Εικόνες ζωγράφων από το Λινοτόπι (16ος-17ος αιώνας). Νέα στοιχεία και διαπιστώσεις για τη δραστηριότητά τους

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Εικόνες ζωγράφων από το Λινοτόπι (16ος-17ος αιώνας). Νέα στοιχεία και διαπιστώσεις για τη δραστηριότητά τους"

Transcript

1 Εικόνες ζωγράφων από το Λινοτόπι (16ος-17ος αιώνας). Νέα στοιχεία και διαπιστώσεις για τη δραστηριότητά τους Αναστασία ΤΟΥΡΤΑ Τόμος ΚΒ' (2001) Σελ ΑΘΗΝΑ 2001

2 Αναστασία Τούρτα ΕΙΚΟΝΕΣ ΖΩΓΡΑΦΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΛΙΝΟΤΟΠΙ (16ος-17ος ΑΙΩΝΑΣ) ΝΕΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥΣ* Χ~1 μελέτη της ζωγραφικής των μεταβυζαντινών εικόνων της ηπειρωτικής Ελλάδας είναι περιορισμένη, συγκρινόμενη με τη μελέτη για τις κρητικές εικόνες. Η καθυστέρηση της έρευνας θα πρέπει να αναζητηθεί στο γεγονός ότι η συστηματική μελέτη της καλλιτεχνικής παραγωγής των ζωγράφων της ηπειρωτικής Ελλάδας είναι σχετικά πρόσφατη και επικεντρώθηκε στη ζωγραφική του τοίχου, η οποία προσφέρει με το εύρος της περισσότερες δυνατότητες εικονογραφικών και τεχνοτροπικών παρατηρήσεων και με τις υπάρχουσες, κατά κανόνα σε αυτή, κτητορικές επιγραφές σταθερή χρονολογική βάση και συχνά ονόματα ζωγράφων 1. Οι έως τώρα μελέτες για τα φορητά έργα αφορούν μεμονωμένες εικόνες και πιο σπάνια σύνολα εικόνων, που ανή- κουν συνήθως σε ιδιωτικές συλλογές 2. Στην τελευταία περίπτωση βασικό μειονέκτημα είναι η άγνοια του τόπου προέλευσης των εικόνων, πολύ περισσότερο του ναού στον οποίο αρχικά βρίσκονταν, πράγμα που αποστερεί από το μελετητή τη δυνατότητα να τις συνδέσει ενδεχομένως με τις τοιχογραφίες του ναού. Το υπάρχον πλούσιο υλικό παρουσιάζει δυσχέρειες στη συστηματική μελέτη, αφού έως ένα βαθμό είναι ακόμη ακατάγραφο, ενώ όπου έχει περισυλλεχθεί και καταγραφεί, είναι εν πολλοίς ασυντήρητο. Έτσι, είναι πιθανό να λανθάνουν ονόματα ζωγράφων και χρονολογιών. Ένα ιδιαίτερα σημαντικό σημείο της έρευνας αφορά το συσχετισμό εικόνων με τις τοιχογραφίες του ναού από * Το κείμενο του παρόντος άρθρου βασίζεται σε ανακοίνωση στο Δωδέκατο Συμπόσιο βυζαντινής και μεταβυζαντινής αρχαιολογίας και τέχνης, βλ. Πρόγραμμα και περιλήψεις εισηγήσεων και ανακοινώσεων, Αθήνα 1992, σ Πρωτοπόρες υπήρξαν στον τομέα αυτό οι εργασίες του Μανόλη Χατζηδάκη: Contribution à l'étude de la peinture postbyzantine. L'Hellénisme contemporain. Le cinqcentième anniversaire de la prise de Constantinople, Athènes, 29 Mai 1953, σ. 18 κ.ε. Ανατύπωση: Études sur la peinture postbyzantine, Variorum Reprints, Λονδίνο ίδιος, Considérations sur la peinture postbyzantine en Grèce, Actes du 1er Congrès International des études balkaniques et sud-est européenes (1966), Π, Σόφια 1970, σ. 707 κ.ε. Ο ίδιος, Aspects de la peinture religieuse dans les Balkans ( ), Aspects of the Balkans. Continuity and Change. Contributions of the International Balkan Conference held at UCLA (1969), Παρίσι 1972, σ. 183 κ.ε. Ανατύπωση: Études sur la peinture postbyzantine, Variorum Reprints, Λονδίνο Ακολούθησε το γενικότερο έργο του Α. Ξυγγόπουλου,-Σχεοί'ασμα ιστορίας της θρησκευτικής ζωγραφικής μετά την "Αλωσιν, Αθήναι 1957, και από τις αρχές της δεκαετίας του '80 το γνωστικό τοπίο άρχισε να αποσαφηνίζεται με μια σειρά μονογραφιών, όπως των Θ. Λίβα- Ξανθάκη, Οι τοιχογραφίες της μονής Ντίλιου, Ιωάννινα 1980, Γ. Γούναρη, Οι τοιχογραφίες των 'Αγίων 'Αποστόλων καί της Παναγίας Ρασιώτισσας στην Καστοριά, Θεσσαλονίκη 1980, Μ. Αχειμάστου-Ποταμιάνου, Η μονή των Φιλανθρωπηνών και η πρώτη φάση της μεταβυζαντινής ζωγραφικής, Αθήναι 1983, Α. Stavropoulou-Makri, L'église de la Transfiguration à Veltsista (1568) en Epire et l'atelier des peintres Kondaris, Ιωάννινα 1989, Α.Γ. Τούρτα, Οι ναοί του Αγίου Νικολάου στη Βίτσα και του Αγίου Μηνά στο Μονοοένδρι, Προσέγγιση στο έργο των ζωγράφων από το Λινοτόπι, Αθήνα 1991, Ε.Ν. Georgitsoyanni, Les peintures murales du vieux catholicon du monastère de la Transfiguration aux Météores (1483), Αθήνα 1992, A. Semoglou, Le décor mural de la chapelle athonite de Saint- Nicolas (1560). Application d'un nouveau langage pictural par le peintre thébain Frangos Catellanos, Παρίσι 1998, αλλά και γενικότερων έργων, όπως του M. Garidis, La peinture murale dans le monde orthodoxe après la chute de Byzance ( ) et dans les pays sous domination étrangère, Αθήνα 1989 και του Θ. Παπαζώτου, Η Βέροια και οι ναοί της (11ος-18ος αι.), Αθήνα Σημειώνονται ενδεικτικά οι μελέτες των Μ. Ασπρά-Βαρδαβάκη, Μια μεταβυζαντινή εικόνα με παράσταση του αγίου Δημητρίου στο Βυζαντινό Μουσείο, ΔΧΑΕ \Υ ( ), σ. 113 κ.ε., Ε. Ν. Τσιγαρίδα, Φορητές εικόνες του 15ου αι. του Βυζαντινού Μουσείου Καστοριάς, Διεθνές Συμπόσιο «Βυζαντινή Μακεδονία, μ.Χ.», Θεσσαλονίκη 1992, Θεσσαλονίκη 1995, σ. 345 κ.ε. και Θ. Παπαζώτου, Βυζαντινές εικόνες της Βέροιας, Αθήνα Πολύτιμες είναι οι πρόσφατες εκδόσεις των βυζαντινών και μεταβυζαντινών εικόνων των μονών του Αγίου Όρους, καθώς οι περισσότερες από τις τελευταίες ανήκουν σε βορειοελλαδικά εργαστήρια ζωγραφικής. 341

3 ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥΡΤΑ r ι îfe ta Üf»f J!*> Mm j ΓΜΝΗ1Ϊ 3 j ft! I },! i«p'«wi»îwai. Εικ. 1. Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων. Εικόνα Παντοκράτορα από τη μονή Μακρυαλέξη. 342

4 ΕΙΚΟΝΕΣ ΖΩΓΡΑΦΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΛΙΝΟΤΟΠΙ (16ος-17ος ΑΙ.) Εικ. 2. Λεπτομέρεια της εικόνας τον Παντοκράτορα από τη μονή Μακρναλέξη. Εικ. 3. Λεπτομέρεια τοιχογραφίας στη μονή Βαρλαάμ. τον οποίο προέρχονται από το συσχετισμό αυτό προκύπτουν ενδιαφέροντα στοιχεία για τα διαδοχικά στάδια πραγμάτωσης του συνόλου της διακόσμησης ενός ναού και το ρόλο του ζωγράφου σε αυτή. Από την άποψη αυτή ενδιαφέρον παρουσιάζει ένας αριθμός εικόνων που οφείλονται σε ζωγράφους από το Λινοτόπι, το ορεινό χωριό του Γράμμου στο νομό Καστοριάς, κατεστραμμένο ήδη από τα τέλη του 18ου αιώνα 3. Ορισμένες από τις εικόνες είναι ενυπόγραφες, ενώ άλλες μπορούν να αποδοθούν σε ζωγράφους με βεβαιότητα. Οι ζωγράφοι από το Λινοτόπι είναι γνωστοί από είκοσι υπογεγραμμένα τοιχογραφικά σύνολα, σε δεκαοκτώ από τα οποία γίνεται αναφορά στον τόπο καταγωγής τους 4. Τα έργα αυτά καλύπτουν το χρονικό διάστημα και είναι κατανεμημένα σε έναν ευρύτατο γεωγραφικό χώρο που περιλαμβάνει τη μείζονα Μακεδο- νία έως την περιοχή του Prilep, την Ήπειρο και τη Βόρεια Ήπειρο, τη Θεσσαλία και την Αιτωλία. Οι ζωγράφοι εργάζονται σε συνεργεία συγκροτημένα σε οικογενειακή βάση, που πιθανότατα προέρχονται από την ίδια πατριαρχική οικογένεια, καθώς επιτρέπει να διαφανεί η επανάληψη τριών βαπτιστικών ονομάτων στις διαδοχικές γενιές των ζωγράφων. Το ενδιαφέρον τους έγκειται στο ότι συνιστούν το παλαιότερο γνωστό παράδειγμα κατοίκων ορεινού χωριού με εξειδίκευση σε συγκεκριμένο τομέα καλλιτεχνικής παραγωγής, που ασκούν το επάγγελμα τους κατά οικογενειακή παράδοση. Το έργο τους αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου άσκησης της θρησκευτικής ζωγραφικής και της ερμηνείας των δόκιμων έργων της από ζωγράφους αγροτικής προέλευσης. Ακόμη, η ποικιλία της τέχνης τους -ως προς τις ακολουθούμενες σχολές 3. Πα τους ζωγράφους από το Λινοτόπι, βλ. Τούρτα, ό.π. 4. Στην παραπάνω μελέτη, η οποία εγκρίθηκε το 1986 ως διδακτορική διατριβή και εκδόθηκε το 1991, περιλαμβάνονται δεκαπέντε χρονολογημένα, ενυπόγραφα και με σαφή μνεία του τόπου καταγωγής των ζωγράφων ζωγραφικά σύνολα. Έκτοτε, και μετά τις καθεστωτικές αλλαγές στην Αλβανία, που επέτρεψαν σε έλληνες μελετητές την ευχερέστερη πρόσβαση στα μνημεία, κυκλοφόρησαν γενικότερου ενδιαφέροντος έργα για τα ορθόδοξα μνημεία της Βόρειας Ηπείρου. Η δημοσίευση φωτογραφικού υλικού σε αυτά επιτρέπει να αποδοθούν σε ζωγράφους από το Λινοτόπι, συγκεκριμένα στον Μιχαήλ και τον Νικόλαο, και οι τοιχογραφίες του ναού της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Ζερβάτι (1606) και της μονής Σπηλαίου στηντρανοσίστα (1634). Στις κτητορικές επιγρα- φές των παραπάνω μνημείων γίνεται μνεία του ονόματος των ζωγράφων όχι όμως και της γενέτειρας τους. Βλ. Γ.Κ. Πακουμής - Κ.Γ. Γιακουμής, Ορθόδοξα μνημεία στη Βόρειο Ήπειρο, Ιωάννινα 1994, σ. 53 κ.ε.,81 κ.ε., 92 κ.ε. Γ.Κ. Γιακουμής, Μνημεία ορθοδοξίας στην Αλβανία, Αθήνα 1994, σ. 26 κ.ε., 42 κ.ε., 108 κ.ε. Εξάλλου, η έκδοση του corpus των επιγραφών από τους ναούς της Αλβανίας, του Th. Popa, εμπλουτίζει την εργογραφία των ζωγράφων από το Λινοτόπι με δύο ακόμα έργα: τις τοιχογραφίες του Αγίου Νικολάου στο Melari της Πρεμετής (1632), του ζωγράφου Νικολάου, και του Αγίου Αθανασίου στη Lienqa της Μόκρας ( ), του ζωγράφου Δημητρίου. Βλ. Th. Popa, Mbishknmet e Kishave të Shqipëtisë, Τίρανα 1998, αριθ. 20,

5 ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥΡΤΑ Εικ. 4. Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων. Εικόνα της Θεοτόκου με τον Χριστό από τη μονή Μακρυαλέξη. 344

6 ΕΙΚΟΝΕΣ ΖΩΓΡΑΦΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΛΙΝΟΤΟΠΙ (16ος-17ος ΑΙ.) ζωγραφικής-, η χρονική διάρκεια και η γεωγραφική εξάπλωση της δραστηριότητας τους επιτρέπουν μια γενικότερη θεώρηση των καλλιτεχνικών ιδιωμάτων που ήταν σε χρήση στους γεωγραφικούς χώρους που προαναφέρθηκαν από τις τελευταίες δεκαετίες του 16ου έως λίγο μετά τα μέσα του 17ου αιώνα. Στο Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων εκτίθενται δύο δεσποτικές εικόνες και ένα ζεύγος βημόθυρων που προέρχονται από το καθολικό της μονής Μακρύαλέξη στην Κάτω Λάβδανη Πωγωνίου του νομού Ιωαννίνων 5. Το καθολικό διακοσμήθηκε το 1599 με τοιχογραφίες, τις οποίες υπογράφουν οι ζωγράφοι Νικόλαος και Μιχαήλ από το Λινοτόπι 6. Η μία εικόνα απεικονίζει στο μέσον, σε αβαθή εκβάθυνση του ξύλου, τον Χριστό Παντοκράτορα, ένθρονο, κάτω από ελαφρά έξεργο τόξο, το οποίο στηρίζουν ανάγλυφοι στρεπτοί κιονίσκοι (Εικ. 1). Η κεντρική παράσταση περιβάλλεται από τους αποστόλους σε προτομή, τοποθετημένους ανά έξι στις κάθετες πλευρές της εικόνας. Τη σύνθεση ολοκληρώνουν δύο σεβίζοντες άγγελοι σε στηθάρια. Η παράσταση αποδίδει, με παραλλαγές, εικονογραφικό σχήμα γνωστό από πρώιμες παλαιολόγειες εικόνες στη Σόφια 7, την Αχρίδα 8 και τη Βενετία 9, που έχει συνέχεια και σε μεταβυζαντινά έργα 10. Ο φωτοστέφανος του Χριστού, διακοσμημένος με γύψινα ανάγλυφα κοσμήματα, είναι στο πνεύμα των φωτοστέφανων που καθιέρωσε ο ζωγράφος Φράγγος Κατελάνος (Εικ. 2-3). Η ένθρονη Θεοτόκος με τον Χριστό μπροστά στο στήθος, στη δεύτερη εικόνα, περιβάλλεται ομοίως από δύο αγγέλους σε στηθάρια και προτομές προφητών στις κάθετες πλευρές, από τους οποίους σώζονται έξι (Εικ. 4). Από τις απεικονίσεις των προφητών και τα κείμενα των ειληταρίων τους συνάγεται ότι η όλη σύνθεση αποδίδει το τροπάριο «'Άνωθεν οι Προφήται» 11. Εικονογραφικά επαναλαμβάνεται, τροποποιημένο, πρότυπο γνωστό και από άλλες εικόνες του 16ου-17ου αιώνα στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία 12, αλλά και από εικόνα του 15ου αιώνα στη μονή Δωριών στην Κρήτη 13. Ο ανάγλυφος φωτοστέφανος του Βρέφους αναπαράγει, απλουστευμένο, το φωτοστέφανο στην εικόνα του Παντοκράτορα. Ο επίσης γύψινος ανάγλυφος φωτοστέφανος της Παναγίας διακοσμείται με στιγμές και τεμνόμενα ημικύκλια που απολήγουν σε κρινάνθεμα. Ο τύπος αυτός φωτοστέφανου προσιδιάζει σε εικόνες της μείζονος Μακεδονίας από το δεύτερο μισό του 14ου αιώνα, όπως το φύλλο βημόθυρου από το ναό της Παναγίας Bolnicka, του δεύτερου μισού του 14ου αιώνα, στην Αχρίδα 14, η εικόνα του αγίου Αντωνίου, του τέλους του Μου αιώνα, στο Μουσείο Μπενάκη 15 και μια σειρά εικόνων, του 16ου-17ου αιώνα, σε ναούς στα χωριά Oreoec και Karpino της Π.Γ.Δ.Μ. 16. Στο κάτω μέρος του πλαισίου των δύο εικόνων της μονής Μακρυαλέξη διασώθηκαν αποσπασματικά οι ακόλουθες μεγαλογράμματες επιγραφές. Στην εικόνα του Χριστού αναγράφεται: AEHCYfC] Τ[ΟΥ] ΔΟΥ(ΛΟΥ) ΤΟΥ Θ(ΕΟ)Υ ΛΕΟΝΤΙΟΥ ΗΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ...ΔΕΜΕ- TfPJIOY ΗΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΕΠΗ ETOYC,ΖΡΑ... Λ ΑΟΥ... ΑΜΑΡΤΩΛΟΥ ΚΑ(Ι) ΔΟΥΛΟΥ TIC TIANAfTIAC] και στην εικόνα της Παναγίας διαβάζεται:...τονδουλον ΤΟΥ Θ(ΕΟ)Υ ΜΙΧΑΗΛ. Μία τρίτη, ημιεξίτηλη, επιγραφή στην εικόνα του Χριστού, χαμηλά, δεξιά του θρόνου, σημειώνει: ΤΟΝ ΔΟΥΛΟΝ ΤΟΥ Θ(Ε)ΟΥ7 ΜΑΝΟΥΗΛ ΚΑ ΕΓ.7 YTfINOCJ ΜΝΗΜΟΝΕ/ΒΕ TAfC] napœhac/ka (I) [OjniOC ΤΟΑΦΙ/ΝΙΝΑ EXITON7TIH/ΠΑΤΕΡΟΝ. Από τις επιγραφές προκύπτει ότι οι εικόνες ζωγραφί- 5. Τις εικόνες και τα βημόθυρα εντόπισα το θέρος του 1981, κατά την πρώτη επίσκεψη μου στη μονή. Το επόμενο έτος μεταφέρθηκαν στα Γιάννενα και συντηρήθηκαν με τη φροντίδα της 8ης Ε.Β. Α. 6. Για τη μονή Μακρυαλέξη βλ. Τούρτα, ό.π., σ. 27 κ.ε., 193 κ.ε., 218 κ.ε. 7. Κ. Paskaleva, Icons from Bulgaria, Σόφια 1989, σ V.J. Djuric, Icônes de Yougoshvie, Βελιγράδι 1961, αριθ. 15, σ. 93, πίν.χχπ. 9. M. Chatzidakis, Icônes de Saint-Georges des Grecs et de la Collection de l'institut de Venise, Βενετία 1962, σ. 4 κ.ε., αριθ. 1, έγχρ. πίν. Ι, σ. 7 κ.ε., αριθ. 2, πίν C. Nicolescu, Rumänische Ikonen, Βερολίνο 1976, σ. 42, αριθ. 15, πίν. 27. V. Popovska-Korobar, The Attribution of the Fresco Paintings in the Church of Slimnica Monastery, Muzej na Makedonija Zbornik, n.s. 2 (1996), σ. 213 κ.ε., εικ Ντ. Μουρίκη, Αί βιβλικαι προεικονίσεις της Παναγίας είς τόν τροϋλλον της Περιβλέπτου τοϋ Μυστρά, ΑΔ 25 (1970), Μελέται, σ. 217 κ.ε. 12. Paskaleva, ό.π. ( υποσημ. 7), σ. 78. Nicolescu, ό.π., σ. 37 αριθ. 2 πίν. 4, σ. 40 αριθ. 8 πίν. 1, σ. 41 κ.ε. αριθ. 13 πίν. 25, σ. 42 κ.ε. αριθ. 17 πίν. 21. Popovska-Korobar, ό.π., εικ Εικόνες της κρητικής τέχνης. Από τον Χάνδακα ως την Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη, κατάλ. έκθ., Ηράκλειο 1993, σ. 510 κ.ε., αριθ Djuric, ό.π. (υποσημ. 8), σ. 100 κ.ε., αριθ. 26, πίν. XXXVIII. 15. Οι Πύλες τον Μυστηρίου. Θησαυροί της Ορθοδοξίας από την Ελλάδα, κατάλ. έκθ., Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα 1994, σ. 224, αριθ Μ.Μ. MaSnic, L'iconostase de St. Nicolas, Le monastère d'oreoec, A Thematic Collection of Works, 1, Σκόπια 1996, σ. 29 κ.ε., εικ. 3,11,

7 ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥΡΤΑ Εικ. 6. Ο προφητάναξ Σολομών. Λεπτομέρεια του βημόθυρον από τη μονή Μακρυαλέξη. στηκαν το Ο αναφερόμενος στην εικόνα του Παντοκράτορα ως «αμαρτωλός και δούλος της Παναγίας» πρέπει να είναι ο ένας από τους ζωγράφους του καθολικού, ο Νικόλαος, όπως επιτρέπει να υποθέσουμε η κατάληξη του ονόματος του που διασώθηκε. Όσο για τον αναφερόμενο Μιχαήλ στην εικόνα της Παναγίας πρόκειται για τον ομώνυμο δεύτερο ζωγράφο των τοιχογραφιών του καθολικού. Οι ιερομόναχοι Λεόντιος και Δημήτριος, που μνημονεύονται στην πρώτη εικόνα, είναι οι χορηγοί της ανέγερσης και ιστόρησης του καθολικού, σύμφωνα με την υπάρχουσα κτητορική επιγραφή. Μάλιστα ο Λεόντιος, που ήταν ο ηγούμενος της μονής, αναγράφεται και σε μια από τις κεραμοπλαστικές επιγραφές του κτιρίου που μνημονεύουν το έτος 1585, ασφαλώς ως έτος ανέγερσης του. Έργο των ίδιων ζωγράφων είναι τα βημόθυρα με μεικτό γραπτό και γλυπτό διάκοσμο. Απεικονίζονται στην κάτω ζώνη ο Ευαγγελισμός και στην άνω οι προφητάνακτες Δαβίδ και Σολομών (Εικ. 5-6). Η σύνθεση ακολουθεί παλαιολόγειο πρότυπο, ανάλογο με του φύλλου από βημόθυρα από το ναό της Παναγίας Bolnicka στην Αχρίδα 17. Η ζωγραφική παρουσιάζει στενές εικονο- Εικ. 5. Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων. Βημόθυρα από τη μονή Μακρυαλέξη. 17. Βλ. υποσημ

8 ΕΙΚΟΝΕΣ ΖΩΓΡΑΦΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΛΙΝΟΤΟΠΙ (16ος-17ος ΑΙ.) Εικ. 8. Ο προφητάναξ Σολομών. Λεπτομέρεια του βημόθυρου από το ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Κουκούλι. Εικ. 7. Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων. Βημόθυρα από το ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Κουκούλι Ζαγορίου. γραφικές και τεχνοτροπικές συνάφειες με τη ζωγραφική στα βημόθυρα από το ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Κουκούλι Ζαγορίου, τα οποία επίσης εκτίθενται στο Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων 18 (Εικ. 7-8).Τα τελευταία, που δεν απέχουν χρονικά από τα βημόθυρα της μονής Μακρυαλέξη και είναι μάλλον πρωιμότερα, θα πρέπει να θεωρηθούν έργα ζωγράφου από τη Μακεδονία, όπως συνηγορούν και στοιχεία τεχνικής φύσης, για παράδειγμα ο τύπος των φωτοστέφανων είναι πανομοιότυπος με της Παναγίας στην εικόνα από τη μονή Μακρυαλέξη. Αντίθετα, σε διαφορετική περιοχή τέχνης οδηγεί ο τύπος και ο γλυπτός διάκοσμος των βημόθυρων της μονής Μακρυαλέξη, δηλαδή οξυκόρυφα με τόξο διπλής καμπυλότητας και κορύφωση διάτρητη, αποτελούμενη από εύκαμπτους χυμώδεις βλαστούς με σαρκώδη φύλλα. Ο τύπος αυτός βημόθυρων, με στοιχεία υστερογοτθικού χαρακτήρα, χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τα κρητικά ξυλογλυπτικά εργαστήρια από το 15ο αιώνα Α. Χατζηνικολάου, ΑΔ 22 (1967), Χρονικά, σ Κ. Φατούρου, Πατμιακή αρχιτεκτονική. Ή εκκλησία των Αγίων 'Αποστόλων, Αθήναι 1962, πίν. 12,14β, 16,18α. Μ. Χατζηδάκης, Εικόνες της Πάτμου. Ζητήματα βυζαντινής και μεταβυζαντινής ζωγραφικής, Αθήνα 1977, σ. 61 κ.ε. αριθ. 11 πίν. 80, σ. 70 κ.ε. αριθ. 19 πίν. 86, σ. 87 κ.ε. αριθ. 38 πίν. 98. Μ. Καζανάκη, Εκκλησιαστική ξυλογλυπτική στο Χάνδακα το 17ο αιώνα. Νοταριακά έγ- γραφα ( ), Θησαυρίσματα 11 (1974), σ. 251 κ.ε. Ιστορικές πληροφορίες και καλλιτεχνικές ενδείξεις βεβαιώνουν ότι η Δυτική Μακεδονία, και ειδικότερα η Καστοριά, διατηρούσε εμπορικές και άλλες σχέσεις με τις βενετοκρατούμενες περιοχές, όπως η Κέρκυρα, ή και με την ίδια τη Βενετία. Αυτό τουλάχιστον μαρτυρεί αριθμός κρητικών εικόνων, και μάλιστα πρώιμων, που βρέθηκαν στην πόλη αυτή. Βλ. Τσιγαρίδας, ό.π. (υποσημ. 2), σ. 345 κ.ε. 347

9 ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥΡΤΑ Εικ. 9. Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων. Επιστύλιο τέμπλου από το ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Κουκούλι Ζαγορίου. Από τις επιγραφές των εικόνων της μονής Μακρυαλέξη προκύπτουν ορισμένες ενδιαφέρουσες διαπιστώσεις. Καταρχήν, ότι οι δύο ζωγράφοι ασκούσαν εξίσου τη ζωγραφική του τοίχου και των φορητών εικόνων. Ακόμα, ότι τους ανατέθηκε πρώτα η ζωγραφική των εικόνων και κατόπιν του καθολικού. Αυτό σημαίνει πως οι μοναχοί, λόγω των περιορισμένων οικονομικών τους, δεν μπόρεσαν να προχωρήσουν στην ιστόρηση του καθολικού ευθύς μετά την ολοκλήρωση της ανέγερσης του, παρήγγειλαν όμως στους δύο ζωγράφους τις εικόνες εκείνες που ήταν απαραίτητες στην τέλεση των ιερουργιών. Όταν αργότερα τα οικονομικά τους το επέτρεψαν, απευθύνθηκαν στους ίδιους ζωγράφους για την τοιχογράφηση του καθολικού, προφανώς ικανοποιημένοι από την ποιότητα της προηγούμενης εργασίας τους. Η περίπτωση της μονής Μακρυαλέξη προσφέρει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της πορείας ανέγερσης και διακόσμησης ενός ναού στα τέλη του 16ου αιώνα, εποχή κατά την οποία σημειώνεται έντονη δραστηριότητα σε ανεγέρσεις μονών και ναών στα ορεινά χωριά της ηπειρωτικής Ελλάδας, και αναδεικνύεται μια νέα τάξη χορηγών 20. Οι χορηγοί αυτοί -μεμονωμένα άτομα ή συνηθέστερα ομάδες κληρικών ή λαϊκών ή και το σύνολο μιας κοινότητας- με περιορισμένα οικονομικά μέσα προβαίνουν σταδιακά στην ανέγερση και διακόσμηση ενός ναού. Έτσι, η ίδρυση του καθολικού της μονής Μακρυαλέξη έγινε το 1585 οκτώ χρόνια αργότερα, το 1593, ανατέθηκε η ζωγραφική των δεσποτικών εικόνων και των βημόθυρων στους δύο ζωγράφους από το Λινοτόπι και έξι χρόνια αργότερα, το 1599, έγινε η ιστόρηση του καθολικού από τους ίδιους ζωγράφους. Η παράλληλη ενασχόληση των ζωγράφων από το Λινοκαι ειδικότερα σ. 352 κ.ε. Ο ίδιος, Σχέσεις βυζαντινής και δυτικής τέχνης στη Μακεδονία από τον 13ο έως τον 15ο αιώνα, Εταιρεία Μακεδόνικων Σπονδών, Εορταστικός τόμος, 50 χρόνια, Θεσσαλονίκη 1992, σ. 157 κ.ε., και ειδικότερα σ. 164 κ.ε. Εικόνες της κρητικής τέχνης, ό.π. (υποσημ. 13), σ. 529 κ.ε., αριθ. 178,179,180. Ε. Δρακοπούλου, Η πόλη της Καστοριάς τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή εποχή (12ος-16ος αι.). Ιστορία - Τέχνη - Επιγραφές, Αθήνα 1997, σ. 156 κ.ε. Μέσα στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να ερμηνευθεί η επίδραση της κρητικής ξυλογλυπτικής στα βημόθυρα της μονής Μακρυαλέξη Χασιώτης, Ό Ελληνισμός κατά τους δύο πρώτους αιώνες μετά τήν "Αλωση, ΙΕΕ Γ, 1974, σ. 10 κ.ε. 348

10 ΕΙΚΟΝΕΣ ΖΩΓΡΑΦΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΛΙΝΟΤΟΠΙ (16ος-17ος ΑΙ.) τόπι με την τοιχογραφία και τη ζωγραφική των εικόνων στοιχειοθετείται από ένα ακόμη ενυπόγραφο έργο. Πρόκειται για τμήμα επιστυλίου τέμπλου με παράσταση της Δέησης, που επίσης εκτίθεται στο Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων και προέρχεται από το ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Κουκούλι Ζαγορίου (Εικ. 9). Φέρει τη χρονολογία 1636 (,ΖΡΜΑ) και την επιγραφή: Διά χιρός ελαχίστου κ(αί) άμαρ/τολού κονσταντίνου τοϋ ζο/γράφον έκ χώρας λινοτόπι/ εις Καστορίαν 21. Ο ζωγράφος Κωνσταντίνος είναι γνωστός και από άλλα έργα του σε ναούς του δυτικού Ζαγορίου. Το 1619/20 μνημονεύεται μαζί με τον πατέρα του Μιχαήλ στις τοιχογραφίες του ναού του Αγίου Μηνά στο Μονοδένορι και το 1646 υπογράφει τις τοιχογραφίες του ναού της Κοίμησης της Θεοτόκου στον Ελαφότοπο. Ενυπόγραφα έργα του είναι και οι τοιχογραφίες του 1630 στο ναό του Αγίου Νικολάου στη Σαρακήνιστα και του 1653 στη μονή του Προφήτη Ηλία στη Στεγόπολη της Βόρειας Ηπείρου 22. Είναι άγνωστο αν ο ίδιος ζωγράφισε και τις τοιχογραφίες του ναού στο Κουκούλι, εκτός από το τμήμα επιστυλίου που διασώθηκε. Ο σημερινός ναός, που κτίστηκε το 1788, είναι ο τρίτος κατά σειρά ανέγερσης στον ίδιο χώρο και κοσμείται με τοιχογραφίες του 1796 υπογεγραμμένες από το ζωγράφο Λάζαρο από τα Ανω Σουδενά. Όπως όμως αναφέρει η κτητορική επιγραφή του ναού: Της πρώτης μικρας οικοδομής τοϋ ίεροϋ τούτον ναοϋ τό έτος αδηλον. Ή δευτέρα οικοδομή με μίαν στάσιν έγινε εις τους νυν δέ ως όραται άνηγέρθη τρίτον εκ θεμελίων Μια ελκυστική, αλλά αναπόδεικτη, σκέψη είναι ο ζωγράφος Κωνσταντίνος να ιστόρησε το ναό το 1630, του οποίου ζωγράφισε το επιστύλιο το Στη συλλογή εικόνων της Βέροιας φυλάσσεται μια εικόνα με παράσταση του αγίου Γεωργίου ημίσωμου (Εικ. 11) και βημόθυρα με παράσταση του Ευαγγελισμού (Εικ. 10), όλα προερχόμενα από το ναό του Αγίου Δημητρίου στα Παλατίτσια. Ο Θ. Παπαζώτος απέδωσε τα έργα αυτά στον ίδιο ζωγράφο, τον οποίο ταύτισε με τον ανώνυμο ζωγράφο Δ' των τοιχογραφιών του ναού στα Παλατίτσια 24. Εικ. 10. Συλλογή εικόνων Βέροιας. Βημόθυρα από το ναό του Αγίου Δημητρίου στα Παλατίτσια. Στις τοιχογραφίες του κυρίως ναού του Αγίου Νικολάου στα Παλατίτσια διακρίνεται η εργασία τριών τουλάχιστον ζωγράφων. Ο Νικόλαος από το Λινοτόπι είναι ο 21. Χατζηνικολάου, ό.π. (υποσημ. 18), σ. 352, πίν. 258α. Ο γλυπτός και γραπτός διάκοσμος του επιστυλίου είναι ανάλογος με το διάκοσμο του επιστυλίου στο Μουσείο Μπενάκη, που χρονολογείται στο 17ο αιώνα και θεωρείται έργο με προέλευση την Ήπειρο. Οι Πύλες τον Μυστηρίου, ό.π. (υποσημ. 15), σ. 251, αριθ Τούρτα, ό.π. (υποσημ. 1), σ. 179 κ.ε. 23. Χρ. Ι. Σούλης, Έπιγραφαί και ενθυμήσεις ήπειρωτικαί, Ηπειρ- Χρον 9 (1934), σ. 88, αριθ Θ. Παπαζώτος, Η ζωγραφική της πενταετίας στη Βέροια, Αμητός. Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Μανόλη Ανδρόνικο, Β', Θεσσαλονίκη 1987, σ. 631 κ.ε. Ο ίδιος ό.π. (υποσημ. 1), σ. 283 κ.ε. 349

11 ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥΡΤΑ Εικ. 11. Συλλογή εικόνων Βέροιας. Εικόνα αγίου Γεωργίου από το ναό του Αγίου Δημητρίου στα Παλατίτσια. μόνος που μνημονεύεται στην επιγραφή του 1570 στο νότιο τοίχο της πρόθεσης 25. Στον Νικόλαο έχω αποδώσει, εκτός από τις τοιχογραφίες του ιερού, και ορισμένους αγίους στο βόρειο τοίχο, όπως τον άγιο Προκόπιο, με τον οποίο παρουσιάζει πολλές ομοιότητες ο άγιος Γεώργιος της εικόνας, όπως σωστά παρατήρησε ο Παπαζώτος. Το εικονογραφικό πρότυπο του αγίου Γεωργίου -ως προς το φυσιογνωμικό τύπο και τις λεπτομέρειες της στρατιωτικής εξάρτυσης, με το προσωπείο στην ασπίδα και την ανάγλυφη από γύψο και επιχρυσωμένη λαβή του σπαθιού- ανιχνεύεται στον κύκλο του ζωγράφου Φράγγου Κατελάνου και διδακτική από την άποψη αυτή είναι η παραβολή του με τον αντίστοιχο άγιο της μονής Βαρλαάμ (Εικ. 12) και τον άγιο Δημήτριο σε εικόνα του Βυζαντινού Μουσείου Αθηνών που έχει αποδοθεί στον Κατελάνο 26 (Εικ. 13). Η διαπίστωση αυτή αποτελεί ενισχυτικό στοιχείο αναγνώρισης ως ζωγράφου της εικόνας του Νικολάου από το Λινοτόπι, διότι, όπως έχει ήδη σημειωθεί, η τέχνη του Φράγγου Κατελάνου επηρέασε, σε διαφορετικό βαθμό αλλά αποφασιστικά, τους ζωγράφους από το Λινοτόπι 27. Αλλά και ο ανάγλυφος διάκοσμος του φωτοστέφανου του αγίου Γεωργίου είναι ανάλογος με το διάκοσμο της Παναγίας στην εικόνα από τη μονή Μακρυαλέξη. Τα βημόθυρα από το ναό των Παλατιτσίων (Εικ. 10) έχουν επίσης γραπτό και γλυπτό διάκοσμο. Απεικονίζεται ο Ευαγγελισμός χωρίς την προσθήκη των προφητανάκτων που απαντούν αρκετά συχνά σε ανάλογες παραστάσεις την εποχή αυτή. Η λιτότητα της σύνθεσης, η όλο συστολή στάση της Παναγίας, η ορμητική κίνηση του αγγέλου και επιμέρους στοιχεία, όπως η στυλιζαρισμένη απόληξη του μαφορίου που πέφτει προς τα κάτω με ένα εντελώς διακοσμητικό σχήμα, ο τρόπος που αναπετά το ιμάτιο του αγγέλου με βαθιές κολπώσεις και οξεία απόληξη και το ζιγκ ζαγκ που σχηματίζει η παρυφή του χιτώνα κάτω, απαντούν πανομοιότυπα σε μια σειρά από βημόθυρα της περιοχής της Αχρίδας και του Prilep, τα οποία χρονολογούνται από το 1540 περίπου έως τα τέλη του 16ου αιώνα (Εικ. 14). Αλλά και ο τύπος των βημόθυρων και η μορφή του ξυλόγλυπτου διακόσμου τους, που είναι μοναδικά για τη Βέροια, τα κατατάσσουν στην σχολή ξυλογλυπτικής που προσδιορίζεται ως «Σχολή Prilep-Slepce» 28. Ο Θ. Παπαζώτος, με βάση την ξυλογλυπτική των βημόθυρων, αναζήτησε την προέλευση του ζωγράφου τους, αν όχι στην περιοχή της Αχρίδας, οπωσδήποτε σε πε- 25. Τούρτα, ό.π. (υποσημ. 1), σ. 23 κ.ε., 183 κ.ε., 216 κ.ε., 225 κ.ε. Collection of Works, 1, Σκόπια 1996, σ. 59 κ.ε. D. Kolnakov, Sanctuary 26. Άσπρα-Βαρδαβάκη, ό.π. (υποσημ. 2), σ. 113 κ.ε. Doors from the Church in Kanino, Muzej na Makedonija Zbornik, n.s Τούρτα, ό.π., σ. 211 κ.ε. (1993), o. 141 κ.ε. I. Gergova, Deux portes royales macédoniennes au 28. M. Corovic-Ljubinkovic, Les bois sculptés du moyen âge dans les régions orientales de la Yougoslavie, Βελιγράδι 1965, σ. 64 κ.ε., 151 κ.ε. D. 2 (1996), o. 149 κ.ε. Κ. Balabanov, Icons from Macedonia, Σκόπια Musée National Historique à Sofia, Muse] na Makedonija Zbornik, n.s. Nikolovski, The Royal Doors from the Monastery «The Holy Virgin- 1969,πίν.72,73. Immaculate» near Kicevo and from the Village Korenica, A Thematic 350

12 ΕΙΚΟΝΕΣ ΖΩΓΡΑΦΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΛΙΝΟΤΟΠΙ (16ος-17ος ΑΙ.) Εικ. 12. Ο άγιος Γεώργιος, τοιχογραφία στη μονή Βαρλαάμ. Εικ. 13. Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών. Εικόνα του αγίου Δημητρίου. ριοχή της Άνω Μακεδονίας. Το Λινοτόπι, γενέτειρα του ζωγράφου Νικολάου, βρισκόταν στην περιοχή αυτή και υπαγόταν στη Μητρόπολη Καστοριάς, υποκείμενη στην Αρχιεπισκοπή Αχρίδας. Αλλωστε, και οι απεικονίσεις του αγίου Αχίλλειου και του αγίου Κλήμεντος Αχρίδας στις τοιχογραφίες του ιερού του ναού των Παλατιτσίων υποδηλώνουν προέλευση του ζωγράφου από περιοχή που βρισκόταν στην εκκλησιαστική δικαιοδοσία της αρχιεπισκοπής αυτής 29. Δύο ακόμη στοιχεία ενισχύουν την απόδοση της εικόνας και των βημόθυρων στο ζωγράφο από το Λινοτόπι. Το πρώτο αφορά τον τύπο των ανάγλυφων φωτοστέφανων στα έργα αυτά, με το διακοσμητικό μοτίβο των τεμνόμενων ημικυκλίων, που όμοιοι απαντούν στα βημόθυρα και στην εικόνα της Παναγίας από τη μονή Μακρυαλέξη. Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι οι κάτοικοι από το Λινοτόπι επιδίδονταν επίσης στην εκκλησιαστική ξυλογλυπτική και τη χρύσωση τέμπλων, καθώς γνωρίζουμε από μεταγενέστερα παραδείγματα, όπως το τέμπλο της μονής Δουσίκου (1767) 30, τμήματα του τέμπλου της μονής Μεταμορφώσεως (Μεγάλου Μετεώρου) (1791) 31, τα τέμπλα της μονής της Παναγίας στην 29. Τούρτα, ό.π. (υποσημ. 1), σ. 186 κ.ε., Η ίδια, The Painters from Linotopi (Greece) and the Serbian Church, ZLU27-28 ( ), o. 319 κ.ε., και ειδικά σ. 323, πίν. 10, Δ. Σοφιανός, Ιστορικά σχόλια σέ επιγραφές, επιγράμματα, χαράγματα καί ενθυμήσεις της μονής Δουσίκου, Μεσαιωνικά και Νέα Ελληνικά 1 (1984), σ. 28 κ.ε., πίν. ΙΓ. 31. Μ. Χατζηδάκης - Δ. Σοφιανός, Το Μεγάλο Μετέωρο, Αθήνα 1990, σ. 30, 43. Δ. Σοφιανός, Τά ξυλόγλυπτα τέμπλα των μετεωρικών μονών Μεγάλου Μετεώρου (1791) καί 'Αγίου Στεφάνου (1814) έργα Μετσοβιτών μαστόρων, Πρακτικά Α'Συνεδρίου Μετσοβίτικων Σπουδών, Μέτσοβο 1991, Αθήνα 1993, σ. 179 κ.ε. 351

13 ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥΡΤΑ Εικ. 14. Εθνικό Μουσείο Βελιγραδίου. Βημόθυρα από την Αχρίόα. Κλεισούρα του νομού Καστοριάς (1772) 32 και του ναού του Αγίου Νικολάου στη Μόλιστα της περιοχής Κονίτσης (1782) 33. Δεν είναι ίσως άτοπο να υποτεθεί ότι τη μεν ξυλογλυπτική των βημόθυρων του ναού στα Παλατίτσια ανέλαβε τεχνίτης από το Λινοτόπι, τη δε ζωγραφική ο Νικόλαος, ο μόνος επώνυμος ζωγράφος των τοιχογραφιών του κυρίως ναού. Σε ζωγράφο από το Λινοτόπι μπορούν να αποδοθούν τρεις ακόμη εικόνες. Πρόκειται για τις δεσποτικές εικόνες της Οδηγήτριας (Εικ. 15), του Παντοκράτορα (Εικ. 16) και του αγίου Νικολάου με σκηνές του βίου του (Εικ. 17) από το ναό του Αγίου Νικολάου στην Κλειδωνιά Κονίτσης. Οι δύο τελευταίες φέρουν τις χρονολογίες 1623 και 1622 αντίστοιχα. Ο Δ. Τριανταφυλλόπουλος, που δημοσίευσε τις εικόνες και το ναό, τις αποδίδει στον ίδιο ζωγράφο. Επίσης χρονολογεί τις τοιχογραφίες του ναού, οι οποίες περιορίζονται στο τεταρτοσφαίριο της κόγχης του ιερού και στον τρούλο, ανάμεσα στα έτη 1620 που κτίστηκε ο ναός και 1622/23 που ιστορήθηκαν οι εικόνες 34. Οι τοιχογραφίες αυτές έχουν προσγραφεί στη δραστηριότητα του ζωγράφου Μιχαήλ από το Λινοτόπι, γνωστού από την εργασία του σε οκτώ ναούς της Ηπείρου και της Βόρειας Ηπείρου ανάμεσα στα έτη Ο Παντοκράτορας της εικόνας από την Κλειδωνιά, ως προς το φυσιογνωμικό τύπο, το αυστηρό ύφος, το ξηρό πλάσιμο, τη γραμμική απόδοση των πτυχών και γενικά τη συμβατικότητα που αποπνέει η ζωγραφική του, έχει τα παράλληλα του τόσο στην τοιχογραφία του Παντοκράτορα στον τρούλο του ναού, όσο και στις αντίστοιχες μορφές στους ναούς του Αγίου Νικολάου στη Βίτσα και του Αγίου Μηνά στο Μονοδένδρι Ζαγορίου, έργα του ζωγράφου Μιχαήλ από το Λινοτόπι, που έγιναν το 1618/19 και το 1619/20 αντίστοιχα 36. Ανάλογες συνάφειες διαπιστώνονται και μεταξύ των δύο άλλων εικόνων από την Κλειδωνιά με τις τοιχογραφίες των δύο ναών στο Ζαγόρι 37. Αξίζει ακόμη να επισημανθούν τα ανάγλυφα διακοσμητικά σχέδια στους φωτοστέφανους του Παντοκράτορα και της Οδηγήτριας, όμοια με τα μοτίβα στις αντίστοιχες μορφές των εικόνων από τη μονή Μακρύ αλέξη. 32. Ξ. Σαββοπούλου-Κατσίκη, Χρονολογημένα μεταβυζαντινά τέμπλα στη Δυτική Μακεδονία, Δέκατο Πέμπτο Συμπόσιο βυζαντινής και μεταβυζαντινής αρχαιολογίας και τέχνης, βλ. Πρόγραμμα και περιλήψεις εισηγήσεων και ανακοινώσεων, Αθήνα 1995, σ Γ. Παΐσιος, Έπιγραφαί καί ενθυμήσεις, ΗπειρΕστ 5 (1956), σ. 560, αριθ Δ. Τριανταφυλλόπουλος, Εκκλησιαστικά μνημεία στην Κλειδωνιά Κόνιτσας, ΗπειρΧρον 19 (1975), σ. 25 κ.ε. 35. Τούρτα, ό.π. (υποσημ. 1), σ. 176 κ.ε. 36.Ό.π.,πίν.76α-β,106β. 37. Για παράδειγμα, ανάμεσα στην Οδηγήτρια της εικόνας και την Πλατυτέρα της κόγχης στο ναό του Αγίου Μηνά στο Μονοδένδρι, καθώς και στον άγιο Νικόλαο της εικόνας και τον αντίστοιχο άγιο των τοιχογραφιών στο ναό του Αγίου Νικολάου στη Βίτσα, βλ. Τούρτα, ό.π., πίν. 2,

14 ΕΙΚΟΝΕΣ ΖΩΓΡΑΦΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΛΙΝΟΤΟΠΙ (16ος-17ος ΑΙ.) Εικ. 15. Εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας από το ναό τον Αγίου Νικολάου στην Κλειδωνιά. Εικ. 16. Εικόνα του Χριστού Παντοκράτορα Αγίου Νικολάου στην Κλειδωνιά. από το ναό τον Όπως συνάγεται από τα έργα που παρουσιάστηκαν, οι ζωγράφοι από το Λινοτόπι αναλάμβαναν συνήθως, εκτός από τις τοιχογραφίες ενός ναού, και τη ζωγραφική των δεσποτικών εικόνων, των βημόθυρων και γενικά των γραπτών μερών του τέμπλου, όπως το επιστύλιο. Η διαπίστωση αυτή πιθανότατα αντανακλά μια γενικότερη πρακτική των παραγγελιοδοτών μιας τοιχογράφησης, να αναθέτουν δηλαδή στο ζωγράφο της και 38. Προβεβλημένο παράδειγμα αυτής της πρακτικής είναι η περίπτωση του κρητικού ζωγράφου Θεοφάνη, στον οποίο οι μοναχοί της Λαύρας και της μονής Σταυρονικήτα φαίνεται ότι ανέθεσαν -εκτός από τις τοιχογραφίες στα καθολικά των δύο μονών- και τη ζωγραφική των εικόνων του τέμπλου. M. Chatzidakis, Recherches sur le peintre Théophane le Cretois, DOP ( ), σ. 323 κ.ε. Ο ίδιος, Ο κρητικός ζωγράφος Θεοφάνης, Οι τοιχογραφίες τις σημαντικότερες, από πλευράς λατρείας, εικόνες του ναού 38. Η ανάθεση της ζωγραφικής των εικόνων αυτών, απαραίτητων στις ιερουργίες, ορισμένες φορές προηγείτο της τοιχογράφησης, όταν αυτή καθυστερούσε εξαιτίας της οικονομικής αδυναμίας των χορηγών. Όμως, τα έργα των ζωγράφων από το Λινοτόπι δεν εξαντλούνται σε αυτά που προαναφέρθηκαν. Από πρόσφατες δημοσιεύσεις προκύπτει ότι η καλλιτεχνική πατής 7 Μονής Σταυρονικήτα, Άγιον Όρος 1986, σ. 37 κ.ε. Εξάλλου, η πρόσφατη απόδοση στον Θεοφάνη των εικόνων του επιστυλίου της μονής Ιβήρων επανέθεσε το ενδεχόμενο της συμμετοχής του στην εικονογράφηση του καθολικού της μονής. Ε.Ν. Τσιγαρίδας, Άγνωστο επιστύλιο του Θεοφάνη του Κρητός στη μονή Ιβήρων στο Άγιον Όρος, ΔΧΑΕΊΣΓ ( ), σ. 185 κ.ε. 353

15 ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥΡΤΑ 'öitf**a*ä^ ^i^mm V-» SÌL- iû fc> > ^f.,--γ - Εικ. 17. Εικόνα τον αγίου Νικολάου με σκηνές τον βίου τον από το ναό τοναγίον στην Κλειδωνιά Κονίτσης. Νικολάον 354

16 ΕΙΚΟΝΕΣ ΖΩΓΡΑΦΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΛΙΝΟΤΟΠΙ (16ος-17ος ΑΙ.) ραγωγή τους ήταν ιδιαίτερα πλούσια. Έχουν αναφερθεί ενυπόγραφες εικόνες τους στο Άγιον Όρος 39, στην Αλβανία 40 και στο Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς 41, ενώ τοπικές παραδόσεις διασώζουν πληροφορίες για ύπαρξη εικόνων από το Λινοτόπι σε κωμοπόλεις της Δυτικής Μακεδονίας, όπου βρήκαν καταφύγιο οι καταδιωγμένοι από τις τουρκοαλβανικές επιδρομές κάτοικοι του 42. Ξένοι μελετητές έχουν αποδώσει σε αυτούς σειρά εικόνων και τοιχογραφιών που εντοπίζονται σε ναούς της μείζονος Μακεδονίας, με επίκεντρο την περιοχή του Prilep, βασιζόμενοι στις τοιχογραφίες του 1627 στο ναό του Αγίου Αθανασίου στο Riljevo, υπογεγραμμένες από το ζωγράφο Ιωάννη από το Λινοτόπι 43. Οι ίδιοι διαβλέπουν ακόμη τη διαμόρφωση, το 17ο αιώνα, μιας τοπικής ζωγραφικής παράδοσης άμεσα και ισχυρά επηρεασμένης από τη ζωγραφική τους. Συνεπώς, η τελική αποτίμηση του έργου τους απέχει από το να είναι οριστική, αφού το πλούσιο υλικό που εξακολουθεί να υφίσταται στη Μακεδονία και την Ήπειρο μπορεί να αποκαλύψει, όταν καθαριστεί, και νέα στοιχεία για την καλλιτεχνική δραστηριότητα των ζωγράφων αυτών, οι οποίοι φαίνεται να κυριάρχησαν στις περιοχές που προαναφέρθηκαν από το 1570 και για έναν αιώνα περίπου. Anastasia Tourta ICONS BY PAINTERS FROM LINOTOPI (16TH-17TH CENTURY) NEW INFORMATION ON THEIR ACTIVITY L he painters from Linotopi, a village on Mt Grammos in the Prefecture of Kastoria, which was destroyed in the late eighteenth century, are known from 20 signed wall-painting ensembles, 18 of which make reference to the painters' place of origin. These works, dated between 1570 and 1656, are dispersed throughout the general area of Macedonia, southern Albania, Epirus, Thessaly and Aitolia. A number of icons, some signed by these artists and others ascribed to them, found in the churches they decorated, offer new information from which it is possible to draw conclusions about the activity of the painters from Linotopi and about the process of painting a church. The icons in question are: 1. Two despotic icons from the iconostasis, depicting Christ Pantocrator and the Enthroned Virgin and Child, and the bema doors from the katholikon of the Makrylexis monastery in the Prefecture of Ioannina, which are now housed in the Ioannina Byzantine Museum. The katholikon was decorated by Nikolaos and Michail in The inscriptions on the icons attest that they were painted by the same artists 39. E.N. Τσιγαρίδας, Φορητές εικόνες, Θησαυροί του Αγίου Όρους, κατάλ. έκθ., Θεσσαλονίκη 1997, σ. 51 κ.ε. 40. Εικόνα του 1765 από τη μονή Σπηλαίου, έργο του ζωγράφου Θεοδώρου. Βλ. Popa, ό.π. (υποσημ. 4), αριθ Από τον Γ. Κακαβά ανακοινώθηκε η ύπαρξη δύο εικόνων του Που αιώνα, έργων ζωγράφων από το Λινοτόπι, στο Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς, Γ. Κακαβάς, Μνείες χορηγίας σε υστεροβυζαντινές και μεταβυζαντινές εικόνες της Καστοριάς. Μια πρώτη προσέγγιση, Δ εκατό Πέμπτο Συμπόσιο βυζαντινής και μεταβυζαντινής αρχαιολογίας και τέχνης, βλ. Πρόγραμμα και περιλήψεις εισηγήσεων και ανακοινώσεων, Αθήνα 1995, σ Κατά προφορική παράδοση στο ναό των Ταξιαρχών Νεστορίου στο νομό Καστοριάς μεταφέρθηκαν τέσσερις εικόνες από κατοίκους του Λινοτοπίου. Δ. Μακρής, Προσκύνημα εις τό Λινοτόπιον και τόν Άγιον Ζαχαρίαν, Μακεδόνικη Ζωή, τχ. 69, Φεβρουάριος 1972, σ. 30 κ.ε. 43. Popovska-Korobar, ό.π. (υποσημ. 10), σ. 213 κ.ε. Η ίδια, The Choros Icons from Zrze - Works of the Linotopian Zographs from the Second Quarter of the 17th Century,^! Thematic Collection of Works, 1, Σκόπια 1996, σ. 9 κ.ε. D. Nikolovski, An Unknown Collection of Icons from the Church St. Demetrius in the Village Oreovec near Prilep, A Thematic Collection of Works, 1, Σκόπια 1996, σ. 117 κ.ε. 355

17 ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥΡΤΑ in These inscriptions also mention the hieromonks Leontios and Dimitrios, who not only dedicated the icons but also paid for the founding and painting of the church, in 1585 and 1599 respectively, as is attested by brickwork inscriptions on its exterior and the donor inscription in the interior. Some interesting conclusions can be drawn from the inscriptions as a whole. First that the two artists painted both wall-paintings and portable icons. Second that the hieromonks commissioned them to paint the icons first (which are more important from the devotional point of view) and the wall-paintings later, evidently because of financial difficulties. The six-year interval between the two commissions suggests that painters and patrons were in touch and that the latter re-engaged the former to decorate the katholikon when circumstances permitted, evidently satisfied with the quality of their work. That the Linotopi artists painted wall-paintings and portable icons and that it was common practice to commission the most important icons in a church from the artists who decorated it is borne out by the following works. 2. Part of the epistyle of an iconostasis, with a representation of the Deesis, from the church of the Dormition of the Virgin at Koukouli in the Prefecture of Ioannina, now in the Ioannina Byzantine Museum. It is signed by Konstantinos, who is also known to have executed wall-paintings in churches in Epirus and southern Albania. 3. An icon of St George and bema doors from the church of St Demetrios at Palatitsa in the Prefecture of Imathia, now in the Veroia Icon Collection. It is attributed to Nikolaos, who is mentioned in the inscription relating to the decoration of the sanctuary in Three despotic icons, of the Virgin Hodegetria, Christ Pantocrator, and St Nicholas, the latter two dated 1623 and 1622, from the church of St Nicholas at Klidonia in the Prefecture of Ioannina. They are attributed to the anonymous artist who decorated the church, who has been identified as Michail from Linotopi, known from his wallpaintings in churches in Epirus and southern Albania. Signed icons by painters from Linotopi have been recognized recently on Mt Athos, in Albania, and in the Kastoria Byzantine Museum, which, in conjunction with local lore, which claim that they were brought by refugees from Linotopi, after its destruction, to towns in western Macedonia, where they settled, as well as the fact that numerous icons and wall-paintings in the Prilep area are attributed to painters from Linotopi, bear witness to their activity in this region for one hundred years or so after

Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας

Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας Τομ. 22, 2001 Εικόνες ζωγράφων από το Λινοτόπι (16ος-17ος αιώνας). Νέα στοιχεία και διαπιστώσεις για τη δραστηριότητά τους ΤΟΥΡΤΑ Αναστασία http://dx.doi.org/10.12681/dchae.317

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι. Ελληνικά

Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι. Ελληνικά 1 Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΣΤΟ ΠΕΛΕΝΤΡΙ Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι φαίνεται να χτίστηκε λίγο μετά τα μέσα του 12 ου αιώνα

Διαβάστε περισσότερα

Επίκουρος Καθηγήτρια Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και. Η παράσταση της Σταύρωσης στη Μονή Αγίου Νικολάου Μετσόβου

Επίκουρος Καθηγήτρια Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και. Η παράσταση της Σταύρωσης στη Μονή Αγίου Νικολάου Μετσόβου Εύη Σαμπανίκου Επίκουρος Καθηγήτρια Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ Η παράσταση της Σταύρωσης στη Μονή Αγίου Νικολάου Μετσόβου Η καταγωγή και εξέλιξη του εικονογραφικού

Διαβάστε περισσότερα

«Έκθεση εικόνων Κρητικής Σχολής στην Ηπειρο» 2014

«Έκθεση εικόνων Κρητικής Σχολής στην Ηπειρο» 2014 Άγιος Νικόλαος με τρεις σκηνές θαυμάτων του Συλλογή Μητροπολιτικού Μεγάρου Ιωαννίνων Προέλευση: Μονή Ελεούσας Νήσου Ιωαννίνων Διαστάσεις 0,92 Χ 0,62μ 1500 Εικόνα με πλαίσιο, που διατηρείται σε καλή κατάσταση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ E. N. Τσιγαρίδας, 'Ερευνες στους ναούς της Καστοριάς 379 ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ Στη διάρκεια των υπηρεσιακών μεταβάσεών μου στην Καστοριά, την περίοδο κυρίως 1970-1975 και συμπληρωματικά την

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης. Ελληνικά

Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης. Ελληνικά 1 Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης Ελληνικά 2 Ο Άγιος Νικόλαος της Στέγης Πήρε το όνομα του μετά την προσθήκη της δεύτερης Στέγης του ναού τον 13ον αιώνα, για την προστασία του από τα χιόνα και τη βροχή.

Διαβάστε περισσότερα

Παναγία της Ασίνου Ελληνικά

Παναγία της Ασίνου Ελληνικά Παναγία της Ασίνου Ελληνικά 1 ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΟΥ Ή ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΦΟΡΒΙΩΤΙΣΣΑΣ Η καμαροσκέπαστη, με δεύτερη ξύλινη στέγη εκκλησία της Παναγίας της Ασίνου, που βρίσκεται κοντά στο χωριό Νικητάρι,

Διαβάστε περισσότερα

Ο ζωγράφος Φράγγος Κονταρής (πίν. 114)

Ο ζωγράφος Φράγγος Κονταρής (πίν. 114) Ο ζωγράφος Φράγγος Κονταρής (πίν. 114) Μανόλης ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ Δελτίον XAE 5 (1969), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του Δημητρίου Ευαγγελίδη (1888-1959) Σελ. 299-302 ΑΘΗΝΑ 1969 Ο ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΦΡΑΓΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΗΣ (ΠΙΝ. 114)

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΖΩΓΡΑΦΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΛΙΝΟΤΟΠΙ ΣΤΗΝ ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ*

ΝΕΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΖΩΓΡΑΦΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΛΙΝΟΤΟΠΙ ΣΤΗΝ ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ* ΝΕΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΖΩΓΡΑΦΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΛΙΝΟΤΟΠΙ ΣΤΗΝ ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ* Οι έρευνες που έγιναν, κυρίως κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, στη ζωγραφική τόσο του νεότερου

Διαβάστε περισσότερα

Άγνωστο έργο του Θεοφάνη του Κρητός στα Μετέωρα

Άγνωστο έργο του Θεοφάνη του Κρητός στα Μετέωρα Άγνωστο έργο του Θεοφάνη του Κρητός στα Μετέωρα Ευθύμιος ΤΣΙΓΑΡΙΔΑΣ Τόμος ΚΒ' (2001) Σελ. 357-364 ΑΘΗΝΑ 2001 Ε.Ν. Τσιγαρίδας ΑΓΝΩΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΘΕΟΦΑΝΗ ΤΟΥ ΚΡΗΤΟΣ ΣΤΑ ΜΕΤΕΩΡΑ ο σκευοφυλάκειο της μονής Βαρλαάμ

Διαβάστε περισσότερα

Άγνωστες εικόνες και τοιχογραφίες του Θεοφάνη του Κρητός στη Μονή Παντοκράτορος και στη Μονή Γρηγορίου στο Άγιον Όρος

Άγνωστες εικόνες και τοιχογραφίες του Θεοφάνη του Κρητός στη Μονή Παντοκράτορος και στη Μονή Γρηγορίου στο Άγιον Όρος Άγνωστες εικόνες και τοιχογραφίες του Θεοφάνη του Κρητός στη Μονή Παντοκράτορος και στη Μονή Γρηγορίου στο Άγιον Όρος Ευθύμιος ΤΣΙΓΑΡΙΔΑΣ Δελτίον XAE 19 (1996-1997), Περίοδος Δ' Σελ. 97-116 ΑΘΗΝΑ 1997

Διαβάστε περισσότερα

Η ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΣΤΗΝ ΤΣΑΡΙΤΣΑΝΗ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΔΙΑΚΟΣΜΟΥ

Η ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΣΤΗΝ ΤΣΑΡΙΤΣΑΝΗ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΔΙΑΚΟΣΜΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩN ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. (ΤΡΙΚΑΛΑ) Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Αρχιτεκτονική και Δομοστατική Αποκατάσταση Ιστορικών Κτιρίων

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ -ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ 11 -ΠΡΟΛΟΓΟΣ 13 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ 15 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΤΑ ΞΥΛΟΓΛΥΠΤΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α' -ΤΟ ΤΕΜΠΛΟ - ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 17 ΤΕΜΠΛΑ ΤΟΥ 13ου-16ου αι. - Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΥΠΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΤΟΠΤΣΗ ΜΑΡΙΑ ΦΩΤΗΣ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΝΙΦΟΡΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ

ΤΡΟΥΠΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΤΟΠΤΣΗ ΜΑΡΙΑ ΦΩΤΗΣ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΝΙΦΟΡΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΡΟΥΠΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΤΟΠΤΣΗ ΜΑΡΙΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΦΩΤΗΣ ΝΙΦΟΡΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Η ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑ Είναι η τέχνη της απεικόνισης ιερών προσώπων ή θρησκευτικών σκηνών Είναι η ζωγραφική παράσταση θρησκευτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ

ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ Σύντομο ιστορικό Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Παραλιμνίου Ο Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου διαδέχθηκε το 19 ο αιώνα ένα παλαιότερο βυζαντινό ναό. Βρίσκεται στο κέντρο του

Διαβάστε περισσότερα

Ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας

Ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας 4 Νοεμβρίου 2011 Ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας Αφιερώματα / Μοναστήρια της Μακεδονίας Της Χρυσάνθης Σταυροπούλου-Τσιούμη Καθηγήτριας στο ΑΠΘ Να αναζητήσει κανείς τους ιδιαίτερους λόγους για τους οποίους

Διαβάστε περισσότερα

Μανόλης Χατζηδάκης, Έλληνες ζωγράφοι μετά την Άλωση (1450-1830), τ. 1, Αθήνα 1987.

Μανόλης Χατζηδάκης, Έλληνες ζωγράφοι μετά την Άλωση (1450-1830), τ. 1, Αθήνα 1987. Μανόλης Χατζηδάκης, Έλληνες ζωγράφοι μετά την Άλωση (14501830), τ. 1, Αθήνα 1987. Παναγιώτης Λ. Βοκοτόπουλος, Εικόνες της Κέρκυρας, Αθήνα 1990. Κερκυραίοι ζωγράφοι: 19ος20ος αι., επιμ. Αθ. Χρήστου, Κέρκυρα

Διαβάστε περισσότερα

από το 1985. Φορβίων, από προέρχεται Η εκκλησία αποτελεί το αιώνα

από το 1985. Φορβίων, από προέρχεται Η εκκλησία αποτελεί το αιώνα Η εκκλησία της Παναγίας της Φορβιώτισσας, περισσότερο γνωστή ως η Παναγία της Ασίνου, βρίσκεται στις βόρειες υπώρειες της οροσειράς ο του Τροόδους. Είναι κτισμένη στην ανατολική όχθη ενός μικρού χείμαρρου,

Διαβάστε περισσότερα

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Ενότητα Δ: Υστεροβυζαντινή Τέχνη (1204-1453) Αρχιτεκτονική-Ζωγραφική. Στουφή - Πουλημένου Ιωάννα Ἐθνικὸ καὶ Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν Τμῆμα Θεολογίας - Θεολογικὴ

Διαβάστε περισσότερα

Ευγενία Δρακοπούλου. Διευθύντρια Ερευνών Τομέας Νεοελληνικών Ερευνών

Ευγενία Δρακοπούλου. Διευθύντρια Ερευνών Τομέας Νεοελληνικών Ερευνών Ευγενία Δρακοπούλου Διευθύντρια Ερευνών Τομέας Νεοελληνικών Ερευνών Τηλ. +302107273570 Fax: +302107246212 E-mail: egidrak@eie.gr Website: http://eie.academia.edu/eugeniadrakopoulou http://www.eie.gr/nhrf/institutes/inr/cvs/cv-drakopoulou-gr.html

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016 Εκκλησίες της Σωτήρας. Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών Περιηγήσεων «Συνοδοιπόροι στα ιερά προσκυνήματα του τόπου μας»

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016 Εκκλησίες της Σωτήρας. Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών Περιηγήσεων «Συνοδοιπόροι στα ιερά προσκυνήματα του τόπου μας» ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016 Εκκλησίες της Σωτήρας Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών Περιηγήσεων «Συνοδοιπόροι στα ιερά προσκυνήματα του τόπου μας» ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ Αγία Θέκλα Βρίσκεται 7χλμ νότια από το κέντρο της Σωτήρας.

Διαβάστε περισσότερα

ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ

ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ Στον 11 ο αιώνα χρονολογείται η αγία Αικατερίνη στην Πλάκα, κοντά στο μνημείο του Λυσικράτους. Έχει χτιστεί πάνω σε ερείπια αρχαίου ναού της Αρτέμιδος. Η στέγαση του κεντρικού τμήματος,

Διαβάστε περισσότερα

Φορητές εικόνες της ηπειρωτικής σχολής

Φορητές εικόνες της ηπειρωτικής σχολής Φορητές εικόνες της ηπειρωτικής σχολής Μυρτάλη ΑΧΕΙΜΑΣΤΟΥ-ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ Τόμος ΚΖ (2006) Σελ. 305-320 ΑΘΗΝΑ 2006 Μυρτάλη Αχείμαστου -Ποταμιάνου ΦΟΡΗΤΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ Χ α τελευταία χρόνια,

Διαβάστε περισσότερα

Κρητική εικόνα της Εις Άδου Καθόδου σε ιδιωτική συλλογή

Κρητική εικόνα της Εις Άδου Καθόδου σε ιδιωτική συλλογή Κρητική εικόνα της Εις Άδου Καθόδου σε ιδιωτική συλλογή Καλλιόπη-Φαίδρα ΚΑΛΑΦΑΤΗ Τόμος ΚΒ' (2001) Σελ. 173-180 ΑΘΗΝΑ 2001 Καλλιόπη-Φαίδρα Καλαφάτη ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΕΙΣ ΑΔΟΥ ΚΑΘΟΔΟΥ ΣΕ ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ*

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά. Ελληνικά

Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά. Ελληνικά 1 Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΣΤΟΝ ΠΕΔΟΥΛΑ Η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ που χτίστηκε πριν το 1474 είναι μονόκλιτη, ξυλόστεγη με νάρθηκα

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ναός της Παναγίας Ποδύθου στη Γαλάτα. Ελληνικά

Ο Ναός της Παναγίας Ποδύθου στη Γαλάτα. Ελληνικά 1 Ο Ναός της Παναγίας Ποδύθου στη Γαλάτα Ελληνικά 2 Ο Ναός της Παναγίας Ποδύθου στη Γαλάτα Ο Ναός της Παναγίας Ελεούσας Ποδύθου, ανήκει στη μεταβυζαντινή περίοδο και κτίστηκε στις αρχές του 16 ου αιώνα,

Διαβάστε περισσότερα

01 Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ

01 Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Το περίτεχνο τέμπλο του Αγίου Γεωργίου με τα πλευρικά τμήματά του Α Ν Α Δ Ε Ι Ξ Η Τ Ω Ν Μ Ε Τ Α Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ν Ω Ν Μ Ν Η Μ Ε

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτιστικό Πρόγραμμα Υπεύθυνες καθηγήτριες Καραμπελιά Καλλιόπη Παπαγεωργίου Μαρία

Πολιτιστικό Πρόγραμμα Υπεύθυνες καθηγήτριες Καραμπελιά Καλλιόπη Παπαγεωργίου Μαρία Πολιτιστικό Πρόγραμμα Υπεύθυνες καθηγήτριες Καραμπελιά Καλλιόπη Παπαγεωργίου Μαρία Τα Μετέωρα είναι ένα σύμπλεγμα από τεράστιους σκοτεινόχρωμους βράχους από ψαμμίτη οι οποίοι υψώνονται έξω από την Καλαμπάκα,

Διαβάστε περισσότερα

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία

Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία Ενότητα Ε: Μεταβυζαντινή Τέχνη (1453 αρχές 19ου αι.) Αρχιτεκτονική - Ζωγραφική. Στουφή - Πουλημένου Ιωάννα Ἐθνικὸ καὶ Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν Τμῆμα Θεολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ

ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η μονή της Παναγίας Σκριπού της Ορχομενιώτισσας της Βοιωτίας, κοντά στον αρχαίο Ορχομενό, περιλαμβάνει το πιο σημαντικό

Διαβάστε περισσότερα

Αρσανάδες, Πύργοι, Κιόσκια, Καμπάνες, Σήμαντρα, Φιάλες, Κρήνες

Αρσανάδες, Πύργοι, Κιόσκια, Καμπάνες, Σήμαντρα, Φιάλες, Κρήνες Αρσανάδες, Πύργοι, Κιόσκια, Καμπάνες, Σήμαντρα, Φιάλες, Κρήνες Αρσανάς Ζωγράφου Πύργος Χελανδαρίου Πύργος Καρακάλλου Πύργος Σταυρονικήτα Ιερά Μονή Βατοπαιδίου, Κιόσκι Κιόσκι Αγίου Παύλου Ι.Μ. Διονυσίου,

Διαβάστε περισσότερα

Σχολείο: Λύκειο Αυλωναρίου. Τμήμα: Β 2. Θέμα: ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΑΥΛΩΝΑΡΙΟΥ

Σχολείο: Λύκειο Αυλωναρίου. Τμήμα: Β 2. Θέμα: ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΑΥΛΩΝΑΡΙΟΥ Σχολείο: Λύκειο Αυλωναρίου Τμήμα: Β 2 Θέμα: ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΑΥΛΩΝΑΡΙΟΥ ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: Γιάννης Περιβολάρης Χριστίνα Μπενάκη Γιώργος Ρέτσας Στέλλα Φάσο Μαρία Τάλο Παναγιώτης Παναγιώτου Μαρία Σταμέλου

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΤΗΣ ΕΔΕΣΣΑΣ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΤΗΣ ΕΔΕΣΣΑΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΙΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΤΗΣ ΕΔΕΣΣΑΣ Στην πόλη της Έδεσσας, δίπλα στο μητροπολιτικό μέγαρο, σώζεται, με πολλές μεταγενέστερες επεμβάσεις, που αλλοίωσαν την αρχική του μορφή, ο παλιός

Διαβάστε περισσότερα

Ο ζωγραφικός διάκοσμος του Αγίου Αθανασίου Κουστοχωρίου Ημαθίας και η σχέση του με το καστοριανό εργαστήρι

Ο ζωγραφικός διάκοσμος του Αγίου Αθανασίου Κουστοχωρίου Ημαθίας και η σχέση του με το καστοριανό εργαστήρι Ο ζωγραφικός διάκοσμος του Αγίου Αθανασίου Κουστοχωρίου Ημαθίας και η σχέση του με το καστοριανό εργαστήρι Φλώρα ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ Τόμος ΚΔ' (2003) Σελ. 257-266 ΑΘΗΝΑ 2003 Φλώρα Καραγιάννη Ο ΖΩΓΡΑΦΙΚΟΣ ΔΙΑΚΟΣΜΟΙ

Διαβάστε περισσότερα

Εικόνα Παναγίας Γλυκοφιλούσας του 18ου αιώνα στη Βέροια. Μετάπλαση του θέματος μιας βυζαντινής εικόνας του 14ου αιώνα

Εικόνα Παναγίας Γλυκοφιλούσας του 18ου αιώνα στη Βέροια. Μετάπλαση του θέματος μιας βυζαντινής εικόνας του 14ου αιώνα Εικόνα Παναγίας Γλυκοφιλούσας του 18ου αιώνα στη Βέροια. Μετάπλαση του θέματος μιας βυζαντινής εικόνας του 14ου αιώνα Χρυσάνθη ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΤΣΙΟΥΜΗ Τόμος ΚΣΤ' (2005) Σελ. 381-388 ΑΘΗΝΑ 2005 Χρυσάνθη Μαυροπούλου-Τσιούμη

Διαβάστε περισσότερα

Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου

Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού 12η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Καβάλα 2 0 1 0 Ο ορεινός οικισμός Θεολόγος είναι κτισμένος στο βάθος μιας ρεματιάς στο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. 1 Για την ιστορία της μονής βλ. κυρίως ΛΟΥΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΗΜΕ 1928, σ. 301 κ.ε., ΟΡΛΑΝΔΟΣ, ΑΒΜΕ. 2 Βλ. παρακάτω σ. 44 47.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. 1 Για την ιστορία της μονής βλ. κυρίως ΛΟΥΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΗΜΕ 1928, σ. 301 κ.ε., ΟΡΛΑΝΔΟΣ, ΑΒΜΕ. 2 Βλ. παρακάτω σ. 44 47. ΕΙΣΑΓΩΓΗ H Μονή της Μυρτιάς (εικ. 24), στο 23 ο περίπου χιλιόμετρο του δρόμου που οδηγεί από το Αγρίνιο στο Θέρμο, κοντά στη λίμνη Τριχωνίδα, είναι η παλαιότερη σε λειτουργία μονή στην Αιτωλία 1. Παράλληλα,

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Εκκλησίας Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Παλαιχώρι. Ελληνικά

Κείμενο Εκκλησίας Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Παλαιχώρι. Ελληνικά 1 Κείμενο Εκκλησίας Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Παλαιχώρι Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ- ΠΑΛΑΙΧΩΡΙ Η εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος είναι ένα μικρό παρεκκλήσι που χτίστηκε στις αρχές

Διαβάστε περισσότερα

Εγκαίνια έκθεσης 23.10.2013, 13.00 Διάρκεια Έκθεσης 19.10.2013 19.1.2014

Εγκαίνια έκθεσης 23.10.2013, 13.00 Διάρκεια Έκθεσης 19.10.2013 19.1.2014 Εγκαίνια έκθεσης 23.10.2013, 13.00 Διάρκεια Έκθεσης 19.10.2013 19.1.2014 Επιμέλεια έκθεσης Αγαθονίκη Τσιλιπάκου, Νίκος Μπονόβας Mε την περιοδική έκθεση «Η τιμή του αγίου Μάμαντος στη Μεσόγειο: Ένας ακρίτας

Διαβάστε περισσότερα

«Εικόνα: Θέση και Λειτουργικότητα. Αποθησαύριση και ηλεκτρονική οργάνωση όρων και στοιχείων», διδακτορική διατριβή, 2 τόμοι, Αθήνα 2009.

«Εικόνα: Θέση και Λειτουργικότητα. Αποθησαύριση και ηλεκτρονική οργάνωση όρων και στοιχείων», διδακτορική διατριβή, 2 τόμοι, Αθήνα 2009. English abstract The Phd thesis, entitled Icon: its placement and functionality, focused on the functionality of the icons in the middle byzantine period. In this framework unpublished icons from the Sinai

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΦΑΣΗ. Έχοντας υπόψη:

ΑΠΟΦΑΣΗ. Έχοντας υπόψη: ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ EΞ. ΕΠΕΙΓΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα, 5. 11. 2010 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ Δ/ΝΣΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ, ΕΚΘΕΣΕΩΝ & ΕΚΠ/ΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Τα αντικείμενα μικροτεχνίας του μουσείου της βιβλιοθήκης του Βατικανού

Τα αντικείμενα μικροτεχνίας του μουσείου της βιβλιοθήκης του Βατικανού 5 Νοεμβρίου 2017 Τα αντικείμενα μικροτεχνίας μουσείου της βιβλιοθήκης Βατικανού Πολιτισμός / Ζωγραφική & Εικαστικές Τέχνες Κωνσταντίνος Π. Χαραλαμπίδης, Ομότιμος Καθηγητής Θεολογίας Α.Π.Θ. Η συλλογή αντικειμένων

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΡΟΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ

ΙΕΡΟΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ 3 o ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΓΑΛΑΤΣΙΟΥ Σ.Χ. ΕΤΟΣ 2011-2012 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: «ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΓΕΙΤΟΝΕΣ ΜΑΣ» ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΙΕΡΟΣ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ Εργασία του μαθητή: Μαγγιώρου

Διαβάστε περισσότερα

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Μυστράς Η καστροπολιτεία απλώνεται στις πλαγιές του φυσικά οχυρού λόφου του βυζαντινού Μυζηθρά, που έδωσε

Διαβάστε περισσότερα

Στρατή (2004). Νέα στοιχεία για τη δραστηριότητα των ζωγράφων από το Λινοτόπι στην Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών. Μακεδονικά, 34,

Στρατή (2004). Νέα στοιχεία για τη δραστηριότητα των ζωγράφων από το Λινοτόπι στην Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών. Μακεδονικά, 34, Μακεδονικά Τομ. 34, 2004 Νέα στοιχεία για τη δραστηριότητα των ζωγράφων από το Λινοτόπι στην Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών Στρατή Αγγελική http://dx.doi.org/10.12681/makedonika.878 Copyright 2004 Αγγελική

Διαβάστε περισσότερα

Φορητή εικόνα του Χριστού Παντοκράτορος στο Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς

Φορητή εικόνα του Χριστού Παντοκράτορος στο Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς Φορητή εικόνα του Χριστού Παντοκράτορος στο Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς Ευθύμιος ΤΣΙΓΑΡΙΔΑΣ Τόμος ΚΣΤ' (2005) Σελ. 111-116 ΑΘΗΝΑ 2005 Ε.Ν. Τσιγαρίδας ΦΟΡΗΤΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΠΑΝΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

Μεγάλο Μετέωρο-Το παλαιότερο και μεγαλύτερο από όλα τα μοναστήρια των Μετεώρων

Μεγάλο Μετέωρο-Το παλαιότερο και μεγαλύτερο από όλα τα μοναστήρια των Μετεώρων 05/02/2019 Μεγάλο Μετέωρο-Το παλαιότερο και μεγαλύτερο από όλα τα μοναστήρια των Μετεώρων / Ιερές Μονές Τα Μετέωρα είναι το σημαντικότερο μετά το Άγιο Όρος, μοναστικό συγκρότημα στην Ελλάδα. Ανήκουν στο

Διαβάστε περισσότερα

Πρώιμη κρητική εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην μονή Ιβήρων

Πρώιμη κρητική εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην μονή Ιβήρων Πρώιμη κρητική εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην μονή Ιβήρων Ευθύμιος ΤΣΙΓΑΡΙΔΑΣ Περίοδος Δ', Τόμος ΚΗ' (2007) Σελ. 193-202 ΑΘΗΝΑ 2007 Ε. Ν. Τσιγαρίδας ΠΡΩΙΜΗ ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

γυναίκας που σύμφωνα με την παράδοση ήταν η Θεοδώρα, κόρη του αυτοκράτορα Μαξιμιανού, η οποία είχε ασπασθεί το χριστιανισμό. Το 1430, με την κατάληψη

γυναίκας που σύμφωνα με την παράδοση ήταν η Θεοδώρα, κόρη του αυτοκράτορα Μαξιμιανού, η οποία είχε ασπασθεί το χριστιανισμό. Το 1430, με την κατάληψη Αγία Αικατερίνη Η Αγία Aικατερίνη βρίσκεται σε ενα απο τα καλυτερα μερη της θεσσαλονικης, στην Βορειοδυτική πλευρά της Άνω Πολης.Κτισμένη το 1320 μχ,η ατμόσφαιρα ειναι πολύ ωραία και προπάντον ειναι ήσυχα

Διαβάστε περισσότερα

Δύο εικόνες του 18ου αιώνα στη συλλογή Αιανής Κοζάνης. Συμβολή στο έργο του ζωγράφου Πάνου ή Παναγιώτη «εξ Ιωαννίνων»

Δύο εικόνες του 18ου αιώνα στη συλλογή Αιανής Κοζάνης. Συμβολή στο έργο του ζωγράφου Πάνου ή Παναγιώτη «εξ Ιωαννίνων» Δύο εικόνες του 18ου αιώνα στη συλλογή Αιανής Κοζάνης. Συμβολή στο έργο του ζωγράφου Πάνου ή Παναγιώτη «εξ Ιωαννίνων» Αγαθονίκη ΤΣΙΛΙΠΑΚΟΥ Τόμος ΚΒ' (2001) Σελ. 365-384 ΑΘΗΝΑ 2001 Αγαθονίκη Δ. Τσιλιπάκου

Διαβάστε περισσότερα

Άγνωστο επιστύλιο του Θεοφάνη του Κρητός στη μονή Ιβήρων στο Άγιον Όρος

Άγνωστο επιστύλιο του Θεοφάνη του Κρητός στη μονή Ιβήρων στο Άγιον Όρος Άγνωστο επιστύλιο του Θεοφάνη του Κρητός στη μονή Ιβήρων στο Άγιον Όρος Ευθύμιος ΤΣΙΓΑΡΙΔΑΣ Δελτίον XAE 16 (1991-1992), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του André Grabar (1896-1990) Σελ. 185-208 ΑΘΗΝΑ 1992 Ε. Ν.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Μελέτη των υλικών των προετοιμασιών σε υφασμάτινο υπόστρωμα, φορητών έργων τέχνης (17ος-20ος αιώνας). Διερεύνηση της χρήσης της τεχνικής της Ηλεκτρονικής Μικροσκοπίας

Διαβάστε περισσότερα

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Μυστράς Η καστροπολιτεία απλώνεται στις πλαγιές του φυσικά οχυρού λόφου του βυζαντινού Μυζηθρά, που έδωσε

Διαβάστε περισσότερα

Α. Πα π α γ ε ω ρ γ ι ου, Η μονή του Αγίου Ιωάννου του Λαμπαδιστού στον

Α. Πα π α γ ε ω ρ γ ι ου, Η μονή του Αγίου Ιωάννου του Λαμπαδιστού στον Α. Πα π α γ ε ω ρ γ ι ου, Η μονή του Αγίου Ιωάννου του Λαμπαδιστού στον Καλοπαναγιώτη [Οδηγοί Βυζαντινών Μνημείων της Κύπρου], Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου Ιερά Μητρόπολις Μόρφου, Λευ κωσία 2007,

Διαβάστε περισσότερα

Ένα άγνωστο συνεργείο ζωγράφων των αρχών του 16ου αιώνα στην Ήπειρο

Ένα άγνωστο συνεργείο ζωγράφων των αρχών του 16ου αιώνα στην Ήπειρο Ένα άγνωστο συνεργείο ζωγράφων των αρχών του 16ου αιώνα στην Ήπειρο Ιωάννης ΧΟΥΛΙΑΡΑΣ Δελτίον ΧΑΕ 32 (2011) Σελ. 115-128 ΑΘΗΝΑ 2011 Ιωάννης Π. Χουλιάρας ΕΝΑ ΑΓΝΩΣΤΟ ΣΥΝΕΡΓΕΙΟ ΖΩΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΟΥ 16ου

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

ΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ Από την εποχή του εσποτάτου της Ηπείρου στα Βυζαντινά χρόνια στο νησί των Ιωαννίνων δημιουργήθηκαν Μονές και Ησυχαστήρια, που με την πάροδο του χρόνου η φήμη, αλλά

Διαβάστε περισσότερα

Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού βρίσκεται στην περιοχή Τροόδους, στο χωριό Πελέντρι. Η ύπαρξη του οποίου μαρτυρείται από τα τέλη του 12ου αιώνα.

Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού βρίσκεται στην περιοχή Τροόδους, στο χωριό Πελέντρι. Η ύπαρξη του οποίου μαρτυρείται από τα τέλη του 12ου αιώνα. Νεφέλη Μιχαήλ Α6 Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού βρίσκεται στην περιοχή Τροόδους, στο χωριό Πελέντρι. Η ύπαρξη του οποίου μαρτυρείται από τα τέλη του 12ου αιώνα. Από το 1985 περιλαμβάνεται, στον κατάλογο

Διαβάστε περισσότερα

Η θεώρηση και επεξεργασία του θέματος οφείλει να γίνεται κυρίως από αρχιτεκτονικής απόψεως. Προσπάθεια κατανόησης της συνθετικής και κατασκευαστικής

Η θεώρηση και επεξεργασία του θέματος οφείλει να γίνεται κυρίως από αρχιτεκτονικής απόψεως. Προσπάθεια κατανόησης της συνθετικής και κατασκευαστικής ΑΝΑΓΝΩΣΗ - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΝΗΜΕΙΟΥ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΗΦΑΙΣΤΟΥ Η θεώρηση και επεξεργασία του θέματος οφείλει να γίνεται κυρίως από αρχιτεκτονικής απόψεως. Προσπάθεια κατανόησης της συνθετικής και κατασκευαστικής δομής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΚΟΝΕΣ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ. 1 Ψηφιδωτά τρούλου με νέες επεμβάσεις συντήρησης, 11 ος αιώνας, Νέα Μονή Χίου, Photo ΥΠ.ΠΟ.Α./ΤΑΠ, Εφορεία Αρχαιοτήτων Χίου

ΕΙΚΟΝΕΣ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ. 1 Ψηφιδωτά τρούλου με νέες επεμβάσεις συντήρησης, 11 ος αιώνας, Νέα Μονή Χίου, Photo ΥΠ.ΠΟ.Α./ΤΑΠ, Εφορεία Αρχαιοτήτων Χίου ΕΙΚΟΝΕΣ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ 1 Ψηφιδωτά τρούλου με νέες επεμβάσεις συντήρησης, 11 ος αιώνας, Νέα Μονή Χίου, Photo ΥΠ.ΠΟ.Α./ΤΑΠ, Εφορεία Αρχαιοτήτων Χίου 2 Πανοραμική άποψη, 11 ος αιώνας, Νέα Μονή Χίου, Photo ΥΠ.ΠΟ.Α./ΤΑΠ,

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ναός της Παναγίας του Μουτουλλά Ελληνικά

Ο Ναός της Παναγίας του Μουτουλλά Ελληνικά 1 Ο Ναός της Παναγίας του Μουτουλλά Ελληνικά 2 Ο Ναός της Παναγίας του Μουτουλλά Σύμφωνα με επιγραφή του βόρειου τοίχου του ναού, ο ναός κτίστηκε το 1280 από τον Ιωάννη Μουτουλλά και τη σύζυγο του Ειρήνη.

Διαβάστε περισσότερα

5 Φεβρουαρίου «Κυπριακῷ τῷ τρόπῳ» Πολιτισμός / Εκθέσεις

5 Φεβρουαρίου «Κυπριακῷ τῷ τρόπῳ» Πολιτισμός / Εκθέσεις 5 Φεβρουαρίου 2017 «Κυπριακῷ τῷ τρόπῳ» Πολιτισμός / Εκθέσεις «Η ορθόδοξη τέχνη στην Κύπρο πέρασε από πολλές δυσκολίες, κατάφερε όμως να διατηρήσει έναν αυθεντικό χαρακτήρα, κυπριακό. Κυπριακῷ τῷ τρόπῳ

Διαβάστε περισσότερα

ΒΥΖΑΝΤΙΑΚΑ. Στο πρώτο κεφάλαιο (Οι «φανερές» αρμοδιότητες του μυστικού την

ΒΥΖΑΝΤΙΑΚΑ. Στο πρώτο κεφάλαιο (Οι «φανερές» αρμοδιότητες του μυστικού την 396 Βιβλιοκρισίες μάλλον τον επικεφαλής ΕΛΛΗΝΙΚΗ μιας υπηρεσίας ΙΣΤΟΡΙΚΗ (σεκρέτου), ΕΤΑΙΡΕΙΑ στην οποία εργάζονταν «μυστικοί», οι υφιστάμενοι δηλαδή του μυστικού. Για τον μυστογράφο, στο τρίτο κεφάλαιο

Διαβάστε περισσότερα

Right Rear Door. Let's now finish the door hinge saga with the right rear door

Right Rear Door. Let's now finish the door hinge saga with the right rear door Right Rear Door Let's now finish the door hinge saga with the right rear door You may have been already guessed my steps, so there is not much to describe in detail. Old upper one file:///c /Documents

Διαβάστε περισσότερα

- 1 - Ο Ναός του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι (Πλατανιστάσα) Ελληνικά

- 1 - Ο Ναός του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι (Πλατανιστάσα) Ελληνικά - 1 - Ο Ναός του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι (Πλατανιστάσα) Ελληνικά - 2 - Ο Ναός του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι (Πλατανιστάσα) Ο ναός κάποτε ήταν μέρος του μοναστηριού, αφιερωμένος στον Τίμιο Σταυρό,

Διαβάστε περισσότερα

Στοιχεία ένδυσης από φραγκικές θέσεις του νομού Ηλείας

Στοιχεία ένδυσης από φραγκικές θέσεις του νομού Ηλείας Στοιχεία ένδυσης από φραγκικές θέσεις του νομού Ηλείας Ελένη Μπαρμπαρίτσα Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΕΚΠΑ 8 ο Επιστημονικό Συμπόσιο Τομέα Αρχαιολογίας & Ιστορίας της Τέχνης Αθήνα, 14-15 Απριλίου 2011

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΣ. Γιώργος Ε 1

Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΣ. Γιώργος Ε 1 Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΣ Γιώργος Ε 1 ΣΩΤΗΡΑ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Η Σωτήρα έχει Αγιολογική ονομασία: φέρει το όνομα του Σωτήρος Χριστού. Εξάλλου στις 6 Αυγούστου τελείται μεγάλο πανηγύρι κατά τη γιορτή της Μεταμορφώσεως

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΝΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΑΥΤΟΝΟΜΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΜΕ Α.Π.Ε

ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΝΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΑΥΤΟΝΟΜΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΜΕ Α.Π.Ε Τμήμα Ηλεκτρονικών Μηχανικών Τ.Ε. ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΝΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΑΥΤΟΝΟΜΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΜΕ Α.Π.Ε Πτυχιακή Εργασία Φοιτητής: Γεμενής Κωνσταντίνος ΑΜ: 30931 Επιβλέπων Καθηγητής Κοκκόσης Απόστολος Λέκτορας

Διαβάστε περισσότερα

Τα προσκυνήματα του Δεκαπενταύγουστου από την Τήνο μέχρι την Αμοργό

Τα προσκυνήματα του Δεκαπενταύγουστου από την Τήνο μέχρι την Αμοργό Τα προσκυνήματα του Δεκαπενταύγουστου από την Τήνο μέχρι την Αμοργό Όπου και να βρεθεί κανείς τον Δεκαπενταύγουστο μοσχοβολά η χάρη Της. Αυτή θα σε οδηγήσει να ανάψεις ένα κερί και να γιορτάσεις μαζί Της

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΑΟ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΛΟΧΜΗΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΚΑΙ ΤΙΣ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ

ΠΡΩΤΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΑΟ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΛΟΧΜΗΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΚΑΙ ΤΙΣ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ ΠΡΩΤΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΑΟ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΛΟΧΜΗΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΚΑΙ ΤΙΣ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ Ο ναός του Αγιου Νικολάου βρίσκεται στο νεκροταφείο του οικισμού Λόχμη (παλαιά ονομασία Βίτσι) του Δήμου Γρεβενών 1.

Διαβάστε περισσότερα

Μεταπτυχιακή διατριβή. Ανδρέας Παπαευσταθίου

Μεταπτυχιακή διατριβή. Ανδρέας Παπαευσταθίου Σχολή Γεωτεχνικών Επιστημών και Διαχείρισης Περιβάλλοντος Μεταπτυχιακή διατριβή Κτίρια σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης :Αξιολόγηση συστημάτων θέρμανσης -ψύξης και ΑΠΕ σε οικιστικά κτίρια στην

Διαβάστε περισσότερα

Εικόνες από το αρχικό τέμπλο του ναού της Υπαπαντής στη Θεσσαλονίκη. Ανασύνθεση ενός συνόλου του 16ου αιώνα

Εικόνες από το αρχικό τέμπλο του ναού της Υπαπαντής στη Θεσσαλονίκη. Ανασύνθεση ενός συνόλου του 16ου αιώνα Εικόνες από το αρχικό τέμπλο του ναού της Υπαπαντής στη Θεσσαλονίκη. Ανασύνθεση ενός συνόλου του 16ου αιώνα Νικόλαος ΣΙΩΜΚΟΣ Τόμος ΚΖ (2006) Σελ. 321-334 ΑΘΗΝΑ 2006 Νικόλαος Δ. Σιώμκος ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ: ΠΡΟΤΥΠΟ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΟ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ

Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ: ΠΡΟΤΥΠΟ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΟ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ: ΠΡΟΤΥΠΟ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΟ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ Αναστασία Τούρτα Επίτιμη Διευθύντρια Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Ο Αλέξανδρος νικά τον Δαρείο. Εικονογραφημένο

Διαβάστε περισσότερα

Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας

Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας Τομ. 19, 1997 Άγνωστες εικόνες και τοιχογραφίες του Θεοφάνη του Κρητός στη Μονή Παντοκράτορος και στη Μονή Γρηγορίου στο Άγιον Όρος ΤΣΙΓΑΡΙΔΑΣ Ευθύμιος

Διαβάστε περισσότερα

Ιερά Μονή Μεγάλου Μετεώρου, Μετέωρα

Ιερά Μονή Μεγάλου Μετεώρου, Μετέωρα 4 Δεκεμβρίου 2011 Ιερά Μονή Μεγάλου Μετεώρου, Μετέωρα Αφιερώματα / Μετέωρα Δημήτριος Ζ. Σοφιανός, Ομότ. Καθηγητής Ιστορικού Τμήματος Ιονίου Πανεπιστημίου ( 2008) Η Ιερά Μονή Μεγάλου Μετεώρου, που η ίδρυσή

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΛ ΜΟΙΡΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ. Το έργο και η εποχή του Θεοφάνη

ΓΕΛ ΜΟΙΡΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ. Το έργο και η εποχή του Θεοφάνη ΓΕΛ ΜΟΙΡΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Το έργο και η εποχή του Θεοφάνη ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Γενικά για την Κρητική σχολή 3 Τεχνοτροπία 5 Εικόνες.9 Πηγές, συνεργασία, επικοινωνία 13 2 Γενικά για την Κρητική Σχολή

Διαβάστε περισσότερα

ποδράσηη Διονυσία Διονυσίου Σιδώνια Σχέδια εργασίας σχολείων-μουσείων σχολικού έτους 2011-2012 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ Γυμνάσιο Αγιάς Λάρισας

ποδράσηη Διονυσία Διονυσίου Σιδώνια Σχέδια εργασίας σχολείων-μουσείων σχολικού έτους 2011-2012 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ Γυμνάσιο Αγιάς Λάρισας ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 9 ποδράσηη 5 Σχέδια εργασίας σχολείων-μουσείων σχολικού έτους 2011-2012 «Αθανασάκειο» Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου Γυμνάσιο Αγιάς Λάρισας Διονυσία Διονυσίου Σιδώνια ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Ιερά Μονή Γόλας: Το μοναστήρι των δύσκολων καιρών

Ιερά Μονή Γόλας: Το μοναστήρι των δύσκολων καιρών 17/05/2019 Ιερά Μονή Γόλας: Το μοναστήρι των δύσκολων καιρών / Ιερές Μονές Το Μοναστήρι είναι κτισμένο στη Βορινή πλευρά ενός αντερείσματος που ενώνει τον Ταΰγετο με τα τελευταία προς Ανατολή προ βουνά

Διαβάστε περισσότερα

Ένα από τα σημαντικότερα οικονομικά και καλλιτεχνικά

Ένα από τα σημαντικότερα οικονομικά και καλλιτεχνικά ΔΧΑΕ 33 (2012) 369-378 Ευθύμιος Ν. Τσιγαρίδας ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ «ΣΧΟΛΗΣ» ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ* Στην μελέτη αυτή δημοσιεύονται οκτώ εικόνες οι οποίες προέρχονται από ναούς της Καστοριάς και της περιοχής (Ομορφοκκλησιά,

Διαβάστε περισσότερα

1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 1. το αρχαιολογικό μουσείο ιωαννίνων

1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 1. το αρχαιολογικό μουσείο ιωαννίνων 1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 1 το αρχαιολογικό μουσείο ιωαννίνων 1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 2 1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 3 ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΠΥΡΡΟΣ αντίγραφο από πρωτότυπο του 3ου π.χ. αι. της

Διαβάστε περισσότερα

Μια μεταβυζαντινή εικόνα με παράσταση του αγίου Δημητρίου στο Βυζαντινό Μουσείο

Μια μεταβυζαντινή εικόνα με παράσταση του αγίου Δημητρίου στο Βυζαντινό Μουσείο Μια μεταβυζαντινή εικόνα με παράσταση του αγίου Δημητρίου στο Βυζαντινό Μουσείο Μαίρη ΑΣΠΡΑ-ΒΑΡΔΑΒΑΚΗ Δελτίον XAE 13 (1985-1986), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του Μαρίνου Καλλιγά (1906-1985) Σελ. 113-124 ΑΘΗΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

Αφορμή για τη συγγραφή αυτού του άρθρου υπήρξε η ανακρίβεια

Αφορμή για τη συγγραφή αυτού του άρθρου υπήρξε η ανακρίβεια Ηγούμενος Χρυσορρογατίσσης Διονύσιος Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΗΜΑΤΟΥ Διόρθωση ανακρίβειας που προήλθε από παρεξήγηση Αφορμή για τη συγγραφή αυτού του άρθρου υπήρξε η ανακρίβεια που αναφέρεται στο βιβλίο της Μαρίνας

Διαβάστε περισσότερα

Ζητήματα μνημειακής ζωγραφικής του 16ου αιώνα. Η τοπική ηπειρωτική σχολή

Ζητήματα μνημειακής ζωγραφικής του 16ου αιώνα. Η τοπική ηπειρωτική σχολή Ζητήματα μνημειακής ζωγραφικής του 16ου αιώνα. Η τοπική ηπειρωτική σχολή Μυρτάλη ΑΧΕΙΜΑΣΤΟΥ-ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ Δελτίον XAE 16 (1991-1992), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του André Grabar (1896-1990) Σελ. 13-32 ΑΘΗΝΑ 1992

Διαβάστε περισσότερα

Εικόνα του Εμμανουήλ Λαμπάρδου στα Κύθηρα

Εικόνα του Εμμανουήλ Λαμπάρδου στα Κύθηρα Εικόνα του Εμμανουήλ Λαμπάρδου στα Κύθηρα Ελένη ΓΚΙΝΗ-ΤΣΟΦΟΠΟΥΛΟΥ Δελτίον XAE 20 (1998), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του Δημητρίου Ι. Πάλλα (1907-1995) Σελ. 365-374 ΑΘΗΝΑ 1999 Ελένη Βίίνη-Τσοφοπούλου ΕΙΚΟΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

Λίγα Λόγια Για Την Αγιογράφο

Λίγα Λόγια Για Την Αγιογράφο Αγιογράφος Ραλλού Λιόλιου Κούση Βυζαντινές Εικόνες Οι βυζαντινές εικόνες είναι ιεροί πνευματικοί θησαυροί του Ανατολικού Ορθόδοξου Χριστιανισμού. Η βυζαντινή ζωγραφική είναι ένα από τα πιο σημαντικά επιτεύγματα

Διαβάστε περισσότερα

Αφιέρωμα στις Παναγιές της Κρήτης

Αφιέρωμα στις Παναγιές της Κρήτης 10/08/2019 Αφιέρωμα στις Παναγιές Κρή / Ιερές Μονές Ολόκληρη η Ελλάδα, από το ένα άκρο στο άλλο, γιορτάζει σε λίγες μέρες την Κοίμηση Θεοτόκου, μία από τις μεγαλύτερες γιορτές Ορθοδοξίας. Ας δούμε τα σημαντικότερα

Διαβάστε περισσότερα

Μονή Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή. Ελληνικά

Μονή Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή. Ελληνικά Μονή Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή Ελληνικά 1 Μονή Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή Δεν έχουμε πληροφορίες για το πότε κτίστηκε η Μονή, πιθανότατα όμως να τοποθετείται στα μέσα του 16 ου αιώνα. Η εκκλησία είναι το παλαιότερο

Διαβάστε περισσότερα

Επισήμανση τοιχογραφιών του εργαστηρίου των θηβαίων ζωγράφων Γεωργίου και Φράγκου Κονταρή στην περιοχή της γενέτειράς τους

Επισήμανση τοιχογραφιών του εργαστηρίου των θηβαίων ζωγράφων Γεωργίου και Φράγκου Κονταρή στην περιοχή της γενέτειράς τους Επισήμανση τοιχογραφιών του εργαστηρίου των θηβαίων ζωγράφων Γεωργίου και Φράγκου Κονταρή στην περιοχή της γενέτειράς τους Χαρίκλεια ΚΟΙΛΑΚΟΥ Τόμος ΚΒ' (2001) Σελ. 191-208 ΑΘΗΝΑ 2001 Χαρίκλεια Κοιλάκου

Διαβάστε περισσότερα

Α.Πρωτοχριστιανική [μέχρι τις αρχές του 4ου αι.] Β.Βυζαντινή [ ] και Γ. Μεταβυζαντινή ή Νεοβυζαντινή [από το 1453 μέχρι τους νεώτερους χρόνους]

Α.Πρωτοχριστιανική [μέχρι τις αρχές του 4ου αι.] Β.Βυζαντινή [ ] και Γ. Μεταβυζαντινή ή Νεοβυζαντινή [από το 1453 μέχρι τους νεώτερους χρόνους] ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ Η Χριστιανική Ζωγραφική διαιρείται συνήθως σε τρεις μεγάλες περιόδους Α.Πρωτοχριστιανική [μέχρι τις αρχές του 4ου αι.] Β.Βυζαντινή [330-1453] και Γ. Μεταβυζαντινή

Διαβάστε περισσότερα

Βυζαντινά και Οθωμανικά μνημεία της Μάκρης

Βυζαντινά και Οθωμανικά μνημεία της Μάκρης Βυζαντινά και Οθωμανικά μνημεία της Μάκρης Στρατηγικής σημασίας η θέση της Μάκρης / Κατοικήθηκε από την αρχαιότητα Οικισμός με διαρκή ανθρώπινη παρουσία από τα νεολιθικά χρόνια Ορατά στο κέντρο της σημερινής

Διαβάστε περισσότερα

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ. Της Μαρίας Αποστόλα

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ. Της Μαρίας Αποστόλα ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Της Μαρίας Αποστόλα Η Ελλάδα υπήρξε από τους πρώτους δέκτες του Χριστιανισμού και τα μνημεία της ελληνικής ορθοδοξίας αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της εθνικής κληρονομιάς, αποτελώντας

Διαβάστε περισσότερα

Δύο εικόνες της πρώιμης κρητικής σχολής στην μονή Βατοπαιδίου

Δύο εικόνες της πρώιμης κρητικής σχολής στην μονή Βατοπαιδίου Δύο εικόνες της πρώιμης κρητικής σχολής στην μονή Βατοπαιδίου Ευθύμιος ΤΣΙΓΑΡΙΔΑΣ Τόμος ΚΖ (2006) Σελ. 297-304 ΑΘΗΝΑ 2006 Ε. Ν. Τσιγαρίδας ΔΥΟ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ ΠΡΩΙΜΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΣΤΗΝ ΜΟΝΗ ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Φορητές εικόνες στη Μακεδονία και το Άγιον Όρος κατά το 13ο αιώνα

Φορητές εικόνες στη Μακεδονία και το Άγιον Όρος κατά το 13ο αιώνα Φορητές εικόνες στη Μακεδονία και το Άγιον Όρος κατά το 13ο αιώνα Ευθύμιος ΤΣΙΓΑΡΙΔΑΣ Περίοδος Δ', Τόμος ΚΑ' (2000) Σελ. 123-156 ΑΘΗΝΑ 2000 Ε. Ν. Τσιγαρίδας ΦΟΡΗΤΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΠΟΝ ΟΡΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Αφήγηση και εθνική ταυτότητα: Η Κυπριακή Συλλογή στο Εθνικό

Διαβάστε περισσότερα

Στο άρθρο θα παρουσιαστεί η διάδοση του θέματος. Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗΣ ΛΟΥΚΑΣ ΩΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ (16ος-18ος ΑΙΩΝΑΣ)

Στο άρθρο θα παρουσιαστεί η διάδοση του θέματος. Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗΣ ΛΟΥΚΑΣ ΩΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ (16ος-18ος ΑΙΩΝΑΣ) ΔΧΑΕ 33 (2012) 405-418 Νανώ Χατζηδάκη Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗΣ ΛΟΥΚΑΣ ΩΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ (16ος-18ος ΑΙΩΝΑΣ) Στo άρθρο εξετάζεται η ιδιαίτερη διάδοση του θέματος του ευαγγελιστή

Διαβάστε περισσότερα

Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη.

Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη. Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη. Ο Χριστός. Ψηφιδωτό Παναγίας της Κανακαριάς. Λυθράγκωμη- Καρπασίας Τα ψηφιδωτά αυτά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Μάρκετινγκ Αθλητικών Τουριστικών Προορισμών 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Μάρκετινγκ Αθλητικών Τουριστικών Προορισμών 1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «Σχεδιασμός, Διοίκηση και Πολιτική του Τουρισμού» ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΑΘΛΗΤΙΚΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Σχόλια σε μια εικόνα του Στιχηρού των Χριστουγέννων

Σχόλια σε μια εικόνα του Στιχηρού των Χριστουγέννων Σχόλια σε μια εικόνα του Στιχηρού των Χριστουγέννων Αγάπη ΚΑΡΑΚΑΤΣΑΝΗ Δελτίον XAE 13 (1985-1986), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του Μαρίνου Καλλιγά (1906-1985) Σελ. 93-96 ΑΘΗΝΑ 1988 ΣΧΟΛΙΑ ΣΕ ΜΙΑ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΣΤΙΧΗΡΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Γενικό Λύκειο Καρπερού Δημιουργική Εργασία: Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ

Γενικό Λύκειο Καρπερού Δημιουργική Εργασία: Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ Γενικό Λύκειο Καρπερού Δημιουργική Εργασία: Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Ο ναός ήταν αφιερωμένος στη Σοφία του Θεού, κτίστηκε στη θέση αυτή από το Μεγάλο Κωνσταντίνο (306-339) αλλά πολύ σύντομα, το 404, καταστράφηκε

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ιερός Ναός του Αγ. Παντελεήμονος στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου

Ο Ιερός Ναός του Αγ. Παντελεήμονος στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου 28/07/2019 Ο Ιερός Ναός του Αγ. Παντελεήμονος στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου / Ορθόδοξες Προβολές Στη βορειοανατολική ακμή των τειχών της μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου και σε απόσταση μόλις Παντελεήμονος.

Διαβάστε περισσότερα