Τόλης Νικηφόρου Η ΕΞΑΙΣΙΑ Η ΟΝΗ ΤΟΥ ΒΙΑΣΜΟΥ. Παρουσίαση µυθιστορήµατος από τη ήµητρα Κογκίδου

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Τόλης Νικηφόρου Η ΕΞΑΙΣΙΑ Η ΟΝΗ ΤΟΥ ΒΙΑΣΜΟΥ. Παρουσίαση µυθιστορήµατος από τη ήµητρα Κογκίδου"

Σιμωνίδης Βονόρτας
7 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Τόλης Νικηφόρου Η ΕΞΑΙΣΙΑ Η ΟΝΗ ΤΟΥ ΒΙΑΣΜΟΥ Παρουσίαση µυθιστορήµατος από τη ήµητρα Κογκίδου Ο τίτλος µπορεί να σοκάρει και να παραπλανά καταρχήν, αλλά είναι ένα βιβλίο που καταπιάνεται µε θεµελιωµένο τρόπο µε δύο εξαιρετικά ευαίσθητα και όχι συνηθισµένα θέµατα - τον βιασµό και την αυτοδικία - µε µια φεµινιστική οπτική και µε προφανή τη θέση του να αποδοθεί δικαιοσύνη - έστω και µε οποιοδήποτε τρόπο. Ο Άρις Παπακώστας, ένας καλός και ευαίσθητος δικηγόρος της Θεσσαλονίκης µε πίστη στην ιδέα της δικαιοσύνης, έχει αναλάβει αρκετές υποθέσεις βιασµών και κακοποίησης γυναικών. Τα πράγµατα αλλάζουν όµως όταν η βία αγγίζει την οικογένειά του Η αφήγηση προκαλεί σταδιακά µια απίστευτη ένταση καθώς παρακολουθούµε πώς γεννιέται η εκδίκηση, τις ατραπούς στις οποίες οδηγεί και τις αλλαγές που προκαλεί. Μας κάνει να αντιληφθούµε τι σηµαίνει να έχεις διαπλεύσει το ποτάµι και να έχεις περάσει στην άλλη όχθη, πως από θύµα - αποδέκτης της βίας γίνεσαι θύτης -δηµιουργός της βίας. Χωρίς να υπερασπίζεται την αυτοδικία ή απλουστευτικά να την καταδικάζει, την προσεγγίζει µε τέτοιο τρόπο που αναδεικνύει πόσο πολύ πιο πολύπλοκη και πολλές φορές αντιφατική είναι. Αποτελεί το κεντρικό ερώτηµα γύρω από το οποίο περιπλέκεται η αφήγηση και µας καλεί να απαντήσουµε ατοµικά και συλλογικά αν η προστασία της αξιοπρέπειας αποτελεί δικαίωµα και δικαιολογεί την αυτοδικία, ακόµα και µε βία, απέναντι σε οποιονδήποτε την απειλεί ή την παραβιάζει. Για µένα - και σε σχέση µε το θέµα που διαπραγµατεύεται το βιβλίο - εξίσου σηµαντικό στοιχείο είναι ότι έχουµε έναν άνδρα - εννοώ καταρχήν τον ίδιο τον 1

2 συγγραφέα - που αισθάνεται ότι τα εγκλήµατα εις βάρος των γυναικών προσβάλλουν την αξιοπρέπειά του και στρατεύεται ενεργά στην υπόθεση αυτή. Επίσης, έχουµε στο βιβλίο υποκείµενα των οποίων οι σκέψεις, οι αντιλήψεις, η δράση, η πολιτική θέση ενέχουν φεµινιστικές αρχές και δεν εντάσσονται στο κυρίαρχο ρεύµα. Ίσως κάποιους να ξαφνιάζει και να ενοχλεί όταν γυναίκα αποφασίζει να συγκρουστεί και να διεκδικήσει και µε αυτόν τον τρόπο τα δικαιώµατά της, αρνούµενη να υποταχτεί.. εν ξαφνιάζει η ύπαρξη βίας σε κάποιους ανδρικούς χαρακτήρες - εξάλλου το απαιτεί και η πλοκή - καθώς η βία αποτελεί έναν από τους πυλώνες συγκρότησης ηγεµονικών µορφών ανδρισµού. Παράλληλα, όµως, ο Τόλης Νικηφόρου, συγκροτεί και ανασυγκροτεί και άλλες µορφές ανδρισµού, όπως αυτή του δικηγόρου Άρι Παπακώστα, που δείχνει διάθεση συµµετοχής στη προσπάθεια για κοινωνική αλλαγή µε όραµα την άρση της έµφυλης ασυµµετρίας. Αυτό δεν αποτελεί µια ουτοπία αλλά µια ελπίδα. Στο δύσκολο εγχείρηµα της έµφυλης δικαιοσύνης υπάρχουν και σύµµαχοι άνδρες αν και θα επιθυµούσα και αισιοδοξώ ότι είναι εφικτό να υπάρχουν ακόµα περισσότεροι στο δηµόσιο και στον ιδιωτικό χώρο. Με εξέπληξε θετικά αυτό στο βιβλίο όχι γιατί δεν γνωρίζω τέτοιους άνδρες - λίγους βέβαια -αλλά γιατί δεν αποτελούν µια γενικευµένη τάση. Κυρίως όµως µε χαροποίησε γιατί αποτελεί έναν εναλλακτικό αντι-λόγο καθώς γνωρίζω καλά ότι η πορεία προς την κοινωνική αλλαγή και τη διαµόρφωση ισότιµων σχέσεων των φύλων συµπεριλαµβάνει απαραίτητα την προώθηση µιας νέας αντίληψης για τον ανδρισµό, τις ανδρικές ταυτότητες και τους ανδρικούς ρόλους. Αυτό αποτελεί ένα ζήτηµα άµεσης προτεραιότητας διεθνώς στο πλαίσιο της φεµινιστικής οπτικής, ενώ στην Ελλάδα η ιδιαίτερα η ενασχόληση µε την κοινωνική σηµασία του «άνδρα» και του «ανδρισµού είναι πρόσφατη και αποσπασµατική. 2

3 Ένοιωσα, επίσης, την ανάγκη να αναφερθώ σε αυτό το ζήτηµα γιατί η εµπλοκή των ανδρών στο εγχείρηµα της διαµόρφωσης ισότιµων σχέσεων των φύλων από την πλευρά των φεµινιστριών γινόταν δεκτό µε επιφύλαξη, άλλοτε µε ελπίδα και άλλοτε µε απορία. Νοµίζω ότι το βιβλίο αυτό συµβάλλει στην άρση ορισµένων προϊδεάσεων καθώς για να δοθεί τέλος στην καταπίεση υπάρχει χώρος για τη δηµιουργία συµµαχιών -για ξεχωριστή και για κοινή δράση -µε φεµινιστές άνδρες που συνειδητοποιούν ότι καταπιέζονται από τον σεξισµό, τον ρατσισµό, την βία, την οµοφυλοφοβία, τον κοινωνικό αποκλεισµό κ.ά. και δεν θέλουν να είναι συνένοχοι στη διατήρησή τους. Μέχρι τώρα υπάρχει ελάχιστη ενασχόληση για την σηµασία αυτής της συµµαχίας µε τους φεµινιστές άνδρες και ορισµένες µορφές ανδρισµού. Oι άνδρες αυτοί συχνά αντιµετωπίζονται µε καχυποψία, επικριτικά και ορισµένες φορές απαξιωτικά, γενικά, αλλά και από ένα µεγάλο τµήµα του φεµινιστικού κινήµατος. Πολλές φεµινίστριες υποστηρίζουν ότι οι άνδρες που αυτοπροσδιορίζονται ως φεµινιστές οικειοποιούνται µια ταυτότητα την οποία δεν θα έπρεπε και δεν µπορούν να έχουν γιατί δεν ανήκει σε αυτούς, ενώ άλλοι /ες υποστηρίζουν ότι αυτοί οι άνδρες µπορούν να χρησιµοποιήσουν τις ταυτότητές τους για να προκαλέσουν ρήγµα στην έµφυλη τάξη πραγµάτων και στον ηγεµονικό ανδρισµό. Οι αντιδράσεις αυτές είναι ως ένα βαθµό αναµενόµενες για όσους και όσες υπερβαίνουν τα περιχαρακωµένα όρια των εκάστοτε έµφυλων ρόλων - ιδιαίτερα για τους άνδρες. Για το λόγο αυτό αισθάνοµαι την ανάγκη να υπερασπιστώ δηµόσια κάθε προσπάθεια αντιµετώπισης των εξουσιαστικών δοµών και από ορισµένους άνδρες. Σε πολιτικό επίπεδο, η συµµαχία αυτή, κατά τη γνώµη µου, είναι πολύ σηµαντική γιατί οι φεµινιστές άνδρες µε τη συνείδηση και την πράξη τους µπορούν να αντιταχθούν και να συµβάλουν στην άρση της καταπίεσης λόγω φύλου. Σύµφωνα µε αυτή την αντίληψη «οι άνδρες που αντιµάχονται τον σεξισµό είναι σύντροφοι στον αγώνα». 3

4 Έχουµε στο βιβλίο υποκείµενα των οποίων οι σκέψεις, οι αντιλήψεις, η δράση, η πολιτική θέση ενέχουν φεµινιστικές αρχές. Αυτό κατά τη γνώµη µου προσφέρει ένα έγκυρο και αξιόπιστο έναυσµα για κριτικό προβληµατισµό και δράση προς αυτή την κατεύθυνση. Νοµίζω ότι το παρόν βιβλίο παρέχει την δυνατότητα συνάντησης µε όσους και όσες δεν ακολουθούν το κυρίαρχο ρεύµα. Καθώς τελειώνω το βιβλίο εξακολουθώ να αναρωτιέµαι αν ήµουν εγώ σε αυτή τη θέση αν η υπόθεση θα ήταν αποκλειστική αρµοδιότητα της ικαιοσύνης. Μου είναι σαφές ποιες αντιλήψεις και «κώδικες αξιών» τροφοδοτούν τις πράξεις βιασµού. Εξακολουθώ όµως να αναρωτιέµαι Αν ήµουν σε αυτή τη θέση θα έκανα κάτι διαφορετικό; Η προστασία της αξιοπρέπειας αποτελεί δικαίωµα και δικαιολογεί την αυτοδικία, ακόµα και µε βία, απέναντι σε οποιονδήποτε την απειλεί ή την παραβιάζει; Αν µε ρωτάτε τι θα έκανα εγώ σε αυτή υπόθεση, δεν ξέρω. Τι πιο συνταγµατικά ανεπίληπτο και σύννοµο από το να παραπέµψουµε άµεσα την υπόθεση στη ικαιοσύνη αν στόχος µας δεν είναι η συγκάλυψη. Αναρωτιέµαι όµως αν θα ήταν αποκλειστική αρµοδιότητα της ικαιοσύνης. Προσωπικά για µένα ο κύκλος της βίας και της εκδίκησης είναι πάντα κλειστός και δεν σχέση έχει µε την απονοµή δικαιοσύνη που αφορά όλη την κοινωνία. Η αυτοδικία ως ένας τρόπος για να αποδοθεί η δικαιοσύνη, ως ένας τρόπος για να εξαλειφθεί η αδικία. δεν µε βρίσκει σύµφωνη. Όσο και αν προσφέρει µια συναισθηµατική αιτιολόγηση καθώς µπορεί σε ατοµικό επίπεδο να απελευθερώσει τον πόνο, να διαλύσει τα βαριά σύννεφα της θλίψης και του πένθους, να επουλώσει τα τραύµατα, να ανακουφίσει. - µοιάζει αποτρόπαιη και χωρίς ηθική βάση. Κανείς δεν δικαιολογείται. Ούτε ο δράστης που αναζητά την λύτρωση ανταποδίδοντας την βία., αλλά ούτε εµείς ως κοινωνία, είτε µε τις ενέργειες µας ή µε την απουσία αυτών, είτε µε την ανοχή µας ή προς ίδιον 4

5 συµφέρον, όταν επιτρέπουµε πράγµατα να συµβούν και εξαντλούµε τα όρια της ανθρώπινης αντοχής και λογικής. και οδηγούµε κάποιον στην αυτοδικία. Ίσως η αυτοδικία να αποτελεί µοντέρνα εκδοχή µιας νέας εποχής που ένα από τα χαρακτηριστικά της είναι και η ιδιωτικοποίηση της βίας, η υπόσχεση επιβίωσης που δίνει ο καθένας στον εαυτό του - σε ατοµική ή οικογενειακή συσκευασία. Κανείς δεν εµπιστεύεται κανένα, δεν περιµένει τίποτε από κανένα, ίσως όχι πέρα από την οικογένεια. Το γεγονός ότι έχει µειωθεί η εµπιστοσύνη µας στους θεσµούς, καλλιεργεί µια διάθεση αυτοδικίας η οποία φαίνεται από το πώς διαχειριζόµαστε µικροεπεισόδια στην καθηµερινότητά µας, π.χ. στη κυκλοφορία στους δρόµους. Η κατανόηση, η αλληλεγγύη, έχουν υποχωρήσει σηµαντικά.γι' αυτό η κοινωνία της αλληλεγγύης και της εµπιστοσύνης πρέπει να κινητοποιεί µηχανισµούς πρόληψης και υποστήριξης. 5

Σχετικά έγγραφα

Πρόλογος: Κογκίδου ήµητρα. Εκπαιδευτική Ηγεσία και Φύλο. Στο: αράκη Ελένη (2007) Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.

Πρόλογος: Κογκίδου ήµητρα. Εκπαιδευτική Ηγεσία και Φύλο. Στο: αράκη Ελένη (2007) Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο. Πρόλογος: Κογκίδου ήµητρα Στο: αράκη Ελένη (2007) Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο. Εκπαιδευτική Ηγεσία και Φύλο. Τα τελευταία χρόνια βρισκόµαστε µπροστά σε µια βαθµιαία αποδόµηση της ανδροκρατικής έννοιας της ηγεσίας