Εργαστήριο Δημογραφικών & Κοινωνικών Αναλύσεων

Transcript

1

2 Ευρετήριο συγγραφέων Hamdan H., 469, 491 Ormeling Ferjan, 7 Άγα Ε., 73 Αγοραστάκης Μ., 305 Αλίτσης Χ., 45 Ανδρονικίδης N., 491 Ανθόπoυλος Θ., 27 Αποστολακάκης Ι., 191 Αχιλλέως Γ., 443 Βαφείδης Α., 469, 491 Γεωργούλα Ο., 51, 191, 199, 291 Γουλιμής Ε., 353 Δανιήλ Ε., 13, 167 Δανιήλ Μ., 27 Δεληκαράογλου Δ., 383 Δινάκης Λ., 63 Ζαπουνίδης Γ., 155 Ζέστας Ν., 341 Θεοδώρου N., 231 Κάβουρας Μ., 409 Καϊμάρης Δ., 51 Καλλιδρομίτου Δ., 401 Καλπάκης Β., 169 Καραδέδος Γ., 51 Καραθανάσης Χ., 331 Καραμαγκιόλας Κ., 93 Καρανικόλας Ν., 63, 83, 93, 109, 119 Κοτζαμάνης Β., 215, 305 Κουκαδάκη M., 491 Κουσουλάκου Α., 25 Κρηνίδης Α., 231 Κρητικάκης Γ., 491 Κυδώνης Μ., 317 Λαφαζάνη Π., 93, 109, 119, 169, 243 Λιβιεράτος Ε., 13, 25, 27, 29, 167 Μανουτσόγλου Ε., 459, 469, 477, 491 Μονοπώλης Δ., 469 Μπιζούρα Α., 459 Μποναζούντας Μ., 401 Μπούσιος Ν., 199 Μπούτουρα Χρ., 155, 167, 231 Μυρίδης Μ., 93, 109, 119, 169 Νάκος Β., 103, 369 Νούση Ε., 401 Ντύκεν Μ.Ν., 215 Οικονόμου N., 491 Παζαρλή Μ., 19, 29, 45, 167 Πανταζής Δ., 331 Παπαδημητρίου Κ., 317, 341, 429 Παπαδόπουλος Κ., 13, 19, 27, 45, 167, 231 Παπαχριστοδούλου Α., 369 Παππά Κ., 45 Παππά Φ., 167 Παππάς Β., 215 Παρασχάκης Ι., 341, 419, 429 Περάκης Κ., 305 Πλούτογλου Ν., 27, 29, 45, 133, 167 Ράμναλης Δ., 93, 109, 119 Ρέντζος Ι., 201 Ρουστάνης Θ., 419 Σαντιμπαντάκης Κ., 331 Σαραφίδης Δ., 83 Σαρηκιάνου Π., 45 Σιάχαλου Σ., 291 Σπανουδάκης Ν., 491 Σπυρίδωνος Ε., 459, 477 Σταθάκης Δ., 331 Τζιαχρής Π., 63 Τομαή Ε., 409 Τσαγκαράκη Α., 103 Τσαγκάρη Γ., 429 Τσακίρη Μ., 199 Τσακίρη-Στρατή Μ., 191, 291 Τσελέπης Α., 169 Τσιβούλα Α., 429 Τσιμογιάννης Β., 231 Τσιούκας Β., 27 Τσολακίδης Γ., 199 Τσολάκης Θ., 419 Τσούλος Λ., 91, 353 Φιλιππακοπούλου Β., 103 Χαλκιάς Χ., 143 Ευρετήριο συγγραφέων 503

3 Περιεχόμενα Εισαγωγικές Ομιλίες Leisure Maps Ferjan Ormeling... 7 Α ΣΥΝΕΔΡΙΑ Επιστροφή στις πατρίδες Χάρτες νοερών επιστροφών: Ένας «νέος» χάρτης για την «παλιά» Μικρά Ασία Κ. Παπαδόπουλος, Ε. Δανιήλ, Ε. Λιβιεράτος Είδωλα αρχαιολογίας στον χάρτη της Εγνατίας οδού Κ. Παπαδόπουλος, Μ. Παζαρλή Ο Χάρτης στη Μεγάλη Ζωγραφική Ε. Λιβιεράτος, Α. Κουσουλάκου Χάρτες και Συλλέκτες: Από το Πάθος στο Σύστημα Ε. Λιβιεράτος, Β. Τσιούκας, Θ. Ανθόπoυλος, Ν. Πλούτογλου, Μ. Δανιήλ, Κ. Παπαδόπουλος Αναλογικοί Χρόνοι της Εκστρατείας του Μ. Αλεξάνδρου σε Κινούμενο Χάρτη Μ. Παζαρλή, Ν. Πλούτογλου, Ε. Λιβιεράτος Ηλεκτρονικό Λεξικό Τοπωνυμίων της Χάρτας του Ρήγα Κ. Παπαδόπουλος, Ν. Πλούτογλου, Μ. Παζαρλή, Κ. Παππά, Π. Σαρηκιάνου, Χ. Αλίτσης Περιεχόμενα 1

4 Β ΣΥΝΕΔΡΙΑ Τουριστικοί χάρτες: Το χθες και το σήμερα Ιστορικοί χάρτες και Αρχαιολογική έρευνα Δ. Καϊμάρης, Ο. Γεωργούλα, Γ. Καραδέδος Εικονική Χαρτογραφία. Διερευνώντας νέες λύσεις οπτικοποίησης σε τουριστικούς χάρτες Λ. Δινάκης, Ν. Καρανικόλας, Π. Τζιαχρής Τουριστικός Θεματικός Χάρτης της Βενετίας στο Λος Άντζελες Ε. Άγα Ο τουριστικός χάρτης στο διαδίκτυο. Μία πρόταση για την πόλη της Θεσσαλονίκης Ν. Καρανικόλας, Δ. Σαραφίδης Σχεδιασμός και Υλοποίηση Περιβάλλοντος Ηλεκτρονικού Άτλαντα για Ευρύ Φάσμα Χρηστών Λ. Τσούλος Ο Τουρισμός στο Διαδίκτυο: Ένας Ηλεκτρονικός Τουριστικός Οδηγός για τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κ. Καραμαγκιόλας, Ν. Καρανικόλας, Π. Λαφαζάνη, Μ. Μυρίδης, Δ. Ράμναλης Ψηφιακός Τουριστικός Οδηγός του Ιστορικού Κέντρου της Αθήνας Α. Τσαγκαράκη, Β. Νάκος, Β. Φιλιππακοπούλου Η Θεσσαλονίκη τη Νύχτα: Μια Ηλεκτρονική Χαρτογραφική Περιήγηση Ν. Καρανικόλας, Π. Λαφαζάνη, Μ. Μυρίδης, Δ. Ράμναλης Χάρτες Οδηγοί πόλεων Ν. Καρανικόλας, Π. Λαφαζάνη, Μ. Μυρίδης, Δ. Ράμναλης Τα Υλικά και το Δίπλωμα του Χάρτη: Ευκολία του Χρήστη Ν. Πλούτογλου ο Εθνικό Συνέδριο Χαρτογραφίας Η Χαρτογραφία του ευ ζην, Νοεμβρίου 2004

5 Γ ΣΥΝΕΔΡΙΑ Χάρτες Περιήγησης Σχεδιασμός Χαρτογράφηση Δικτύου Περιηγητικών Διαδρομών στις Κυκλάδες Χ. Χαλκιάς Ένας Περιηγητικός Χάρτης 1: της περιοχής του Νυμφαίου Γ. Ζαπουνίδης, Χρ. Μπούτουρα Χάρτης οίνου οδηγός Χρ. Μπούτουρα, Κ. Παπαδόπουλος, Ν. Πλούτογλου, Μ. Παζαρλή, Ε. Δανιήλ, Φ. Παππά, Ε. Λιβιεράτος Άτλαντας των Ελληνικών Κρασιών Β. Καλπάκης, Π. Λαφαζάνη, Μ. Μυρίδης, Α. Τσελέπης Λίμνη Κορώνεια και ΕΥ ΖΗΝ Ι. Αποστολακάκης, Μ. Τσακίρη-Στρατή, Ο. Γεωργούλα Δημιουργία τουριστικού εικονοχάρτη του Δήμου Θεσσαλονίκης Ν. Μπούσιος, Γ. Τσολακίδης, Μ. Τσακίρη, Ο. Γεωργούλα Περιεχόμενα 3

6 Δ ΣΥΝΕΔΡΙΑ Ορειβατικός Τουρισμός Ανάγλυφο Χαρτογραφίες του ευαναγνώστως ζην Ι. Ρέντζος Χαρτογράφηση της φτώχειας στην Αλβανία Μ.Ν. Ντύκεν, Β. Παππάς, Β. Κοτζαμάνης Ανάγλυφος Χάρτης της Ηπείρου Χρ. Μπούτουρα, N. Θεοδώρου, Α. Κρηνίδης, Κ. Παπαδόπουλος, Β. Τσιμογιάννης Το «Ορεινό Τρίγωνο» της Ηπείρου: Κονιτσοχώρια Ζαγοροχώρια Τζουμερκοχώρια - Μέτσοβο Π. Λαφαζάνη ο Εθνικό Συνέδριο Χαρτογραφίας Η Χαρτογραφία του ευ ζην, Νοεμβρίου 2004

7 Η Τηλεπισκόπηση του ΕΥ-ΖΗΝ Ε ΣΥΝΕΔΡΙΑ Χάρτες και Τηλεπισκόπηση Σ. Σιάχαλου, Μ. Τσακίρη-Στρατή, Ο. Γεωργούλα Απογραφή κτιρίων με δορυφορικές εικόνες υψηλής χωρικής ανάλυσης πολεοδομικών συγκροτημάτων: Η περίπτωση των Τιράνων Μ. Αγοραστάκης, Κ. Περάκης, Β. Κοτζαμάνης Μεθοδολογία Σύνταξης Διαγραμμάτων για τη Διάσχιση Φαραγγιών Κ. Παπαδημητρίου, Μ. Κυδώνης Σκίαση ανάγλυφου για ποιοτικό έλεγχο ψηφιακών μοντέλων εδάφους Δ. Σταθάκης, Δ. Πανταζής, Κ. Σαντιμπαντάκης, Χ. Καραθανάσης Περιεχόμενα 5

8 Στ ΣΥΝΕΔΡΙΑ Χάρτης και Τεχνολογία Ένα σύστημα αναζήτησης τουριστικών πληροφοριών συσχετισμένων με χωροχρονική συνιστώσα, βασισμένο σε χαρτογραφικούς πράκτορες λογισμικού Ν. Ζέστας, Κ. Παπαδημητρίου, Ι. Παρασχάκης Ένα μοντέλο περιεχομένου για την ανάπτυξη κινητού συστήματος χαρτογραφικών πληροφοριών Ε. Γουλιμής, Λ. Τσούλος Ομαδοποίηση Δεδομένων για Χωροπληθείς Χάρτες με τη Μέθοδο των Χαρτών Αυτο-Οργάνωσης Α. Παπαχριστοδούλου, Β. Νάκος Εξελισσόμενες Τεχνικές, πρότυπα, τάσεις και προκλήσεις από το χώρο της Χαρτογραφίας και της Γεωπληροφορικής για την ανάπτυξη Υπηρεσιών Αξιοποίησης της Γεωγραφικής Θέσης Δ. Δεληκαράογλου «Polos»: Integrated platform for location-based services: «The GIS Component» Μ. Μποναζούντας, Δ. Καλλιδρομίτου, Ε. Νούση Πληροφορία στους Θεματικούς Χάρτες και Θεωρία Κατάστασης Ε. Τομαή, Μ. Κάβουρας Παροχή Προσαρμοσμένων Διαδραστικών Χαρτών στο Διαδίκτυο με χρήση της τεχνολογίας των WebGIS Θ. Τσολάκης, Θ. Ρουστάνης, Ι. Παρασχάκης Συνδυασμός Λογισμικών GIS και Χαρτογραφικής Παραγωγής για τη δημιουργία Χαρτών Ευρείας Χρήσης Γ. Τσαγκάρη, Α. Τσιβούλα, Ι. Παρασχάκης, Κ. Παπαδημητρίου Εντοπισμός και Χαρτογράφηση Θέσεων και Διαδρομών Εκτεταμένης Ορατότητας μέσω της Ψηφιακής Υψομετρικής Πληροφορίας των G.I.S. Γ. Αχιλλέως ο Εθνικό Συνέδριο Χαρτογραφίας Η Χαρτογραφία του ευ ζην, Νοεμβρίου 2004

9 Ζ ΣΥΝΕΔΡΙΑ Ειδική συνεδρία (Ο Χάρτης στη Γεωλογία) Αναλογικός και Ψηφιακός Γεωλογικός Χάρτης του Φαραγγιού της Αγίας Ειρήνης, στις Νότιες Παρυφές των Λευκών Όρεων, ΝΔ Κρήτη Α. Μπιζούρα, Ε. Μανουτσόγλου, Ε. Σπυρίδωνος Χαρτογραφική απεικόνιση καταλληλότητας εδαφών στην περιοχή Βασιλείων του Ν. Ηρακλείου, στα πλαίσια του γενικού πολεοδομικού σχεδιασμού Δ. Μονοπώλης, Ε. Μανουτσόγλου, H. Hamdan, Α. Βαφείδης Tρισδιάστατη μοντελοποίηση της ρηγματογόνου τεκτονικής και χαρτογραφική απεικόνιση των σπογγοαποικιών του Φαραγγιού της Ίμπρου, ΝΔ. Κρήτη Ε. Μανουτσόγλου, Ε. Σπυρίδωνος Γεωφυσική διασκόπηση στο οροπέδιο του Ομαλού, Ν. Χανίων N. Οικονόμου, A. Βαφείδης, Η. Hamdan, N. Ανδρονικίδης, M. Κουκαδάκη, Γ. Κρητικάκης, Ν. Σπανουδάκης, Ε. Μανουτσόγλου Περιεχόμενα 7

10 Ευρετήριο συγγραφέων ο Εθνικό Συνέδριο Χαρτογραφίας Η Χαρτογραφία του ευ ζην, Νοεμβρίου 2004

11 Χαρτογράφηση της φτώχειας στην Αλβανία Ντύκεν Μαρί Νοέλ 1, Παππάς Βασίλης 2, Κοτζαμάνης Βύρων 3 1 Εντεταλμένη Διδασκαλίας, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, mdyken@prd.uth.gr 2 Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Πατρών, vpappas@upatras.gr 3 Καθηγητής, Διευθυντής Εργαστηρίου Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, bkotz@prd.uth.gr Περίληψη Η εργασία παρουσιάζει τη μεθοδολογία και τα πορίσματα πρωτότυπης έρευνας (χρηματοδοτούμενης από την Παγκόσμια Τράπεζα) που διεξήχθη το 2003 με στόχο την ανάδειξη των χωρικών διαφοροποιήσεων της φτώχειας στην Αλβανία («μη εισοδηματική διάσταση») και εν συνεχεία τη χαρτογράφηση των πρώτων αποτελεσμάτων της. Για τις ανάγκες της έρευνας επιλέχθηκαν αρχικά οι μεταβλητές εκείνες που θεωρήσαμε ως τις πλέον προσήκουσες για την προσέγγιση της μη εισοδηματικής διάστασης της φτώχειας λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη αφενός μεν την ποιότητα, τη συνάφεια και τη διαθεσιμότητα των υπαρχόντων δεδομένων, αφετέρου δε την προσπελασιμότητα στις υφιστάμενες πηγές. Σε δεύτερη φάση οργανώθηκε η επιτόπια συλλογή των δεδομένων, σε συνδυασμό με την αξιολόγηση της αξιοπιστίας και διαθεσιμότητάς τους. Σε επόμενη φάση τα δεδομένα αυτά κωδικοποιήθηκαν και αποτέλεσαν το πρωτογενές υλικό για τη δημιουργία σχετικής βάσης με χωρική αναφορά, στα τρία επίπεδα διοικητικής οργάνωσης της Αλβανίας (Περιφέρειες, Νομοί, Δήμοι/Κοινότητες) ενώ παράλληλα, δημιουργήσαμε και την απαραίτητη ψηφιακή χαρτογραφική δομή, συμβατή με την πρότερη βάση, και κατάλληλη ώστε να αποτελέσει το υπόβαθρο της χωρικής ανάλυσης των συλλεχθέντων στοιχείων. Από το σύνολο των μεταβλητών δημιουργήθηκε σειρά, εξειδικευμένων - σύνθετων και μη δεικτών, προσδιοριστικών της «μη εισοδηματικής» διάστασης της φτώχειας στην Αλβανία, και εν συνεχεία προχωρήσαμε σε ταξινομήσεις, με στόχο την ανάδειξη των χωρικών διαφοροποιήσεων. Στην τελική φάση προχωρήσαμε σε συγκριτική ανάλυση, χρησιμοποιώντας τα αποτελέσματα προηγούμενης έρευνας της Διεθνούς Τράπεζας, η οποία είχε επικεντρωθεί στην εισοδηματική διάσταση του φαινομένου [2] και προσδιορίστηκαν οι δυσμενέστερες από άποψη φτώχειας περιοχές της χώρας. Για την ολοκλήρωση της εν λόγω εργασίας δημιουργήθηκαν περισσότεροι από 100 θεματικοί χάρτες που αποτυπώνουν τα ενδιάμεσα και τα βασικά πορίσματα της ερευνάς μας. Ορειβατικός Τουρισμός - Ανάγλυφο 215

12 Mapping the non-income poverty in Albania Duquenne Maire-Noelle 1, Pappas Vassilis 2, Kotzamanis Byron 3 1 Adjunct Lecturer, Department of Planning and Regional Development, University of Thessaly, mdyken@prd.uth.gr 2 Assistant Professor, Department of Architecture, University of Patras, vpappas@upatras.gr 3 Professor, Director of Laboratory of Demographics and Social Analysis, Department of Planning and Regional Development, University of Thessaly, bkotz@prd.uth.gr Abstract The present work is a direct output of a relevant research project (financed by the World Bank), aimed to define and map the spatial distribution of the non-income poverty in Albania, and outlines the methodology and the results of the specific project. For the research purposes we performed a comprehensive on-citus collection and assessment of available data and information, concerning the various non-income dimensions of poverty in Albania and the different financial aspects, operated at Prefecture, District and Municipality level. In the framework of this task a broad range of documentary data, materials, etc were gathered from various official Albanian and International sources. As a second research stage, and from the above data set, we produced a set of thematic simple and composite indicators allows us the classification of the districts, in homogeneous groups, targeting to define the spatial differences and dispersion. Finally, and in order to define different spatial categories of income and non-income poverty, we combined and overlayed the results of our project with the results of a previous analysis on economic dimension of poverty and inequality [2]. To meet our goals, we produced a set of more than one hundred different maps, based on the relevant variables / indicators, as a main research tool and also to document the whole research process. 1. ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Η Αλβανία πρόσφατα ολοκλήρωσε τη διεξαγωγή της απογραφής πληθυσμού και κατοικιών καθώς και την απογραφή του Γεωργικού τομέα της και ήδη έχουν δημοσιευτεί τα πρώτα αποτελέσματα [1]. Επίσης στη διάρκεια του 2002 διεξήχθει έρευνα για την ποιότητα ζωής και την οικονομική ευημερία και με τον τρόπο αυτό κατέστη δυνατόν να διεξαχθεί η πρώτη μελέτη για το επίπεδο της φτώχειας στη χώρα η οποία επικετρώνεται και εξετάζει την εισοδηματική διάσταση της φτώχειας και των υπαρχόντων ανισοτήτων [2]. Παράλληλα και από τα πρώτα κιόλας αποτελέσματα της απογραφής της ποιότητας ζωής διαφαινόταν ότι «οι χωρικές ανισότητες της μη εισοδηματικής διάστασης της φτώχειας είναι σημαντικότερες από ότι αυτές που ορίζονται αυστηρά από την εισοδηματική διάσταση. Τέτοιες ανισότητες φαίνεται να είναι σημαντικές όχι μόνον μεταξύ των αστικών και ο Εθνικό Συνέδριο Χαρτογραφίας Η Χαρτογραφία του ευ ζην, Νοεμβρίου 2004

13 αγροτικών περιοχών, αλλά και μεταξύ διαφορετικών περιοχών της Αλβανίας, όπως είναι οι ορεινές και οι λιγότερο ευνοημένες, στις οποίες και υπάρχει ένας μεγαλύτερος βαθμός φτώχειας» [4]. Οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες σχετίζονται άμεσα με την ποιότητα, τη διαθεσιμóτητα, και το βαθμό της υφιστάμενης προσβασιμότητας σε βασικές υπηρεσίες (υγεία, πρόνοια, εκπαίδευση, κλπ) και υποδομές (δίκτυα δρόμων, ύδρευσης, κλπ) και στο βαθμό που η προηγούμενη μελέτη δεν έλαβε υπόψη της αυτή τη διάσταση, αλλά επικεντρώθηκε στην εισοδηματικη διάσταση των ανισοτήτων, είναι προφανές ότι επιβαλλόταν όχι μόνο η διεξαγωγή μιας σχετικής μελέτης έρευνας, αλλά και η σύγκριση των αποτελεσμάτων της με την υφιστάμενη. Οι δύο μελέτες διεξήχθηκαν στην περίοδο (ή τουλάχιστον χρησιμοποίησαν στοιχεία αυτής της περιόδου) και συνεπώς η σύγκριση των αποτελεσμάτων τους ήταν απολύτως εφικτή. Οι επιμέρους στόχοι που τέθηκαν για τη διεξαγωγή της μελέτης έρευνας, για τη μη εισοδηματική διάσταση της φτώχειας 1, αφορούσαν: α) τη συλλογή των απαραίτητων δεδομένων και τη δημιουργία σχετικής βάσης δεδομένων. Για το σκοπό αυτό απαιτήθηκε χρονοβόρα προσπάθεια με παρατεταμένη επιτόπου παραμονή με στόχο να συγκεντρωθούν τα απαραίτητα δεδομένα από τις διάφορες Υπηρεσίες και Υπουργεία (Στατιστική Υπηρεσία INSTAT, Υπουργεία Υγείας, Παιδείας, κλπ.) ή διεθνείς Οργανισμούς και Ινστιτούτα (USGS, UNEP-GRID, OECD, Eurostat, κλπ.). Παράλληλα έγινε και αξιολόγηση των διαθέσιμων δεδομένων και των πηγών τους αναφορικά με την αξιοπιστία και τη διαθεσιμότητά τους. β) τη δημιουργία ψηφιακής χαρτογραφικής δομής κατάλληλης για τις απαιτήσεις της έρευνας, καθώς και την αναλυτική χαρτογράφηση των κυριότερων από τις συλλεγμένες μεταβλητές. Από το σύνολο των μεταβλητών δομήθηκε σειρά, εξειδικευμένων - σύνθετων και μη δεικτών, προσδιοριστικών της «μη εισοδηματικής» διάστασης της φτώχειας στην Αλβανία, οι οποίες και ταξινομήθηκαν και χαρτογραφήθηκαν, με στόχο την ανάδειξη των χωρικών διαφοροποιήσεων. γ) τη σύνθεση των τελικών αποτελεσμάτων και τη συστηματική σύγκρισή τους με τα αποτελέσματα της μελέτης Betti [2], για την τελική διατύπωση των χωρικών διαφοροποίησεων της «εισοδηματικής» και «μη εισοδηματικής» φτώχειας. 2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Η μεθοδολογική προσέγγιση του θέματος αφορούσε τα επόμενα βήματα: 2.1 Καθορισμός των απαραίτητων μεταβλητών Κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης της μελέτης, σε συνεργασία με τη World Bank, αλλά και σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, καθορίστηκε ο κατάλογος των βασικών μεταβλητών, περιγραφικών της μη εισοδηματικής φτώχειας, λαμβάνοντας υπόψη τα επόμενα κριτήρια: 1 Η έρευνα εκπονήθηκε, με την υποστήριξη και χρημοτοδότηση της Παγκόσμιας Τράπεζας (World Bank, Development Research Group), στο Εργαστήριο Κοινωνικών και Δημογραφικών Αναλύσεων του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Την ερευνητική ομάδα αποτελούσαν οι: Κοτζαμάνης Βύρων, Ντυκέν Μαρί Νοέλ, Παππάς Βασίλης, Κακλαμάνη Σταματίνα και Αγοραστάκης Μιχάλης. Ορειβατικός Τουρισμός - Ανάγλυφο 217

14 α) τη ποιότητα δεδομένων, αναφορικά με την αξιοπιστία τους αλλά και το επίπεδο της χωρικής τους διάστασης (το αναλυτικότερο δυνατόν), β) το βαθμό της μεταξύ τους συνάφειας για αναλυτικούς σκοπούς και δυνατότητα σύγκρισης, γ) το βαθμό προσβασιμότητας, αναφορικά με την ευκολία απόκτησής τους. Σύμφωνα με τα παραπάνω κριτήρια και με τους περιορισμούς - αποτελέσματα της επιτόπιας έρευνας καθορίστηκε τελικά ένας αναλυτικός κατάλογος μεταβλητών ο οποίος περιλαμβάνει 600 περίπου μεταβλητές οργανωμένες σε εννέα θεματικές ενότητες: I. Δημογραφικά δεδομένα, II. Υποδομές και δίκτυα, III. Δημόσιες συγκοινωνίες, IV. Κοινωνική υποδομή και δίκτυα, V. Υπηρεσίες, VI. Εδαφολογικά και Κλιματολογικά δεδομένα, VII. Απασχόληση - ανεργία, VIII. Εγκληματικότητα και παραβατικότητα ανηλίκων. Παράλληλα αναπτύχθηκε και το αναγκαίο ψηφιακό χαρτογραφικό υπόβαθρο υποδοχής και ανάλυσης των παραπάνω μεταβλητών το οποίο στηρίχθηκε κυρίως στα τρία επίπεδα διοικητικής διαίρεσης της χώρας: 12 Περιφέρειες (Qarku), 36 Νομοί (Rrethet) και 374 Δήμοι και Κοινότητες (Komuna, Bashkia). 1. Διοικητική διαίρεση 2.2 Συλλογή και οργάνωση δεδομένων Αναφορικά με τη μελέτη της μη εισοδηματικής φτώχειας είναι γνωστό ότι δεν υπάρχουν μεταβλητές που περιγράφουν καλύτερα το φαινόμενο από κάποιες άλλες, αλλά το σύνολό τους είναι αυτό που το καθορίζει και το περιγράφει. Για το λόγο αυτό, σημαντική παράμετρος ήταν η αξιοπιστία και η διαθεσιμότητα των δεδομένων, γεγονός που πιστοποιήθηκε με συστηματική επιτόπου χρονοβόρα διερεύνηση και έρευνα στις πηγές των δεδομένων (Υπουργεία, Υπηρεσίες, Δημόσιοι και Διεθνείς Οργανισμοί, Ιδιωτικές Εταιρείες, κλπ.). Στα συλλεγμένα δεδομένα έγινε συστηματική οργάνωση, έλεγχος και κωδικοποίηση ο Εθνικό Συνέδριο Χαρτογραφίας Η Χαρτογραφία του ευ ζην, Νοεμβρίου 2004

15 και αποτέλεσαν το βασικό υλικό τροφοδότησης σχετικής βάσης δεδομένων και στα τρία επίπεδα χωρικής διοικητικής ανάλυσης της χώρας. Όμως στο αναλυτικό επίπεδο των Κοινοτήτων δεν κατέστει δυνατόν να επιτευχθεί η αναγκαία πληρότητα (από την άποψη του πλήθους των μεταβλητών) και συνεπώς το βάρος δόθηκε στο επίπεδο του Νομού, εφόσον το επίπεδο της Περιφέρειας δεν εξασφάλισε ένα στοιχειωδώς αναλυτικό χωρικό διαχωρισμό. 2.3 Αξιολόγηση της διαθεσιμότητας και ποιότητας των δεδομένων Έγινε συστηματική αξιολόγηση της διαθεσιμότητας και της ποιότητας των δεδομένων, ανά θεματική ενότητα, και οι κυριότερες παρατηρήσεις συνοψίζονται στα επόμενα: α) υπάρχουν αρκετά δεδομένα σε μη ψηφιακή μορφή που το γεγονός αυτό εμπεριέχει υψηλό κίνδυνο λαθών κατά τη διάρκεια της συλλογής και ψηφιοποίησής τους. β) αρκετοί Οργανισμοί, Ινστιτούτα, κλπ., παράγουν δεδομένα χρησιμοποιώντας δικό τους σύστημα ταξινόμησης το οποίο δεν είναι συμβατό, είτε ως προς την επίσημη διοικητική διαίρεση της χώρας, είτε ως προς διεθνή σταθερότυπα. γ) αρκετοί Οργανισμοί, Ινστιτούτα, κλπ., συλλέγουν δεδομένα σε ιδιαίτερα αναλυτικό επίπεδο τα οποία και παρουσιάζουν σημαντικά προβλήματα ως προς τη διαδικασία χωρικής τους γενίκευσης και σύγκρισης. Παράλληλα έγινε και αξιολόγηση του υπάρχοντος ψηφιακού χαρτογραφικού υπόβαθρου, όπου ενώ υπάρχει και διατίθεται σε ικανοποιητικό βαθμό και σε διάφορες εκδόσεις, αναφορικά με τη δομή και τη συμβατότητά του ως προς τα διάφορα λογισμικά (κύριος παραγωγέας είναι η αντίστοιχη Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού), αυτό είτε έχει υ- περβολικές και μη τυποποιημένες απαιτήσεις κόστους, είτε είναι αναξιόπιστο, είτε, τέλος, δεν έχει την κατάλληλη δομή για να υποδεχθεί τα θεματικά δεδομένα της έρευνας. 2.4 Καθορισμός και ανάλυση απλών και σύνθετων δεικτών Η μεθοδολογία, η οποία χρησιμοποιήθηκε για τον καθορισμό θεματικών δεικτών, βασίστηκε κυρίως στην προτεινόμενη μέθοδο ταξινόμησης από τον J. Bertin [3]. Για κάθε μία από τις θεματικές ενότητες δομήθηκε μία «συνδυαστική μήτρα» όπου οι γραμμές αναφέρονται στις αντίστοιχες χωρικές ενότητες, ενώ οι στήλες στις επιλεγμένες μεταβλητές. Οι γραμμές και οι στήλες είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους. Αυτός ο τρόπος επιτρέπει τον συνδυασμό των δεδομένων με στόχο την ταξινόμησή τους ως προς τις γραμμές (χωρική μονάδα) ακόμα και οπτικά. Σύμφωνα με τα συλλεγμένα δεδομένα και αναφορικά με το επιθυμητό επίπεδο ανάλυσης, το οποίο καθορίστηκε να είναι το επίπεδο των Νομών (districts ή Rrethet), δημιουργήθηκαν οι αντίστοιχες θεματικές «συνδυαστικές μήτρες». Συνολικά, και όπως αναφέρθηκε, συλλέχθηκαν περισσότερες από 600 μεταβλητές οι οποίες και οργανώθηκαν σε εννέα θεματικές ενότητες. Από αυτές τις μεταβλητές δημουργήθηκε πίνακας με απλούς δείκτες που αποτέλεσαν και το βασικό υλικό ανάλυσης - μελέτης και κατά συνέπεια τροφοδότησαν τις «θεματικές συνδυαστικές μήτρες». Ειδικότερα η διαδικασία ανάλυσης περιελάμβανε τα επόμενα βήματα: α) Υπολογίστηκαν εξήντα εννέα (69) απλοί δείκτες και για τις εννέα θεματικές ενότητες, β) για κάθε ένα από τους απλούς δείκτες, ορίστηκαν πέντε τάξεις, σύμφωνα την τυπική τους απόκλιση, ώστε κάθε δείκτης να έχει πέντε τιμές (-2, -1, 0, 1, 2), όπου το μηδέν Ορειβατικός Τουρισμός - Ανάγλυφο 219

16 υποδηλώνει ουδέτερη κατάσταση γύρω από τον μέσο όρο. γ) για κάθε ένα δείκτη δημιουργήθηκε και ο αντίστοιχος χάρτης. δ) για κάθε μία θεματική ενότητα δημιουργήθηκε η αντίστοιχη «συνδυαστική μήτρα» από την οποία υπολογίστηκε ένας σύνθετος δείκτης ως το άθροισμα των τιμών των απλών δεικτών. ε) έγινε ταξινόμηση των τιμών των σύνθετων δεικτών σε ομοιογενείς κλάσεις και σύμφωνα με την επόμενη κωδικοποίηση: -2 = Ιδιαίτερα αρνητική κατάσταση αναφορικά με τη μη εισοδηματική φτώχεια (--), -1 = αρνητική κατάσταση (-), 0 = ουδέτερη κατάσταση γύρω από τον μέσο όρο (μέσος όρος ± μία σταθερή απόκλιση), +1 = θετική κατάσταση (+), +2 = η καλύτερη δυνατή κατάσταση, ο μικρότερος βαθμός της μη εισοδηματικής φτώχειας (++). Η τελική αυτή ταξινόμηση καθόρισε και τον χαρακτήρα της κάθε περιοχής. 2.5 Χαρτογραφική παραγωγή Συνολικά δημιουργήθηκαν περισσότεροι από εκατό χάρτες βασιζόμενοι στους απλούς και σύνθετους δείκτες καθώς και στα αποτελέσματα της τελικής ανάλυσης. Το λογισμικό Γ.Σ.Π. που χρησιμοποιήθηκε ήταν το ArcMap (ESRI), η MS Access 2000 για την ανάπτυξη και διαχείριση των βάσεων δεδομένων, το MS Excel 2000 για τη δημιουργία και παρουσίαση γραφημάτων (ως τμήμα της τελικής χαρτογραφικής σύνθεσης), ενώ για την τελική παρουσίαση και εκτύπωση των χαρτών το Adobe Photoshop Η ΧΩΡΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΜΗ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΙΚΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ 3.1 Βασικές διαφοροποιήσεις ανά θεματική ενότητα Η ανάλυση των εννέα θεματικών «συνδυαστικών μητρών» σε συνδυασμό με την α- νάλυση των σχετικών χαρτών ανέδειξαν τα επόμενα: Δημογραφική ταυτότητα: Η πλέον αρνητική δημογραφική ταυτότητα χωροθετείται στις βορειοανατολικές περιοχές της Αλβανίας όπου το υψηλό ποσοστό των ηλικιωμένων (64+) συνδυάζεται με το χαμηλό ποσοστό νέων (0-15 χρόνων), ενώ οι ανατολικές περιοχές παρουσιάζουν μία απολύτως αντίθετη εικόνα με υψηλά ποσοστά νέων και χαμηλές τιμές του δείκτη γήρανσης. Αντίστοιχη κατάσταση παρατηρείται και στις μικρές περιοχές γύρω από τα Τίρανα, όπου η πληθυσμιακή πυκνότητα είναι από τις μεγαλύτερες στη χώρα. Τέλος η περιοχή των Τιράνων παρουσιάζει μία σχετικά αρνητική δημογραφική ταυτότητα κυρίως λόγω του χαμηλού δείκτη πληθυσμιακής εξάρτησης. Υποδομές: Η ενότητα αυτή αναφέρεται στις επενδύσεις σε υποδομές τα τελευταία χρόνια καθώς και στη δόμηση νέων κτιρίων μετά το Αναφορικά με τις επενδύσεις του Εθνικού τους Οργανισμού Επενδύσεων και Ανάπτυξης (ADF funds), και παρ όλο που αυτός αναφέρεται και δρα σε όλες τις περιοχές, φαίνεται ότι οι επενδύσεις αφορούν περισσότερο τις πλέον αγροτικές περιοχές, και κυρίως αυτές που βρίσκονται στο βορρά (χάρτης 2). Ειδικότερα και αναφορικά με τις επενδύσεις για ύδρευση (από το Υπουργείο Τουρισμού) το δυτικό τμήμα της χώρας παρουσιάζει το μεγαλύτερο κατά κεφαλή ποσό, ενώ η κατασκευή νέων κτιρίων σε αυτό το δυτικό τμήμα αποτελεί τουλάχιστον το 28% του συνολικού αριθμού, όταν ο εθνικός μέσος όρος είναι περίπου 18%. Συνολικά οι πα ο Εθνικό Συνέδριο Χαρτογραφίας Η Χαρτογραφία του ευ ζην, Νοεμβρίου 2004

17 ράλιες περιοχές φαίνεται να πλεονεκτούν, ενώ οι πιο προβληματικές περιοχές βρίσκονται στα κεντρικά και στα βόρεια της χώρας. Υποδομή υγείας: Η πρόσβαση και διαθεσιμότητα των υποδομών υγείας είναι ιδιαίτερα προβληματική σε εννέα περιοχές, επτά εκ των οποίων έχουν υψηλά ποσοστά αγροτικού πληθυσμού, ενώ οι υπόλοιπες δύο είναι ιδιαίτερα μικρές σε έκταση. Με την εξαίρεση των Τιράνων και τρεις βορειότερες περιοχές, οι πλέον προικισμένες περιοχές συγκεντρώνονται στο νότιο τμήμα της χώρας. 2. Αγροτικές περιοχές Ορειβατικός Τουρισμός - Ανάγλυφο 221

18 Υποδομή εκπαίδευσης: Η υποδομή εκπαίδευσης μαζί με αυτήν της υγείας αποτελούν ένα από τους κυριότερους συντελεστές της καταγραφής των ανισοτήτων. Δεκατρείς περιοχές, κυρίως στο βορειοανατολικό και δυτικό τμήμα της χώρας, παρουσιάζουν αρνητικά χαρακτηριστικά, ενώ πέντε από αυτές έχουν ιδιαίτερα αρνητικούς δείκτες κυρίως λόγω των ιδιαίτερα χαμηλών ποσοστών παιδιών και εφήβων που δέχονται κάποιο είδος εκπαίδευσης. Οι υπόλοιπες οκτώ περιοχές έχουν αρνητικές τιμές στους δείκτες που αναφέρονται σε λειτουργικά χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης. Κοινωνική ασφάλιση: Ο σύνθετος δείκτης της κοινωνικής ασφάλισης είναι ιδιαίτερα αρνητικός σε οκτώ περιοχές, οι οποίες ταυτοχρόνως έχουν τον υψηλότερο βαθμό αγροτικότητας. Ειδικότερα όλες οι ανατολικές περιοχές έχουν αρνητικές τιμές, ενώ στο βορρά δεν υπάρχει ομοιογένεια σε αντίθεση με το νότο όπου περουσιάζονται θετικές έως πολύ θετικές τιμές. Επιχειρήσεις και υπηρεσίες: Τα Τίρανα και το Δυρράχιο (Durres) μαζί με τις νότιες περιοχές χαρακτηρíζoνται από θετικές τιμές στο σχετικό σύνθετο δείκτη, ενώ υπάρχουν τέσσερες περιοχές στα ανατολικά με αρνητικές τιμές. Παράλληλα ο βαθμός αγροτικότητας σε συνδυασμό με την εγγύτητα στην περιοχή των Τιράνων διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των τιμών του σχετικού δείκτη, ενώ για μία ακόμα φορά ο βορράς παρουσιάζει ποικιλία τιμών. Γεωργικός τομέας και εκμεταλλεύσεις: Ο γεωργικός τομέας είνα ο πλέον σημαντικός οικονομικός τομέας της Αλβανίας, ιδιαίτερα με όρους απασχόλησης, όπου το 50% περίπου των συνολικά απασχολούμενων στη χώρα ασχολείται σ αυτόν. Όπως έχει ήδη προσδιοριστεί από τη Στατιστική Υπηρεσία της Αλβανίας [1] «το υψηλό ποσοστό απασχόλησης στη γεωργία δείχνει ότι η Αλβανική κοινωνία παραμένει αγροτική παρά τη μεγάλη εσωτερική μετανάστευση στα αστικά κέντρα, όπως τα Τίρανα και το Δυρράχιο». Η μελέτη της κατανομής του σύνθετου δείκτη για τη γεωργία δείχνει ότι οι βόρειες περιοχές έχουν αρνητικές τιμές κυρίως λόγω του μικρού μέγεθους των αγροτικών εκμεταλλεύσεων καθώς και στις νοτιοδυτικές λόγω των χαμηλών ποσοστών αρδευόμενης γης. Στον αντίποδα βρίσκονται περιοχές στην νοτιοανατολική και δυτική πλευρά της χώρας όπου το μέσο μέγεθος των αγροτικών εκμεταλλεύσεων είναι σαφέστατα μεγαλύτερο από τον εθνικό μέσο όρο καθώς και το ποσοστό των χειρόνακτων γεωργών είναι σαφώς μικρότερο. Ανεργία: Αναφορικά με τη θεματική αυτή ενότητα, η οποία δεν αναφέρεται αποκλειστικά στην κατανομή της ανεργίας ανά περιοχή, αλλά και σε λειτουργικές αυτής παραμέτρους, υπάρχει μία σαφής αντίθεση μεταξύ των βόρειων περιοχών της Αλβανίας και των υπολοίπων. Η πρώτη χωρική ενότητα, η οποία έχει σαφώς αγροτικό χαρακτήρα, παρουσιάζει αρνητικούς δείκτες στο σύνολό της, εκτός από δύο περιοχές. Για τις υπόλοιπες είναι ιδιαίτερα δύσκολη, σε γενικές γραμμές, η ερμηνεία για τους σχετικούς θετικούς δείκτες που παρατηρούνται και μπορεί να ειπωθεί ότι στις νότιες περιοχές καθώς και στα Τίρανα και το Δυρράχιο, ο ενεργός πληθυσμός έχει περισσότερες ευκαιρίες ανεύρεσης εργασίας. Κρατική χρηματοδότηση: Η κρατική χρηματοδότηση επίσης αποτελεί σημαντική παράμετρο καθώς αυτή επιδρά άμεσα στην ποιότητα των υποδομών και των κοινωνικών δικτύων. Αν και τα δεδομένα δεν δίνουν μία διαχρονική εικόνα της εξέλιξης της χρηματοδότησης, είναι σαφές ότι οι δείκτες της κατά κεφαλήν κρατικής χρηματοδότησης, το ο Εθνικό Συνέδριο Χαρτογραφίας Η Χαρτογραφία του ευ ζην, Νοεμβρίου 2004

19 2001, δίνουν μία αρνητική έως ιδιαίτερα αρνητική εικόνα στα δυτικά, όπου οι περιοχές αυτές χαρακτηρίζονται από υψηλές πληθυσμιακές πυκνότητες. Αντιθέτως, για μία ακόμη φορά, θετικοί δείκτες παρατητούνται στις νότιες περιοχές και στα Τίρανα. Συνολικά, και με την εξαίρεση των Τιράνων, οι περιοχές με μεγάλη πληθυσμιακή πυκνότητα είναι και οι λιγότερο ευνοημένες. Κατοικία και ποιότητα ζώης: Οι δείκτες αυτοί αποτυπώνουν μεγάλες διαφοροποιήσεις μεταξύ των βόρειων και βορειοανατολικών περιοχών, που παρουσιάζουν αρνητικές τιμές, και των νοτίων που έχουν υψηλότερο επίπεδο ποιότητας ζωής. Επίσης οι περιοχές με υ- ψηλότερο επίπεδο αστικοποίησης, και ως είναι αναμενόμενο, κατατάσσονται στη δεύτερη ενότητα. 3.2 Συνθετικός προσδιορισμός της μη εισοδηματικής φτώχειας Ο δείκτης της μη εισοδηματικής φτώχιας (id_p στον επόμενο πίνακα 3) είναι ένας πολυδιάστατος δείκτης ως προϊόν σύνθεσης των δέκα προηγούμενων θεματικών δεικτών (id_1 έως id_10). Σύμφωνα με το δείκτη αυτό οι περιοχές ταξινομούνται σε τέσσερες κύριες ομάδες, αποτυπώνοντας τέσσερα επίπεδα μη εισοδηματικής φτώχειας (πίνακας 3). Η ομάδα με το χαμηλότερο δείκτη (id_p = 1) παρουσιάζει τον υψηλότερο βαθμό μη εισοδηματικής φτώχειας, ενώ η ομάδα με τον υψηλότερο δείκτη (id_p = 4) μπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον ευνοούμενη. Η ταξινόμηση δείχνει μία σχετικά σημαντική περιφερειακή αντίθεση, αναφορικά με τη μη εισοδηματική φτώχεια, μεταξύ: α) του νότιου τμήματος της Αλβανίας, όπου η πλειοψηφία των περιοχών παρουσιάζει θετικό χαρακτήρα, και β) του κεντρικού και ανατολικού τμήματος όπου οι περισσότερες περιοχές παρουσιάζουν αρνητικό έως πολύ αρνητικό επίπεδο μη εισοδηματικής φτώχειας. Όπως είχε εκτιμηθεί εξαρχής, αλλά και όπως διεφάνει κατά τη διάρκεια της ανάλυσης, οι δύο περιοχές με το μεγαλύτερο βαθμό αστικότητας αλλά και τη μεγαλύτερη ελκτικότητα της εσωτερικής μετανάστευσης, τα Τίρανα και το Δυρράχιο, περιλαμβάνονται στην ομάδα των πλέον ευνοούμενων περιοχών. Το βόρειο τμήμα της Αλβανίας παρουσιάζει μία σχετικά αντιθετική εικόνα όπου κάποιες περιοχές (Has, Malesi e Madhe) παρουσιάζουν πολύ αρνητικό χαρακτήρα, ενώ άλλες περιοχές (Shkoder, Tropoje) βρίσκονται σε πιο ευνοϊκή θέση. Τελικώς, τα αποτελέσματα της ανάλυσης επιβεβαιώνουν τα ακόλουθα: Η μη εισοδηματική φτώχεια, σε επίπεδο Νομού, σχετίζεται άμεσα με το βαθμό της αγροτικότητας της κάθε περιοχής (συντελεστής συσχέτισης Pearson Correlation - ίσος με 0,721 σημαντικός στο 0,01 επίπεδο). Φαίνεται ότι η ύπαρξη ενός σχετικά μεγάλου αστικού κέντρου, στο εσωτερικό του κάθε Νομού, δεν συμβάλει συστηματικά στη θετική εικόνα της όλης περιοχής. Αυτή ακριβώς είναι και η περίπτωση των περιοχών Elbasan (τρίτο αστικό κέντρο της Αλβανίας) και Berat (ένατο στη σειρά πληθυσμιακού μεγέθους). Περιοχές που χαρακτηρίζονται από μη προσανατολισμένη οικονομία, όπως οι Sarande και Korce [5], είναι ταυτοχρόνως περιοχές χαμηλού επιπέδου μη εισοδηματικής φτώχειας. Οι περιοχές, κυρίως ορεινές, στα ανατολικά (Kukes, Diber, Bulqize, Librazid) ή περιοχές όπως το Gramsh και το Malesi e Madhe, παρουσιάζουν υψηλό βαθμό μη εισο- Ορειβατικός Τουρισμός - Ανάγλυφο 223

20 δηματικής φτώχειας. Στην περίπτωση των Shkoder και Tropoje, τα ορεινά χαρακτηριστικά τους δεν φαίνεται να είναι ένας καθοριστικός παράγοντας για τη διαμόρφωση της μη εισοδηματικής φτώχειας, και αυτό μπορεί να ερμηνευτεί από το γεγονός ότι οι περισσότερες από τις κοινότητες και τα χωριά των περιοχών αυτών είναι συγκεντρωμένα γύρω από τα αντίστοιχα διοικητικά κέντρα. Districts Demography Infrastructure Social Insurance System Health sector Education Sector General services Agricultural sector Unmeployment Households' equipment Finance - Lines ministries budget Non economic poverty indicator Percent of poor persons id_1 id_2 id_5 id_3 id_4 id_6 id_7 id_8 id_10 id_9 id_p F3 F4 BULQIZE DIBER GRAMSH HAS KUKES LIBRAZHD LUSHNJE MALESI E MADHE MAT MIRDITE BERAT DEVOLL ELBASAN KAVAJE KRUJE KURBIN LEZHE MALLAKASTER PEQIN POGRADEC PUKE KUCOVE SKRAPAR SHKODER TROPOJE VLORE DELVINE DURRES FIER GJIROKASTER KOLONJE KORCE PERMET SARANDE TEPELENE TIRANE Συνθετικός πίνακας προσδιορισμού της μη εισοδηματικής φτώχειας Consumption per capita ο Εθνικό Συνέδριο Χαρτογραφίας Η Χαρτογραφία του ευ ζην, Νοεμβρίου 2004

21 4. Μη εισοδηματική φτώχεια 4. ΣΥΝΘΕΣΗ ΣΥΓΚΡΙΣΗ: Η ΧΩΡΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ Για την αποτύπωση της συνολικής εικόνας της φτώχειας στην Αλβανία και τον προσδιορισμό του χωρικού της διαμερισμού, γίνεται στη συνέχεια σύγκριση του προηγούμενου σύνθετου δείκτη, της μη εισοδηματικής φτώχειας, με τους δύο βασικούς δείκτες της έρευνας για την ποιότητα ζωής και την οικονομική ευημερία [2]. Οι δύο αυτοί δείκτες είναι: α) αναλογία των φτωχών ατόμων ως προς τον συνολικό πληθυσμό, και β) κατά κεφαλή μηνιαία κατανάλωση ( σε λεκ/μήνα). Για κάθε ένα από τους τρεις αυτούς δείκτες ορίστηκαν τέσσερις κλάσεις («++», «+», «-», «--») που δείχνουν τέσσερα διαφορετικά επίπεδα φτώχειας. Με τον τρόπο αυτό, είναι εφικτή η απευθείας σύγκριση των δύο διαστάσεων της φτώχειας: εισοδηματική και μη, και η σύνθεση των αποτελεσμάτων των δύο ανεξάρτητων ερευνών (πίνακας 3). Η σύγκριση απέφερε τους επόμενους δύο πίνακες (5 και 6), στους οποίους τα νούμερα αναφέρονται στις αντίστοιχες περιοχές της Αλβανίας (χάρτης 1), και από τους οποίους Ορειβατικός Τουρισμός - Ανάγλυφο 225

22 προκύπτουν οι επόμενες δεκαέξι συνδυαστικές περιπτώσεις: «++/++», «++/+», «-/--», «-- /-», «++/-», κοκ. Μη εισοδηματική φτώχεια Μη εισοδηματική φτώχεια + + Εισοδηματική φτώχεια , 10, 13, 27, 30 Συνολικός αριθμός περιοχών 6, 33, 34 8, , 31 32, , 4, 7, 12, 15, 23, , 22 Συνολικός αριθμός περιοχών 18, 19, 26, , 5, 9, 11, 17, 20, 24, Σύκριση του σύνθετου δείκτη μη εισοδηματικής φτώχειας και της αναλογίας των φτωχών ατόμων ανά περιοχή. Εισοδηματική φτώχεια Συνολικός αριθμός περιοχών + + 3, 6, 10, 30 13, 27, 33, 34 8, , 31, , 22 Συνολικός αριθμός περιοχών 1, 4, 7, 12, 19, 15, 18, 23, 26, , 5, 9, 11, 17, 20, 24, Σύγκριση του σύνθετου δείκτη μη εισοδηματικής φτώχειας και της κατά κεφαλήν κατανάλωσης (λεκ/μήνα) ανά περιοχή. Στον πίνακα 5 παρατηρούνται μόνο τέσσερις περιοχές, από τις τριάντα έξι συνολικά, που έχουν ταξινομηθεί σε αντικρουόμενες τάξεις («++/-» και «+/-»), ενώ απόλυτη ταύτιση («++/++», «+/+», «-/-», κοκ) υπάρχει στο 60% των περιπτώσεων (περίπτωση Α στον επόμενο χάρτη 7). Για τα δύο μεγάλα αστικά κέντρα, Τίρανα (34), και Δυρράχιο (6), η οικονομική (εισοδηματική) φτώχεια, είναι πιο έντονη από την μη («++/+») ο Εθνικό Συνέδριο Χαρτογραφίας Η Χαρτογραφία του ευ ζην, Νοεμβρίου 2004

23 Αντίστοιχα στον πίνακα 6 παρατηρούνται έξι περιοχές που έχουν ταξινομηθεί σε α- ντικρουόμενες τάξεις («++/-», «+/-» και «+/--»), με χαρακτηριστική την περίπτωση του Tropoje όπου η υψηλή οικονομική φτώχεια «--» δεν συνάδει με την μη οικονομική «+». Απόλυτη ταύτιση παρουσιάζεται στο 50% των περιπτώσεων (περίπτωση Α στον χάρτη 8). Αναφορικά με τα δύο μεγάλα αστικά κέντρα, τα Τίρανα δεν άλλαξαν ομάδα, ενώ το Δυρράχιο μετακινήθηκε στην ομάδα της περίπτωσης Α. Τέλος στον πίνακα 6, οι κωδικοί των περιοχών που είναι με έντονα γράμματα υποδηλώνουν ότι οι αντίστοιχες περιοχές παραμένουν στην ίδια ομάδα και στους δύο πίνακες (5 και 6). 7. Χαρτογράφηση της σύγκρισης του σύνθετου δείκτη μη εισοδηματικής φτώχειας και της αναλογίας των φτωχών ατόμων. Η προηγούμενη ανάλυση επιβεβαιώνει την αντίθεση, η οποία αναδεικνύεται και από τους σχετικούς επιμέρους θεματικούς χάρτες των αντίστοιχων δεικτών, και προσδιορίζεται: Στις ανατολικές περιοχές της Αλβανίας (Has, Kukes, Diber, Bulqize και Librazhda) Ορειβατικός Τουρισμός - Ανάγλυφο 227

24 καθώς και σε κάποιες περιοχές όπως οι Mat, Mirdite και Gramsh, εφόσον αυτές παρουσιάζουν συστηματικά το μεγαλύτερο βαθμό φτώχειας (και στις τρεις περιπτώσεις ανήκουν στην πολύ αρνητική κατηγορία «--»). Στις νότιες περιοχές (Vlore, Sarande, Delvine, Gjirokster και σε χαμηλότερο βαθμό οι Permet και Kolonje) καθώς επίσης και τα δύο μεγάλα αστικά κέντρα Τίρανα και Δυρράχιο, εφόσον παρουσιάζουν το χαμηλότερο βαθμό εισοδηματικής και μη φτώχειας. 8. Χαρτογράφηση της σύγκρισης του σύνθετου δείκτη μη εισοδηματικής φτώχειας και της κατά κεφαλή μηνιαίας κατανάλωσης (λεκ/μήνα). Οι δύο αυτές προσεγγίσεις καταδεικνύουν ότι η αντιφατικότητα στην ταξινόμηση είναι μεγαλύτερη όταν η οικονομική φτώχεια προσδιορίζεται με τo κατά κεφαλήν ποσό μηνιαίας κατανάλωσης. Η ανάγνωση των δύο τελευταίων χαρτών δείχνει ότι οι περιοχές, στις οποίες παρουσιάζονται οι πιο έντονες διαφοροποιήσεις, τοποθετούνται στα βόρεια της χώρας και περιοχές όπως οι Kocove, Kolonje, Mallakaster, Skrapar και Permet, παρουσιάζουν πλήρη ταύτιση, στις αντιστοιχούσες ομάδες ταξινόμησης, όταν γίνεται σύ ο Εθνικό Συνέδριο Χαρτογραφίας Η Χαρτογραφία του ευ ζην, Νοεμβρίου 2004

25 γκριση του σύνθετου δείκτη της μη εισοδηματικής φτώχειας με την αναλογία των φτωχών ατόμων στο σύνολο του πληθυσμού, κάτι το οποίο δεν παρατηρείται όταν η σύγκριση γίνεται με τo κατά κεφαλήν ποσό μηνιαίας κατανάλωσης. 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ Η παρούσα έρευνα, η οποία στηρίζεται σε στοιχεία που προσδιορίζουν τη φτώχεια με μη εισοδηματικό (οικονομικό) τρόπο, αναφέρεται σε μία συγκεκριμένη χρονιά και συνεπώς δίνει τη δυνατότητα της αξιολόγησης της κατάστασης για τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Παρ όλο που η συγκεκριμένη προσέγγιση προσφέρει ένα σημαντικό εργαλείο καθορισμού και διαμόρφωσης πολιτικής, μπορεί να χαρακτηριστεί ως ανεπαρκής. Κρίνεται ως απαραίτητο, για τις χώρες που βρίσκονται σε διαδικασία μετάβασης αλλαγής, να καθοριστεί μία διαδικασία συστηματικής συλλογής δεδομένων ώστε να είναι εφικτή η διαχρονική ανάλυση και σύγκριση των χωρικών τους ανισοτήτων. 9. Ποσοστό κτιρίων που κατασκευάστηκαν μετά το Ορειβατικός Τουρισμός - Ανάγλυφο 229

26 Παράλληλα, η έλλειψη αξιόπιστων θεματικών δεδομένων σε αναλυτικότερο χωρικό επίπεδο (κοινότητες) δεν επέτρεψε την εξειδίκευση της μελέτης, σ αυτό το επίπεδο, με αποτέλεσμα η μελέτη να εμπεριέχει τις προφανείς γενικεύσεις που το συγκεκριμένο επίπεδο χωρικής ανάλυσης επιτάσσει. Σε κάποιες περιπτώσεις η ερευνητική ομάδα είχε στη διάθεσή της στοιχεία σε επίπεδο κοινοτήτων, όπου πραγματικά η ανάλυσή τους κατέδειξε ότι μία πιο αξιόπιστη προσέγγιση (τουλάχιστον σε επίπεδο απλών δεικτών) της κατανομής της φτώχειας θα μπορούσε να γίνει σ αυτό το επίπεδο (χάρτης 9). Τέλος, ο τρόπος εκπόνησης δύο ξεχωριστών και ανεξάρτητων ερευνών, ενώ παρουσιάζει ενδιαφέρον ως ερευνητική προσέγγιση, εμπεριέχει εσωτερικές μεθοδολογικές αδυναμίες (πχ. ασυμβατότητες στην ταξινόμηση κάποιων περιοχών) και οι οποίες μπορούν κάλλιστα να ξεπεραστούν από μία ενιαία ερευνητική προσέγγιση όλων των διαστάσεων της φτώχειας, με τη χρήση εξειδικευμένου ερωτηματολογίου προς τους Δήμους / Κοινότητες, αλλά και την εισαγωγή εναλλακτικών μεθόδων ταξινόμησης με σύνθετους δείκτες και τη χρησιμοποίηση βαρών, κάτι το οποίο δεν έγινε στην παρούσα μελέτη, λόγω των διαθέσιμων περιορισμένων χρονικών ορίων και πόρων. Με τον προτεινόμενο αυτό τρόπο θα γίνει εφικτή και η αξιολόγηση της επιλογής των επιμέρους δεικτών, στο βαθμό που δεν υπάρχουν a priori μεθοδολογίες που να υποδεικνύουν τους κατάλληλους δείκτες. Μόνο μία συγκριτική ανάλυση βασισμένη σε εναλλακτικές προσεγγίσεις μπορεί να προσφέρει το κατάλληλο υπόβαθρο για αυτή την αξιολόγηση. 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Institute of Statistics (INSTAT), The population of Albania in 2001: main results of the population and housing census, Tirana, Betti Gianni: Poverty and Inequality mapping of Albania, World Bank s report, July Jacques Bertin, La Graphique et le traitement graphique de l Information, Flammarion, Nouvelle Bibliothèque Scientifique, Paris, World Bank, Consultant on GIS and thematic mapping on non-income dimensions of poverty in Albania, Terms of Reference, Council of Ministers, National Strategy for Socio-economic development: Medium-term program of the Albanian Government, Growth and poverty Reduction Strategy, (GPRS ) ο Εθνικό Συνέδριο Χαρτογραφίας Η Χαρτογραφία του ευ ζην, Νοεμβρίου 2004