Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα υπό το καθεστώς του νέου νόμου Άποψη του Δικηγόρου Νίκου Παππά

Transcript

1 Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα υπό το καθεστώς του νέου νόμου Άποψη του Δικηγόρου Νίκου Παππά Ατέρμονες συζητήσεις γίνονται σήμερα αναφορικά με το κούρεμα των τραπεζικών καταθέσεων, ζήτημα το οποίο συναρτάται άμεσα με την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Τί είναι όμως η ανακεφαλαιοποίηση και γιατί με βάση την υφιστάμενη κατάσταση του τραπεζικού μας συστήματος, θα πρέπει να έχει επιτευχθεί έως τις 31/12/2015; Ανακεφαλαιοποίηση είναι μία διαδικασία κατά την οποία, μία τράπεζα λαμβάνει χρήματα από εξωτερικές πηγές (και όχι από δικά της κεφάλαια), για να αυξήσει την κεφαλαιακή της επάρκεια. Αυτό συμβαίνει γιατί το εκάστοτε πιστωτικό ίδρυμα μπορεί να εμφανίζει τέτοια μείωση ως προς τις κεφαλαιακές του δυνατότητες, ώστε να καθίσταται αδύνατη ή δυσχερής ή υπό ομαλές συνθήκες λειτουργία του. Στην περίπτωση των ελληνικών τραπεζών η διαδικασία της ανακεφαλαιοποίησης θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2015 καθώς έως τότε θα ισχύει το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο και παρέχει στο Δημόσιο την δυνατότητα να αναλάβει εξ ολοκλήρου τις ζημίες των τραπεζών. Από 1/1/2016 όμως και με βάση την νέα κοινοτική οδηγία 2014/59 (BRRD), το πλαίσιο αυτό λειτουργίας των τραπεζών θα αλλάξει δραματικά. Ήδη με τον νόμο 4335/2015 κατέστη εσωτερικό δίκαιο η κοινοτική οδηγία 2014/59(ΒRRD Bank Recovery and Resolution Directive). Η κοινοτική αυτή οδηγία είχε ήδη τεθεί σε ισχύ σε όλα τα κράτη μέλη από την 1η Ιανουαρίου 2015 και θεσπίζει ένα νομικό πλαίσιο για την ανάκαμψη και εξυγίανση των πιστωτικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων. Όπως προκύπτει και από την αιτιολογική έκθεση του νόμου 4335/2015, η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών επηρέασε το τραπεζικό σύστημα των περισσοτέρων ευρωπαϊκών κρατών και ανέδειξε όχι μόνο την αλληλεπίδραση μίας κατάστασης αφερεγγυότητας μεταξύ των διαφόρων οντοτήτων αλλά την έντονη διασύνδεση μεταξύ δημοσίου χρέους-χρηματοπιστωτικού συστήματος που πρέπει να διαρραγεί για να μην υπάρχει εν τέλει- επιβάρυνση των φορολογούμενων.

2 Με τη συγκεκριμένη νομοθετική πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου εναρμονίζονται οι διαδικασίες εξυγίανσης των πιστωτικών ιδρυμάτων, επιχειρήσεων επενδύσεων, καθώς και των χρηματοδοτικών ιδρυμάτων, ομίλων χρηματοδοτικών συμμετοχών που μέχρι σήμερα διέπονταν από τις εθνικές ρυθμίσεις των κρατών μελών. Επομένως βασικό στόχο της συγκεκριμένης κοινοτικής οδηγίας αποτελεί η παρεμπόδιση της μετακύλισης ζημιών εκ μέρους των πιστωτικών ιδρυμάτων προς τον φορολογούμενο και η ανάληψη των τελευταίων από τους παράγοντες που συνθέτουν τον σκελετό της εκάστης χρηματοπιστωτικής οντότητας. Εξάλλου στο νομοθέτημα αυτό υπάρχουν και ρυθμίσεις που αφορούν τον μέσο πολίτη και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις καθώς υπάρχει πρόβλεψη για τις ελάχιστες εγγυημένες καταθέσεις. Ειδικότερα ο νόμος 4335/2015 που κατέστησε την ανωτέρω κοινοτική οδηγία εσωτερικό δίκαιο, προβλέπει μια σειρά δραστικών μέτρων για την εξυγίανση των πιστωτικών ιδρυμάτων που αποτυγχάνουν να συμμορφωθούν με τις υποχρεώσεις τους. Τα σχέδια εξυγίανσης που θα καταρτίζονται από την αρχή εξυγίανσης (Τράπεζα της Ελλάδας) σε συνεργασία πάντοτε με το Υπουργείο Οικονομικών περιλαμβάνουν μέτρα όπως η εντολή μεταβίβασης ενός πιστωτικούιδρύματος, ή σύσταση μεταβατικού ιδρύματος, ο διαχωρισμός των περιουσιακών στοιχείων και η αναδιάρθρωση του παθητικού, ενώ τα μέτρα αυτά μπορεί να εφαρμόζονται καισυνδυαστικά (άρθρο 37/Νόμος 4335/2015).Επίσης σε περίπτωση που διαπιστώνεται σοβαρή επιδείνωση της χρηματοοικονομικής κατάστασης ενός ιδρύματος προβλέπεται η απομάκρυνση των στελεχών του διοικητικού συμβουλίου του εν λόγω ιδρύματος (άρθρα 28 και 34) και ο διορισμός επιτρόπου ή επιτρόπων (άρθρο 29). Η αρχή εξυγίανσης όταν πρόκειται να εφαρμόσει μέτρα εξυγίανσης και να ασκήσει εξουσίες εξυγίανσης λαμβάνει κάθε ενδεδειγμένο μέτρο προκειμένου να διασφαλίσει ότι η ενέργεια εξυγίανσης εφαρμόζεται σύμφωνα με τις ακόλουθες αρχές: α) οι μέτοχοι του υπό εξυγίανση ιδρύματος υφίστανται πρώτοι τις ζημίες, β) οι πιστωτές του ιδρύματος υπό εξυγίανση υφίστανται ζημίες μετά τους μετόχους, σύμφωνα με τη κατάταξη των απαιτήσεων τους στο πλαίσιο των συνήθων διαδικασιών αφερεγγυότητας, εκτός εάν ρητώς ορίζει διαφορετικά ο παρών νόμος., ζ) κανένας πιστωτής δεν υφίσταται μεγαλύτερες ζημίες από εκείνες που θα είχε υποστεί εάν το ίδρυμα ή η οντότητα που αναφέρεται στις περιπτώσεις β, γ ή δ της παραγράφου 1 του

3 άρθρου 1 είχε εκκαθαριστεί κατά τις συνήθεις διαδικασίες αφερεγγυότητας, σύμφωνα με τις διασφαλίσεις των άρθρων 73 έως 75, η) οι εγγυημένες καταθέσεις προστατεύονται πλήρως (άρθρο 34).Επομένως λαμβάνεται πρόνοια ώστε τις ενδεχόμενες ζημιές ενός πιστωτικού ιδρύματος να τις αναλαμβάνουν πρώτα οι μέτοχοι αυτού, κατόπιν οι ομολογιούχοι και τελευταίοι οι καταθέτες με καταθέσεις που υπερβαίνουν το όριο των εγγυημένων καταθέσεων. Σε συνάρτηση με τα ανωτέρω και σύμφωνα με τα άρθρα του νόμου 4335/2014 στην περίπτωση της αναδιάρθρωσης του παθητικού ενός πιστωτικού ιδρύματος που συνδέεται άρρηκτα με την ανακεφαλαιοποίηση του, η αρχή εξυγίανσης δεν ασκεί τις εξουσίες απομείωσης ή μετατροπής όσον αφορά ορισμένες υποχρεώσεις στις οποίες συγκαταλέγονται και οι εγγυημένες καταθέσεις, ανεξαρτήτως αν αυτές διέπονται από το δίκαιο άλλου κράτους μέλους ή τρίτης χώρας. Στο καίριο ερώτημα που απασχολεί την πλειοψηφία των πολιτών δηλαδή στο ποιές καταθέσεις θεωρούνται εγγυημένες στο πλαίσιο μίας διαδικασίας ανακεφαλαιοποίησης του τραπεζικού συστήματος ή μιας μεμονωμένης τραπεζικής οντότητας την απάντηση μας την δίνει το άρθρο 2 παρ. 17 του εν λόγω νόμου. Ούτως εγγυημένες καταθέσεις θεωρούνται όλες οι επιλέξιμες καταθέσεις μέχρι ποσού ίσο με το όριο κάλυψης που αναφέρεται στην περίπτωση α της παρ. 2 του άρθρου 9 του ν. 3746/2009 (Νόμος περί ΤΕΚΕ). Ισχύει δηλαδή ότι παγίως ίσχυε μέχρι σήμερα και προστατευμένες θεωρούνται οι καταθέσεις μέχρι ευρώ ανά πιστωτικό ίδρυμα και ανά καταθέτη. Έτσι εάν π.χ μια τετραμελής οικογένεια έχει κοινό λογαριασμό με συνδικαιούχους και τα τέσσερα μέλη σε ένα πιστωτικό ίδρυμα και το ποσό ανέρχεται στις ευρώ τότε τα χρήματα αυτά δεν υπόκεινται στις διαδικασίες απομείωσης (haircut) καθώς στο κάθε μέλος αντιστοιχεί ποσό : 4 = ευρώ που αποτελεί ποσό που ευρίσκεται εντός του προστατευμένου ορίου των ευρώ. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί ότι καλό θα ήταν να καταστεί εσωτερικό δίκαιο και η οδηγία 2014/49 η οποία στα άρθρα της 6 και 7 αποσαφηνίζει και εξ απόψεως κοινοτικού δικαίου το ποσό των εγγυημένων καταθέσεων χωρίς να γίνεται παραπομπή στον Νόμο περί ΤΕΚΕ και αποτελεί το λογικό και αναγκαίο συμπλήρωμα της κοινοτικής οδηγίας 2014/59.

4 Τα μειονεκτήματα του Νέου Νόμου Ωστόσο και παρά το γεγονός ότι ο νέος νόμος θωρακίζει την προστασία των φορολογούμενων από το ενδεχόμενο της κατάρρευσης των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων επιμερίζοντας τις ζημιές στους μετόχους, τους ομολογιούχους και τους καταθέτες αυτών, στο νέο νόμο υπάρχουν προβλέψεις σύμφωνα με τις οποίες σε έκτακτες περιπτώσεις πάλι το Δημόσιο δηλαδή ο φορολογούμενος θα κληθεί να βγάλει τα κάστανα από την φωτιά. Ούτως, σε περίπτωση συστημικής κρίσης ο νέος νόμος προβλέπει την δυνατότητα λήψης μέτρων δημόσιας χρηματοπιστωτικής σταθεροποίησης (άρθρο 56), δημόσιας κεφαλαιακής στήριξης (άρθρο 57) και ανάληψης προσωρινού δημοσίου ελέγχου (άρθρο 58).Επομένως ενώ εν πρώτοις και δη στα σχέδια εξυγίανσης (άρθρα 18 και 20) απαγορεύεται οποιαδήποτε έκτακτη δημόσια χρηματοοικονομική στήριξη, πέραν της χρήσης του Ταμείου Εξυγίανσης, ωστόσο σε περιπτώσεις εκτεταμένης κρίσης δεν θα πρέπει καθόλου να αποκλεισθεί η συμμετοχή του Κράτους στις εν λόγω διαδικασίες. Επίσης, το άρθρο 97 ορίζει ότι έως την 31η Δεκεμβρίου 2024, τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά μέσα του Ταμείου Εξυγίανσης (Σκέλος Εξυγίανσης του ΤΕΚΕ) συνολικά θα ανέρχονται τουλάχιστον στο 1% του ποσού των εγγυημένων καταθέσεων όλων των ιδρυμάτων με άδεια λειτουργίας στην Ελλάδα. Η ανωτέρω προθεσμία παρατείνεται με απόφαση του Υπουργού Οικονομικών έως τέσσερα έτη μετά από εισήγηση της αρχής εξυγίανσης, εάν το Ταμείο Εξυγίανσης συνολικά έχει προβεί σε σωρευτικές εκταμιεύσεις που υπερβαίνουν το 0,5% των εγγυημένων καταθέσεων του συνόλου των ιδρυμάτων με άδεια λειτουργίας στην Ελλάδα. Τα ποσά αυτά προορίζονται να καλύψουν τις ανάγκες των ιδρυμάτων που θα τεθούν υπό εξυγίανση! Με βάση όμως τα ποσά αυτά θεωρείται απίθανο, (δεδομένου ότι το ύψος των συνολικών τραπεζικών καταθέσεων έχει λάβει την κατιούσα) να επιτευχθεί αναδιάρθρωση παθητικού ή ανακεφαλαιοποίηση των Τραπεζών χωρίς την συμμετοχή του Κράτους! Θα πρέπει ακόμη να επισημανθεί ότι ναι μεν καταρχήν ο νόμος 4335/2015 εγγυάται τις τραπεζικές καταθέσεις μέχρι του ορίου των ευρώ, αλλά δεν αποκλείεται σύμφωνα με τον ίδιο νόμο η συμμετοχή και των καταθέσεων αυτού του ύψους, εφόσον παρίσταται ανάγκη προς ανακεφαλαιοποίηση - αναδιάρθρωση παθητικού ενός τραπεζικού ιδρύματος. Το άρθρο 104 του ανωτέρω νόμου ορίζει ότι όταν η αρχή εξυγίανσης προβαίνει σε ενέργειες

5 εξυγίανσης και με την προϋπόθεση ότι οι εν λόγω ενέργειες εξασφαλίζουν ότι οι καταθέτες συνεχίζουν να έχουν πρόσβαση στις καταθέσεις τους, το Σκέλος Κάλυψης Καταθέσεων (ΣΚΚ) του ΤΕΚΕ ευθύνεται: α)όταν χρησιμοποιείται η αναδιάρθρωση παθητικού, για το ποσό που θα απομειώνονταν οι εγγυημένες καταθέσεις προκειμένου να απορροφηθούν οι ζημίες του ιδρύματος σύμφωνα με την περίπτωση α της παραγράφου 1 του άρθρου 46, αν οι εγγυημένες καταθέσεις είχαν περιληφθεί στο πεδίο εφαρμογής της αναδιάρθρωσης παθητικού και είχαν απομειωθεί στον ίδιο βαθμό όπως οι πιστωτές με την ίδια κατάταξη στην πτωχευτική διαδικασία, βάσει των διατάξεων που διέπουν τις συνήθεις διαδικασίες αφερεγγυότητας ή β) όταν χρησιμοποιούνται ένα ή περισσότερα μέτρα εκτός της αναδιάρθρωσης παθητικού, για το ύψος των ζημιών που θα υφίσταντο οι καταθέτες ως προς τις εγγυημένες καταθέσεις τους, αν οι εν λόγω καταθέτες υφίσταντο ζημίες ανάλογες των ζημιών που υφίστανται οι πιστωτές με την ίδια κατάταξη στην πτωχευτική διαδικασία βάσει των διατάξεων που διέπουν τις συνήθεις διαδικασίες αφερεγγυότητας. Σε κάθε περίπτωση, η ευθύνη του ΣΚΚ δεν υπερβαίνει το ύψος του ποσού που θα καλείτο το ΤΕΚΕ να καταβάλει αν ενεργοποιείτο η διαδικασία καταβολής αποζημιώσεων, όπως αυτή ειδικότερα προβλέπεται στο ν. 3746/2009. Επομένως, δεν αποκλείεται εφόσον η ζημία ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος είναι ιδιαζόντως σοβαρή να συμμετάσχουν στην αναδιάρθρωση του παθητικού και οι εγγυημένες καταθέσεις κάτω των ευρώ και σε αυτή την περίπτωση οι καταθέτες θα πρέπει να αποζημιωθούν από το Σκέλος Κάλυψης Καταθέσεων του ΤΕΚΕ. Πηγή: 0%CF%80%CE%AC%CF%82-%CE%B3%CF%81%CE%AC%CF%86%CE%B5%CE%B9- %CF%83%CF%84%CE%B1- %CF%85%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%81%CF%8C%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%C E%B1-%CF%84%CE%BF-%CE%B5/ * Ο Νίκος Παππάς είναι έγκριτος Δικηγόρος Δημοσίου Δικαίου και ανηψιός του εκλεκτού συναδέλφου μας Γιάννη Χρυσικού, πρώην προέδρου του Συλλόγου Συνταξιούχων και πρώην γραμματέα του Συλλόγου Εργαζομένων της Ιονικής.