ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ"

Transcript

1 ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

2 Εισαγωγικά στοιχεία Το Κέντρο Δια Βίου Μάθησης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων σας καλωσορίζει στο εξ αποστάσεως επιμορφωτικό πρόγραμμα Ιατρική Γενετική. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα επιμόρφωσης το οποίο θα διευρύνει τις γνώσεις σας αναφορικά με τις σύγχρονες εξελίξεις στην έρευνα και την κλινική πρακτική, ενώ παράλληλα θα σας προσφέρει εξειδικευμένες πρακτικές δεξιότητες που συνδέονται με την εφαρμοσμένη ιατρική πράξη και με τις ηθικές και κοινωνικές προεκτάσεις της Ιατρικής Γενετικής. Στη διάρκεια της εκπαίδευσής σας θα έχετε τη δυνατότητα της σύνδεσης της θεωρητικής γνώσης με την πρακτική εφαρμογή, κάτι που θα αποτελέσει ένα πρόσθετο εφόδιο τόσο στην ατομική σας κατάρτιση όσο και στην τρέχουσα ή μελλοντική επαγγελματική σας δραστηριότητα. Στον ανά χείρας οδηγό σπουδών θα βρείτε αναλυτικές πληροφορίες για το πρόγραμμα σπουδών, τις προϋποθέσεις συμμετοχής και την εκπαιδευτική μεθοδολογία, ούτως ώστε να σχηματίσετε μια ολοκληρωμένη εικόνα του εκπαιδευτικού αντικειμένου. Για κάθε επιπρόσθετη πληροφορία, παρακαλούμε επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του προγράμματος ( ή επικοινωνήστε με τη Γραμματεία στα τηλέφωνα , ή στην ηλεκτρονική διεύθυνση

3 Στόχοι του προγράμματος Το Πρόγραμμα προσεγγίζει με σφαιρικό τρόπο την Ιατρική Γενετική, ένα γνωστικό αντικείμενο με εξαιρετικό θεωρητικό ενδιαφέρον και πολυάριθμες θεωρητικές, ερευνητικές και πρακτικές εφαρμογές. Κατά τη διάρκεια της θεωρητικής και πρακτικής εκπαίδευσης, οι συμμετέχοντες θα έχουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν επαγγελματικές δεξιότητες επιμορφωτικού περιεχομένου που αφορούν στην κατανόηση, εξειδίκευση, παραπομπή και πραγματοποίηση εξετάσεων ιατρικής γενετικής και στην εκπαίδευση σε νέες τεχνικές για τη μοριακή διάγνωση των γενετικών ασθενειών. Με το συνδυασμό θεωρητικής μελέτης και εργαστηριακής άσκησης, οι εκπαιδευόμενοι θα έχουν την ευκαιρία να αποκτήσουν μια ολοκληρωμένη εμπειρία επιμόρφωσης σε ένα αντικείμενο αιχμής. Σε ποιους απευθύνεται Το επιμορφωτικό πρόγραμμα απευθύνεται : σε επαγγελματίες υγείας, απόφοιτους ΑΕΙ και ΑΤΕΙ της ημεδαπής και της αλλοδαπής (πτυχιούχους AEI Ιατρικής, Βιολογίας, Φαρμακευτικής, Οδοντιατρικής, Ανωτάτης Νοσηλευτικής και ΤΕΙ Νοσηλευτικής, Μαιευτικής και Τεχνολόγων Ιατρικών Εργαστηρίων) σε μεταπτυχιακούς φοιτητές/φοιτήτριες των παραπάνω σχολών με ειδικό ενδιαφέρον προς το συγκεκριμένο αντικείμενο σε απόφοιτους σχολών Χημείας και Φυσικής με μεταπτυχιακό τίτλο σε βιοϊατρικά αντικείμενα Λόγω του περιορισμένου αριθμού των θέσεων συμμετοχής, θα τηρηθεί αυστηρή σειρά προτεραιότητας και θα ληφθεί υπόψη ο βαθμός πτυχίου ανάμεσα σε υποψηφίους που πληρούν τα κριτήρια παρακολούθησης. Η αίτηση συμμετοχής υποβάλλεται ηλεκτρονικά, μέσω της ιστοσελίδας Η αποδοχή της αίτησης συμμετοχής από την Επιστημονική Επιτροπή του προγράμματος ανακοινώνεται στον/στην υποψήφιο/α εκπαιδευόμενο/η ατομικά, μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, εντός τριών (3) εργάσιμων ημερών.

4 Προαπαιτούμενα Παρακολούθησης Τα τεχνικά προαπαιτούμενα για την παρακολούθηση του Προγράμματος είναι: Καλή γνώση αγγλικής γλώσσας Πρόσβαση στο διαδίκτυο Κατοχή προσωπικού Βασικές γνώσεις χειρισμού ηλεκτρονικών υπολογιστών (λεπτομερής καθοδήγηση και διαρκείς υπηρεσίες υποστήριξης παρέχονται σε λιγότερο εξοικειωμένους χρήστες) Πιστοποιητικό Επιμόρφωσης Η επιτυχής ολοκλήρωση των δεκαπέντε Διδακτικών Ενοτήτων και της πρακτικής άσκησης που περιλαμβάνει το συγκεκριμένο πρόγραμμα οδηγεί στη χορήγηση Πιστοποιητικού Εξειδικευμένης Επιμόρφωσης στο γνωστικό αντικείμενο «Ιατρική Γενετική». Η συνολική διάρκεια του προγράμματος είναι 32 διδακτικές εβδομάδες εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και δύο εβδομάδες πρακτικής εργαστηριακής άσκησης, με εκτιμώμενο συνολικό χρόνο μελέτης τις 280 ώρες. Το Πιστοποιητικό και η αναλυτική βαθμολογία που το συνοδεύουν εκδίδεται στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα. Παρακάτω παρουσιάζεται αναλυτικά ο τρόπος αξιολόγησης των εκπαιδευομένων. Πιστοποίηση Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π. Το Πιστοποιητικό Εξειδικευμένης Επιμόρφωσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την πιστοποίηση της συμμετοχής σας στο πρόγραμμα, τόσο στην ανεύρεση εργασίας όσο και στην επιδίωξη περαιτέρω σπουδών. Το Κέντρο Δια Βίου Μάθησης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων διαθέτει πιστοποίηση δομών & υπηρεσιών από τον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.) και τα μέλη της επιστημονικής/συγγραφικής ομάδας έχουν αναγνωρισμένη εμπειρία στο αντικείμενο του προγράμματος καθώς και στον σχεδιασμό και την υλοποίηση προγραμμάτων εξ αποστάσεως μάθησης.

5 Τρόπος Διεξαγωγής του Προγράμματος Η διδασκαλία του θεωρητικού σκέλους του προγράμματος γίνεται αποκλειστικά με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης με τη χρήση του διαδικτύου (e-learning), χωρίς να απαιτείται η φυσική παρουσία του εκπαιδευόμενου σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο. Το εκπαιδευτικό υλικό του προγράμματος διατίθεται σταδιακά, ανά διδακτική ενότητα, μέσω της ειδικά σχεδιασμένης εκπαιδευτικής πλατφόρμας, η οποία δεν απαιτεί πρότερη εξοικείωση με τις διαδικασίες της ηλεκτρονικής/εξ αποστάσεως μάθησης. Εκτός από τη διάθεση του εκπαιδευτικού υλικού, στην πλατφόρμα αναρτώνται ανακοινώσεις, χρονοδιαγράμματα και οδηγοί μελέτης, ενημερωτικά σημειώματα καθώς και λεπτομερείς οδηγίες για τη χρήση της πλατφόρμας και τη συμμετοχή στα τεστ αξιολόγησης. Επίσης, η πλατφόρμα του προγράμματος περιλαμβάνει εσωτερικό ηλεκτρονικό ταχυδρομείο για την άμεση επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευόμενων και εκπαιδευτών ή υποστηρικτικών υπηρεσιών. Πρακτική εργαστηριακή εκπαίδευση Μετά το πέρας των πρώτων 17 εβδομάδων του προγράμματος θα ξεκινήσει η πρακτική εργαστηριακή άσκηση, η οποία θα πραγματοποιηθεί σε άρτια εξοπλισμένα εργαστήρια γενετικής υπό την επίβλεψη εξειδικευμένου προσωπικού. Η πρακτική έχει διάρκεια δύο (2) εβδομάδων και έχετε τη δυνατότητα να επιλέξετε την πόλη πραγματοποίησής της. Αθήνα: Genesis-Genoma Lab Κέντρο Γενετικής Διάγνωσης Ιωάννινα: Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής και Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

6 ΧΩΡΟΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ GENESIS-GENOMA LAB Το εργαστήριο Genesis Genoma Lab στεγάζεται σε έναν υπερσύγχρονο χώρο και φιλοξενεί όργανα τελευταίας τεχνολογίας για κάθε τύπου γενετική ανάλυση. Το εργαστήριο είναι πλήρως εξοπλισμένο για όλες τις γενετικές αναλύσεις, τόσο μοριακής γενετικής όσο και κυτταρογενετικής, με σύγχρονα όργανα των μεγαλύτερων οίκων του εξωτερικού. Το ολοκληρωμένο σύστημα μικροσυστοιχιών DNA της εταιρίας Agilent Technologies, με τον τελευταίας γενιάς σαρωτή SureScan Dx, δίνει τη δυνατότητα μοριακού καρυοτύπου για τη μελέτη όλων των χρωμοσωμάτων με υψηλή ευκρίνεια, με σκοπό την ανίχνευση ανευπλοϊδειών, μικροελλειμμάτων και μικροδιπλασιασμών. Το σύστημα αλληλούχισης DNA επόμενης γενιάς (Next-Generation Sequencing) της εταιρίας Thermo Fisher Scientific, επιτρέπει την αλληλούχιση μεγάλων περιοχών του ανθρώπινου γονιδιώματος σε σύντομο χρόνο και με μεγάλη ακρίβεια. Η πρακτική άσκηση στο εργαστήριο έχει σχεδιαστεί με τρόπο ώστε οι συμμετέχοντες να έχουν τη δυνατότητα να εκπαιδευτούν σε όλες τις τεχνικές και τεχνολογίες που διαθέτει για τον προγεννητικό έλεγχο, τη μοριακή διαγνωστική αλλά και τη μελέτη γενετικών νοσημάτων και τη γενετική συμβουλευτική. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ Στη Μονάδα Γενετικής Ανάλυσης πραγµατοποιείται ανάλυση και µελέτη σειρών γονιδιακών πολυµορφισµών και µεταλλάξεων που έχουν σχέση µε την κλινική γενετική µελέτη µονογονιδιακών και πολυπαραγοντικών νοσηµάτων και µε την Γενετική της Ανθρώπινης Αναπαραγωγής σε ένα περιβάλλον με τεχνολογικά προηγµένη υποδοµή. Στη μονάδα έχουν αναπτυχθεί αξιόλογες διαγνωστικές και ερευνητικές δραστηριότητες που καλύπτουν ποικίλα θέµατα και κατηγοριοποιούνται στους εξής τοµείς: Μοριακός Έλεγχος Γενετικών Νοσηµάτων Έλεγχος χρωμοσωμικών ανωμαλιών ιερεύνηση Γενετικών νοσηµάτων Γενετική Συµβουλευτική στην Ανθρώπινη Αναπαραγωγή Οι εκπαιδευόμενοι θα έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν την πρακτική τους άσκηση συμμετέχοντας σε όλους τους επιμέρους τομείς που καλύπτει το ερευνητικό και διαγνωστικό φάσμα του εργαστηρίου και να έρθουν σε επαφή με σύγχρονες τεχνολογικές και κλινικές προσεγγίσεις.

7 Μέθοδος και Περιεχόμενο Επιμόρφωσης Το περιεχόμενο της κάθε ενότητας είναι ειδικά σχεδιασμένο για περιβάλλοντα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και απευθύνεται σε ενήλικες εκπαιδευόμενους, οι οποίοι μπορούν να προσαρμόσουν τη μελέτη τους στον ατομικό τους χώρο, χρόνο και ρυθμό. Το εκπαιδευτικό υλικό που βρίσκεται αναρτημένο στην εκπαιδευτική πλατφόρμα περιλαμβάνει: o o o o o o o Διδακτικό υλικό με τη μορφή κειμένου Οπτικοακουστικό διδακτικό υλικό (βίντεο και ήχος) Ποικίλα παραδείγματα και μελέτες περίπτωσης Ασκήσεις αυτοαξιολόγησης Βασική και πρόσθετη βιβλιογραφία Καταλόγους πρόσθετων ψηφιακών πηγών/παραπομπών Πρόσθετα αρχεία παρουσιάσεων επιμέρους θεμάτων (powerpoint, pdf κ.ά.) Παράλληλα, το πρόγραμμα είναι σχεδιασμένο ούτως ώστε ο/η κάθε εκπαιδευόμενος/η: o o o o Να έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει τις ατομικές του δεξιότητες και ενδιαφέροντα Να μπορεί να αυτοαξιολογείται και να λαμβάνει ανατροφοδότηση από τους διδάσκοντες Να μη χρειάζεται καθοδήγηση, πέραν των συμβουλών και των χρονοδιαγραμμάτων που του παρέχονται Να συμμετέχει σε τεστ αξιολόγησης, τα οποία διατίθενται μετά την ολοκλήρωση κάθε διδακτικής υποενότητας/κεφαλαίου μελέτης Η επιτυχής αξιολόγηση του εκπαιδευόμενου κατοχυρώνεται με βαθμολόγηση ίση ή μεγαλύτερη του 50% επί του συνόλου των ασκήσεων που περιλαμβάνονται σε κάθε τεστ αξιολόγησης. Τα τεστ περιλαμβάνουν ερωτήσεις κατανόησης και ασκήσεις εφαρμογής του εκπαιδευτικού υλικού (αντιστοίχισης, ορθών απαντήσεων, πολλαπλής επιλογής, ελεύθερης ανάπτυξης κ.ά.). Κάθε εκπαιδευόμενος/η έχει τη δυνατότητα αποτυχίας ή μη συμμετοχής σε ένα από τα δεκαπέντε τεστ που απαρτίζουν την εξέταση της επιμόρφωσης, χωρίς αυτό να επηρεάζει την απόκτηση του Πιστοποιητικού. Η συμμετοχή σε όλες τις εκπαιδευτικές διαδικασίες της πρακτικής άσκησης αποτελεί επίσης απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή ολοκλήρωση της επιμόρφωσης.

8 Υπηρεσίες Υποστήριξης Μέσω του ενσωματωμένου στην εκπαιδευτική πλατφόρμα συστήματος επικοινωνίας, ο εκπαιδευόμενος έχει ανά πάσα στιγμή τη δυνατότητα να απευθυνθεί στη Διοικητική ή Τεχνική Υποστήριξη του προγράμματος, ανάλογα με τη φύση του ζητήματος που τον απασχολεί, ενώ για θέματα που αφορούν στην εκπαιδευτική διαδικασία, ο σπουδαστής βρίσκεται σε διαρκή επικοινωνία με τους συμβούλους επιμόρφωσης. Το προσωπικό της Γραμματείας του Κέντρου Δια Βίου Μάθησης βρίσκεται επίσης στη διάθεση των εκπαιδευομένων καθ όλη τη διάρκεια του προγράμματος. Χορήγηση Πιστοποιητικού Η χορήγηση του Πιστοποιητικού Επιμόρφωσης πραγματοποιείται, όταν ο εκπαιδευόμενος κατοχυρώσει βαθμολόγηση ίση ή μεγαλύτερη του 50% επί του συνόλου των ασκήσεων σε κάθε ένα από τα τεστ αξιολόγησης που διατίθενται μετά την ολοκλήρωση κάθε διδακτικής υποενότητας/ κεφαλαίου. Η συμμετοχή σε όλες τις εκπαιδευτικές διαδικασίες της πρακτικής άσκησης αποτελεί επίσης απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή ολοκλήρωση της επιμόρφωσης. Επιπλέον, για τη χορήγηση του πιστοποιητικού ο εκπαιδευόμενος θα πρέπει να μην έχει οικονομικές εκκρεμότητες. Σε περίπτωση που υπάρχουν τέτοιες, το πιστοποιητικό σπουδών διατηρείται στο αρχείο της Γραμματείας, για εύλογο χρονικό διάστημα και μέχρι την κάλυψη της οικονομικής εκκρεμότητας.

9 Επιστημονικά υπεύθυνοι Επιστημονικά Υπεύθυνοι του επιμορφωτικού προγράμματος είναι ο κ. Ιωάννης Γεωργίου, Καθηγητής Ιατρικής Γενετικής και Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, και ο κ. Εμμανουήλ Καναβάκης, Ομότιμος Καθηγητής Ιατρικής Γενετικής ΕΚΠΑ, οι οποίοι φέρουν την ευθύνη για τον σχεδιασμό, την υλοποίηση και την παρακολούθηση της ακαδημαϊκής λειτουργίας του προγράμματος. Συγγραφείς του εκπαιδευτικού υλικού Οι συγγραφείς του εκπαιδευτικού υλικού είναι μέλη ΔΕΠ Ελληνικών Πανεπιστημίων και ειδικοί επιστήμονες με μεγάλη εμπειρία στο γνωστικό αντικείμενο, οι οποίοι κατέχουν βασικό ρόλο στην υλοποίηση του προγράμματος. Καθορίζουν τα περιεχόμενα των διδακτικών ενοτήτων, συγγράφουν το υλικό που μελετούν οι εκπαιδευόμενοι και αναλαμβάνουν την επιστημονική ευθύνη για τη μετατροπή του εκπαιδευτικού υλικού σε μορφή e-learning. Σχεδιασμός εξ αποστάσεως εκπαίδευσης Την ευθύνη για τον μεθοδολογικό σχεδιασμό του προγράμματος, τη διαμόρφωση του εικονικού περιβάλλοντος μάθησης και της μετατροπής του συμβατικού εκπαιδευτικού υλικού σε πολυμορφικό υλικό, κατάλληλο για εξ αποστάσεως εκπαίδευση ενηλίκων, φέρει η εξειδικευμένη συνεργάτιδα του Κέντρου Δια Βίου Μάθησης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Δρ. Άννα Αποστολίδου. Σύμβουλοι επιμόρφωσης Η εκπαίδευση διεξάγεται σε ολιγομελή τμήματα εκπαιδευομένων και οι σύμβουλοι επιμόρφωσης αναλαμβάνουν τη συμβουλευτική καθοδήγηση, την αξιολόγηση και ανατροφοδότηση της προόδου των εκπαιδευόμενων, καθώς και την επίλυση τυχόν ζητημάτων που προκύπτουν στο πλαίσιο της μελέτης τους.

10 Συγγραφείς του εκπαιδευτικού υλικού Διδακτική Ενότητα 1. Εισαγωγή στη Κυτταρογενετική Αριάδνη Καλπίνη-Μαύρου Ομότιμη Καθηγήτρια Ιατρικής Γενετικής Πανεπιστημίου Αθηνών Συνεργάτης: Σοφία Ζαχάκη, Βιολόγος, MSc, PhD Διδακτική Ενότητα 2. Χρωμοσωμικές ανωμαλίες Αριάδνη Καλπίνη-Μαύρου Ομότιμη Καθηγήτρια Ιατρικής Γενετικής Πανεπιστημίου Αθηνών Συνεργάτες: Σοφία Ζαχάκη, Βιολόγος, MSc, PhD Χαρούλα Τσαρουχά, Βιολόγος, Κυτταρογενετίστρια, PhD Αγγελική Κολιαλέξη, Βιοπαθολόγος, ΜD, PhD Διδακτική Ενότητα 3. Μενδελιανή Ιατρική Γενετική Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Χωρέμειο Ερευνητικό Εργαστήριο του Νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία» Τσούτσου Ειρήνη, MD, MSc, PhD Παιδίατρος-Πανεπιστημιακή υπότροφος Παιδιατρικής-Κλινικής Γενετικής Mπενή Μαρία Ειδικευόμενη Παιδιατρικής- Μεταπτυχιακή φοιτήτρια του προγράμματος «Κλινική Παιδιατρική και Νοσηλευτική-Έρευνα» ΕΚΠΑ Διδακτική Ενότητα 4. Μη-Μενδελιανή Ιατρική Γενετική Ασπασία Τσέζου Καθηγήτρια Ιατρικής Γενετικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Βαρβάρα Τραχανά Επίκουρος Καθηγήτρια Κυτταρικής Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Διδακτική Ενότητα 5. Μοριακή Διάγνωση Μαρία Τζέτη Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιατρικής Γενετικής, Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής, Ιατρική Σχολή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Συνεργάτες (μέλη του εργαστηρίου Ιατρικής Γενετικής): Κυριακή Κέκου, Χρισταλένα Σοφοκλέους, Μυρτώ Πούλου, Ειρήνη Φυλακτού, Μαρία Μπραουδάκη, Μαρία Τσίπη, Αναστάσης Μητράκος Διδακτική Ενότητα 6. Γενετική Συμβουλευτική Σοφία Κίτσιου-Τζέλη Καθηγήτρια Ιατρικής Γενετικής, Διευθύντρια Εργαστηρίου Ιατρικής Γενετικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Χωρέμειο Ερευνητικό Εργαστήριο του Νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία» Συνεργάτες: Κοσμά Κωνσταντίνα, Παιδίατρος, Πανεπιστημιακή Υπότροφος Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Τσαρουχά Χαρούλα, Βιολόγος, Πανεπιστημιακή Υπότροφος Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Διδακτική Ενότητα 7. Γονιδιωματική Ιατρική Περικλής Μακρυθανάσης, MD, PhD Κλινικός Γενετιστής Επιμελητής, Γενετική Υπηρεσία Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία Γενεύης, Ελβετία

11 Διδακτική Ενότητα 8. Προγεννητική Διάγνωση Μονογονιδιακών Νοσημάτων (Επεμβατική & Μη-Επεμβατική): Προεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση και Έλεγχος (PGD, PGS). Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Χωρέμειο Ερευνητικό Εργαστήριο του Νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία» Χριστίνα Βρεττού, PhD Ε.ΔΙ.Π. Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Γεωργία Κάκουρου, MSc, PhD Πανεπιστημιακή Υπότροφος Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Ιωάννα Traeger-Συνοδινού Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κλινικής Γενετικής Πανεπιστημίου Aθηνών Διδακτική Ενότητα 9. Προγεννητική Διάγνωση και Θεραπεία Γεώργιος Μακρυδήμας Καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Διδακτική Ενότητα 10. Συγγενείς Ανωμαλίες Σοφία Ντούζγου, MD, MSc, PhD Γιατρός, Κλινική Γενετίστρια Consultant στο Κέντρο Γενωμικής Ιατρικής του Νοσοκομείου Central Manchester NHS Foundation Trust Επίτιμη αναπληρώτρια καθηγήτρια, Ινστιτούτο Ανθρώπινης Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο του Manchester Διδακτική Ενότητα 11. Σύνδρομα Σοφία Ντούζγου, MD, MSc, PhD Γιατρός, Κλινική Γενετίστρια Consultant στο Κέντρο Γενωμικής Ιατρικής του Νοσοκομείου Central Manchester NHS Foundation Trust Επίτιμη αναπληρώτρια καθηγήτρια, Ινστιτούτο Ανθρώπινης Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο του Manchester Συνεργάτης: Δρ Σοφία Μαρκούλα, Επιμελήτρια Α ΠΝ Ιωαννίνων, Υπεύθυνη Ιατρείου Επιληψίας (συνεργάστηκε για την περιγραφή των νευρολογικών εκδηλώσεων σε ορισμένα σύνδρομα) Διδακτική Ενότητα 12. Γενετική του Καρκίνου Νικόλαος Πανδής Αναπληρωτής Καθηγητής Κλινικής Γενετικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Lund, Σουηδία Συνεργάτης: Ευθύμιος Δημητριάδης, ΜSc (Medical School, NewCasle, UK), PhD (Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων) Διδακτική Ενότητα 13. Φαρμακογονιδιωματική Ιωάννης Σ. Βιζιριανάκης Αναπληρωτής καθηγητής Μοριακής Φαρμακολογίας & Φαρμακογονιδιωματικής Εργαστήριο Φαρμακολογίας, Τμήμα Φαρμακευτικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Διδακτική Ενότητα 14. Γονιδιακή Θεραπεία Αγλαΐα Αθανασιάδου Ομότιμη Καθηγήτρια Βιολογίας - Μοριακής Γενετικής Πανεπιστημίου Πατρών Διδακτική Ενότητα 15. Βιοηθική και Κοινωνικές Διαστάσεις της Γενετικής Βασιλική Μολλάκη, PhD, MSc Μοριακή Γενετίστρια Επιστημονική Συνεργάτις, Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής Μεταδιδακτορική ερευνήτρια, ΕΚΕΦΕ Δημόκτριτος

12 ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ (Δεν απαραίτητη η φυσική σας παρουσία) Όπως προαναφέρθηκε, η θεωρητική επιμόρφωση θα πραγματοποιηθεί μέσω ειδικά σχεδιασμένης πλατφόρμας τηλεκπαίδευσης και θα περιλαμβάνει τη μελέτη κειμένων και πολυμορφικού εκπαιδευτικού υλικού, την επίλυση ασκήσεων και δραστηριοτήτων και τη συμμετοχή σε σύντομες εξετάσεις (tests) που θα ελέγχουν την κατανόηση της ύλης από τους εκπαιδευόμενους. Το υλικό θα διατίθεται σταδιακά (κατά την ημερομηνία διάθεσης της κάθε διδακτικής ενότητας) και η εξέταση θα γίνεται κατά την ολοκλήρωση της ενότητας (ημερομηνία εξέτασης) σύμφωνα με το ακόλουθο χρονοδιάγραμμα ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Ημερομηνία Διάθεσης Διδακτικής Ενότητας Ημερομηνία Εξέτασης Διδακτικής Ενότητας (test) 1-2 Εισαγωγή στη Κυτταρογενετική 3/10/ /10/ Χρωμοσωμικές ανωμαλίες 17/10/ /10/ Μενδελιανή Ιατρική Γενετική 31/10/ /11/ Μη-Μενδελιανή Ιατρική Γενετική 14/11/ /11/ Μοριακή Διάγνωση 28/11/ /12/ Γενετική Συμβουλευτική 12/12/ /12/2016 ΔΙΑΚΟΠΕΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ: 19/12/2016 9/1/ Γονιδιωματική Ιατρική 9/1/ /1/ Προγεννητική Διάγνωση Μονογονιδιακών 23/1/2017 6/2/2017 Νοσημάτων (Επεμβατική & Μη-Επεμβατική): Προεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση και Έλεγχος (PGD, PGS) Προγεννητική Διάγνωση και Θεραπεία 6/2/ /2/ Συγγενείς Ανωμαλίες 20/2/ /3/ Σύνδρομα 20/3/2017 2/5/2017 ΔΙΑΚΟΠΕΣ ΠΑΣΧΑ: 10/4/ /4/ Γενετική του Καρκίνου 2/5/ /5/ Φαρμακογονιδιωματική 15/5/ /5/ Γονιδιακή Θεραπεία 29/5/ /6/ Βιοηθική και Κοινωνικές Διαστάσεις της Γενετικής 12/6/ /6/2017

13 WEEK ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ (Απαραίτητη η φυσική σας παρουσία) Η πρακτική άσκηση για κάθε εκπαιδευόμενο/η μπορεί να ξεκινήσει μετά το πέρας των πρώτων 17 εβδομάδων του προγράμματος και θα πραγματοποιηθεί σε άρτια εξοπλισμένα εργαστήρια γενετικής υπό την επίβλεψη εξειδικευμένου προσωπικού. Η πρακτική εκπαίδευση για κάθε επιμορφούμενο/η θα έχει διάρκεια δύο (2) εβδομάδων και δίνεται η δυνατότητα επιλογής της πόλης πραγματοποίησής της (Ιωάννινα ή Αθήνα). Κατά την εγγραφή σας στο επιμορφωτικό πρόγραμμα θα κληθείτε να επιλέξετε 1 ή 2 εναλλακτικές περιόδους παρακολούθησης. Οι διαθέσιμες περίοδοι είναι οι ακόλουθες: ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ (Ιωάννινα ή Αθήνα) Έναρξη Παρακολούθησης Ολοκλήρωση Παρακολούθησης ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Ημερομηνία Διάθεσης Ημερομηνία Εξέτασης Α Εργαστηριακή Πρακτική Άσκηση Περίοδος Α Διδακτικής Διδακτικής 20 Φεβρουαρίου Μαρτίου 2017 Ενότητας Ενότητας (test) 1-2 Εισαγωγή στη Κυτταρογενετική 3/10/ /10/ Χρωμοσωματικές ανωμαλίες 17/10/ /10/ Μενδελιανή Ιατρική Γενετική 31/10/ /11/2016 Β6-8 Εργαστηριακή Μη-Μενδελιανή Πρακτική Ιατρική Άσκηση Γενετική Περίοδος Β 6 Μαρτίου 14/11/ /11/2016 Μαρτίου 9-10 Μοριακή Διάγνωση 28/11/ /12/ Γενετική Συμβουλευτική 12/12/ /12/2016 ΔΙΑΚΟΠΕΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ: 19/12/2016 9/1/2017 Γ12-13 Εργαστηριακή Γονιδιωματική Πρακτική Ιατρική Άσκηση Περίοδος Γ 20 Μαρτίου 9/1/ Μαρτίου 23/1/ Προγεννητική Διάγνωση Μονογονιδιακών 23/1/2017 6/2/2017 Νοσημάτων (Επεμβατική & Μη-Επεμβατική) τίτλος? 6/2/ /2/ Συγγενείς Ανωμαλίες 20/2/ /3/2017 Δ Εργαστηριακή Πρακτική Άσκηση Περίοδος Δ 24 Απριλίου Μαΐου Σύνδρομα 20/3/2017 2/5/2017 ΔΙΑΚΟΠΕΣ ΠΑΣΧΑ: 10/4/ /4/2017 Ε26-27 Εργαστηριακή Γενετική του Πρακτική Καρκίνου Άσκηση Περίοδος Ε 8 Μαΐου 2/5/ Μαΐου 15/5/ Φαρμακογονιδιωματική 15/5/ /5/ Γονιδιακή Θεραπεία 29/5/ /6/ Βιοηθική και Κοινωνικές Διαστάσεις της 12/6/ /6/2017 ΣΤ Εργαστηριακή Γενετικής Πρακτική Άσκηση Περίοδος ΣΤ 22 Μαΐου Ιουνίου 2017 ΛΗΞΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΑΠΟΝΟΜΗ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ Ζ Εργαστηριακή Πρακτική Άσκηση Περίοδος Ζ 6 Ιουνίου Ιουνίου 2017 Η Εργαστηριακή Πρακτική Άσκηση Περίοδος Η 19 Ιουνίου Ιουνίου 2017

14 Χρονική Διάρκεια και Κόστος Φοίτησης Η χρονική διάρκεια του Προγράμματος είναι εννέα (9) μήνες, ενώ ο απαιτούμενος χρόνος μελέτης εκτιμάται στις 280 ώρες, ανάλογα πάντα με τα προσωπικά χαρακτηριστικά και το εκπαιδευτικό υπόβαθρο του κάθε εκπαιδευόμενου. Για το ακαδημαϊκό έτος οι ημερομηνίες διεξαγωγής έχουν ως εξής: Έναρξη επιμόρφωσης: 3 Οκτωβρίου 2016 Λήξη επιμόρφωσης: 30 Ιουνίου 2016 Το συνολικό κόστος φοίτησης είναι ευρώ. Τα δίδακτρα καταβάλλονται σε τραπεζικό λογαριασμό σε δύο ισόποσες δόσεις και εκδίδεται απόδειξη είσπραξης ή τιμολόγιο. Ωστόσο, σημαντική μείωση του κόστους προσφέρεται σε πολλές κατηγορίες εκπαιδευομένων (ανέργους, φοιτητές, κατόχους κάρτας νέων, ΑμεΑ, πολύτεκνους, οικονομικά ασθενείς κ.α.). Οι εκπτωτικές κατηγορίες που ακολουθούν εξασφαλίζουν, με την επίδειξη του αντίστοιχου δικαιολογητικού, μείωση του κόστους κατά 10% (συνολικό τελικό κόστος 900 ευρώ, καταβλητέο σε δύο δόσεις).

15 ΕΚΠΤΩΤΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ & ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ Άτομα με αναπηρία (ΑμεΑ) ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΟ: Βεβαίωση αρμόδιας υγειονομικής επιτροπής ή ταυτότητα αναπηρίας Άνεργοι ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΟ: Κάρτα ανεργίας Πολύτεκνοι ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΟ: Κάρτα πολυτέκνων Οικονομικά ασθενείς ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΟ: Εκκαθαριστικό σημείωμα (ατομικό ή οικογενειακό) προηγούμενου οικονομικού έτους με ετήσιο εισόδημα κάτω από ευρώ Μεταπτυχιακοί φοιτητές ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΟ: Ακαδημαϊκή Ταυτότητα Φοιτητή ή Πρόσφατη Βεβαίωση Γραμματείας Τμήματος Φοίτησης Εφάπαξ καταβολή διδάκτρων Έκπτωση των διδάκτρων δικαιούνται και όσοι κάνουν χρήση της δυνατότητας εφάπαξ καταβολής των διδάκτρων. ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΟ: Δεν απαιτείται επιπλέον δικαιολογητικό, αρκεί να προσκομίσετε την απόδειξη κατάθεσης της εφάπαξ καταβολής των διδάκτρων (900 ) μέχρι τις 30/9/2016.

16 ΟΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ Διδακτική Ενότητα 1. Εισαγωγή στην Κυτταρογενετική Σκοπός της πρώτης ενότητας είναι η εξοικείωση με τις έννοιες μίτωση, μείωση και ανασυνδυασμός στο πλαίσιο της ιατρικής γενετικής. Μίτωση ονομάζεται ο τύπος της κυτταρικής διαίρεσης των σωματικών κυττάρων, με τον οποίο ένα κύτταρο παράγει δύο θυγατρικά κύτταρα με όμοια γενετική σύσταση. Κάθε θυγατρικό κύτταρο περιέχει τον ίδιο αριθμό χρωμοσωμάτων με το γονικό κύτταρο. Η μίτωση γίνεται σε όλους τους εμβρυικούς ιστούς και συνεχίζεται σε χαμηλότερο ρυθμό στους περισσότερους ιστούς του ενηλίκου ατόμου εκτός των πλήρως διαφοροποιημένων, όπως είναι για παράδειγμα οι νευρώνες. Αποτελεί επομένως μία διαδικασία μέσω της οποίας το σώμα αυξάνεται και τα νεκρά σωματικά κύτταρα αντικαθίστανται. Κατά τη διάρκεια του κυτταρικού κύκλου, η μίτωση λαμβάνει χώρα μετά τη μεσόφαση και διαιρείται περαιτέρω σε τέσσερις φάσεις: πρόφαση, μετάφαση, ανάφαση και τελόφαση. Σπανίως μπορεί να συμβεί σωματικός ανασυνδυασμός κατά τη διάρκεια της μίτωσης με μεταφορά τμημάτων μεταξύ ομόλογων χρωμοσωμάτων, οπότε δημιουργείται ομοζυγωτία σε γενετικές θέσεις για τις οποίες το υπόλοιπο των σωματικών κυττάρων είναι ετερόζυγο. Μείωση είναι ένας τύπος κυτταρικής διαίρεσης με την οποία παράγονται οι γαμέτες, δηλαδή τα εξειδικευμένα αναπαραγωγικά κύτταρα, τα οποία φέρουν το μισό αριθμό χρωμοσωμάτων από τα υπόλοιπα σωματικά κύτταρα του οργανισμού, είναι δηλαδή απλοειδή. Η μείωση γίνεται σε έναν εξειδικευμένο τύπο σωματικών κυττάρων, τα οποία ονομάζονται άωρα γεννητικά κύτταρα. Με τη γονιμοποίηση, ο αρσενικός και ο θηλυκός γαμέτης συνενώνονται, σχηματίζοντας ένα νέο κύτταρο, το οποίο ονομάζεται ζυγωτό, το οποίο είναι διπλοειδές εφόσον περιέχει τα χρωματοσώματα των δύο γαμετών σε ζεύγη. Το ζυγωτό, στη συνέχεια, υφίσταται συνεχείς μιτωτικές διαιρέσεις με αποτέλεσμα να παράγονται τα 2x10 12 σωματικά κύτταρα που εκτιμάται ότι έχει ένα νεογέννητο και μεταγενέστερα 5x10 12 κύτταρα που απαντώνται σε ενήλικο άτομο. Η μείωση περιλαμβάνει δύο διαδοχικές διαιρέσεις, την πρώτη και τη δεύτερη μειωτική διαίρεση, στις οποίες το DNA αναδιπλασιάζεται μία μόνο φορά πριν την πρώτη διαίρεση. Ανασυνδυασμός: Όταν τα ομόλογα χρωμοσώματα βρίσκονται στα πρώτα στάδια της μείωσης και σχηματίζουν ζεύγη, έχουν τη δυνατότητα να ανταλλάξουν τμήματα. Φυσιολογικά υπάρχει τουλάχιστον ένας ανασυνδυασμός σε κάθε άκρο κάθε ζεύγους χρωμοσωμάτων. Διδακτική Ενότητα 2. Χρωμοσωμικές Ανωμαλίες Σκοπός της ενότητας αυτής είναι η εξοικείωση με την έννοια των χρωμοσωμικών ανωμαλιών και τους μηχανισμούς με τους οποίους προκύπτουν, η ενημέρωσή για τις συνηθέστερες μεθοδολογίες μελέτης και ανάλυσης, καθώς η αξία εφαρμογής νέων τεχνολογιών για την αποκάλυψη χρωμοσωμικών ανακατατάξεων σε άτομα με συγγενείς ανωμαλίες ή κατά τον προγεννητικό έλεγχο του εμβρύου. Οι χρωμοσωμικές ανωμαλίες διακρίνονται σε αριθμητικές και δομικές. Οι πρώτες αφορούν αλλαγές στον αριθμό των χρωμοσωμάτων ενώ οι δομικές ανωμαλίες αναφέρονται στη δομή και τη μορφολογία τους. Οι κυριότερες αριθμητικές ανωμαλίες των αυτοσωματικών χρωμοσωμάτων είναι η τρισωμία 21 (σ.down), η τρισωμία 18 (σ. Edwards) και η τρισωμία 13 (σ. Patau). Οι συχνότερες αριθμητικές ανωμαλίες των φυλετικών χρωμοσωμάτων αφορούν τα σύνδρομα Turner και Klinefelter. Οι δομικές ανωμαλίες δημιουργούνται από ανακατατάξεις του γενετικού υλικού και μπορεί να είναι ισοζυγισμένες ή όχι. Πρόκειται για αμοιβαίες μεταθέσεις μεταξύ 2 ή περισσότερων χρωμοσωμάτων, μπορεί όμως να αφορούν ελλείμματα και διπλασιασμούς χρωμοσωμικών περιοχών καθώς και αναστροφές τμημάτων αυτών. Για την περιγραφή όλων των παραπάνω χρησιμοποιείται ένα διεθνές σύστημα ονοματολογίας (International System for Human Cytogenetic Nomenclature). Η μελέτη των χρωμοσωμάτων πραγματοποιείται συνήθως μετά από καλλιέργεια λεμφοκυττάρων περιφερικού αίματος, ινιβλαστών, αμνιακών κυττάρων ή χοριακών λαχνών. Οι κυριότερες μεθοδολογίες για την ανίχνευση χρωμοσωμικών ανωμαλιών είναι: Mελέτη των χρωμοσωμάτων με ταινίες G (συμβατικός καρυότυπος), φθορίζον in situ υβριδισμός (FISH), η ποσοτική φθορίζουσα αντίδραση της πολυμεράσης (QF-PCR) και o συγκριτικός γονιδιωματικός υβριδισμός με μικροσυστοιχίες (array-cgh). Κατά τον προγεννητικό έλεγχο, οι προαναφερθείσες τεχνικές εφαρμόζονται σε κύτταρα χοριακών λαχνών (πρώτο τρίμηνο κύησης), αμνιακού υγρού (δεύτερο τρίμηνο κύησης ) και εμβρυικού αίματος (τρίτο τρίμηνο κύησης). Ο μη επεμβατικός προγεννητικός έλεγχος αποτελεί μία πολύ πρόσφατη εξέλιξη στην προγεννητική διάγνωση των κυριότερων αριθμητικών χρωμοσωματικών ανωμαλιών (τρ. 21, 13, 18 και των φυλετικών χρωμοσωμάτων) και στηρίζεται στην απομόνωση και μελέτη του ελεύθερου εμβρυικού DNA από το αίμα της εγκύου.

17 Διδακτική Ενότητα 3. Μενδελιανή Ιατρική Γενετική Στον άνθρωπο οι χαρακτήρες που καθορίζονται από ένα και μόνο γονίδιο ακολουθούν Μενδελιανό τύπο κληρονομικότητας. Αυτοσωματικά ονομάζονται τα νοσήματα που οφείλονται σε μεταλλάξεις γονιδίων που βρίσκονται σε ένα από τα 22 ζεύγη αυτοσωματικών χρωμοσωμάτων, και φυλοσύνδετα αυτά που προκαλούνται από ένα μεταλλαγμένο γονίδιο στο Χ φυλετικό χρωμόσωμα. Επικρατείς ορίζονται οι καταστάσεις που εκφράζονται σε ετεροζυγώτες και υπολειπόμενες εκείνες που εμφανίζονται κλινικά μόνο σε άτομα ομόζυγα για το μεταλλαγμένο αλληλόμορφο. Το γενεαλογικό δένδρο είναι η σχηματική απεικόνιση των μελών μιας οικογένειας για πολλές γενεές, στην οποία αναπαρίσταται ο φαινότυπος των μελών σε σχέση με ένα συγκεκριμένο χαρακτήρα. Στα αυτοσωμικά επικρατή νοσήματα οι ετεροζυγώτες (φορείς) νοσούν και έχουν 50% πιθανότητα γέννησης πάσχοντος παιδιού. Ο τρόπος κληρονόμησης είναι κάθετος, δηλαδή η ασθένεια μεταφέρεται από τη μία γενιά στην άλλη με κατακόρυφο τρόπο. Πάσχουν με την ίδια συχνότητα και τα δύο φύλα. Σε αντίθεση με τα αυτοσωμικά επικρατή νοσήματα, τα αυτοσωμικά υπολειπόμενα εκδηλώνονται μόνο σε ομόζυγα άτομα τα οποία έχουν κληρονομήσει ένα παθολογικό αλληλόμορφο από κάθε γονέα. Οι φορείς δε πάσχουν. Σε ζευγάρια που και οι δύο είναι φορείς, η πιθανότητα γέννησης πάσχοντος παιδιού είναι 25%. Εκδηλώνονται με την ίδια συχνότητα και στα δύο φύλα. Τα φυλοσύνδετα μεταλλαγμένα γονίδια εκφράζονται πλήρως στα άρρενα άτομα, ενώ στα θήλεα που είναι ετερόζυγα για φυλοσύνδετο μεταλλαγμένο γονίδιο, εκφράζονται ποικιλόμορφα εξαιτίας της τυχαίας απενεργοποίησης ενός από τα δύο Χ χρωμοσώματα σε αρχικό στάδιο της εμβρυικής ανάπτυξης. Τα νοσήματα που σπάνια εκφράζονται κλινικά σε ετερόζυγα θήλεα λέγονται φυλοσύνδετα υπολειπόμενα. Στα φυλοσύνδετα επικρατή νοσήματα, όλες οι κόρες ενός προσβεβλημένου άνδρα θα προσβληθούν, ενώ οι γιοι του είναι όλοι φυσιολογικοί. Όλα τα τέκνα, ανεξαρτήτως φύλου, μιας προσβεβλημένης γυναίκας έχουν πιθανότητα 50% να νοσήσουν. Διδακτική Ενότητα 4. Μη-Μενδελιανή Ιατρική Γενετική Η κληρονόμηση ορισμένων χαρακτηριστικών δεν είναι πάντα ένα απλό φαινόμενο, όσο αυτό που αφορούσε στα χαρακτηριστικά των μπιζελιών που μελέτησε ο Μέντελ. Αυτά τα χαρακτηριστικά ελέχγονται, όπως έδειξε ο Μέντελ, από ένα γονίδιο με δύο πιθανά αλληλόμορφα, με σαφή σχέση κυρίαρχουυπολειπόμενου που καθορίζει συνήθως δύο σαφώς διακριτούς φαινότυπους. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η κληρονομικότητα συχνά είναι πολύ πιο περίπλοκη. Την πολυπλοκότητα αυτή αυξάνουν μη μενδελιανοί μηχανισμοί κληρονομικότητας που ελέγχουν ποικίλα χαρακτηριστικά, και που στον άνθρωπο έχουν σχετιστεί με την εμφάνιση συνδρόμων και νοσημάτων. Στο παρόν κεφάλαιο θα αναφερθούμε κυρίως στα επιγενετικά νοσήματα και στις διαταραχές λόγω επέκτασης νουκλεοτιδικών επαναλήψεων, που αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα μη μενδελιανών μηχανισμών κληρονόμησης. Στην πρώτη περίπτωση θα αναλυθούν τα σύνδρομα Prader-Willi, Angelman, Silver-Russell, Beckwith-Wiedemann και ο παροδικός νεογνικός σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1, ενώ από τις διαταραχές λόγω επέκτασης νουκλεοτιδικών επαναλήψεων θα αναλυθούν το σύνδρομο εύθραστου χρωμοσώματος Χ, η νόσος του Huntington, η μυοτονική δυστροφία και η αταξία του Friedreich. Η περιγραφή αποσκοπεί στην συσχέτιση του παθολογικού φαινότυπου με τους μέχρι σήμερα γνωστούς γενετικούς αιτιολογικούς παράγοντες, επισημαίνοντας τους περιορισμούς λόγω της ελλιπούς μέχρι σήμερα γνώσης, αλλά ταυτόχρονα τονίζοντας τις νέες θεραπευτικές δυνατότητες που θα προκύψουν από την πλήρη κατανόηση των πολύπλοκων αυτών μηχανισμών.

18 Διδακτική Ενότητα 5. Μοριακή Διάγνωση Η έρευνα των τελευταίων ετών για την αποκρυπτογράφηση της δομής και της λειτουργίας του ανθρώπινου γονιδιώματος, καθώς και η παράλληλη ανάπτυξη των τεχνικών ανάλυσης του γονιδιώματος την τελευταία δεκαετία άλλαξε ριζικά το τοπίο στον τομέα της διάγνωσης, πρόληψης και θεραπείας των γενετικών νοσημάτων. Η συγκεκριμένη διδακτική ενότητα θα ασχοληθεί με την μεθοδολογία ανάλυσης του γονιδιώματος περιγράφοντας τις τεχνολογίες ανάλυσης συμπεριλαμβανομένων και των νέων τεχνολογιών. Οι μοριακές τεχνολογίες οι οποίες θα αναλυθούν είναι οι εξής: Αλυσιδωτή Αντίδραση της πολυμεράσης και παραλλαγές (PCR), High Resolution Melting Analysis (HRMA), Multiplex ligation-dependent probe amplification (MLPA), Aλληλούχιση γονιδιώματος (Sequencing) καθώς και αλληλούχιση νέας γενεάς (Next Generation Sequencing), Γενωμικός Συγκριτικός Υβριδισμός με μικροσυστοιχίες DNA (array-cgh) και Μικροσυστοιχίες για την εύρεση των mirnas. Στα πλαίσια της διδακτικής ενότητας θα δοθούν και πληροφορίες για βάσεις δεδομένων χαρακτηρισμού μεταλλάξεων ως παθολογικές ή μη. Όλες οι μοριακές τεχνολογίες θα επεξηγηθούν αναλυτικά και μέσω των εφαρμογών τους στην ανάλυση μονογονιδιακών νοσημάτων και μικρών χρωμοσωμικών αναδιατάξεων (μικροδιπλασιασμοί/ μικροελλέιμματα, CNVs). Θα γίνει επίσης περιγραφή συγκεκριμένων μονογονιδιακών νοσημάτων όπως η Κυστική Ίνωση, Νευρομυϊκά νοσήματα, Εύθραυστο Χ, Ρασοπάθειες και η χρήση των array-cgh για την αποκάλυψη των νέων συνδρόμων μικροελλειμμάτων/ μικροδιπλασιασμών σε άτομα με νοητική υστέρηση και μονήρεις ή πολλαπλές συγγενείς ανωμαλίες. Ο στόχος της διδακτικής ενότητας είναι η σύνδεση των νέων μοριακών τεχνικών στην ερμηνεία των ευρημάτων του γενετικού ελέγχου και τη συσχέτισή τους με την κλινική εικόνα των ασθενών. Διδακτική Ενότητα 6. Γενετική Συμβουλευτική Γενετική συμβουλευτική είναι η διαδικασία επικοινωνίας του κλινικού γενετιστή με την οικογένεια που αντιμετωπίζει γενετικό νόσημα, με σκοπό τη διάγνωση, αντιμετώπιση και πρόληψη. Τα στάδια της ολοκληρωμένης γενετικής συμβουλευτικής είναι η κλινική γενετική εκτίμηση, ο καθορισμός του αναγκαίου για τη διάγνωση γενετικού ελέγχου και ερμηνεία των ευρημάτων, η ενημέρωση για το εκάστοτε γενετικό νόσημα και η πληροφόρηση προς ενδιαφερόμενους ασθενείς, γονείς και συγγενείς για την κληρονομικότητα ( γενετικός κίνδυνος : η πιθανότητα να έχουν ή και να μεταβιβάσουν το νόσημα στους απογόνους) και για τους τρόπους πρόληψης του νοσήματος στο μέλλον. Η σημασία της πρόληψης μέσω της γενετικής συμβουλευτικής είναι προφανής αφού τα γενετικά νοσήματα αναλογούν σε ποσοστό ~ 70% των εισαγωγών νεογνών, βρεφών ή παιδιών σε νοσοκομεία και ~95% των χρόνιων νοσημάτων νοσηλευομένων ενηλίκων, ενώ αποτελούν αιτία της παιδικής, νεογνικής, βρεφικής θνησιμότητας ( 30-50% αντιστοίχως) και αριθμούν περίπου το 80% του συνόλου νοσημάτων τα οποία έχουν επιπολασμό <1:2000 άτομα στην κοινότητα. Σημαντική αιτία παραπομπής σε ιατρείο γενετικής συμβουλευτικής είναι το οικογενειακό ιστορικό για μονογονιδιακό ή χρωμοσωμικό νόσημα ή σύνδρομο, καθώς και για γενετικό νόσημα μη ταυτοποιημένο ή/και πολύπλοκο με σύνθετα προβλήματα (π.χ. γενετική ετερογένεια, γάμος συγγενών, υπογονιμότητα). Άλλες αιτίες παραπομπής είναι άτομα με νοητική υστέρηση, μικροκεφαλία, πολλαπλές συγγενείς ανωμαλίες-δυσμορφίες, αμφίβολο φύλο, πρωτοπαθή αμηνόρροια κ.α.. Επίσης, παραπομπή σε ιατρείο γενετικής συμβουλευτικής απαιτείται πριν τον προγραμματισμό αλλά και μετά το αποτέλεσμα σε κάθε περίπτωση εφαρμογής ειδικού εργαστηριακού γενετικού ελέγχου, ειδικά όταν πρόκειται για νεότερες τεχνολογίες μοριακής βιολογίας καθώς και σε κάθε περίπτωση ελέγχου φορείας, προσυμπτωματικού γενετικού ελέγχου, προγεννητικού ή προεμφυτευτικού γενετικού ελέγχου. Είναι γεγονός ότι η αναπόφευκτη αύξηση στον αριθμό και τη χρήση των γενετικών εξετάσεων θα αυξάνει συνεχώς τις ανάγκες για γενετική συμβουλευτική και αυτό προϋποθέτει κατάρτιση και ευαισθητοποίηση του συνόλου της ιατρικής κοινότητας.

19 Διδακτική Ενότητα 7. Γονιδιωματική Ιατρική Η Γονιδιωματική Ιατρική έχει ως στόχο να εκμεταλλευτεί το σύνολο των γνώσεων που μπορούν να ποροκύψουν από την ανάλυση του γονιδιώματος και αποτελεί φυσιολογική συνέχεια της κλασσικής Κλινικής Γενετικής. Ο στόχος αυτής της ενότητας είναι να παρέχει μια γενική και ευρεία επισκόπηση τόσο της προόδου στον τεχνολογικό τομέα όσο και στην βιοπληροφορική ανάλυση και μέσω αυτών να αναδείξει τους τρόπους με τους οποίους οι νέες εξελίξεις έχουν αλλάξει τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε και αναλύουμε το γονιδίωμα. Θα αναφερθούν οι σήμερα χρησιμοποιούμενες αλλά και οι μελλοντικές μέθοδοι νέας γενιάς αλληλούχισης (Next-Generation Sequencing, NGS) τα πλεονεκτήματα αλλά και οι αδυναμίες που παρουσιάζουν σε σχέση με τις κλασσικές μεθόδους καθώς και οι συχνότερα χρησιμοποιούμενες πρακτικές εφαρμογές τους, στην έρευνα αλλά και την κλινική πράξη. Η ενότητα αυτή θα επεκταθεί και στους κανόνες που διέπουν την ονοματολογία αλλά και την ορθή κωδικοποίηση των διαφόρων γενετικών στοιχείων και αλλαγών ενώ βαρύτητα θα δοθεί στις μεθόδους ανάλυσης του γονιδιώματος και ο τρόπος που αυτές διαφέρουν σε σχέση με την ανάλυση των κλασσικών μεθόδων. Θα αναφερθούν και θα αναλυθούν οι διάφορες κατηγορίες βάσεων δεδομένων (διεθνείς και ιδιωτικές) και η χρησιμότητα της κάθε μίας από αυτές: π.χ. βάσεις συχνότητας πολυμορφικών αλλά και παθολογικών αλλαγών του γονιδιώματος, βάσεις που συλλέγουν πληροφορίες σχετικά με την λειτουργία των γονιδίων κτλ. Θα αναφερθούν επίσης τα διάφορα εργαλεία πρόβλεψης της παθογόνου δυνατότητας των γενετικών αλλαγών και οι σύγχρονοι κανόνες που διέπουν τη συνολική αυτή εκτίμηση. Προκειμένου να γίνουν κατανοητές οι διάφορες θεματικές ενότητες θα χρησιμοποιηθούν πραγματικά παραδείγματα που θα αναδεικνύουν την πολυπλοκότητα και δυσκολία της ανάλυσης του γονιδιώματος αλλά και οι μεγάλες δυνατότητες που αυτή παρέχει για την βελτίωση της υγειονομικής φροντίδας των ασθενών. Διδακτική Ενότητα 8. Προγεννητική Διάγνωση Μονογονιδιακών Νοσημάτων (Επεμβατική & Μη- Επεμβατική): Προεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση και Έλεγχος (PGD, PGS). Η πρόληψη των γενετικών νοσημάτων στοχεύει στον εντοπισμό ζευγαριών που κινδυνεύουν να αποκτήσουν παιδί με σοβαρό γενετικό νόσημα και τον προγεννητικό έλεγχο. Σήμερα η προγεννητική διάγνωση πραγματοποιείται κυρίως επεμβατικά σε χοριακές λάχνες ή σε κύτταρα αμνιακού υγρού με μικρό κίνδυνο αποβολής (~1%). Ως εναλλακτικές πηγές εμβρυϊκού υλικού μπορούν να χρησιμοποιηθούν ελεύθερο εμβρυϊκό DNA (cell free fetal DNA-cffDNA) στο περιφερικό αίμα της εγκύου (Μη Επεμβατική Προγεννητική Διάγνωση Non Invasive Prenatal Diagnosis, NIPD) και κύτταρα από βιοψία εμβρύων γονιμοποιημένων εξωσωματικά πριν την εμφύτευσή τους στη μήτρα (Προεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση Preimplantation Genetic Diagnosis, PGD). Το ελεύθερο εμβρυϊκό DNA (cffdna) ελευθερώνεται στο περιφερικό αίμα της εγκύου μέσω απόπτωσης και νέκρωσης στον πλακούντα και αντιπροσωπεύει το 3-6% του συνολικού ελεύθερου DNA. Η δυσκολία στην NIPD οφείλεται α) στη συνύπαρξη του εμβρυϊκού με το ελεύθερο DNA της εγκύου (cfdna ως αποτέλεσμα ομοιόστασης) και β) στη μικρή αναλογία του εμβρυϊκού σε σχέση με το μητρικό cfdna. Με τις παλαιότερες μεθόδους ανάλυσης μπορούμε να εντοπίσουμε μόνο αλληλόμορφα που έχουν κληρονομηθεί από τον πατέρα και απουσιάζουν ή διαφοροποιούνται στη μητέρα π.χ. Rhesus D σε Rhesus αρνητικές εγκύους ή γονίδια του φύλου. Nέες μέθοδοι όμως όπως το ψηφιακό PCR (digital PCR) και η αλληλούχιση νέας γενιάς (Next Generation Sequencing) έχουν δώσει μεγάλη ώθηση στην NIPD αφού καθιστούν δυνατό το χαρακτηρισμό του γονοτύπου του εμβρύου σε κάθε περίπτωση ακόμα και όταν είναι ο ίδιος με της εγκύου. H PGD προσφέρει γενετική διάγνωση και μεταφορά στη μήτρα των υγιών από εξωσωματική γονιμοποίηση εμβρύων. Eφαρμόζεται για την αποφυγή μονογονιδιακών νοσημάτων και χρωμοσωμικών ανωμαλιών. Η γενετική διάγνωση μπορεί να γίνει σε πολικά σωμάτια, βλαστομερίδια ή κύτταρα από βλαστοκύστη. Για τα μονογονιδιακά η μεθοδολογία βασίζεται στην PCR. Η PGD χρωμοσωμικών ανωμαλιών εφαρμόζεται σε ζευγάρια που φέρουν ισοζυγισμένες χρωμοσωμικές μεταθέσεις, ή χρωμοσωμικές αναστροφές. Παλαιότερα η διάγνωση γίνονταν με FISH (Fluorescent In Situ Hybridization) ενώ σήμερα με acgh (array Comparative Genomic Hybridization). Τέλος ο Προεμφυτευτικός Έλεγχος (ΠΕ) (Preimplantation Genetic Screening, PGS) αποσκοπεί στην αύξηση της επιτυχίας της IVF με την επιλογή ευπλοειδικών εμβρύων σε ζευγάρια χωρίς εμφανή γενετική διαταραχή. Έχουν γεννηθεί σήμερα περισσότερα από παιδιά μετά από PGD.

20 Διδακτική Ενότητα 9. Προγεννητική Διάγνωση και Θεραπεία Η κατανόηση των γενετικών νοσημάτων και της γενετικής διερεύνησης στην εμβρυομητρική ιατρική ξεκινά από τα στάδια της εμβρυικής ανάπτυξης και της εμβρυολογικής προέλευσης των κύριων συστημάτων και οργάνων. Σε αυτά τα στάδια αναλύονται και οι μηχανισμοί τερατογένεσης καθώς και οι παράγοντες που την προκαλούν. Οι εμβρυικές διαμαρτίες έχουν υπερηχογραφικούς δείκτες και χαρακτηριστικά τα οποία επιτρέπουν τη πρόγνωση των ανωμαλιών του εγκεφάλου, του νωτιαίου σωλήνα, του προσώπου, του σκελετού, της καρδιάς και των μεγάλων αγγείων, των κοιλιακών τοιχωμάτων, των πνευμόνων, του διαφράγματος, του γαστρεντερικού και του ουρογεννητικού συστήματος. Οι υπερηχογραφικοί δείκτες συνδυάζονται με βιοχημικούς, γενετικούς και επιδημιολογικούς δείκτες σε διαγνωστικά τεστ εντοπισμού βλαβών με μη επεμβατικές μεθόδους η με τη λήψη εμβρυικών ιστικών δειγμάτων. Οι πολύδημες κυήσεις χρειάζονται ειδική αντιμετώπιση και τροποποίηση των διαγνωστικών προσεγγίσεων. Επεμβατικές μέθοδοι προγεννητικής διάγνωσης μπορούν να εκτελούνται ήδη από το πρώτο τρίμηνο της κύησης με τη λήψη του εξωεμβρυικού υγρού και τη βιοψία του πλακούντα, ενώ στο δεύτερο τρίμηνο με την αμνιοπαρακέντηση και τη λήψη εμβρυικού αίματος. Εμβρυικές ενδομήτριες θεραπείες μπορούν να βελτιώσουν η να θεραπεύσουν καταστάσεις όπως Ρέζους ευαισθητοποίηση, αλλοάνοση θρομβοκυτταροπενία διαφραγματοκήλη, σύνδρομο υποκλοπής διδύμων, εμβρυικό ύδρωπα και αποφρακτικές νόσους. Οι εμβρυομητρικές λοιμώξεις από τοξόπλασμα, κυτταρομεγαλοιό, ερυθρά, ιό της ανοσοανεπάρκειας, ηπατίτιδες κ.α προκαλούν διαταραχές της ενδομήτριας φυσιολογίας και της ενδομήτριας ανάπτυξης και χρειάζονται ενδελεχή διάγνωση, πρόγνωση και θεραπεία. Διδακτική Ενότητα 10. Συγγενείς Ανωμαλίες Γενετικοί Μηχανισμοί -Μεθοδολογία διερεύνησης -Κίνδυνος επανάληψης -Case studies Μεταξύ των πολλών προβλημάτων που προκύπτουν κατά την πρακτική της κλινικής γενετικής, ίσως τα πιο περίπλοκα, όσον αφορά την κατανόηση της παθογένεσης, αντιπροσωπεύουν οι ασθένειες που χαρακτηρίζονται από την παρουσία συγγενών ανωμαλιών. Ο Winter (1996) εκτίμησε ότι περίπου 1 στα 40 (2,5%) νεογνά έχει αναγνωρίσιμες συγγενείς ανωμαλίες (ΣΑ) κατά τη γέννηση. Αυτές, στο ήμισυ των περιπτώσεων εμφανίζονται ως μονήρεις και στο υπόλοιπο ήμισυ ως πολλαπλές. Οι μοριακοί μηχανισμοί, οι οποίοι παίρνουν μέρος στην πολύπλοκη και πολυσύνθετη διαδικασία της μορφογένεσης και της ανάπτυξης του ανθρώπινου οργανισμού είναι γνωστοί μόνο εν μέρει και είναι προφανές ότι, σε μεγάλο βαθμό, εξαρτώνται από την αλληλεπίδραση μεταξύ των γονιδίων και του περιβάλλοντος. Τα γονίδια δρουν πλειοτροπικά, εκφράζονται ποικίλως, σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή και αλληλουχία. Αυτή η σύνθετη παθογένεση δικαιολογεί την αυξημένη συχνότητα των ΣΑ, οι οποίες ταξινομούνται σε ελάσσονες και μείζονες. Οι μείζονες ΣΑ έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη λειτουργία ή/και την κοινωνική αποδοχή του ατόμου. Οι ελάσσονες ΣΑ, αντίθετα, δεν έχουν σημαντικές ιατρικές ή αισθητικές επιπτώσεις. Τα αίτια των ΣΑ είναι γνωστά μόνο εν μέρει, αν και τεκμηριώνεται η μεγάλη συμβολή των γενετικών παραγόντων (πάνω από το 40% των περιπτώσεων) (Dallapicola and Novelli, 2006). Στο συγκεκριμένο τομέα των ΣΑ, μια σημαντική κινητήρια δύναμη για την παροχή υπηρεσιών υπήρξε η διαθεσιμότητα γενετικών εξετάσεων ενώ σήμερα είναι η διαγνωστική επίδραση των νέων τεχνολογιών γενωμικής, οι οποίες αποτελούν μια μοναδική ευκαιρία για την αναδιαμόρφωση και επανασχηματοποίηση των υπηρεσιών δυσμορφολογίας (Biesecker, 2010; Yang et al, 2014).

21 Διδακτική Ενότητα 11. Σύνδρομα Έχει εκτιμηθεί ότι εκ των και άνω ανθρώπινων κληρονομικών διαταραχών που προκαλούν άναρχη μορφογένεση, περισσότερες από 1.000, είναι σύνδρομα πολλαπλών συγγενών ανωμαλιών. Το καθένα από τα περισσότερα από αναγνωρισμένα δυσμορφικά σύνδρομα είναι σπάνιο αλλά, συλλογικά, προκαλούν υψηλή νοσηρότητα (Wilson, 1992; Winter, 1996). Ως δυσμορφικό σύνδρομο, ορίζεται ένα σύνολο συγγενών ανωμαλιών που παρατηρούνται σε συνδυασμό, συχνότερα από ότι είναι στατιστικά πιθανό, με βάση τη συχνότητα των μεμονωμένων ανωμαλιών, και που έχουν συγκεκριμένη γενετική ή τερατογόνο αιτία ή εικάζεται ότι έχουν κοινή ή συναφή παθολογική βάση. Το καθένα δυσμορφικό σύνδρομο είναι σπάνιο, μάλιστα, ορισμένα είναι εξαιρετικά σπάνια, αλλά η σωστή διάγνωση και ο χαρακτηρισμός των πιθανών γενετικών αιτιών έχει καθοριστική σημασία για την κάθε οικογένεια (Hennekam, Allanson, and Krantz, 2010; Lyons Jones, Crandall Jones, and del Campo, 2013). Ως σπάνιες, ορίζονται οι ασθένειες που επηρεάζουν ένα μικρό αριθμό ατόμων, σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό. Στην Ευρώπη, μια ασθένεια θεωρείται σπάνια όταν η συχνότητα δεν υπερβαίνει το 1:2000 άτομα. Υπάρχουν και οι εξαιρετικά σπάνιες ασθένειες, οι οποίες πλήττουν ακόμα λιγότερα άτομα, δηλαδή η συχνότητα δεν ξεπερνάει το 1: άτομα. Η ακριβής όμως συχνότητα πολλών δυσμορφικών συνδρόμων δεν είναι γνωστή, ως σήμερα. Χαρακτηριστικά, πολλά από αυτά έχουν αναφερθεί μία μοναδική φορά βιβλιογραφικά, ενώ τα αποτελέσματα ερευνών αναδεικνύουν συνεχώς νέες κλινικές ή/και γενετικές οντότητες. Λόγω της σημαντικής επιβάρυνσης του συστήματος υγείας και της συνακόλουθης ανησυχίας των συγγενών για την πιθανότητα επανεμφάνισης, τα δυσμορφικά σύνδρομα αντιπροσωπεύουν μία από τις πιο συχνές και σημαντικές αιτίες παραπομπής για Γενετική Συμβουλευτική. Ως Γενετική Συμβουλευτική ορίζεται η διαδικασία κατά την οποία οι ασθενείς ή/και οι συγγενείς τους με κίνδυνο εμφάνισης μιας ασθένειας που ενδέχεται να είναι κληρονομική (διάγνωση) ενημερώνονται σχετικά με τις συνέπειες της ασθένειας (φυσική ιστορία), την πιθανότητα να την παρουσιάσουν και να την μεταβιβάσουν (υπολογισμός κινδύνου), τους τρόπους πρόληψης (πρωτογενής πρόληψη) και τους πιθανούς τρόπους βελτίωσης της κλινικής εικόνας (διαχείριση, θεραπεία, πρόνοια). Επιπλέον, σήμερα, μία πλειάδα διαφορετικών γενετικών εξετάσεων υποστηρίζει τη Γενετική Συμβουλευτική (Harper, 2010). Μέχρι πρότινος η κλινική διαχείριση αυτών των περιπτώσεων ήταν συμπτωματολογική. Οι ραγδαίες εξελίξεις της σύγχρονης Γενετικής των τελευταίων 50 χρόνων άλλαξαν ριζικά αυτό το σενάριο. Η ολοκλήρωση της αλληλούχισης του συνόλου των ανθρωπίνου γενώματος (Human Genome Project), το 2003, έθεσε τα θεμέλια για την ανακάλυψη των μοριακών βάσεων πολλών κληρονομικών ασθενειών με άμεσες συνέπειες για την εξάσκηση της ιατρικής (Lander, 2011). Επιπλέον, οι τεχνολογίες ανάλυσης αλληλούχισης νέας γενιάς (ολική εξωμική και γενωμική ανάλυση) μεταμορφώνουν το τοπίο για τα άτομα και τις οικογένειες με σπάνιες κληρονομικές διαταραχές μέσω της ανακάλυψης των μοριακών αιτιών αυτών και θεωρούνται «επανάσταση» στην ιατρική έρευνα και πρακτική (Biesecker, 2010). Η πρόοδος στην εφαρμογή αυτών των τεχνολογιών καθώς και των αντίστοιχων συστημάτων πληροφορικής σημαίνει ότι η έγκαιρη διάγνωση θα γίνει το πρότυπο της περίθαλψης για τα άτομα με σπάνιες κληρονομικές διαταραχές (Newman and Black, 2014). Η συνολική διαγνωστική απόδοση μετά από ολική γενωμική ανάλυση (whole genome sequencing) αναφέρθηκε πρόσφατα ως 62%, σε μια επιλεγμένη ομάδα ατόμων με σοβαρή νοητική υστέρηση (Gilissen, 2014).

22 Διδακτική Ενότητα 12. Γενετική του Καρκίνου H Γενετική του καρκίνου, αν και έχει λίγο μεγαλύτερη ηλικία από ένα αιώνα, ξεκινώντας από δύο διαφορετικές αφετηρίες, τα χρωμοσώματα και τα γονίδια, μόλις τις τρεις τελευταίες δεκαετίες φθάνει στην ενηλικίωση της και καταλήγει μέσω των δύο αυτών διαφορετικών προσεγγίσεων (μικροσκοπικής και υπομικροσκοπικής), στο ίδιο συμπέρασμα, ότι ο καρκίνος είναι επί της ουσίας γενετική ασθένεια Σήμερα ένας γιγάντιος όγκος γενετικών πληροφοριών, που σχετίζονται με την νεοπλασία έχει συσσωρευθεί και συνεχώς μεγαλώνει με αυξανόμενο ρυθμό Οι γενετικές πληροφορίες, οι οποίες έχουν προκύψει συμβάλουν ουσιαστικά, σε δύο βασικούς και συνδεόμενους στόχους για την αντιμετώπιση του καρκίνου:1. Στην κατανόηση των φαινομένων και μηχανισμών της ογκογένεσης και 2. Στην άμεση εφαρμογή τους στην κλινική πράξη, ως δεικτών διάγνωσης πρόγνωσης πρόληψης, και θεραπείας. Στην ενότητα αυτή εξετάζονται Οι γενετικές ανακατατάξεις που συνδέονται με τον καρκίνο. Οι χρωμοσωμικές ανωμαλίες και οι γονιδιακές αλλαγές που εντοπίζονται στα νεοπλάσματα, οι διάφορες κατηγορίες τους, η σχέση μεταξύ τους καθώς επίσης και τα αποτελέσματα τους στα καρκινικά κύτταρα. Συγκεκριμένα εξετάζονται: Πως πότε και γιατί συμβαίνουν. Σε ποια κύτταρα συμβαίνουν και απαντά στο ερώτημα, αν έχουν όλα τα κύτταρα των όγκων τις ίδιες ανωμαλίες. Εξηγείται μέσω των γενετικών και μοριακών συμβάντων ο πολυσταδιακός και πολυπαραγοντικός χαρακτήρας της δημιουργίας των όγκων και της εξέλιξης τους. Ερμηνεύεται η εντός των όγκων παρατηρούμενη κυτταρική ετερογένεια μέσω της γενετικής ετερογένειας. Τα γονιδιακά μονοπάτια και δίκτυα παθογένεσης του καρκίνου Συνέπεια όλων των ανωτέρω είναι πρακτικές εφαρμογές στην αντιμετώπιση των όγκων. Η κατηγοριοποίηση των όγκων σήμερα γίνεται εκτός των στάνταρ παθολογοανατομικών και ανοσοφαινοτυπικών χαρακτηριστικών με πρόσθετα τα γενετικά δεδομένα και πρακτικά οι γενετικές ανωμαλίες χρησιμοποιούνται με αυξανόμενο ρυθμό και σημασία ως δείκτες διάγνωσης, πρόγνωσης επιλογής θεραπείας και παρακολούθησης της. Τέλος ως ξεχωριστό τμήμα μελετάται η ιδιαίτερη οντότητα του κληρονομικού καρκίνου στην οποία υλοποιείται η προσυμπτωματική διάγνωση η οποία οδηγεί στην πρόληψη της νόσου. Διδακτική Ενότητα 13. Φαρμακογονιδιωματική Οι πρόσφατες εξελίξεις στο χώρο της φαρμακευτικής έρευνας με την ενσωμάτωση των γονιδιωματικών και άλλων τεχνολογιών στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων επιδρούν θετικά στη βελτίωση της φαρμακευτικής αγωγής στην κλινική πράξη. Αυτό αφορά και στην εκδήλωση ανεπιθύμητων ενεργειών, (ADRs), γεγονός που αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα στη θεραπευτική. Η δεκαετία του 1990 εμπλούτισε με νέες γνώσεις τη σύγχρονη φαρμακολογία επιτρέποντας, σε μεγαλύτερο βαθμό, την πρόβλεψη και την αποφυγή ενός σημαντικού αριθμού των ADRs. Για παράδειγμα, διερευνήθηκε με επιτυχία η συμβολή των μεταβολικών ισοενζύμων του κυτοχρώματος P450 (CYP) στην εμφάνιση των φαρμακευτικών αλληλεπιδράσεων, ενώ παράλληλα αποσαφηνίστηκε και ο ρόλος του εντερικού μεταβολισμού και της λειτουργίας της P- γλυκοπρωτεΐνης (P-gp) στη βιοδιαθεσιμότητα των φαρμάκων, δίνοντας έτσι νέα στοιχεία βελτίωσης της φαρμακευτικής αγωγής. Η ανάλυση των βασικών αρχών που διέπουν την κατάλληλη επιλογή φαρμάκων στη σύγχρονη θεραπευτική θα πρέπει να στηρίζεται και στις υπάρχουσες γνώσεις της μοριακής φαρμακολογίας. Με την ανάπτυξη της φαρμακογονιδιωματικής και την εξέλιξη της φαρμακογενετικής ενσωματώνονται οι μοριακές τεχνικές της γενετικής και της βιολογίας στη χορήγηση των φαρμάκων προς όφελος της θεραπείας των ασθενών. Ήδη, οι αρχές αυτές εφαρμόζονται για συγκεκριμένα φάρμακα βελτιώνοντας τη φαρμακοδυναμική τους στον οργανισμό και επιτυγχάνοντας έτσι το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα. Ο τελικός στόχος αυτής της προσέγγισης είναι η εξατομίκευση των δοσολογικών σχημάτων μέσα από τη διευκρίνηση και την κατανόηση των μοριακών μηχανισμών που οδηγούν σε διαφορικό φαρμακολογικό αποτέλεσμα στα άτομα. Για να υπάρξει όμως η πλήρης ενσωμάτωση και η εκμετάλλευση των γνώσεων που προέρχονται από τις γονιδιωματικές τεχνολογίες στην κλινική πράξη, θα πρέπει πρώτα να δημιουργηθούν κατάλληλες υποδομές, να διευκρινιστούν νομικά και ηθικά ζητήματα, να εκπαιδευτεί το κατάλληλο ιατρικό, φαρμακευτικό και νοσηλευτικό προσωπικό, και τέλος, να ενημερωθεί η κοινή γνώμη για τις επιπτώσεις των γενετικών ελέγχων στη φαρμακευτική αγωγή και στην ιατρική πρακτική στο μέλλον.

«Νεοελληνική Λογοτεχνία & Ψηφιακές Τεχνολογίες»

«Νεοελληνική Λογοτεχνία & Ψηφιακές Τεχνολογίες» Οδηγός Σπουδών 2017 ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «Νεοελληνική Λογοτεχνία & Ψηφιακές Τεχνολογίες» ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ Εισαγωγικά Στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ

ΟΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΟΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ Διδακτική Ενότητα 1. Εισαγωγή στην Κυτταρογενετική Σκοπός της πρώτης ενότητας είναι η εξοικείωση με τις έννοιες μίτωση, μείωση και ανασυνδυασμός στο πλαίσιο της ιατρικής

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ Διδακτική Ενότητα 1. Εισαγωγή στη Κυτταρογενετική Αριάδνη Καλπίνη-Μαύρου Ομότιμη Καθηγήτρια Ιατρικής Γενετικής Πανεπιστημίου Αθηνών Σκοπός της πρώτης ενότητας είναι η εξοικείωση με τις έννοιες μίτωση,

Διαβάστε περισσότερα

«Νεοελληνική Λογοτεχνία & Ψηφιακές Τεχνολογίες»

«Νεοελληνική Λογοτεχνία & Ψηφιακές Τεχνολογίες» Οδηγός Σπουδών 2015 ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «Νεοελληνική Λογοτεχνία & Ψηφιακές Τεχνολογίες» ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ Εισαγωγικά Στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ

ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 2018-2019 Εισαγωγικά στοιχεία Το Κέντρο Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης

Διαβάστε περισσότερα

Μαριάνθη Γεωργίτση Επίκουρη Καθηγήτρια Ιατρικής Βιολογίας-Γενετικής

Μαριάνθη Γεωργίτση Επίκουρη Καθηγήτρια Ιατρικής Βιολογίας-Γενετικής Μαριάνθη Γεωργίτση Επίκουρη Καθηγήτρια Ιατρικής Βιολογίας-Γενετικής Τομέας Βιολογικών Επιστημών και Προληπτικής Ιατρικής Σχολή Επιστημών Υγείας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης E-mail: margeorgitsi@auth.gr

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ

ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 2016-2017 Εισαγωγικά στοιχεία Το Κέντρο Δια Βίου Μάθησης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ Διδακτική Ενότητα 1. Εισαγωγή στη Κυτταρογενετική Αριάδνη Καλπίνη-Μαύρου Ομότιμη Καθηγήτρια Ιατρικής Γενετικής Πανεπιστημίου Αθηνών Σοφία Ζαχάκη, Βιολόγος, MSc, PhD Σκοπός της πρώτης ενότητας είναι η εξοικείωση

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. 1. Τρόπος Διεξαγωγής Προγράμματος ΠΛΑΙΣΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ. Εξ Αποστάσεως Επιμορφωτικό Πρόγραμμα Ιατρική Γενετική

Εισαγωγή. 1. Τρόπος Διεξαγωγής Προγράμματος ΠΛΑΙΣΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ. Εξ Αποστάσεως Επιμορφωτικό Πρόγραμμα Ιατρική Γενετική ΠΛΑΙΣΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Εξ Αποστάσεως Επιμορφωτικό Πρόγραμμα Ιατρική Γενετική Εισαγωγή Ο παρών οδηγός αποτελεί ένα συνοπτικό πλαίσιο λειτουργίας του επιμορφωτικού προγράμματος «Ιατρική Γενετική». Σε αυτόν

Διαβάστε περισσότερα

Σύγχρονες μεθοδολογίες μοριακής βιολογίας και γενετικής στη γυναικολογία

Σύγχρονες μεθοδολογίες μοριακής βιολογίας και γενετικής στη γυναικολογία ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΕΣ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ - ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ Σύγχρονες μεθοδολογίες μοριακής βιολογίας και γενετικής στη γυναικολογία ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΕΛΕΝΗ, Ph.D. Λέκτορας Εργαστήριο Βιολογίας, Ιατρική Σχολή Αθηνών

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ

ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 2016-2017 Εισαγωγικά στοιχεία Το Κέντρο Δια Βίου Μάθησης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμογή της σύγχρονης τεχνολογίας στη διάγνωση των γενετικών νοσημάτων στα παιδιά. Ε. Καναβάκης Καθηγητής Ιατρικής Γενετικής

Εφαρμογή της σύγχρονης τεχνολογίας στη διάγνωση των γενετικών νοσημάτων στα παιδιά. Ε. Καναβάκης Καθηγητής Ιατρικής Γενετικής Εφαρμογή της σύγχρονης τεχνολογίας στη διάγνωση των γενετικών νοσημάτων στα παιδιά Ε. Καναβάκης Καθηγητής Ιατρικής Γενετικής Νέες μεθοδολογίες στη διάγνωση και πρόληψη των γενετικών νοσημάτων Συγκριτικός

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ

ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 2016-2017 Εισαγωγικά στοιχεία Το Κέντρο Δια Βίου Μάθησης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Διαβάστε περισσότερα

αμινοξύ. Η αλλαγή αυτή έχει ελάχιστη επίδραση στη στερεοδιάταξη και τη λειτουργικότητα της πρωτεϊνης. Επιβλαβής

αμινοξύ. Η αλλαγή αυτή έχει ελάχιστη επίδραση στη στερεοδιάταξη και τη λειτουργικότητα της πρωτεϊνης. Επιβλαβής Κεφάλαιο 6: ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ -ΘΕΩΡΙΑ- Μεταλλάξεις είναι οι αλλαγές που συμβαίνουν στο γενετικό υλικό ενός οργανισμού, τόσο σε γονιδιακό επίπεδο (γονιδιακές μεταλλάξεις) όσο και σε χρωμοσωμικό επίπεδο (χρωμοσωμικές

Διαβάστε περισσότερα

Προγεννητικός Μοριακός Καρυότυπος. Η τεχνολογία αιχμής στη διάθεσή σας για πιο υγιή μωρά

Προγεννητικός Μοριακός Καρυότυπος. Η τεχνολογία αιχμής στη διάθεσή σας για πιο υγιή μωρά Προγεννητικός Μοριακός Καρυότυπος Η τεχνολογία αιχμής στη διάθεσή σας για πιο υγιή μωρά Η νέα εποχή στον Προγεννητικό Έλεγχο: Μοριακός Καρυότυπος - array CGH - Συγκριτικός γενωμικός υβριδισμός με μικροσυστοιχίες

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 15 (Ιατρική Γενετική) Προγεννητική διάγνωση

Κεφάλαιο 15 (Ιατρική Γενετική) Προγεννητική διάγνωση Κεφάλαιο 15 (Ιατρική Γενετική) Προγεννητική διάγνωση Η προγεννητική διάγνωση Ενδείξεις: -Προχωρημένη ηλικία μητέρας (πιο συχνό: σύνδρομο Down) -Προγενέστερο παιδί με de novo χρωμοσωμική ανωμαλία -Ύπαρξη

Διαβάστε περισσότερα

Παραγωγή, απομόνωση και καθαρισμός της φαρμακευτικής πρωτεΐνης.

Παραγωγή, απομόνωση και καθαρισμός της φαρμακευτικής πρωτεΐνης. ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1o 1. δ 2. β 3. β 4. γ 5. δ ΘΕΜΑ 2o 1. Σχολικό βιβλίο, σελ.

Διαβάστε περισσότερα

«β-μεσογειακή αναιμία: το πιο συχνό μονογονιδιακό νόσημα στη χώρα μας»

«β-μεσογειακή αναιμία: το πιο συχνό μονογονιδιακό νόσημα στη χώρα μας» Εργαστήριο Κυτταρογενετικής ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» «β-μεσογειακή αναιμία: το πιο συχνό μονογονιδιακό νόσημα στη χώρα μας» Ζαχάκη Σοφία - Ουρανία Βιολόγος, MSc, PhD β μεσογειακή αναιμία Η θαλασσαιμία ή νόσος

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΚΑΒΑΣ 1 ΒΙΟΛΟΓΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΚΑΒΑΣ 1 ΒΙΟΛΟΓΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ον ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΩ 1. Τι είναι κυτταρικός κύκλος, και τα δυο είδη κυτταρικής διαίρεσης. 2. Από τα γεγονότα της μεσόφασης να μην μου διαφεύγει η αντιγραφή του γενετικού

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος:

ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος: ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος: Μεθοδολογία συγγραφής επιστημονικών εργασιών 2016-2017 ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ (ΚΔΒΜ) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 26/01/2014

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 26/01/2014 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 26/01/2014 ΘΕΜΑ 1 Ο Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Αλλαγές στην ποσότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΙΧΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ- ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Δρ. Ε.Τρακάκης

ΑΝΙΧΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ- ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Δρ. Ε.Τρακάκης ΑΝΙΧΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ- ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Δρ. Ε.Τρακάκης Οι ανιχνευτικές εξετάσεις (screening test) έχουν ευρεία εφαρμογή και μεγάλη πρακτική χρησιμότητα στον προγεννητικό έλεγχο. Ο προγεννητικός έλεγχος

Διαβάστε περισσότερα

Μίτωση - Μείωση και φυλετικοί βιολογικοί κύκλοι Γ. Παπανικολάου MD, PhD

Μίτωση - Μείωση και φυλετικοί βιολογικοί κύκλοι Γ. Παπανικολάου MD, PhD Μίτωση - Μείωση και φυλετικοί βιολογικοί κύκλοι Γ. Παπανικολάου MD, PhD Ομοιότητα και διαφορά Κληρονομικότητα: η μεταβίβαση χαρακτηριστικών από τη μια γενιά στην άλλη Ποικιλία: εκτός από την ομοιότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Τα γονίδια Ι Α και i που καθορίζουν τις ομάδες αίματος: Α. είναι ατελώς επικρατή Β. είναι συνεπικρατή

Διαβάστε περισσότερα

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ: ΚΕΦΑΛΑΙΑ 1, 2, 4, 5 και 6

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ: ΚΕΦΑΛΑΙΑ 1, 2, 4, 5 και 6 ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ: ΚΕΦΑΛΑΙΑ 1, 2, 4, 5 και 6 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ: ΚΟΡΥΦΑΙΟ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 20 / 02 / 2016 ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟΥ:. ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΘΕΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Χρωμοσωματικές ανωμαλίες

Χρωμοσωματικές ανωμαλίες Χρωμοσωματικές ανωμαλίες ΧΡΩΜΟΣΩΜΙΚΕΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΕΥΘΥΝΟΝΤΑΙ ΓΙΑ: 50% ΤΩΝ ΑΥΘΟΡΜΗΤΩΝ ΑΠΟΒΟΛΩΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΠΟ 60 ΣΥΝΔΡΟΜΑ ΕΜΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ~0.7% ΤΩΝ ΒΡΕΦΩΝ ΕΜΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ ΣΤΟ 2 % ΤΩΝ ΚΥΗΣΕΩΝ ΜΗΤΕΡΩΝ ΑΝΩ ΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ. Δρ.Δ.Λάγγας Αθήνα 2008

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ. Δρ.Δ.Λάγγας Αθήνα 2008 ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Δρ.Δ.Λάγγας Αθήνα 2008 Ορισμοί Γενετική: μελέτη της κληρονομικότητας και των παραλλαγών της Ιατρική γενετική: η γενετική του ανθρώπινου είδους Κλινική γενετική:

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 6: Μεταλλάξεις

Κεφάλαιο 6: Μεταλλάξεις Κεφάλαιο 6: Μεταλλάξεις ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΝΩΣΕΩΝ 1. Τι ονομάζονται μεταλλάξεις και ποια τα κυριότερα είδη τους; 2. Ποιες οι διαφορές μεταξύ γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων; 3. Οι μεταλλάξεις στα σωματικά

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού : Διγλωσσία και διδασκαλία της νέας ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας* ΝΕΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2017 *το πρόγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1ο Να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη φράση που συμπληρώνει

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΜΗΝΟ ΕΝΤΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 60 ΩΡΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος:

ΔΙΜΗΝΟ ΕΝΤΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 60 ΩΡΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος: ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος: Οικονομική & Διοικητική Υποστήριξη Ιατρείου-Φαρμακείου ΔΙΜΗΝΟ ΕΝΤΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 60 ΩΡΩΝ 2016-2017 ΚΕΝΤΡΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ - ΥΣΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ

ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ - ΥΣΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ - ΥΣΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΕΛ. ΦΡΥΣΙΡΑ Επ. Καθηγήτρια Κλινικής Γενετικής ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΠΑΝ/ΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΙ ΩΝ «Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ» ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ κ.ε. ΚΑΝΑΒΑΚΗΣ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ιατρική Γενετική (Medical Genetics) Γενετική Ανθρώπου

Ιατρική Γενετική (Medical Genetics) Γενετική Ανθρώπου Ιατρική Γενετική (Medical Genetics) Γενετική Ανθρώπου Εφαρμογή των αρχών της γενετικής στην ιατρική πρακτική Γενετικά νοσήματα (ΑΥ/ΑΕ/Φ-σ) Μελέτη του τρόπου κληρονόμισης νοσήματος σε οικογένεια Χαρτογράφηση

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ. Ο Mendel καλλιέργησε φυτά σε διάστημα 8 ετών για να φτάσει στη διατύπωση των νόμων της κληρονομικότητας

ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ. Ο Mendel καλλιέργησε φυτά σε διάστημα 8 ετών για να φτάσει στη διατύπωση των νόμων της κληρονομικότητας ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ Ο Mendel καλλιέργησε 28.000 φυτά σε διάστημα 8 ετών για να φτάσει στη διατύπωση των νόμων της κληρονομικότητας Λόγοι επιτυχίας των πειραμάτων του Mendel 1. Μελέτησε μία ή δύο

Διαβάστε περισσότερα

Υποστηρίζοντας τα παιδιά με γενετικά νοσήματα - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Πέμπτη, 16 Ιούνιος :58

Υποστηρίζοντας τα παιδιά με γενετικά νοσήματα - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Πέμπτη, 16 Ιούνιος :58 Από: K-Life (Καθημερινή) Τα γενετικά νοσήματα είναι ιδιαίτερα σπάνιες ασθένειες που οφείλονται σε μεταλλάξεις γονιδίων. Τα παιδιά που πάσχουν από αυτά χρειάζονται φροντίδα, ψυχολογική στήριξη αλλά και

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Ο.Π. Θετικών Σπουδών Γ' Λυκείου

Βιολογία Ο.Π. Θετικών Σπουδών Γ' Λυκείου Βιολογία Ο.Π. Θετικών Σπουδών Γ' Λυκείου ΘΕΜΑ Α Α1. Η αναλογία Α+G/T+C στο γενετικό υλικό ενός ιού είναι ίση με 2/3. Ο ιός μπορεί να είναι: α. ο φάγος λ. β. ο ιός της πολιομυελίτιδας. γ. φορέας κλωνοποίησης

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:

ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΠ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 18/09/2016 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Η Χαρά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α A1. α Α2. β Α3. γ Α4. γ Α5. β ΘΕΜΑ Β Β1. ζ στ α

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος: ΕΝΤΑΤΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος: ΕΝΤΑΤΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος: Επιμόρφωση Ειδικών Βοηθών Συνοδών Παράλληλης Στήριξης ατόμων με Ειδικές ΕΝΤΑΤΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 2016-2017

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2007 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2007 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1ο ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2007 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό καθεµιάς από τις παρακάτω ηµιτελείς προτάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη λέξη ή τη φράση,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ STEM ΜΕ ARDUINO, RASPBERRY ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ STEM ΜΕ ARDUINO, RASPBERRY ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος: ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ STEM ΜΕ ARDUINO, RASPBERRY ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ 2017-2018 ΣΧΟΛΗ

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 5: ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ

Κεφάλαιο 5: ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ Κεφάλαιο 5: ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ -ΘΕΩΡΙΑ- Κληρονομικότητα: Η ιδιότητα των ατόμων να μοιάζουν με τους προγόνους τους. Κληρονομικοί χαρακτήρες: Οι ιδιότητες που κληρονομούνται στους απογόνους. Γενετική:

Διαβάστε περισσότερα

Μεθοδολογία επίλυσης ασκήσεων Γενετικής

Μεθοδολογία επίλυσης ασκήσεων Γενετικής Μεθοδολογία επίλυσης ασκήσεων Γενετικής Νόμοι του Mendel 1. Σε όλες τις ασκήσεις διασταυρώσεων αναφέρουμε τον 1 ο νόμο του Mendel (νόμο διαχωρισμού των αλληλόμορφων γονιδίων). 2. Σε ασκήσεις διυβριδισμού

Διαβάστε περισσότερα

Α. Βιοϊατρικός Κύκλος

Α. Βιοϊατρικός Κύκλος Μαθησιακές δραστηριότητες: Εργαστηριακή-πρακτική άσκηση, ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΝΩΤΕΡΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΣΕ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΙΣ ΒΙΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Περιεχόµενο Προγράµµατος (µαθήµατα,

Διαβάστε περισσότερα

Παιδιά και νέοι με χρόνια προβλήματα υγείας και ειδικές ανάγκες. Σύγχρονες ιατρικές θεωρήσεις και ελληνική πραγματικότητα.

Παιδιά και νέοι με χρόνια προβλήματα υγείας και ειδικές ανάγκες. Σύγχρονες ιατρικές θεωρήσεις και ελληνική πραγματικότητα. Παιδιά και νέοι με χρόνια προβλήματα υγείας και ειδικές ανάγκες. Σύγχρονες ιατρικές θεωρήσεις και ελληνική πραγματικότητα. Μαρία Φωτουλάκη Επίκουρη καθηγήτρια Παιδιατρικής-Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Η διαδικασία επικοινωνίας με τους ενδιαφερόμενους με σκοπό την ενημέρωσή τους: α) σε θέματα διάγνωσης, πρόγνωσης και αντιμετώπισης της νόσου β) στον

Η διαδικασία επικοινωνίας με τους ενδιαφερόμενους με σκοπό την ενημέρωσή τους: α) σε θέματα διάγνωσης, πρόγνωσης και αντιμετώπισης της νόσου β) στον Η διαδικασία επικοινωνίας με τους ενδιαφερόμενους με σκοπό την ενημέρωσή τους: α) σε θέματα διάγνωσης, πρόγνωσης και αντιμετώπισης της νόσου β) στον τρόπο κληρονομικής μεταβίβασης της νόσου και της πιθανότητας

Διαβάστε περισσότερα

1) Τα γονίδια της β-θαλασσαιμίας κληρονομούνται ως:

1) Τα γονίδια της β-θαλασσαιμίας κληρονομούνται ως: ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ-ΚΕΦ. 5-6 Θέμα 1 ο Στις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις, να επιλέξετε το γράμμα που συμπληρώνει σωστά την πρόταση: 1) Τα γονίδια της β-θαλασσαιμίας κληρονομούνται

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:

ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Τα γονίδια Ι Α και i που καθορίζουν τις ομάδες αίματος:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΔΕΙΓΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΕΚΑΤΟΝΤΑΔΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΥ ΔΙΑΘΕΤΟΥΜΕ ΚΑΙ ΠΟΥ ΑΝΟΙΓΟΥΝ ΤΟ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΙΟΡΙΣΜΟ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΜΑΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΓΕΝΕΤΙΚΗ 1) Γονιδιακές μεταλλάξεις, χρωμοσωμικές

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΕΣ ΧΡΩΜΟΣΩΜΙΚΕΣ ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ

ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΕΣ ΧΡΩΜΟΣΩΜΙΚΕΣ ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΕΣ ΧΡΩΜΟΣΩΜΙΚΕΣ ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ 1) ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΣΤΟΝ ΑΡΙΘΜΟ ΤΩΝ ΧΡΩΜΟΣΩΜΑΤΩΝ ΕΥΠΛΟΕΙΔΙΑ: ΚΑΘΕ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΟ ΤΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ Ν (ΑΠΛΟΕΙΔΕΣ ΓΟΝΙΔΙΩΜΑ) 3Ν ΑΥΘΟΡΜΗΤΕΣ ΑΠΟΒΟΛΕΣ 4Ν τριπλοειδία Α) Γονιμοποίηση ωαρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣ:ΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ Λυκείου 23 Φεβρουάριοου 2014

ΔΙΑΓΩΝΙΣ:ΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ Λυκείου 23 Φεβρουάριοου 2014 ΔΙΑΓΩΝΙΣ:ΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ Λυκείου 23 Φεβρουάριοου 2014 Ονοματεπώνυμο εξεταζόμενου:. ΘΕΜΑ 1 Ο Να απαντήσετε στις ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής: 1. Η ανευπλοειδία είναι είδος μετάλλαξης που οφείλεται:

Διαβάστε περισσότερα

Α1. Οι περιοχές του DNA που μεταφράζονται σε αμινοξέα ονομάζονται α. εσώνια β. εξώνια γ. υποκινητές δ. 5 αμετάφραστες περιοχές.

Α1. Οι περιοχές του DNA που μεταφράζονται σε αμινοξέα ονομάζονται α. εσώνια β. εξώνια γ. υποκινητές δ. 5 αμετάφραστες περιοχές. ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 22 ΜΑΪΟΥ 2015 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμίας

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος:

ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος: ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος: «Εξειδικευμένο Πρόγραμμα Επιμόρφωσης σε Μοριακές Τεχνικές» 2016-2017 ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ (ΚΔΒΜ) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Το Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ανακοινώνει τη λειτουργία Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών με

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΘΕΜΑ 1 ο ΑΠΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΥ ΕΝΙΑΙΥ ΛΥΚΕΙΥ ΤΡΙΤΗ 1 ΙΥΝΙΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΜΕΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΛΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ 1 (δ) µονόκλωνο RNA 2. (β) αντίγραφα των mrna όλων των γονιδίων

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ: ΚΕΦΑΛΑΙΑ 1, 2, 4, 5 και 6

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ: ΚΕΦΑΛΑΙΑ 1, 2, 4, 5 και 6 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ: ΚΕΦΑΛΑΙΑ,, 4, 5 και 6 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ: ΚΟΡΥΦΑΙΟ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 0 / 0 / 06 ΘΕΜΑ Ο -γ -4 3-δ 4-δ 5-β ΘΕΜΑ Ο Α. Παρατηρούμενη Φ.Α

Διαβάστε περισσότερα

Καρυότυπος. Τρισωμία. Μονοσωμία. Ελλείψεις. Μετατοπίσεις

Καρυότυπος. Τρισωμία. Μονοσωμία. Ελλείψεις. Μετατοπίσεις ΚΑΡΥΟΤΥΠΟΣ Καρυότυπος Ο καρυότυπος είναι η απεικόνιση των ανθρωπίνων χρωμοσωμάτων, τα οποία φυσιολογικά είναι 46 σε αριθμό (23 ζεύγη, 22 αυτοσωμικά και 1 φυλετικό) και έχουν συγκεκριμένη μορφολογία. Οι

Διαβάστε περισσότερα

Διγλωσσία και διδασκαλία της νέας ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας* ΣΧΟΛΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

Διγλωσσία και διδασκαλία της νέας ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας* ΣΧΟΛΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος: Διγλωσσία και διδασκαλία της νέας ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας* *το πρόγραμμα ανταποκρίνεται στις πρόνοιες

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:

ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΧΕΙΜΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 17/02/2013 ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Τα

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 5: Μενδελική Κληρονομικότητα

Κεφάλαιο 5: Μενδελική Κληρονομικότητα Κεφάλαιο 5: Μενδελική Κληρονομικότητα 1. Ο Mendel. α. εξέταζε σε κάθε πείραμά του το σύνολο των ιδιοτήτων του μοσχομπίζελου β. χρησιμοποιούσε αμιγή στελέχη στις ιδιότητες που μελετούσε γ. χρησιμοποιούσε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1ο 1. β 2. β 3. α 4. α 5. β

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1ο 1. β 2. β 3. α 4. α 5. β ΘΕΜΑ 1ο 1. β 2. β 3. α 4. α 5. β 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΤΡΙΤΗ 21 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: BΙΟΛΟΓΙΑ (ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ)

Διαβάστε περισσότερα

Σάββατο, 26 Μαΐου 2007 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ

Σάββατο, 26 Μαΐου 2007 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Σάββατο, 26 Μαΐου 2007 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΜΑ 1o Να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθµό καθεµιάς από τις παρακάτω ηµιτελείς προτάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη λέξη ή

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ DOWN ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΊΔΑ ΤΗΣ ΙΕΡΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ. Μαλτέζος Ιωάννης

ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ DOWN ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΊΔΑ ΤΗΣ ΙΕΡΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ. Μαλτέζος Ιωάννης ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ DOWN ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΊΔΑ ΤΗΣ ΙΕΡΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ Μαλτέζος Ιωάννης Κληρονομικότητα Το σώμα μας αποτελείται από εκατομμύρια κύτταρα εκ των οποίων τα περισσότερα εξ αυτών

Διαβάστε περισσότερα

2. ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΕΙΣ: ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. - ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ DQS DIN EN ISO 9001:2008

2. ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΕΙΣ: ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. - ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ DQS DIN EN ISO 9001:2008 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών σας καλωσορίζει στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης και συγκεκριμένα στο εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

5. Η μεταγραφή σ ένα ευκαρυωτικό κύτταρο γίνεται α. στα ριβοσώματα. β. στο κυτταρόπλασμα. γ. στον πυρήνα. δ. στο κεντρομερίδιο.

5. Η μεταγραφή σ ένα ευκαρυωτικό κύτταρο γίνεται α. στα ριβοσώματα. β. στο κυτταρόπλασμα. γ. στον πυρήνα. δ. στο κεντρομερίδιο. ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2005 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΠ Γ Λ (ΘΕΡΙΝΑ) ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΠ Γ Λ (ΘΕΡΙΝΑ) ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΠ Γ Λ (ΘΕΡΙΝΑ) 04 02-2018 ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: Α1. Η διάγνωση της β θαλασσαιμίας κατά τον προγεννητικό έλεγχο

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΤΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

ΣΧΟΛΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΤΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΧΟΛΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος: Διοίκηση Μονάδων Υγείας ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΤΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 2017-2018 ΣΧΟΛΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η ενημέρωση ζευγαριών σχετικά με τον κίνδυνο που διατρέχουν να αποκτήσουν ένα παιδί με μία συγγενή ανωμαλία ή μία γενετική διαταραχή και τις επιλογές

Η ενημέρωση ζευγαριών σχετικά με τον κίνδυνο που διατρέχουν να αποκτήσουν ένα παιδί με μία συγγενή ανωμαλία ή μία γενετική διαταραχή και τις επιλογές Η ενημέρωση ζευγαριών σχετικά με τον κίνδυνο που διατρέχουν να αποκτήσουν ένα παιδί με μία συγγενή ανωμαλία ή μία γενετική διαταραχή και τις επιλογές που έχουν όσον αφορά στην διαχείριση του κινδύνου Προχωρημένη

Διαβάστε περισσότερα

Κλινική γενετικών νοσημάτων και σπάνια νοσήματα

Κλινική γενετικών νοσημάτων και σπάνια νοσήματα Κλινική γενετικών νοσημάτων και σπάνια νοσήματα Πέμπτη 10 Μαρτίου 2010 Για την συμμαχία Κυπρίων ασθενών με σπάνια νοσήματα CARD Δρ Bιολέττα Χριστοφίδου Αναστασιάδου MD, PhD Κλινική Γενετική Δράση: 1994-έως

Διαβάστε περισσότερα

prenatal Μη επεμβατικός προγεννητικός έλεγχος

prenatal Μη επεμβατικός προγεννητικός έλεγχος prenatal Μη επεμβατικός προγεννητικός έλεγχος 1 Είστε έγκυος. Συγχαρητήρια! 2 Αγαπητοί μελλοντικοί γονείς, Αυτή είναι μια πολύ συναρπαστική περίοδος για εσάς και είναι πολύ φυσικό να ανησυχείτε για την

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία ΘΕΜΑ Α ΘΕΜΑ B

Βιολογία ΘΕΜΑ Α ΘΕΜΑ B Βιολογία προσανατολισμού Α. 1. β 2. γ 3. δ 4. γ 5. δ ΘΕΜΑ Α B1. 4,1,2,6,8,3,5,7 ΘΕΜΑ B B2. Σχολικό βιβλίο σελ. 103 Η γενετική καθοδήγηση είναι.υγιών απογόνων. Σχολικό βιβλίο σελ. 103 Παρ ότι γενετική καθοδήγηση

Διαβάστε περισσότερα

Προεμφυτευτική γενετική διάγνωση (P.G.D) σε χρωμοσωμικές ανωμαλίες και κληρονομικά νοσήματα

Προεμφυτευτική γενετική διάγνωση (P.G.D) σε χρωμοσωμικές ανωμαλίες και κληρονομικά νοσήματα Προεμφυτευτική γενετική διάγνωση (P.G.D) σε χρωμοσωμικές ανωμαλίες και κληρονομικά νοσήματα MAΡΙΑ ΠΑΠΑΛΟΥΚΑ Κλινική Εμβρυολόγος Μονάδα Αναπαραγωγικής Ιατρικής Περιεχόμενα Ορισμός Ιστορική Αναδρομή Γενετική

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:

ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: Απαντήσεις Βιολογίας Ομάδας Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών Γ Λυκείου 6/9/208 ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:. Η μυϊκή δυστροφία Becker

Διαβάστε περισσότερα

1. Κατά τη µεταγραφή του DNA συντίθεται ένα α. δίκλωνο µόριο DNA. β. µονόκλωνο µόριο DNA. γ. δίκλωνο RNA. δ. µονόκλωνο RNA.

1. Κατά τη µεταγραφή του DNA συντίθεται ένα α. δίκλωνο µόριο DNA. β. µονόκλωνο µόριο DNA. γ. δίκλωνο RNA. δ. µονόκλωνο RNA. ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΘΕΜΑ 1ο ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) Να γράψετε στο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ: ΜΕΝΤΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ: ΒΑΚΑΛΗΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ: ΜΕΝΤΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ: ΒΑΚΑΛΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ: ΜΕΝΤΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ: ΒΑΚΑΛΗΣ ΘΕΜΑ 1 Ο 1. α 2. γ 3. β 4. β 5. β ΘΕΜΑ 2 Ο Α. Ένας αυτοσωμικός

Διαβάστε περισσότερα

Κυριακή 15/02/2015 Ημερομηνία

Κυριακή 15/02/2015 Ημερομηνία Διαγώνισμα 2014-15 Ενδεικτικές απαντήσεις Κυριακή 15/02/2015 Ημερομηνία Βιολογία Κατεύθυνσης Εξεταζόμενο μάθημα Γ Λυκείου Τάξη Θέμα 1 ο : 1 α, 2 γ, 3 ε, 4 α, 5 ε Θέμα 2 ο : Α. Η απεικόνιση των μεταφασικών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΣΧΟΛΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ενημερωτικός οδηγός Ετήσιου Εκπαιδευτικού Προγράμματος: Νευροψυχολογικές Θεραπείες και Τεχνικές Παρέμβασης στο χώρο της Ειδικής Αγωγής ΕΤΗΣΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Ο.Π. Θετικών Σπουδών Γ' Λυκείου

Βιολογία Ο.Π. Θετικών Σπουδών Γ' Λυκείου Βιολογία Ο.Π. Θετικών Σπουδών Γ' Λυκείου ΘΕΜΑ Α Α1. Στα χρωμοσώματα ενός ανθρώπινου σωματικού κυττάρου στο στάδιο της μετάφασης της μίτωσης υπάρχουν: Α. 23 μόρια DNA Β. 92 μόρια DNA Γ. 46 μόρια DNA Δ.

Διαβάστε περισσότερα

Οδός Ξενίας 1, 115 27 Αθήνα, T ηλ.: 210 7775444 Fax: 210 7775420 e-mail: info@diamedica.gr http://www.diamedica.gr. Πίνακας 1.

Οδός Ξενίας 1, 115 27 Αθήνα, T ηλ.: 210 7775444 Fax: 210 7775420 e-mail: info@diamedica.gr http://www.diamedica.gr. Πίνακας 1. Ενημερωτικό Δελτίο Τεύχος 1 Δεκέμβριος 2007 Εργαστήριο Κλινικής Βιοχημείας και Εργαστηριακής Ιατρικής Οδός Ξενίας 1, 115 27 Αθήνα, T ηλ.: 210 7775444 Fax: 210 7775420 e-mail: info@diamedica.gr http://www.diamedica.gr

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΠ Γ Λ (ΘΕΡΙΝΑ) Νότα Λαζαράκη

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΠ Γ Λ (ΘΕΡΙΝΑ) Νότα Λαζαράκη ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΠ Γ Λ (ΘΕΡΙΝΑ) 04 02-2018 Νότα Λαζαράκη ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: Α1. Η διάγνωση της β θαλασσαιμίας κατά τον προγεννητικό έλεγχο

Διαβάστε περισσότερα

Οι μονογονιδιακοί χαρακτήρες στον άνθρωπο και ο τρόπος κληρονόμησης.

Οι μονογονιδιακοί χαρακτήρες στον άνθρωπο και ο τρόπος κληρονόμησης. ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΕΡΑΤΕΑΣ Οι μονογονιδιακοί χαρακτήρες στον άνθρωπο και ο τρόπος κληρονόμησης. Μαθητές: Όλγα Ντριζάη, Κυριακή Πρίφτη 2013 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι γνωστό και εύκολα µπορεί να παρατηρηθεί ότι όλα τα άτοµα

Διαβάστε περισσότερα

Κυτταρογενετική Ι Πεφάνη Δάφνη Επίκουρη καθηγήτρια, Εργαστήριο Βιολογίας

Κυτταρογενετική Ι Πεφάνη Δάφνη Επίκουρη καθηγήτρια, Εργαστήριο Βιολογίας Κυτταρογενετική Ι 22.03.2019 Πεφάνη Δάφνη Επίκουρη καθηγήτρια, Εργαστήριο Βιολογίας Κυτταρογενετική Η μελέτη της δομής των χρωμοσωμάτων και της κληρονόμησης τους Αντικείμενο: Χρωμοσωμικές ανωμαλίες- δομή

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 10: Κυτταρική Διαίρεση

Ενότητα 10: Κυτταρική Διαίρεση Ενότητα 10: Κυτταρική Διαίρεση Κυτταρική διαίρεση: παραγωγή γενετικά πανομοιότυπων θυγατρικών κυττάρων Κυτταρική διαίρεση Μονοκύτταροι οργανισμοί: η διαίρεση του κυττάρου συνεπάγεται αναπαραγωγή ολόκληρου

Διαβάστε περισσότερα

Δηλώσεις συμμετοχής: grammateia@gmail.com locus_medicus@yahoo.gr

Δηλώσεις συμμετοχής: grammateia@gmail.com locus_medicus@yahoo.gr Δηλώσεις συμμετοχής: grammateia@gmail.com locus_medicus@yahoo.gr ΠΕΜΠΤΗ 31 ΜΑΪΟΥ 2012 16:00-17:00 Διαδικασίες Ίδρυσης και Λειτουργίας Ιδιωτικών Εργαστηρίων Κώστας Τυροσβούτης, Βιολόγος, Ιδρυτής Εργαστηρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ 19-6-2019 ΘΕΜΑ Α Α1. - α Α2. β Α3. γ Α4. γ Α5. β ΘΕΜΑ Β Β1. α1 αντιθρυψίνη-εμφύσημα Πρωτεΐνη επιθηλικών κυττάρων κυστική ίνωση Απαμινάση της αδενοσίνης Ανοσολογική

Διαβάστε περισσότερα

Αιμοσφαιρίνες. Αιμοσφαιρίνη Συμβολισμός Σύσταση A HbA α 2 β 2 F HbF α 2 γ 2 A 2 HbA 2 α 2 δ 2 s. Σύγκριση γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων

Αιμοσφαιρίνες. Αιμοσφαιρίνη Συμβολισμός Σύσταση A HbA α 2 β 2 F HbF α 2 γ 2 A 2 HbA 2 α 2 δ 2 s. Σύγκριση γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων A. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Αιμοσφαιρίνες Αιμοσφαιρίνη Συμβολισμός Σύσταση A HbA α 2 β 2 F HbF α 2 γ 2 A 2 HbA 2 α 2 δ 2 S HbS s α 2 β 2 Σύγκριση γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων ΓΟΝΙΔΙΑΚΕΣ Αλλαγή σε αζωτούχες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ-ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΕΦΗΒΩΝ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ-ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΕΦΗΒΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ HELLENIC REPUBLIC UNIVERSITY OF CRETE SCHOOL OF MEDICINE Ηράκλειο 70013, Κρήτη Heraklion 70013, Crete ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ-ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 31-10 -2014

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 31-10 -2014 3ος ΚΥΚΛΟΣ ΣΕΜΙΝΑΡΙΩΝ ΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΥΓΕΙΑΣ 15:30-16:00μμ 16:00-17:00μμ 17:00-17:30μμ 17:30-17:50μμ 17:50-18:00μμ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 31-10 -2014 Προεδρείο: Ν. Μοσχονάς Εγγραφές Χαιρετισμοί.

Διαβάστε περισσότερα

Προεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση. Μιχαλόπουλος Γιάννης Μαιευτήρας - Γυναικολόγος

Προεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση. Μιχαλόπουλος Γιάννης Μαιευτήρας - Γυναικολόγος Προεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση Μιχαλόπουλος Γιάννης Μαιευτήρας - Γυναικολόγος Στάδια Προεμφυτευτικής Γενετικής Διάγνωσης (P.G.D) Διέγερση ωοθηκών για την ωρίμανση μεγάλου αριθμού (ει δυνατόν ) ωοθυλακίων

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΓΝΩΣΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΕΙ (ΠΕΓΑ)

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΓΝΩΣΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΕΙ (ΠΕΓΑ) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΓΝΩΣΕΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΕΙ (ΠΕΓΑ) «Οι σύγχρονες τεχνικές βιο-ανάλυσης στην υγεία, τη γεωργία, το περιβάλλον και τη διατροφή» Χρωμοσωμικές ανωμαλίες Τα φυλετικά

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Ως φορείς κλωνοποίησης χρησιμοποιούνται:

ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Ως φορείς κλωνοποίησης χρησιμοποιούνται: ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΧΕΙΜΕΡΙΝΑ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 04/03/12 ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Ως φορείς κλωνοποίησης

Διαβάστε περισσότερα

Tρίτη, 1 η Ιουνίου 2004 ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ

Tρίτη, 1 η Ιουνίου 2004 ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Tρίτη, 1 η Ιουνίου 2004 ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΜΑ 1 1Α. Να γράψετε τον αριθµό της καθεµιάς από τις παρακάτω ηµιτελείς προτάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη φράση που

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές μοριακής παθολογίας. Α. Αρμακόλας Αν. Καθηγητής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ

Αρχές μοριακής παθολογίας. Α. Αρμακόλας Αν. Καθηγητής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Αρχές μοριακής παθολογίας Α. Αρμακόλας Αν. Καθηγητής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Μοριακή Παθολογία Ανερχόμενος κλάδος της Παθολογίας Επικεντρώνεται στην μελέτη και τη διάγνωση νοσημάτων Στον καθορισμό και την πιστοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα διδακτικής ξένων γλωσσών* Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος: ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

Πρόγραμμα διδακτικής ξένων γλωσσών* Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος: ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος: Πρόγραμμα διδακτικής ξένων γλωσσών* *το πρόγραμμα ανταποκρίνεται στις πρόνοιες των ΦΕΚ 324/08.02.2017,

Διαβάστε περισσότερα

2. ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ DQS DIN EN ISO 9001: ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ISO 9001:2015 & BS ISO 29990:2010

2. ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ DQS DIN EN ISO 9001: ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ISO 9001:2015 & BS ISO 29990:2010 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το Κέντρο Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών σας καλωσορίζει στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης και συγκεκριμένα πρόγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 5 ο -6 ο Κεφ. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 5 ο -6 ο Κεφ. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 5 ο -6 ο Κεφ. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Θέμα Α : Α1.β, Α2.γ, Α3.β, Α4.γ, Α5β. Θέμα Β: Β1. Αυτόματες : Οι μεταλλάξεις που εμφανίζονται αιφνίδια μέσα στον πληθυσμό ονομάζονται αυτόματες

Διαβάστε περισσότερα

Γυμνάσιο Κερατέας ΚΑΡΚΙΝΟΣ & ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ. Αναστασία Σουλαχάκη Κωνσταντίνα Πρίφτη

Γυμνάσιο Κερατέας ΚΑΡΚΙΝΟΣ & ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ. Αναστασία Σουλαχάκη Κωνσταντίνα Πρίφτη Γυμνάσιο Κερατέας ΚΑΡΚΙΝΟΣ & ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ Αναστασία Σουλαχάκη Κωνσταντίνα Πρίφτη 2013 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ : Ορολογία και λίγα λόγια για τον καρκίνο Χαρακτηριστικά του καρκίνου Μεταλλάξεις Μεταλλάξεις και καρκίνος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμίας από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις Α1 έως Α5 και δίπλα το

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΚΕΦ. 6 ο ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΚΕΦ. 6 ο ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΚΕΦ. 6 ο ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ Μεταλλάξεις είναι οι αλλαγές στην αλληλουχία των νουκλεοτιδίων που συμβαίνουν στο γενετικό υλικό ενός οργανισμού τόσο σε γονιδιακό επίπεδο (γονιδιακές μεταλλάξεις)

Διαβάστε περισσότερα

Οι φάσεις που περιλαμβάνει ο κυτταρικός κύκλος είναι:

Οι φάσεις που περιλαμβάνει ο κυτταρικός κύκλος είναι: ΚΥΚΛΟΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ Α. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ 1. Τι είναι ο κυτταρικός κύκλος; ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ 4 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ «ΓΕΝΕΤΙΚΗ» 2. Οι φάσεις που περιλαμβάνει ο κυτταρικός κύκλος είναι: 3. Κατά τη

Διαβάστε περισσότερα