Φυσικές καταστροφές - Πολιτική Προστασία - Εθελοντισµός και ο ρόλος του ΑΤΜ

Transcript

1 1 Φυσικές καταστροφές - Πολιτική Προστασία - Εθελοντισµός και ο ρόλος του ΑΤΜ Ι. Πάτας 1 Α. Παπακυριακού 2 ιαχρονική η ανάγκη αντιµετώπισης φυσικών καταστροφών Ανέκαθεν η ανθρωπότητα αντιµετωπίζει φυσικά φαινόµενα που πλήττουν συνήθως ολόκληρες περιοχές. Ο αρχαίος άνθρωπος, προληπτικός ή δέσµιος δοξασιών και θρησκευτικών, πολιτικο-κοινωνικών καταστάσεων, αντιµετώπιζε παράδοξα το καθετί και αναζητούσε µέσα από το φόβο, τα είδωλα και τους Θεούς την προστασία ή την σωτηρία του. Σήµερα πολλές από τις κοινωνίες είναι πολύ ευαίσθητες, τρωτές (ή ακόµα και αναίσθητες) και κάθε καταστροφή επιζητά έναν αποδιοποµπαίο τράγο, έναν υπεύθυνο! (Παλαιότερα, η ευθύνη έπεφτε σε έναν Θεό εκδικητή). Γι αυτό σήµερα,σε έναν αιώνα αποδοµηµένο και αποδυναµωµένο, οι πολιτικές συµπεριφορές και οι υπεύθυνοι της διαχείρισης θεωρούνται απευθείας υπεύθυνοι. Οι πιο οργανωµένες κοινως επιδιώκουν να δηµιουργήσουν θεσµικούς φορείς που θα αναλαµβάνουν το συντονιστικό ρόλο και τον έλεγχο δράσεων πρόληψης, πρόβλεψης, και διαχείρησης κρίσεων και εκτάκτων φαινοµένων. Η τεχνολογική ανάπτυξη και µια σειρά τεχνολογιών κι εφαρµογών ειδικά τα τελευταία 100 χρόνια προσφέρει θεωρητικά όλα τα εφόδια για µια όσο το δυνατό ολοκληρωµένη τέτοια απόπειρα. Το σίγουρο είναι ότι δεν µπορείς να τα βάλεις µε την φύση όσα µέσα και αν διαθέτεις. Το µόνο που µπορεί να γίνει είναι ο συντονισµός των υπαρχόντων µέσων και η συντοµότερη παροχή βοήθειας στους πληγέντες. 1 Αγρονόµος Τοπογράφος Μηχανικός, Πρόεδρος & ιευθύνων Σύµβουλος της ΣΗΜΑ Ανώνυµη Τεχνική Εταιρεία Μελετών και Επιβλέψεων. 2 Αγρονόµος Τοπογράφος Μηχανικός, Προϊσταµένη ιεύθυνσης ιεθνών Σχέσεων Εθελοντισµού Εκπαίδευσης και Εκδόσεων Γ.Γ.Π.Π. - ΥΠ.ΕΣ...Α

2 2 Χαρτογράφηση κινδύνου Το περιβαλλοντικό γεω-οικοσύστηµα είναι ένα σύνθετο σύµπλεγµα, που αποτελείται αυτό το ίδιο από έναν αριθµό συστηµάτων και υποσυστηµάτων µε σύνθετη αλληλεπίδραση και συνέργειες. Πολλοί από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που συνδέονται µε την πιθανότητα εµφάνισης φυσικών καταστροφών έχουν µελετηθεί και περιγραφεί επαρκώς. Αυτό δίνει τη δυνατότητα για τη δηµιουργία ενός χάρτη κινδύνων. Η χαρτογράφηση των κινδύνων είναι µια αυτονότητη υποχρέωση της πολιτείας. Είναι µια εργασία που θέλει σωστή διαχείριση γιατί ελλοχεύει το ενδεχόµενο η δηµοσιοποίηση του κινδύνου να προκαλέσει κίνδυνο (και άγχος στον πολίτη). Σαφώς εξυπηρετεί την οικονοµία, όµως η χαρτογράφηση των κινδύνων δεν µπορεί να γίνεται χάριν π.χ των ασφαλιστικών εταιρειών. Πρέπει να γίνεται προς όφελος του κοινωνικού συνόλου και να µην περιορίζεται σε στατική απεικόνιση αλλά στο βαθµό του εφικτού να επιτρέπει µιά δυναµική προσέγγιση της εξέλιξης µιάς φυσικής καταστροφής, να περιλαµβάνει ένα µοντέλο που να µπορεί να στηρίζει προσοµοιώσεις, ασκήσεις και πλάνα επί χάρτου. Κάποιοι φυσικοί κίνδυνοι ενισχύονται από τις αλόγιστες κατασκευές κοντά στις ευαίσθητες ζώνες ή πάλι από τις αθέµιτες αποψιλώσεις δασών ή τις πυρκαγιές. Η χαρτογράφηση των επεµβάσεων αυτών στο περιβάλλον είναι εποµένως αναγκαία για λόγους πρόληψης (και βεβαίως και για την καταστολή αυθαιρεσιών). Θα πρέπει ακόµη να είµαστε έτοιµοι να υποστηρίζουµε τη διαχείριση της κρίσης. Εφόσον εκδηλωθεί η καταστροφή προκύπτει η ανάγκη επικοινωνιακής διαχείρισης και ταυτόχρονα διαχείρισης των σωστικών µέσων και της βοήθειας στους πληγέντες. Από τα παραπάνω είναι προφανές ότι οι ΑΤΜ µπορούν να συµβάλουν κυρίως στην χαρτογραφική υποστήριξη της ανάλυσης των κινδύνων και της αντιµετώπισης των καταστροφών, όταν τα κύρια προβλήµατα είναι του τύπου Που είναι κάθε οµάδα; Που πρέπει να πάει; Πως θα φθάσει εκεί; Ποιοί δρόµοι διαφυγής απειλούνται; Μπορεί να εκκενωθεί το χωριό; Για την αντιµετώπιση φυσικών καταστροφών οι χάρτες είναι το ίδιο πολύτιµοι µε τις επικοινωνίες. Η φυσική παρουσία του υπουργού ή του αρχηγού έχει µόνον επικοινωνιακή διάσταση. Η ύπαρξη ενός επιτελικού µηχανισµού όµως βοηθά

3 3 ουσιαστικά. Και επιτελικός µηχανισµός χωρίς γνώση της χωρικής εξέλιξης των φαινοµένων, χωρίς χαρτογραφική υποδοµή είναι το ίδιο αποκοµµένος και άχρηστος µε επιτελικό µηχανισµό χωρίς επικοινωνία µε το χώρο εξέλιξης των φαινοµένων. Ανάλυση συµβάντων Σηµαντική εµπειρία µπορούµε να αποκοµίσουµε όχι µόνον από τις µεγάλες καταστροφές που εµβριθώς αναλύονται από τα ΜΜΕ αλλά και από τις µικρές καταστροφές που περνούν στα ψιλά των εσωτερικών σελίδων όταν µια φυσική καταστροφή είχε συνέπειες περιορισµένες ή µηδενικές, πρέπει να ερευνηθεί η εξήγηση. Αυτό συνέβη γιατί όλο αυτό εξελίχθηκε σε έναν τοµέα λιγότερο κατοικηµένο; Συνέβη επειδή η πρόβλεψη ήταν σωστή και είχαν παρθεί τα σωστά µέτρα; Τέτοιου είδους έρευνες στο δυτικό κόσµο έχουν πραγµατοποιηθεί για την πρόληψη των τεχνολογικών κινδύνων. Θα πρέπει και στην Ελλάδα να χρησιµοποιηθούν για το σύνολο των πιθανών καταστροφών. Η αναδροµή δε στην εµπειρία στελεχών και επιστηµόνων είναι πολύ χρήσιµη για την κατανόηση µιας καταστροφής. Θα επιτύχουµε τελικά να θέσουµε τις ενδείξεις του κινδύνου προκειµένου να θέσουµε τη σοβαρότητά τους; ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Εθελοντισµός είναι κάθε µορφή µη αµοιβόµενης εργασίας και κάθε εργασία η οποία δεν γίνεται µε τον σκοπό του οικονοµικού κέρδους. Σε αντίθεση µε την κοινωνία πολιτών, κύριο οργανωτικό υποκείµενο της οποίας είναι οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, στον εθελοντισµό περιλαµβάνονται επι πλέον (1) τα πολιτικά κόµµατα, οι νοµαρχιακές και δηµοτικές παρατάξεις, (2) οι εκκλησιαστικές οργανώσεις και φορείς, (3) οι επαγγελµατικές και συνδικαλιστικές ενώσεις και (4) όλες οι δραστηριότητες που συνδέονται µε τον ερασιτεχνικό αθλητισµό και τη σωµατική άσκηση (των ορειβατικών και κυνηγετικών συλλόγων συµπεριλαµβανοµένων). Ένας στους τέσσερις Ευρωπαίους είναι εθελοντής µε την έννοια αυτή. Κατά σειρά δε οι χώροι εθελοντικής έκφρασής του είναι : ο αθλητισµός και οι ψυχαγωγικές δραστηριότητες, η συµµετοχή σε θρησκευτικές οµάδες, οι εκπαιδευτικοί και

4 4 πολιτιστικοί φορείς, ο κοινωνικός και προνοιακός χώρος και η νεολαιίστικη εργασία. Σύµφωνα µε έρευνες οι εθελοντές δεν είναι αντιπροσωπευτικό δείγµα του πληθυσµού: προέρχονται από τη µέση ηλικία, είναι πιο µορφωµένοι, πιο καλοπροαίρετοι, λιγότερο υλιστές, πιο θρησκευόµενοι και διακρίνονται για την υψηλή πολιτική τους δέσµευση. Τα κίνητρα των εθελοντών είναι µοιρασµένα: το 45% επηρεάζεται άµεσα από την εθελοντική δραστηριότητα την οποία αναλαµβάνει, το 42% χαρακτηρίζει στάση αλτρουϊσµού. Ο εθελοντισµός ορίζεται ως η µη αµειβόµενη και δίχως επαγγελµατική εξέλιξη δραστηριοποίηση των πολιτών, που αποβλέπει στην ευηµερία του συνανθρώπου, της κοινότητας και της κοινωνίας γενικότερα. εν περιορίζεται µόνο στην παροχή ανιδιοτελούς κοινωνικού έργου, αλλά περισσότερο αφορά σε µια στάση ζωής µε ιδιαίτερες αξίες, όπως η φιλανθρωπία, η αλληλεγγύη, η κοινωνική δικαιοσύνη και η κοινωνική συµµετοχή. Ουσιαστικά δεν είναι τίποτε άλλο από την προσφορά του πλεονάσµατος ανθρώπινης αγάπης. Εθελοντής είναι ο πολίτης εκείνος, που προσφέρει ανιδιοτελώς τον ελεύθερο χρόνο του και τη γνώση του για χρήσιµες δράσεις προς όφελος άλλων, χωρίς να περιµένει αντάλλαγµα. Η προσφορά εθελοντικού έργου αποτελεί πολύτιµο κοµµάτι κάθε υγιούς κοινότητας. Οι εθελοντές προέρχονται από όλα τα τµήµατα της κοινωνίας και παρέχουν συχνά ουσιαστικές υπηρεσίες. Το κίνηµα του εθελοντισµού στην Ελλάδα µέχρι πρόσφατα υστερούσε σηµαντικά σε σχέση µε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η εθελοντική δράση στην Ελλάδα αναπτύχθηκε σηµαντικά, µε την ευκαιρία και της διοργάνωσης των Ολυµπιακών και Παραολυµπιακών Αγώνων στην Αθήνα το Οι εθελοντικές οργανώσεις (ΕΟ) µε δράση που αφορά στην Πολιτική Προστασία, έχουν υπάρξει πρωτοπόροι σε οργαγωµένες δράσεις εθελοντισµού. Η δηµιουργία της Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας και η δηµιουργία του υπάρχοντος Μητρώου Εθελοντικών Οργανώσεων υπήρξε µία από τις πρώτες οργανωµένες δράσεις της Ελληνικής Πολιτείας για την αναγνώριση και αξιοποίηση των εθελοντικών οργανώσεων εν γένει στη χώρα µας. Το έτος 2001 η Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας ξεκίνησε πιλοτικά τη δηµιουργία ενός Συστήµατος Εθελοντισµού Πολιτικής Προστασίας για

5 5 την αντιµετώπιση φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών. Η προσπάθεια αυτή σηµατοδοτεί την αποφασιστικότητα της Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας να ακολουθήσει τα µηνύµατα της νέας εποχής ως προς: Tην οργάνωση της κοινωνίας σε δίκτυα. Την οριζόντια επικοινωνία των πολιτών. Την ανάδειξη της αποτελεσµατικότητας των Εθελοντικών Οργανώσεων και των δυνατοτήτων παρέµβασης που έχουν οι µη Κυβερνητικές Οργανώσεις και η κοινωνία των πολιτών τον 21 ο αιώνα. Παρά όµως την ιδιαίτερα σηµαντική ανάπτυξη κατά τα τελευταία χρόνια είναι φανερό ότι υπάρχει ακόµα δρόµος για την εµπέδωση της εθελοντικής συνείδησης στην Ελληνική κοινωνία. Λόγω έλλειψης της σχετικής κουλτούρας, των δοµών αξιοποίησης εκ µέρους των κρατικών φορέων και του σχετικά βραχύχρονου βίου τους, οι εθελοντικές οργανώσεις, που επίσης αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια, εµφανίζουν συχνά έλλειψη συνοχής, τόσο ως προς τη σύνθεση, τις δοµές, τους στόχους, τις µεθόδους και τις πρακτικές τους, όσο και ως προς τον κεντρικό συντονισµό και τα στοιχεία που διέπουν τη σύσταση και τη λειτουργία τους. Αυτό σε µεγάλο βαθµό ισχύει και για τις περισσότερες από τις εθελοντικές οργανώσεις που έχουν δράση στην Πολιτική Προστασία. H Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας ιδρύθηκε µε το Ν.2344/1995 (ΦΕΚ 212 Α ) περί «Οργάνωσης Πολιτικής Προστασίας» και υπάγεται στο Υπουργείο Εσωτερικών ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης. Η πολιτική προστασία της Χώρας αποβλέπει στην προστασία της ζωής, υγείας και περιουσίας των πολιτών από φυσικές (ταχείας ή βραδείας εξέλιξης), τεχνολογικές (συµπεριλαµβανοµένων βιολογικών, χηµικών και πυρηνικών συµβάντων ) και λοιπές καταστροφές που προκαλούν καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, κατά τη διάρκεια ειρηνικής περιόδου. Στο πλαίσιο του ίδιου σκοπού περιλαµβάνεται η µέριµνα για τα υλικά και πολιτιστικά αγαθά, τις πλουτοπαραγωγικές πηγές και τις υποδοµές της χώρας, µε στόχο την ελαχιστοποίηση των συνεπειών των καταστροφών. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού η Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας

6 6 Εκπονεί σχέδια και προγράµµατα πρόληψης ανά κατηγορία κινδύνου, λαµβάνει µέτρα ετοιµότητας και αναλαµβάνει δράσεις πρόληψης, αντιµετώπισης και αποκατάστασης. Οργανώνει και λειτουργεί σε µόνιµη βάση και για όλη τη διάρκεια του εικοσιτετραώρου το Κέντρο Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας µε ειδικευµένα στελέχη πολιτικής προστασίας και το αναγκαίο προσωπικό, στο οποίο περιλαµβάνονται και επιτελικά στελέχη των Ενόπλων υνάµεων, της Αστυνοµίας, καθώς και του Λιµενικού και Πυροσβεστικού Σώµατος. Οργανώνει και λειτουργεί µονάδα αξιολόγησης και αξιοποίησης της πρόγνωσης καιρικών φαινοµένων και άλλων πρόδροµων φαινοµένων φυσικών καταστροφών, µε σκοπό την έγκαιρη κινητοποίηση του δυναµικού και των µέσων πολιτικής προστασίας, για την αντιµετώπιση απειλούµενου κινδύνου καταστροφών, καθώς και για την ενηµέρωση και παροχή αντίστοιχων οδηγιών προς τους πολίτες. Αξιοποιεί το ανθρώπινο δυναµικό και χρησιµοποιεί τα δηµόσια και ιδιωτικά µέσα σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Καταρτίζει, σε συνεργασία µε τους συναρµόδιους κρατικούς φορείς, το ετήσιο πρόγραµµα προµηθειών όλων των µηχανικών µέσων και άλλων υλικών, που είναι αναγκαία για την πολιτική προστασία της χώρας µε βάση τον Εθνικό Σχεδιασµό Πολιτικής Προστασίας. Eντάσσει και αξιοποιεί τις εθελοντικές οργανώσεις πολιτικής προστασίας και τους ειδικευµένους εθελοντές πολιτικής προστασίας και για τον ίδιο σκοπό µπορεί να τις ενισχύει και να τις χρηµατοδοτεί. Καταρτίζει και συντονίζει σε συνεργασία µε τους αρµόδιους κρατικούς φορείς, το έργο της πληροφόρισης και ευαισθητοποίησης των πολιτών στον τοµέα της Πολιτικής Προστασίας. Υποβάλλει εισηγήσεις προς τα αρµόδια κατά περίπτωση Υπουργεία, για την αναµόρφωση της αντίστοιχης νοµοθεσίας. Ακολούθησε ο Ν. 3013/2002 (Φ.Ε.Κ. Α 102/ ) «Αναβάθµιση της Πολιτικής Προστασίας» όπως αυτός συµπληρώθηκε µε τις διατάξεις του Ν. 3536/2007 (Φ.Ε.Κ. Α 42/ ) «Ειδικές ρυθµίσεις θεµάτων µεταναστευτικής πολιτικής και λοιπών ζητηµάτων αρµοδιότητας Υπουργείου Εσωτερικών ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης». Με τις παραπάνω νοµοθετικές ρυθµίσεις επαναπροσδιορίστηκε ο σκοπός της Πολιτικής Προστασίας, οι έννοιες και οι ορισµοί, το δυναµικό και τα µέσα Πολιτικής Προστασίας. Επίσης επανακαθορίστηκαν τα Όργανα Σχεδιασµού και Εφαρµογής Πολιτικής Προστασίας και οι αρµοδιότητές τους σε Κεντρικό και Αποκεντρωµένο επίπεδο. Στο δυναµικό και τα µέσα Πολιτικής Προστασίας περιλαµβάνονται: Ειδικευµένα στελέχη πολιτικής προστασίας σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, στα οποία ανατίθεται η επίβλεψη εκπόνησης και εφαρµογής

7 7 των σχεδίων, προγραµµάτων και µέτρων πολιτικής προστασίας, καθώς και ο συντονισµός των αναγκαίων ενεργειών. Το σύνολο των κρατικών υπηρεσιών, οι υπηρεσίες των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης και των οργανισµών κοινής ωφέλειας, που είναι υπεύθυνες σε επιχειρησιακό επίπεδο για τις επί µέρους δράσεις πολιτικής προστασίας και κυρίως για την ετοιµότητα και την αντιµετώπιση των καταστροφών (όπως Πυροσβεστικό Σώµα, Λιµενικό Σώµα, Ελληνική Αστυνοµία, Εθνικό Κέντρο Άµεσης Βοήθειας, Ένοπλες υνάµεις, Οργανισµός Αντισεισµικού Σχεδιασµού και Προστασίας, Υπηρεσίες της Περιφέρειας, της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης και των πρωτοβαθµίων Ο.Τ.Α.,.Ε.Η., Ο.Τ.Ε., Ε.Υ..Α.Π.,.Ε.Π.Α., Ε.Μ.Υ.). Οι εθελοντικές οργανώσεις πολιτικής προστασίας, καθώς και οι ειδικευµένοι εθελοντές πολιτικής προστασίας, σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, που εντάσσονται στο σχεδιασµό της Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας και αναλαµβάνουν την υποστήριξη σχεδίων και δράσεων πρόληψης και αποκατάστασης, καθώς και δράσεις ετοιµότητας και αντιµετώπισης καταστροφών. Με την Υ.Α.1299/2003 (Φ.Ε.Κ. 423 Β / ) εγκρίθηκε το Γενικό Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας µε τη συνθηµατική λέξη «ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ», το οποίο συµπληρώθηκε µε την Υ.Α. 3384/2006 (Φ.Ε.Κ. 776 Β / ) µε το Ειδικό Σχέδιο περί «ιαχείρησης Ανθρώπινων Απωλειών». Τέλος µε το Π.. 151/2004 (Φ.Ε.Κ. Α 107/ ) «Οργανισµός Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας» καθορίζεται η αποστολή και η διάρθρωση της Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας.

8 8 Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας Η Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας διαρθρώνεται ως εξής: 1. Γραφεία που υπάγονται απευθείας στο Γενικό Γραµµατέα Πολιτικής Προστασίας: α. Γραφείο Γενικού Γραµµατέα β. Γραφείο Τύπου και ηµοσίων Σχέσεων. και 2. Γενική ιεύθυνση Συντονισµού 2.1. Κέντρο Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας 2.2. ιεύθυνση Σχεδιασµού και Αντιµετώπισης Εκτάκτων Αναγκών 2.3. ιεύθυνση ιεθνών Σχέσεων, Εθελοντισµού, Εκπαίδευσης και Εκδόσεων 2.4. ιεύθυνση Οικονοµικού και ιοικητικής Υποστήριξης Ο Εθελοντισµός είναι αντικείµενο της ιεύθυνσης ιεθνών Σχέσεων, Εθελοντισµού, Εκπαίδευσης και Εκδόσεων και ειδικότερα του Τµήµατος Εθελοντισµού και Εκπαίδευσης. Συγκεκριµένα το Τµήµα Εθελοντισµού και Εκπαίδευσης : 1. Τηρεί και ενηµερώνει το Μητρώο Εθελοντικών Οργανώσεων και Ειδικευµένων Εθελοντών. 2. Εντάσσει επιχειρησιακά τις εθελοντικές οργανώσεις στα µέσα και στο δυναµικό της Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας. 3. Ενεργοποιεί τις ενταγµένες Εθελοντικές Οργανώσεις και τους Ειδικευµένους Εθελοντές σε κατάσταση κινητοποίησης πολιτικής προστασίας. 4. ιατηρεί επικοινωνία µε τις ενταγµένες εθελοντικές οµάδες και τους ειδικευµένους εθελοντές, παρακολουθεί τη δραστηριότητα και τον προγραµµατισµό τους, διατηρεί αρχείο των δράσεων και διεξάγει ετήσιο απολογισµό. 5. Σχεδιάζει δράσεις και πραγµατοποιεί εκδηλώσεις για τη διάδοση του εθελοντισµού σε θέµατα πολιτικής προστασίας. 6. Σχεδιάζει ειδικά προγράµµατα εκπαίδευσης και κατάρτισης των µελών εθελοντικών οργανώσεων πολιτικής προστασίας. Η Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας σύµφωνα µε το Νόµο 3013/2002 είναι ο συντονιστικός φορέας σε περιπτώσεις καταστροφών. Υπηρεσίες Πολιτικής Προστασίας όµως έχουν και οι Περιφέρειες και οι Νοµαρχίες. Σε κάθε διοικητική Περιφέρεια της Χώρας, συστήνεται /νση Πολιτικής Προστασίας, που αναφέρεται στο Γενικό Γραµµατέα της Περιφέρειας. Σε επίπεδο νοµού προβλέπεται η ύπαρξη Γραφείου Πολιτικής Προστασίας, που αναφέρεται στον οικείο Νοµάρχη και έχει έδρα την έδρα της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης.

9 9 Συντονιστικό Νοµαρχιακό Όργανο (ΣΝΟ) Στην έδρα κάθε Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης ή και κάθε Νοµαρχιακού ιαµερίσµατος συνιστάται το Συντονιστικό Νοµαρχιακό Όργανο (ΣΝΟ). Στο όργανο αυτό συµµετέχουν: i. Ο Νοµάρχης ως πρόεδρος ii. ύο (2) µέλη του Νοµαρχιακού Συµβουλίου, οριζόµενα µε απόφαση του ιδίου Συµβουλίου, εκ των οποίων το ένα προέρχεται από την µειοψηφία. iii. Ο Πρόεδρος ή Εκπρόσωπος ΤΕ Κ iv. Ο Προϊστάµενος της /νσης Πολιτικής Προστασίας της οικείας Περιφέρειας και ο Προϊστάµενος του Γραφείου Πολιτικής Προστασίας της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης. v. Ο Στρατιωτικός ιοικητής (ή εκπρόσωπός του), ο Λιµενάρχης (αν υπάρχει), ο /ντής της Αστυνοµικής ιεύθυνσης του Νοµού, ο ιοικητής της Πυροσβεστικής του Νοµού vi. Οι Προϊστάµενοι των /νσεων ασών της Περιφέρειας, των Τεχνικών Υπηρεσιών της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης και της /νσης Υγείας Πρόνοιας της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης και ο οριζόµενος εκπρόσωπος του ΕΣΥ. vii. Εκπρόσωποι Εθελοντικών Οργανώσεων Πολιτικής Προστασίας µε δράση στο νοµό. Oι υπό στοιχεία iv έως και vi µετέχοντες εισηγούνται στο ανωτέρω όργανο, τα αναγκαία µέτρα προς υποβοήθηση του έργου του Νοµάρχη. Κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της καταστροφής, καθώς και του έργου αποκατάστασης των ζηµιών, το ανωτέρω Όργανο λειτουργεί σε εικοσιτετράωρη βάση, µε δυνατότητα συνέχισης της συνεδρίασης και µε τους οριζόµενους από τους µετέχοντες αναπληρωτές τους. Συντονιστικό Τοπικό Όργανο (ΣΤΟ) Στην έδρα κάθε ήµου συνιστάται το Συντονιστικό Τοπικό Όργανο(ΣΤΟ). Στο όργανο αυτό συµµετέχουν: i. Ο ήµαρχος ως πρόεδρος. ii. ύο (2) ηµοτικοί Σύµβουλοι, που ορίζονται µε απόφαση του ηµοτικού Συµβουλίου, εκ των οποίων ο ένας προέρχεται από τη µειοψηφία. iii. Ειδικευµένα στελέχη Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας και του νοµού. iv. Ο Στρατιωτικός ιοικητής (ή εκπρόσωπός του), ο Λιµενάρχης (αν υπάρχει), ο /ντης του Αστυνοµικού Τµήµατος, ο /ντής της Πυροσβεστικής (ή εκπρόσωπός του) v. Ο προϊστάµενος του οικείου ασαρχείου ή εκπρόσωπος της /νσης ασών της Περιφέρειας. vi. Ο προϊστάµενος των Τεχνικών Υπηρεσιών του ΟΤΑ vii. Εκπρόσωποι Εθελοντικών Οργανώσεων Πολιτικής Προστασίας µε δράση στο δήµο. Κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της καταστροφής, καθώς και του έργου αποκατάστασης των ζηµιών, το ανωτέρω Όργανο λειτουργεί σε εικοσιτετράωρη βάση, µε δυνατότητα συνέχισης της συνεδρίασης και µε τους οριζόµενους από τους µετέχοντες αναπληρωτές τους.

10 10 Μητρώο Εθελοντικών Οργανώσεων Η Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας, στο πλαίσιο της αποστολής της για δηµιουργία συστήµατος εθελοντισµού πολιτικής προστασίας τηρεί Μητρώο. Για να ενταχθεί µία Εθελοντική Οργάνωση στο ανωτέρω Μητρώο µε απόφαση του Γενικού Γραµµατέα Πολιτικής Προστασίας και µε ειδικότερη αναφορά στο χώρο δράσης της (επικράτεια, περιφέρεια, νοµός, δήµος) πρέπει: α. Nα είναι νοµικό πρόσωπο. β. Ο σκοπός της, όπως προκύπτει από το οικείο καταστατικό να επικεντρώνεται στη δραστηριοποίησή της στον τοµέα της πολιτικής προστασίας και ειδικότερα στην ενίσχυση των δράσεων, που αφορούν στην πρόληψη, αντιµετώπιση και αποκατάσταση φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών. Στον δικτυακό τόπο της Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας υπάρχει µια αίτηση καταγραφής για τις Εθελοντικές Οργανώσεις και µια λίστα µε έγγραφα που πρέπει να σταλούν προκειµένου να γίνει η ένταξη. Όταν το Τµήµα Εθελοντισµού και Εκπαίδευσης κρίνει βάσει των ανωτέρω, ότι µια Εθελοντική Οργάνωση µπορεί να ενταχθεί στο Μητρώο, ο Γενικός Γραµµατέας Πολιτικής Προστασίας υπογράφει µια απόφαση ένταξης, η οποία κοινοποιείται σε όλους τους φορείς Πολιτικής Προστασίας προκειµένου να ενηµερωθούν για την ένταξη. Από την στιγµή που η Περιφέρεια και η Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση λαµβάνουν την κοινοποίηση της ένταξης της Εθελοντικής Οργάνωσης, η Εθελοντική Οµάδα µέσω της Περιφέρειας και της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης αναλαµβάνει την υποστήριξη δραστηριοτήτων πρόληψης και ανταπόκρισης. Ο καθορισµός των κριτηρίων δράσης των ΕΟ, η τηρούµενη διαδικασία εγγραφής τους στο Μητρώο της Γ.Γ.Π.Π. και µε ειδικότερη αναφορά στη γεωγραφική εµβέλεια δράσης, η δυνατότητα χρήσης από τα µέλη τους εξοπλισµού και µέσων των Ο.Τ.Α. και η διαδικασία επιχειρησιακής ένταξης τους στα αντίστοιχα Συντονιστικά Νοµαρχιακά Όργανα και Συντονιστικά Τοπικά Όργανα και η περαιτέρω δραστηριοποίησή τους στο πλαίσιο λειτουργίας των ιδίων Οργάνων καθορίζεται µε απόφαση του Υπουργού ΕΣ...Α.

11 11 Ειδικευµένοι Εθελοντές Επίσης προβλέπεται η ένταξη στο Μητρώο Ειδικευµένων Εθελοντών, οι οποίοι είναι φυσικά πρόσωπα, τα οποία λόγω επαγγελµατικής ή επιστηµονικής ενασχόλησης ή αποδεδειγµένης εµπειρίας µπορούν να ανταποκριθούν σε καθήκοντα πρόληψης, αντιµετώπισης και αποκατάστασης καταστροφών. Οι εν λόγω εξειδικευµένοι εθελοντές υπάγονται υπηρεσιακά στη Γ.Γ.Π.Π., η οποία και µπορεί να τους κατανέµει σε οµάδες επιχειρησιακής δράσης, ανάλογα µε τον τόπο κατοικίας τους. Ο καθορισµός των ειδικότερων προσόντων και κριτηρίων, η διαδικασία εγγραφής στο µητρώο και η διαδικασία επιχειρησιακής ένταξης τους καθορίζεται µε την υπουργική απόφαση, που αναφέρθηκε παραπάνω για τις Ε.Ο. Οι εντασσόµενοι στο Μητρώο Ειδικευµένοι Εθελοντές υπάγονται επιχειρησιακά απευθείας στη Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας, η οποία και τους κατανέµει σε αντίστοιχες οµάδες επιχειρησιακής δράσης µε βάση τον τόπο κατοικίας τους. Στο Μητρώο µέχρι σήµερα είναι εγγεγραµµένες περίπου 170 Εθελοντικές Οργανώσεις και περίπου 20 ειδικευµένοι εθελοντές από όλη την Ελληνική επικράτεια. Η Γ.Γ.Π.Π., στο πλαίσιο του ετήσιου προϋπολογισµού της, προβλέπει ειδικό κονδύλιο για τη χρηµατοδότηση δραστηριοτήτων των ενταγµένων στο Μητρώο ΕΟ ή και των ενταγµένων στο αντίστοιχο Μητρώο Ειδικευµένων Εθελοντών. Η κατανοµή των ανωτέρω χρηµατοδοτήσεων καθώς και η διάθεση εξοπλισµού, µέσων και αναλώσιµων αγαθών, γίνεται µε απόφαση του Γενικού Γραµµατέα Πολιτικής Προστασίας. Η Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας υποστηρίζει ετήσια τις Εθελοντικές Οργανώσεις του Μητρώου µε την παροχή οικονοµικής ενίσχυσης µέσω των Νοµαρχιακών Αυτοδιοικήσεων για την αγορά επιχειρησιακού εξοπλισµού. Η απουσία από την εργασία των µελών των Ε.Ο. και των εξειδικευµένων εθελοντών κατά τη διάρκεια της αντιµετώπισης εκτάκτων αναγκών, λογίζεται ως άδεια απουσίας η οποία δεν προσυπολογίζεται στη διάρκεια της κανονικής ετήσιας άδειάς τους.

12 12 Θέµατα που αφορούν στην ασφαλιστική κάλυψη από ατυχήµατα, κατά τη διάρκεια αντιµετώπισης καταστροφών, την ιατρική, φαρµακευτική και νοσοκοµειακή περίθαλψη και αποζηµίωση για τυχόν έξοδα νοσηλείας, ρυθµίζονται µε Κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών : α)οικονοµίας & Οικονοµικών, β) Εσωτερικών, ηµόσιας ιοίκησης & Αποκέντρωσης και γ) Εργασίας & Κοινωνικών Ασφαλίσεων και δ) Υγείας &Πρόνοιας. Από την ανάλυση ερευνητικών δεδοµένων προκύπτει ότι η επικοινωνία µεταξύ των Ε.Ο. και των Περιφερειών/ Νοµαρχιών / ήµων ποικίλει σε πολύ µεγάλο βαθµό. Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις όπου οι εποπτεύοντες φορείς επικοινωνούν µε τις Ε.Ο. σε τακτά χρονικά διαστήµατα, ενώ αντίστοιχα υπάρχουν περιπτώσεις όπου η επικοινωνία αυτή είτε γίνεται µέσα από σποραδικές επαφές, είτε είναι τυχαία και περιστασιακή. ιαπιστώθηκε ακόµη ότι υπάρχουν και κάποιες περιπτώσεις στις οποίες οι αντίστοιχες Περιφέρειες / Νοµαρχίες δεν επικοινωνούν µε τις ΕΟ σε καµία περίπτωση, µε αποτέλεσµα η εµπλοκή των ΕΟ σε δράσεις πολιτικής προστασίας να επαφίεται αποκλειστικά στη δική τους εγρήγορση, ενηµέρωση και πρωτοβουλία. Πολλές φορές µάλιστα την επικοινωνία αναλαµβάνει εξ ολοκλήρου ο επιχειρησιακός φορέας που έχει άµεσο ενδιαφέρον (π.χ. η Πυροσβεστική, σε περιπτώσεις δασοπυρόσβεσης). Αντίθετα φαίνεται ότι οι ΕΟ θέλουν να επικοινωνούν µε τη Γ.Γ.Π.Π.σε συχνή βάση. Επίσης διαπιστώθηκε ότι συχνά οι ΕΟ επικοινωνούν και µεταξύ τους. Κατ αναλογία µε τα παραπάνω, η συµµετοχή των ΕΟ στα Συντονιστικά Νοµαρχιακά ή Τοπικά Όργανα(ΣΝΟ ή ΣΤΟ) διαφέρει αισθητά µεταξύ των Νοµαρχιών. Σε αρκετές περιπτώσεις οι ΕΟ καλούνται και συµµετέχουν ενεργά σε όλες τις συνεδριάσεις, ενώ σε άλλες περιπτώσεις η συµµετοχή τους καθορίζεται κυρίως από προσωπικές σχέσεις που έχουν ή δεν έχουν αναπτυχθεί µε τα αντίστοιχα στελέχη των φορέων. ραστηριοποίηση Εθελοντικών Οργανώσεων Η δραστηριοποίηση των ΕΟ µέσα στο πεδίο της Πολιτικής Προστασίας εκτείνεται σε τρείς τοµείς δράσεις: πρόληψη, αντιµετώπιση και αποκατάσταση. Έχει αποδειχθεί ότι η συµµετοχή των ΕΟ δεν κατανέµεται οµοιόµορφα στους

13 13 παραπάνω τοµείς. Για τις δράσεις που αφορούν στην αντιµετώπιση, η εµπλοκή τους εµφανίζεται να είναι περιορισµένη για τις παρακάτω αιτίες: o Μη επαρκώς προσδιορισµένος ρόλος των ΕΟ στη αντιµετώπιση εκτάκτων αναγκών. o Έλλειψη επιχειρησιακού σχεδίου εµπλοκής των ΕΟ στην αντιµετώπιση εκτάκτων αναγκών. o Μη ένταξη πιθανού υφισταµένου σχεδίου της εκάστοτε ΕΟ στο γενικό σχεδιασµό Πολιτικής Προστασίας( δράσεις ετοιµότητας και αντιµετώπισης εκτάκτων αναγκών- καταστροφών ) της διοικητικής τους περιφέρειας. o Απροθυµία των καθ ύλη αρµοδίων επιχειρησιακών διοικητών για χρησιµοποίηση ορισµένων ΕΟ, λόγω έλλειψης θεσµικού πλαισίου για θέµατα που αφορούν ασφαλιστική κάλυψη των εθελοντών σε ενδεχόµενη αστική ευθύνη αυτών και πιθανά ατυχήµατα κατά τη συµµετοχή τους σε δράσεις της Πολιτικής Προστασίας. Η Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας µέσω εγκυκλίων ζητά από τις Περιφέρειες και τις Νοµαρχιακές Αυτοδιοικήσεις να συγκαλέσουν Συντονιστικό Νοµαρχιακό Όργανο (ΣΝΟ) στο οποίο θα πρέπει να συµµετέχουν οι Εθελοντικές Οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στην έδρα της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης. Κατά την διάρκεια της συνεδρίασης θα πρέπει να αποφασίζονται οι δραστηριότητες που αναλαµβάνουν οι Εθελοντικές Οργανώσεις. Για παράδειγµα, οι Εθελοντικές Οργανώσεις που είναι ενταγµένες στο Μητρώο της Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας, σε περιπτώσεις εκτάκτων αναγκών που προκαλούνται από χιονοπτώσεις και παγετό µπορούν να αναλαµβάνουν δράσεις πολιτικής προστασίας προς υποβοήθηση του έργου της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης ή των ΟΤΑ. Τονίζεται ότι οι χώροι δράσης των οµάδων καθορίζονται στην απόφαση ένταξής τους και ότι για να είναι ουσιαστική η προσφορά τους, πρέπει οι δράσεις που αναλαµβάνουν να αποτελούν µέρος των επιχειρησιακών αναγκών που καθορίζονται µέσα από τα Συντονιστικά Νοµαρχιακά Όργανα (ΣΝΟ) ή τα Συντονιστικά Τοπικά Όργανα (ΣΤΟ). Η κινητοποίηση και ο συντονισµός των εθελοντικών οµάδων που αναλαµβάνουν δράσεις, βάσει αποφάσεων του ΣΝΟ, γίνεται από το Γραφείο Πολιτικής Προστασίας της Νοµαρχίας.

14 14 Επίσης κατά τη διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου, δράσεις που αφορούν στη συµµετοχή των εθελοντικών οργανώσεων στην επιτήρηση των δασών για επισήµανση πυρκαγιών, προσδιορίζονται σε συνεδριάσεις των Συντονιστικών Νοµαρχιακών Οργάνων (ΣΝΟ), που πραγµατοποιούνται στην αρχή της αντιπυρικής περιόδου. Οι δράσεις αυτές καθορίζονται από το Πυροσβεστικό Σώµα και γίνονται για λόγους υποστήριξης του έργου του. Στα πλαίσια αυτά οι ιοικητές της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας στους νοµούς υποβάλουν στο Γραφείο του Νοµάρχη πρόταση ανά Ο.Τ.Α., για δράσεις σχετικές µε τη συµπληρωµατική επιτήρηση των δασών κατά τη διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου µε στόχο την άµεση αναγγελία πυρκαγιάς. Τις δράσεις αυτές µπορούν να αναλάβουν διάφοροι φορείς, ή οι ενταγµένες στο ΣΝΟ από τη Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας εθελοντικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στο Νοµό. Η εθελοντική προσπάθεια των πολιτών είναι ιδιαίτερα σηµαντική για την Πολιτεία, αφού προωθεί ουσιαστικά τη διασφάλιση των απαραίτητων συνθηκών προόδου και ασφάλειας της Χώρας. Μια αξιέπαινη προσπάθεια είναι το πρόγραµµα εθελοντικής εκπαίδευσης και δράσης για την αντιµετώπιση εκτάκτων αναγκών και ακραίων φυσικών φαινοµένων «ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΩ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ» Στόχος του προγράµµατος είναι η Εκπαίδευση Ενηλίκων στις δεξιότητες διαχείρισης του κινδύνου. Σε έναν αβέβαιο κόσµο, η διαχείριση του κινδύνου δεν πρέπει να είναι αποκλειστικό καθήκον ενός µόνο φορέα, αλλά το αποτέλεσµα της συντονισµένης δράσης πολλών φορέων, που ο καθένας τους έχει συγκεκριµένο ρόλο στο πλέγµα των σύνθετων ενεργειών που απαιτούνται για την αντιµετώπιση µιάς κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Οι διαπιστώσεις αυτές, οδήγησαν την Γενική Γραµµατεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων στα πλαίσια των αρµοδιοτήτων της για τη δια βίου εκπαίδευση να σχεδιάσει το ανωτέρω πρόγραµµα, που διοργανώνεται υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων και φορείς του προγράµµατος αυτού είναι: Το Υπουργείο Εσωτερικών ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης/ Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας. Το Υπουργείο Εθνικής Άµυνας/Κινητή Οµάδα Αντιµετώπισης Καταστροφών

15 15 Το Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και ηµοσίων Εργων/ Οργανισµός Αντισεισµικού Σχεδιασµού και Προστασίας Το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων/ Γενική Γραµµατεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων Το Υπουργείο ηµόσιας Τάξης / Πυροσβεστικό Σώµα Το Υπουργείο Εµπορικής Ναυτιλίας /Λιµενικό Σώµα Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός (Ε.Ε.Σ.) και Τα Προγράµµατα Ανάπτυξης, Κοινωνικής Στήριξης και Ιατρικής Συνεργασίας / PRAKSIS Η Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας έχει αναθέσει µετά από ανοικτό διαγωνισµό το έργο του Ολοκληρωµένου Πληροφοριακού Συστήµατος (Ο.Π.Σ.) της Γ.Γ.Π.Π., µε το οποίο θα τελειοποιηθεί η επικοινωνία της µε τις περιφερειακές υπηρεσίες πολιτικής προστασίας, τους εθελοντές, τις εθελοντικές οργανώσεις κ.λ.π. Συµπληρωµατικά, µετά από ανοιχτό διαγωνισµό έχει ανατεθεί και το έργο του Συµβούλου Τεχνικής Υποστήριξης (Σ.Τ.Υ.) του Ο.Π.Σ. Επίσης έχει δηµοπρατηθεί και το έργο «Μελέτη του Εθνικού Συστήµατος ιαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών (Ε.Σ..Ε.Α.)», στο οποίο θα δοθεί έµφαση στο θέµα της εµπλοκής των Ε.Ο. και των Ειδικευµένων Εθελοντών.

16 16 Αντιµετώπιση Φυσικών καταστροφών και ΕΣΠΑ Η ανάγκη προώθησης συνεκτικής και παγιωµένης πολιτικής για την αντιµετώπιση φυσικών καταστροφών και περιστασιακών κινδύνων αναγνωρίζεται στο 6ο Πρόγραµµα ράσης για το περιβάλλον, το οποίο έχει ενσωµατώσει τις προτεραιότητες του Γκέτεµποργκ, ως προς τον συντονισµό για την αντιµετώπιση ατυχηµάτων και φυσικών καταστροφών. Επίσης η λήψη µέτρων για την πρόληψη των κινδύνων µέσω της καλύτερης διαχείρισης των φυσικών πόρων, προτείνεται στις στρατηγικές Κατευθυντήριες Γραµµές της Ευρωπαϊκής Κοινότητας για τη Συνοχή. Για την ευόδωση µιας σειράς ενεργειών για τα επόµενα επτά χρόνια στην χώρα µας σε τοµείς Περιβάλλοντος, Πολιτικής Προστασίας και Εθελοντισµού έχουν, στο πλαίσιο της ανάπτυξης του 4ου ΕΣΠΑ, υποβληθεί Επιχειρησιακά Σχέδια σε µια σειρά από Περιφερειακά Έπιχειρησιακά Προγράµµατα για όλη την Ελλάδα µέσω των Περιφερειών. Μεταξύ άλλων το 4ο ΕΣΠΑ αναφέρει ότι: Ενισχύεται µέσα από τα Επιχειρησιακά Σχέδια η πολιτική προστασία για την ανάπτυξη και υλοποίηση σχεδίων για την πρόληψη, αντιµετώπιση και αποκατάσταση καταστροφών που µπορούν να προέλθουν από φυσικούς και τεχνολογικούς κινδύνους. Με αφορµή τις ελλείψεις σε υποδοµές κυρίως αντιπληµµυρικής αλλά και αντιπυρικής προστασίας υπάρχει πρόβλεψη ενίσχυσης σχετικών δράσεων και έργων. Στα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράµµατα έλλειψη θεωρείται και αποτελεί η καθυστέρηση ανάπτυξης και ολοκληρωµένης ενεργοποίησης ενός ενιαίου συστήµατος διαχείρισης πληροφορίας και συντονισµού, το οποίο αποτελεί και είναι προϋπόθεση για έγκαιρη προειδοποίηση και επέµβαση σε έκτακτα περιστατικά. Οι διαδικασίες για την ορθότερη «διαχείριση κινδύνου» εστιάζονται στη δηµιουργία ενός ολοκληρωµένου εθνικού δικτύου πολιτικής προστασίας. Αυτό θα επιτευχθεί µε τη συντονισµένη οργανωτική και επιχειρησιακή αναβάθµιση όλων των Υπηρεσιών Πολιτικής Προστασίας για την αντιµετώπιση των φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών, το συντονισµό αποκατάστασης, τις υποδοµές πολιτικής προστασίας, την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισµό των µηχανισµών, των εργαλείων και του εξοπλισµού µε ταυτόχρονη αξιοποίηση των συνεργειών σε διακρατικό και

17 17 διασυνοριακό επίπεδο. Έτσι προβλέπεται η ανάπτυξη διακρατικών συνεργασιών για την κοινή αντιµετώπιση των προβληµάτων υποβάθµισης του περιβάλλοντος και την πρόληψη των κινδύνων από φυσικές καταστροφές ή ανθρώπινες δραστηριότητες. Τµήµα του σχεδιασµού αποτελεί η ανάπτυξη συντονιστικού κέντρου για τον Εθελοντισµό για την ενδυνάµωση της συνέργιας του ηµόσιου και Εθελοντικού τοµέα µε στοχευµένες δράσεις κατάρτισης και επικοινωνίας σε θέµατα πολιτικής προστασίας Μέσα από τα Επιχειρησιακά Σχέδια υπάρχουν παρεµβάσεις για την προστασία του περιβάλλοντος και την πρόληψη καταστροφών από καιρικά φαινόµενα, όπως αντιπληµµυρικά έργα, αντισεισµική προστασία ή προστασία των ακτών. Τοµείς προτεραιότητας Από περιβαλλοντική άποψη ιδιαίτερη σηµασία για την Ελλάδα έχουν η αντιπληµµυρική, η αντιπυρική και η αντισεισµική προστασία καθώς και τα τεχνολογικά ατυχήµατα. Στους τοµείς αυτούς είναι χαρακτηριστικές οι ελλείψεις κυρίως σε υποδοµές. Επίσης δεν έχουν εκπονηθεί οι απαιτούµενες µελέτες διερεύνησης και αξιολόγησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων από µεγάλα βιοµηχανικά ατυχήµατα καθώς και θεσµοθέτησης χρήσεων γης σε σχέση µε εγκαταστάσεις που εγκυµονούν κινδύνους µεγάλου βιοµηχανικού ατυχήµατος, ενώ επιπλέον βασική έλλειψη αποτελεί η καθυστέρηση στην ανάπτυξη και ολοκληρωµένη ενεργοποίηση ενός ενιαίου συστήµατος διαχείρισης της πληροφορίας, πρόληψης και συντονισµού της επέµβασης. Εργαλεία εκτίµησης του κινδύνου έχουν αναπτυχθεί µόνο για τις περιπτώσεις των δασικών πυρκαγιών των θερµών περιόδων (1 η Μαΐου 31 Οκτωβρίου) όπου η Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας εκδίδει ηµερήσιο δελτίο που αποτυπώνει τον κίνδυνο πυρκαγιάς στις διάφορες περιοχές της χώρας.

18 18 ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί στην χώρα µας η έννοια του εθελοντισµού, κάτι στο όποιο συνέβαλε και η διοργάνωση των Ολυµπιακών Αγώνων το Η ύπαρξη Μη Κυβερνητικών Οργανισµών και εθελοντικών οµάδων σε διάφορες περιοχές της Ελλάδος αποδεικνύει ότι υπάρχει διάθεση, πρωτοβουλία και πρόθεση να συνυπάρξουν µεθοδευµένα σε περιόδους κρίσεως και πρόληψης στο έργο της Πολιτείας, αρκεί να βρεθεί ο τρόπος να συσπειρωθούν οι δυνατότητες αυτές για το κοινό καλό. Υπάρχει φυσικά µακρύς δρόµος για την εµπέδωση της εθελοντικής συνείδησης λόγω έλειψης σχετικής κουλτούρας. Οι δοµές αξιοποίησης του εθελοντισµού εκ µέρους των κρατικών φορέων εµφανίζονται ελλειπής, ενώ εξ αιτίας και αυτών των αιτιών οι εθελοντικές οργανώσεις παρουσιάζουν συχνά έλλειψη συνοχής στη σύνθεση, τις δοµές, τους στόχους, τις µεθόδους, τις πρακτικές. Είναι λοιπόν στο χέρι της πολιτείας να δηµιουργήσει τις προϋποθέσεις εκείνες που θα ενισχύσουν την εθελοντική συνείδηση και θα υποστηριχθούν οι κάθε είδους δράσεις µε εφόδια, εκπαίδευση, διασφάλιση, και συνεχή ανταλλαγή θέσεων και τακτικών µε ασκήσεις, και καθετί που κρίνεται αναγκαίο στον τοµέα αυτό. Είναι απαραίτητη η εθελοντική δράση και η ενίσχυσή της µε ορθό συντονισµό από τουυς εµπλεκόµενους δηµόσιους φορείς και την Γενική Γραµµατεία Πολιτικής Προστασίας, διότι µπορούν σε σύντοµο χρονικό διάστηµα να τονωθούν οι εθελοντικοί φορείς και έµπειροι Μη Κυβερνητικοί Οργανισµοί και οµάδες δράσεως σε τοµείς που θα ενισχύσουν την Πολιτική Προστασία και µια σειρά άµεσων ζητηµάτων. Η δηµιουργία της Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας και η δηµιουργία του υπάρχοντος Μητρώου Εθελοντικών Οργανώσεων υπήρξε µια από τις πρώτες οργανωµένες δράσεις της Ελληνικής Πολιτείας για την αναγνώριση και αξιοποίηση των εθελοντικών Οργανώσεων εν γένει στη χώρα µας. Το 2001 ξεκίνησε πιλοτικά η δηµιουργία ενός συστήµατος εθελοντισµού πολιτικής προστασίας για την αντιµετώπιση φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών. Η Πολιτική Προστασία οφείλει να εντάξει επιχειρησιακά τις εθελοντικές

19 19 οργανώσεις στα µέσα και το δυναµικό της και να τις υποστηρίξει µε εξοπλισµό, εκπαιδευτικά προγράµµατα και οικονοµικά. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να γίνει ο προσδιορισµός των τρόπων και της µεθόδου της ένταξης τους, ενώ πρέπει να αξιοποιηθεί κάθε πληροφορία για τον τρόπο διαχείρησης εθελοντικών οργανώσεων που κάνουν οµόλογοι φορείς σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε συνεργασία µε τις κατά τόπους Νοµαρχίες πρέπει να ενεργοποιήσει η Πολιτική Προστασία τις ενταγµένες Εθελοντικές Οργανώσεις και τους Ειδικευµένους Εθελοντές σε κατάσταση κινητοποίησης πολιτικής προστασίας και να τους εντάξει σε πλαίσιο συνεργασίας µε τις κατά τόπους νοµαρχίες. Οφείλει δε η Πολιτική Προστασία να διατηρεί τακτική επικοινωνία µε τις ενταγµένες εθελοντικές οµάδες και τους ειδικευµένους εθελοντές, να παρακολουθεί την δραστηριότητα και τον προγραµµατισµό τους, να διατηρεί αρχείο των δράσεων και να διεξάγει ετήσιο απολογισµό δράσεων και δαπανών. Επίσης η Πολιτική Προστασία πρέπει να σχεδιάζει δράσεις και να πραγµατοποιεί εκδηλώσεις για τη διάδοση του εθελοντισµού σε θέµατα πολιτικης προστασίας. Μέσα στις υποχρεώσεις που απορέουν από το νόµο 3013 του 2002 οφείλει η Πολιτική Προστασία σε συνεργασία µε το Επιστηµονικό και Ερευνητικό Κέντρο που πρέπει να διαθέτει, να µεριµνά για την εκπαίδευση του προσωπικού της Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας και υπαλλήλων του ηµοσίου, Νοµικών Προσώπων ηµοσίου ικαίου, Νοµικών Προσώπων Ιδιωτικού ικαίου που εποπτεύονται από το κράτος, επιχειρήσεων κοινής ωφελείας και οργανισµούς αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθµού, οι οποίοι έχουν τα κατάλληλα προσόντα προκειµένου να συγκροτηθούν τα ειδικευµένα στελέχη της πολιτικής προστασίας προς απόκτηση ειδικών γνώσεων στον τοµέα αντιµετώπισης καταστροφών. Επίσης οφείλει να σχεδιάζει ειδικά προγράµµατα εκπαίδευσης και κατάρτισης των µελών εθελοντικών οργανώσεων πολιτικής προστασίας. Μεταξύ άλλων πρέπει η Πολιτική Προστασία να εισηγείται στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων εκπαιδευτικά προγράµµατα θεµάτων πολιτικής προστασίας για την πρωτοβάθµια και δευτεροβάθµια εκπαίδευση. Και στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής κοινότητας πρέπει να προτείνει τη χρηµατοδότηση προγράµµατων εφαρµοσµένης έρευνας ή µελετών, προπτυχιακών και µεταπτυχιακών προγραµµάτων

20 20 σπουδών στα ΑΕΙ και ΤΕΙ για θέµατα πολιτικής προστασίας. Ένα βαρύ φορτίο το οποίο πρέπει να βρει το δρόµο του για να υπάρχει αποτελεσµατικότητα στο σχεδιασµό, τη δράση και να υπάρχει το αναµενόµενο, το αυτονόητο και να µπορεί η χώρα µας να έχει πληρότητα σε καίρια ζητήµατα, που άπτονται της πολιτικής προστασίας µέσα από ένα ολοκληρωµένο σχεδιασµό και συνεργασίες σε πανελλαδικό επίπεδο µε ΟΤΑ, Οργανώσεις και φορείς, για πλήρη συνεννόηση δράσεων και κινήσεων, τόσο σε επίπέδο πρόληψης, όσο και σε στιγµές κρίσεως. Προβλήµατα και προτεραιότητες Παρατηρείται τα τελευταία χρόνια µια αδυναµία λειτουργίας του συστήµατος και των διαδικασιών που προβλέπει η σχετική νοµοθεσία και οι κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έτσι διακρίνει κανείς: - Τη σηµαντική υστέρηση σε µηχανισµούς, σχέδια και υποδοµές Πολιτικής Προστασίας (ιδιαίτερα αντιπληµµυρικής, αντιπυρικής και αντισεισµικής) - Προβλήµατα από ασύµβατες χρήσεις γης δηµιουργούνται σε σχέση µε την πρόληψη και αντιµετώπιση βιοµηχανικών ατυχηµάτων µεγάλης έκτασης. - Η περιορισµένη εφαρµογή προγραµµάτων πρόληψης και αποφυγής ατυχηµατικών περιστατικών. - Ο συντονισµός πολλών και ανεξάρτητων µηχανισµών αντιµετώπισης κινδύνων που άπτονται του αντικειµένου της Πολιτικής Προστασίας. - Η Μη ύπαρξη ολοκληρωµένων σχεδίων πρόληψης, αντιµετώπισης και αποκατάστασης πληγεισών περιοχών. -Το δίκτυο όµβριων υδάτων πολλών περιοχών της χώρας είναι ανεπαρκές και προβληµατικό µε αποτέλεσµα τη συχνή εµφάνιση πληµµυρικών φαινοµένων στα αστικά κέντρα. Το 4ο ΕΣΠΑ έχει συµπεριλάβει όλα τα πιο πάνω και δίνει µέσα από τα Επιχειρησιακά Προγράµµατα µια σειρά από ενισχυτικές δυνατότητες για την επίλυση πολλών από αυτά, αρκεί να γίνει ως µια τελευταία ευκαιρία για τον τόπο κάθε ενέργεια απορρόφησης των κονδυλίων και σχεδιασµός, παρέµβαση ή αποκατάσταση χρόνιων προβληµάτων και βελτίωσης υποδοµών, εκπαίδευσης στελεχών και

21 21 εθελοντών και κάθε άλλη απαραίτητη ενέργεια. Η δηµιουργία ενός ολοκληρωµένου εθνικού δικτύου Πολιτικής Προστασίας, µε έµφαση στις υποδοµές αντιπληµµυρικής προστασίας µεγάλης κλίµακας, καθώς και η πρόληψη και αποτελεσµατική αντιµετώπιση των φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών µέσω µηχανισµών, εξοπλισµών και ορθών πρακτικών, αναγνωρίζονται ως θεµατική προτεραιότητα της αναπτυξιακής στρατηγικής για την περίοδο στο Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς, η οποία µεταξύ άλλων εστιάζει στη διαχείριση κινδύνων. Προτάσεις δράσης Η παρουσία των Αγρονόµων - Τοπογράφων Μηχανικών για πολλές δεκαετίες στην χώρα µας ως ένα επιστηµονικό σώµα το οποίο έχει αποτυπώσει κάθε σπιθαµή γης και καθηµερινά βρίσκεται σε άµεση επαφή µε το περιβάλλον κάνοντας µετρήσεις, αποτιµώντας φυσικές καταστάσεις και ζώντας όσο κανένας άλλος µε το έδαφος διαµορφώνει το ρόλο που αρµόζει και που αναλογεί στον κλάδο µας και στα επόµενα χρόνια. Οι φυσικές καταστροφές και µια σειρά άλλων γεγονότων απαιτούν την παρουσία µας τόσο σε επίπεδο πρόληψης και µελέτης, όσο και σε επίπεδο άµεσης παρέµβασης και άµεσης αποτίµησης σε ανάλογα περιστατικά. Η µέχρι σήµερα αδυναµία των αρµοδίων υπηρεσιών της Πολιτείας να συντονίσει επιστηµονικούς φορείς και ενώσεις ώστε αυτές να είναι πανέτοιµες να προσφέρουν υπηρεσίες πρόληψης και µελετών, καθώς και προσφοράς τεχνογνωσίας σε έκτακτα περιστατικά πρέπει στο πλαίσιο του 4ου ΕΣΠΑ να µείνει στο παρελθόν και να γίνουν πλέον όλες εκείνες οι διαδικασίες και ενέργειες που απαιτούνται ώστε ο χώρος των ΑΤΜ να δώσει ένα δυναµικό παρόν προ και και κατά, αλλά και µετά από ένα συµβάν που θα ταλανίσει κάποια περιοχή της χώρας µας. Είναι καθήκον µας, σε µια εποχή που τρέχει, να κινηθούµε δυναµικά και τεχνοκρατικά δίνοντας εµείς πρώτοι την αφορµή στην Πολιτεία να αντιληφθεί ότι πρέπει να ενσωµατώσει επιτέλους στο δυναµικό της τις επιστηµονικές οµάδες και τους φορείς τους για να µπορέσει να καλύψει επαρκώς τις διαρκώς διογκούµενες ανάγκες σε ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο τοµέα όπως αυτός που καλύπτουµε εµείς

22 22 επιστηµονικά, τεχνοκρατικά και παρεµβατικά. Πρέπει πρώτοι να αποφασίσουµε κι εµείς ότι στην εποχή µας έχει στην Ελλάδα ωριµάσει η ιδέα του εθελοντισµού και για όλους εµάς σε επίπεδο ατόµου και επίσης η εταιρική κοινωνική ευθύνη σε επίπεδο γραφείου ή εταιρείας. Θα µπορούσαµε λοιπόν µέσα από το Σύλλογό µας να δηµιουργήσουµε τις πρώτες ευέλικτες οµάδες που θα δοκιµάσουν πιλοτικά αν και πως µπορούν να συνδεθούν µε την Πολιτική Προστασία, τα Συντονιστικά Όργανα και να δούµε κάτω από ποιές συνθήκες µπορούµε να συµβάλουµε αποτελεσµατικά σε περιστατικά φυσικής καταστροφής. Προτείνουµε λοιπόν την άµεση σχηµατοποίηση τέτοιων εθελοντικών οµάδων καθώς και την ανταλλαγή αλληλογραφίας και δηµιουργίας επαφών µε την Πολιτική Προστασία και τα Συντονιστικά Περιφερειακά Όργανα έτσι ώστε να βάλουµε µια αρχή σε µια συνεργασία απαραίτητη για τον τόπο και τον πολίτη. Προτείνουµε επίσης να δηµιουργήσουµε ως Σύλλογος έναν επίσηµο παράλληλο φορέα µε τη µορφή Μη Κυβερνητικού Οργανισµού ο οποίος και θα µπορεί µέσα από το εξειδικευµένο καταστατικό του να είναι η οµπρέλα αυτών των ευέλικτων εθελοντικών οµάδων. Ο ΜΚΟ αυτός θα µπορεί να συµπεριλάβει επίσης µια σειρά δράσεων και µελετών. Να χρηµατοδοτείται µέσα από Επιχερησιακά Προγράµµατα και να απορροφήσει κονδύλια χρήσιµα για έρευνα και πρόληψη. Μέσα από ένα τέτοιο όργανο µπορούµε να δώσουµε ξεχωριστό παρόν και σε διακρατικές συµφωνίες και συνεργασίες της Ελλάδος µε άλλες χώρες έτσι όπως το 4ο ΕΣΠΑ προβλέπει. Ο ΜΚΟ αυτός θα µπορεί να ενισχυθεί τόσο ώστε να αποκτήσει τον απαραίτητο εξοπλισµό, µέσα µετακίνησης και όσα άλλα εφόδια απαιτούνται και να είναι ενισχυτικός φορέας σε µια στιγµή κρίσης ως πραγµατογνώµωνας που θα πεί στη στιγµή την άποψή του στην Πολιτεία όταν αυτή θα συµπιέζεται να πάρει αποφάσεις σε γεγονότα που τρέχουν. Επίσης ένας τέτοιος φορέας θα µπορούσε να απορροφήσει ως βοηθητικό µηχανισµό νέους συναδέλφους οι οποίοι δίπλα από παλαιούς που θα συστήσουν τις ευέλικτες αυτές οµάδες να µάθουν, να βοηθήσουν, να µετρήσουν. Η πολυσύνθετη δράση που µπορεί να κάνει ένας ΜΚΟ του Συλλόγου µας θα δώσει µια άλλη διάσταση στην µέχρι σήµερα παρουσία µας. Θα δώσει µια ακόµη

23 23 προσφορά στον τόπο και θα είµαστε ενισχυµένοι και οι ίδιοι µε έναν άµεσης δράσης φορέα, έναν φορέα που θα µελετά και θα προσφέρει ειδικές προτάσεις και θέσεις στην Πολιτεία, έναν φορέα που θα κληθεί να προσφέρει στην πρόληψη, έναν φορέα που θα φιλοξενεί και την εθελοντική µας προσφορά και θα είναι ένας φορέας που θα υποστηρίξει και νέους συναδέλφους.