ΠΑΙ ΙΑ ΜΕ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΚΟΗΘΕΙΕΣ ΑΛΕΞΑΝ ΡΑΣ Π. ΡΕΚΛΕΙΤΗ ΠΑΙ ΙΑΤΡΟΥ Ι ΑΚΤΟΡΙΚΗ ΙΑΤΡΙΒΗ ΥΠΟΒΛΗΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

2 Η ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΦΑΝΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΟΥ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΜΑΡΙΑ ΧΑΤΖΗΣΤΥΛΙΑΝΟΥ, ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΣΑΝΤΑ ΝΟΥΣΙΑ-ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Η ΕΠΤΑΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΦΑΝΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΟΥ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΜΑΡΙΑ ΧΑΤΖΗΣΤΥΛΙΑΝΟΥ, ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΣΑΝΤΑ ΝΟΥΣΙΑ-ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΝΟΡΜΑ ΒΑΒΑΤΣΗ-ΧΡΙΣΤΑΚΗ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΠΑΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΪ ΗΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΟΜΠΑΚΗΣ, ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ «Ή έγκρισις της ιδακτορικής ιατριβής υπό της Ιατρικής Σχολής του ΑριστοτελείουΠανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης, δεν υποδηλοί αποδοχήν των γνωµών του συγγραφέως». (Νόµος 5343/32, άρθρ και ν. 1268/82, άρθρ. 50 8) 5

3 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΠΟΝΤΗΣ 6

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣ. 9 ΠΡΟΛΟΓΟΣ...11 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύµφυτη Φυσική Ανοσία α. Επιφανειακοί επιθηλιακοί φραγµοί β. Ενεργοποίηση της εναλλακτικής οδού του συµπληρώµατος 19 1γ. Φαγοκυττάρωση Πρώιµη Ανοσία, µη ειδική α. ΝΚ κύτταρα β. Αισθητηριακά συστήµατα.24 2γ. Μόρια προσκόλλησης 25 2δ. Κυτταροκίνες.26 Ι. Φλεγµονώδης αντίδραση..32 ΙΙ. Αύξηση της θερµοκρασίας του σώµατος 33 ΙΙΙ. Πρωτεΐνες οξείας φάσης Ειδική Ανοσία α Κυτταρική ανοσία β Χυµική ανοσία...40 Ιντερφερόνες Ανοσιακή απάντηση σε µικρόβια και ιούς Ανοσοκατεσταλµένοι ασθενείς και λοιµώξεις.44 5α. Ευαισθησία των ανοσοκατεσταλµένων ασθενών στις λοιµώξεις β. ιάγνωση της λοίµωξης γ. Θεραπευτική αντιµετώπιση των λοιµώξεων δ. Προφύλαξη των ανοσοκατεσταλµένων ασθενών Προκαλσιτονίνη α. Σύνθεση Γονίδιο Παραγωγή PCT β. Χαρακτηριστικά της PCT γ. Εφαρµογές της PCT...54 ΕΙ ΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟ ΟΙ

5 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ...69 ΣΥΖΗΤΗΣΗ.139 ΠΕΡΙΛΗΨΗ..149 SUMMARY..151 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

6 ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣ PCT CRP IL TNF INF GM-CSF GCSF stnfr IL-1ra PGE2 MCP TGF NK Th TcL TsL TLR MAC mrna : Προκαλσιτονίνη : C αντιδρώσα πρωτεΐνη : Ιντερλευκίνη : Παράγοντας νέκρωσης του όγκου : Ιντερφερόνη : Παράγοντας διέγερσης των αποικιών πολυµορφοπυρήνων/µακροφάγων : Παράγοντας διέγερσης των αποικιών πολυµορφοπυρήνων : ιαλυτός υποδοχέας του ΤNF : Ανταγωνιστής του υποδοχέα της IL-1 : Προσταγλανδίνη Ε2 : Χηµειοτακτική πρωτεΐνη των µονοκυττάρων : Αυξητικός παράγοντας µεταµορφώσεως : Κύτταρα φυσικοί φονείς : Τ βοηθητικά λεµφοκύτταρα : Τ κυτταροτοξικά λεµφοκύτταρα : Τ κατασταλτικά λεµφοκύτταρα : Υποδοχέας Toll : Συµπλέγµατα προσβολής της µεµβράνης : Μεταφορικό RNA 9

7 10

8 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η πρόοδος στη διάγνωση και η λεπτοµερέστερη διερεύνηση της οξείας λεµφοβλαστικής λευχαιµίας στα παιδιά οδήγησε στη χρησιµοποίηση νέων εντατικών πρωτοκόλλων χηµειοθεραπείας, µε στόχο τη µακρά ύφεση και «ίαση» των ασθενών. Κατά τη διαδροµή κυρίως της εντατικής χηµειοθεραπείας οι πάσχοντες παρουσιάζουν συχνά επεισόδια µυελικής απλασίας. Η ουδετεροπενία και οι κεντρικοί φλεβικοί καθετήρες αποτελούν τους κύριους προδιαθεσικούς παράγοντες για την εµφάνιση λοιµώξεων. Παράλληλα και άλλοι παράγοντες προδιαθέτουν τους ανοσοκατεσταλµένους αυτούς ασθενείς στην µη αποτελεσµατική απάντηση έναντι λοιµογόνων παραγόντων, όπως η µειωµένη λειτουργικότητα των φαγοκυττάρων και η διαταραχή τόσο της χυµικής όσο και της κυτταρικής ανοσίας που σχετίζεται µε την ανεπαρκή λειτουργία των Β και Τ λεµφοκυττάρων. Τα κλινικά σηµεία της βακτηριακής λοίµωξης στα παιδιά µε αιµατολογικές κακοήθειες δεν είναι συχνά εµφανή και ο πυρετός µπορεί να αποτελέσει την πρώτη ένδειξη. Παράλληλα όµως η παρουσία του πυρετού µπορεί να οφείλεται και σε άλλους παράγοντες όπως είναι η χηµειοθεραπευτική αγωγή, η χορήγηση παραγώγων του αίµατος ή ακόµη και το ίδιο το νόσηµα. Η έγκαιρη διάγνωση και αντιµετώπιση της βακτηριακής λοίµωξης σε ουδετεροπενικά εξαιτίας της χηµειοθεραπείας παιδιά µε κακοήθη αιµατολογικά νοσήµατα προλαµβάνει τις συστηµατικές λοιµώξεις που οδηγούν συχνά σε σηψαιµία, µε απρόβλεπτες συνέπειες για τη ζωή του ασθενή. Πολλοί παράγοντες που συµµετέχουν στη λοίµωξη διερευνήθηκαν κατά καιρούς από πολλούς ερευνητές προκειµένου να αποτελέσουν δείκτες της έγκαιρης διάγνωσης της βακτηριακής λοίµωξης. Οι παράγοντες αυτοί θα πρέπει να προσδιορίζονται εύκολα, γρήγορα, µε χαµηλό κόστος και αυξηµένη ειδικότητα και ευαισθησία. Μεταξύ των παραγόντων αυτών περιλαµβάνεται και η προκαλσιτονίνη (PCT), µια γλυκοπρωτεΐνη, που αυξάνεται στον ορό ασθενών µε βακτηριακές λοιµώξεις, ενώ παραµένει σε χαµηλά επίπεδα κατά τη διάρκεια ιογενών και φλεγµονωδών νοσηµάτων. Η µεταβολή στις συγκεντρώσεις της PCT είναι ταχεία, το µόριό της είναι σταθερό και ο προσδιορισµός της εύκολος, γεγονός που την κάνει έναν δυνητικά χρήσιµο δείκτη. Σκοπός της µελέτης µας ήταν η διερεύνηση του ρόλου της PCT στις λοιµώξεις των ουδετεροπενικών παιδιών µε αιµατολογικές κακοήθειες, η συσχέτισή της µε 11

9 άλλους δείκτες φλεγµονής και η ενδεχόµενη αξία της ως δείκτη διάγνωσης, παρακολούθησης και πρόγνωσης των βακτηριακών λοιµώξεων. Η µελέτη διαιρέθηκε στα εξής µέρη: 1. Γενικό µέρος. Ανασκοπούνται οι σύγχρονες απόψεις για τους µηχανισµούς της ανοσιακής απάντησης του οργανισµού ενάντια στους παθογόνους παράγοντες, τα ελλείµµατα στο αµυντικό σύστηµα των ανοσοκατεσταλµένων ασθενών και τους παράγοντες που προδιαθέτουν τους ασθενείς αυτούς στην εµφάνιση λοιµώξεων. Επίσης γίνεται ανασκόπηση των σύγχρονων γνώσεων για την προκαλσιτονίνη και το ρόλο της κατά τη διάρκεια διαφόρων λοιµώξεων και άλλων φλεγµονωδών καταστάσεων, καθώς επίσης και για διάφορες φλεγµονώδεις µεσολαβητές ουσίες. 2. Ειδικό µέρος. Ασθενείς και µέθοδοι. Περιγράφονται οι οµάδες των παιδιών που µελετήθηκαν, η κλινική και εργαστηριακή παρακολούθησή τους και οι µέθοδοι µέτρησης των επιπέδων της PCT, της CRP και των κυτταροκινών. Επίσης περιγράφονται οι στατιστικές µέθοδοι που χρησιµοποιήθηκαν για την ανάλυση και επεξεργασία των αποτελεσµάτων. 3. Αποτελέσµατα. Αναφέρονται αναλυτικά τα αποτελέσµατα της µελέτης και εκτίθενται παραστατικά µε σχήµατα. 4. Συζήτηση. Αναλύονται τα ευρήµατα και συσχετίζονται µε τα νεότερα βιβλιογραφικά δεδοµένα. 5. Περίληψη και συµπεράσµατα στην Ελληνική και Αγγλική γλώσσα. 6. Βιβλιογραφία. Η εργασία αυτή εκπονήθηκε στη Β Πανεπιστηµιακή Παιδιατρική κλινική του Α.Π.Θ.. Ο εργαστηριακός έλεγχος έγινε στο Ανοσολογικό Εργαστήριο της ίδιας Κλινικής. Από τη θέση αυτή θα ήθελα να ευχαριστήσω θερµά την κ. ωροθέα Κατριού, Καθηγήτρια Παιδιατρικής και τέως ιευθύντρια της Β Παιδιατρικής Κλινικής του Α.Π.Θ. (πρώην πρώτη επιβλέπουσα της τριµελούς συµβουλευτικής επιτροπής), για την ευκαιρία που µου έδωσε να εκπονήσω την παρούσα διατριβή καθώς και για τη συνεχή υποστήριξη στην πραγµατοποίησή της. Ήταν πολύτιµη τόσο η καθοδήγησή της όσο και οι συµβουλές της κατά τα διάφορα στάδια της µελέτης. Θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες µου στην κ. Φανή Αθανασιάδου, Καθηγήτρια Παιδιατρικής Αιµατολογίας, (µέλος της τριµελούς συµβουλευτικής επιτροπής και πρώτη επιβλέπουσα µετά την αντικατάσταση της κ. Κατριού), για την ανάθεση του θέµατος, την επιστηµονική καθοδήγησή της, τη συνεχή υποστήριξη και 12

10 την ενεργό συµµετοχή της σε όλες τις φάσεις διεξαγωγής της µελέτης. Ο χρόνος που αφιέρωσε στην επίλυση των προβληµάτων που ανέκυπταν κατά την πορεία της µελέτης δηµιούργησε τις προϋποθέσεις για την επιτυχή ολοκλήρωση αυτής της προσπάθειας. Ευχαριστώ θερµά επίσης την κ. Μαρία Χατζηστυλιανού, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδιατρικής Ανοσολογίας, (µέλος της τριµελούς συµβουλευτικής επιτροπής), για την αµέριστη συµπαράστασή της και την επιστηµονική καθοδήγησή της στην οργάνωση της µελέτης, καθώς και για τις εποικοδοµητικές υποδείξεις της κατά τη διάρκεια της συγγραφής. Ήταν ουσιαστική και πολύτιµη η βοήθειά της στην πειραµατική διαδικασία της µελέτης και στην αξιολόγηση των αποτελεσµάτων. Ευχαριστώ επίσης την κ. Σάντα Νούσια - Αρβανιτάκη, Καθηγήτρια Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, (µέλος της τριµελούς συµβουλευτικής επιτροπής αντικαθιστώντας την κ. Κατριού), για την προθυµία της να µε βοηθήσει στην τελική διαµόρφωση του κειµένου της διατριβής. Ευχαριστώ θερµά τον κ. Χρήστο Νάκα, που µε βοήθησε στον κρίσιµο τοµέα της στατιστικής ανάλυσης των αποτελεσµάτων. Τέλος ευχαριστώ όλα τα παιδιά που πήραν µέρος σε αυτήν τη µελέτη. 13

11 14

12 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 15

13 16

14 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το ανοσιακό σύστηµα του οργανισµού είναι ένα πολύπλοκο σύστηµα που είναι υπεύθυνο για την άµυνα του οργανισµού έναντι βλαπτικών παραγόντων του περιβάλλοντος. έχεται συνεχώς τις επιδράσεις του περιβάλλοντος υπό µορφή αντιγονικών προκλήσεων και µέσω της ανοσιακής απάντησης διατηρεί την οµοιόσταση. Η ανοσιακή απάντηση περιλαµβάνει µια σειρά γεγονότων και εµπλέκει πολλούς τύπους κυττάρων. Στην εξέλιξή της τα κύτταρα αυτά επικοινωνούν µεταξύ τους και προς το περιβάλλον µε κοινό στόχο την αναγνώριση και εξουδετέρωση κάθε εισβολέα. Μια πλήρης ανοσιακή απάντηση του ξενιστή ενάντια στους παθογόνους παράγοντες, περιλαµβάνει την ενεργοποίηση τριών οµάδων αµυντικών συστηµάτων τα οποία είναι 1) τα σύµφυτα αµυντικά συστήµατα (σύµφυτη ή φυσική ανοσία), 2) τα ανεξάρτητα των Τ και Β λεµφοκυττάρων αµυντικά συστήµατα (πρώιµη ανοσία, µη ειδική) και 3) τα εξαρτώµενα από τα Τ και Β λεµφοκύτταρα αµυντικά συστήµατα (ειδική ανοσία) (Πίνακας 1) (1). Πίνακας 1: Μη Ειδική και Ειδική Άµυνα (1) Α ΑΜΕΣΗ Β ΠΡΩΙΜΗ Γ ΟΨΙΜΗ ΣΥΜΦΥΤΑ ΑΜΥΝΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΤΩΝ Τ- ΛΕΜΦΟΚΥΤΤΑΡΩΝ ΑΜΥΝΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Τ-ΕΞΑΡΤΩΜΕΝΑ ΑΜΥΝΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Επιφανειακοί επιθηλιακοί φραγµοί Ενεργοποίηση εναλλακτικής οδού συµπληρώµατος Έκκριση κυτταροκινών από µονοκύτταρα/µακροφάγα - Φλεγµονώδης αντίδραση - Θερµοκρασίας σώµατος - Παραγωγή πρωτεϊνών οξείας φάσης Παρουσίαση και αναγνώριση αντιγόνου από Τ-λεµφοκύτταρα Φαγοκυττάρωση Ιντερφερόνες Φυσικά κυτταροκτόνα κύτταρα Άλλα κύτταρα CD5+B, γδτ ΕΠΑΓΩΓΗ ΟΧΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΕΙ ΙΚΟΤΗΤΑ ΟΧΙ ΟΧΙ ΝΑΙ ΜΝΗΜΗ ΟΧΙ ΟΧΙ ΝΑΙ 17

15 1. ΣΥΜΦΥΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ Η σύµφυτη ή φυσική ανοσία στηρίζεται σε προϋπάρχοντα στοιχεία που δρούν απευθείας στον παθογόνο µικροοργανισµό άµεσα και χωρίς ανάγκη επαγωγής. Στα στοιχεία αυτά περιλαµβάνονται η παρουσία φραγµών (επιφανειακοί επιθηλιακοί φραγµοί), χυµικών ουσιών (ενεργοποίηση της εναλλακτικής οδού του συµπληρώµατος) και κυττάρων (φαγοκυττάρωση) που απωθούν, καταστρέφουν ή θέτουν υπό έλεγχο πολλές οµάδες µικροοργανισµών. (1α) Επιφανειακοί επιθηλιακοί φραγµοί Τo δέρµα είναι ο πιο εµφανής φραγµός και καλύπτει σχεδόν όλη την επιφάνεια του σώµατος που έρχεται σε άµεση επαφή µε το περιβάλλον. Οι βλεννογόνοι καλύπτουν το γαστρεντερικό, το αναπνευστικό και το ουρογεννητικό σύστηµα. Η ακεραιότητα του επιθηλίου του δέρµατος και των βλεννογόνων αποτρέπει την είσοδο παθογόνων παραγόντων στον οργανισµό µέσω φυσιολογικών µηχανικών, χηµικών και µικροβιακών φραγµών. Μερικοί βλεννογόνοι διαθέτουν µηχανισµούς που κατευθύνουν τους µικροοργανισµούς σε περιοχές όπου µπορούν να αποµακρυνθούν ευκολότερα, όπως συµβαίνει µε τις περισταλτικές κινήσεις του εντέρου και τα κύτταρα του κροσσωτού επιθηλίου του αναπνευστικού συστήµατος (2). Στο δέρµα και στους βλεννογόνους υπάρχουν διάφορες ουσίες που εµποδίζουν ή και θανατώνουν τους µικροοργανισµούς (2). Το γαλακτικό οξύ και τα λιπαρά οξέα του ιδρώτα και των σµηγµατογόνων εκκρίσεων µε το χαµηλό ph τους εµποδίζουν την ανάπτυξη µικροοργανισµών και µπορεί να προκαλέσουν την καταστροφή τους. Η λυσοζύµη είναι ένα ένζυµο που αποδοµεί την πεπτιδογλυκάνη, η οποία αποτελεί συστατικό της κυτταρικής µεµβράνης των µικροοργανισµών. Η λυσοζύµη η οποία βρίσκεται στα δάκρυα, στον σίελο, στο ρινικό έκκριµα, στον ιδρώτα, στα ούρα και στα κοκκία των φαγοκυττάρων είναι αποτελεσµατική στην καταπολέµηση των Gram+ βακτηρίων τα οποία έχουν στην επιφάνειά τους εκτεθειµένη την πεπτιδογλυκάνη. Στον σίελο υπάρχουν επίσης τα ένζυµα της υπεροξειδάσης. Αυτά τα ένζυµα διασπούν το υπεροξείδιο του υδρογόνου και παράγουν οξειδωτικά προϊόντα. 18

16 Οι βλεννώδεις εκκρίσεις περιέχουν πολυσακχαρίτες που εµποδίζουν την είσοδο µικροοργανισµών στα κύτταρα λόγω ανταγωνισµού προς κυτταρικούς επιφανειακούς υποδοχείς (νευραµιδάσες). Οι όξινες εκκρίσεις του στοµάχου (υδροχλωρικό οξύ) καταστρέφουν τα µικρόβια που µε την κατάποση φθάνουν σε αυτό. Ο πληθυσµός των µικροοργανισµών που υπάρχουν στην επιφάνεια του σώµατος ενός υγιούς ανθρώπου αποτελεί την φυσιολογική χλωρίδα η οποία παρέχει σηµαντική προστασία στον οργανισµό. Η προστασία αυτή πραγµατοποιείται αφενός µεν µε την παραγωγή διαφόρων αντιµικροβιακών ουσιών (βακτηριοκίνες και οξέα) και αφετέρου µε τον ανταγωνισµό προς δυνητικά παθογόνους µικροοργανισµούς. Ο ανταγωνισµός συνίσταται: (α) στην κατάληψη από την µικροβιακή χλωρίδα των σηµείων εκείνων της επιφάνειας του σώµατος µε τα οποία συνδέονται οι δυνητικά παθογόνοι µικροοργανισµοί και (β) στην κατανάλωση από την µικροβιακή χλωρίδα θρεπτικών συστατικών απαραίτητων για την ανάπτυξη των παθογόνων µικροοργανισµών. Τα παθογόνα, τα οποία ξεπερνούν τους επιθηλιακούς φραγµούς, αντιµετωπίζονται από το συµπλήρωµα και τα µακροφάγα κύτταρα. (1β) Ενεργοποίηση της εναλλακτικής οδού του συµπληρώµατος Το σύστηµα του συµπληρώµατος αποτελείται από µία σειρά πρωτεϊνών που κυκλοφορούν στο αίµα και στα υγρά των ιστών σε ανενεργή µορφή. Η δοµή του επιτρέπει µία γρήγορη και δυναµική απάντηση µετά από ορισµένα ερεθίσµατα που δηλώνουν την παρουσία κάποιου εισβολέα. Η ενεργοποίησή του προκαλεί έναν καταρράκτη αντιδράσεων. Με την ενεργοποίηση µίας πρωτεΐνης, αυτή λειτουργεί σαν ένζυµο ενεργοποιώντας µε την σειρά της µόρια της επόµενης πρωτεΐνης του καταρράκτη. Καθένα από αυτά τα µόρια ενεργοποιεί µόρια της επόµενης πρωτεΐνης του καταρράκτη και ούτω καθεξής. Γενικά, η ενεργοποίηση αφορά την διάσπαση της πρωτεΐνης σε δύο µέρη καθένα από τα οποία έχει ειδική λειτουργία. Έτσι κάθε παράγοντας του συστήµατος του συµπληρώµατος, από τον πρώτο (C1) έως τον τελευταίο παράγοντα (C9), διασπάται σε δύο µέρη, τα a και b. Εξαίρεση αποτελεί ο παράγοντας C3 ο οποίος διαρκώς διασπάται σε C3a και C3b, ακόµη και χωρίς να έχει γίνει ενεργοποίηση του συστήµατος του συµπληρώµατος. Οι ενεργοποιηµένοι παράγοντες σε συνεργασία µε άλλους παράγοντες της άµυνας του οργανισµού 19

17 συµµετέχουν α) στη φλεγµονή, β) στη λύση των ξένων κυττάρων και γ) στην οψωνινοποίηση, µε σκοπό να καταστρέψουν ή να αποµακρύνουν τον εισβολέα (2). Συγκεκριµένα: α) στη φλεγµονή, οι παράγοντες C3a και C5a προκαλούν αλλαγές στα ενδοθηλιακά κύτταρα των αγγείων και στα µαστοκύτταρα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα την αύξηση της διαπερατότητας των αγγείων που σχετίζεται µε τη φλεγµονή. Ο παράγοντας C5a έχει και χηµειοτακτικές ικανότητες, προσελκύοντας φαγοκύτταρα στην περιοχή όπου έχει ενεργοποιηθεί το συµπλήρωµα. β) στη λύση των ξένων κυττάρων, οι παράγοντες C5b, C6, C7, C8 και C9 συναθροίζονται στην µεµβράνη των κυττάρων σχηµατίζοντας δοµές που ονοµάζονται συµπλέγµατα προσβολής της µεµβράνης (membrane attack complex, MAC). Οι τελευταίες δηµιουργούν οπές στην µεµβράνη διασπώντας την ακεραιότητα του κυττάρου. Αξίζει να σηµειωθεί ότι αυτά τα συµπλέγµατα δεν µπορούν να δράσουν στα Gram+ βακτήρια γιατί η πεπτιδογλυκάνη εµποδίζει τους παράγοντες του συµπληρώµατος να φθάσουν στο κυτταρόπλασµα. γ) στην οψωνινοποίηση, ο παράγοντας C3b συνδέεται µε τα ξένα υλικά και έτσι µπορεί να "πιαστεί" από τα φαγοκύτταρα που φέρουν ειδικούς υποδοχείς στην επιφάνειά τους. Τα κύτταρα του οργανισµού του ξενιστή προστατεύονται από την δράση αυτή του παράγοντα C3b µέσω των ρυθµιστικών πρωτεϊνών που περιέχουν, οι οποίες τον απενεργοποιούν. Οι παράγοντες C3a και C5a προκαλούν την παραγωγή περισσοτέρων υποδοχέων του C3b από τα φαγοκύτταρα. Τρεις οδοί περιγράφονται για την ενεργοποίηση των παραγόντων του συµπληρώµατος: Α) Η Κλασσική οδός, η ενεργοποίηση της οποίας γίνεται µέσω των αντισωµάτων, που αποτελούν τµήµατα της ειδικής ανοσίας. Β) Η οδός της Λεκτίνης, η ενεργοποίηση της οποίας προϋποθέτει την ύπαρξη ειδικών µορίων που ο οργανισµός χρησιµοποιεί για να ανιχνεύσει ένα πολυµερές της µαννόζης που συνήθως βρίσκεται σε µικροβιακά κύτταρα (mannan-binding lectins, MBLs) και Γ) Η Εναλλακτική οδός, η ενεργοποίηση της οποίας επιτυγχάνεται µέσω σχεδόν κάθε κυτταρικής επιφάνειας, εκτός και αν ειδικές ρυθµιστικές πρωτεΐνες σταµατήσουν την διαδικασία αυτή. Έτσι, η εναλλακτική οδός προσοµοιάζει µε βιολογικό κύκλο που ακόµη και σε συνθήκες ηρεµίας βρίσκεται σε συνεχή λειτουργία, προϋπόθεση της οποίας είναι η παρουσία C3b επάνω στην επιφάνεια του ενεργοποιητή. 20

18 (1γ) Φαγοκυττάρωση Όταν οι παθογόνοι µικροοργανισµοί διαπεράσουν έναν επιθηλιακό φραγµό, αναγνωρίζονται από τα φαγοκύτταρα που βρίσκονται στους υποεπιθηλιακούς συνδετικούς ιστούς, µε αποτέλεσµα τη φαγοκυττάρωσή τους (Σχήµα 1.1). Η φαγοκυττάρωση επιτελείται από τα πολυµορφοπύρηνα και τα µονοπύρηνα φαγοκύτταρα. Τα πολυµορφοπύρηνα περιέχουν κυτταροπλασµατικά κοκκία µε χηµικές ουσίες σηµαντικές για την λειτουργία τους. ιακρίνονται σε: α) ουδετερόφιλα, που είναι τα πιο σηµαντικά από τα πολυµορφοπύρηνα. Αποτελούν το 50% των κυκλοφορούντων λευκοκυττάρων και ο αριθµός τους αυξάνει σε µία οξεία βακτηριακή λοίµωξη. Τα ουδετερόφιλα έχουν ως κύρια λειτουργία την φαγοκυττάρωση και την καταστροφή µικροοργανισµών. Τα κοκκία τους περιέχουν αντιµικροβιακές ουσίες και ένζυµα για την καταστροφή των µικροοργανισµών. β) βασεόφιλα, τα οποία παίρνουν µέρος σε αλλεργικές αντιδράσεις και στη φλεγµονή. Τα µαστοκύτταρα είναι παρόµοια κύτταρα που βρίσκονται κυρίως στους ιστούς παρά στο αίµα και έχουν τις ίδιες δράσεις µε τα βασεόφιλα. γ) ηωσινόφιλα, τα οποία παίρνουν µέρος σε αλλεργικές αντιδράσεις όπως και σε παρασιτικές λοιµώξεις (3). Τα µονοπύρηνα φαγοκύτταρα διακρίνονται στα µακροφάγα και στα δενδριτικά κύτταρα, τα οποία προέρχονται από το ίδιο αρχέγονο κύτταρο, το µονοκύτταρο. Μετά την έξοδό τους από τον µυελό των οστών µεταναστεύουν στους ιστούς και διαφοροποιούνται σε µακροφάγα ή σε δενδριτικά κύτταρα. Τα µακροφάγα δρουν ως φαγοκύτταρα και βρίσκονται κυρίως στο ήπαρ, στο σπλήνα, στους λεµφαδένες, στους πνεύµονες και στο περιτόναιο. Τα δενδριτικά κύτταρα είναι κινούµενα, έχουν φαγοκυτταρικές ιδιότητες στην αρχή της ζωής τους ενώ στην συνέχεια παίρνουν µέρος στην ειδική ανοσία ως αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα (3). Η φαγοκυττάρωση περιλαµβάνει διάφορα στάδια (Σχήµα 1.1). Η διαδικασία της φαγοκυττάρωσης αρχίζει µε την χηµειοταξία που είναι η προσέλκυση των φαγοκυττάρων στην περιοχή της λοίµωξης από ειδικά χηµικά ερεθίσµατα που δρουν χηµειοτακτικά. Μόρια που προάγουν την χηµειοταξία των φαγοκυττάρων είναι προϊόντα µικροβίων, φωσφολιπίδια που απελευθερώνονται από τραυµατισµένα κύτταρα και ο παράγοντας C5a του συµπληρώµατος. Το αµέσως επόµενο στάδιο της φαγοκυττάρωσης είναι η αναγνώριση και η σύνδεση των µικροοργανισµών µε τα φαγοκύτταρα. Στο στάδιο αυτό τα φαγοκύτταρα 21

19 Σχήµα 1.1: Τα στάδια της φαγοκυττάρωσης (2) 22

20 τα οποία φέρουν διάφορους υποδοχείς συνδέονται µε τα µικρόβια άµεσα ή έµµεσα. Η άµεση σύνδεση γίνεται µε υποδοχείς που συνδέονται µε µέρη του µικροβίου, όπως για παράδειγµα οι υποδοχείς µαννόζης που είναι ένα σάκχαρο που βρίσκεται στην επιφάνεια ορισµένων µικροβίων. Η έµµεση όµως σύνδεση συµβαίνει όταν ο µικροοργανισµός περιβάλλεται από µόρια οψωνίνης, τα οποία ενισχύουν την ικανότητα των φαγοκυττάρων να προσκολληθούν σε αυτόν. Οι οψωνίνες περιλαµβάνουν τον παράγοντα C3b του συµπληρώµατος και ορισµένα αντισώµατα. Η σύνδεση του οψωνινοποιηµένου σωµατιδίου µε τους υποδοχείς της επιφάνειας του φαγοκυττάρου οδηγεί στο στάδιο της εγκύστωσης. Στο στάδιο αυτό προκαλείται αναδιάρθρωση του φαγοκυττάρου που σχηµατίζει ψευδοπόδια µε τα οποία περικλείει τον µικροοργανισµό. Το φαγοκύτταρο έτσι εγκυστώνει τον εισβολέα σχηµατίζοντας ένα κενοτόπιο που περικλείεται από κυτταρική µεµβράνη και ονοµάζεται φαγοσωµάτιο. Ακολουθεί το στάδιο της σύντηξης του φαγοσωµατίου µε το λυσοσωµάτιο κατά την διάρκεια του οποίου, µέσα στο φαγοκύτταρο το φαγοσωµάτιο µεταφέρεται ώστε να συντηχθεί µε ένα λυσοσωµάτιο, το οποίο περιέχει διάφορα πεπτικά ένζυµα, όπως λυσοζύµη και πρωτεάσες. Η σύντηξη αυτή παράγει ένα φαγολυσοσωµάτιο, µέσα στο οποίο η κατανάλωση οξυγόνου αυξάνει µε την οξείδωση των σακχάρων, µε αποτέλεσµα την παραγωγή ενεργών ριζών οξυγόνου που είναι τοξικές. Παράλληλα, όταν το οξυγόνο στο φαγολυσοσωµάτιο καταναλωθεί, αρχίζει η παραγωγή γαλακτικού οξέος που µειώνει το ph. ιάφορα ένζυµα αποδοµούν την πεπτιδογλυκάνη του τοιχώµατος του µικροβίου. Αυτό είναι το στάδιο της καταστροφής και πέψης των µικροοργανισµών. Μετά την πέψη των µικροοργανισµών το κενοτόπιο έρχεται σε επαφή µε την µεµβράνη του κυττάρου και ελευθερώνει στο περιβάλλον τα προϊόντα διάσπασης που περιέχει. Αυτό είναι το τελικό στάδιο της εξωκύττωσης (2, 4). 2. ΠΡΩΙΜΗ ΑΝΟΣΙΑ, ΜΗ ΕΙ ΙΚΗ Η πρώιµη, µη ειδική ανοσία αποτελεί ένα δεύτερο κύµα ανοσολογικών µηχανισµών µετά την φυσική ανοσία και περιλαµβάνει αντιδράσεις ενεργοποίησης µιας σειράς χηµικών και κυτταρικών παραγόντων. Οι αντιδράσεις αυτές είναι επαγόµενες αλλά µη ειδικές και προϋποθέτουν µηχανισµούς αναγνώρισης που βασίζονται σε υποδοχείς µε περιορισµένη ποικιλία, οι οποίοι οδηγούν στην ίδια απάντηση για όλους τους παθογόνους µικροοργανισµούς. Η ανοσία η οποία προκαλείται δεν διαρκεί και δεν δηµιουργείται ανοσολογική µνήµη (Πίνακας 1). 23

21 Στην φάση αυτή σηµαντικό ρόλο παίζουν τα µακροφάγα, τα φυσικά κυτταροκτόνα κύτταρα (ΝΚ) και οι κυτταροκίνες που εκκρίνονται από αυτά αλλά και από άλλα κύτταρα υπό την επίδραση των παθογόνων µικροοργανισµών,. Για την πραγµατοποίηση της µη ειδικής ανοσιακής απάντησης απαραίτητη προϋπόθεση είναι η συγχρονισµένη λειτουργία των προαναφερθέντων κυττάρων, των αισθητηριακών συστηµάτων, των µορίων προσκόλλησης, των κυτταροκινών, των χηµειοκινών και διαφόρων βιολογικών ουσιών. (2α) ΝΚ Κύτταρα Τα κύτταρα φυσικοί φονείς παίρνουν µέρος και στα δύο σκέλη της ανοσιακής απάντησης του οργανισµού, µη ειδικής και ειδικής. Κύρια λειτουργία τους αποτελεί η καταστροφή ορισµένων µεταλλαγµένων κυττάρων και κυττάρων που έχουν προσβληθεί από έναν ιό. Αυτό το επιτυγχάνουν µε δύο τρόπους: α) καταστρέφουν τα κύτταρα στα οποία έχουν επικαθήσει αντισώµατα β) καταστρέφουν κύτταρα τα οποία δεν έχουν στην επιφάνειά τους µόρια MHC-I, όπως είναι τα κύτταρα που έχουν προσβληθεί από ορισµένους ιούς (5). Παράλληλα, τα ΝΚ κύτταρα εκκρίνουν κυτταροκίνες όπως ο TNF-a, ο GM-CSF και η INFγ, που οδηγεί τα βοηθητικά Τ-λεµφοκύτταρα (κυτταρική ανοσία) (6). (2β) Αισθητηριακά συστήµατα Τα αισθητηριακά συστήµατα στο αίµα και στους ιστούς είναι έτοιµα να αναγνωρίσουν µηνύµατα από την εισβολή ενός µικροβίου. Απαντούν στα σήµατα που στέλνουν συστατικά της κυτταρικής µεµβράνης του µικροβίου είτε άµεσα καταστρέφοντας το, είτε ενεργοποιώντας αλλά µέρη της άµυνας του οργανισµού. Σε αυτούς ανήκουν η οικογένεια των Toll-υποδοχέων (TLRs), µια οικογένεια που εξελικτικά διατηρείται από την Drosophila µέχρι τον άνθρωπο, παίζει σηµαντικό ρόλο στην άµεση αναγνώριση µικροβιακών δοµών και την έναρξη της ανοσιακής απάντησης (7, 8). Τελευταία όµως σηµαντικό εύρηµα είναι η αναγνώριση εκ µέρους των TLRs και άλλων δοµών που δεν έχουν καµιά σχέση µε µικροβιακούς παράγοντες. Το ευρύ φάσµα δοµών που ενεργοποιούν τους TLRs, και επεκτείνεται πέραν των ορίων των µικροβιακών παραγόντων, εξηγεί το ρόλο τους στη «θεωρία του κινδύνου». Σύµφωνα µε αυτή το σύστηµα ανοσίας δεν ενεργοποιείται αναγνωρίζοντας το «ξένο» αλλά το «επικίνδυνο» για τον οργανισµό που δεν είναι απαραίτητα πάντα µικροβιακός παράγοντας. Οι TLRs ανήκουν στην οµάδα των µορίων που µεταδίδουν το σήµα κινδύνου στο κύτταρο. 24

22 Τουλάχιστον 10 TLRs έχουν έως τώρα περιγραφεί και κάθε ένας αναγνωρίζει ένα σύµπλεγµα ή µία οµάδα συµπλεγµάτων. Για παράδειγµα, ο TLR-2 αναγνωρίζει την πεπτιδογλυκάνη (9) και ο TLR-4 ενεργοποιείται από λιποπολυσακχαρίδες (10). Άλλα µέρη των µικροβίων που ενεργοποιούν τους υποδοχείς αυτούς είναι η φλαγγελίνη (11) και ειδικές ακολουθίες νουκλεοτιδίων που κωδικοποιούν το DNA του βακτηρίου (12). Όταν ένα σύµπλεγµα ενεργοποιεί έναν toll-like υποδοχέα, στέλνεται ένα µήνυµα στον πυρήνα του ξενιστή-κυττάρου δίνοντας το έναυσµα στο κύτταρο αυτό να τροποποιήσει την έκφραση ορισµένων γονιδίων. Για παράδειγµα, µία λιποπολυσακχαρίδη ενεργοποιεί έναν toll-like υποδοχέα των µονοκυττάρων και των µακροφάγων, προκαλώντας την παραγωγή από αυτά χηµειοκινών που προσελκύουν και άλλα φαγοκύτταρα στην περιοχή. Η σύνδεση των toll-like υποδοχέων στα ενδοθηλιακά κύτταρα των αγγείων, τους δίνει το έναυσµα για την παραγωγή προ-φλεγµονωδών κυτταροκινών (2). (2γ) Μόρια προσκόλλησης Τα µόρια προσκόλλησης είναι µια ετερογενής οµάδα πρωτεϊνών της κυτταρικής µεµβράνης που έχουν ως κύρια λειτουργία την προσκόλληση, την επικοινωνία, την συνεργασία και τη µετακίνηση των κυττάρων. Οι αλληλεπιδράσεις των κυττάρων µεταξύ τους αλλά και µε τη θεµέλιο ουσία µέσω των µορίων προσκόλλησης είναι καθοριστικές για την ανάπτυξη, οργάνωση και λειτουργία των ιστών του οργανισµού. Ποικίλες φυσιολογικές λειτουργίες αλλά και παθολογικές καταστάσεις, όπως η φλεγµονή και η µετάσταση νεοπλασµατικών κυττάρων, επιτελούνται µέσω αυτών των µορίων. Τα µόρια προσκόλλησης ανάλογα µε τη δοµή τους κατατάσσονται σε έξι οµάδες: (Ι) τις ιντεγκρίνες (LFA-1, Mac1, VLA-4, VLA-5 ), (ΙΙ) την οικογένεια των ανοσοσφαιρινών (ICAM-1, ICAM-2, ICAM-3, VCAM-1), (ΙΙΙ) τις σελεκτίνες (P-selectin, L- selectin, E-selectin), (IV) τις καντχερίνες (Eκαντχερίνη, N-καντχερίνη) (V) τις σιαλοβλεννίνες (MadCAM-1, GlyCAM-1) και (VΙ) τα αταξινόµητα (CD44) (13). Κατά την έναρξη της φλεγµονής τα κύτταρα του ανοσολογικού συστήµατος που συµµετέχουν σε αυτήν αλληλεπιδρούν µε τα κύτταρα του ενδοθηλίου αλλά και µεταξύ τους µέσω των µορίων προσκόλλησης. Ο καταρράκτης της προσκόλλησης των λευκοκυττάρων πραγµατοποιείται στα παρακάτω στάδια (13): Ενεργοποίηση του ενδοθηλίου. Αρχική προσκόλληση και κύλισµα των λευκοκυττάρων στο ενδοθήλιο Ενεργοποίηση των λευκοκυττάρων 25

23 Σταθερή σύνδεση των λευκοκυττάρων στο ενδοθήλιο ιαπίδυση Η κίνηση των λευκοκυττάρων στους ιστούς επιτυγχάνεται µε τους µηχανισµούς της απτοταξίας, που συγκεντρώνει τα λευκοκύτταρα στις περιοχές µε την µεγαλύτερη προσκολλητικότητα και της χηµειοταξίας, που συγκεντρώνει τα λευκοκύτταρα προς την περιοχή µεγαλύτερης συγκέντρωσης χηµειοτακτικών ουσιών. (2δ) Κυτταροκίνες Η ανοσιακή απάντηση στη λοίµωξη εξαρτάται από την ανοσιακή κατάσταση του ξενιστή καθώς και από παράγοντες που έχουν σχέση µε το παθογόνο όπως: το είδος του παθογόνου (βακτήριο, ιός, παράσιτο, µύκητας), η πύλη εισόδου (βλεννογόνοι, παρεντερική οδός), η φλεγµονώδης αντίδραση που προκαλείται (τοπική, γενικευµένη) και η θέση πολλαπλασιασµού του παθογόνου (εξωκυττάρια, ενδοκυττάρια). Οι κυτταροκίνες που συµµετέχουν στην µη ειδική ανοσία παράγονται κυρίως από τα µονοκύτταρα-µακροφάγα (14). Με τον όρο κυτταροκίνες αναφέρεται µία οµάδα διαλυτών πρωτεϊνών και πεπτιδίων, οι οποίες δρουν ως χηµικοί ρυθµιστές σε εξαιρετικά µικρές συγκεντρώσεις και είτε σε φυσιολογικές είτε σε παθολογικές καταστάσεις ρυθµίζουν την λειτουργία των κυττάρων και των ιστών. Αυτές οι πρωτεΐνες µεσολαβούν επίσης στις δράσεις µεταξύ των κυττάρων. (14) Η σύνδεση της κυτταροκίνης µε τον ειδικό υποδοχέα στην επιφάνεια του λευκοκυττάρου σηµατοδοτεί ενδοκυττάρια µηνύµατα προς το εσωτερικό του, µέσω ενδιαµέσων πρωτεϊνικών µορίων (Jaks και STATS µόρια), µε απώτερο σκοπό την ενεργοποίηση µεταγραφικών παραγόντων στον πυρήνα και µέσω βιοχηµικών αλλαγών προκαλούν την έκφραση ενός γονιδίου. Παράγεται λοιπόν το mrna που µεταφέρει το µήνυµα εκτός του πυρήνα µε αποτέλεσµα την σύνθεση της αντίστοιχης κυτταροκίνης, την µεταφορά της µέσω του ενδοπλασµατικού δικτύου στο σύστηµα Golgi και στη συνέχεια την απέκκρισή της από το κύτταρο για να δράσει στο κύτταρο-στόχο (15). Οι κυτταροκίνες λόγω του πρωτεϊνικού τους µορίου δεν µπορούν να διαπεράσουν την κυτταρική µεµβράνη ώστε να επιφέρουν την δράση τους. Συνδέονται για το λόγο αυτό µε υποδοχείς. Οι υποδοχείς των κυτταροκινών µπορεί να βρίσκονται είτε στην επιφάνεια του ίδιου του κυττάρου που παράγει την κυτταροκίνη (αυτοκρινής δράση κυτταροκίνης), είτε στην επιφάνεια ενός παρακειµένου κυττάρου (παρακρινής δράση κυτταροκίνης), είτε τέλος το κύτταρο-στόχος να βρίσκεται αποµακρυσµένα και η κυτταροκίνη να µεταφέρεται µέχρι εκεί µε την κυκλοφορία (ενδοκρινής δράση κυτταροκίνης) (4, 16). 26

24 Οι κυτταροκίνες δρουν µεταξύ τους σε ένα πολύπλοκο δίκτυο. Κυτταροκίνες µπορούν να προωθούν ή να αναστέλλουν την παραγωγή άλλων κυτταροκινών, είτε απευθείας είτε µέσω κυττάρων που απαντούν µε αυτόν τον τρόπο στο ερέθισµα. Έτσι µία κυτταροκίνη µπορεί να προκαλεί τη σύνθεση και την έκκριση από το κύτταρο µίας άλλης κυτταροκίνης, οι υποδοχείς της οποίας µπορεί να υπάρχουν ήδη στην επιφάνεια του κυττάρου ή να παράγονται και αυτοί από το έναυσµα της πρώτης κυτταροκίνης. Οι υποδοχείς των κυτταροκινών είναι δυνατόν να αποκοπούν µε πρωτεολυτικό µηχανισµό από το κύτταρο και να κυκλοφορούν στην περιφέρεια µε τη µορφή διαλυτών υποδοχέων (15). Οι κυτταροκίνες ασκούν ρυθµιστικό ρόλο και ενεργοποιούν την εκτελεστική φάση της µη ειδικής ανοσίας στη φλεγµονή. Μία οµάδα κυτταροκινών που ενισχύουν τη φλεγµονή και ελέγχουν τη φλεγµονώδη αντίδραση είτε άµεσα, είτε µε την παραγωγή µορίων προσκόλλησης ή άλλων κυτταροκινών, ονοµάζονται προ-φλεγµονώδεις κυτταροκίνες (Πίνακας 2). Στις προ-φλεγµονώδεις κυτταροκίνες περιλαµβάνονται οι: ιντερλευκίνη 1 (IL- 1), ιντερλευκίνη 6 (IL-6), Παράγοντας Νέκρωσης του Όγκου (Τumor Necrosis Factor, TNF), ιντερλευκίνη 8 (IL-8), ιντερφερόνη γ (IFNγ), νεοπτερίνη (neopterin), αυξητικός παράγοντας µεταµορφώσεως β (Transforming Growth Factor β, TGFβ), παράγοντας διέγερσης των αποικιών πολυµορφοπυρήνων/µακροφάγων (Granulocyte/macrophage-Colony Stimulating Factor, GM-CSF), ιντερλευκίνη 11 (IL-11), ιντερλευκίνη 12 (IL-12), ιντερλευκίνη 17 (IL- 17), ιντερλευκίνη 18 (IL-18). Η δράση του δικτύου των κυτταροκινών κατά τη φλεγµονώδη αντίδραση καθορίζεται από την ισορροπία µεταξύ των προ-φλεγµονωδών κυτταροκινών και των αντι-φλεγµονωδών κυτταροκινών. Στις αντι-φλεγµονώδεις κυτταροκίνες περιλαµβάνονται οι: ιντερλευκίνη 2 (IL-2), ιντερλευκίνη 4 (IL-4), ιντερλευκίνη 10 (IL-10), ιντερλευκίνη 13 (IL-13), ιντερλευκίνη 16 (IL-16), ιντερφερόνη α (IFNa), ανταγωνιστής του υποδοχέα της IL-1 (IL-1 receptor antagonist, IL-1ra), παράγοντας διέγερσης των αποικιών πολυµορφοπυρήνων (Granulocyte-Colony Stimulating Factor, G-CSF) και οι διαλυτοί υποδοχείς του ΤNF (stnfri &II) και της IL-6 (sil-6r) (17). Αναλυτικότερα, η ιντερλευκίνη1 (IL-1) ανάλογα µε τη δράση της διακρίνεται: σε IL- 1α, IL-1β και σε ανταγωνιστή του υποδοχέα της IL-1 (IL-1ra). Η IL-1α παραµένει ενδοκυττάρια, ενώ η IL-1β εκκρίνεται αρχικά στον εξωκυττάριο χώρο και την κυκλοφορία µε τη µορφή ενός µεγαλύτερου πρόδροµου µορίου (18). Με τη δράση ειδικού µετατρεπτικού ενζύµου αποκτά την τελική δραστική µορφή (19, 20). Η IL-1 παράγεται από διάφορα κύτταρα όπως τα µονοκύτταρα-µακροφάγα, τα Β κύτταρα, τα Th1 και Th2 κύτταρα, τα ΝΚ κύτταρα, οι ινοβλάστες, τα ουδετερόφιλα, τα ενδοθηλιακά και επιθηλιακά κύτταρα. Στους 27

25 περισσότερους ιστούς η IL-1 προέρχεται σε µεγάλες ποσότητες από τα µονοκύτταρα- µακροφάγα µετά την ενεργοποίησή τους από ένα παθογόνο µικροοργανισµό. Τα µονοκύτταρα παράγουν IL-1β σε 10πλάσια ποσότητα έναντι της IL-1α (21). Η σύνθεσή της προάγεται από άλλες κυτταροκίνες όπως ο TNF-α, και οι ιντερφερόνες (IFNs). Κύρια δράση της IL-1 είναι η ενεργοποίηση των βοηθητικών Τ-λεµφοκυττάρων που πολλαπλασιάζονται και εκκρίνουν IL-2. Η IL-1 δρα άµεσα στα Β-λεµφοκύτταρα προάγοντας την διαφοροποίησή τους και την παραγωγή ανοσοσφαιρινών (22, 23, 24, 25). Επίσης, διεγείρει την διαφοροποίηση και την ενεργοποίηση των ΝΚ κυττάρων, ινοβλαστών και θυµοκυττάρων (26). Η IL-1 προάγει την σύνθεση των πρωτεϊνών της οξείας φάσης. Παράλληλα έχει πυρετογόνο δράση όπως και η IL-6 και ο TNF. Προάγει την ελευθέρωση πολλών άλλων κυτταροκινών όπως η IL-3, IL-4, IL-5, IL-8, RANTES, GM- CSF, IFN-γ, και TNF από διάφορα κύτταρα. Παίρνει µέρος στην έκφραση των µορίων προσκόλλησης στα ενδοθηλιακά κύτταρα.(27). Ο ανταγωνιστής του υποδοχέα της IL-1 (IL-1ra) παράγεται από τα µακροφάγα (28), τα µονοκύτταρα (29, 30), τα ουδετερόφιλα (31, 32) και τα κύτταρα του επιθηλίου των βρόγχων (33). Η διαλυτή µορφή του παράγεται από ηπατοκύτταρα και ρυθµίζεται από προφλεγµονώδεις κυτταροκίνες όπως και από πρωτεΐνες οξείας φάσης (34, 35). Ο IL-1ra είναι φυσιολογικά σηµαντικός ρυθµιστής της έκφρασης της IL-1 και των δράσεών της. Ο IL-1ra αναστέλλει την απελευθέρωση και των δύο µορφών της IL-1 καθώς επίσης και την έκκριση και την έκφραση των υποδοχέων της IL-2 στην επιφάνεια των κυττάρων(36). Η ιντερλευκίνη 6 (IL-6) παράγεται από ενεργοποιηµένα µονοκύτταρα-µακροφάγα, ινοβλάστες, ενδοθηλιακά κύτταρα, Β- και Τ-λεµφοκύτταρα, ηωσινόφιλα, µαστοκύτταρα και οστεοβλάστες µετά από την δράση ενός ερεθίσµατος (37). Τέτοια ερεθίσµατα που προκαλούν την σύνθεση της IL-6 είναι η IL-1, ο TNF και παθογόνοι µικροοργανισµοί. Η σύνθεση της IL-6 στους ινοβλάστες προκαλείται από την ιντερφερόνη-β, τον TNF-a και από ιογενείς λοιµώξεις. Η δράση της IL-6 συνίσταται στην διαφοροποίηση των Β-λεµφοκυττάρων και στην πρόκληση, µε την παρουσία της IL-2, της διαφοροποίησης των ώριµων αλλά και των ανώριµων Τ-λεµφοκυττάρων σε κυτταροτοξικά Τ-λεµφοκύτταρα. Παράλληλα, είναι ικανή να δώσει το έναυσµα στα κύτταρα του ήπατος για την παραγωγή των πρωτεϊνών οξείας φάσης, να προκαλέσει την παραγωγή της IL-2 και τέλος να προκαλέσει την εµφάνιση του πυρετού µε την δράση της στον υποθάλαµο. Επίσης η IL-6 διευκολύνει την µετάδοση του 28

26 ενδοκυττάριου µηνύµατος για την έκκριση άλλων κυτταροκινών αφού συνδεθεί µε τον διαλυτό υποδοχέα της (IL-6R) (38). Η ιντερλευκίνη 8 (IL-8) παράγεται στην περιοχή της φλεγµονής από ποικίλα κύτταρα όπως ενεργοποιηµένα µονοκύτταρα, µακροφάγα, ινοβλάστες, ενδοθηλιακά κύτταρα, µελανοκύτταρα και ηπατοκύτταρα (4). Το ερέθισµα για την παραγωγή της δίνουν ο TNF-α, η IL-1b, η IL-17, ενώ η IL-7 αυξάνει την έκφρασή της στα µακροφάγα. Η IL-8 ασκεί χηµειοτακτική δράση για τη µετανάστευση των ουδετεροφίλων στην περιοχή της φλεγµονής, µε αποτέλεσµα την αύξηση της φαγοκυττάρωσης και της πρωτεολυτικής τους δράσης στην περιοχή µε σκοπό την εξουδετέρωση του παθογόνου αιτίου (14). Η IL-8 αναστέλλει την προσκόλληση των λευκοκυττάρων στα ενεργοποιηµένα ενδοθηλιακά κύτταρα και για αυτό έχει και αντι-φλεγµονώδεις ιδιότητες. Η δράση της αναστέλλεται από την IL-4 και την IL-10 (14). O Παράγοντας Νέκρωσης του Όγκου (Τumor Necrosis Factor, TNF) διακρίνεται σε TNF-α και TNF-β. Έχουν παρόµοια δοµή όσον αφορά την διαδοχή των αµινοξέων στο µόριό τους. Ο TNF-α παράγεται από τα µακροφάγα, τα µονοκύτταρα, τα ουδετερόφιλα και τα ΝΚ κύτταρα, µετά την δράση ενός παθογόνου µικροοργανισµού, ενώ ο TNF-β παράγεται από τα ενεργοποιηµένα Τ-λεµφοκύτταρα. Η σύνθεση του TNF-α προάγεται από τις ιντερφερόνες, την IL-2, τον παράγοντα αύξησης των αποικιών των πολυµορφοπυρήνων-µονοκυττάρων (GM-CSF), την βραδυκινίνη και τα ανοσοσυµπλέγµατα, ενώ η σύνθεσή του αναστέλλεται από την IL-6, τον TGF-b, την βιταµίνη D3, την προσταγλανδίνη Ε2, την δεξαµεθαζόνη και την κυκλοσπορίνη Α (39). Τα αποτελέσµατα της δράσης του TNF-α µοιάζουν πολύ µε αυτά της IL-1 (40). Προάγει τη συγκέντρωση των λευκών αιµοσφαιρίων αυξάνοντας την έκφραση των µορίων προσκόλλησης στην επιφάνεια των αγγειακών ενδοθηλιακών κυττάρων και ρυθµίζει την παραγωγή και ελευθέρωση άλλων κυτταροκινών και χηµειοκινών. Αναστέλλει αντιπηκτικούς µηχανισµούς και προάγει την διαδικασία της θρόµβωσης, για αυτό και παίζει σηµαντικό ρόλο σε καταστάσεις όπως η αρτηριοσκλήρυνση, η αγγειίτιδα και το σύνδροµο της διάχυτης ενδαγγειακής πήξης (39). Η νεοπτερίνη παράγεται από τα µονοκύτταρα/µακροφάγα µετά την ενεργοποίησή τους από την IFN-γ. Αυξηµένες συγκεντρώσεις της νεοπτερίνης παρατηρούνται κατά τη διάρκεια ιογενών λοιµώξεων όπως η οξεία ιογενής ηπατίτιδα, η παρωτίτιδα, η ιλαρά, η ερυθρά και η γρίπη και στη λοίµωξη από τον ιό HIV. Παράλληλα, υψηλές συγκεντρώσεις βρίσκονται σε κακοήθειες, σε αυτοάνοσα νοσήµατα και στην οξεία απόρριψη µοσχεύµατος (41). 29

27 Οι προαναφερθείσες κυτταροκίνες έχουν σηµαντική τοπική και συστηµατική δράση επάγοντας: (Ι) την φλεγµονώδη αντίδραση, (II) την αύξηση της θερµοκρασίας του σώµατος και (III) την παραγωγή πρωτεϊνών οξείας φάσης από το ήπαρ. 30

28 Πίνακας 2: κυτταροκίνες στη µη ειδική ανοσιακή απόκριση στη λοίµωξη (42) Κυτταροκίνη Κύρια προέλευση Κύριος στόχος Αποτέλεσµα δράσης Όλα τα κύτταρα INFs τύπου Ι ΝΚ κύτταρα Μονοκύτταρα- µακροφάγα ινοβλάστες Αντιϊκή, έκφρασης MHC I ενεργοποίηση IL-15 Μονοκύτταρα- µακροφάγα ΝΚ, Τ-κύτταρα Πολλαπλασιασµός IL-12 Μονοκύτταρα- µακροφάγα δενδριτικά κύτταρα ΝΚ, Τ-κύτταρα IFNγ, κυτταροτοξικότητα, CD4+ διαφοροποίηση TNF IL-1 IL-6 Μονοκύτταρα- µακροφάγα Τ- κύτταρα Μονοκύτταρα- µακροφάγα Μονοκύτταρα- µακροφάγα ενδοθηλιακά, Τ-κύτταρα Πολυµορφοπύρηνα ενδοθηλιακά κύτταρα υποθάλαµος ήπαρ ενδοθηλιακά κύτταρα υποθάλαµος ήπαρ Ώριµα Β-κύτταρα ήπαρ Ενεργοποίηση (φλεγµονή) Ενεργοποίηση (φλεγµονή, πήξη) πυρετός πρωτεΐνες οξείας φάσης καταβολισµός (καχεξία) Ενεργοποίηση (φλεγµονή, πήξη) πυρετός πρωτεΐνες οξείας φάσης καταβολισµός (καχεξία) Ανάπτυξη πρωτεΐνες οξείας φάσης IL-18 Μονοκύτταρα- µακροφάγα ΝΚ, Τ-κύτταρα IFNγ Χηµειοκίνες Μονοκύτταρα- µακροφάγα ενδοθηλιακά, Τ-κύτταρα, ινοβλάστες, αιµοπετάλια Λευκοκύτταρα Χηµειοταξία, χηµειοκίνηση, προσκόλληση, ενεργοποίηση IL-10 Μονοκύτταρα- µακροφάγα Τ-κύτταρα Μονοκύτταρα- µακροφάγα Β-κύτταρα Αναστολή Ενεργοποίηση 31

29 (Ι) Φλεγµονώδης αντίδραση Μετά την επίδραση ενός βλαπτικού παράγοντα ξεκινά στον οργανισµό µία αντίδραση που ονοµάζεται φλεγµονώδης αντίδραση ή φλεγµονή. Στόχος της είναι η αποµόνωση και η καταστροφή του βλαπτικού παράγοντα, όπως και ο περιορισµός των επιδράσεών του σε διάφορους ιστούς. Ο Celcus περιέγραψε τα κλινικά σηµεία της φλεγµονής, το οίδηµα, την ερυθρότητα, την θερµότητα και το άλγος. Ένα πέµπτο σηµείο που προστέθηκε από τον Virchow είναι η απώλεια της λειτουργίας του οργάνου ή του ιστού. Τελευταία κάποιοι ερευνητές αναφέρουν ως πέµπτο σηµείο της φλεγµονής την δηµιουργία πύου (43). (2): Παράγοντες που δίνουν το έναυσµα για την έναρξη της φλεγµονώδους αντίδρασης είναι (α) τα παράγωγα µικροβίων όπως η LPS, η φλαγγελλίνη και το DNA που δίνουν ερέθισµα στους toll-like υποδοχείς των µακροφάγων. (β) η επιφάνεια των µικροβίων που ενεργοποιεί τον καταρράκτη του συµπληρώµατος. (γ) η βλάβη του ιστού που καταλήγει στην ενεργοποίηση µίας σειράς ενζυµατικών αντιδράσεων. Οι παράγοντες αυτοί προάγουν αφενός µεν την σύνθεση των πρωτεϊνών οξείας φάσης από το ήπαρ, µε τελικό αποτέλεσµα την έναρξη της φαγοκυττάρωσης και της ενεργοποίησης του συµπληρώµατος και αφετέρου την σύνθεση προ-φλεγµονωδών κυτταροκινών. Κατά την έναρξη της φλεγµονώδους αντίδρασης, η διάµετρος των αγγείων της περιοχής αυξάνει µε την επίδραση προ-φλεγµονωδών ουσιών. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα την αύξηση της αιµάτωσης της περιοχής που προκαλεί την θερµότητα και την ερυθρότητα, δύο από τα κλινικά σηµεία της φλεγµονής. Λόγω της διαστολής των αγγείων, αυξάνει η διαπερατότητα των µετατριχοειδικών φλεβιδίων επιτρέποντας υγρά να διαφύγουν από τα αγγεία στους ιστούς. Αυτά τα υγρά περιέχουν διάφορες ουσίες όπως τρανσφερρίνη, πρωτεΐνες του συµπληρώµατος και αντισώµατα που βοηθούν στην καταπολέµηση των µικροοργανισµών. Η αύξηση των υγρών στους ιστούς προκαλεί τα άλλα δύο σηµεία που περιέγραψε ο Celcus, το οίδηµα και τον πόνο. Κάποιες από τις προ-φλεγµονώδεις κυτταροκίνες προάγουν την παραγωγή µορίων προσκόλλησης από τα ενδοθηλιακά κύτταρα της περιοχής (44). Τα µόρια προσκόλλησης συνδέονται χαλαρά µε τα φαγοκύτταρα που παράγουν µε την σειρά τους άλλα µόρια 32

30 προσκόλλησης για να συνδεθούν πιο σταθερά. Με την δράση κυτταροκινών και παραγόντων του συµπληρώµατος προσελκύονται και άλλα φαγοκύτταρα στην περιοχή της φλεγµονής. Τα φαγοκύτταρα διαπιδούν µέσω των διασταλµένων αγγείων στους ιστούς. Τα πολυµορφοπύρηνα είναι τα πρώτα από τα φαγοκύτταρα που περνούν από την κυκλοφορία, ενώ στη συνέχεια συσσωρεύονται µονοκύτταρα και λεµφοκύτταρα. Παράλληλα, παράγοντες πήξης ενεργοποιούνται στην περιοχή σχηµατίζοντας θρόµβους, ώστε να σταµατήσει η αιµορραγία και η εξάπλωση των µικροβίων που εγκλωβίζονται στον θρόµβο. Στην εξέλιξη της φλεγµονώδους αντίδρασης παρατηρείται συγκέντρωση µεγάλων ποσοτήτων νεκρών ουδετεροφίλων. Αυτά τα νεκρά κύτταρα µαζί µε υπολείµµατα των µικροοργανισµών σχηµατίζουν το πύον. Μεγάλη ποσότητα πύου σχηµατίζει δοθιήνα ή απόστηµα. (ΙΙ) Αύξηση της θερµοκρασίας του σώµατος Η αύξηση της θερµοκρασίας του σώµατος είναι µία από τις κυριότερες ενδείξεις µιας λοίµωξης, ειδικά βακτηριακής, παρόλο που µπορεί να απουσιάζει σε σοβαρές λοιµώξεις. Στον ανθρώπινο οργανισµό ο υποθάλαµος ελέγχει την θερµοκρασία ρυθµίζοντας την αιµατική ροή στο δέρµα, τον ιδρώτα και την αναπνοή. Κατά την διάρκεια µιας λοίµωξης, το θερµορυθµιστικό κέντρο συνεχίζει να λειτουργεί αλλά σε υψηλότερα επίπεδα. Η υψηλότερη θερµοκρασία είναι αποτέλεσµα απελευθέρωσης προ-φλεγµονωδών κυτταροκινών από τα µακροφάγα. Οι κυτταροκίνες µεταφέρονται µε την κυκλοφορία του αίµατος στον υποθάλαµο όπου δίνουν µηνύµατα για την εισβολή του µικροοργανισµού. Οι κυτταροκίνες IL-1 και IL-6 όπως και άλλες ουσίες που προκαλούν πυρετό ονοµάζονται πυρετογόνες. Οι κυτταροκίνες αυτές αποτελούν τα ενδογενή πυρετογόνα, ενώ βακτηριακές ενδοτοξίνες αποτελούν εξωγενή πυρετογόνα (2, 15). Το θερµορυθµιστικό κέντρο του οργανισµού απαντά στα πυρετογόνα αυξάνοντας την θερµοκρασία του σώµατος, µε αποτέλεσµα την εκδήλωση του πυρετού. Ο πυρετός εµποδίζει την ανάπτυξη πολλών παθογόνων µικροοργανισµών µε δύο µηχανισµούς: α) αυξάνοντας την θερµοκρασία σε υψηλότερα επίπεδα από αυτήν που απαιτείται για την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασµό των µικροοργανισµών και β) ενεργοποιώντας πολλούς από τους µηχανισµούς άµυνας του οργανισµού (2). Μία µέση αύξηση της θερµοκρασίας του σώµατος αυξάνει τον ρυθµό ενζυµατικών αντιδράσεων. Ο πυρετός φαίνεται ότι προάγει την φλεγµονώδη αντίδραση, την φαγοκυττάρωση, τον πολλαπλασιασµό των λεµφοκυττάρων, την έκκριση ουσιών που προσελκύουν τα ουδετερόφιλα, την απελευθέρωση λευκοκυττάρων από τον µυελό των οστών και την ενεργοποίηση των Β λεµφοκυττάρων για την παραγωγή αντισωµάτων (2). 33

31 Παιδιά µε βακτηριαιµία και σήψη συνήθως έχουν αυξηµένη θερµοκρασία σώµατος, αν και σε ορισµένες περιπτώσεις αυτή µπορεί να είναι φυσιολογική ή ελαττωµένη. Τα νεογνά µπορεί κατά την διάρκεια σοβαρής βακτηριακής λοίµωξης ή σήψης να εµφανίσουν υποθερµία. (ΙΙΙ) Πρωτεΐνες οξείας φάσης Κατά τη διαδικασία της φλεγµονής οι πρώιµες και άµεσες αντιδράσεις είναι γνωστές ως «αντίδραση οξείας φάσης» Η αντίδραση οξείας φάσης που είναι µια ταχεία, µη ειδική, συστηµατική αντίδραση, χαρακτηρίζεται από: την εκδήλωση πυρετού, τη µεταβολή της αγγειακής διαπερατότητας, τις αλλαγές στη βιοσύνθεση διαφόρων ουσιών και τις αλλαγές στο µεταβολισµό διαφόρων οργάνων, κυρίως του ήπατος. Η διαδικασία της φλεγµονής αρχίζει από την περιοχή της ιστικής βλάβης, οδηγεί στην απελευθέρωση διαλυτών ουσιών που µεταφέρουν την απάντηση µακριά από την εστία της βλάβης, µε αποτέλεσµα τη συµµετοχή πολλών οργανικών συστηµάτων. Τα κύτταρα που ευθύνονται για την έναρξη της αντίδρασης οξείας φάσης είναι τα µακροφάγα των ιστών και τα µονοπύρηνα κύτταρα του αίµατος, που ενεργοποιούµενα, παράγουν ένα ευρύ φάσµα µεσολαβητών (45). Στα πολύπλοκα φαινόµενα της οξείας φάσης περιλαµβάνονται και αλλαγές στη συγκέντρωση πολλών πρωτεϊνών του πλάσµατος που είναι γνωστές ως «πρωτεΐνες οξείας φάσης» (πίνακας 3). Το ήπαρ αποτελεί τον στόχο των προφλεγµονωδών κυτταροκινών, µε τελικό αποτέλεσµα την παραγωγή των πρωτεϊνών οξείας φάσης. Η IL-6, η IL-1 και ο TNF είναι οι κύριοι παράγοντες που προάγουν την σύνθεση της πλειονότητας των πρωτεϊνών αυτών (46, 47). Ως πρωτεΐνη οξείας φάσης χαρακτηρίζεται η πρωτεΐνη που η συγκέντρωσή της στο πλάσµα µεταβάλλεται στη διάρκεια της φλεγµονής (48). Αυτές διακρίνονται σε θετικές πρωτεΐνες οξείας φάσης όταν η συγκέντρωσή τους στο πλάσµα αυξάνει (C αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRP), αµυλοειδές Α (SAA), οι παράγοντες C3 και Β του συµπληρώµατος κ.α.) και σε αρνητικές όταν η συγκέντρωσή τους στο πλάσµα ελαττώνεται τουλάχιστον κατά 25% (αλβουµίνη, τρανσφερρίνη κ.α.). Έτσι λοιπόν, οι πρωτεΐνες οξείας φάσης λειτουργούν ως µεσολαβητές και ως ανασταλτικοί παράγοντες της φλεγµονής, δρουν ως πρωτεΐνες µεταφοράς παραγώγων κατά την διάρκεια της φλεγµονώδους αντίδρασης και παίζουν σηµαντικό ρόλο στην αναδόµηση των ιστών. Πολλές από τις πρωτεΐνες οξείας φάσης έχουν την ικανότητα να 34

32 επιδρούν σε ένα ή περισσότερα στάδια της φλεγµονής, κάποιες δρουν ως κυτταροκίνες, ενώ άλλες επηρεάζουν την χηµειοταξία των κυττάρων (49). Σηµαντική αύξηση στη συγκέντρωση πρωτεϊνών οξείας φάσης προκαλούν η ιστική καταστροφή από λοίµωξη, τραύµα, χειρουργική επέµβαση, εγκαύµατα και νεοπλασµατικά νοσήµατα. Στην κλινική πράξη ο προσδιορισµός της συγκέντρωσης των πρωτεϊνών οξείας φάσης είναι χρήσιµος ως δείκτης φλεγµονής, ιστικής νέκρωσης, παρεµπίπτουσας λοίµωξης και παρακολούθησης της εξέλιξής τους. Για την σωστή όµως αξιολόγηση των µεταβολών των πρωτεϊνών οξείας φάσης πρέπει να λαµβάνεται υπόψη το µέγεθος της αύξησης που µπορεί να παρουσιάσει κάθε πρωτεΐνη, ο µεταβολικός της ρυθµός και η τυχόν ειδική κατανάλωσή της όταν συµµετέχει και σε άλλες διεργασίες. Οι πρωτεΐνες οξείας φάσης αν και είναι ευαίσθητοι δείκτες φλεγµονής, στερούνται ειδικότητας. Από τις πρωτεΐνες οξείας φάσεως που παράγονται στη διάρκεια µιας λοίµωξης, πιο καλά χαρακτηρισµένες είναι η CRP και οι πρωτεΐνες του συµπληρώµατος. O ρόλος της CRP στη διάρκεια µιας λοίµωξης βασίζεται στην ικανότητά της να συνδέεται µε φωσφολιπίδια και ιδιαίτερα µε την φωσφορυλχολίνη των βακτηριακών µεµβρανών καθώς και µε τα φωσφολιπιδικά τµήµατα της µεµβράνης κατεστραµένων κυττάρων. Η σύνδεση της CRP µε τα υποστρώµατα αυτά προκαλεί ενεργοποίηση της κλασσικής οδού του συµπληρώµατος µε αποτέλεσµα την οψωνινοποίηση, την φαγοκυττάρωση και την κυτταρική λύση. Επιπλέον η CRP έχει την ικανότητα να συνδέεται και µε το πυρηνικό υλικό (χρωµατίνη, ιστόνες, µικρές ριβονουκλεοπρωτεΐνες) που απελευθερώνεται από τους νεκρωµένους ιστούς κατά τη διάρκεια της φλεγµονής διευκολύνοντας την κάθαρσή του. Επίσης ασκεί εκλεκτική αντίδραση µε τα Τ- λεµφοκύτταρα για την αναστολή ορισµένων λειτουργιών τους (3). Κατά την διαδικασία της φλεγµονής η CRP εκτός από την προφλεγµονώδη δράση που αναφέρθηκε φαίνεται ότι έχει και αντιφλεγµονώδη δράση διότι ελαττώνει την επιφανειακή έκφραση της L-σελεκτίνης µε αποτέλεσµα τη µείωση της προσκολλητικότητας των ουδετεροφίλων στο ενδοθήλιο, παρεµποδίζει την παραγωγή υπεροξειδίου από τα ουδετερόφιλα και διεγείρει την σύνθεση του ανταγωνιστή του υποδοχέα της ιντερλευκίνης 1 από τα µονοκύτταρα (47). Οι συγκεντρώσεις της CRP στον ορό αρχίζουν να ανιχνεύονται περίπου 6 ώρες µετά την είσοδο του βλαπτικού παράγοντα στον οργανισµό (50). Αύξηση των συγκεντρώσεών της µπορεί 35

33 να προκληθεί από βακτήρια, ιούς, αλλά και κατά την οξεία απόρριψη µοσχεύµατος µετά από µεταµόσχευση όπως και από µη ειδικά ερεθίσµατα (µετά από χειρουργικές επεµβάσεις ή σε πολυτραυµατίες χωρίς να συνυπάρχει λοίµωξη) και στα αυτοάνοσα νοσήµατα. Ο χρόνος ηµίσειας ζωής είναι περίπου 24h, αλλά η παραγωγή στο ήπαρ συνεχίζεται για αρκετές ηµέρες µετά το ερέθισµα, ώστε η βελτίωση της λοίµωξης να µην συνοδεύεται πάντα από χαµηλές τιµές CRP (51). 36

34 Πίνακας 3: Πρωτεΐνες οξείας φάσης (48) Πρωτεΐνες των οποίων η συγκέντρωση στο πλάσµα αυξάνεται (θετικές πρωτεΐνες οξείας φάσης) Σύστηµα συµπληρώµατος C3 C4 C9 Παράγοντας Β C1-αναστολέας Πρωτεΐνη που συνδέει τον παράγοντα C4b Λεκτίνη που συνδέει την µαννόζη Σύστηµα πήξης και ινωδολυτικό σύστηµα Ινωδογόνο Πλασµινογόνο Ουροκινάση Πρωτεϊνη S Βιµπρονεκτίνη Αντιπρωτεάσες Αναστολέας α1-πρωτεάσης Α1-αντιχυµοθρυψίνη Αναστολέας παγκρεατικής εκκρινόµενης θρυψίνης Αναστολείς α1-θρυψίνης Πρωτεΐνες µεταφοράς Σερουλοπλασµίνη Απτοσφαιρίνη Αιµοπηξίνη Άλλες C-αντιδρώσα πρωτεΐνη Αµυλοειδές Α του ορού Α1-όξινος γλυκοπρωτεϊνη Φιµπρονεκτίνη Φερριτίνη Αγγειοτενσινογόνο Πρωτεΐνες των οποίων η συγκέντρωση στο πλάσµα ελαττώνεται (αρνητικές πρωτεΐνες οξείας φάσης) Αλβουµίνη Τρανσφερρίνη 37

35 3. ΕΙ ΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ Σε περίπτωση που η φυσική ανοσία αποδειχθεί ανεπαρκής, τότε ενεργοποιείται η ειδική ανοσία. Η ειδική ανοσία προκαλείται από ορισµένο αντιγόνο, έναντι του οποίου και κατευθύνεται. Τα κύρια χαρακτηριστικά της που την διαφοροποιούν από την φυσική ανοσία είναι η αντιγονική εξειδίκευση, η ποικιλοµορφία, η ανοσολογική µνήµη και η διάκριση «ίδιου/εαυτού» από «µη ίδιο/µη εαυτό» αντιγόνο (52). Στην ειδική ανοσία, το αντιγόνο προκαλεί µία σειρά αντιδράσεων που έχουν σαν αποτέλεσµα την παραγωγή ευαισθητοποιηµένων κυττάρων και αντισωµάτων. Η ανοσία που προκύπτει είναι µακράς διάρκειας. Στην ειδική ανοσία διακρίνουµε τρεις φάσεις (3). Συχνά όµως δεν είναι δυνατός ο χρονικός διαχωρισµός των φάσεων αυτών διότι οι πολυάριθµες λειτουργίες και φαινόµενα κατά την ειδική ανοσία αλληλοεπικαλύπτονται. Οι φάσεις αυτές είναι: (α) Η επαγωγική ή φάση αναγνώρισης κατά τη διάρκεια της οποίας πραγµατοποιείται η παραλαβή, η επεξεργασία και η παρουσίαση του αντιγόνου από τα αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα στα Τ ή και στα Β λεµφοκύτταρα. (β) Η κεντρική φάση ή φάση πολλαπλασιασµού/διαφοροποίησης κατά τη διάρκεια της οποίας επιτελείται η ενεργοποίηση, ο πολλαπλασιασµός και η διαφοροποίηση των κυττάρων της ειδικής ανοσίας, στα πλαίσια πολυαρίθµων και σύνθετων διακυτταρικών συνεργασιών. Τα περισσότερα Τ και Β λεµφοκύτταρα διαφοροποιούνται σε εκτελεστικά κύτταρα ενώ ένα µικρό ποσοστό τους διαµορφώνεται σε κύτταρα µνήµης. Βασική προϋπόθεση για την έναρξη πολλαπλασιασµού και διαφοροποίησης των Τ αλλά και των Β λεµφοκυττάρων αποτελεί η έκκριση κυτταροκινών από το αντιγονοπαρουσιαστικό κύτταρο το οποίο έχει ήδη παραλάβει το αντιγόνο. (γ) Η δραστική ή εκτελεστική φάση στην οποία αποσκοπείται η καταστροφή του εισβολέα ή του ξένου κυττάρου. Η φάση αυτή µπορεί να πραγµατοποιηθεί µε τρεις διαφορετικούς µηχανισµούς: 1) µε ειδικά αντισώµατα τα οποία συντίθενται από τα ώριµα Β λεµφοκύτταρα 2) µε αντισωµατοεξαρτώµενη κυτταροτοξικότητα, 3)µε ενεργοποιηµένα µακροφάγα, ή Τ κυτταροτοξικά λεµφοκύτταρα, ή κύτταρα φυσικούς φονείς. Η ειδική ανοσία διακρίνεται στην κυτταρική και την χυµική ανοσία. 38

36 Η κυτταρική ανοσία αφορά τις αντιδράσεις αντιγονοπαρουσιαστικού κυττάρου ή αντιγόνου- Τ λεµφοκυττάρου (βοηθητικού και κατασταλτικού) µε αποτέλεσµα την ενεργοποίηση των Τ λεµφοκυττάρων και την σύνθεση κυτταροκινών για την εντατικοποίηση της ανοσιακής απάντησης. Η χυµική ανοσία αφορά τις αντιδράσεις αντιγόνου-β λεµφοκυττάρου µε αποτέλεσµα τον πολλαπλασιασµό και την διαφοροποίηση των Β λεµφοκυττάρων σε αντισωµατοπαραγωγά πλασµατοκύτταρα. 3.α ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ Τα Τ λεµφοκύτταρα είναι µονοπύρηνα λευκά αιµοσφαίρια προερχόµενα από τα προγονικά κύτταρα του µυελού των οστών που έχουν υποστεί ωρίµανση και διαφοροποίηση στον θύµο αδένα και στη συνέχεια µεταναστεύουν στους περιφερικούς λεµφικούς ιστούς και στη δεξαµενή του περιφερικού αίµατος. Λειτουργικά τα Τ λεµφοκύτταρα διακρίνονται στα Τ βοηθητικά (T helpers, Th), στα Τ επαγωγικά, Τ κυτταροτοξικά (Cytotoxic T lymphocytes, TcLs) και στα Τ κατασταλτικά (Suppressor T lymphocytes, TsLs). Τα Th κύτταρα συνεργάζονται ή βοηθούν στην ενεργοποίηση και στον πολλαπλασιασµό των Β λεµφοκυττάρων καθώς και στη διαφοροποίησή τους προς πλασµατοκύτταρα που εκκρίνουν ανοσοσφαιρίνες. Τα Th κύτταρα τυπικά διαθέτουν CD4+φαινότυπο και παρέχουν βοήθεια µέσω της αλληλεπίδρασης του CD154 στην επιφάνεια του Τ κυττάρου και του CD40 στα Β κύτταρα. Λειτουργικά τα ενεργοποιηµένα Th κύτταρα διαφοροποιούνται σε Th1 και Th2. Τα Th1 κύτταρα παράγουν σειρά κυτταροκινών, όπως οι IFN-γ, IL-2, που επάγουν τις αντιδράσεις επιβραδυνόµενης υπερευεαισθησίας και την ενεργοποίηση των µακροφάγων/φαγοκυττάρων καθώς και των Τ κυττάρων, επάγουν δηλαδή κυρίως αντιδράσεις της κυτταρικής λεγόµενης ανοσίας. Τα Th2 κύτταρα παράγουν κυτταροκίνες, όπως οι IL-4, IL-5 και IL-13, που σχετίζονται µε την παραγωγή ανοσοσφαιρινών και απαντήσεων µέσω ανοσοσφαιρινών (53). Τα TcLs είναι γνωστά για το ρόλο τους στην καταστροφή των µολυσµένων κυττάρων και των όγκων. Τα TcLs είναι τυπικά CD8+ και εκφράζουν ποικιλία κυτταροτοξικών πρωτεϊνών. Το πλέον σηµαντικό χαρακτηριστικό της ειδικής ανοσίας είναι η µνήµη, που είναι η ικανότητα των Τ και Β λεµφοκυττάρων να ανακαλούν την αντίδραση έναντι κάποιου Ag. Με το τέλος της ανοσιακής απάντησης τα περισσότερα ειδικά για το Ag δραστικά CD4+ και CD8+ Τ κύτταρα πεθαίνουν. Λίγα επιβιώνουν και διαφοροποιούνται σε µνηµονικά Τ κύτταρα, που σε νέα συνάντηση µε το Ag επανενεργοποιούνται εύκολα, παράγοντας επιταχυνόµενη και αυξηµένη ανοσιακή απάντηση. Έχοντας επιβιώσει αυτά τα µνηµονικά Τ κύτταρα είναι στην ουσία τα πιο κατάλληλα λεµφοκύτταρα, που παρέχουν τη βάση για εφ όρου ζωής ανοσία σε ορισµένες λοιµώξεις και τα θεµέλια για την ανάπτυξη εµβολίων. 39

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΜΗΤΑΛΑΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΜΗΤΑΛΑΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.3 : ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΝΟΣΙΑΣ ΘΕΜΑ 1 Χαρακτηρίστε τις προτάσεις ως σωστές ή λανθασµένες. 1. Οι βλεννογόνοι

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Η πρώτη γραπτή αναφορά στο φαινόμενο της ανοσίας μπορεί να αναζητηθεί στον Θουκυδίδη, τον μεγάλο ιστορικό του Πελοποννησιακού Πολέμου Ανάπτυξη και επιβίωση o

Διαβάστε περισσότερα

Φλεγμονή. Α. Χατζηγεωργίου Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ

Φλεγμονή. Α. Χατζηγεωργίου Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Φλεγμονή Α. Χατζηγεωργίου Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Μη ειδική ανοσολογική άμυνα ΑΝΑΤΟΜΙΚΟΙ ΦΡΑΓΜΟΙ Φυσικοί: δέρμα, βλεννογόνοι, βλέννα, βήχας Χημικοί: λυσοζύμη, αντιμικροβιακά

Διαβάστε περισσότερα

όλοι αναπνευστική οδός στομάχι στόμα

όλοι αναπνευστική οδός στομάχι στόμα κεράτινη στιβάδα περιέχει σμήγμα λιπαρά οξέα Μηχανισμοί που παρεμποδίζουν την είσοδο Δέρμα περιέχει ιδρώτας φυσιολογική μικροχλωρίδα λυσοζύμη γαλακτικό οξύ μικροοργανισμών Βλεννογόνοι όλοι αναπνευστική

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΟΝΟΚΛΩΝΙΚΑ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ. Εργαστήριο Γενετικής, ΓΠΑ

ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΟΝΟΚΛΩΝΙΚΑ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ. Εργαστήριο Γενετικής, ΓΠΑ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΟΝΟΚΛΩΝΙΚΑ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ Στάδια μικροβιακής λοίμωξης δημιουργία αποικίας σε εξωτερική επιφάνεια διείσδυση στον οργανισμό τοπική μόλυνση συστηματική (γενικευμένη) μόλυνση H σημασία

Διαβάστε περισσότερα

Μοριακή κυτταρική βιοχημεία Ανοσοποιητικό σύστημα

Μοριακή κυτταρική βιοχημεία Ανοσοποιητικό σύστημα Μοριακή κυτταρική βιοχημεία Ανοσοποιητικό σύστημα κωδικός μαθήματος: ETY-335 Χειμερινό εξάμηνο 2014 / 2015 Μαρία Χατζηνικολαΐδου mchatzin@materials.uoc.gr Έμφυτο και προσαρμοστικό ανοσοποιητικό σύστημα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ Με βάση τη θέση στο ανθρώπινο σώμα Με βάση την ιδιότητα για γενικευμένη ή εξειδικευμένη δράση Εξωτερικοί εσωτερικοί μη ειδικοί μηχανισμοί ειδικοί

Διαβάστε περισσότερα

Μικροοργανισμοί. Οι μικροοργανισμοί διακρίνονται σε: Μύκητες Πρωτόζωα Βακτήρια Ιούς

Μικροοργανισμοί. Οι μικροοργανισμοί διακρίνονται σε: Μύκητες Πρωτόζωα Βακτήρια Ιούς Μικροοργανισμοί Οι μικροοργανισμοί διακρίνονται σε: Μύκητες Πρωτόζωα Βακτήρια Ιούς Παθογόνοι μικροοργανισμοί Παθογόνοι μικροοργανισμοί ονομάζονται οι μικροοργανισμοί που χρησιμοποιούν τον άνθρωπο ως ξενιστή

Διαβάστε περισσότερα

2 Ο ΜΑΘΗΜΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

2 Ο ΜΑΘΗΜΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 2 Ο ΜΑΘΗΜΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ 1. Ανατομικοί φραγμοί - Δέρμα - Βλεννώδεις μεμβράνες 2. Φυσιολογικοί φραγμοί

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική Ανοσία. Ανοσολογικοί µηχανισµοί. Κυτταροκίνες

Φυσική Ανοσία. Ανοσολογικοί µηχανισµοί. Κυτταροκίνες Ανοσολογικοί µηχανισµοί Ειδικοί ανοσολογικοί µηχανισµοί (επίκτητη ανοσία) εξαρτώνται από την ειδική αναγνώριση από τα λεµφοκύτταρα της ξένης ουσίας ή κυττάρου Φυσική Ανοσία Μηχανισµοί φυσικής (µη ειδικής)

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΤΤΑΡΙΚΕΣ ΑΝΟΣΟΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ: Ενεργοποίηση των Τ κυττάρων από τους µικροοργανισµούς. Οι φάσεις των Τ κυτταρικών απαντήσεων

ΚΥΤΤΑΡΙΚΕΣ ΑΝΟΣΟΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ: Ενεργοποίηση των Τ κυττάρων από τους µικροοργανισµούς. Οι φάσεις των Τ κυτταρικών απαντήσεων ΚΥΤΤΑΡΙΚΕΣ ΑΝΟΣΟΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ: Ενεργοποίηση των Τ κυττάρων από τους µικροοργανισµούς Οι φάσεις των Τ κυτταρικών απαντήσεων Αναγνώριση του αντιγόνου και συνδιέγερση Αναγνώριση πεπτιδίων συνδεδεµένων µε το

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία γενικής παιδείας τάξη Γ

Βιολογία γενικής παιδείας τάξη Γ Βιολογία γενικής παιδείας τάξη Γ Παραδόσεις του μαθήματος Επιμέλεια: Γιάννης Αργύρης Βιολόγος M.Sc. Καθηγητής 3 ου Γεν. Λυκ. Ηλιούπολης Κεφάλαιο 1ο Άνθρωπος και υγεία 2. Μηχανισμοί Άμυνας του Ανθρώπινου

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα Πανελληνίων Βιολογίας Γ.Π Άµυνα - Ανοσία

Θέµατα Πανελληνίων Βιολογίας Γ.Π Άµυνα - Ανοσία 2012 Α2. Τα φαγοκύτταρα παράγονται α. στο νωτιαίο µυελό β. στο θύµο αδένα γ. στους λεµφαδένες δ. στον ερυθρό µυελό των οστών. Α3. Το συµπλήρωµα και η προπερδίνη συµβάλλουν στην καταπολέµηση α. των ιών

Διαβάστε περισσότερα

Χρόνια φλεγμονή. Βαλεντίνη Τζιούφα-Ασημακοπούλου. Νοέμβριος 2018

Χρόνια φλεγμονή. Βαλεντίνη Τζιούφα-Ασημακοπούλου. Νοέμβριος 2018 Χρόνια φλεγμονή Βαλεντίνη Τζιούφα-Ασημακοπούλου Νοέμβριος 2018 Οξεία φλεγμονή Ταχεία εισβολή και λύση Εξιδρωματικά στοιχεία Πολυμορφοπύρηνα Χρόνια φλεγμονή Ύπουλη εισβολήπαρατεταμένη πορείαβραδεία λύση

Διαβάστε περισσότερα

να ταράξουν την λειτουργία των ιστών και των οργάνων του; α. τη θέση τους στο ανθρώπινο σώμα β. την γενικευμένη ή εξειδικευμένη δράση

να ταράξουν την λειτουργία των ιστών και των οργάνων του; α. τη θέση τους στο ανθρώπινο σώμα β. την γενικευμένη ή εξειδικευμένη δράση Ερωτήσεις κατανόησης της θεωρίας του 1 ο κεφαλαίου (συνέχεια) 1. Από τι εξαρτάται η επιβίωση του ανθρώπου και ποιοι εξωτερικοί παράγοντες θα μπορούσαν να ταράξουν την λειτουργία των ιστών και των οργάνων

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ Απαντήσεις του κριτηρίου αξιολόγησης στη βιολογία γενικής παιδείας 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΘΕΜΑ 1 ο Να γράψετε τον αριθμό καθεμίας από τις ημιτελείς προτάσεις 1 έως και 5, και δίπλα σε αυτόν το γράμμα που αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

Κεφ. 8. ραστικοί µηχανισµοί της χυµικής ανοσίας: Η εξάλειψη των εξωκυττάριων µικροοργανισµών και τοξινών

Κεφ. 8. ραστικοί µηχανισµοί της χυµικής ανοσίας: Η εξάλειψη των εξωκυττάριων µικροοργανισµών και τοξινών Κεφ. 8. ραστικοί µηχανισµοί της χυµικής ανοσίας: Η εξάλειψη των εξωκυττάριων µικροοργανισµών και τοξινών Οι ιδιότητες των αντισωµάτων που καθορίζουν τις δραστικές τους λειτουργίες Οι δραστικές λειτουργίες

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΗΛΗ Α Αντιβιοτικό Αντισώματα ιντερφερόνες Τ- Τ- (αντιγόνα) κυτταροτοξικά βοηθητικά Τοξίνες Vibrio cholera

ΣΤΗΛΗ Α Αντιβιοτικό Αντισώματα ιντερφερόνες Τ- Τ- (αντιγόνα) κυτταροτοξικά βοηθητικά Τοξίνες Vibrio cholera Α1. 1. β Βιολογία ΘΕΜΑ Α γενιικής παιιδείίας 2. γ 3. γ 4. γ 5. δ Α2. ΣΤΗΛΗ Α Αντιβιοτικό Αντισώματα ιντερφερόνες Τ- Τ- (αντιγόνα) κυτταροτοξικά βοηθητικά Τοξίνες Vibrio cholera Ηπατίτιδα C + Candida albicans

Διαβάστε περισσότερα

Επίκτητη Ανοσιακή Απάντηση (χυμικό σκέλος) Β λεμφοκύτταρα

Επίκτητη Ανοσιακή Απάντηση (χυμικό σκέλος) Β λεμφοκύτταρα Επίκτητη Ανοσιακή Απάντηση (χυμικό σκέλος) Β λεμφοκύτταρα φυσική ή μη ειδική ανοσία δεν απαιτεί προηγούμενη έκθεση στο παθογόνο και δεν διαθέτει μνήμη. σε επίκτητη ή ειδική ανοσία χυμική ανοσία με παραγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Ποιες είναι οι προϋποθέσεις που πρέπει να τηρούνται για την αποφυγή µετάδοσης ασθενειών που οφείλονται σε παθογόνους µικροοργανισµούς;

Ποιες είναι οι προϋποθέσεις που πρέπει να τηρούνται για την αποφυγή µετάδοσης ασθενειών που οφείλονται σε παθογόνους µικροοργανισµούς; ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Ποιες είναι οι προϋποθέσεις που πρέπει να τηρούνται για την αποφυγή µετάδοσης ασθενειών που οφείλονται σε παθογόνους µικροοργανισµούς; ΘΕΜΑ Β ίνεται το παρακάτω

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥΣ ΑΜΥΝΑΣ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥΣ ΑΜΥΝΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥΣ ΑΜΥΝΑΣ Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής: επιλέξτε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή συνέχεια της πρότασης. 1. Δυσμενές χημικό περιβάλλον στην επιδερμίδα προκαλείται από:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΩΣΤΟΥ - ΛΑΘΟΥΣ. ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΩΣΤΟΥ - ΛΑΘΟΥΣ. ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΩΣΤΟΥ - ΛΑΘΟΥΣ. ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ 1. Η πήξη του αίματος συμβάλλει στην άμυνα του οργανισμού 2. Η φαγοκυττάρωση είναι αποτελεσματική μόνο έναντι των βακτηρίων 3. Οι ιντερφερόνες δρουν άμεσα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 4: ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ - ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΝΟΣΙΑΣ - ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ 4: ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ - ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΝΟΣΙΑΣ - ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο : ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 4: ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ - ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΝΟΣΙΑΣ - ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ Ερώτηση 1 Από ποιούς

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1 ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1 ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1 ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Το τρυπανόσωμα προκαλεί α. δυσεντερία β. ελονοσία γ. ασθένεια του ύπνου δ. χολέρα Τα ενδοσπόρια σχηματίζονται από β. φυτά γ. ιούς δ. πρωτόζωα Η σύφιλη

Διαβάστε περισσότερα

2. Τα πρωτόζωα α. δεν έχουν πυρήνα. β. είναι μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί. γ. είναι πολυκύτταρα παράσιτα. δ. είναι αυτότροφοι οργανισμοί.

2. Τα πρωτόζωα α. δεν έχουν πυρήνα. β. είναι μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί. γ. είναι πολυκύτταρα παράσιτα. δ. είναι αυτότροφοι οργανισμοί. 1 ΘΕΜΑΤΑ κεφ 1. Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή στη φράση η οποία συμπληρώνει σωστά την ημιτελή πρόταση.

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 10/11/2013

ΘΕΜΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 10/11/2013 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 10/11/2013 ΘΕΜΑ 1 Ο Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Οι αποικοδομητές είναι:

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 23-10-11 ΘΕΡΙΝΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Όλα τα βακτήρια: Α. διαθέτουν κυτταρικό

Διαβάστε περισσότερα

οµή Ανοσιακού Συστήµατος Ελένη Φωτιάδου-Παππά Τµήµα Ανοσολογίας Γ.Ν. Νίκαιας-Πειραιά

οµή Ανοσιακού Συστήµατος Ελένη Φωτιάδου-Παππά Τµήµα Ανοσολογίας Γ.Ν. Νίκαιας-Πειραιά οµή Ανοσιακού Συστήµατος Ελένη Φωτιάδου-Παππά Τµήµα Ανοσολογίας Γ.Ν. Νίκαιας-Πειραιά Ανοσολογικό σύστηµα Βασικό σύστηµα του οργανισµού Λειτουργικές µονάδες του ανοσολογικού συστήµατος Οργανωµένος λεµφικός

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ ΘΕΩΡΙΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ

ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ ΘΕΩΡΙΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ ΘΕΩΡΙΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ ΑΝΟΣΙΑ Η ανοσία (α- στερητικό + νόσος) είναι η ικανότητα ενός οργανισμού να αμύνεται ενάντια σε κάποιον εξωτερικό βλαπτικό παράγοντα και να μην υφίσταται τις συνέπειές του.

Διαβάστε περισσότερα

2. ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ: Η πρώιµη άµυνα κατά των λοιµώξεων

2. ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ: Η πρώιµη άµυνα κατά των λοιµώξεων 2. ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ: Η πρώιµη άµυνα κατά των λοιµώξεων Η αναγνώριση των µικροοργανισµών από το έµφυτο ανοσοποιητικό σύστηµα Τα συστατικά της φυσικής ανοσίας 1. Κύτταρα α. Επιθηλιακοί φραγµοί β. Φαγοκύτταρα:

Διαβάστε περισσότερα

Ανοσιακή απάντηση (immune response)

Ανοσιακή απάντηση (immune response) Ανοσιακή απάντηση (immune response) Το σύνολο των μηχανισμών που καθιστούν τον οργανισμό ικανό να αναγνωρίζει,να εξουδετερώνει και να απομακρύνει κάθε ξένη ουσία προς αυτόν χαρακτηρίζεται ως ανοσία. Αποτέλεσμα

Διαβάστε περισσότερα

Πεπτικός σωλήνας Κύρια λειτουργία του είναι η εξασφάλιση του διαρκούς ανεφοδιασμού του οργανισμού με νερό, ηλεκτρολύτες και θρεπτικά συστατικά.

Πεπτικός σωλήνας Κύρια λειτουργία του είναι η εξασφάλιση του διαρκούς ανεφοδιασμού του οργανισμού με νερό, ηλεκτρολύτες και θρεπτικά συστατικά. Πεπτικός σωλήνας Κύρια λειτουργία του είναι η εξασφάλιση του διαρκούς ανεφοδιασμού του οργανισμού με νερό, ηλεκτρολύτες και θρεπτικά συστατικά. Στον πεπτικό σωλήνα πραγματοποιείται ο τεμαχισμός της τροφής

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015 ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: Α1. Η φαγοκυττάρωση

Διαβάστε περισσότερα

Γιάννης Δρακόπουλος 1. ΚΕΦ.1.3 ΘΕΜΑΤΑ (ομάδα Δ)

Γιάννης Δρακόπουλος 1. ΚΕΦ.1.3 ΘΕΜΑΤΑ (ομάδα Δ) Γιάννης Δρακόπουλος 1 1. ΚΕΦ.1.3 ΘΕΜΑΤΑ (ομάδα Δ) 2. Το διάγραµµα α δείχνει ότι τα αντιγόνα είναι αρχικά πολλά και εν συνεχεία ελαττώνονται διαρκώς. Δεν µεσολαβεί στάδιο αύξησης τους, επομένως δεν παρατηρείται

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 1 ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 1 ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 1 ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΘΕΜΑ 1 ο A. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής 1. β 2. γ 3. β 4. γ 5. δ B. Ερωτήσεις σωστού - λάθους 1. Σωστό 2. Σωστό 3. Λάθος 4. Λάθος 5.

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015 ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: Α1. Η φαγοκυττάρωση

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ανοσολογία Επίκτητη Ανοσία I. Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ.

Εισαγωγή στην Ανοσολογία Επίκτητη Ανοσία I. Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. Εισαγωγή στην Ανοσολογία Επίκτητη Ανοσία I Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. 14/10/2016 Φυσιολογία Συστημάτων Ακαδημαϊκό Ετος 2016-2017 Γενικά στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

Επιστημονικά Δεδομένα για τη βιοχημική δράση της αντιοξειδωτικής Βιταμίνης C.

Επιστημονικά Δεδομένα για τη βιοχημική δράση της αντιοξειδωτικής Βιταμίνης C. Βιταμίνη C - Ενισχύει το ανοσοποιητικό με 20 διαφορετικούς τρόπους - ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ CITY KALAMP Επιστημονικά Δεδομένα για τη βιοχημική δράση της αντιοξειδωτικής Βιταμίνης C. Η βιταμίνη C, γνωστή και ως ασκορβικό

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΙΑ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ή ΚΥΤΤΟΚΙΝΕΣ Dr ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΘΕΩΡΙΑ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ή ΚΥΤΤΟΚΙΝΕΣ Dr ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΘΕΩΡΙΑ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ή ΚΥΤΤΟΚΙΝΕΣ Dr ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Είδαμε ότι οι ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ είναι 1. Ανατομικοί φραγμοί - Δέρμα - Βλεννώδεις

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 23 10 2011 ΘΕΡΙΝΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Όλα τα βακτήρια: Α. διαθέτουν

Διαβάστε περισσότερα

Η πρωτογενής ανοσοβιολογική απόκριση ενεργοποιείται κατά την πρώτη επαφή του οργανισμού με ένα αντιγόνο. Περιλαμβάνει τα εξής στάδια:

Η πρωτογενής ανοσοβιολογική απόκριση ενεργοποιείται κατά την πρώτη επαφή του οργανισμού με ένα αντιγόνο. Περιλαμβάνει τα εξής στάδια: Εικόνα 1.24: α) Σύνδεση αντισώματος - αντιγόνου, β) συμπληρωματικότητα αντισώματος - αντιγόνου, γ) ένα αντίσωμα συνδέεται με περισσότερα από ένα αντιγόνα. Στάδια ανοσοβιολογικής απόκρισης Η αντίδραση του

Διαβάστε περισσότερα

8 η Παρουσίαση Εισαγωγή στο Αίμα

8 η Παρουσίαση Εισαγωγή στο Αίμα ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ 8 η Παρουσίαση Εισαγωγή στο Αίμα ΠΗΓΕΣ :ADAM,AMERICAN SOCIETY OF HEMATOLOGY, www.blood.co.uk Συστατικά του κυκλοφορικού

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΕΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΑΡΧΕΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΡΧΕΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Χρειάζεται η µελέτη της ανοσολογία; Εµβόλια Άµυνα κατά µικροοργανισµών Ανοσολογικές ασθένειες Αλλεργίες - υπερευαισθησίες, αυτοανοσίες, ανοσοανεπάρκειες,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΣΑΒΒΑΤΟ 26 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) Θέμα Α Μονάδες 25 Α1.

Διαβάστε περισσότερα

2000 ΗΜΕΡΗΣΙΟ 2. Οι ιντερφερόνες παράγονται από ορισµένα κύτταρα που έχουν µολυνθεί από: α. βακτήριο β. πρωτόζωο γ. ιό

2000 ΗΜΕΡΗΣΙΟ 2. Οι ιντερφερόνες παράγονται από ορισµένα κύτταρα που έχουν µολυνθεί από: α. βακτήριο β. πρωτόζωο γ. ιό 2000 ΗΜΕΡΗΣΙΟ 2. Οι ιντερφερόνες παράγονται από ορισµένα κύτταρα που έχουν µολυνθεί από: α. βακτήριο β. πρωτόζωο γ. ιό δ. µύκητα. 5. Το AIDS οφείλεται σε: α. βακτήριο β. ιό γ. µύκητα δ. πρωτόζωο. 4. Η

Διαβάστε περισσότερα

προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι.

προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. σύγχρονο Φάσµα & Group προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. μαθητικό φροντιστήριο Γραβιάς 85 ΚΗΠΟΥΠΟΛΗ 210 50 51 557 210 50 56 296 25ης Μαρτίου 111 ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ 210 50 20 990 210 50 27 990 25ης Μαρτίου 74 ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ

Διαβάστε περισσότερα

Ανοσιακή απάντηση Αικατερίνη Ταράση

Ανοσιακή απάντηση Αικατερίνη Ταράση Ανοσιακή απάντηση Αικατερίνη Ταράση ιευθύντρια Τµ. Ανοσολογίας- Ιστοσυµβατότητας Γ.Ν.Α.. " Ο Ευαγγελισµός" ανοσιακή απάντηση είναι το σύνολο των πολύπλοκων διεργασιών µε τις οποίες ο οργανισµός (ξενιστής)

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Γ Ενιαίου Λυκείου Γενικής Παιδείας

Βιολογία Γ Ενιαίου Λυκείου Γενικής Παιδείας Ερωτήσεις κλειστού τύπου που τέθηκαν στις πανελλήνιες εξετάσεις (2000-2014) και αφορούν το 1 ο κεφάλαιο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ. (σελ. 31-49) Α. Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ 1.3, 1.4 Μηχανισμοί άμυνας του ανθρώπινου οργανισμού, AIDS ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση:

Διαβάστε περισσότερα

Αυτοφαγία & Ανοσολογικό Σύστημα. Χαράλαμπος Μ. Μουτσόπουλος

Αυτοφαγία & Ανοσολογικό Σύστημα. Χαράλαμπος Μ. Μουτσόπουλος Αυτοφαγία & Ανοσολογικό Σύστημα Χαράλαμπος Μ. Μουτσόπουλος Απρίλιος 2018 Αυτοφαγία & Ανοσολογικό Σύστημα Ευκαρυωτικά κύτταρα: Δυο μηχανισμούς αποδόμησης και ανακύκλωσης κυτταροπλασματικών αποβλήτων Πρωτεάσες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΘΕΜΑ 1 ο Α. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής 1. γ 2. α 3. β 4. δ 5. δ Β. Ερωτήσεις σωστού - λάθους 1. Σωστό 2. Λάθος 3. Λάθος 4. Λάθος 5. Σωστό ΘΕΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΡΙΩΡΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΣΤΟ 1 0 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΡΙΩΡΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΣΤΟ 1 0 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΡΙΩΡΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΣΤΟ 1 0 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΘΕΜΑ 1 0 Α. Στις ερωτήσεις 1-5 να επιλέξετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση: 1. Τα βακτήρια διαθέτουν: α. Μιτοχόνδρια β. Ριβοσώματα

Διαβάστε περισσότερα

4. Η κίρρωση του ήπατος προκαλείται εξαιτίας της αποθήκευσης στα ηπατικά κύτταρα: Πρωτεϊνών Υδατανθράκων Λιπών Αλκοόλ

4. Η κίρρωση του ήπατος προκαλείται εξαιτίας της αποθήκευσης στα ηπατικά κύτταρα: Πρωτεϊνών Υδατανθράκων Λιπών Αλκοόλ ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΠ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 22/10/2017 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΝΟΤΑ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Το

Διαβάστε περισσότερα

6. ΡΑΣΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ: Εξάλειψη των ενδοκυττάριων µικροοργανισµών

6. ΡΑΣΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ: Εξάλειψη των ενδοκυττάριων µικροοργανισµών 6. ΡΑΣΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ: Εξάλειψη των ενδοκυττάριων µικροοργανισµών Οι δύο τύποι της κυτταρικής ανοσίας Η µετανάστευση των δραστικών Τ κυττάρων στις εστίες της λοίµωξης (εντόπιση

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ανοσολογία

Εισαγωγή στην Ανοσολογία Εισαγωγή στην Ανοσολογία ρ. Γιώργος Κρασιάς Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου Τµήµα Μοριακής Ιολογίας Τι είναι το Ανοσοποιητικό Σύστηµα (ΑΣ)? Το ΑΣ (Immune System) είναι ένα σύστηµα άµυνας του

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ. 1. Εισαγωγή (κυρίως στην επίκτητη ανοσία) 2. Φυσική ανοσία ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΝΟΣΙΑ

ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ. 1. Εισαγωγή (κυρίως στην επίκτητη ανοσία) 2. Φυσική ανοσία ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΝΟΣΙΑ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ 1. Εισαγωγή (κυρίως στην επίκτητη ανοσία) 2. Φυσική ανοσία ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΝΟΣΙΑ ΑΝΤΙΓΟΝΟ 3. Η πρόσληψη του αντιγόνου και η παρουσίασή του στα λεμφοκύτταρα 4. Η αναγνώριση του αντιγόνου. Αντιγονικοί

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 4 ο ΑΙΜΑ ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΙ 1

Κεφάλαιο 4 ο ΑΙΜΑ ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΙ 1 Κεφάλαιο 4 ο ΑΙΜΑ ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΙ 1 Το αίμα Έχει όγκο περίπου 5 λίτρα Αποτελείται από Πλάσμα (55%) Είναι νερό και διαλυμένες ουσίες Πρωτεΐνες Ορμόνες Άλατα Άλλες θρεπτικές

Διαβάστε περισσότερα

μαθητικό φροντιστήριο

μαθητικό φροντιστήριο σύγχρονο Φάσμα group προπαρασκευή για μαθητικό φροντιστήριο Γραβιάς 85 ΚΗΠΟΥΠΟΛΗ 50.51.557 50.56.296 25ης Μαρτίου 74 ΠΛ.ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗΣ 50.50.658 50.60.845 25ης Μαρτίου 111 ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ 50.27.990 50.20.990 Πρωτεσιλάου

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙAΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (Ιανουάριος 2014)

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙAΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (Ιανουάριος 2014) ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙAΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (Ιανουάριος 2014) ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-5, να επιλέξετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Το συμπλήρωμα και η προπερδίνη είναι πρωτεΐνες

Διαβάστε περισσότερα

µικροοργανισµών στον οργανισµό µας

µικροοργανισµών στον οργανισµό µας Η ENA ENAΡΞΗ ΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Ξεκινά µε τη δηµιουργία του ζυγωτού κατά τη γονιµοποίηση του ωαρίου από το σπερµατοζωάριο Το ζυγωτό είναι το πρώτο κύτταρο του νέου οργανισµού Περνά από διάφορα στάδια διαφοροποίησης

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΆΔΝΗ ΟΜΆΔΑ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΧΛΛ. Εισαγωγή στην αιματολογία

ΑΡΙΆΔΝΗ ΟΜΆΔΑ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΧΛΛ. Εισαγωγή στην αιματολογία ΑΡΙΆΔΝΗ ΟΜΆΔΑ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΧΛΛ Εισαγωγή στην αιματολογία Αιματολογία Κλινική και εργαστηριακή Διαγνωστική και θεραπευτική Αυτόνομη και συνεργατική Αίμα-Λειτουργίες Μεταφορά οξυγόνου Απομάκρυνση

Διαβάστε περισσότερα

- Θεωρία- Δρ. ΠέτρουΚαρκαλούσου

- Θεωρία- Δρ. ΠέτρουΚαρκαλούσου - Θεωρία- Έκδοση2008 Πρόλογος Αγαπητοίσπουδαστέςοισημειώσειςπουκρατάτεσταχέριασαςέχουνσκοπόνασας εισαγάγουνστιςβασικέςγνώσειςμιαςαπότιςσημαντικότερεςβιοιατρικέςεπιστήμες, της ανοσολογίας. Η ανοσολογίαείναιμιασχετικάνέαεπιστήμηηοποίαεμφανίστηκεστοτέλοςτου

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΜΦΟΚΥΤΤΑΡΑ. Τ λεµφοκύτταρα:

ΛΕΜΦΟΚΥΤΤΑΡΑ. Τ λεµφοκύτταρα: ΛΕΜΦΟΚΥΤΤΑΡΑ Προέλευση: µυελός των οστών. Μερικά µεταναστεύουν στο θύµο, όπου παραµένουν για ποικίλες περιόδους πριν διασκορπισθούν στο σώµα. Βίος: η ζωή τους ποικίλει. Τα µνηµοκύτταρα ζουν για πολλά χρόνια

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1(ΥΓΕΙΑ-ΑΝΘΡΩΠΟΣ)

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1(ΥΓΕΙΑ-ΑΝΘΡΩΠΟΣ) ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1(ΥΓΕΙΑ-ΑΝΘΡΩΠΟΣ) Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση ή στη φράση που συμπληρώνει σωστά την πρόταση: 1. Οι ιοί αποτελούνται

Διαβάστε περισσότερα

04/11/2018 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΘΕΜΑ Α

04/11/2018 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΘΕΜΑ Α ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 04/11/2018 ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Πυρηνική περιοχή διαθέτει: Α. Ο ιός της

Διαβάστε περισσότερα

ΛΙΠΩΔΗΣ ΙΣΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΔΟΘΗΛΙΟ: ΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΣΧΕΣΗ. Κ. ΜΑΚΕΔΟΥ, Ιατρός Βιοπαθολόγος

ΛΙΠΩΔΗΣ ΙΣΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΔΟΘΗΛΙΟ: ΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΣΧΕΣΗ. Κ. ΜΑΚΕΔΟΥ, Ιατρός Βιοπαθολόγος ΛΙΠΩΔΗΣ ΙΣΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΔΟΘΗΛΙΟ: ΜΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΣΧΕΣΗ Κ. ΜΑΚΕΔΟΥ, Ιατρός Βιοπαθολόγος ΛΙΠΩΔΗΣ ΙΣΤΟΣ Απόδοση λιπαρών οξέων μετά από υδρόλυση των τριγλυκεριδίων, σε περίοδο νηστείας, με σκοπό: Την παραγωγή ενέργειας

Διαβάστε περισσότερα

Μεταβολικές ανάγκες ανοσοκυττάρων

Μεταβολικές ανάγκες ανοσοκυττάρων Μεταβολικές ανάγκες ανοσοκυττάρων Στέργιος Κατσιουγιάννης PhD Μεταδιδακτορικός συνεργάτης Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο Τµήµα Επιστήµης ιαιτολογίας και ιατροφής Μεταβολισµός και Ανοσολογία Ιστορικά το καλύτερο

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ανοσολογία Φυσική Ανοσία. Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ.

Εισαγωγή στην Ανοσολογία Φυσική Ανοσία. Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. Εισαγωγή στην Ανοσολογία Φυσική Ανοσία Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. 11/10/2016 Φυσιολογία Συστημάτων Ακαδημαϊκό Ετος 2016-2017 Ανοσολογία Η

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΜΕΛΕΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΛΕΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 1. Αναφέρετε ονομαστικά όλα τα μικρόβια και τις ασθένειες που αυτά προκαλούν. 2. Φτιάξτε ένα πίνακα που να φαίνονται οι δομικές κ λειτουργικές διαφορές μεταξύ

Διαβάστε περισσότερα

KΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο : Άνθρωπος και Υγεία

KΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο : Άνθρωπος και Υγεία KΕΦΑΛΑΟ 1 ο : Άνθρωπος και Υγεία Α. ΕΡΩΤΗΣΕΣ ΚΛΕΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση ή στη φράση που συμπληρώνει σωστά την πρόταση: 1. Οι ιοί αποτελούνται από: α.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΙΟΓΕΝΗΣ ΜΥΙΚΟΣ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΦΛΕΓΜΟΝΗ

ΑΣΚΗΣΙΟΓΕΝΗΣ ΜΥΙΚΟΣ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΦΛΕΓΜΟΝΗ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ κωδ. μαθήματος Ν314 Τίτλος 9 ης Διάλεξης ΑΣΚΗΣΙΟΓΕΝΗΣ ΜΥΙΚΟΣ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΦΛΕΓΜΟΝΗ Εισήγηση: Χατζηνικολάου Α.,Επίκουρος Καθηγητής Δημιουργείται συνήθως σε: Μυοσκελετικό τραυματισμό

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ «ΟΜΟΚΕΝΤΡΟ» Α. ΦΛΩΡΟΠΟΥΛΟΥ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ «ΟΜΟΚΕΝΤΡΟ» Α. ΦΛΩΡΟΠΟΥΛΟΥ Τ λεµφοκύτταρα µνήµης (βοηθητικά Τ λεµφοκύτταρα µνήµης και κυτταροτοξικά Τ λεµφοκύτταρα µνήµης). Ο τερµατισµός της δευτερογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης γίνεται µε την βοήθεια των κατασταλτικών Τ λεµφοκυττάρων.

Διαβάστε περισσότερα

Μηχανισμοί άμυνας ανθρώπινου οργανισμού Βασικές αρχές ανοσίας.

Μηχανισμοί άμυνας ανθρώπινου οργανισμού Βασικές αρχές ανοσίας. Μηχανισμοί άμυνας ανθρώπινου οργανισμού Βασικές αρχές ανοσίας. 1 ο ΘΕΜΑ Α. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. Στις παρακάτω ερωτήσεις, να γράψεις στο χαρτί σου τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα του το γράμμα

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 4ο Αίµα. στην άµυνα του οργανισµού (µε τα λευκά αιµοσφαίρια και τα αντισώµατα) και. Τεχνητή. Φυσική

Κεφάλαιο 4ο Αίµα. στην άµυνα του οργανισµού (µε τα λευκά αιµοσφαίρια και τα αντισώµατα) και. Τεχνητή. Φυσική Κεφάλαιο 4ο Αίµα 4.1 Γενικά Το αίµα έχει όγκο περίπου 5 λίτρα. Αποτελείται από το πλάσµα (55%), το οποίο είναι νερό και µέσα του βίσκονται διαλυµένες πρωτεϊνες, ορµόνες, άλατα και άλλες θρεπτικές ουσίες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΑ. Εξεταστική Ιανουαρίου 2010

ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΑ. Εξεταστική Ιανουαρίου 2010 Εξεταστική Ιανουαρίου 2010 Ποιες είναι οι διαφορές μιας πρωτογενούς από μια δευτερογενή χυμική ανοσολογική απόκριση; Περιγράψετε τους μηχανισμούς ενεργοποίησης στις δυο περιπτώσεις. ΘΕΜΑ 2 (1 μονάδα) Περιγράψετε

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ Λυκείου Γενικής Παιδείας

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ Λυκείου Γενικής Παιδείας 1.3 Μηχανισμοί άμυνας του ανθρώπινου οργανισμού Βασικές αρχές ανοσίας Μ1 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ Λυκείου Γενικής Παιδείας Κεφάλαιο 1 - Άνθρωπος και Υγεία (2) 1.3 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΒΑΣΙΚΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΥΤΕΡΑ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2001 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΥΤΕΡΑ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2001 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΥΤΕΡΑ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2001 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΜΑ 1ο Α. Στις ερωτήσεις 1-3, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Α 1 δ 2 β 3 γ 4 β 5 α ΘΕΜΑ Β

ΘΕΜΑ Α 1 δ 2 β 3 γ 4 β 5 α ΘΕΜΑ Β ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 30 ΜΑΪΟΥ 2014 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α 1 δ 2 β 3 γ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Με εκβλάστηση είναι δυνατό να αναπαράγονται:

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Με εκβλάστηση είναι δυνατό να αναπαράγονται: ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΟΛΟΓΑ ΓΠ Γ Λ (ΘΕΡΝΑ) ΗΜΕΡΟΜΗΝΑ : 09/09/2017 ΕΠΜΕΛΕΑ ΔΑΓΩΝΣΜΑΤΟΣ : ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΣ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Με

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ - ΙΟΡΔΑΝΗΣ ΣΑΡΑΝΤΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Αθήνα 2007 3 4 Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ Η μελέτη των αλληλεπιδράσεων του ανθρώπινου οργανισμού με τον περιβάλλοντα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΜΕΣΗ COOMBS

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΜΕΣΗ COOMBS ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΜΕΣΗ COOMBS ΑΜΕΣΗ COOMBS Θεμελιώδες γνώρισμα του κάθε οργανισμού είναι ότι αναγνωρίζει τα κύτταρα των άλλων οργανισμών ως ξένα Αντιδρά με σκοπό την καταστροφή ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Θέμα: ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΜΟΝΙΜΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΟΣ ΑΙΜΑΤΟΣ (άσκηση 4 του εργαστηριακού οδηγού) Μέσος χρόνος πειράματος:

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ 2005

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ 2005 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ 2005 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό καθεµιάς από τις παρακάτω ηµιτελείς προτάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ. Εξειδίκευση: προϊόντα (κύτταρα ή αντισώματα) ειδικά για το αντιγόνο. Μνήμη: κύτταρα

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ. Εξειδίκευση: προϊόντα (κύτταρα ή αντισώματα) ειδικά για το αντιγόνο. Μνήμη: κύτταρα ΕΙΔΙΚΗ ΑΜΥΝΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Εξειδίκευση: προϊόντα (κύτταρα ή αντισώματα) ειδικά για το αντιγόνο Μνήμη: κύτταρα ΑΝΤΙΓΟΝΟ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΜΗΜΑ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΤΟΞΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΓΥΡΗ, ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Φάσμα. προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝ.ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Φάσμα. προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝ.ΠΑΙΔΕΙΑΣ σύγχρονο Φάσμα προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. μαθητικό φροντιστήριο 25ης Μαρτίου 111 - ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ - 210 50 20 990-210 50 27 990 25ης Μαρτίου 74 - ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ - 210 50 50 658-210 50 60 845 Γραβιάς 85 -

Διαβάστε περισσότερα

4. Η κίρρωση του ήπατος προκαλείται εξαιτίας της αποθήκευσης στα ηπατικά κύτταρα: Πρωτεϊνών Υδατανθράκων Λιπών Αλκοόλ

4. Η κίρρωση του ήπατος προκαλείται εξαιτίας της αποθήκευσης στα ηπατικά κύτταρα: Πρωτεϊνών Υδατανθράκων Λιπών Αλκοόλ ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΠ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 22/10/2017 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΝΟΤΑ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Το

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2019 A ΦΑΣΗ

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2019 A ΦΑΣΗ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ/ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Ημερομηνία: Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2019 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. δ Α3. β Α4. β Α5. β ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Β Β1. Σχολικό βιβλίο σελίδα

Διαβάστε περισσότερα

3. Η ΠΡΟΣΛΗΨΗΤΟΥ ΑΝΤΙΓΟΝΟΥ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΑ ΛΕΜΦΟΚΥΤΤΑΡΑ

3. Η ΠΡΟΣΛΗΨΗΤΟΥ ΑΝΤΙΓΟΝΟΥ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΑ ΛΕΜΦΟΚΥΤΤΑΡΑ 3. Η ΠΡΟΣΛΗΨΗΤΟΥ ΑΝΤΙΓΟΝΟΥ ΚΑΙ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΑ ΛΕΜΦΟΚΥΤΤΑΡΑ ΤΙ ΒΛΕΠΟΥΝ ΤΑ ΛΕΜΦΟΚΥΤΤΑΡΑ Τα αντιγόνα που αναγνωρίζονται από τα Τ λεµφοκύτταρα Πρόσληψη των πρωτεϊνικών αντιγόνων από τα αντιγονοπαρουσιαστικά

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΡΑΣΗΣ ΕΜΒΟΛΙΩΝ. Μαρία Χατζηστυλιανού Σιδηροπούλου Ομότιμη Καθηγήτρια Παιδιατρικής Ανοσολογίας Τμήματος Ιατρικής, ΣΕΥ, ΑΠΘ

ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΡΑΣΗΣ ΕΜΒΟΛΙΩΝ. Μαρία Χατζηστυλιανού Σιδηροπούλου Ομότιμη Καθηγήτρια Παιδιατρικής Ανοσολογίας Τμήματος Ιατρικής, ΣΕΥ, ΑΠΘ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΡΑΣΗΣ ΕΜΒΟΛΙΩΝ. Μαρία Χατζηστυλιανού Σιδηροπούλου Ομότιμη Καθηγήτρια Παιδιατρικής Ανοσολογίας Τμήματος Ιατρικής, ΣΕΥ, ΑΠΘ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΣΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ (ΝΟΣΗΣΗ) ΤΕΧΝΗΤΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΜΗ ΕΙ ΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΜΗ ΕΙ ΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΜΗ ΕΙ ΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ Θεοδώρα Κεραµιτσόγλου Ανοσοβιολογικό Τµήµα Π.Γ.Ν.-Μ. «Έλενα Βενιζέλου» Βενιζέλου» Μό Ανατοµικοί (Φυσικοί) Φραγµοί Τ ο ξ ίν ε ς λ υ ν σ η Μη ειδική ΑνοσίαTLRs Ανοσιακό Σύστηµα

Διαβάστε περισσότερα

Γενική αίµατος. Καταµέτρηση των έµµορφων στοιχείων του αίµατος

Γενική αίµατος. Καταµέτρηση των έµµορφων στοιχείων του αίµατος Γενική αίµατος Αθανασία Μουζάκη, Καθηγήτρια Εργαστηριακής Αιµατολογίας-Αιµοδοσίας, Εργαστήριο Αιµατολογίας, Αιµατολογικό Τµήµα, Παθολογική Κλινική, Τµήµα Ιατρικής, Παν/ο Πατρών Γενική αίµατος Καταµέτρηση

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Α. Μονάδες 5. Α2. Από νηματοειδείς δομές (υφές) αποτελούνται α. τα βακτήρια. β. τα πρωτόζωα. γ. οι μύκητες. δ. οι ιοί.

ΘΕΜΑ Α. Μονάδες 5. Α2. Από νηματοειδείς δομές (υφές) αποτελούνται α. τα βακτήρια. β. τα πρωτόζωα. γ. οι μύκητες. δ. οι ιοί. ΘΕΜΑ Α ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑ Α Β ) ΣΑΒΒΑΤΟ 14 MAΪΟΥ 2011 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

30/5/2011. Λευκοκύτταρα. Κύτταρα μυελικής σειράς. Κύτταρα. Λεμφικής σειράς

30/5/2011. Λευκοκύτταρα. Κύτταρα μυελικής σειράς. Κύτταρα. Λεμφικής σειράς Ελεύθερες ρίζες και ανοσοποιητικό σύστημα Θανάσης Ζ. Τζιαμούρτας Επίκουρος Καθηγητής Βιοχημείας της Άσκησης Παραγωγή ελεύθερων ριζών κατά την άσκηση (αερόβια άσκηση και άσκηση με βάρη) Κατηγορίες κυττάρων

Διαβάστε περισσότερα

Γ' ΤΑΞΗ ΓΕΝ.ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

Γ' ΤΑΞΗ ΓΕΝ.ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Γ' ΤΑΞΗ ΓΕΝ.ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΜΑ ο ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό καθεµιάς από τις παρακάτω ηµιτελείς προτάσεις έως 5 και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη λέξη

Διαβάστε περισσότερα

Ανοσολογικοί μηχανισμοί άμυνας

Ανοσολογικοί μηχανισμοί άμυνας Ανοσολογικοί μηχανισμοί άμυνας Τύποι κυττάρων του ανοσοποιητικού Ουδετερόφιλα Βασεόφιλα Ηωσινόφιλα Μονοκύτταρα Φαγοκυττάρωση Απελευθερώνουν χημικές ουσίες που εμπλέκονται στη φλεγμονή (αγγειοδιαστολή,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Φυσιολογία Ι. Ανοσία - Αναιμία Διδάσκων: Αν. Καθηγήτρια Πατρώνα Βεζυράκη

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Φυσιολογία Ι. Ανοσία - Αναιμία Διδάσκων: Αν. Καθηγήτρια Πατρώνα Βεζυράκη ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Φυσιολογία Ι Ανοσία - Αναιμία Διδάσκων: Αν. Καθηγήτρια Πατρώνα Βεζυράκη Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

Ανοσοποιητικό σύστημα

Ανοσοποιητικό σύστημα Ανοσοποιητικό σύστημα κωδικός μαθήματος: ETY- 335 Χειμερινό εξάμηνο 2016 Μαρία Χατζηνικολαΐδου mchatzin@materials.uoc.gr Έμφυτο και προσαρμοστικό ανοσοποιητικό σύστημα Η ανοσία είναι η κατάσταση προστασίας

Διαβάστε περισσότερα

Φαρµακευτική Ανοσολογία

Φαρµακευτική Ανοσολογία Φαρµακευτική Ανοσολογία 1. Εισαγωγή (κυρίως στην επίκτητη ανοσία) 2. Φυσική ανοσία ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΝΟΣΙΑ ΑΝΤΙΓΟΝΟ 3. Η πρόσληψη του αντιγόνου και η παρουσίασή του στα λεµφοκύτταρα 4. Η αναγνώριση του αντιγόνου.

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 1

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 1 1) Το τρυπανόσωµα προκαλεί: α. δυσεντερία. β. ελονοσία. γ. ασθένεια του ύπνου. δ. χολέρα. 2) Τα κύτταρα που παράγουν ιντερφερόνες έχουν µολυνθεί από: α. βακτήρια. β. ιούς. γ. πλασµώδια. δ. πρωτόζωα. 3)

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ. 1. Εισαγωγή (κυρίως στην επίκτητη ανοσία) 2. Φυσική ανοσία

ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ. 1. Εισαγωγή (κυρίως στην επίκτητη ανοσία) 2. Φυσική ανοσία ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ 1. Εισαγωγή (κυρίως στην επίκτητη ανοσία) 2. Φυσική ανοσία ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΑΝΟΣΙΑ ΑΝΤΙΓΟΝΟ και ΥΠΟ ΟΧΕΙΣ ΑΝΤΙΓΟΝΟΥ 3. Η πρόσληψη του αντιγόνου και η παρουσίασή του στα λεµφοκύτταρα 4. Η αναγνώριση

Διαβάστε περισσότερα