Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε.

Transcript

1 π À ª π π À ª ƒπ À Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. TEYXOΣ XΙ 1.1 Βραχυχρόνια εξέλιξη του ΑΕΠ διεθνώς, σε Ευρωζώνη και Ελλάδα Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ): Εξελίξεις και σύνθεση Καθαρό Διαθέσιμο Εισόδημα Ιδιωτική Κατανάλωση σε Ελλάδα και Ευρωζώνη Πληθωρισμός σε Ευρωζώνη και Ελλάδα Ανεργία σε Ευρωζώνη και Ελλάδα Επιτόκια Αγοράς Χρήματος Κεφαλαιαγορές Καταθέσεις στην Ελλάδα Κλάδος του εμπορίου στην Ελλάδα Επιχειρηματικό Κλίμα στο Λιανικό Εμπόριο στην Ελλάδα Επενδύσεις Οικοδομική δραστηριότητα στην Ελλάδα Δείκτης Οικονομικής Δυσπραγίας (ΔΟΔ) στην Ελλάδα Ειδικό Θέμα: Δημόσιο Χρέος: Τι μέλλει γενέσθαι; 20

2 Για τον παρόν Δελτίο, εργάστηκαν οι: Βάλια Αρανίτου, Διευθύντρια ΙΝΕΜΥ Χρίστος Κατηφόρης, οικονομολόγος Δήμητρα Γούναρη, Συντονίστρια Τμήματος Έρευνας και Τεκμηρίωσης ΙΝΕΜΥ Νίκος Γεωργοκώστας, στέλεχος ΙΝΕΜΥ Χαράλαμπος Αράχωβας, συνεργάτης ΙΝΕΜΥ

3 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. XΙ 1.1 Βραχυχρόνια εξέλιξη του ΑΕΠ διεθνώς, σε Ευρωζώνη και Ελλάδα Η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας παραμένει εύθραυστη, άνιση και βραδύτερη των προβλέψεων που δημοσιεύτηκαν νωρίτερα στο έτος, κυρίως λόγω της επί τα χείρω αναθεώρησης των επιδόσεων σε αρκετές αναδυόμενες οικονομίες (Πίνακας 1). Πίνακας 1 Πραγματικό ΑΕΠ - Μεταβολές (%) σε επιλεγμένες χώρες Χώρα/ περίοδος Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Ευρωζώνη-18-0,2-0,5-0,2 0,3 0,1 0,3 0,2 0,0 (-0,7) (-1,0) (-1,1) (-0,6) (-0,3) (0,5) (1,0) (0,7) Ιρλανδία* 0,4 2,8-3,5 0,7 1,8-0,1 2,7 - (-0,8) (1,0) (0,0) (0,3) (1,7) (-1,2) (5,1) (-) Ελλάδα** (-7,7) (-4,9) (-6,0) (-4,0) (-3,2) (-2,3) (-1,1) (-0,3) Ισπανία -0,4-0,8-0,3-0,1 0,1 0,2 0,4 0,6 (-1,7) (-2,1) (-1,9) (-1,6) (-1,1) (-0,2) (0,5) (1,2) Ιταλία -0,4-0,9-0,6-0,3-0,1 0,1-0,1-0,2 (-2,6) (-2,9) (-2,4) (-2,2) (-1,9) (-0,9) (-0,4) (-0,2) Κύπρος -1,1-1,5-1,7-1,8-0,9-0,7-0,6-0,3 (-2,2) (-3,5) (-5,0) (-6,0) (-5,7) (-5,0) (-3,9) (-2,5) Πορτογαλία* -0,8-1,9-0,3 1,1 0,3 0,5-0,6 0,6 (-3,6) (-3,8) (-4,0) (-2,0) (-0,9) (1,5) (1,3) (0,8) ΗΠΑ 0,6 0,0 0,7 0,4 1,1 0,9-0,5 1,0 (2,7) (1,6) (1,7) (1,8) (2,3) (3,1) (1,9) (2,5) Ιαπωνία* -0,7-0,1 1,3 0,9 0,4 0,0 1,5-1,7 (-0,1) (-0,3) (-0,1) (1,3) (2,4) (2,4) (2,7) (0,0) Πηγή: Eurostat Ποσοστιαίες μεταβολές πραγματικού ΑΕΠ (τιμές αγοράς εκατ. ) Εκτός παρενθέσεως συγκριτικά με το προηγούμενο τρίμηνο (q-o-q). Εντός παρενθέσεως συγκριτικά με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους (y-o-y). Ta στοιχεία για την Ευρωζώνη-18 και τις χώρες Ισπανία, Ιταλία Κύπρο και ΗΠΑ είναι εποχικά και ως προς τις εργάσιμες ημέρες διορθωμένα. *:Τα στοιχεία για τις χώρες Ιρλανδία, Πορτογαλία και Ιαπωνία είναι μόνο εποχικά διορθωμένα. **: Τα στοιχεία για την Ελλάδα δεν είναι εποχικά ούτε ως προς τις εργάσιμες ημέρες διορθωμένα. Για την αποφυγή παρερμηνειών δεν παρατίθενται τα στοιχεία για τις μεταβολές του πραγματικού ΑΕΠ συγκριτικά με το προηγούμενο τρίμηνο του έτους (q-o-q). Στις ΗΠΑ, η οικονομία φαίνεται να ανακάμπτει σταδιακά το β τρίμηνο, μετά από έναν εξαιρετικά βαρύ χειμώνα και να ξεπερνά τις επιπτώσεις από τη διόρθωση των αποθεμάτων, ενώ το ενδεχόμενο αύξησης των επιτοκίων το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα φαίνεται να απομακρύνεται. Στην Ιαπωνία, η προαναγγελθείσα αύξηση του φόρου κατανάλωσης από 1 ης Απριλίου του τρέχοντος από 5% στο 8% είχε ως αποτέλεσμα την πρόσκαιρη αύξηση του ΑΕΠ το πρώτο τρίμηνο κατά 1,5% (q-o-q) αλλά και την πτώση του κατά 1,7% το δεύτερο. 3

4 4οκτώβριος 14 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Η μεγέθυνση στις μεγαλύτερες Αναδυόμενες Οικονομίες έχει επιβραδυνθεί αλλά παραμένει σε αξιοσημείωτα επίπεδα. Η Κίνα κατάφερε να ενισχύσει την οικονομία της το β τρίμηνο, μετά από μία αναιμική εκκίνηση στην αρχή του έτους, εφαρμόζοντας μικρής έκτασης μέτρα τόνωσης της οικονομικής δραστηριότητας καθώς και σειρά δομικών μεταρρυθμίσεων. Άξια λόγου είναι η πρόοδος της Ινδίας στη συγκράτηση του πληθωρισμού και στη βελτίωση της εμπιστοσύνης. Αντίθετα, η οικονομία της Βραζιλίας βυθίστηκε σε ύφεση το πρώτο μισό του έτους ενώ οι γεωπολιτικές εξελίξεις στην Ουκρανία και οι οικονομικές κυρώσεις έχουν ήδη επιβραδύνει το ρωσικό προϊόν σε 0,8% 1 το δεύτερο τρίμηνο του έτους Η ανάκαμψη στην Ζώνη του Ευρώ (ΖτΕ) παραμένει απογοητευτική κυρίως στις μεγαλύτερες χώρες: Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία 2. Η εμπιστοσύνη συρρικνώθηκε εκ νέου πιέζοντας τη ζήτηση με άμεσο αντίκτυπο την πτώση του πληθωρισμού. Οι επιπτώσεις από τη μικρή ενίσχυση των καταναλωτικών δαπανών και των εξαγωγών αντισταθμίστηκαν από την υποχώρηση των επενδύσεων και των αποθεμάτων ενώ περαιτέρω αρνητικές συνέπειες είχε η ασυνήθιστα μεγάλη πτώση στον κλάδο των κατασκευών. Ως εκ τούτου, μπορεί η μεγέθυνση σε πολλές περιφερειακές οικονομίες να δείχνει τα πρώτα δειλά σημάδια ανάκαμψης, έντονη όμως ανησυχία συνεχίζουν να προκαλούν οι δομικές και δημοσιονομικές προκλήσεις αλλά και το ιδιαίτερα υψηλό δημόσιο χρέος που αντιμετωπίζουν οι περισσότερες από αυτές. Στην Ελλάδα η ύφεση επιβραδύνθηκε το δεύτερο τρίμηνο του έτους (y-o-y) ως αποτέλεσμα της σταθεροποίησης της κατανάλωσης, της υποχώρησης του ρυθμού πτώσης των επενδύσεων και της αύξησης των εξαγωγών με ρυθμό υψηλότερο συγκριτικά με τον αντίστοιχο των εισαγωγών. Το πρώτο οκτάμηνο του 2014 ο κρατικός προϋπολογισμός εμφάνισε, σε τροποποιημένη ταμειακή βάση, πρωτογενές πλεόνασμα ύψους εκατ. ευρώ έναντι στόχου 962 ευρώ, με διογκωμένα ωστόσο κοινωνικά και επιχειρηματικά προβλήματα. Ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor s αναβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας σε «Β» από «Β-» με σταθερές προοπτικές ως αναγνώριση της δημοσιονομικής προσπάθειας της χώρας. Θετικό ρόλο διαδραμάτισε το γεγονός ότι το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) διαθέτει αποθεματικό ικανό για να καλύψει ενδεχόμενες νέες ανάγκες του τραπεζικού συστήματος. Ανησυχία προκαλεί η κατάσταση της ιταλικής οικονομίας καθώς επέστρεψε, για τρίτη φορά από το 2008, σε ελαφρά ύφεση το α εξάμηνο του 2014, ενώ σύμφωνα με στοιχεία της μεγαλύτερης εμπορικής ένωσης της χώρας «Confesercenti», το πρώτο οκτάμηνο του έτους έκλεισαν εμπορικές επιχειρήσεις. Καλύτερη φαίνεται να είναι η εξέλιξη της ισπανικής οικονομίας αφού η ανάκαμψη σταδιακώς επιταχύνεται, αν και παραμένει ακόμη σε χαμηλά επίπεδα. Η κατανάλωση ενισχύθηκε το δεύτερο τρίμηνο (q-o-q), αν και οριακά (0,3%), και η εμπιστοσύνη των επενδυτών δείχνει τάσης εδραίωσης, όπως διαπιστώνεται από τη σταδιακή αποκλιμάκωση των επιτοκίων δανεισμού, χωρίς όμως η οικονομία να κατορθώσει να απαλλαγεί από την υψηλή ανεργία (ILO) Πηγή: 2. OECD Interim Economic Assessment, 15 September ILO: Studies on Growth with Equity, Spain-Growth with Jobs (29 September 2014). wcms_ pdf

5 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. XΙ Η ιρλανδική οικονομία συνεχίζει τη δυναμική της πορεία 4 ως αποτέλεσμα των θετικών εξελίξεων στις εξαγωγές, στις ιδιωτικές καταναλωτικές δαπάνες, στις κατασκευές, στην αναζωογόνηση της αγοράς ακινήτων και στις επενδύσεις, με την υψηλή όμως ανεργία να επιμένει. Η Πορτογαλία βρίσκει σταδιακά το δρόμο για την ανάκαμψη, στηριζόμενη, μεταξύ άλλων, στην αναζωογόνηση της αγοράς ακινήτων. Εξάλλου, η χώρα κατόρθωσε και σχημάτισε αποθεματικό, μέσω εκδόσεως ομολόγων, τερματίζοντας την οικονομική υποστήριξη από τους πιστωτές και βελτιώνοντας έτσι τις προσδοκίες των πολιτών της. Η ύφεση στην κυπριακή οικονομία συνέχισε να ρηχαίνει το β τρίμηνο του έτους με τις εγγραφές των νέων επιχειρήσεων (κυρίως από το εξωτερικό) να αυξάνονται την περίοδο Ιούνιος-Αύγουστος 2014 κατά 13%. Η ανεργία αποκλιμακώνεται, με αργούς όμως ρυθμούς, ενώ έντονος προβληματισμός απορρέει από την πτώση των τιμών κατοικιών κατά 9% το τελευταίο έτος και από τη διόγκωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Αρνητικό αντίκτυπο στην οικονομία έχει και η πτώση των τουριστικών εσόδων τον Ιούλιο κατά 5,1%, παρά την άνοδο των αφίξεων κατά 5,7% (στοιχεία y-o-y). 1.2 Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ): Εξελίξεις και σύνθεση Οι εξελίξεις από την πλευρά της προσφοράς στην Ευρωζώνη συνηγορούν υπέρ μίας ασθενούς και ασταθούς ανάκαμψης. Σύμφωνα με τη Markit, ο σύνθετος Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) για την Ευρωζώνη διαμορφώθηκε το Σεπτέμβριο του τρέχοντος σε 52,0 και για δέκατο πέμπτο συνεχή μήνα πάνω από το επίπεδο των 50 μονάδων που αποτελεί το κατώφλι. Εντούτοις, η επίδοση αυτή είναι η χαμηλότερη των τελευταίων δέκα μηνών ενώ το ύψος του δείκτη για το τρίτο τρίμηνο του έτους (52,8) αποτελεί επίσης τη χαμηλότερη ένδειξη για το Στην Ελλάδα, η συρρίκνωση της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ) φαίνεται να επιβραδύνεται το τελευταίο τρίμηνο (σύγκριση y-o-y), παρά την ενίσχυση του τριτογενούς τομέα. Σύμφωνα με στοιχεία του εποχικά προσαρμοσμένου κύριου Δείκτη Υπευθύνων Προμηθειών της Markit για τον τομέα της μεταποίησης στην Ελλάδα του Σεπτεμβρίου (48,4), οι γενικές επιχειρησιακές συνθήκες στα εργοστάσια επιδεινώθηκαν. Το ύψος μάλιστα του δείκτη για τον τελευταίο μήνα ήταν το χαμηλότερο των τελευταίων 12 μηνών και η τρίτη φορά μέσα στους τελευταίους 4 μήνες που καταγράφηκε τιμή κάτω του ορίου μηδενικής μεταβολής (50,0). Η ταυτόχρονη πτώση παραγωγής και εισροής νέων παραγγελιών απογοήτευσε μετά την πρόοδο που είχε σημειωθεί κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους. Στην ελληνική οικονομία, η Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία για τους κλάδους του εμπορίου και του τουρισμού (μεταφορές, διαμονή και εστίαση) ανακάμπτει από τα μέσα του 2012, υποστηριζόμενη από τη βελτίωση τόσο του μακροοικονομικού κλίματος όσο και της διεθνούς εικόνας της χώρας (Διάγραμμα 1). Επιπρόσθετα η προσέλκυση ρεκόρ τουριστών, τουλάχιστον σε όρους αφίξεων, ήταν καταλυτικής σημασίας. Αν και τα στοιχεία για την 4. Σύμφωνα με στοιχεία της Central Service Office το ΑΕΠ του β τριμήνου του 2014 αυξήθηκε κατά 1,5% και 7,7% συγκριτικά με το α τρίμηνο του 2014 και το β τρίμηνο του 2013 αντίστοιχα. Τα στοιχεία είναι σε πραγματικές τιμές, εποχικά διορθωμένα με έτος βάσης το

6 6οκτώβριος 14 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Ιρλανδία και Πορτογαλία των τριών τελευταίων τριμήνων δεν είναι διαθέσιμα, η ανάκαμψη της ΑΠΑ των συγκεκριμένων κλάδων στην Ελλάδα είναι ισχυρότερη και φαίνεται να εδραιώνεται, ενώ η προσπάθειες για επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και τόνωσης της κατανάλωσης συνεχίζονται Διάγραµµα 1: Ακαθάριστη Προστιθέµενη Αξία στους κλάδους του εµπορίου, µεταφορών, διαµονής και εστίασης - Μεταβολές (%) 2009Q1 2009Q2 2009Q3 2009Q4 2010Q1 2010Q2 2010Q3 2010Q4 2011Q1 2011Q2 2011Q3 2011Q4 2012Q1 2012Q2 2012Q3 2012Q4 2013Q1 2013Q2 2013Q3 2013Q4 2014Q1 2014Q2 Eυρωζώνη-18 Ιταλία Ελλάδα Κύπρος Ισπανία Πορτογαλία Ιρλανδία Πηγή: Eurostat Οι ποσοστιαίες μεταβολές έχουν υπολογισθεί με δεδομένα σε σταθερές τιμές σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους (y-o-y). Τα στοιχεία είναι εποχικά και προς τις εργάσιμες ημέρες διορθωμένα, με εξαίρεση την Ελλάδα όπου δεν είναι ούτε εποχικά αλλά ούτε και ως προς τις εργάσιμες ημέρες διορθωμένα. Τα στοιχεία των τριών τελευταίων τριμήνων για Ιρλανδία και Πορτογαλία δεν είναι διαθέσιμα. 1.3 Καθαρό Διαθέσιμο Εισόδημα Ιδιωτική Κατανάλωση σε Ελλάδα και Ευρωζώνη Η αναιμική ανάκαμψη στην Ευρωζώνη των 18 αποτυπώνεται και από τη μικρή, αλλά θετική, μεταβολή του διαθέσιμου εισοδήματος (στοιχεία y-o-y). Το διαθέσιμο εισόδημα στην Ελλάδα συρρικνώνεται για 17 ο συνεχές τρίμηνο, με την πτώση όμως να επιβραδύνεται σταδιακά, γεγονός που γεννά αισιοδοξία σχετικά με τον τερματισμό της ύφεσης. Εντούτοις, υπογραμμίζεται πως η σωρευτική συρρίκνωση του εισοδήματος την περίοδο της ύφεσης είναι εξαιρετικά μεγάλη. Το 2013, 6,3 εκατ. άτομα στην Ελλάδα ζούσαν υπό το

7 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. XΙ καθεστώς ή υπό την απειλή φτώχειας 5 ενώ και η ΕΛ.ΣΤΑΤ. κάνει ιδιαίτερη αναφορά στις αρνητικές επιπτώσεις από την εξίσωση του ΕΦΚ στα καύσιμα 6. Οι προβλέψεις της ΓΣΕΕ για το 2014 εκτιμούν περαιτέρω πτώση του εισοδήματος κατά 2 δισ. ευρώ 7 καθώς οι πρόσφατες φορολογικές επιβαρύνσεις των ακινήτων στην Ελλάδα ασκούν περαιτέρω σημαντικές πιέσεις στο εισόδημα 8. Οι εξελίξεις αυτές αλλά και οι εκθέσεις διεθνών οργανισμών 9 καταστούν σαφές πως τα περιθώρια επιπλέον περικοπών στα εισοδήματα έχουν ουσιαστικά εξαλειφθεί. Πίνακας 2 Καθαρό Διαθέσιμο Εισόδημα (μεταβολές σε %) Χώρα/ Περίοδος Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Ευρωζώνη-18 0,0 0,4 0,5-0,4 1,3 1,3 1,3 1,4 - Ιρλανδία -4,5 1,2 11,7 10,2 2,2 6,8 0,4 1,6 - Ελλάδα -5,9-5,4-6,0-9,8-10,3-7,8-11,6-5,6-4,3 Ισπανία -1,8 0,5 0,2 0,8-0,2 0,7 1,1-2,0 - Ιταλία -1,5-2,0-1,3-1,3-2,1 0,0 0,2 1,0 - Κύπρος -8,3-6,2-13,9-10,4-3,7-7,3-7,3-3,5 - Πορτογαλία -3,2-3,2-2,9-2,4 1,7 1,5 5,7 2,1 - Πηγή: Eurostat-Επεξεργασία στοιχείων ΕΣΕΕ Οι μεταβολές έχουν υπολογιστεί σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους (y-o-y) καθώς τα στοιχεία για όλες τις χώρες είναι σε τρέχουσες τιμές και μη εποχικά διορθωμένα. Η κατανάλωση στην Ευρωζώνη φαίνεται να μεγεθύνεται από το τελευταίο τρίμηνο του 2013 αλλά με οριακούς ρυθμούς, αποτέλεσμα της ασθενούς ανάκαμψης (στοιχεία y-o-y) ενώ οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι εκτιμάται ότι μπορεί να έχουν επιβραδυντικές επιπτώσεις. Το δεύτερο τρίμηνο του τρέχοντος οι ιδιωτικές καταναλωτικές δαπάνες στην Ελλάδα παρέμειναν στάσιμες (0,0%), ανακόπτοντας την οριακά θετική μεταβολή του προηγούμενου τριμήνου (στοιχεία y-o-y), εξαιτίας της ιδιαίτερα υψηλής φορολογικής επιβάρυνσης και της υψηλής ανεργίας. Απογοήτευση ωστόσο προκαλεί το γεγονός ότι η εφαρμογή του προγράμματος προσαρμογής, ενώ οδήγησε σε μεγάλη υποχώρηση την ιδιωτική κατανάλωση δεν περιόρισε σε αντίστοιχο βαθμό τη συμβολή της στο ΑΕΠ (Διάγραμμα 2). 5. Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή, «Πολιτικές Ελάχιστου Εισοδήματος στην Ε.Ε. και στην Ελλάδα: Μια συγκριτική Ανάλυση». Ενδιάμεση Έκθεση για τα μέλη των αρμόδιων Κοινοβουλευτικών Επιτροπών της Βουλής των Ελλήνων (Σεπτέμβριος 2014). 6. ΕΛ.ΣΤΑΤ., Δελτίο Τύπου: «Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών 2013» (12/09/2014). 7. ΙΝΕ ΓΣΕΕ, «Η ελληνική οικονομία και η απασχόληση», Ετήσια Έκθεση 2014 (Αύγουστος 2014). 8. GLP values, Το βάρος των φόρων ακινήτων (και κυρίως βάρος κατοχής) σε Ελλάδα και ορισμένες άλλες χώρες. Φορολόγηση ακινήτων σε Γαλλία Γερμανία Ηνωμένο Βασίλειο. 9. ΟΟΣΑ, Employment Outlook

8 8οκτώβριος % 70.0% 65.0% 60.0% 55.0% 50.0% 45.0% 40.0% INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Διάγραµµα 2: Συµβολή της ιδιωτικής κατανάλωσης στο ΑΕΠ (σε %, στοιχεία σε πραγµατικούς όρους) Ευρωζώνη-18 Ιρλανδία* Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Κύπρος Πορτογαλία* 2000 Q Q Q2 Πηγή: Eurostat-Επεξεργασία στοιχείων ΕΣΕΕ Τα στοιχεία είναι σε σταθερές τιμές 2005 και έχουν εκτιμηθεί με τη μέθοδο της αλύσωσης ενώ δεν είναι ούτε εποχικά αλλά ούτε ως προς την εργάσιμη ημέρα διορθωμένα. Περιλαμβάνουν την κατανάλωση νοικοκυριών και των μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων που εξυπηρετούν νοικοκυριά (NPISH). Η συμβολή της κατανάλωσης στο ΑΕΠ έχει υπολογιστεί με βάση το δεύτερο τρίμηνο (Q2) του έτους. *: Στις Ιρλανδία και Πορτογαλία, λόγω έλλειψης στοιχείων η συμβολή της κατανάλωσης στο ΑΕΠ έχει υπολογιστεί για τις περιόδους 2000Q1, 2008Q1, και 2014Q Πληθωρισμός σε Ευρωζώνη και Ελλάδα Ο ρυθμός μεταβολής του επιπέδου των τιμών στην Ευρωζώνη παραμένει πολύ μικρότερος του στόχου «χαμηλότερα αλλά κοντά στο 2%», γεγονός που ώθησε την ΕΚΤ στην απόφαση να αυξήσει το χαρτοφυλάκιο τίτλων της Κεντρικής Τράπεζας από τα 2 στα 3 τρισ. ευρώ, ενισχύοντας την προσφορά χρήματος (Διάγραμμα 3). Οι πολιτικές αυτές έχουν ως στόχο την αποδυνάμωση του ευρώ ώστε να τονωθεί η ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών της Ευρωζώνης και να ασκηθούν ανοδικές πιέσεις στον πληθωρισμό μέσω των ακριβότερων εισαγωγών. Εξάλλου, οι δυνατότητες των Κεντρικών Τραπεζών να τονώσουν την οικονομία με την εφαρμογή επεκτατικών νομισματικών πολιτικών (μειώσεις επιτοκίων) έχουν πλέον εξαντληθεί, καθώς είναι δύσκολη η εφαρμογή αρνητικών επιτοκίων στην πραγματική οικονομία. Στην Ελλάδα, ο ρυθμός μεταβολής των τιμών το Σεπτέμβριο, με βάση τον Εναρμονισμένο Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ), ήταν αρνητικός για 19 ο συνεχή μήνα εντείνοντας

9 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. XΙ περαιτέρω τις αποπληθωριστικές πιέσεις. Η εξέλιξη αυτή απορρέει κατά κύριο λόγο από την υιοθέτηση των περιοριστικών δημοσιονομικών πολιτικών με αποτέλεσμα την πτώση της εγχώριας ζήτησης, τη συρρίκνωση του κόστους εργασίας και τις μεταρρυθμίσεις στην αγορά προϊόντος ενώ η επίδραση των έμμεσων φόρων έχει πλέον εξαλειφθεί. Επικουρικό ρόλο στην υποχώρηση των τιμών διαδραμάτισε η συνεχιζόμενη από το 2007 κρίση στην αγορά ακινήτων αλλά και η πτωτική τάση/ σταθεροποίηση των τιμών πετρελαίου διεθνώς, αν και οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή παραμένουν. Εντούτοις, οι επιπτώσεις του αποπληθωρισμού στο πραγματικό κόστος ζωής στη χώρα μπορεί να έχουν υπερεκτιμηθεί αφού σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ., την περίοδο Αύγουστος 2011/ 2014 και σε σύνολο 54 ειδών διατροφής, φροντίδας σπιτιού και υγιεινής, τα 31 είδη ανατιμήθηκαν. Ο αποπληθωρισμός μπορεί να έχει θετική επίδραση στην ανταγωνιστικότητα (κυρίως στον κλάδο του τουρισμού) και στο πραγματικό εισόδημα. Εντούτοις, η ενδεχόμενη παράταση/ παγίωση των αποπληθωριστικών πιέσεων αναβάλλει τις επενδύσεις και την κατανάλωση για το μέλλον. Παράλληλα, η γενική πτώση του επιπέδου των τιμών επιδεινώνει την αποπληρωμή των χρεών (δημόσιων και ιδιωτικών) αφού τα πραγματικά επιτόκια αυξάνονται, ενώ το τραπεζικό σύστημα υφίσταται ιδιαίτερες πιέσεις. Διάγραµµα 3: Ρυθµός µεταβολής ΕνΔΤΚ σε Ελλάδα και Ευρωζώνη (%) Ιαν Μάρ Μάι Ιούλ Σεπτ Νοέµ Ιαν Μάρ Μάι Ιούλ Σεπτ Νοέµ Μάρ Ιαν Μάι Ιούλ Σεπτ Νοέµ Ιαν Μάρ Μάι Ιούλ Ευρωζώνη Ελλάδα Πηγή: Eurostat Οι ποσοστιαίες μεταβολές αφορούν τον αντίστοιχο μήνα τoυ προηγούμενου έτους (y-o-y). 9

10 οκτώβριος Ανεργία σε Ευρωζώνη και Ελλάδα INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Η άνιση ανάπτυξη που παρατηρείται μεταξύ των οικονομιών της Ευρωζώνης, καθώς και η ασύμμετρη προσαρμογή των εξωτερικών ανισορροπιών μεταξύ των «ελλειμματικών» και «πλεονασματικών» χωρών έχουν προκαλέσει σοβαρές διαταραχές στην λειτουργία της οικονομίας. Μία από τις πλέον σοβαρές είναι η αύξηση του ποσοστού ανεργίας και η διατήρησή του σε απαράδεκτα υψηλά επίπεδα σε ορισμένες «περιφερειακές» οικονομίες ενώ και στο σύνολο της Ε.Ε., η αντιμετώπιση της μακροχρόνιας και της πολύ μακροχρόνιας ανεργίας αποτελεί μια εξαιρετικά σημαντική πρόκληση 10. Παρά την οριακή πτώση της ανεργίας (y-o-y) στην Ευρωζώνη, η ασθενής ανάκαμψη της οικονομίας της δεν επέτρεψε τη δημιουργία νέων και βιώσιμων θέσεων απασχόλησης (Διάγραμμα 4). Πολλές χώρες της Ευρωζώνης δεν κατόρθωσαν να υλοποιήσουν τις μεταρρυθμίσεις που θα έπρεπε για να προσελκύσουν επενδύσεις ώστε να τονωθεί η απασχόληση. Αστάθμητοι παράγοντες όπως η κρίση στην Ουκρανία και οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή εκτιμάται ότι θα επηρεάσουν επιβραδυντικά τις προσπάθειες τόνωσης της οικονομίας και ενίσχυσης των θέσεων εργασίας Διάγραµµα 4: Εξέλιξη του ποσοστού ανεργίας στην Ευρώπη Q1 2009Q2 2009Q3 2009Q4 2010Q1 2010Q2 2010Q3 2010Q4 2011Q1 2011Q2 2011Q3 2011Q4 2012Q1 2012Q2 2012Q3 2012Q4 2013Q1 2013Q2 2013Q Q4 2014Q1 2014Q2 Eυρωζώνη Ιρλανδία Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Κύπρος Πορτογαλία Πηγή: Eurostat Τα στοιχεία για την απασχόληση δεν είναι εποχικώς διορθωμένα και αφορούν εργαζομένους στην ηλικιακή ομάδα European Commission-Social Europe, EU Unemployment and Social Situation, Quarterly Review (September 2014).

11 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. XΙ Στην Ελλάδα, η διόγκωση της ανεργίας έχει αναδειχθεί στο μεγαλύτερο κοινωνικό πρόβλημα με ευρύτατες δυσμενείς προεκτάσεις. Για όγδοο συνεχές τρίμηνο η χώρα παρουσίασε το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στην Ευρωζώνη (26,8%), παρά την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας. Εξαιτίας της αβεβαιότητας και της υψηλής ανεργίας οι Έλληνες αναδεικνύονται, για το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος, ως πιο οι σκληρά εργαζόμενοι στην Ε.Ε. (41,9 ώρες/ εβδομάδα). Η παραγωγικότητα της εργασίας το β τρίμηνο (σύγκριση y-o-y, μη εποχικά διορθωμένα στοιχεία) δεν μεταβλήθηκε (0,2%) μετά από οριακή συρρίκνωση το προηγούμενο τρίμηνο (-0,6%) 11. Εντούτοις, έχει γίνει πλέον σαφές ότι η προσδοκώμενη ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας θα πρέπει να στηριχθεί κατά κύριο λόγο στην αύξηση του ρυθμού απασχόλησης, όσο και στην παραγωγικότητα 12. Αισιοδοξία τέλος απορρέει από τη σταδιακή ενίσχυση, και μάλιστα για ένατο συνεχές τρίμηνο, της εμπιστοσύνης των εργοδοτών στη χώρα σχετικά με τις προοπτικές απασχόλησης το τελευταίο τρίμηνο του έτους 13 ενώ θετικές είναι επίσης οι εξελίξεις σύμφωνα με τα στοιχεία πληροφοριακού συστήματος «Εργάνη» του Υπουργείου Εργασίας. 4.1 Επιτόκια Αγοράς Χρήματος Στην Ευρώπη, οι προσπάθειες των επιχειρήσεων να τονώσουν τις πωλήσεις τους πιέζοντας καθοδικά τις τιμές των προϊόντων και των υπηρεσιών τους σε συνδυασμό με την υψηλή και επίμονη ανεργία είναι πιθανό να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον χαμηλής ζήτησης και αποπληθωρισμού, χωρίς να μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο νέας ύφεσης. Υπό αυτές τις συνθήκες, η ΕΚΤ ανακοίνωσε νέα μείωση του βασικού επιτοκίου του Ευρωσυστήματος για τις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης σε 0,05% από 0,15%, με ισχύ από τις 10 Σεπτεμβρίου του 2014 (Πίνακας 3). Παράλληλα, την ίδια ημέρα, το επιτόκιο αποδοχής διευκόλυνσης καταθέσεων υποχώρησε περαιτέρω σε νέο αρνητικό επίπεδο (-0,20% από -0,10%), διαμορφώνοντας με αυτόν τον τρόπο τα χαμηλότερα επιτόκια από την υιοθέτηση του κοινού νομίσματος. Ωστόσο, το τραπεζικό σύστημα συνεχίζει να είναι ιδιαίτερα φειδωλό απέναντι σε νέες χορηγήσεις ενώ παράλληλα επιχειρήσεις και νοικοκυριά φαίνονται απρόθυμα να δανειστούν εξαιτίας της γενικότερης αβεβαιότητας. 11. ΟΑΕΔ, Δελτία Τύπου «Στατιστικά Στοιχεία Εγγεγραμμένων Ανέργων» 10 Οκτ και 9 Οκτ Eurobank, «7 ημέρες ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ», Τεύχος 88 (21 Αυγούστου 2014). 13. Manpower, Έρευνα για τις προοπτικές απασχόλησης το δ τρίμηνο του 2014 (9 Σεπτεμβρίου 2014). 11

12 οκτώβριος 14 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Πίνακας 3 Επιτόκια της Αγοράς Χρήματος και της ΕΚΤ (%) Τρίμηνο/ καταθέσεων Καταθέσεων Καταθέσεων Καταθέσεων Κύριας αναχ/τησης Επιτόκια ενός μηνός 3 μηνών 6 μηνών 12 μηνών ΕΚΤ 2012 Q3 0,16 0,36 0,62 0,89 0, Q4 0,11 0,20 0,36 0,60 0, Q1 0,12 0,21 0,34 0,57 0, Q2 0,12 0,21 0,31 0,51 0, Q3 0,13 0,22 0,34 0,54 0, Q4 0,16 0,24 0,35 0,53 0, Q1 0,22 0,29 0,40 0,56 0, Q2 0,22 0,30 0,39 0,57 0,15 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Το ελάχιστο επιτόκιο προσφοράς για τις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης αποτελεί το βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ και εμπίπτει εντός των ορίων των επιτοκίων της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων και της διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης. Τα επιτόκια καταθέσεων ενός, τριών, έξι και δώδεκα μηνών αναφέρονται στους μέσους όρους περιόδου και πρόκειται για τα διατραπεζικά επιτόκια προσφοράς στη ζώνη του ευρώ (Euribor). 4.2 Κεφαλαιαγορές Τα αποτελέσματα των εισηγμένων στο ΧΑΑ για το β τρίμηνο του 2014 δεν είναι το ίδιο απογοητευτικά συγκριτικά με το παρελθόν με την έννοια ότι μπορεί οι ζημιογόνες επιχειρήσεις να παρέμειναν μεν περισσότερες από τις κερδοφόρες (124 έναντι 85) αλλά δεν είναι πλέον διπλάσιες, όπως συνέβαινε τα προηγούμενα 18 τρίμηνα (Διάγραμμα 5). Εντούτοις, η διάψευση των προσδοκιών σχετικά με τις αποκρατικοποιήσεις και τα μεγάλα «deals» κατά τους καλοκαιρινούς μήνες σε συνδυασμό με την πολιτική αβεβαιότητα ενόψει της εκλογής Πρόεδρου της Δημοκρατίας αλλά και το κλίμα αναμονής για τη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων των «stress tests» των τραπεζών επιδείνωσαν το επενδυτικό κλίμα. Οι εξαιρετικά μεγάλες απώλειες (8,1 δισ. ευρώ) στα μέσα Οκτώβρη απέδειξαν ότι οι ανησυχίες για την κατάσταση του ΧΑΑ δεν ήταν αβάσιμες. Η αγορά των ελληνικών ομολόγων παραμένει ευμετάβλητη για τρεις κυρίως λόγους: α) η χώρα συγκαταλέγεται στην ομάδα των χωρών που τέθηκαν σε επιτήρηση, β) παρά τις προσπάθειες σταθεροποίησης, η ελληνική οικονομία συνεχίζει να αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις και κινδύνους, ακόμα και σε πολιτικό επίπεδο και γ) η μη ολοκλήρωση της διαδικασίας αξιολόγησης από την τρόικα και το ενδεχόμενο «παράτασης του Μνημονίου» (Διάγραμμα 6). Βέβαια, οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων έχουν υποχωρήσει συγκριτικά με τους προηγούμενους μήνες αλλά το κόστος δανεισμού εξακολουθεί να παραμένει απαγορευτικό για την οριστική απαγκίστρωση από τα μνημόνια (7,90% η απόδοση του 10ετούς ομολόγου στις 20 Οκτωβρίου 2014) 14. Παρά τις πρόσφατες αναβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης, τα κρατικά ομόλογα εξακολουθούν να παραμένουν στην κατηγορία εξαιρετικού επενδυτικού κινδύνου ( junk ) Alpha Bank, «Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων», Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών, (23 Οκτωβρίου 2014).

13 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. XΙ Διάγραµµα 5: Εξέλιξη Δεικτών Μετοχών ΧΑΑ 4,500 4,000 3,500 3,000 2,500 2,000 1,500 1, Q3 2009Q4 2010Q1 2010Q2 2010Q3 2010Q4 2011Q1 2011Q2 2011Q3 2011Q4 2012Q1 2012Q2 2012Q3 2012Q4 2013Q1 2013Q2 2013Q Q4 2014Q1 2014Q2 2014Q3 Γενικός Δείκτης Δείκτης Εµπορίου Δείκτης Τραπεζών Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος *: Γενικός Δείκτης ( =100) και Τράπεζες ( =5000) Τα στοιχεία για το σύνθετο δείκτη FTSE ΧΑ Εμπορίου προέρχονται από την ιστοσελίδας της Ναυτεμπορικής και πρέπει να ερμηνεύονται με προσοχή αφού και αφορούν τις κοινές μετοχές μόλις τριών εταιρειών (A.S. Company, Folli-Follie και Ρεβόιλ) Διάγραµµα 6: Εξέλιξη αποδόσεων (%) Οµολόγων Ελληνικού Δηµοσίου Ιούν Αύγ Οκτ Δεκ Φεβρ Απρ Ιούν Αύγ Οκτ Δεκ Φεβρ Απρ Ιούν Αύγ Οκτ Δεκ Φεβρ Απρ Ιούν ετών 5 ετών 10 ετών 15 ετών 30 ετών Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Μέσοι όροι περιόδου. Στις 12 Μαρτίου 2012 άρχισε η διαπραγμάτευση των νέων ελληνικών ομολόγων μετά την ολοκλήρωση της ανταλλαγής των παλαιών στο πλαίσιο του PSI. 13

14 οκτώβριος Καταθέσεις στην Ελλάδα INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Μπορεί στους τελευταίους δεκαπέντε μήνες να καταγράφηκαν τάσεις βελτίωσης των καταθέσεων, ωστόσο τα αποτελέσματα δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως ικανοποιητικά καθώς αυτό που παρατηρήθηκε ήταν η σταθεροποίησή τους με ενδεχομένως μικρές, θετικές προοπτικές. παρά σημαντική τόνωσή τους. Η πολύ καλή τουριστική περίοδος, σε όρους αφίξεων, ενίσχυσε τις καταθέσεις αλλά η απαράδεκτα υψηλή ανεργία σε συνδυασμό με τις υπέρμετρες φορολογικές επιβαρύνσεις, την πτώση του μέσου επιτοκίου καταθέσεων και την ασταθή ανάκαμψη αντιστάθμισαν τα όποια οφέλη από τη βελτίωση του ταξιδιωτικού ισοζυγίου. Εκφράζονται όμως ελπίδες πως η σταδιακή αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία σε συνδυασμό με την αναμενόμενη οικονομική ανάκαμψη και την επιτυχή έκβαση των stress tests του τραπεζικού συστήματος θα μπορούσε να συμβάλλει σε σταδιακή αύξηση των καταθέσεων. Η ενεργοποίηση, έως τα τέλη Οκτωβρίου, της απόφασης της ΕΚΤ για μείωση του «κουρέματος» βάσει του οποίου γίνονται αποδεκτοί οι τίτλοι που καταθέτουν οι ελληνικές τράπεζες θα ενισχύσει τη ρευστότητα και κατ επέκταση τη δυνατότητα των πιστωτικών ιδρυμάτων να χρηματοδοτήσουν την πραγματική οικονομία. Αυτή η βελτίωση της ρευστότητας, υπό την προϋπόθεση η χώρα να παραμείνει σε πρόγραμμα προσαρμογής και αυστηρή εποπτεία, εκτιμάται ότι θα ενισχύσει τη θετική πορεία των καταθέσεων που καταγράφεται από την περίοδο κορύφωσης της κρίσης και της αβεβαιότητας τον Ιούνιο του 2012 (Διάγραμμα 7). 260,000 Διάγραµµα 7: Εξέλιξη ύψους συνολικών καταθέσων σε εκ. ευρώ 240, , , , , ,000 Σεπ. 09 Νοέ. 09 Ιαν. 10 Μάρ. 10 Μάι. 10 Ιούλ. 10 Σεπ. 10 Νοέ. 10 Ιαν. 11 Μάρ. 11 Μάι. 11 Ιούλ. 11 Σεπ.. 11 Νοέ. 11 Ιαν. 12 Μάρ. 12 Μάι. 12 Ιούλ. 12 Σεπ. 12 Νοέ. 12 Ιαν. 13 Μάρ. 13 Μάι. 13 Ιούλ. 13 Σεπ. 13 Νοέ. 13 Ιαν. 14 Μάρ. 14 Μάι. 14 Ιούλ. 14 Σεπ Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος - Επεξεργασία στοιχείων ΕΣΕΕ Ως συνολικές καταθέσεις ορίζονται οι όψεως και οι τρεχούμενοι λογαριασμοί, οι απλού ταμιευτηρίου, οι καταθέσεις προθεσμίας έως 2 ετών καθώς και εκείνες υπό προειδοποίηση.

15 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. XΙ 5.1 Κλάδος του εμπορίου στην Ελλάδα Θετική είναι η εικόνα στο εμπόριο καθώς οι Δείκτες και των τριών υποκλάδων του παρουσίασαν αύξηση (y-o-y) το β τρίμηνο του 2014 όταν το προηγούμενο μόλις τρίμηνο ανοδικά είχε κινηθεί μόνο εκείνος των Αυτοκινήτων (Διάγραμμα 8). Ειδικότερα, η ανάκαμψη του λιανικού εμπορίου φαίνεται να επιταχύνεται από τον Ιούνιο και έπειτα, τόσο σε όρους κύκλου εργασιών (ΔΚΕ) όσο και σε όγκου (ΔΟ). Στο χονδρικό εμπόριο, η πτώση του δείκτη επιβραδύνεται απότομα το πρώτο τρίμηνο του έτους και κατόπιν μεγεθύνεται (y-o-y). Στα Αυτοκίνητα, ο ΔΚΕα κινήθηκε ανοδικά με σημαντικά επιταχυνόμενο ρυθμό για τρίτο συνεχές τρίμηνο ( y-o-y), υποστηριζόμενος κυρίως από πωλήσεις εταιρικών και έως κ.ε. οχημάτων, ενώ σημαντική είναι η στροφή που καταγράφεται στα πετρελαιοκίνητα. 40 Διάγραµµα 8: Ρυθµός µεταβολής (%) δεικτών εµπορίου Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q2 ΔΚΕ Λιανικού ΔΟ Λιανικού ΔΚΕ Χονδρικού ΔΚΕ Αυτοκινήτων Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Επεξεργασία στοιχείων ΙΝ.ΕΜ.Υ. της ΕΣΕΕ Οι μεταβολές έχουν υπολογισθεί σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους (y-o-y). Τα στοιχεία για το λιανικό εμπόριο αναφέρονται στο τέλος περιόδου ενώ για το χονδρικό και τα αυτοκίνητα σε ολόκληρο το τρίμηνο. 15

16 οκτώβριος 14 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 5.2 Επιχειρηματικό Κλίμα στο Λιανικό Εμπόριο στην Ελλάδα Η εξέλιξη των παραπάνω δεικτών για το λιανικό εμπόριο συμφωνεί με τον αντίστοιχο Δείκτη Εμπιστοσύνης 15 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς ο τελευταίος μετατρέπει το πρόσημό του σε θετικό τον Ιούνιο του τρέχοντος, για πρώτη φορά από το Νοέμβριο του Ωστόσο η κόπωση που καταγράφεται το Σεπτέμβριο, η οποία ενδεχομένως να διατηρηθεί και τους επόμενους μήνες, αποδίδεται αφενός στην ολοκλήρωση του κύριου όγκου των τουριστικών επισκέψεων και αφετέρου στην κορύφωση των φορολογικών επιβαρύνσεων τους τελευταίους τέσσερις μήνες του έτους (ΕΝΦΙΑ, Φόρος Εισοδήματος, ΦΑΠ, τέλη κυκλοφορίας κλπ), σε συνδυασμό πάντα και με την πολιτική αβεβαιότητα - (Πίνακας 4). Πίνακας 4 Δείκτης Εμπιστοσύνης των επιχειρήσεων Λιανικού Εμπορίου ανά μήνα Έτος/ Ιαν. Φεβ. Μάρ. Απρ. Μάι. Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπ. Οκτ. Νοέμ. Δεκ. Μέση Μήνας τιμή περιόδου , , , , ,9* Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Business and Consumer Survey Results-εποχικά διορθωμένα στοιχεία *Για τους πρώτους εννέα μήνες. Τα αποτελέσματα του Πίνακα προκύπτουν ως απλός μέσος όρος της διαφοράς σταθμισμένων θετικών και αρνητικών απαντήσεων στο συνδυαστικό ερώτημα «Πως εξελίχθηκε η επιχειρηματική σας δραστηριότητα τους τελευταίους τρεις μήνες; (+), Πως περιμένετε να εξελιχθεί η επιχειρηματική σας δραστηριότητα τους επόμενους τρεις μήνες; (+) και Ποιος ο τρέχων όγκος των αποθεμάτων σας; (-)» σε δείγμα 480 από ελληνικών επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου και είναι εποχικώς διορθωμένα. Υπό αυτές τις συνθήκες, καταβάλλονται προσπάθειες παροχής κινήτρων και γενικότερα υποστήριξης των επιχειρήσεων στο δυσμενές οικονομικό περιβάλλον. Στις προτάσεις/ προθέσεις περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, οι συμψηφισμοί χρεών προς τα Ταμεία και οι επιστροφές φόρου ΦΠΑ, η λειτουργία του νέου συστήματος απόδοσης ΦΠΑ για τις επιχειρήσεις, η μείωση κατά 30% των συντελεστών της εισφοράς αλληλεγγύης και εκείνων του πετρελαίου θέρμανσης, η αύξηση έως 100 του αριθμού των δόσεων για την εξόφληση οφειλών σε ασφαλιστικά Ταμεία και Εφορία με παράλληλο περιορισμό των προσαυξήσεων αλλά και έκπτωση επιτοκίου σε όσες επιχειρήσεις έχουν υπαχθεί σε παλαιότερες Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταρτίζει τον Δείκτη Εμπιστοσύνης Λιανικού Εμπορίου ο οποίος αποτελεί τον αριθμητικό μέσο του «ισοζυγίου» (σε ποσοστό) των απαντήσεων για την τρέχουσα και τη μελλοντική κατάσταση στο εμπόριο και στα αποθέματα (με αρνητική επίδραση). Ειδικότερα, οι ερωτήσεις αφορούν την εξέλιξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας (πωλήσεις) τους τελευταίους τρεις μήνες, την αξιολόγηση του όγκου των τρεχουσών αποθεμάτων καθώς τις προσδοκίες για την εξέλιξη των πωλήσεων τους επόμενους τρεις μήνες. Σημειώνεται πως το «ισοζύγιο» είναι εποχικά διορθωμένο.

17 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. XΙ ρυθμίσεις, η δημιουργία Ειδικών Οικονομικών Ζωνών (ΕΟΖ) με φορολογικούς συντελεστές από 15% έως 17%, οι πρωτοβουλίες για την άντληση ρευστότητας για τις ΜμΕ, οι προσπάθειες για ρύθμιση των κόκκινων δανείων των ΜμΕ κ.ά. 6.1 Επενδύσεις Οικοδομική δραστηριότητα στην Ελλάδα Στο τέλος Οκτωβρίου οι εκταμιεύσεις, σωρευτικά, εκτιμώνται σε 17,3 δισ. ευρώ με ποσοστό απορρόφησης μεγαλύτερο του 85%, ενώ σύμφωνα με το Προσχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού για το 2015, οι πληρωμές του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) θα ανέλθουν σε 6,8 δισ. μέχρι το τέλος του τρέχοντος (Διάγραμμα 9). Η θετική αυτή εξέλιξη αποδίδεται αφενός στην επιτάχυνση των διαδικασιών τα τελευταία δύο έτη και αφετέρου στη συρρίκνωση της εθνικής συμμετοχής στο 5%. Έμφαση δίνεται επίσης στην έναρξη των έργων της νέας προγραμματικής περιόδου «Σ.Ε.Σ.» ώστε οι χρονιές να καταστούν «έτη-γέφυρες». Πάντως, οι δαπάνες για το επόμενο έτος προβλέπονται μικρότερες των φετινών και θα διαμορφωθούν στα 6,4 δισ. ευρώ, εξέλιξη ενδεικτική της συνεχιζόμενης συσταλτικής δημοσιονομικής πολιτικής % Διάγραµµα 9: Εξέλιξη ποσοστιαίων µεταβολών εκταµιεύσεων ΠΔΕ 80.0% 60.0% 40.0% 20.0% 0-20% -40% -60% 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q2 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Στοιχεία σε πραγματικούς όρους (αποπληθωρισμένα με βάση στοιχεία από τη World Economic Outlook Database 2014, IMF). Οι μεταβολές έχουν υπολογιστεί με βάση το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους (y-o-y) ώστε να αντιμετωπισθεί η εποχικότητα. 17

18 οκτώβριος 14 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Η εκτίμηση του Τμήματος Ανάλυσης Αγοράς Ακινήτων της Τράπεζας της Ελλάδος είναι πως οι τιμές των κατοικιών σήμερα είναι κατά 15% χαμηλότερες συγκριτικά με τις αντικειμενικές, γεγονός που προκαλεί στρεβλώσεις, καθώς το νέο σύστημα αντικειμενικών αξιών θα είναι έτοιμο το Επιπρόσθετα, οι προοπτικές της κτηματαγοράς παραμένουν αρνητικές καθώς η μακροοικονομική σταθερότητα παραμένει εύθραυστη και ο πολιτικός κίνδυνος φαίνεται να οξύνεται. Η Alpha Bank καταγράφει τη μεγάλη πτώση των επενδύσεων σε κατοικίες κατά 41,9%, η οποία συνέβαλε στην πτώση του ΑΕΠ κατά 1,1% το πρώτο εξάμηνο του Η εκτίμηση φορέων της αγοράς στο συνέδριο ακινήτων της Prodexpo τον Οκτώβριο για επενδύσεις 1 δισ. ευρώ στην ελληνική αγορά δεν φάνηκαν ικανές να τερματίσουν την πτωτική τάση των τιμών των ακινήτων. Εντούτοις, ο όγκος της ιδιωτικής οικοδομικής δραστηριότητας (σε χιλ. κυβ. μέτρα) ενισχύθηκε σημαντικά το δεύτερο τρίμηνο του έτους κυρίως εξαιτίας μεγάλης, ενδεχομένως συγκυριακής, αύξησης τον Ιούνιο (Διάγραμμα 10). 30.0% Διάγραµµα 10: Mεταβολές (%) όγκου ιδιωτικής οικοδοµικής δραστηριότητας 20.0% 10.0% 0.0% -10.0% -20.0% -30.0% -40.0% -50.0% -60.0% 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q2 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ Οι μεταβολές έχουν υπολογιστεί σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους (y-o-y) ώστε να αντιμετωπισθεί η εποχικότητα Alpha Bank, «Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων», Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών, 16 Οκτωβρίου 2014.

19 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. XΙ 7.1 Δείκτης Οικονομικής Δυσπραγίας (ΔΟΔ) στην Ελλάδα Ο ΔΟΔ αποκλιμακώθηκε σημαντικά το δεύτερο τρίμηνο του έτους εξαιτίας της μείωσης του ποσοστού ανεργίας, της οριακής επιτάχυνσης του αποπληθωρισμού, της περαιτέρω συρρίκνωσης του επιτοκίου παρέμβασης της ΕΚΤ και της επιβράδυνσης της ύφεσης (Διάγραμμα 11). Η υποχώρηση του ΔΟΔ αποτελεί μία ενθαρρυντική ένδειξη, απόρροια της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων για την προσαρμογή της οικονομίας, της βελτίωσης της εικόνας της χώρας και την εισροή μεγάλου όγκου τουριστών. Εντούτοις, για όσο διάστημα παραμένει η οικονομική και πολιτική αβεβαιότητα, η έλλειψη ρευστότητας, η υπέρμετρη φορολογική επιβάρυνση και το υψηλό δημόσιο χρέος, η υποχώρηση του ΔΟΔ θα γίνεται δυσκολότερη και με πιο αργά βήματα. Είναι άλλωστε προφανές πως μόνο όταν η οικονομία επιτύχει θετικούς αλλά και βιώσιμους ρυθμούς ανάπτυξης θα βελτιωθούν οι συνιστώσες του ΔΟΔ, με εξαίρεση το εξωγενώς οριζόμενο επιτόκιο της ΕΚΤ Διάγραµµα 11: Εξέλιξη δείκτη Oικονοµικής Δυσπραγίας (2007Q1 2014Q2) Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q2 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Τράπεζα της Ελλάδος Επεξεργασία στοιχείων ΕΣΕΕ 19

20 οκτώβριος Ειδικό Θέμα: Προσχέδιο Κρατικού Προϋπολογισμού 2015 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Στο Προσχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού για το 2015 που κατατέθηκε στη Βουλή καταγράφονται, για πρώτη φορά από την εκδήλωση της κρίσης, οι πρώτες σχετικά θετικές ενδείξεις αναφορικά με τις οικονομικές εξελίξεις. Γίνεται λόγος για «σταθεροποίηση των δημόσιων οικονομικών της χώρας και αποκατάστασης της διεθνούς θέσης της και αξιοπιστίας της». Ειδικότερα, στις «θετικές/ αισιόδοξες» πτυχές του Προσχεδίου του Προϋπολογισμού για το 2015 περιλαμβάνονται: Η επιστροφή της οικονομίας σε υψηλούς ρυθμούς μεγέθυνσης του ΑΕΠ για το 2015 (2,9% από 0,6% το 2014), εξέλιξη υποστηριζόμενη από την ανάκαμψη της ιδιωτικής κατανάλωσης, τις επενδύσεις, την περαιτέρω τόνωση των εξαγωγών, την πληρωμή ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου προς τον ιδιωτικό τομέα κλπ. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην υλοποίηση των επενδυτικών σχεδίων από πόρους του ΕΣΠΑ, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και του νεοσυσταθέντος Ελληνικού Επενδυτικού Ταμείου, και η περαιτέρω βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και η ενίσχυση της εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία. Η επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος 2,9% του ΑΕΠ (σύμφωνα με τη μεθοδολογία ΠΟΠ) για το 2015 ενώ καταγράφεται υπέρβαση του στόχου για το 2014 (2,0% από 1,5%). Η συρρίκνωση του ελλείμματος (μεθοδολογία ΕΣΛ) του Ισοζυγίου της Γενικής Κυβέρνησης σε 338 εκατ. ευρώ (ή 0,2% του ΑΕΠ) από 2,3 δισ. ευρώ (ή 1,2% του ΑΕΠ) που προέβλεπε το ΜΠΔΣ Η ενσωμάτωση φορολογικών ελαφρύνσεων (μείωση 30% της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης και του ΕΦΚ στο πετρέλαιο θέρμανσης, διατήρηση του συντελεστή ΦΠΑ στο 13% για την εστίαση, μείωση των ασφαλιστικών εισφορών, βελτίωση του πλαισίου ρύθμισης των ληξιπρόθεσμων ασφαλιστικών και φορολογικών οφειλών, ενίσχυση εισοδήματος στελεχών ΕΔ και ΣΑ). Η εκτίμηση για υποχώρηση, σε εθνικολογιστική βάση, της ανεργίας σε 22,5% από 24,5% το 2014, και η ενίσχυση της απασχόλησης κατά 2,6%. Η εκτίμηση για υψηλότερα Καθαρά Έσοδα του Τακτικού Προϋπολογισμού κατά περίπου 1 δισ. ευρώ. Η μείωση του χρέους της Κεντρικής Διοίκησης στο 170,1% του ΑΕΠ (ή 320,2 δισ. ευρώ) από 176,9% του ΑΕΠ (ή 322,4 δισ. ευρώ) το Η καταγραφή της πρόθεσης του κυβερνητικού επιτελείου για την έκδοση νέων ομολόγων σταθερού επιτοκίου επταετούς και δεκαετούς διάρκειας. 20 Η εκτίμηση για βελτίωση στις συνθήκες ρευστότητας της οικονομίας, ή ολοκλήρωση της διαδικασίας για την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών και η προβλεπόμενη,

21 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. XΙ μερική χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ μέσω υιοθέτησης πράξεων μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης. Εντούτοις, η γενικότερη συσταλτική δημοσιονομική πολιτική διατηρείται αφού ο κύριος στόχος παραμένει η εδραίωση πρωτογενών πλεονασμάτων χωρίς να δημιουργούνται πρόσθετες δανειακές ανάγκες. Πιο συγκεκριμένα: Το Προσχέδιο του σχεδόν ισοσκελισμένου Προϋπολογισμού δεν αναφέρεται στην περαιτέρω όξυνση των κοινωνικών προβλημάτων ούτε στην κόπωση από τις μεταρρυθμίσεις. Οι δαπάνες για την Κοινωνική Ασφάλιση και Περίθαλψη είναι μειωμένες κατά 3,2% συγκριτικά με την εκτίμηση για το 2014 και κατά 1,2% σε σχέση με την πρόβλεψη του ΜΠΔΣ, παρά τα προβλήματα στο χώρο της υγείας. Οι επενδύσεις από το ΠΔΕ υπολείπονται κατά 5,9% της εκτίμησης για το Η Ελλάδα θα κληθεί να καταβάλει 200 εκατ. ευρώ περισσότερα από πέρυσι για εξυπηρέτηση του χρέους της, παρά τις ευνοϊκές ρυθμίσεις. Η έλλειψη της ρευστότητας αποτελεί βασική πρόκληση χωρίς να προβλέπονται συγκεκριμένα μέτρα για την οριστική αντιμετώπισή της. Το πρωτογενές πλεόνασμα έχει εν πολλοίς στηριχθεί στην υπέρμετρη φορολογική επιβάρυνση καθώς δεν υλοποιήθηκε η πρόθεση της κυβέρνησης για μείωση των συντελεστών ΦΠΑ. Οι φορολογικές ελαφρύνσεις είναι δυσανάλογα μικρές των φορολογικών βαρών της τελευταίας τετραετίας και της συρρίκνωσης του πραγματικού εισοδήματος και προϊόντος. Η διατήρηση της εξαιρετικά υψηλής φορολογικής επιβάρυνσης επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι τα εκτιμώμενα έσοδα για το 2015 αναμένεται να ξεπεράσουν αυτά του τρέχοντος έτους, σε μία περίοδο όπου τα ληξιπρόθεσμα χρέη σε ΔΟΥ, ασφαλιστικά ταμεία και τράπεζες έχουν φθάσει σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα (σωρευτικά 69,3 δισ., 20 δισ. και 80 δισ. ευρώ αντίστοιχα). Έχουν υποτιμηθεί οι κίνδυνοι και η αβεβαιότητα που απορρέουν κατά κύριο λόγο από τα μεγέθη του προϋπολογισμού που σχετίζονται με νομικά πρόσωπα δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου και των ΟΤΑ και από την εισπραξιμότητα των ασφαλιστικών εισφορών και των φόρων. Δεν φαίνεται επίσης να έχουν συμπεριληφθεί οι επιπτώσεις στα ασφαλιστικά ταμεία από τον αριθμό των νέων συνταξιούχων. Δεν εντοπίζεται ο ακριβής προσδιορισμός του δημοσιονομικού κενού για το 2015 καθώς και τα νέα μέτρα που θα κληθεί να υιοθετήσει η ελληνική κυβέρνηση για την αντιμετώπισή του ενώ το Προσχέδιο δεν έχει λάβει ακόμη την έγκριση της τρόικας. Παρά τις όποιες ενστάσεις είναι προφανές ότι στο συγκεκριμένο Προσχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού για το 2015 έχει καταβληθεί προσπάθεια ώστε να αποτυπωθεί η πραγ- 21

22 οκτώβριος 14 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ματική κατάσταση της οικονομίας χωρίς τις υπερβολές παρελθόντων ετών. Είναι όμως επίσης προφανές πως η περιοριστική δημοσιονομική πολιτική θα συνεχιστεί και το 2015, παρά τις συντριπτικές πιέσεις σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Η εκτίμηση για αναπτυξιακούς ρυθμούς της τάξης του 2,9% το επόμενο έτος μπορεί να αποδειχτεί ανεδαφική, αν ληφθεί υπόψη η διεθνής γεωπολιτική αστάθεια αλλά και η διαφαινόμενη εγχώρια πολιτική αβεβαιότητα. Ωστόσο, εκτιμάται πως, εκτός απροόπτου, η ανάκαμψη θα επιτευχθεί εντός του 2015 και η χώρα θα κατορθώσει, επιτέλους, να εξέλθει της βαθιάς οικονομικής ύφεσης. 22

23

24