Προπτυχιακή Εργασία. Χασάπη Χρυσούλα-Ειρήνη. Το Σύνταγμα του 1844

Transcript

1 Προπτυχιακή Εργασία Χασάπη Χρυσούλα-Ειρήνη Το Σύνταγμα του 1844 Α, Η χρησιμότητα της Συνταγματικής Ιστορίας και της μελέτης των προγενέστερων συνταγμάτων. Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 Α, Η χρησιμότητα της Συνταγματικής Ιστορίας και της 1 μελέτης των προγενέστερων συνταγμάτων. 1 α, Ορισμός της Συνταγματικής Ιστορίας 2 β, Η χρησιμότητα της Συνταγματικής Ιστορίας 2 γ, Βασικές περίοδοι της νεότερης συνταγματικής Ιστορίας 3 Β, Αντικείμενο Εργασίας 3 ΙΙ. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ 44 5 Α, Η απόλυτη μοναρχία ( ) 5 α, Η εγκαθίδρυση της μοναρχίας 5 β, Η Αντιβασιλεία Αρχή της «Βαυαροκρατίας» 6 γ, Η ενηλικίωση του Όθωνα 7 Β, Η συνταγματική μοναρχία ( ) 8 α, Η 3η Σεπτεμβρίου του β, Η της Γ Σεπτεμβρίου Εθνική Συνέλευση 9 γ, Το Σύνταγμα του '44 11 Γ, Η ιστορική σημασία της Εθνικής Συνέλευσης 12 α, Η φυσιογνωμία της Εθνοσυνέλευσης 12 β, Η ιστορική σημασία της Εθνικής Συνέλευσης 14 ΙΙΙ. ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ Α, Η νομική φυσιογνωμία του Συντάγματος του α, Νομική φυσιογνωμία 16 β, Πρότυπα Συντάγματα 16 γ, Αυστηρός «χαρακτήρας» 17 δ, Ο εκλογικός νόμος 18 Β, «Βασικές διατάξεις» 19 α, Μορφή του πολιτεύματος 19 β, Περί Θρησκείας 20 Γ, Περί του δημοσίου δικαίου των Ελλήνων 22 α, Γενικά 22 β, Οι ατομικές ελευθερίες 23 Δ, Σύνταξη της Πολιτείας 25 α, Γενικά 25 β, Νομοθετική εξουσία 26 γ, Εκτελεστική εξουσία 26 δ, Δικαστική εξουσία 27 ε, Αρχή της διάκρισης των εξουσιών 27 Ε, Ο Βασιλιάς 28 α, «Περί του Βασιλέως» 28 β, «Περί διαδοχής και αντιβασιλείας» 29 Στ, Διπλό σύστημα Βουλής-Γερουσίας 29 α, «Περί της Βουλής και της Γερουσίας» 30 β, Η Βουλή 32 γ, Η Γερουσία 33 Ζ, Η Κυβέρνηση 34 α, Περιορισμός κυβερνητικής εξουσίας του μονάρχη 34 β, Διορισμός της Κυβέρνησης 35 γ, Η συνταγματική θέση της Κυβέρνησης 38 δ, Κοινοβουλευτικό Σύστημα 38 Η, Περί της δικαστικής εξουσίας 40 Θ, Γενικές και Ειδικές Διατάξεις 41

2 α, Γενικές Διατάξεις 41 β, Ειδικές Διατάξεις 42 IV. ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 44 ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ 43 Α, Η εφαρμογή του συντάγματος 43 α, Επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων 43 β, Ο Όθωνας 44 γ, Επιστροφή των κομμάτων 45 V. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 46 Α, Συνοψισμός 46 Β, Συμπεράσματα 46 Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ α, Ορισμός της Συνταγματικής Ιστορίας Αντικείμενο της συνταγματικής ιστορίας είναι η μελέτη της οργάνωσης και της άσκησης της κρατικής εξουσίας κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου. Η συνταγματική ιστορία αποτελεί κλάδο του συνταγματικού δικαίου, στο μέτρο που ερευνά κατά κύριο λόγο τον τρόπο με τον οποίο καταρτίστηκαν και εφαρμόστηκαν κανόνες συνταγματικού δικαίου, αλλά και κλάδο της πολιτικής ιστορίας, γιατί εξετάζει τα πολιτικά γεγονότα που επέδρασαν στην κατάρτιση των συνταγματικών κανόνων και την επιρροή που άσκησαν οι κανόνες αυτοί στην εξέλιξη του δημόσιου βίου. β, Η χρησιμότητα της Συνταγματικής Ιστορίας Η χρησιμότητα της μελέτης της Συνταγματικής Ιστορίας είναι πολλαπλή. Η γνώση της εξέλιξης των συνταγματικών θεσμών μας βοηθά πρώτα πρώτα στην σωστή και ολοκληρωμένη ερμηνεία του ισχύοντος συνταγματικού δικαίου. Πολλοί από τους θεσμούς έχουν δοκιμασθεί στο παρελθόν με αποτέλεσμα να είναι δυνατή η ορθότερη στάθμιση τους στα σημερινά δεδομένα. Παράλληλα η ιστορική μελέτη των παρελθόντων συνταγμάτων χρησιμεύει και στη συνειδητοποίηση της ιστορικής σχετικότητας των σημερινών θεσμών, ενώ καθίσταται δυνατή η μελέτη αλλά και η ενδεχόμενη κριτική τους. Η γνώση της συνταγματικής ιστορίας επιτρέπει στον μελετητή να έχει επίγνωση του θέματος με το οποίο ασχολείται, επιτρέποντας συγκρίσεις στο χώρο, όσο και στο χρόνο. Φυσικά η Συνταγματική Ιστορία αποτελεί ακόμη οδηγό πολιτικής συμπεριφοράς. Πρακτικές που ακολουθήθηκαν στο παρελθόν είναι πιθανόν, αν εφαρμοστούν και πάλι, να οδηγήσουν σε ανάλογα αποτελέσματα. Από αυτή την άποψη, η Συνταγματική Ιστορία διδάσκει, αφού, όσο και αν οι καταστάσεις αλλάζουν, έχει παρατηρηθεί πως αντίστοιχες συμπεριφορές είναι δυνατόν να έχουν παραπλήσιες συνέπειες. γ, Βασικές περίοδοι της νεότερης συνταγματικής Ιστορίας Στη νεότερη Συνταγματική Ιστορία μας, μπορούμε να διακρίνουμε δύο βασικές περιόδους: Η πρώτη, χαρακτηρίζεται από την τάση για συνεχή διεύρυνση των αρχών του συνταγματικού φιλελευθερισμού ενώ τη δεύτερη που τη χαρακτηρίζει η κρίση του συνταγματικού φιλελευθερισμού και του κράτους δικαίου. Η πρώτη περίοδος ξεκινάει από την επανάσταση του 1821 και κλείνει με τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο και το ξέσπασμα του διχασμού. Η τάση αυτή εκδηλώνεται με την υιοθέτηση αυστηρών συνταγμάτων, την συνεχή βελτίωση της συνταγματικής προστασίας των ατομικών ελευθεριών, την πρωτοποριακή για τα ευρωπαϊκά δεδομένα της εποχής καθιέρωση της καθολικής ψηφοφορίας και τέλος την εισαγωγή του κοινοβουλευτισμού. Β, Αντικείμενο Εργασίας Αντικείμενο της παρούσης εργασίας αποτελεί το Σύνταγμα του 44, το οποίο ανήκει στην πρώτη κατηγορία της νεότερης συνταγματικής ιστορίας του έθνους μας. Θα μας απασχολήσει λοιπόν το ιστορικό περίβλημα του Συντάγματος αυτού και η μετάβαση από την απόλυτη στη συνταγματική μοναρχία. Πέρα απ όλα αυτά όμως δεν πρόκειται για ένα τυχαίο Σύνταγμα. Μέσα σ αυτό μπαίνουν για πρώτη φορά οι βάσεις του κοινοβουλευτικού συστήματος ως υποτυπώδους κοινοβουλευτισμού στην αρχή, που μέσα από την πορεία των ελληνικών συνταγμάτων θα εξελιχθεί στο κοινοβουλευτικό σύστημα, όπως το γνωρίζουμε στο σημερινό μας Σύνταγμα. Όπως αποδεικνύεται μέσα από το ίδιο το αντικείμενο της συνταγματικής ιστορίας, όλα τα συντάγματα που ψηφίστηκαν και εφαρμόστηκαν κατά καιρούς στη χώρα μας έχουν συμβάλει και προσφέρει στο Σύνταγμα που έχουμε σήμερα. Έτσι το Σύνταγμα του 44 έχει βάλει και αυτό ένα λιθαράκι στη σημερινή συνταγματική πραγματικότητα που ζούμε.

3 Για αυτό το λόγο θα μελετήσουμε τη διαδικασία αλλά και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες γεννήθηκε το Σύνταγμα του Θα ερευνήσουμε τις καινοτομίες, για τα δεδομένα τις εποχής, που το τελευταίο εισήγαγε, και τα σημεία στα οποία υστερούσε Θα αναλύσουμε την νομική και πολιτική φύση του Συντάγματος του 44 και θα αναφερθούμε σ αυτό σε συνάρτηση με το ισχύον Σύνταγμα, συγκρίνοντας τα δύο αυτά Συντάγματα ως προς τις ομοιότητές τους, τις αποκλίσεις τους και την επίδραση του πρώτου πάνω στην εξέλιξη του δεύτερου. ΙΙ. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ 44 Α, Η απόλυτη μοναρχία ( ) α, Η εγκαθίδρυση της μοναρχίας Η περίοδος της απόλυτης μοναρχίας, και κυρίως η πρώτη δεκαετία της βασιλείας του Όθωνα, χαρακτηρίζονται από την παντελή έλλειψη συντάγματος. Η παραπάνω έλλειψη συντάγματος ήταν αναπόφευκτο αποτέλεσμα του πρωτοκόλλου του Λονδίνου της 22ης Ιαν./39ης Φεβ. του 1830, το οποίο συνυπόγραφαν από κοινού οι τρεις «προστάτιδες» δυνάμεις. Το εν λόγω πρωτόκολλο προέβλεπε αφενός τη δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, αφετέρου όμως την μοναρχική διακυβέρνησή του. Η αρχική σκέψη ήταν να προσφερθεί το ελληνικό στέμμα στον πρίγκιπα Λεοπόλδο του Σαξονικού Κοβούργου, μετέπειτα βασιλιά του Βελγίου. Ο τελευταίος όμως πληροφορούμενος την άθλια οικονομική κατάσταση της χώρας και την οξύτατη διαμάχη που επικρατούσε στην πολιτική ζωή αρνήθηκε την προσφορά των Μεγάλων Δυνάμεων. Με το πρωτόκολλο του Λονδίνου της 1ης/13ης Φεβ οι «προστάτιδες» δυνάμεις προσέφεραν το στέμμα στον 17χρονο πρίγκιπα Φρειδερίκο Όθωνα, δευτερότοκο γιο του Λουδοβίκου του Α, βασιλιά της Βαυαρίας. Με την υπογραφή της διεθνούς Συνθήκης του Λονδίνου της 25ης Απρ./7ης Μαΐου 1832 η επιβολή του καθεστώτος της απόλυτης μοναρχίας είναι πλέον οριστική και χωρίς να βασίζεται σε εκλογή του ελληνικού λαού ή στην απόφαση αντιπροσώπων του. Βεβαίως επακολούθησε το Β ψήφισμα της 27ης Ιουλίου με το οποίο η Δ Εθνοσυνέλευση επικύρωσε την εκλογή του Όθωνα και την επιλογή των Δυνάμεων να βασιλεύσει στην Ελλάδα η δυναστεία των Βυτελσβάχων, ωστόσο η επικύρωση αυτή δεν έδινε εσωτερικό έρεισμα στη συνθήκη του Λονδίνου. Στην απαίτηση της Εθνοσυνέλευσης να θεσπιστεί και σύνταγμα, οι Μεγάλες Δυνάμεις πήραν αρνητική θέση. Οι πρεσβείες τους δε υποκινούσαν στρατιώτες και πολίτες και πέτυχαν τελικώς τη διάλυση της Εθνοσυνέλευσης στη 10η Αυγ. 1832, ένα μήνα μετά τη συγκρότησή της. Η Συνθήκη αυτή μεταξύ άλλων προέβλεπε τον διορισμό Αντιβασιλείας έως την ενηλικίωση του Όθωνα (αρθρ.10) τον σχηματισμό στρατιωτικού σώματος ανδρών, που θα εκπαιδεύονταν από Βαυαρούς αξιωματούχους (άρθρ.14-15) και την αποπληρωμή δανείων της Ελλάδος από της «προστάτιδες» δυνάμεις συνολικού ποσού φράγκων, θέτοντας το νέο βασίλειο υπό την εγγύηση τους. Παράλληλα βέβαια δε διευκρινιζόταν αν η συνθήκη θα επικυρωνόταν από κάποια ελληνική αρχή και δεν γινόταν η παραμικρή μνεία περί συντάγματος. Το ελληνικό κράτος ρημαγμένο μετά το τέλος του εμφύλιου πολέμου ( ) βρισκόταν κυριολεκτικά υπό διάλυση και ο ελληνικός λαός ήταν αποπροσανατολισμένος. Οι ταραχές και το χάος που κυριαρχούσαν στη χώρα, καθώς και η παντελής έλλειψη οργάνωσης διευκόλυναν την επιβολή της μοναρχικής λύσης. Κάποια σημαντική μερίδα του λαού και των παραδοσιακών ηγεμόνων άλλωστε είδαν στη λύση αυτή το τέλος των διενέξεων και την απαρχή μίας νέας προσπάθειας για ανασυγκρότηση, αν και ήταν πρόδηλη η προσπάθεια για κηδεμονία του νέου ελληνικού βασιλείου και για λήψη αποφάσεων ερήμην των Ελλήνων. β, Η Αντιβασιλεία Αρχή της «Βαυαροκρατίας» Η Αντιβασιλεία διορίστηκε, σύμφωνα με τη συνθήκη, από τον Λουδοβίκο της Βαυαρίας την 5η Οκτ Η αντιβασιλεία, όπως άλλωστε και ο Όθωνας μετά την ενηλικίωσή του, κυβερνούσε με πράξεις που ονόμαζε αδιακρίτως είτε νόμους είτε βασιλικά διατάγματα αυταρχικού περιεχομένου για τον προληπτικό και κατασταλτικό έλεγχο των ούτως ή άλλως ακατοχύρωτων ατομικών ελευθεριών. Έγινε μισητή κυρίως για δύο λόγους: διότι επιχειρούσε να βάλλει μία τάξη εισάγοντας δύσκολα μέτρα και γιατί οι ίδιοι οι αντιβασιλείς, ως ξένοι, δεν ήταν οικείοι στους Έλληνες. Η προσπάθεια αυτή για τάξη και οργάνωση γινόταν χωρίς τον απαιτούμενο σεβασμό στην παράδοση, την ιστορία και όλα όσα

4 καθόριζαν την Ελλάδα μέσα στους αιώνες. Δίπλα στους ακόμα αποπροσανατολισμένους Έλληνες ζούσαν άνθρωποι με ξένα ήθη και έθιμα, που μιλούσαν μία ξένη γλώσσα και παράλληλα κατείχαν τις σημαντικότερες δημόσιες σχέσεις της χώρας. Βαυαροί ήταν ο πρωθυπουργός, οι υπουργοί και οι δημόσιοι υπάλληλοι, ενώ δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι μέχρι το τέλος του 1834 στις ένοπλες δυνάμεις της χώρας υπηρετούσαν Βαυαροί σε αντίθεση με τους ελάχιστους Έλληνες. Στη συνείδηση των Ελλήνων δε η Βαυαροκρατία συνδυάστηκε άρρηκτα, εκτός από τη διακυβέρνηση χωρίς σύνταγμα, με την περιφρόνηση των αγράμματων και φτωχών Ελλήνων, καθώς και των στρατιωτικών της επανάστασης του 21. Το ελληνικό κράτος της απόλυτης μοναρχίας είχε ελληνικό κορμό και βαυαρική κεφαλή. Ήταν ένα δημιούργημα που δεν έμελλε από τη φύση του να διατηρηθεί πολύ. γ, Η ενηλικίωση του Όθωνα Την 1η Ιουνίου 1835 ο Όθωνας ενηλικιώνεται και αναλαμβάνει την βασιλεία και την πρωθυπουργία της χώρας απομακρύνοντας την μισητή από τους Έλληνες Αντιβασιλεία. Πάλι όμως δεν έγινε η παραμικρή μνεία για Εθνοσυνέλευση ή σύνταγμα. Η άσκηση της εξουσίας δεν άλλαξε ουσιωδώς μετά την ενηλικίωση του μονάρχη. Στα τέλη του 1840 ήταν πλέον κοινή πεποίθηση τόσο στον ελλαδικό χώρο όσο και έξω από αυτόν, ότι η αντιδραστική πολιτική της μοναρχίας του Όθωνα θα οδηγούσε το κράτος σε μόνιμη και γενική παράλυση. Ύστερα από ενθάρρυνση των Μεγάλων Δυνάμεων και ιδιαίτερα της Γαλλίας, αναζητήθηκε μία πολιτική «λύση» που θα έβγαζε τον Βασιλιά από το αδιέξοδο χωρίς να τους αποδυναμώσει την επιρροή στο βασίλειο. Τον Φεβρουάριο του 1841, με ένα τακτικό ελιγμό, που απέβλεπε στο να διασκεδάσει την εντεινόμενη αυτή δυσαρέσκεια των τοπικών παραγόντων, ο Όθωνας ανέθεσε την πρωθυπουργία σε έναν Έλληνα τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο. Ο Όθωνας βέβαια δεν στράφηκε στον Μαυροκορδάτο με ιδιαίτερη προθυμία, προσανατολίστηκε όμως σ αυτόν ακολουθώντας τις υποδείξεις της του ηγέτη της γαλλικής εξωτερικής πολιτικής Γκιζό, ο οποίος τον επηρέαζε άμεσα. Ο Μαυροκορδάτος επιλέχτηκε όντας αντίθετος στην άμεση παραχώρηση του Συντάγματος και σύμφωνος προς τις γαλλικές απόψεις για «επουσιώδεις πολιτειακές μεταρρυθμίσεις». Έτσι τη 10η/22η Φεβρουαρίου του 1841 ο Α. Μαυροκορδάτος διορίστηκε από τον Όθωνα υπουργός των εξωτερικών. Ο Μαυροκορδάτος έθεσε κάποιους όρους, για να αναλάβει τα καθήκοντά του, μεταξύ των οποίων την κατάργηση του ανακτοβουλίου, την απομάκρυνση των Βαυαρών από το στράτευμα και τη διοίκηση και την ανάληψη της προεδρίας υπουργικού συμβουλίου, χωρίς την αίρεση της δυνητικής προεδρίας του από το βασιλιά. Με αυτούς τους όρους απέβλεπε σ ένα πρόγραμμα ενίσχυσης και σωστής λειτουργίας των θεσμών. Τα αιτήματα του Μαυροκορδάτου δεν έγιναν δεκτά και η απόλυτη μοναρχία έχασε μία σημαντική ευκαιρία να αυτοεξελιχθεί σε ένα ηπιότερο καθεστώς. Όπως προκύπτεί από υπαινιγμούς του πρεσβευτή της Μεγάλης Βρετανίας στην Αθήνα Λάϋονς, οι Βρετανοί προέβλεπαν την πιθανή αποτυχία της «λύσης» του Μαυροκορδάτου και την υπονόμευση τελικά της θέσης του ίδιου του Όθωνα. Β, Η συνταγματική μοναρχία ( ) α, Η 3η Σεπτεμβρίου του 1843 Η δυσαρέσκεια των Ελλήνων συνολικά κατά της Βαυαροκρατίας, αλλά πιο συγκεκριμένα κατά των Αντιβασιλέων και του ίδιου του Όθωνα, κωδικοποιήθηκε και συμβολίστηκε από την έλλειψη συντάγματος. Καθοριστικό ρόλο στην έκρηξη του κινήματος της «3ης Σεπτεμβρίου 1843» έπαιξε και η συλλογική ενέργεια των Προστάτιδων Δυνάμεων, που κατέλυσαν την δημοσιονομική αυτονομία της Ελλάδας και εξανάγκασαν να μειώσει τις δαπάνες της, θέτοντας την χώρα υπό ευρωπαϊκό οικονομικό έλεγχο. Το εθνικό αυτό πλήγμα «χρεώθηκε» στον Όθωνα. Τον Αύγουστο του 1843 το Σύνταγμα ήταν για τους περισσότερους Έλληνες πλέον ο μόνος τρόπος για να βγει ο τόπος από το διοικητικό χάος. Η απαίτηση λοιπόν συντάγματος από τον ελληνικό λαό ήταν αναπόφευκτη και δεν άργησε να έρθει. Στις 1 μετά τα μεσάνυχτα την 3η Σεπτεμβρίου του 1843, ύστερα από διαδοχικές αναβολές, στασίασε η στρατιωτική φρουρά των Αθηνών υπό την συνταγματάρχη Δ. Καλλέργη και αναπτύχθηκε στην πλατεία των ανακτόρων. Παράλληλη ήταν και η υποστήριξη του λαού της πρωτεύουσας, που συγκεντρώθηκε και περικύκλωσε τα ανάκτορα διαδηλώνοντας, με αίτημα την παραχώρηση συντάγματος από τον Όθωνα. Με ταυτόχρονη απόφασή του το Συμβούλιο της Επικρατείας προσχωρούσε στην εξέγερση. Ο Όθων που δεν είχε καταφέρει μέχρι τότε να δημιουργήσει ένα φιλοβασιλικό «εθνικό κόμμα», που θα μπορούσε να τον στηρίξει, είχε αρχίσει να σκέφτεται σοβαρά την παραχώρηση Συντάγματος. Τα γεγονότα της 3ης Σεπτεμβρίου όμως τον πρόλαβαν. Ο βασιλιάς αναγκάστηκε να ενδώσει και να αποδεχθεί τη θέσπιση συντάγματος. Αμέσως

5 υπέγραψε διάταγμα, με το οποίο όριζε τη σύγκληση Εθνικής Συνελεύσεως για τη σύνταξη Συντάγματος του κράτους. Το ίδιο πρωί ο Όθωνας διόρισε νέα κυβέρνηση υπό την προεδρία του αρχηγού του «ρωσικού» κόμματος Ανδρέα Μεταξά, όπου αντιπροσωπεύονταν με ίση αναλογία υπουργείων και τα τρία κόμματα. Οι εκλογές για την ανάδειξη της Εθνοσυνέλευσης προκηρύχθηκαν την 7η Σεπτεμβρίου. Η κυβέρνηση έστειλε αντίγραφα σε όλα τα εκλογικά κέντρα. Σύμφωνα με την προκήρυξη οι εκλογείς θα προσέρχονταν στις κάλπες για την ανάδειξη της Εθνικής Συνέλευσης την τελευταία βδομάδα του Οκτωβρίου 1843 και θα ψήφιζαν σύμφωνα με τις διατάξεις του καποδιστριακού εκλογικού νόμου «περί παραστατών» της 4ης Μαρτίου 1829, που καθιέρωνε την έμμεση και καθολική ψηφοφορία του άρρενος πληθυσμού, πάνω από 25 ετών. Ο εκλογικός λόγος ήταν σύμφωνα με τον κανονισμό της πρώτης Εθνικής Συνέλευσης στην Επίδαυρο το 1822και της τρίτης Εθνικής Συνέλευσης στην Τροιζήνα. Οι Έλληνες ψήφιζαν μετά από 14 χρόνια. Η εκλογική διαδικασία ολοκληρώθηκε παρά τον εύλογο «αναβρασμό των πνευμάτων» χωρίς σοβαρές αλλοιώσεις στην ελεύθερη εκδήλωση της βούλησης των ψηφοφόρων. β, Η της Γ Σεπτεμβρίου Εθνική Συνέλευση Η Συνέλευση συνήλθε στις 8 Νοεμβρίου 1843 και ονομάστηκε «η της Γ Σεπτεμβρίου εν Αθήναις Εθνική των Ελλήνων Συνέλευσις». Ο Βασιλιάς κήρυξε την έναρξη των εργασιών με βασιλικό λόγο, στον οποίο παρουσίαζε το Σύνταγμα ως κορωνίδα των φιλελεύθερων θεσμών, με τους οποίους άρχιζε την κυβέρνησή του. Χαρακτήριζε δε τις δημοτικές ελευθερίες, τα νομαρχιακά συμβούλια και το ΣτΕ σαν προπαρασκευαστικά έργα του συντάγματος. Μετά το βασιλικό λόγο έγινε εκλογή μιας επιτροπής που θα προετοίμαζε την απάντηση στο λόγο του Βασιλιά. Η Συνέλευση απαρτίστηκε αρχικά από 221 και τελικά από 244 πληρεξούσιους που είχαν εκλεγεί από 92 εκλογικές περιφέρειες. Ανάμεσα τους περιλαμβάνονταν και πληρεξούσιοι αλύτρωτων περιοχών (οι οποίοι θεωρήθηκαν ότι αντιπροσώπευαν «σωματεία»), που είχαν συμμετάσχει στην επανάσταση του1821, αλλά παρέμεναν υπόδουλες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Έτσι αντιπροσωπεύτηκαν οι Θράκες, Κρήτες, Θεσσαλοί, Μακεδόνες, Σάμιοι και άλλοι. Επίσης παρόντα στη Συνέλευση ήταν και αρκετά από τα παλιά «μεγάλα ονόματα» των πολιτικών και στρατιωτικών της εθνεγερσίας του 1821: Κουντουριώτης, Κωλέττης, Μαυροκορδάτος, Κανάρης, Μαυρομιχάλης, Γρίβας, Μακρυγιάννης, Πανουριάς, Λόντος, Ζαΐμης κ. α. Κατά τη διάρκεια του συντακτικού έργου, φάνηκαν να διαμορφώνονται δύο βασικές τάσεις στους κόλπους της Εθνοσυνέλευσης: από τη μία μεριά, μια μετριοπαθής πλειοψηφία που βασιζόταν στη συνεργασία των αρχηγών των τριών κομμάτων (Μεταξά, Μαυροκορδάτου και Κωλέττη). Οι τελευταίοι, μαζί με τους πρέσβεις της Γαλλίας, της Αγγλίας και της Αυστρίας, συμμετείχαν σε ένα είδος ανεπίσημου υπουργικού συμβουλίου, όπου παίρνονταν όλες οι σημαντικές αποφάσεις για τα τρέχοντα θέματα, αλλά για την πορεία του συντακτικού έργου. Η τάση που εκπροσωπούσαν ήταν και η κυρίαρχη κατά την κατάρτιση του συντάγματος και κατόρθωσε να επιβάλει τις πολιτειακές απόψεις της για μία συντηρητική συνταγματική μοναρχία. Από την άλλη μεριά, μια ομάδα 90 περίπου πληρεξουσίων αποτελούσε την αντιπολίτευση, ακολουθώντας τον στρατηγό Μακρυγιάννη και τον Ρ. Παλαμήδη: ανομοιογενής, χωρίς σαφές πρόγραμμα και ξεκάθαρες πολιτειακές θέσεις, η ομάδα αυτή αρκέστηκε στο να προβάλλει πολύ ειδικές προτάσεις ή σε ηθικολογικές παροτρύνσεις για τη θέσπιση π. χ. «καλών νόμων», με αποτέλεσμα να μην είναι σε θέση να επηρεάσει αποφασιστικά την εξέλιξη του συντακτικού έργου, παρά τη ριζοσπαστικότητα ορισμένων θέσεων της, και παρά την οξύτητα της κριτικής που ασκούσε στην ανεπίσημη κυβέρνηση και ιδιαίτερα στον Μαυροκορδάτο και τον Κωλέττη. Τέλος μία Τρίτη ομάδα αποτελούσε μία πλειοψηφία, μάλλον μετριοπαθή, που βασιζόταν στη συνεργασία των τριών κομμάτων. Πιο συγκεκριμένα πρέπει να αναφερθούν οι Μαυροκορδάτος, Κωλέττης και Μεταξάς, που ήταν ταυτόχρονα και μέλη του προεδρείου της Συνέλευσης και μέλη της επιτροπής που είχε εκλεγεί από την Εθνοσυνέλευση, για να καταρτίσει το σχέδιο Συντάγματος, και ήταν έτσι σε θέση να ενεργούν ως μεσολαβητές. Λειτουργούσαν έτσι κυρίως ως θεματοφύλακες των βασιλικών συμφερόντων, σύμφωνα με το πολιτειακό σχέδιο που είχαν ετοιμάσει οι προστάτιδες δυνάμεις. Στις 26 Νοεμβρίου η Συνέλευση εξέλεξε μία 12μελή επιτροπή από τους περισσότερο μορφωμένους και νομομαθείς άντρες της συνέλευσης, για να ετοιμάσει το σχέδιο του συντάγματος, που θα ερχόταν στη Συνέλευση προς συζήτηση. Γενικός εισηγητής ορίστηκε ο πληρεξούσιος Λ. Μελάς. Πρόεδρος της συνέλευσης ορίστηκε ο Πανούτσος Νοταράς, που ήταν πρόεδρος στις συνελεύσεις της Τροιζήνας και του Άργους. Αντιπρόεδροι ψηφίστηκαν ο Α. Μαυροκορδάτος, ο Α. Μεταξάς, ο Ι. Κωλέττης και ο Α. Λόντος.

6 γ, Το Σύνταγμα του '44 Η Συνταγματική Συνέλευση περάτωσε τις εργασίες της στις 18 Μαρτίου Οι εργασίες της τελείωσαν σε μικρό σχετικά χρονικό διάστημα, μέσα σε τέσσερις μήνες και 10 ημέρες ( ) και ύστερα από 75 συνεδριάσεις. Το μικρό αυτό διάστημα θεωρήθηκε μάλιστα μεγαλύτερο απ όσο χρειαζόταν και δικαιολογήθηκε μόνο από την ανάγκη που είχε η επιτροπή, που εκλέχτηκε για να συντάξει το Σύνταγμα, να μελετήσει τους συνταγματικούς χάρτες όλων των χωρών που είχαν συνταγματικό πολίτευμα. Η επιτροπή που ανέλαβε τη σύνταξη του σχεδίου του Συντάγματος, παρουσίασε το τελικό σχέδιο μετά από πολλές μέρες και συγκεκριμένα την 28η Δεκεμβρίου. Η συζήτηση στην ολομέλεια ξεκίνησε στις 3 Ιανουαρίου και το τελικό σχέδιο ψηφίστηκε στο σύνολό του στις 21 Φεβρουαρίου. Υποβλήθηκε δε στον Όθωνα την ίδια ακριβώς ημέρα «δια να λάβει αυτό υπ όψιν, και φέρει επ αυτού όσας αναγκαίας παρατηρήσεις». Η συνέλευση ασχολήθηκε με τη μελέτη των παρατηρήσεων, τις οποίες θεώρησε απαραίτητες ο βασιλιάς, μελετώντας το κείμενο του Συντάγματος που είχε ψηφιστεί. Η Συνέλευση αποδέχτηκε κάποιες από τις μικροαλλαγές, μάλλον επουσιώδεις, που πρότεινε ο Όθωνας, και έκανε τις αναγκαίες μεταβολές στο κείμενο του Συντάγματος, ενώ άλλες τις απέρριψε. Μετά το τέλος του συντακτικού έργου της Εθνοσυνέλευσης, ο βασιλιάς κύρωσε και εξέδωσε το νέο Σύνταγμα, πήγε δε με μεγάλη πομπή κι έδωσε όρκο επί του νέου Συντάγματος, σύμφωνα με το άρθρο 36, μπροστά στη Συνέλευση, κηρύσσοντας έτσι τη λήξη των εργασιών της. Το πρώτο ελληνικό Σύνταγμα τέθηκε σε ισχύ και ταυτοχρόνως με αυτό ξεκίνησε η περίοδος της συνταγματικής μοναρχίας. Γ, Η ιστορική σημασία της Εθνικής Συνέλευσης α, Η φυσιογνωμία της Εθνοσυνέλευσης Πέντε ήταν τα πιο σημαντικά ζητήματα που προσδιόρισαν την ιστορική φυσιογνωμία της Εθνικής Συνέλευσης. Και πρώτα απ όλα ο λόγος του θρόνου, ο οποίος περιείχε δύο κρίσιμες περικοπές που υποδηλώνουν την κυρίαρχη παρουσία του βασιλιά στην όλη διαδικασία της ψήφισης του Συντάγματος. Η πρώτη από αυτές υποδηλώνει με σαφήνεια τον εγκλωβισμό της «κυριαρχίας» της Εθνικής Συνέλευσης. Ο νέος καταστατικός χάρτης δεν ήταν έργο κυρίαρχης Συνέλευσης, αλλά έργο του βασιλιά, με τον οποίο η Εθνοσυνέλευση απλώς συνέπραξε. Έτσι έχουμε από τη μία τον βασιλιά ως φορέα της συντακτικής εξουσίας να «παραχωρεί» και να «αυτοπεριορίζεται» και από τη άλλη το Έθνος, που απλά συμπράττει στην διατύπωση του νέου Συντάγματος. Το ίδιο το Σύνταγμα στο λόγο του θρόνου χαρακτηρίζεται «ως συνθήκη μεταξύ Βασιλέως και Λαού», ένα «συμβόλαιο-αντάλλαγμα», προκειμένου να επιτευχθεί η διασφάλιση του θρόνου. Η δεύτερη κρίσιμη περικοπή του λόγου του θρόνου εκφράζει την προσπάθεια του Μονάρχη να οικειοποιηθεί την πολιτική νομιμοποίηση που παρέχουν στους φορείς της εξουσίας οι αντιπροσωπευτικοί θεσμοί. Η εύγλωττη αποσιώπηση αφ ενός του πλούσιου συντακτικού έργου των Συνελεύσεων της εθνεγερσίας και αφ ετέρου της «Γ Σεπτεμβρίου» προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις αρκετών πληρεξουσίων. Σημαντικό ζήτημα της Εθνικής Συνέλευσης αποτέλεσε και η διαμάχη «αυτοχθόνων» και «ετεροχθόνων», όσων ήρθαν στην Ελλάδα μετά το Η Συνέλευση αποτέλεσε το προνομιακό πεδίο, για να θεμελιωθεί ρήγμα της ελληνικής κοινωνίας, που υπέβοσκε από τα επαναστατικά χρόνια. Το ζήτημα περιεπλάκη και εξελίχθηκε σε ανοιχτό πόλεμο, τον οποίο υποκινούσαν οι ισχυροί τοπάρχες εναντίον όσων προέρχονταν από υπόδουλες περιοχές. Η διαμάχη αυτή κατέληξε στο Β Ψήφισμα της Συνέλευσης, που στερούσε από τους «ετερόχθονες» την ελληνική ιθαγένεια και τους απέκλεισε από τις δημόσιες θέσεις. Το μέτρο αυτό συμπαρέσυρε αγωνιστές φαναριώτες και ξένους αγωνιστές της ελληνικής ανεξαρτησίας. Η ρύθμιση αυτή, που ατόνησε τα επόμενα χρόνια, ήταν ασύμβατη με τις βασικές αρχές της ισοπολιτείας. Θα ανατρέψει επίσης την τάση που είχε παρατηρηθεί στην οθωνική περίοδο να χρησιμοποιούνται συστηματικά πολλοί καταρτισμένοι «ετερόχθονες» σε δημόσιες θέσεις, υπέρ των παραδοσιακών προκρίτων που ξαναπαίρνουν στα χέρια τους τα ηνία της εξουσίας, για να επιβραδύνουν έτσι τον εκσυγχρονισμό του πολιτικού μας συστήματος. Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες δε στιγμές της Εθνοσυνέλευσης ήταν και η ιστορική και πολυσυζητημένη πλέον αγόρευση του Ι. Κωλέττη στη συνεδρίαση της 14ης Ιανουαρίου, που συμπυκνώνει τις αρχές του Νέου Ελληνισμού σχετικά με τον ρόλο του συνταγματικού κράτους στην εθνική αναγέννηση και ολοκλήρωση. Ο σκληρός πυρήνας της «Μεγάλης Ιδέας» θεωρήθηκε ότι περικλείεται στην αγόρευση αυτή.

7 Βασικό ζήτημα της Εθνοσυνέλευσης, που δίνει το στίγμα της ιστορικής της φυσιογνωμίας, είναι και η σφοδρή αντιπαράθεση για το θεσμό της Γερουσίας και την ισοβιότητα η μη των μελών της. Η αντιπαράθεση αυτή δίχασε την Συνέλευση και προκάλεσε κυβερνητική κρίση υπό τη μορφή της παραίτησης του πρωθυπουργού Μεταξά και του υπουργού παιδείας Σχινά. Αξίζει να σημειωθεί ότι για πρώτη φορά στην ελληνική συνταγματική ιστορία μέλη της κυβέρνησης παραιτούνται διότι θεωρούν ότι από το αποτέλεσμά της ψηφοφορίας συνάγεται ότι δεν διαθέτουν την «εμπιστοσύνη» της λαϊκής αντιπροσωπείας. Τέλος σημαντική ήταν η στιγμή που οι πληρεξούσιοι αποφάσισαν την κατάργηση του Συμβουλίου της Επικρατείας, και αυτό μολονότι αναγνώρισαν την ανάγκη ύπαρξής του. Είναι πιθανόν ο λόγος να ήταν η ταύτισή του με τα χρόνια της βαυαρικής και οθωνικής απολυταρχίας. β, Η ιστορική σημασία της Εθνικής Συνέλευσης Η ιστορική σημασία της Εθνοσυνέλευσης βρίσκεται καταρχάς στα εκτενή πρακτικά της. Τα τελευταία έχουν πολλαπλή λειτουργία. Καταρχήν όσο διαρκούσε ο βίος της Συνέλευσης ήταν πολύ χρήσιμο βοήθημα για τη συνέχεια και συνέπεια του συντακτικού έργου, ενώ παράλληλα η δημοσίευσή τους συντελούσε στη διαφάνεια των εργασιών του Σώματος. Μετά δε τη θέσπιση του Συντάγματος του 1844 τα πρακτικά θα λειτουργήσουν ως απαραίτητο εργαλείο για την ερμηνεία του συνταγματικού κειμένου. Παράλληλα ιστορικά σημαντική ήταν και η πολυδιάστατη σχέση της Εθνοσυνέλευσης με τον τύπο. Οι απόψεις που διατυπώθηκαν, σχετικά με τη συμβολή των δημοσιογράφων στο κίνημα της Γ Σεπτεμβρίου και τη σύγκληση Εθνοσυνέλευσης, κάτω βέβαια από την ιστορική φόρτιση της δεκαετίας, που είχε προηγηθεί, ήταν πολύ ενδιαφέρουσες. Οι εφημερίδες της εποχής δεν λειτούργησαν μόνο ως «εργαλεία» πολιτικής παρέμβασης υπέρ συγκεκριμένων πολιτικών δυνάμεων και προσώπων στη Συνέλευση. Τα κύρια αποσπάσματα των πρακτικών, καθώς και σχόλια και επιστημονικές αναλύσεις, που δημοσιεύθηκαν, απέδωσαν την ουσία και το χρώμα των συζητήσεων. Προσέδωσαν έτσι την απαιτούμενη δημοσιότητα στις συνεδριάσεις του σώματος και κατάφεραν να συνδέσουν τη Συνέλευση με το σφυγμό της καθημερινής ζωής. Όλη αυτή η διαδρομή από την 3η Σεπτεμβρίου ως τη θέσπιση του Συντάγματος του 1844 οδήγησε σταδιακά σε μία ευρύτερη πολιτική και πολιτειακή χειραφέτηση. Η Α Εθνική Συνέλευση και το έργο της αποτέλεσαν μία σημαντική ψηφίδα στο ιστορικό κεκτημένο της νεοελληνικής συνταγματικής έκφρασης. ΙΙΙ. ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 44 Α, Η νομική φυσιογνωμία του Συντάγματος του 44 α, Νομική φυσιογνωμία Από πολιτικής απόψεως βέβαια η Εθνική Συνέλευση προσδιόρισε αυτοτελώς ορισμένα διόλου ευκαταφρόνητα στοιχεία του αντιπροσωπευτικού και φιλελεύθερου συστήματος, από νομικής πλευράς όμως το Σύνταγμα του 1844 αποτελεί, όπως ο ίδιος ο Όθωνας το χαρακτήρισε, «συμβόλαιο» ανάμεσα στον βασιλιά και το Έθνος. Πρόκειται για ένα Σύνταγμα μοναρχικό και συντηρητικό, με αρκετές φιλελεύθερες διατάξεις. Οι τελευταίες όμως, τις οποίες κατάφερε να επιβάλλει η Εθνοσυνέλευση, παρά τον προοδευτικό χαρακτήρα τους δεν κατάφεραν να ανατρέψουν τον συντηρητισμό του Συντάγματος του 44. Συμπληρωνόταν επίσης από έναν επαναστατικό για την εποχή του εκλογικό νόμο. β, Πρότυπα Συντάγματα Το Σύνταγμα του 44, το οποίο εγκαθίδρυε τη Συνταγματική Μοναρχία, είχε ως βασικά πρότυπα το γαλλικό και το βελγικό Σύνταγμα, πολλές από τις διατάξεις των οποίων αντέγραφε. Στη Γαλλία, με την επανάσταση του Ιουλίου καταλύεται η δυναστεία των Βουρβόνων και θεσπίζεται ο Συνταγματικός Χάρτης του Το γαλλικό Σύνταγμα της Ιουλιανής Βασιλείας ήταν αντιδραστικό στην ουσία του και υποδούλωνε το γαλλικό λαό σε μία μειοψηφία εκλεκτών ψηφοφόρων. Στο σύνταγμα αυτό αγνοείται το γαλλικό έθνος και η λαϊκή κυριαρχία, ενώ καθιερώνεται το διπλό σύστημα Βουλής και Γερουσίας. Την ίδια χρονιά αναγνωρίζονται διεθνώς δύο νέα κράτη ύστερα από αντίστοιχες επαναστάσεις, η Ελλάδα και το Βέλγιο. Το βελγικό Σύνταγμα ήταν πρωτοποριακό για τη εποχή του κα επηρεασμένο αφ ενός από το επαναστατικό Σύνταγμα το1791 και αφ ετέρου από τον γαλλικό Συνταγματικό Χάρτη του 1830, αλλά εν μέρει και από τον Θεμελιώδη Νόμο της Ολλανδίας του Καθιέρωνε

8 το μοναρχικό θεσμό, αλλά ταυτόχρονα προσπάθησε να τον συνδυάσει με την αρχή της εθνικής κυριαρχίας. Ο Λεοπόλδος, βασιλιάς του Βελγίου, ήταν «βασιλιάς των Βέλγων» και όχι «ελέω Θεού» βασιλεύς. Το πρόσωπο δε του βασιλιά ήταν «απαραβίαστο», όχι όμως και «ιερό». Το ελληνικό Σύνταγμα του 44, εμφανίζεται σαφώς επηρεασμένο από το γαλλικό Συνταγματικό Χάρτη και το βελγικό Σύνταγμα. Διαφέρει όμως από το βελγικό στο ότι δεν θεσπίζει την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας και διατηρεί τη μοναρχική αρχή. γ, Αυστηρός «χαρακτήρας» Τα Συντάγματα με την ευρύτερη έννοια του όρου διακρίνονται κατά παράδοση σε ήπια και σε αυστηρά. Η διάκριση αυτή έχει περισσότερο ιστορικό χαρακτήρα, εφόσον επικρατούσα διεθνώς μορφή είναι το αυστηρό Σύνταγμα. Το ήπιο Σύνταγμα μεταβάλλεται από τα συνήθη νομοθετικά όργανα και κατά τη συνήθη νομοθετική διαδικασία. Αυτό σημαίνει ότι κάθε νεότερος κανόνας θα μπορούσε να επιφέρει ως νομικά ισοδύναμος τροποποίηση, κατάργηση, προσθήκη ή αυθεντική ερμηνεία συνταγματικών διατάξεων κατά το δόγμα lex posterior derogat priori. Tο αυστηρό Σύνταγμα αντίθετα διαθέτει αυξημένη τυπική ισχύ σε σχέση με το κοινό δίκαιο. Ο βαθμός αυστηρότητας μάλιστα ποικίλει από το απολύτως αυστηρό ως το σχετικώς αυστηρό. Το Σύνταγμα του 44 ήταν απολύτως αυστηρό, μια και δεν προέβλεπε τίποτε και έτσι έμμεσα απαγόρευε τη δυνατότητα αναθεώρησής του. Η αναθεώρηση του ήταν δυνατή μόνο από τον ίδιο το μονάρχη. Αυτό σημαίνει ότι το Σύνταγμα του 44 θα μπορούσε να αναθεωρηθεί μόνο με ένα νέο σύνταγμα-συνθήκη, που θα παραχωρήσει ο Βασιλιάς στο λαό, ή πιθανόν με μία νέα επανάσταση. Το σχετικώς αυστηρό Σύνταγμα απ την άλλη τάσσει ορισμένες μόνο διαδικασίες ή και προϋποθέσεις για την αναθεώρησή του. Καταλήγουμε λοιπόν στο εξής συμπέρασμα: Μολονότι και το Σύνταγμα του 44 και το ισχύον Σύνταγμα είναι αυστηρά, διαφέρουν ως προς το βαθμό αυστηρότητας. Το ισχύον Σύνταγμα χαρακτηρίζεται επομένως ως σχετικώς αυστηρό, μια και προβλέπεται στο άρθρο 110 Σ η δυνατότητα και η διαδικασία αναθεώρησης. Η δυνατότητα αυτή αναθεώρησης υπόκειται βέβαια στους περιορισμούς, που θέτει το ίδιο άρθρο, όσον αφορά «τις διατάξεις που καθορίζουν τη βάση και τη μορφή του πολιτεύματος, ως Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, καθώς και από τις διατάξεις των άρθρων 2 παράγραφος 1, 4 παράγραφοι 1, 4 και 7, 5 παράγραφοι 1 και 3, 13 παράγραφος 1 και 26». δ, Ο εκλογικός νόμος Θα περίμενε κανείς ότι η εξέλιξη μίας απόλυτης μοναρχίας σε συνταγματική θα συνοδευόταν με μία φειδωλή παραχώρηση του εκλογικού δικαιώματος σε μία μικρή ομάδα «εκλεκτών» πολιτών, που θα διακρινόταν από τις υπόλοιπες με βάση κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια. Παρόλα αυτά μαζί με το Σύνταγμα του 44 θεσπίστηκε και τέθηκε σε ισχύ ο νέος εκλογικός νόμος, ο δημοκρατικότερος νόμος της Ευρώπης εκείνης της εποχής, ο οποίος προέβλεπε μία μορφή καθολικής ψηφοφορίας, χωρίς να την εισάγει με ολοκληρωμένο τρόπο. Η ψήφιση του νόμου ολοκληρώθηκε την 15η Μαρτίου Ο Όθωνας έδωσε στις 18 Μαρτίου εντολή δημοσιεύσεως του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και ο νόμος δημοσιεύθηκε στο υπ αριθμόν 7 φύλλο της Εφημερίδα της Κυβερνήσεως την 25η Μαρτίου Ο επαναστατικός αυτός εκλογικός νόμος καθιέρωνε την άμεση, μυστική και «οιονεί» ψηφοφορία. Ο εκλογικός νόμος αναγνώριζε στο άρθρο 5 το δικαίωμα του εκλέγειν σε «όλους τους εντός του Βασιλείου γεννηθέντας Έλληνας, ή τους αποκτήσαντας το δικαίωμα του πολίτου κατά τους καθεστώτας Νόμους», οι οποίοι είχαν συμπληρώσει το 25ο έτος της ηλικίας τους. Οι μόνοι που δεν είχαν δικαίωμα ψήφου, εκτός φυσικά από τις γυναίκες, ήταν όσοι από τους υπηρέτες και τους μαθητευόμενους τεχνίτες δεν είχαν ιδιοκτησία. Στα πρακτικά σημειώθηκε ότι ως ιδιοκτησία νοείται εκτός από την ακίνητη και η κινητή, όταν είναι προσοδοφόρα και φοροτελής. Τα πλοία έγινε δεκτό να λογίζονται ως ακίνητη περιούσία. Με το άρθρο 34 του εκλογικού νόμου στερούνται το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι οι κληρικοί. Επίσης εξαιρούνται από το δικαίωμα του εκλέγειν οι κατηγορούμενοι που διατελούν σε ανάκριση για κακούργημα, όσοι στερήθηκαν με δικαστική απόφαση το εκλογικό τους δικαίωμα και όσοι στερούνται την ελεύθερη διαχείριση της περιουσίας τους. Τέλος με το άρθρο 28 του εκλογικού νόμου δόθηκε η δυνατότητα σε όσους είχαν το δικαίωμα του εκλέγειν και βρισκόταν στη φυλακή για χρέη προς το δημόσιο να εξέρχονται, αν το ζητούσαν, τις ημέρες των εκλογών με άδεια για την άσκηση του εκλογικού τους

9 δικαιώματος. Ο εκλογικός νόμος πρωτοπορούσε σε σχέση με τους ισχύοντες στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες της εποχής. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι, την ίδια εποχή ένας μόνο στους 12 Βρετανούς πολίτες είχε δικαίωμα ψήφου, ενώ στη Γαλλία, χάρη στους περιορισμούς της τιμηματικής ψήφου, μόνο πολίτες ψήφιζαν σε συνολικό πληθυσμό 32 εκατομμυρίων κατοίκων. Β, «Βασικές διατάξεις» α, Μορφή του πολιτεύματος Το Σύνταγμα του 44, παρόλο που στα πρακτικά της Γ Εθνοσυνέλευσης δηλώνεται ρητά ότι το πολίτευμα της χώρας είναι αντιπροσωπευτικό, καθιέρωνε τη μοναρχική αρχή. Το ανώτατο όργανο του κράτους είναι ο μονάρχης και στο πρόσωπό του αναγνωριζόταν ο φορέας και η πηγή της κρατικής εξουσίας. Χαρακτηριζόταν ως «ιερός» και «απαραβίαστος» (άρθρο 22 Σ 44), κάτι που τον καθιστούσε κάτι παραπάνω από έναν απλό ανώτατο άρχοντα. Δεν ήταν μόνο ο αρχηγός του κράτους αλλά το κυρίαρχο όργανο του κράτους. Σε αυτό συνάδει και το γεγονός ότι μόνο ο Μονάρχης είχε την εξουσία για αναθεώρηση του Συντάγματος. Υπέρ του μονάρχη συντρέχει τεκμήριο αρμοδιότητας. Αυτό σημαίνει ότι για κάθε ζήτημα το οποίο δεν ανήκει ρητώς στην αρμοδιότητα κάποιου άλλου κρατικού οργάνου, αρμόδιος είναι ο Μονάρχης, επειδή ως ανώτατο όργανο του κράτους αποδέχεται μόνο εκείνους τους περιορισμούς της εξουσίας του, που είναι ρητά διατυπωμένοι στο Σύνταγμα. Παράλληλα βέβαια σε μία προσπάθεια να περιορίσει κάπως το μοναρχικό χαρακτήρα του, στο Σύνταγμα του '44 προβλέπεται για πρώτη φορά η διάκριση των εξουσιών και η κατανομή της πολιτικής εξουσίας. Ως προς τη γενικότερη θέση του Μονάρχη στο συνταγματικό σύστημα της οθωνικής περιόδου, υπήρξε διαφωνία. Ορθότερη άποψη πρέπει να θεωρηθεί η άποψη του Παπαδούκα, σε αντίθεση με αυτή του Ν. Ι. Σαρίπολου, ότι ο «Βασιλεύς βασιλεύει και δεν κυβερνά. Η παραπάνω άποψη αποτελεί βασικό κανόνα της συνταγματικής μοναρχίας, λαμβανομένου υπόψη και του πλέγματος των διαταγμάτων του Συντάγματος. Το αξίωμα όμως αυτό, όπως και πολλές άλλες συνταγματικές διατάξεις, δεν επρόκειτο να τηρηθεί από τον Όθωνα. Το ισχύον Σύνταγμα ξεκινάει με τα άρθρα που ορίζουν την μορφή του πολιτεύματος της χώρας μας. Σύμφωνα λοιπόν με το άρθρο 1 Σ το πολίτευμα της Ελλάδας είναι η Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Το συγκεκριμένο σύστημα βασίζεται στο συνδυασμό των συνταγματικών προτύπων του δημοκρατικού κράτους και του πολιτικά ενεργού πολίτη. Τα συστατικά στοιχεία του ελληνικού πολιτεύματος είναι τρία: δημοκρατία, προεδρευόμενη και κοινοβουλευτική. Η λαϊκή κυριαρχία αποτελεί το θεμέλιο του πολιτεύματος (άρθρο 1 2 Σ) και όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό, υπέρ αυτού και του έθνους και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα (άρθρο 1 3 Σ). Στο ισχύον Σύνταγμα ανώτατο κρατικό όργανο είναι ο λαός υπό στενή έννοια, δηλ. το σύνολο των πολιτών που έχουν εκλογικό δικαίωμα. Είναι άμεσο κρατικό όργανο, διότι προβλέπεται από το Σύνταγμα, που καθορίζει τη νομική του θέση, αλλά και αυτοτελές, γιατί δεν απαιτείται η σύμπραξη άλλου οργάνου για τη νομική έκφραση της βούλησής του. β, Περί Θρησκείας Η θρησκευτική επίκληση στα ελληνικά Συντάγματα γενικότερα εξηγείται από το σημαντικό ρόλο που είχε η εκκλησία κατά τον αγώνα υπέρ της ελευθερίας. Ας μην ξεχνάμε ότι τότε η Εκκλησία ήταν συνδεδεμένη με την ελληνική κοινωνία, ενώ η διδασκαλία της ήταν η βάση της απαγορευμένης από τους Τούρκους ελληνικής παιδείας. Με τις μνήμες από την Τουρκοκρατία και την Επανάσταση του 1821 ακόμα νωπές μέσα στις ελληνικές συνειδήσεις είναι καθ όλα φυσιολογικό και επόμενο τα πρώτα κιόλας άρθρα του ελληνικού Συντάγματος να ξεκινούν ρυθμίζοντας τα «περί Θρησκείας». i, Η επικρατούσα Θρησκεία Στο πρώτο άρθρο του, το Σύνταγμα του 44, κήρυττε ως επίσημη θρησκεία του κράτους την «της ανατολικής ορθοδόξου του Χριστού Εκκλησίας» θρησκεία, την ορθόδοξη πίστη, επαναλαμβάνοντας τη διατύπωση των Συνταγμάτων της Επιδαύρου και του Άστρους. Παράλληλα δε επέτρεπε κάθε θρησκευτική ελευθερία και για τις λοιπές γνωστές θρησκείες και καθιέρωνε την προστασία από το νόμο της τέλεσης της λατρείας τους. Απαγορευόταν δε οποιαδήποτε ενέργεια προσηλυτισμού, καθώς και οποιαδήποτε επέμβαση κατά της κρατούσας θρησκείας.

10 Στο ισχύον Σύνταγμα η ρύθμιση του συγκεκριμένου άρθρου έχει χωριστεί σε διαφορετικά άρθρα, αλλά και διαφορετικές ενότητες. Ο καθορισμός της κρατούσας θρησκείας βρίσκεται στο άρθρο 3 Σ και έχει «συγχωνευθεί» με τη ρύθμιση των σχέσεων Εκκλησίας και Πολιτείας, παραμένει όμως ακριβώς ο ίδιος. Η πραγμάτωση όμως της πίστης και της νομικής θέσης της Εκκλησίας δεν είναι δυνατή χωρίς τη συσχέτιση του θέματος με τη αντίστοιχη συνταγματική ρύθμιση του θεμελιώδους δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας. Το ζήτημα της ανεξιθρησκίας έχει μετατραπεί από ζήτημα των σχέσεων Εκκλησίας και Πολιτείας σε αντικείμενο του κεφαλαίου περί ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Συγκεκριμένα η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης θίγεται στο άρθρο 13 Σ. Φυσικά σε σχέση με το αντίστοιχο άρθρο 2 του Συντάγματος του 44, το άρθρο 13 Σ είναι αρκετά εκτενέστερο και πιο λεπτομερειακό. Πιο συγκεκριμένα έχουν προστεθεί κάποιες περαιτέρω έννοιες, όπως αυτή της προστασίας των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων ανεξαρτήτως θρησκευτικών πεποιθήσεων, η σύμφωνη με τη δημόσια τάξη και τα χρηστά ήθη άσκηση της λατρείας, οι υποχρεώσεις των λειτουργών απέναντι στην Πολιτεία, οι υποχρεώσεις των πολιτών ανεξάρτητα θρησκείας και τέλος η ρύθμιση όσον αφορά τον όρκο. ii, Η Εκκλησία Με το δεύτερο άρθρο του Συντάγματος του 44 κηρυσσόταν η δογματική και κανονική ενότητα, δηλαδή η τήρηση των θείων και ιερών κανόνων της Εκκλησίας της Ελλάδας με τη Μεγάλη Εκκλησία στης Κωνσταντινουπόλεως και όλων των άλλων αυτοκέφαλων ορθοδόξων εκκλησιών. Παράλληλα όμως διακήρυξε και την ανεξαρτησία της εκκλησίας του βασιλείου της Ελλάδας, η οποία δεν είχε ακόμη αναγνωριστεί από καμία αυτοκέφαλη εκκλησία, ούτε από τη διοίκηση της συνόδου των αρχιερέων. Παρέμενε έτσι κανονικά χωρισμένη από τον υπόλοιπο ορθόδοξο κόσμο, καθώς καμία άλλη Εκκλησία Πατριαρχική (Αλεξάνδρειας, Αντιόχειας, Ιεροσολύμων) ή Συνοδική (Ρωσίας, Καρλοβιτσίου) δεν θα την αναγνώριζε, προτού την αναγνωρίσει η Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης. Το άρθρο του Συντάγματος του 44 που αφορά στην Εκκλησία έχει διατηρηθεί χωρίς μεγάλες αλλαγές μέχρι σήμερα. Το τμήμα του ισχύοντος Συντάγματος που αποτελείται από αυτό και μόνο το άρθρο ονομάζεται «Σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας». Υπάρχουν πολλά άρθρα στο ισχύον Σύνταγμα, που θα μπορούσαν να «καλύψουν» το θέμα αυτό (π. χ. το άρθρο 13 Σ περί ελεύθερης θρησκευτικής συνειδήσεως και λατρείας, το άρθρο 12 για τη ελευθερία σύστασης (και λειτουργίας) ενώσεων, κ. ο. κ. ). Παρόλα αυτά η εγγραφή του ζητήματος της Εκκλησίας έχει συγκεκριμένους ιστορικούς και πολιτικούς λόγους. Η σχέση της Πολιτείας και της Εκκλησίας άλλωστε αποτελεί σταθερό στοιχείο της θεσμικής ιστορίας του δυτικού πολιτισμού. Η ρύθμιση λοιπόν της σχέσης αυτής είναι αναγκαία, γιατί τόσο η Εκκλησία όσο και η έννομη τάξη της Πολιτείας απευθύνονται στην ίδια κοινωνία, ως διαφορετικά όμως δεοντολογικά συστήματα κοινωνικής συμπεριφοράς. Είναι δε φορές που η ιδεολογική λειτουργία των δεοντολογικών τάξεων, της εκκλησιαστικής και της κρατικής, ήταν και είναι ανταγωνιστική. Γ, Περί του δημοσίου δικαίου των Ελλήνων α, Γενικά Η προστασία των ατομικών ελευθεριών αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος των συνταγματικών θεσμών και ήταν συνυφασμένη με το αίτημα για παραχώρηση Συντάγματος. Είναι προφανής η πολιτική σημασία των συνταγματικών ελευθεριών, ως όριο της εξουσίας του Όθωνα. Το Σύνταγμα του '44 προστάτευε τις ελευθερίες που διακήρυσσαν και τα Συντάγματα της επαναστατικής περιόδου και επιπλέον εισήγαγε διατάξεις που προστάτευαν δικαιώματα για πρώτη φορά. Οι διατάξεις του Συντάγματος 44, που κατοχυρώνουν την προστασία των ατομικών ελευθεριών, δεν απηχούν απλώς φιλελεύθερες ιδέες ως προς το περιεχόμενό τους, αλλά παράλληλα υπάρχει και συνείδηση ως προς το νομικό τους χαρακτήρα και τη δεσμευτικότητά τους. Έχει εμπεδωθεί με σαφήνεια η διάκριση μεταξύ συντάγματος και κοινού νόμου. Οι ατομικές ελευθερίες δε συζητούνται ούτε ψηφίζονται ως πολιτικές διακηρύξεις ή κατευθυντήριες διατάξεις, αλλά ως νομικές εγγυήσεις με δεσμευτικό χαρακτήρα ως δικαιώματα. β, Οι ατομικές ελευθερίες Όπως είδαμε στο Σύνταγμα του '44 γίνεται προσπάθεια να συνδυαστούν η κατοχύρωση της Ανατολικής Ορθοδόξου του Χριστού Εκκλησίας με το απαραβίαστο της θρησκευτικής ελευθερίας (άρθρο 1, 2 Σ 44). Προέβλεψε παράλληλα ότι κάθε άλλη θρησκεία είναι ανεκτή και η λατρεία της τελείται ακωλύτως υπό την προστασία των νόμων, απαγορευμένου όμως του προσηλυτισμού και κάθε άλλης επεμβάσεως κατά της κρατούσας θρησκείας.

11 Το Σύνταγμα του '44 επίσης διακήρυξε την ισότητα των Ελλήνων ενώπιον του νόμου (άρθρο 3 Σ 44). Η ρύθμιση αυτή έγινε δεκτή από τη Συνέλευση της Γ Σεπτεμβρίου ως αυτονόητη και με χαρακτηριστική ευκολία. Η άποψη του Ν. Ι. Σαρίπολου είναι αρκετή για τη σημασία της διάταξης, «μια και μόνη είναι η αληθής ισότης, η ενώπιον του νόμου των πάντων ισότης, πάσα δε άλλη, οίον ιδιοκτησίας, πλούτου, φώτων κ.λπ. ουδέν άλλο ή απραγματοποίητος είναι χίμαιρα και ενάντια της ελευθερίας» Το απαραβίαστο της προσωπικής ελευθερίας κατοχυρώνεται επίσης στο Σύνταγμα του '44 (άρθρο 4 Σ 44). Από τις συζητήσεις της Συνέλευσης προκύπτει σαφώς ότι κατά τη έννοια της διάταξης αυτής, απαγορευόταν στο νομοθετικό σώμα να εκδώσει νόμο εξορίας και εκτοπίσεως. Παράλληλα δε με το άρθρο 5 Σ 44 προβλέπεται ότι κανείς δεν μπορεί να φυλακισθεί ή να περιοριστεί στις κινήσεις του, παρά μόνο σύμφωνα με το νόμο και αφού του κοινοποιηθεί αιτιολογημένο δικαστικό ένταλμα. Μόνη εξαίρεση αυτού του άρθρου αποτελούν τα αυτόφωρα εγκλήματα. Άλλη μία διάταξη που έγινε δεκτή από τη Συνέλευση, χωρίς ιδιαίτερες αντιρρήσεις ή προβληματισμό ήταν η διάταξη που επέβαλλε την νομιμότητα των ποινών (άρθρο 6 Σ 44). Το άρθρο 7 του Σ 44 κατοχυρώνει χωρίς άλλο το δικαίωμα του αναφέρεσθαι. Ένα ακόμη συνταγματικό δικαίωμα που προστατεύεται και κατοχυρώνεται με το άρθρο 8 του Συντάγματος του 44 είναι το άσυλο της κατοικίας. Η κατοικία καθενός χαρακτηρίζεται ως άσυλο και απαγορεύεται να διενεργείται παράνομη έρευνα εντός αυτής. Σημαντικότατη διάταξη του Συντάγματος του 44 είναι και το άρθρο 9, με το οποίο κατοχυρώνεται συνταγματικά η απαγόρευση της δουλείας. Η ελευθερία για κάθε άνθρωπο θεωρήθηκε υποχρεωτική. Έτσι βάσει αυτής της διάταξης απαγορεύεται εντός του ελληνικού χώρου η αγοραπωλησία ανθρώπων, ενώ κάθε δούλος, ανεξαρτήτως γένους ή θρησκείας, καθίσταται ελεύθερος, άπαξ και εισέλθει στον ελληνικό χώρο. Η Συνέλευση της Γ Σεπτεμβρίου του 1844 έκανε ιδιαίτερη μνεία στην ελευθερία του τύπου, η οποία εγκωμιάσθηκε ως «το παλλάδιο της ελευθερίας του πολίτου» και αυτό γιατί είναι απόλυτα σαφές ότι στο επίκεντρο της προστασίας του τύπου βρίσκεται η λειτουργία του να ελέγχει τις απολυταρχικές τάσεις κατά την άσκηση της εξουσίας. Κάθε άνθρωπος είναι λοιπόν ελεύθερος να δημοσιεύει είτε προφορικώς είτε γραπτώς μέσα από τον τύπο τις σκέψεις του, πάντα υπό την προϋπόθεση της τήρησης των νόμων (άρθρο 10 1 Σ 44). Κατοχυρώνεται παράλληλα η ελευθερία του τύπου και η απαγόρευση της λογοκρισίας (άρθρο 10 2 Σ 44). Οι υπεύθυνοι συντάκτες, εκδότες και τυπογράφοι εφημερίδων δεν έχουν καμία υποχρέωση για χρηματική προκαταβολή λόγω εγγυήσεως (άρθρο 10 3 Σ 44). Τέλος ορίζεται ότι ο εκδότες των εφημερίδων πρέπει να είναι Έλληνες πολίτες (άρθρο 10 4 Σ 44). Με το άρθρο 11 1 του Συντάγματος του 44 προβλέπεται ότι στη δημοτική εκπαίδευση συντρέχει και το κράτος κατά το μέτρο ανάγκης του κάθε δήμου. Το Σύνταγμα του '44 κατοχύρωσε επίσης και το δικαίωμα του εκάστου να συνιστά εκπαιδευτικά καταστήματα (άρθρο 11 2 Σ 44). Επίσης το Σύνταγμα του '44 πρόβλεψε ότι κανείς δε στερείται την ιδιοκτησία του παρά μόνο για δημόσια ανάγκη προσηκόντως αποδεδειγμένη και μετά από προηγούμενη αποζημίωση (άρθρο 12 Σ 44 ) Αυτονόητη ήταν για τη Συνέλευση και η επόμενη διάταξη του άρθρο 13, με την οποία απαγορεύονταν «α βάσανοι και η γενική δήμευση». Για πρώτη φορά το Σύνταγμα του '44 κατοχύρωσε το απόρρητο των επιστολών (άρθρο 14 Σ 44). Για πρώτη φορά εξάλλου κατοχυρωνόταν συνταγματικά η εγγύηση του φυσικού δικαστή (άρθρο 89 Σ 44) και το ορκωτό σύστημα (άρθρο 92, 93 Σ 44). Τέλος ιδιαίτερα σημαντική είναι και η σιωπή του Συντάγματος του 44, όσον αφορά το ζήτημα της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι, ενόψει και των διατάξεων του Ποινικού Νόμου, ο οποίος απαγόρευε τη σύσταση ενώσεων προσώπων που αφορούν τις εξωτερικές ή εσωτερικές σχέσεις της επικράτειας για θρησκευτικούς ή άλλους δημόσιους σκοπούς. Σύμφωνα πάντως με το Ν. Ι. Σαρίπολο, από τη σιωπή του Συντάγματος του 44 δεν έπεται το συμπέρασμα ότι δεν εγγυάται «το δικαίωμα του συνενούσθαι» Στο ισχύον Σύνταγμα ο συντακτικός νομοθέτης ορίζει ρητά ότι οι διατάξεις ορισμένων θεμελιωδών δικαιωμάτων δεν υπόκεινται σε αναθεώρηση και τους προσδίδει με τον τρόπο αυτό απολύτως αυστηρό χαρακτήρα. Οι διατάξεις με τον απολύτως αυστηρό λοιπόν χαρακτήρα είναι αυτές που αναφέρονται στην ανθρώπινη αξία (άρθρο 2 1 Σ), στην ισότητα (άρθρο 4 1, 4, 7 Σ), στην ελευθερία (άρθρο 5 1, 3 Σ) και στην ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης (άρθρο 13 1).

12 Δ, Σύνταξη της Πολιτείας α, Γενικά Το Σύνταγμα του '44 αναγνωρίζει στον βασιλιά ουσιώδεις και εκτεταμένες αρμοδιότητες στη νομοθετική και την εκτελεστική εξουσία. Σύμφωνα με τις διατάξεις του Συντάγματος ο μονάρχης παραμένει το κυρίαρχο πρόσωπο στου τριαδικό δόγμα της εξουσίας, την εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική. Μόνο ένα μέρος της κυρίαρχης τάξης συμμετέχει στη διαχείριση των κοινών. β, Νομοθετική εξουσία Η Νομοθετική εξουσία, η εξουσία που θέτει τους νόμους, μοιράστηκε ανάμεσα στο Βασιλιά, τη Βουλή και τη Γερουσία (άρθρο 15 Σ 44). Ο Βασιλιάς συμμετείχε στην νομοθετική εξουσία είτε άμεσα με την νομοθετική πρωτοβουλία και την κύρωση των νόμων είτε έμμεσα διορίζοντας τα ελεύθερα μέλη της Γερουσίας και διαλύοντας τη Βουλή. Έτσι το δικαίωμα της προτάσεως νόμων ανήκει στο Βασιλιά, τη Βουλή και τη Γερουσία (άρθρο 16 Σ 44). Επίσης όλοι οι νόμοι που αφορούν τους ετήσιους προϋπολογισμούς, τα έσοδα και έξοδα του Κράτους, τη διάθεση της εθνικής περιουσίας, τον ετήσιο προσδιορισμό της Στρατιωτικής και Ναυτικής δυνάμεως, τη Στρατολογία και τη Ναυτολογία εισάγονται πρώτα στη Βουλή προς ψήφιση. Το άρθρο 17 Σ 44 ορίζει ότι απαγορεύεται η πρόταση από τη Βουλή ή τη Γερουσία, που θα αφορά στην αύξηση των εξόδων του προϋπολογισμού από μισθοδοσία, σύνταξη ή οποιοδήποτε άλλο όφελος προσώπου. Παράλληλα ορίζεται με τη διάταξη του άρθρο 18 Σ 44, ότι σε περίπτωση που μία πρόταση νόμου απορριφθεί «υπό μιας των τριών νομοθετικών δυνάμεων» (το Βασιλιά, τη Βουλή ή τη Γερουσία), τότε η πρόταση αυτή δεν παρουσιάζεται εκ νέου στην ίδια Βουλευτική Σύνοδο. Η επίσημη ερμηνεία των Νόμων ανήκει στη νομοθετική εξουσία, δηλ. το Βασιλιά, τη Βουλή και τη Γερουσία, βάσει του άρθρου 19 Σ 44. γ, Εκτελεστική εξουσία Η εκτελεστική εξουσία, που φροντίζει για την εφαρμογή των νόμων που θέτει η νομοθετική εξουσία, ανήκει αποκλειστικά στον Βασιλιά και ενεργείται από τους υπουργούς, που, σημειωτέον, ο ίδιος ο Βασιλιάς διόριζε και έπαυε ελεύθερα. Τα παραπάνω ορίζονται στο Σύνταγμα του '44 δε τη διάταξη του άρθρο 20 Σ 44. δ, Δικαστική εξουσία Η δικαστική εξουσία τέλος, αρμόδια στο να λύνει τις διαφορές και να τιμωρεί τα αδικήματα, αποτέλεσε την τρίτη ανεξάρτητη εξουσία στο Σύνταγμα του '44. Με το άρθρο 21 Σ 44 ορίζεται ότι η δικαστική εξουσία ενεργείται από τα δικαστήρια και παράλληλα ότι οι δικαστικές αποφάσεις θα εκτελούνται «εν ονόματι του Βασιλέως». Ένα ολόκληρο τμήμα του Συντάγματος του 44 υπό τον τίτλο «περί δικαστικής εξουσίας» ρυθμίζει με περαιτέρω διατάξεις την λειτουργία της δικαστικής εξουσίας. Η βασική αντίθεση του Συντάγματος του 44 με το ισχύον Σύνταγμα έγκειται στο ότι οι δικαστικές αποφάσεις δεν εκτελούνται στο όνομα κανενός μονάρχη, αλλά στο όνομα του Ελληνικού Λαού. ε, Αρχή της διάκρισης των εξουσιών Το Σύνταγμα του '44 λοιπόν καθιερώνει την αρχή της διάκρισης των εξουσιών (λειτουργιών). Ήταν λογικό άλλωστε μια και η διάκριση των λειτουργιών του κράτους απαντάται σε όλα τα ελληνικά Συντάγματα ως οργανωτική αρχή του πολιτεύματος. Η αρχή είχε ως πρωταρχικό σκοπό της τον περιορισμό του μονάρχη και την παρεμπόδιση της επέμβασής του στο έργο της Βουλής. Απέβλεπε δηλαδή στην προστασία της νομοθετικής εξουσίας, την οποία ταυτόχρονα και περιόριζε. Η διάκριση των εξουσιών στο Σύνταγμα του '44 είναι χαλαρή, μια και όπως είδαμε ο Βασιλιάς, είτε άμεσα είτε έμμεσα, συμμετείχε στην άσκηση της νομοθετικής εξουσίας, ασκούσε την εκτελεστική μέσω των υπουργών «του», ενώ οι δικαστικές αποφάσεις εκτελούνταν στο όνομά του. Στο ισχύον Σύνταγμα η διάκριση των λειτουργιών εξακολουθεί και υπάρχει. Η ενιαία υπόσταση της κρατικής εξουσίας άλλωστε, δεν εμποδίζει τη διάκρισή της σε τρεις μικρότερες εξουσίες, από τις οποίες συναπαρτίζεται και συναποτελείται. Έτσι κατά την κλασσική τριχοτόμηση των εξουσιών και στο Σύνταγμα μετά τη αναθεώρηση του 2001, η ενιαία κρατική εξουσία διακρίνεται σε νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική. Κατά το κλασσικό δόγμα της διάκρισης των εξουσιών, η άσκηση κάθε λειτουργίας πρέπει να αναλαμβάνεται από διαφορετική εξουσία και να αποφεύγεται η σύγχυση των εξουσιών, έχοντας υπόψη ότι η λειτουργία αναφέρεται στη μορφή δραστηριότητας της κρατικής οντότητας και η εξουσία αφορά στο όργανο που την ασκεί. Σύμφωνα με τα παραπάνω το

13 ισχύον Σύνταγμα ορίζει ότι η νομοθετική λειτουργία ασκείται από τη Βουλή και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Η εκτελεστική από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και την Κυβέρνηση και Η δικαστική από τα δικαστήρια (άρθρο 26 1, 2, 3 Σ ). Ε, Ο Βασιλιάς α, «Περί του Βασιλέως» Ο Βασιλιάς είναι το ανώτατο κρατικό όργανο και το Σύνταγμα του 44 του αναγνωρίζει σημαντικότατες εξουσίες. Κατά το άρθρο 22 ο Βασιλιάς είναι ιερός και απαραβίαστος, σε αντίθεση με τους υπουργούς του που είναι υπεύθυνοι των πράξεών τους. Το άρθρο 25 του Συντάγματος του 44 ορίζει ότι ο Βασιλιάς είναι ο ανώτατος άρχοντας του Κράτους. Το άρθρο αυτό τον αναγνωρίζει ως αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων σε ξηρά και θάλασσα και ορίζει ότι ως ανώτατος άρχοντας του κράτους κηρύσσει πόλεμο και συνομολογεί συνθήκες ειρήνης, συμμαχίας και εμπορίας. Όσον αφορά όμως τις συνθήκες εμπορίας τίθεται η ασφαλιστική δικλίδα της συγκατάθεσης της Βουλής και της Γερουσίας, σε περίπτωση που οι συνθήκες αυτές περιέχουν παραχωρήσεις, για τις οποίες απαιτείται προηγούμενος νόμος, ή επιβαρύνουν ατομικώς τους Έλληνες. Το Σύνταγμα του 44 διευκρινίζει ότι απαιτείται νόμος για τυχόν παραχώρηση ή ανταλλαγή της χώρας, ενώ ορίζει ότι τα μυστικά άρθρα μίας συνθήκης δεν μπορούν να ανατρέψουν τα φανερά (άρθρο 26). Ο Βασιλιάς βάσει του άρθρου 27 του Συντάγματος του 44 απονέμει τους στρατιωτικούς και ναυτικούς βαθμούς και διορίζει ή παύει τους δημοσίους υπαλλήλους. Και εδώ τίθεται όμως ένας περιορισμός με τον οποίο ο Βασιλιάς δεν μπορεί να διορίσει υπάλληλο σε μη νόμιμη θέση. Ο Βασιλιάς είναι αυτός που κυρώνει και εκδίδει τους νόμους, όπως ορίζεται από το άρθρο 29 του Συντάγματος του 44. Παράλληλα ο Βασιλιάς είναι αυτός που χαρίζει, μεταβάλλει και ελαττώνει τις ποινές που επιβάλλουν τα δικαστήρια, με μόνη εξαίρεση όσα έχουν διαταχθεί για τους Υπουργούς. Μεταξύ άλλων ο Βασιλιάς έχει δικαίωμα να απονέμει τα κανονισμένα παράσημα σύμφωνα πάντοτε με τις διατάξεις του νόμου. Δεν μπορεί όμως να χορηγεί τίτλους ευγενείας και διακρίσεως, ούτε να αναγνωρίζει τέτοιους τίτλους που έχουν δοθεί σε Έλληνες πολίτες από ξένα κράτη (άρθρο 33 Σ 44). Στο άρθρο 35 του Συντάγματος η βασιλική χορηγία προσδιορίζεται από το νόμο. Το περίφημο δε άρθρο 36 ορίζει ότι μετά την υπογραφή του παρόντος Συντάγματος ο Όθωνας πρέπει να ορκιστεί ενώπιον της Εθνικής Συνέλευσης και περιλαμβάνει το κείμενο του όρκου. β, «Περί διαδοχής και αντιβασιλείας» Το Σύνταγμα του 44 ορίζει ότι το Ελληνικό Στέμμα και τα συνταγματικά δικαιώματα που αυτό συνεπάγεται είναι διαδοχικά και περιέρχονται στους γνήσιους και νόμιμους απογόνους του Βασιλιά Όθωνα κατ ευθεία γραμμή και κατά τάξη πρωτοτοκίας (άρθρο 37 Σ 44). Το Σύνταγμα του '44 ορίζει με τις διατάξεις των άρθρων 37 έως 45 το ζήτημα της διαδοχής και ρυθμίζει τις εκάστοτε περιπτώσεις. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει βέβαια το άρθρο 43 του Συντάγματος του 44 με το οποίο ρυθμίζεται τα θέμα της Αντιβασιλείας σε περίπτωση θανάτου του Βασιλιά. Το άρθρο αυτό παρουσιάζει ομοιότητες με το άρθρο 34 Σ του ισχύοντος Συντάγματος, που ρυθμίζει την ανάλογη περίπτωση απώλειας του Προέδρου της Δημοκρατίας, όπου ο τελευταίος αναπληρώνεται προσωρινά από τον Πρόεδρο της Βουλής. Στ, Διπλό σύστημα Βουλής-Γερουσίας Το διπλό αυτό σύστημα Βουλής-Γερουσίας είναι αποτέλεσμα της επιρροής του γαλλικού Συντάγματος στη διαδικασία συντάξεως του Συντάγματος του 44. Με το θεσμό αυτό το Σύνταγμα εισαγάγει τον θεσμό ενός δεύτερου και μάλιστα μη αιρετού νομοθετικού σώματος. Με αυτό τον τρόπο ορθώνεται απέναντι στην λαϊκή αντιπροσωπεία, τη Βουλή, μία πανίσχυρη εκτελεστική εξουσία, αλλά και ένας πρόσθετος ανασχετικός παράγοντας, ο θεσμός της Γερουσίας. Το Σύνταγμα του 44 έχει τρία τμήματα για τη ρύθμιση των δύο θεσμών: ένα γενικό, που αφορά και Βουλή και Γερουσία, και από ένα ειδικό για κάθε σώμα ξεχωριστά. α, «Περί της Βουλής και της Γερουσίας» Καταρχήν ορίζεται το ασυμβίβαστο της ιδιότητας του Βουλευτή και του Γερουσιαστή (άρθρο 46 Σ 44). Και τα δύο σώματα της Βουλής και της Γερουσίας, συνέρχονται αυτοδικαίως κάθε χρόνο την