ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ (σελ.42-47)

Transcript

1 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ (σελ.42-47) 1. α) Η δομή της παραγράφου είναι η εξής: Θεματική περίοδος: «Το άγχος συναισθηματική διαταραχή» Σχόλια/Λεπτομέρειες: «Συναισθηματική αφού στηρίζεται ψυχονευρωτικού συμπτώματος» Περίοδος Κατακλείδα: δεν υπάρχει. Η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων: με ορισμό: οριστέα έννοια: νευρωτικό άγχος, γένος: άγχος, ειδοποιός διαφορά: σύνθετη συναισθηματική διαταραχή, με αιτιολόγηση: «αφού στηρίζεται αφού το άγχος είναι», και με διαίρεση: διαιρετέα έννοια: άγχος, διαιρετική βάση: τρεις διαφορετικές σφαίρες, μέρη της διαίρεσης : 1) σαν σύμπτωμα, 2) σαν η αιτία και 3) σαν η συναισθηματική κατάληξη β) Η δομή της παραγράφου είναι η εξής: Θεματική περίοδος: «Μια ανθρώπινη ψυχή...λατομείου» Σχόλια/Λεπτομέρειες: «Ένα μάρμαρο λατομείου βγουν στο φως.» Περίοδος κατακλείδα:δεν υπάρχει. Η παράγραφος αναπτύσσεται με αναλογία. Παραλληλίζεται μια ανθρώπινη ψυχή χωρίς τη δέουσα παιδεία με ένα μάρμαρο λατομείου. γ) Η δομή της παραγράφου είναι η εξής: Θεματική περίοδος: «Με τις αποδημίες συμβαίνει ελέγξει.» Σχόλια/Λεπτομέρειες: «Υπάρχει «αποδημία» προσαρμόστηκαν.» Περίοδος κατακλείδα: δεν υπάρχει. Η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων: Με ορισμό: οριστέα έννοια: «αποδημία», γένος: λανθάνει στο ρήμα «μετακινείται» μετακίνηση, ειδοποιός διαφορά: «ένας ολόκληρος λαός, σιγά σιγά μετακινήθηκαν», [1]

2 με παραδείγματα επεξήγηση: «αποδημίες από ανατολή προς δύση λαοί του Καυκάσου, μετακινήσεις των «βαρβαρικών» φυλών, ευρωπαϊκή αποδημία προς την αμερικάνικη ήπειρο». Επίσης, υπάρχει αιτιολόγηση: «γιατί οι λευκοί προσαρμόστηκαν». 2. i) Οι τρόποι πειθούς της παραγράφου είναι οι εξής: α) - Επίκληση στο συναίσθημα: «Το Βυζάντιο στάθηκε το χρυσό παλάτι ο Ελληνικός» (μέσα πειθούς: ποιητική λειτουργία της γλώσσας: «χρυσό παλάτι», «λάμψη του ελληνισμού» και περιγραφή «Ο σκοτεινιασμένος και ξεραμένος κόσμος». - Επίκληση στην αυθεντία, καθώς παρατίθενται τα λόγια (=μέσο πειθούς) του μεγάλου ποιητή της Ιταλίας Λεοπάρδη «Ακατάλυτη κανείς!» β) Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου (Καρτέσιος, Μαρξ). Ως μέσο πειθούς χρησιμοποιείται ο ψόγος, η κατάκριση εναντίον του Καρτέσιου και του Μαρξ: «η απόπειρα αυτή αποδείχτηκε τουλάχιστον γελοία..» ii)τα τεκμήρια είναι αξιόπιστα, καθώς η έρευνα διεξάγεται από έναν επίσημο οργανισμό, τη Διεθνή τράπεζα. 3. α) Η συλλογιστική πορεία της παραγράφου είναι επαγωγική, καθώς η πορεία σκέψης του συγγραφέα ξεκινά από ειδικότερες έννοιες (λέξεις παρεξηγήσεις) και καταλήγει σε μια γενική διαπίστωση (η καθημερινή ακατανοησία είναι σύμφυτη με την ανθρώπινη κατάσταση). Ο συλλογισμός είναι ορθός, καθώς είναι ταυτόχρονα έγκυρος (οι προκείμενες οδηγούν με λογική αναγκαιότητα σε ένα βέβαιο συμπέρασμα - η καθημερινή ακατανοησία είναι σύμφυτη με ην ανθρώπινη κατάσταση-) και αληθής (οι προκείμενες και το συμπέρασμα ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα). Πρόκειται, επομένως, για τέλεια επαγωγή με γενίκευση (η γενίκευση είναι επαρκής και όχι βεβιασμένη). β) Ο συλλογισμός είναι επαγωγικός (επαγωγή με αναλογία κυριολεκτική), καθώς ξεκινά από τις ειδικές έννοιες (πολιτικά πάθη στην Ελλάδα, πολιτικές διαφορές ΗΠΑ και Ρωσίας) και καταλήγει στην γενική διαπίστωση (τα πολιτικά πάθη και οι διαφορές αποτελούν απειλή για την παγκόσμια ειρήνη). Πρόκειται για τέλεια επαγωγή καθώς οι ομοιότητες των συγκρινόμενων μερών είναι επαρκείς σε αριθμό και σχετικές με το θέμα. (Τα πολιτικά πάθη που κυριάρχησαν στην Ελλάδα... οδήγησαν στον εμφύλιο σπαραγμό / Οι πολιτικές διαφορές ΗΠΑ και Ρωσίας οδήγησαν στα πρόθυρα μιας παγκόσμιας σύρραξης ). [2]

3 [3] Νεοελληνική Γλώσσα Γ Λυκείου Ο συλλογισμός είναι ορθός, καθώς είναι ταυτόχρονα έγκυρος (οι προκείμενες οδηγούν με λογική αναγκαιότητα σε ένα βέβαιο συμπέρασμα: τα πολιτικά πάθη και οι διαφορές αποτελούν απειλή για την παγκόσμια ειρήνη) και αληθής (οι προκείμενες και το συμπέρασμα ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα). Επίσης είναι έμμεσος συλλογισμός καθώς το συμπέρασμα προκύπτει από δυο προκείμενες και κατηγορικός (υπάρχει στις προκείμενες κατηγόρημα «Τα πολιτικά πάθη που κυριάρχησαν , οι πολιτικές διαφορές οδήγησαν σύρραξης). γ) Ο συλλογισμός είναι παραγωγικός καθώς η πορεία σκέψης του συγγραφέα ξεκινά από μια γενική έννοια «Παγκόσμιος πόλεμος» και καταλήγει σε ειδικότερες έννοιες «πυρηνικά όπλα, ατομικός πόλεμος, ατομική βόμβα». Ο συλλογισμός είναι ορθός, καθώς είναι ταυτόχρονα έγκυρος (οι προκείμενες: «Με την ανακάλυψη της ατομικής ενέργειας αντιοικολογικός», οδηγούν με λογική αναγκαιότητα σε ένα βέβαιο συμπέρασμα: «Όποιος ρίχνει μιαν ατομική βόμβα (ή όποιος ρυπαίνει τη θάλασσα) κηρύσσει πόλεμο όχι μόνο στους αντιπάλους, αλλά στη γη στο σύνολο της»), και αληθής (οι προκείμενες και το συμπέρασμα ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα). 4. α) δηλαδή: επεξήγηση όμως: αντίθεση αφού: αιτιολόγηση επομένως: συμπέρασμα εφόσον: όρος ή προϋπόθεση ή: διάζευξη β) Η συνοχή, το στενό δέσιμο μεταξύ προτάσεων, περιόδων, παραγράφων, νοηματικών ενοτήτων ή μερών του κειμένου, ώστε η ροή του λόγου να είναι απρόσκοπτη και να υλοποιείται με λογικό και φυσικό τρόπο, εξασφαλίζεται με: - τη χρήση διαρθρωτικών λέξεων και φράσεων, - τη χρήση αντωνυμιών που αντικαθιστούν προηγούμενες λέξεις, - την επανάληψη λέξεων / φράσεων, - την παράλειψη λέξεων που αναφέρθηκαν και εννοούνται,

4 - τη χρήση συνώνυμων λέξεων, - τη στενή νοηματική συγγένεια των ιδεών, - τα ερωτήματα, - τη μεταβατική παράγραφο. 5. α) Ο Άγγελος Τερζάκης με τη χρήση του ερωτήματος διεγείρει τον προβληματισμό, παραθέτει απορία & δημιουργεί ένα κλίμα αμεσότητας, την αίσθηση του διαλόγου στον αναγνώστη (θεατρικότητα). β) Η παρένθεση επεξηγεί τις έννοιες «μικρήν» & «μεγάλη» κοινωνία. γ) Η άνω τελεία δηλώνει τέλος ημιπεριόδου, η οποία έχει μεν νοηματική αυτοτέλεια, όχι όμως και ολοκληρωμένο νόημα. Το δεύτερο μέρος της φράσης επεξηγεί, διασαφηνίζει το πρώτο (άνθρωπος). δ) - α πληθυντικό: καθολικότητα, αμεσότητα. Ο γράφων θέτει και τον εαυτό του ως συμμέτοχο. - α ενικό: προσωπική άποψη, υποκειμενικότητα. ε) ο ευθύς λόγος προσδίδει ζωντάνια, αμεσότητα και παραστατικότητα στο κείμενο, ελκύει το ενδιαφέρον του αναγνώστη. 6. α) Είναι προφανές ότι από τα οπτικοακουστικά μέσα επικοινωνίας, με τις θαυμαστές τεχνικές που χρησιμοποιούνται από ικανότατους σκηνοθέτες, προγραμματιστές, τεχνικούς, ασκείται μεγάλη επίδραση στο κοινό και ιδιαίτερα στα παιδιά. β) Στο πλαίσιο μάλιστα της επιστημονικής φαντασίας (κάποιοι) υποστηρίζουν ότι η κλωνοποίηση είναι μόνο η αρχή και ότι ενδέχεται να παράξουν ακόμη και νέα είδη π.χ. συνδυασμός φυτών και ζώων, τα φυτόζωα, από τα οποία θα παράγεται γάλα με φωτοσύνθεση. 7. α) «τους βάζετε όλους σε ένα τσουβάλι»: Τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται, καθώς πρόκειται για στερεοτυπική έκφραση, μεταφορική λειτουργία της γλώσσας. β) - «τους βάζετε όλους σε ένα τσουβάλι» : τους θεωρείτε όλους ίδιους (αναφορική λειτουργία της γλώσσας) - «στυλοβάτες της κοινωνίας»: υποστηρικτές της κοινωνίας (αναφορική λειτουργία της γλώσσας) [4]

5 8. α) Μέσα / τεχνικές της διαφημιστικής πειθούς Συνειρμός ιδεών. Αναλυτική περιγραφή και επίδειξη των ιδιοτήτων του προϊόντος. Επίκληση στην αυθεντία (σ έναν ειδικό, σ έναν επιστήμονα, σ ένα δημοφιλές πρόσωπο). Επίκληση στο συναίσθημα (φόβο, ενοχή, ευθύνη, ευχαρίστηση κλπ.). Επίκληση στη λογική (επιχειρήματα υπέρ του προϊόντος, σοφιστικά τεχνάσματα). Λανθάνων αξιολογικός χαρακτηρισμός (λανθάνουσα αξιολόγηση που λειτουργεί δεσμευτικά για το δέκτη). β) Χαρακτηριστικά του πολιτικού λόγου Πλεονασμοί. Κατάχρηση συνωνύμων. Διατύπωση βεβαιωτική, δεοντολογική και θαυμαστική. Έντονη συναισθηματική φόρτιση. Μεγαλοστομία. Χαρακτηριστικά του επιστημονικού λόγου Περιγραφικός, ερμηνευτικός, αποδεικτικός λόγος. Απρόσωπος και αντικειμενικός. Η γλώσσα στην επιστήμη χρησιμοποιείται με τον τρόπο που αφορά το λογικό μας και όχι το συναίσθημα (λογική και όχι συγκινησιακή χρήση της γλώσσας). Το ύφος είναι ουδέτερο και επίσημο. Χαρακτηριστικά του δοκιμίου Είναι ευσύνοπτο (μικρή έως μέση έκταση). Είναι εύληπτο και καλογραμμένο. Εκλαϊκεύει ιδέες, επιστημονικά και φιλοσοφικά πορίσματα. Παρακινεί σε συμμετοχή τον αναγνώστη με τη σκέψη και τη φαντασία. Απευθύνεται στη νόηση, όταν επιζητεί να πληροφορήσει, και στο συναισθηματικό κόσμο, όταν επιδιώκει να συγκινήσει και να τέρψει. [5]

6 Η πραγματικότητα παρουσιάζεται φιλτραρισμένη μέσα από τις εμπειρίες και τα προσωπικά βιώματα του συγγραφέα, λιγότερο επιστημονικά και περισσότερο καλλιτεχνικά. Εκφράζει τις παρατηρήσεις του, τις σκέψεις, τα συναισθήματα για τη ζωή ή περιπλανιέται στο χώρο των ιδεών. Κινείται ανάμεσα στην επιστήμη, στη φιλοσοφία και στη λογοτεχνία. Προσπαθεί να αναλύσει και να ερμηνεύσει, εκλαϊκεύοντας θέματα αισθητικής, πολιτικής τάξης, να διδάξει, να τέρψει και να πείσει. Στο δοκίμιο η προσωπικότητα του συγγραφέα δίνει κύρος σ ό,τι λέγεται, προσφέρει το παράδειγμα, τη ζωντάνια στην έκφραση, το ανεπανάληπτο ύφος [6]

7 γ) Σκοπιά Σκοπός Δομή Ύφος Γλώσσα Τρόποι πειθούς Δοκίμιο Πειθούς (Αποδεικτικό Δοκίμιο) προσπάθεια αντικειμενικής εξέτασης του θέματος επιδίωξη διευκρίνησης ενός θέματος, πληροφόρησης και πειθούς - λογική οργάνωση των ιδεών - ευκρινής διάκριση μερών (τριμερής δομή) - οργάνωση ιδεών βάσει παραγωγικής ή επαγωγικής συλλογιστικής πορείας επίσημο ύφος με στοιχεία προσωπικού τόνου χρήση της αναφορικής κυρίως λειτουργίας της γλώσσας αξιοποίηση λογικών κυρίως μέσων πειθούς [7] Δοκίμιο Στοχασμού (Στοχαστικό Δοκίμιο) υποκειμενική σκοπιά προσέγγισης του θέματος επιδίωξη ελεύθερης έκφρασης των ιδεών, καλλιέργειας προβληματισμού ή προσφορά τέρψης χαλαρή ή και συνειρμική οργάνωση των ιδεών προσωπικό και οικείο ύφος - συχνή χρήση της ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας - παρέκκλιση από τη γλωσσική νόρμα - χρήση συμβόλων περιορισμένη χρήση τεχνικών πειθούς με συνηθέστερη ανάμεσά τους την επίκληση στο συναίσθημα και αξιοποίηση λογοτεχνικών μεθόδων έκφρασης (αφήγηση, περιγραφή, διάλογος)

8 Διαφορά δοκιμίου-επιφυλλίδας: - Το δοκίμιο πραγματεύεται θέματα διαχρονικού χαρακτήρα ενώ η επιφυλλίδα μπορεί να αφορμηθεί από ένα επίκαιρο θέμα και μετέπειτα να προχωρήσει σε παρατηρήσεις & σκέψεις διαχρονικού χαρακτήρα. - Η επιφυλλίδα γράφεται από πρόσωπο ειδικό στο θέμα. - Η επιφυλλίδα δημοσιεύεται στην εφημερίδα & μάλιστα σε ορισμένη θέση που χωρίζεται συνήθως από την υπόλοιπη ύλη με ολοσέλιδη ή μικρή γραμμή. 9. κοσμολογικές, γεωκεντρικής, ηλιοκεντρική, κοσμολογία, Ήλιο, Γαλαξία, Γη, πλανήτης, άστρο, Σύμπαντος, διαστέλλεται Επιμέλεια: Μπαλτσαβιά Ρεγγίνα [8]

9 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ (σελ.47-48) «Μηχανισμός εξανδραποδισμού», Α. Τερζάκης σελ.113 & 116 σχολικού βιβλίου Παρατηρήσεις: 1. Το κείμενο μπορεί να θεωρηθεί δοκίμιο μεικτού είδους, καθώς παρουσιάζει τόσο στοιχεία αποδεικτικού δοκιμίου όσο και στοχαστικού. Και αυτό γιατί παρουσιάζει τη λογική οργάνωση του αποδεικτικού δοκιμίου, αφού στην αρχή θέτει το βασικό προβληματισμό του συγγραφέα, κατά πόσον μπορεί να θεωρηθεί αισιόδοξη η εξάρτηση του ανθρώπου από τον άνθρωπο, στο κυρίως μέρος του αναλύει αυτή την εξάρτηση μέσω του μηχανισμού υποδούλωσης του ανθρώπου με τη βοήθεια της διαφήμισης και της προπαγάνδας προτείνοντας μάλιστα ως λύση την εγκράτεια και στον επίλογο διατυπώνει το συμπέρασμά του, το οποίο αποτελεί και την απάντηση στο αρχικό ερώτημα ότι δεν είναι αισιόδοξη η εξάρτηση του ανθρώπου απ τον άνθρωπο, καθώς αυτός αποδείχθηκε απάνθρωπος απέναντι στο συνάνθρωπο. Απ την άλλη όμως, παρουσιάζει και στοιχεία στοχαστικού δοκιμίου, καθώς χρησιμοποιεί μεταφορικό και εικονοπλαστικό λόγο, προκειμένου να αισθητοποιήσει τις ιδέες του και να ευαισθητοποιήσει τους αναγνώστες κάνοντας επίκληση στο συναίσθημά τους για τον εξανδραποδισμό και την αλλοτρίωση που υφίστανται. Το κείμενο διακρίνεται ακόμα για το καυστικό του ύφος σε αρκετά σημεία, τις ρητορικές ερωτήσεις και τη χρήση του β ενικού προσώπου, ενώ προς το τέλος του κειμένου όταν διαπιστώνει την υποθήκευση της ελευθερίας περνάει συνειρμικά στο ρόλο των πνευματικών ανθρώπων για την αφύπνιση των συνειδήσεων και όταν επισημαίνει τον απαισιόδοξο χαρακτήρα της εξάρτησης του ανθρώπου από τον άνθρωπο επεκτείνεται στον προβληματισμό ότι αν ο άνθρωπος εξαρτιόταν απ τις φυσικές δυνάμεις ενδεχομένως να είχε και μια ελπίδα μεταφυσική. 2. Δεδομένου ότι οι τρόποι πειθούς του κειμένου είναι τόσο η επίκληση στη λογική όσο και στο συναίσθημα, τα μέσα πειθούς διακρίνονται αντίστοιχα σε επιχειρήματα, με τα οποία αναλύει το μηχανισμό εξανδραποδισμού του σύγχρονου ανθρώπου μέσω της λειτουργίας της διαφήμισης και της [9]

10 προπαγάνδας, και τεκμήρια, κυρίως παραδείγματα και αλήθειες, αλλά και σε συναισθηματικά φορτισμένο λεξιλόγιο (π.χ. τον κάνετε ψυχολογικά προλετάριο), υπερβολές (π.χ. ζούμε κιόλας σε κοινωνικά σύνολα από τοξικομανείς της ευμάρειας), μεταφορική χρήση του λόγου(π.χ. η ευμάρεια είναι κάτι απύθμενο, ένα παραισθησιογόνο που προκαλεί εθισμό) αλλά και εικονοπλαστικό λόγο (π.χ. ο μηχανισμός, τώρα, έχει έτσι ρυθμιστεί, ώστε το αόρατο λουρί που κρατάει δεμένο αυτόν τον κατάδικο από το πόδι να κονταίνει ή να μακραίνει κατά την κρίση του επιμελέστατα κρυμμένου αφέντη), χρήση β ενικού προσώπου (π.χ. βαθύτερη όμως είναι η επεξεργασία που σου γίνεται στο επίπεδο των ιδεών), ειρωνεία (π.χ. είναι βέβαιο τάχα πως στην πλειοψηφία του, μιαν αξιοπρεπή πλειοψηφία, το ανθρώπινο γένος έχει επίγνωση της σκλαβιάς του και πως επιθυμεί αληθινά την απελευθέρωσή του;) κτλ. 3. Με τη χρήση του β ενικού προσώπου ο δοκιμιογράφος απευθύνεται κατευθείαν στον αναγνώστη προκειμένου να ενεργοποιήσει τον προβληματισμό του και να τον κάνει να συνειδητοποιήσει την επιρροή που υφίσταται μέσω της προπαγάνδας ως προς τη διαμόρφωση των ιδεών του, χωρίς να την αντιλαμβάνεται. 4. Εικονοπλαστικό λόγο έχουμε στα εξής σημεία: «Για να νιώσει ελεύθερος ο αποπροσωποποιημένος αυτός καταναλωτής πως υπολείπεται ταπεινωτικά στον αγώνα δρόμου». «Ο μηχανισμός τώρα έχει έτσι ρυθμιστεί, ώστε το αόρατο λουρί του επιμελέστατα κρυμμένου αφέντη». «Τώρα είναι καιρός να καταλάβει πως αλλού έχουν κρύψει το κλειδί της αλυσίδας του». «Κάποιοι ανάμεσά μας έχοντας περισσότερο επίγνωση ειδοποιούν για το ανεπανόρθωτο που βρίσκεται επί θύραις». Σε όλα αυτά αποδίδεται παραστατικά η εξάρτηση του ανθρώπου από τις πλασματικές ανάγκες, ώστε να γίνει συνείδηση ο εξανδραποδισμός που υφίσταται ο σύγχρονος άνθρωπος και να ενεργοποιηθεί το συναίσθημα των [10]

11 αναγνωστών απέναντι σ αυτή την κατάσταση, προκειμένου ο συγγραφέας να αισθητοποιήσει τις ιδέες του και να διεγείρει τον προβληματισμό τους. 5. Στο αρχικό ερώτημα που θέτει το κείμενο, κατά πόσον είναι αισιόδοξο ή απαισιόδοξο το ότι ο άνθρωπος εξαρτάται από τον άνθρωπο δίνει την απάντηση της απαισιόδοξης εκδοχής, καθώς όπως επισημαίνει ο δοκιμιογράφος, ο άνθρωπος παραδόθηκε στον άνθρωπο με την ελπίδα πως ο όμοιός του θα ήταν ανθρωπινότερος, αλλά αποδείχθηκε περισσότερο απανθρωπισμένος από τις φυσικές δυνάμεις. 6. Ο συγγραφέας σε αρκετά σημεία γίνεται καυστικός στις επισημάνσεις του όπως: «Ποια ακριβώς είναι η ελευθερία του υπηκόου της καταναλωτικής κοινωνίας ανυποψίαστες ίσαμε χτες, υλικές ανάγκες;» «Ο καταναλωτής πολλαπλασιάζει τις προσπάθειές του ν ανταποκριθεί, αυτοενεχυριάζεται». «Νομίζοντας πως ικανοποιεί τον εαυτό του, ικανοποιεί τον αφέντη του, το μεγάλο κερδοσκόπο». «Το ζήτημα ήταν να φανεί το πώς, αρχίζοντας από τα μικροαντικείμενα της καθημερινής ζωής συντελείται η αλλοτρίωση ενός όντος που κολακεύεται να πιστεύει ακόμα στο αυτεξούσιο». «Είναι βέβαιο τάχα πως στην πλειοψηφία του επιθυμεί αληθινά την «απελευθέρωσή του»;» «Ζούμε κιόλας σε κοινωνικά σύνολα από τοξικομανείς της ευμάρειας». «Μας απομένει η αξίωση της ελευθερίας πως το ξεπουλήσαμε μεθυσμένοι». «Μιας και ξεφύγαμε από τη φύση είναι περισσότερο απανθρωπισμένος από τις φυσικές δυνάμεις». Το ύφος του κειμένου είναι δηκτικό, γιατί ο συγγραφέας θέλει να καταγγείλει τον εξανδραποδισμό του σύγχρονου ανθρώπου και να διεγείρει την οργή του για την αλλοτρίωση που υφίσταται, ώστε να τον προβληματίσει και κυρίως να τον κινητοποιήσει ν αντισταθεί στην έκλυση του καταναλωτισμού. [11]

12 Επιμέλεια: Χατζηιωάννου Σοφία «Η τεχνική πρόοδος», Ε. Παπανούτσος Σελ σχολικού βιβλίου B) Παρατηρήσεις: 1. Το κείμενο είναι δοκίμιο αποδεικτικό, σε ορισμένα σημεία όμως έχει και στοιχεία στοχασμού. Παρουσιάζει λογική οργάνωση θέτοντας αρχικά τη βασική θέση του συγγραφέα ότι η τεχνική πρόοδος συνέβαλε και στην ηθική πρόοδο του ανθρώπου και αναλύοντάς την στη συνέχεια με επιχειρήματα και τεκμήρια για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η επιστημονική και τεχνική πρόοδος μπορεί να καλυτερέψει τον άνθρωπο υπό την προϋπόθεση να συνοδεύεται με την ανάλογη παιδεία. Ως προς τα στοιχεία στοχασμού αυτά είναι ευδιάκριτα προς το τέλος του κειμένου κυρίως, στο οποίο ο συγγραφέας εκθέτει τους προβληματισμούς του για την εκτροπή της επιστήμης και της τεχνικής από τον ανθρωπιστικό της προορισμό καθώς και τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε ν αντιμετωπισθεί αυτή γι αυτό και ο λόγος είναι έντονα μεταφορικός με συναισθηματικά φορτισμένο λεξιλόγιο. 2. Η παρουσίαση της βασικής θέσης του συγγραφέα γίνεται μέσα από την έκφραση της αντίθεσής του απέναντι σε τρεις τοποθετήσεις που υποστηρίζουν ότι η τεχνική πρόοδος δε συνέβαλε στην πρόοδο του ανθρώπου, αλλά στη χειροτέρευσή του, για να καταλήξει ως εκ τούτου στην αντίθετη θέση ότι η τεχνική πρόοδος συνέβαλε και στην ηθική πρόοδο του ανθρώπου. 3. Σε όλο το κείμενο ο συγγραφέας παρουσιάζει τα επιχειρήματά του εξ αντιθέτου θέλοντας δηλαδή να καταδείξει πως η ευημερία βελτιώνει το ήθος των ανθρώπων, αρχίζει την επιχειρηματολογία του απ την αντίθετη θέση ότι η πενία συντελεί στην ηθική εξαθλίωση των ανθρώπων για να καταλήξει κατόπιν στην απόδειξη της θέσης του. Ο λόγος που υιοθετεί αυτό τον τρόπο είναι γιατί θέλει να προκαταλάβει τις ενδεχόμενες ενστάσεις στις θέσεις του ενισχύοντας κατ αυτό τον τρόπο την επιχειρηματολογία του. 4. Ο τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου είναι σύγκριση και αντίθεση, καθώς συγκρίνονται η πενία και οι επιπτώσεις της με την ευημερία και τις συνέπειές [12]

13 της, ταυτόχρονα έχουμε αίτιο - αποτέλεσμα, αφού αποδίδει για ποιους λόγους η ευημερία επηρεάζει προς το καλύτερο το ήθος των ανθρώπων παράλληλα, τη σύγκριση τη στηρίζει με άφθονα παραδείγματα, ενώ παράλληλα δίνει και τον ορισμό της ευημερίας. 5. Τα σημεία στα οποία το ύφος γίνεται καυστικό είναι: «Αχ τι ωραία που ζούσαν άλλοτε οι άνθρωποι το αεροπλάνο». «Πρώτα-πρώτα γιατί δογματίζει για να ζήσει ευτυχέστερος». «ή τότε που υψηλής ευαισθησίας άνθρωποι καταδέχονταν να μένει εσαεί βυθισμένος στην άγνοια, στη δεισιδαιμονία και στο σκότος». «Θα αναγνωρίζετε πάντως ότι όταν πεθαίνει κανείς πολύ νέος δεν προλαβαίνει τουλάχιστο να ευτυχήσει». «Χωρίς αυτόν τον τελευταίο όρο ώστε να είναι ικανός για τις μεγαλύτερες θηριωδίες». «Απάρνηση της προόδου σ αυτό τον τομέα σημαίνει επάνοδο στη βαρβαρότητα». Ο σαρκασμός του συγγραφέα απέναντι σε όλους εκείνους που αναθεματίζουν την τεχνική πρόοδο είναι καταφανής προκειμένου να τονίσει το αβάσιμο των θέσεών τους και να ενισχύσει κατ αυτό τον τρόπο τη δική του θέση. Προς το τέλος το ύφος είναι καυστικό για να δώσει έμφαση στην προϋπόθεση της ηθικής θωράκισης του επιστήμονα και στην αναγκαιότητα συνέχισης της επιστημονικής προόδου. 6. Στο σημείο αυτό ο συγγραφέας τονίζει ως υπεύθυνη για την εκτροπή των επιστημόνων από τον ανθρωπιστικό τους προορισμό την προσήλωσή τους στην εξειδικευμένη γνώση που εμποδίζει τη διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων και καθηλώνει στη μονομέρεια. Γι αυτό επισημαίνει ότι ο επιστήμονας έχει μείνει στη μέση του δρόμου, στάθηκε στις γνώσεις και δεν προχώρησε έως τη γνώση δεν επιδίωξε δηλαδή την ευρύτερη πνευματική, ψυχική και ηθική καλλιέργεια, την ανθρωπιστική παιδεία με άλλα λόγια, ώστε να οδηγηθεί στην πνευματική ολοκλήρωση και να μη διαχωρίζει την αλήθεια της γνώσης απ την αρετή και τις αξίες, αλλά να αισθάνεται ότι τότε μόνο η γνώση υπηρετεί την αλήθεια, όταν εναρμονίζεται με τις ανθρωπιστικές αξίες [13]

14 και δεν αποτελεί αυτοσκοπό - η γνώση για τη γνώση ή επιστήμη για την επιστήμη - αλλά υπηρετεί τον άνθρωπο - η γνώση ή η επιστήμη για τον άνθρωπο -. Γ) Ο Α. Τερζάκης στο κείμενο «Μηχανισμός εξανδραποδισμού» θεωρεί ως μόνη λύση την εγκράτεια, την αυτοσυγκράτηση δηλαδή απέναντι στους πειρασμούς γι αυτό και τονίζει το ρόλο των πνευματικών ανθρώπων στην αφύπνιση των ανθρώπων, προκειμένου να συνειδητοποιήσουν τη χειραγώγησή τους και να προσπαθήσουν να ξεφύγουν απ τον εξανδραποδισμό τους στις πλασματικές ανάγκες. Ο Ε. Παπανούτσος απ την άλλη, θωρεί ως λύση για να καλυτερέψει τον άνθρωπο η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος την πλατύτερη και βαθύτερη μάθηση, δηλαδή την ανθρωπιστική παιδεία. Αν και φαινομενικά ασύνδετες μεταξύ τους οι προτάσεις των συγγραφέων συσχετίζονται άμεσα, καθώς όπως επισημαίνεται στο πρώτο κείμενο απαραίτητη προϋπόθεση για να μην υποκύπτει ο άνθρωπος στους πειρασμούς και να επιδεικνύει εγκράτεια είναι να συνειδητοποιήσει την εξάρτησή του και τις συνέπειές της, κάτι που μόνο με την πλατιά πνευματική, ψυχική και ηθική καλλιέργεια επέρχεται, την επιδίωξη δηλαδή της παιδείας, με την οποία θα διασφαλιστεί όμως και η θετική για τον άνθρωπο επιστημονική και τεχνική πρόοδος, όπως επισημαίνεται στο δεύτερο κείμενο. Επιμέλεια: Χατζηιωάννου Σοφία [14]