Μετα-ανάλυση. Δηµήτριος Γ. Γουλής Αναπληρωτής καθηγητής Ενδοκρινολογίας Αναπαραγωγής Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης

Transcript

1 Μονάδα Ενδοκρινολογίας Αναπαραγωγής Α Μαιευτική Γυναικολογική Κλινική ΑΠΘ Μετα-ανάλυση Δηµήτριος Γ. Γουλής Αναπληρωτής καθηγητής Ενδοκρινολογίας Αναπαραγωγής Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης

2 Τι είναι η µετα-ανάλυση; Στατιστική ανάλυση, που συνδυάζει τα αποτελέσµατα πολλών ανεξάρτητων µελετών, οι οποίες θέτουν το ίδιο ερευνητικό ερώτηµα Βασίζεται στην ανασκόπηση όλων των διαθέσιµων δεδοµένων

3 Γιατί κάνουµε µετα-αναλύσεις; Για να συνθέσουµε όλα τα δεδοµένα σχετικά µε ένα πεδίο, ώστε να αποκτήσουµε µία, κατά το δυνατόν, σφαιρική άποψη Για να αυξηθεί η στατιστική ισχύς, σε σχέση µε τις επί µέρους µελέτες Για να βελτιωθεί η εκτίµηση της επίδρασης µιας παρέµβασης Για να επιλυθούν διχογνωµίες, όταν τα αποτελέσµατα των επί µέρους µελετών δεν συµφωνούν µεταξύ τους Για να απαντηθούν νέα ερωτήµατα, που δεν τέθηκαν στις επί µέρους µελέτες

4 Είδη ανασκοπικών µελετών Ανασκόπηση (narrative review) Συστηµατική ανασκόπηση (systematic review) Μετα-ανάλυση (meta-analysis)

5

6

7

8

9 Η µετα-ανάλυση απαιτεί: Σκοπός Κριτήρια εισόδου και αποκλεισµού µελετών Στρατηγικές αναζήτησης Στατιστικές µέθοδοι

10 Στρατηγικές αναζήτησης Table I Search strings for ADMA, as an example. MEDLINE [ N,N-dimethylarginine (Substance Name) OR asymmetric dimethylarginine (All Fields) OR ADMA (All Fields)] AND [ Polycystic Ovary Syndrome (Mesh) OR Hyperandrogenism (Mesh)] AND humans (Mesh) EMBASE n(g),n(g) dimethylarginine /exp OR n(g),n(g) dimethylarginine OR asymmetric dimethylarginine /exp OR asymmetric dimethylarginine OR adma /exp OR adma AND ( polycystic ovary syndrome /exp OR polycystic ovary syndrome OR hyperandrogenism /exp OR hyperandrogenism ) AND ( humans /exp OR humans )

11

12

13 Σύνθεση των εκτιµήσεων Ψηφοφορία (Vote counting) Δοκιµασία προσήµου (Sign test) Συνδυασµός τιµών p (Combining p values) Ζύγισµα των εκτιµήσεων της επίδρασης (Weighting effect estimates)

14 Weighting effect estimates

15 Weighting effect estimates

16 Forest plot

17 Ετερογένεια (Heterogeneity)

18

19 Σηµαντικότητα ετερογένειας

20 Πηγές ετερογένειας Διαφορές στη θεραπεία (δόσεις, επιπρόσθετες θεραπείες) Διαφορές στους ασθενείς (φύλο, ηλικία, διάγνωση) Διαφορές στα είδη των µελετών (παράλληλη έναντι διασταυρούµενης, κοόρτης έναντι ασθενών - µαρτύρων)

21 Αντιµετώπιση ετερογένειας Ανάλυση σταθερής και τυχαίας επίδρασης (Fixed and random effect) Ανάλυση ευαισθησίας (Sensitivity analysis) Μετα-παλινδρόµηση (Meta-regression)

22 Fixed effect model

23 Random effect model

24 Fixed effect model

25 Random effect model

26 Ανάλυση ευαισθησίας

27 Fixed effect model

28 Meta-regression

29 Σφάλµα δηµοσίευσης Πηγές σφάλµατος δηµοσίευσης (Publication bias) Στατιστική σηµαντικότητα Ερευνητής - Συγγραφέας Εκδότης Δηµοτικότητα και «Κατεστηµένο» Χορηγία (Sponsorship) Γλώσσα δηµοσίευσης

30 Funnel plot

31 Trim and Fill

32 Trim and Fill

33 Independent patient data (IPD) Δυσκολίες εκπόνησης IPD µετα-ανάλυσης Δεδοµένα από παλαιές µελέτες έχουν εκλείψει Οι συγγραφείς έχουν µετακινηθεί σε άλλο ίδρυµα ή δεν είναι προσβάσιµοι Οι συγγραφείς από άλλη χώρα έχουν αποθηκεύσει τα δεδοµένα σε άλλο format ή γλώσσα Μερικοί συγγραφείς δεν επιθυµούν να διαθέσουν τα δεδοµένα ή δεν τους επιτρέπεται να το κάνουν

34

35 Τι συνιστά µια καλή µετα-ανάλυση; Η µετα-ανάλυση θέτει ένα σαφές ερώτηµα Όλες οι σχετικές µελέτες έχουν συγκεντρωθεί Όλες τα αποτελέσµατα των επί µέρους µελετών έχουν εκτιµηθεί, ώστε να έχει επιβεβαιωθεί ότι οι µελέτες είναι αρκετά όµοιες, ώστε να µπορούν να αναλυθούν µαζί Το σφάλµα δηµοσίευσης έχει αναζητηθεί, εκτιµηθεί και αντιµετωπισθεί Τα δεδοµένα έχουν αναλυθεί και παρουσιασθεί µε ορθό τρόπο

36 Όταν εκπονείτε µια µετα-ανάλυση: Συγκροτήστε µια κατάλληλη οµάδα από διαφορετικά πεδία (multi-disciplinary) Γράψτε ένα αυστηρό και αναλυτικό πρωτόκολο Δοκιµάστε, πιλοτικά, τις φάσεις αναζήτησης των µελετών και απόσπασης των δεδοµένων (data extraction) Αφήστε αρκετό χρόνο για κάθε φάση της µετα-ανάλυσης Αφιερώστε χρόνο για την κατανόηση των εννοιών της µεταανάλυσης (context-specific issues) Αντιµετωπίστε τα θέµατα που προκύπτουν από το σφάλµα δηµοσίευσης

37 Όταν κρίνετε µια µετα-ανάλυση: Ελέγξτε τη στρατηγική αναζήτησης, τα κριτήρια εισόδου / αποκλεισµού, την επιλογή των δεδοµένων που αναλύθηκαν, τις ενδείξεις για σφάλµα δηµοσίευσης, καθώς και τη συνολική ποιότητα των µελετών που αναλύθηκαν Είναι µεθοδολογικά ορθή η ανάλυση των δεδοµένων; Εφόσον υπάρχει ετερογένεια, εκτιµήθηκε και αντιµετωπίσθηκε αποτελεσµατικά;

38

39

40