ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ. «Ιατρική Ερευνητική Μεθοδολογία» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «Ιατρική Ερευνητική Μεθοδολογία» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΣΤΟΝ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΤΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟΥ ΙΑΤΡΕΙΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΛΑΡΙΣΑΣ ΑΝΑΤΟΛΙΤΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ Επιβλέπων Καθηγητής ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Θεσσαλονίκη Φεβρουάριος 2008

2 2 ΜΕΛΗ ΤΡΙΜΕΛΟΥΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ : Επίκουρος Καθηγητής Υγιεινής Ιατρικής ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ : Καθηγητής Παθολογίας Ιατρικής ΜΠΕΝΟΣ ΑΛΕΞΙΟΣ : Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής

3 3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος 5 Ευρετήριο συντομογραφιών.7 1. Εισαγωγή Ορισμός Σακχαρώδη Διαβήτη Ταξινόμηση Μορφές Σακχαρώδη Διαβήτη Επιδημιολογία Σακχαρώδη Διαβήτη Κριτήρια Διάγνωσης Η επιδημιολογία του ΣΔ στον κόσμο Η επιδημιολογία του ΣΔ στον ηλικιωμένο πληθυσμό της Ελλάδας Σύγκριση κριτηρίων της ADA και WHO. Μελέτες Σκοπός της μελέτης Μεθοδολογία Είδος μελέτης Πληθυσμός μελέτης Προσδιορισμός του δείγματος Ερευνητικά εργαλεία Η δοκιμασία φόρτωσης με γλυκόζη Ειδικό δελτίο μελέτης Στατιστική ανάλυση Αποτελέσματα Χαρακτηριστικά αρχικού πληθυσμού...32

4 Επιπολασμός γνωστού ΣΔ Χαρακτηριστικά πληθυσμού που υποβλήθηκε σε OGTT Ταξινόμηση βάσει των κριτηρίων της ADA(1997/2003) Ταξινόμηση βάσει των κριτηρίων του WHO(1998) Σύγκριση αποτελεσμάτων ADA 1997 vs WHO ADA 2003 vs WHO Συζήτηση Χρήση φορητού μετρητή σακχάρου- τριχοειδικού αίματος Σύγκριση αποτελεσμάτων με αντίστοιχες έρευνες εξωτερικού Σύγκριση αποτελεσμάτων με έρευνες στην Ελλάδα Εγκυρότητα δοκιμασίας.γλυκόζη νηστείας ή OGTT ; Κοινωνικές και οικονομικές διαστάσει του ΣΔ Επίλογος 51 6 Βιβλιογραφία Περίληψη Abstract ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ- ΔΕΛΤΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ..58

5 5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα διπλωματική εργασία με αντικείμενο μελέτης τον επιπολασμό του Σακχαρώδη Διαβήτη στον ηλικιωμένο πληθυσμό του περιφερικού ιατρείου Αγίου Γεωργίου Λάρισας, εκπονήθηκε στα πλαίσια ολοκλήρωσης του νέου προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών «Ιατρική Ερευνητική μεθοδολογία» της Ιατρικής σχολής του ΑΠΘ. Η μελέτη διενεργήθηκε στο χωριό Κυπάρισσος, το οποίο ανήκει στον πληθυσμό ευθύνης του περιφερικού ιατρείου Αγίου Γεωργίου Λάρισας, όπου υπηρέτησα τη θητεία μου ως αγροτικός ιατρός κατά τη χρονική περίοδο Η σύλληψη της ερευνητικής ιδέας βασίστηκε σε δύο ουσιαστικές παρατηρήσεις: α) τον ολοένα αυξανόμενο πληθυσμό των ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη σε όλες τις ηλικίες αλλά ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους και β) τη δημογραφική γήρανση του πληθυσμού και ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές όπου το φαινόμενο γίνεται πιο αισθητό λόγω της εσωτερικής μετανάστευσης. Η μελέτη ενός συχνού νοσήματος σε έναν δυνητικά αυξανόμενο πληθυσμό αποτέλεσε ένα ισχυρό ερέθισμα για τον σχεδιασμό της παρούσας μελέτης. Με απεριόριστη ικανοποίηση, σεβασμό και ευγνωμοσύνη θα ήθελα να ευχαριστήσω τα μέλη της τριμελούς επιτροπής, χωρίς την πολύτιμη συμβολή των οποίων θα ήταν αδύνατη η εκπόνηση της παρούσας μελέτης. Τον Επίκουρο Καθηγητή Υγιεινής και επιβλέποντα της διπλωματικής μου εργασίας Παπαδάκη Νικόλαο, για τον συντονισμό, την εμπιστοσύνη και την καθοδήγηση μου σε όλα τα στάδια της μελέτης. Τον αναπληρωτή καθηγητή Κοινωνικής Ιατρικής Μπένο Αλέξιο, για την συμβολή του στην επιστημονική μου κατάρτιση πάνω στην μεθοδολογία της έρευνας, τόσο στα πλαίσια των διαλέξεων του μεταπτυχιακού προγράμματος όσο και στις επί μέρους συναντήσεις, καθώς και για την ενθάρρυνση μου στην ενασχόληση με την έρευνα, και ιδιαίτερα την επιδημιολογική διερεύνηση, στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Τέλος, τον Καθηγητή Παθολογίας και Διαβητολόγο Καραμήτσο Δημήτριο, για τις εύστοχες παρατηρήσεις και συμβουλές του. Η πολύχρονη ενασχόλησή του με το αντικείμενο του Σακχαρώδη

6 6 Διαβήτη, τον καθιστά ικανό κριτή και πολύτιμο βοηθό στην ευδοκίμηση κάθε σχετικής ερευνητικής προσπάθειας. Θα θεωρούσα σημαντική παράλειψη να μην ευχαριστήσω τον Ομότιμο Καθηγητή παθολογίας Παπάζογλου Νικόλαο, όχι μόνο για την ουσιαστική βοήθεια του στα προβλήματα που προέκυψαν, αλλά και για την σημαντική παρακαταθήκη που έχει δημιουργήσει με τη μακροχρόνια εργασία του πάνω στην επιδημιολογική διερεύνηση του Σακχαρώδη Διαβήτη. Την Αρετή Τριανταφύλλου, ιατρό και επιστημονική συνεργάτη της Β προπαιδευτικής παθολογικής κλινικής του Ιπποκράτειου νοσοκομείου Θεσσαλονίκης, ευχαριστώ θερμά, για την επιστημονική της συνεισφορά καθ όλο το διάστημα της μελέτης. Στις τοπικές αρχές και τους κατοίκους της Κυπαρίσσου, οφείλω τις ειλικρινείς μου ευχαριστίες για την καταλυτική και ευγενική τους συμμετοχή στη διεξαγωγή της μελέτης. Θεσσαλονίκη, Φεβρουάριος 2008 Ανατολίτου Γ. Αικατερίνη

7 7 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΣΔ ΣΔΚ ΠΟΥ ΔΑΓ ΕΣΥΕ AY ΣΝ ΚΑ ΑΕΕ Σακχαρώδης Διαβήτης Σακχαρώδης Διαβήτης Κύησης Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας Δοκιμασία Ανοχής στη Γλυκόζη Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος Αρτηριακή Υπέρταση Στεφανιαία Νόσος Καρδιακή Ανεπάρκεια Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο IFG IGT ADA WHO OGTT IDF EASD BMI SD TGI HR Impaired Fasting Glucose Διαταραγμένη Γλυκόζη Νηστείας Impaired Glucose Tolerance Διαταραγμένη Ανοχή Γλυκόζης American Diabetes Association World Health Organization Oral Glucose Tolerance Test International Diabetes Federation European Association for the Study of Diabetes Body Mass Index Standard Deviation Total Glucose Intolerance Hazard Ratio Δείκτης Κινδύνου

8 8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Ορισμός Σακχαρώδη διαβήτη Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (Diabetes Mellitus) αποτελεί μια διαταραχή του μεταβολισμού η οποία χαρακτηρίζεται από χρόνια υπερλυκαιμία εξαιτίας της διαταραχής του μεταβολισμού των υδατανθράκων, του λίπους και των πρωτεϊνών η οποία απορρέει από ανωμαλία της έκκρισης της ινσουλίνης, της δράσης της ινσουλίνης ή και των δύο 1. Η χρόνια υπερλυκαιμία του διαβήτη σχετίζεται με μακροπρόθεσμες βλάβες, δυσλειτουργία και ανεπάρκεια διαφόρων οργάνων, ιδιαίτερα των νεφρών, των οφθαλμών, των νεύρων, της καρδιάς και των αιμοφόρων αγγείων 2. Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 είναι υπεύθυνος για το 85-90% του διαβητικού πληθυσμού και σχετίζεται πιο συχνά με τα ηλικιωμένα άτομα. Ο επιπολασμός του ΣΔ είναι υψηλότερος στα άτομα πάνω από 65 ετών, και ταυτόχρονα η επίπτωση του να είναι μεγαλύτερη σε αυτή την ηλικιακή ομάδα 3 Υπολογισμοί που έχουν γίνει αναφέρουν ότι εξαιτίας των δημογραφικών αλλαγών που αναμένονται το διάστημα από , ο παγκόσμιος πληθυσμός των ηλικιωμένων ατόμων θα παρουσιάσει μια διπλάσια αύξηση. Μια ακόμη μεγαλύτερη αύξηση αναμένεται σε αυτούς που είναι πάνω από 75 ετών, με μια συνοδό αύξηση στο ποσοστό των χρόνιων ασθενειών όπως αυτή του ΣΔ. 4 Εάν δε λάβει χώρα καμία επιπλέον δράση, προβλέπεται ότι θα υπάρξουν τουλάχιστον 350 εκατομμύρια ασθενών με ΣΔ τύπου 2 το 2030, δηλαδή το διπλάσιο από ότι σήμερα Ταξινόμηση Μορφές Σακχαρώδη Διαβήτη Αρκετές παθογενετικές διαδικασίες εμπλέκονται στην ανάπτυξη του ΣΔ. Αυτές κυμαίνονται από την αυτοάνοση καταστροφή των β κυττάρων του παγκρέατος με αποτέλεσμα την ανεπάρκεια ινσουλίνης, έως την διαταραχή αυτών η οποία συνεπάγεται την αντίσταση στη δράση την ινσουλίνης. Η διαταραχή στο μεταβολισμό των υδατανθράκων, του λίπους και των πρωτεϊνών, που παρατηρείται στον ΣΔ, οφείλεται στην υπολειμματική δράση της ινσουλίνης στους ιστούς για τους οποίους προορίζονται

9 9 τα θρεπτικά αυτά στοιχεία. Η υπολειμματική αυτή δράση της ινσουλίνης μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα από μια ανεπαρκή έκκριση ινσουλίνης έως μια φθίνουσα απάντηση των ιστών στην ινσουλίνη, σε ένα ή και περισσότερα σημεία στη σύνθετη οδό της ορμονικής δράσης. Η διαταραχή στην έκκριση της ινσουλίνης και η ελαττωματική δράση της ινσουλίνης συχνά μπορούν να συνυπάρχουν σε έναν ασθενή, και συχνά δεν είναι ξεκάθαρο ποιου είδους διαταραχή είναι η κύρια αιτία της υπεργλυκαιμίας. 6 Η συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων του ΣΔ ανήκει σε δύο ευρείες αιτιοπαθογενετικές κατηγορίες. Στην πρώτη κατηγορία, τον ΣΔ τύπου 1, την αιτία αποτελεί η πλήρης αδυναμία παραγωγής ινσουλίνης. Στις περισσότερες περιπτώσεις η διάγνωση γίνεται στην παιδική, εφηβική και γενικώς στη νεαρή ηλικία, χωρίς να αποκλείεται βέβαια η εμφάνιση σε οποιαδήποτε άλλη ηλικία ακόμη και στη γεροντική. Τα άτομα με ΣΔ τύπου 1, λόγω της αδυναμίας έκκρισης ινσουλίνης, αν δεν ξεκινήσουν έγκαιρα ινσουλινοθεραπεία, θα εμφανίσουν απορύθμιση έως το βαθμό της κετοξέωσης. Στο πλάσμα των ασθενών αυτών κυκλοφορούν ειδικοί τύποι αυτό-αντισωμάτων τα οποία και υποδηλώνουν και την αυτοανοσοποιητική αιτιολογία της νόσου στην πλειοψηφία των περιπτώσεων. 7 Υπάρχουν βέβαια περιπτώσεις διαβητικών ατόμων οι οποίοι έχουν τα κλινικά χαρακτηριστικά του ΣΔ τύπου 1, αλλά στους οποίους δεν ανιχνεύονται αυτοαντισώματα. Ο ΣΔ με αυτά τα χαρακτηριστικά ονομάζεται τύπου 1 ιδιοπαθής. 8 Σε μια πολύ συχνότερα εμφανιζόμενη κατηγορία ΣΔ, αυτή του ΣΔ τύπου 2. Αυτός ο τύπος ΣΔ αποτελεί το 85-90% των ατόμων με ΣΔ, και παλιότερα αναφερόταν ως μη ινσουλινοεξαρτώμενος ή ΣΔ τύπου ΙΙ και την αιτία του αποτελεί ο συνδυασμός της αντίστασης στη δράση της ινσουλίνης και η ανεπαρκής αντισταθμιστική έκκριση ινσουλίνης. Οι περισσότεροι ασθενείς με ΣΔ τύπου 2 είναι παχύσαρκοι, και η ίδια η παχυσαρκία προκαλεί από μόνη της κάποιου βαθμού αντίσταση στην ινσουλίνη. Αυτή η μορφή ΣΔ συχνά παραμένει αδιάγνωστη για αρκετά χρόνια επειδή η υπεργλυκαιμία αναπτύσσεται σταδιακά και στα αρχικά στάδια συχνά δεν είναι τόσο σοβαρή, έτσι ώστε εμφανιστούν κάποια από τα κλασικά συμπτώματα του διαβήτη. Παρ όλα αυτά, αυτοί οι ασθενείς αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο για την ανάπτυξη μακροαγγειακών και μικροαγγειακών επιπλοκών. Η αντίσταση στην ινσουλίνη μπορεί να βελτιωθεί με την απώλεια σωματικού βάρους με ή χωρίς συνοδό φαρμακευτική θεραπεία της υπεργλυκαιμίας, αλλά σπάνια υπάρχει επάνοδος στη φυσιολογική κατάσταση. Ο κίνδυνος ανάπτυξης αυτού του είδους ΣΔ αυξάνει με την ηλικία, την παχυσαρκία και την

10 10 έλλειψη σωματικής άσκησης. Εμφανίζεται πιο συχνά σε γυναίκες με προηγηθέντα ΣΔ κύησης και σε άτομα με συνοδό υπέρταση ή δυσλιπιδαιμία, ενώ η συχνότητα του ποικίλει στις διάφορες φυλετικές και εθνικές ομάδες. Συχνά σχετίζεται με ισχυρή κληρονομική προδιάθεση, περισσότερο ακόμη από τον ΣΔ τύπου 1, παρ όλα αυτά όμως η γενετική αυτού του τύπου ΣΔ παραμένει σύνθετη και δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί σαφώς. 9 Ο διαβήτης κύησης (Gestational Diabetes, ΣΔΚ ) αποτελεί τον ΣΔ που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της κύησης και αποτελεί συνέπεια των διαβητογόνων επιδράσεων των ορμονών της κύησης (αντίσταση στην ινσουλίνη) σε γυναίκες που μειονεκτούν να τις αντιμετωπίσουν. Ο ΣΔΚ έχει τα χαρακτηριστικά του ΣΔ τύπου 2. Οι γυναίκες αυτές ενδεχομένως θα εμφανίσουν ΣΔ με την αύξηση τους βάρους τους ή την πρόοδο της ηλικίας τους, ενώ αν μείνουν χωρίς την κατάλληλη αντιμετώπιση, γεννούν υπέρβαρα μωρά τα οποία σε μεγάλο ποσοστό αναπτύσσουν ΣΔ στην ενήλικο ζωή τους. Για τη διάγνωση του διαβήτη κύησης σημαντική είναι η συμβολή της ΔΑΓ η οποία συστήνεται να γίνεται στη 24 εβδομάδα της κύησης στις γυναίκες αυξημένου κινδύνου. 7 Οι περισσότεροι ασθενείς υπάγονται στις τρεις μεγάλες κατηγορίες που προαναφέρθηκαν. Οι υπόλοιποι κατατάσσονται σε άλλους ειδικούς τύπους διαβήτη οι οποίοι όμως δεν καταλαμβάνουν στατιστικά μεγάλο μερίδιο στο διαβητικό πληθυσμό. Το 1999 η ειδική επιτροπή των εμπειρογνωμόνων της ADA στη διάγνωση και την ταξινόμηση του ΣΔ, αναγνωρίζει μία νέα κατηγορία ατόμων που έχουν διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας (IFG) και μαζί με τα άτομα με IGT αποτελούν την ενδιάμεση κατηγορία, μεταξύ φυσιολογικών και διαβητικών ατόμων. Σε αυτή την τελευταία κατηγορία, ένας βαθμός υπεργλυκαιμίας ικανός να προκαλέσει παθολογικές και λειτουργικές αλλαγές σε διάφορους ιστούς στόχους, αλλά χωρίς κλινική συμπτωματολογία και μπορεί να είναι παρών για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα πριν ο ΣΔ διαγνωστεί. Σε αυτή την ασυμπτωματική φάση, είναι πιθανό να εμφανιστεί μια διαταραχή στο μεταβολισμό των υδατανθράκων με τη μέτρησης της γλυκόζης του πλάσματος (IFG) ή μετά από πρόκληση με φόρτωση γλυκαιμικού φορτίου (IGT). Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο βαθμός της υπεργλυκαιμίας (εάν υπάρχει) μπορεί να αλλάξει με την πάροδο του χρόνου, και εξαρτάται από την έκταση της υποκείμενης βλάβης. Μια νοσογόνος διαδικασία μπορεί να υφίσταται αλλά να μην έχει εξελιχθεί αρκετά έτσι ώστε να προκαλέσει υπεργλυκαμία. Η ίδια νοσογόνος διαδικασία μπορεί να προκαλέσει διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας (IFG) και / ή διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη ( IGT)

11 11 χωρίς να πληρεί τα κριτήρια για τη διάγνωση του ΣΔ. Τα άτομα με IFG ή / και IGT αναφέρονται ως προ- διαβητικοί, ένας όρος ο οποίος αντικατοπτρίζει έναν σχετικά αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν ΣΔ Επιδημιολογία Σακχαρώδη Διαβήτη Κριτήρια διάγνωσης Σχετικά με τον σακχαρώδη διαβήτη είναι λογικό να συνειδητοποιηθεί με την πάροδο του χρόνου, η ύπαρξη ενός μεγάλου προβλήματος, γεγονός που κατέστησε απαραίτητη την επιδημιολογική διερεύνηση του. Ο στόχος είναι η συλλογή πληροφοριών για την οργάνωση, καταρχήν, κοινωνικών υπηρεσιών και τη θέσπιση επαρκών οικονομικών προγραμμάτων. Η επιδημιολογική έρευνα συνέβαλε επίσης και στη διερεύνηση της αιτιοπαθογένειας και στην απομόνωση παραγόντων που σχετίζονται με την εμφάνιση της νόσου. Η επιδημιολογική διερεύνηση του σακχαρώδη διαβήτη ανά τον κόσμο, απασχόλησε από μακρού τους ερευνητές, οδήγησε όμως σε αρκετές περιπτώσεις σε αντιφατικά αποτελέσματα ως προς το ακριβές ποσοστό της επίπτωσης (στη διεθνή ορολογία αναφέρεται ως incidence = ο αριθμός των νέων περιπτώσεων της νόσου ανά έτος /ανά άτομα) και του επιπολασμού του σακχαρώδη διαβήτη στις διάφορες χώρες (στη διεθνή ορολογία αναφέρεται και ως prevalence = το % ποσοστό των διαβητικών αρρώστων στο γενικό πληθυσμό μια δεδομένη χρονική στιγμή). Ένας σημαντικός λόγος για τις διαφορές που διαπιστώθηκαν ήταν η έλλειψη σαφών κριτηρίων, εκ των προτέρων τεθέντων, για τον χαρακτηρισμό των ατόμων ως διαβητικών και μη. 10 Το 1979 και το 1980 δύο ομάδες, μία από της ΗΠΑ και μία από τον ΠΟΥ, εξέδωσαν αναφορές με τις οποίες καθόριζαν τα διαγνωστικά κριτήρια του σακχαρώδη διαβήτη. Οι δύο ομάδες κατέληξαν στα ίδια συμπεράσματα και τα κριτήρια τελικά υιοθετήθηκαν σε όλο τον κόσμο. Πριν από αυτή τη χρονική στιγμή, τα κριτήρια για τη διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη ήταν ποικίλα και θεσπιζόταν από τους κλινικούς γιατρούς και τις ερευνητικές ομάδες, χρησιμοποιώντας την δική τους κλινική εμπειρία και περιορισμένη βιβλιογραφία.

12 12 Έως τα τέλη του 1980, η έρευνα στην φυσική ιστορία του σακχαρώδη διαβήτη ήταν τόσο περιορισμένη, έτσι ώστε τα κριτήρια που είχαν θεσπιστεί από αυτές τις δύο ομάδες αποτελούσαν την βιβλιογραφία παγκοσμίως. Η διαταραγμένη ανοχή γλυκόζης (ΔΑΓ), καθιερώθηκε και ορίστηκε ως το αποτέλεσμα της δοκιμασίας φόρτωσης με 75g γλυκόζης, ανάμεσα σε 140 και 199 mg/dl. Η ΔΑΓ είναι μια μη φυσιολογική μεταβολική κατάσταση η οποία συνοδεύεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη. Αυτά τα κριτήρια αποτέλεσαν ένα μέσο ώστε να χαραχθεί ενιαία πορεία γύρω από το σακχαρώδη διαβήτη, καθώς μια επιδημική νόσος είχε αρχίσει να εκτυλίσσεται και να γίνονται έγκυρες συγκρίσεις των ερευνητικών μελετών. Και οι δύο ομάδες γνώριζαν ότι καθώς η έρευνα γύρω από το σακχαρώδη διαβήτη προχωρούσε, η μελλοντική εφαρμογή αυτών των κριτηρίων θα ήταν σημαντική. 11 Εν συνεχεία, το 1997 και το 1998, δύο νέες αναφορές για τα διαγνωστικά κριτήρια του σακχαρώδη διαβήτη δημοσιεύθηκαν. Η πρώτη προερχόταν από την American Diabetes Association (ADA). 2 Η δεύτερη ήταν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. 1 Περιεκτικές ανασκοπήσεις της παγκόσμιας βιβλιογραφίας και των ερευνητικών δεδομένων από κάθε ομάδα οδήγησε στη ελάττωση της γλυκόζης του πλάσματος ως διαγνωστικό κριτήριο από 140 σε 126 mg/dl. Το κριτήριο της μετά από 2 ώρες φόρτωσης με γλυκόζη ( 200 mg/dl) παρέμεινε το ίδιο. Επιπρόσθετα, ένα νέο κριτήριο, η διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας, καθιερώθηκε και ορίστηκε ως η τιμή της γλυκόζης ανάμεσα σε mg/dl. Αυτή η νέα μεταβολική κατάσταση, είναι παρόμοια με τη διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη, και θεωρήθηκε μη φυσιολογική αλλά όχι και διαγνωστική για τον σακχαρώδη διαβήτη. Η μοναδική σημαντική διαφορά ανάμεσα στις δύο αναφορές είναι ότι η ADA ωθεί προς τη χρήση της γλυκόζης νηστείας του πλάσματος ως προτιμώμενη διαγνωστική μέθοδο, ενώ ο WHO διαπιστώνει ότι μερικές διαγνώσεις σακχαρώδη διαβήτη τίθενται με το κριτήριο της δοκιμασίας φόρτωσης, ενώ δεν ανιχνεύονται με τη μέτρηση γλυκόζης της νηστείας. Δεν αναγνωρίζει δηλαδή κάποια προτίμηση στην μέτρηση της γλυκόζης νηστείας του πλάσματος για την διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη. 11 Το 2003, η American Diabetes Association, εκδίδει μια καινούρια αναφορά η οποία περιλαμβάνει καινούρια δεδομένα συγκριτικά με την αναφορά του Σε αυτή την αναφορά διατηρούνται τα κριτήρια της γλυκόζης πλάσματος για την μετά το 2 ώρες φόρτωση της γλυκόζης και για τη διαταραγμένη ανοχή στην γλυκόζη. Όμως, η επιτροπή αυτή των εμπειρογνωμόνων αλλάζει τα κριτήρια της διαταραγμένης γλυκόζης νηστείας

13 13 σε mg/dl, ελαττώνοντας το προηγούμενο όριο των 110mg/dl. Τα στοιχεία για αυτή την αλλαγή προήλθαν από μεγάλες πληθυσμιακές έρευνες τόσο στις ΗΠΑ όσο και στον υπόλοιπο κόσμο και έδειξαν ότι η διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας από προβλέπει καλύτερα την μελλοντική εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη. Πίνακας : Σύνοψη των διαγνωστικών κριτηρίων του Σακχαρώδη Διαβήτη και των διαταραγμένων γλυκαιμικών καταστάσεων Κριτήρια 1979& & Γλυκόζη νηστείας(πλάσματος) Διαβήτης 140 mg/dl 126mg/dl 126mg/dl IFG mg/dl mg/dl 2-hour 75 gr OGTT Διαβήτης 200mg/dl 200mg/dl 200mg/dl IGT mg/dl mg/dl mg/dl Στις οδηγίες που εξέδωσε ο ΠΟΥ το 2006, αναφέρει πως η OGTT πρέπει να διατηρηθεί ως διαγνωστική μέθοδος για τους ακόλουθους λόγους : Η γλυκόζη νηστείας του πλάσματος από μόνη της αποτυγχάνει να διαγνώσει περίπου το 30% των περιπτώσεων με αδιάγνωστο ΣΔ Η μέθοδος της OGTT είναι το μοναδικό μέσο για να διαγνώσουμε την IGT Η χρήση της OGTT συχνά απαιτείται για να επιβεβαιώσουμε ή να αποκλείσουμε μία διαταραχή στην ανοχή της γλυκόζης σε συμπτωματικούς ασθενείς. Η OGTT θα πρέπει να χρησιμοποιείται σε άτομα με γλυκόζη νηστείας ανάμεσα σε mg/dl για να αποσαφηνισθεί η κατάσταση ανοχής της γλυκόζης. Μια από τις σημαντικές διαφορές μεταξύ των οδηγιών του WHO και της ADA, όσον αφορά την επιδημιολογία του ΣΔ, είναι ότι η γλυκόζη νηστείας είναι η συνιστώμενη μέθοδος από την ADA στην ανίχνευση ΣΔ σε ασυμπτωματικά άτομα, ενώ ο WHO συνιστά τη δοκιμασία ανοχής γλυκόζης.

14 14 Στις ίδιες οδηγίες ο ΠΟΥ αποσαφηνίζει ότι ο ρόλος της HbA1c στη διάγνωση του ΣΔ και των ενδιάμεσων γλυκαιμικών καταστάσεων δεν έχει επαληθευτεί και γι αυτό προς το παρόν δεν μπορεί να προταθεί ως διαγνωστική μέθοδος. 12 Υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στο α) να ορίσει κάποιος τον ΣΔ ως προς την διάγνωση ενός ατόμου και τις ακόλουθες κλινικές και κοινωνικές επιπτώσεις που συνεπάγεται η διάγνωση αυτή και β) στο να ορίσει κάποιος τον ΣΔ για επιδημιολογικούς σκοπούς. Στην πρώτη περίπτωση η διάγνωση απαιτεί προσεκτική παρακολούθηση με επανάληψη της δοκιμασίας μια ακόμη μέρα, εκτός και αν το άτομο έχει την κλινική συμπτωματολογία του ΣΔ ή η γλυκόζη είναι σημαντικά αυξημένη, ενώ στην περίπτωση της επιδημιολογικής έρευνας μία δεύτερη μέτρηση σπάνια γίνεται. Όταν επαναλαμβάνεται η δοκιμασία στις επιδημιολογικές μετρήσεις, περίπου το 75% των ατόμων που ανιχνεύονται στην επιδημιολογική μελέτη, επιβεβαιώνονται ότι πάσχουν από κλινικό ΣΔ Η επιδημιολογία του σακχαρώδη διαβήτη στον κόσμο Ο αριθμός των ατόμων με ΣΔ αυξάνεται συνεχώς λόγω της αύξησης του πληθυσμού, της γήρανσης, της αστικοποίησης του τρόπου ζωής, και του αυξανόμενου επιπολασμού της παχυσαρκίας και της φυσικής αδράνειας. Αρκετές στατιστικές εκτιμήσεις έχουν γίνει κυρίως όσον αφορά τον μελλοντικό επιπολασμό του ΣΔ ανά τον κόσμο. Τον τελευταίο καιρό, επιπλέον επιδημιολογικά δεδομένα έχουν γίνει διαθέσιμα από την Αφρική, τη Μέση ανατολή και την Ινδία. Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στην εκτίμηση του παγκόσμιου επιπολασμού του ΣΔ το έτος 2000 (όπως αυτός υπολογίστηκε από τον WHO στη μελέτη Global Burden of Disease ) και την πρόβλεψη για το Οι προβλέψεις βασίζονται στις δημογραφικές αλλαγές μόνο, με συντηρητική υπόθεση ότι οι άλλοι παράγοντες κινδύνου όπως η παχυσαρκία και η ελάττωση της φυσικής δραστηριότητας παραμένουν αμετάβλητοι (στις αναπτυγμένες χώρες) ή υπολογίζονται ανάλογα με την αστικοποίηση (στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες). Λεπτομερής αναφορά όσον αφορά τον αριθμό των διαβητικών, τα μεγέθη των πληθυσμών και τον επιπολασμό σε κάθε χώρα ξεχωριστά, δίνονται στις εικόνες και τα γραφήματα που ακολουθούν.

15 Εικόνα : Επιπολασμός ΣΔ ανά τον κόσμο ( ). 15

16 Επιπολασμός ΣΔ στις Αναπτυγμένες Χώρες Πιθανός αριθμός ατόμων με ΣΔ (εκατομμύρια) Ηλικιακές Ομάδες Επιπολασμός ΣΔ στις Αναπτυσσόμενες Χώρες Πιθανός αριθμός ατόμων με ΣΔ (εκατομμύρια) Ηλικιακές Ομάδες Πιθανός αριθμός ατόμων με ΣΔ (εκατομμύρια) Επιπολασμός ΣΔ στον Κόσμο Ηλικιακές Ομάδες Γράφημα α.: Εκτιμώμενος αριθμός ενηλίκων με ΣΔ ανά ηλικιακή ομάδα, έτος και χώρες του αναπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου (Πηγή WHO)

17 17 Υποθέτοντας ότι ο επιπολασμός ανά πληθυσμιακή ομάδα παραμένει σταθερός, ο αριθμός των ατόμων με ΣΔ σε όλο τον κόσμο υπολογίζεται ότι θα διπλασιαστεί ανάμεσα στο 2000 και το 2030, μόνο λόγω των δημογραφικών αλλαγών. Η μεγαλύτερη σχετική αύξηση θα υπάρξει στην Μέση Ανατολή, στην υποσαχάρια Αφρική και την Ινδία. Η πιο εντυπωσιακή δημογραφική αλλαγή σε παγκόσμιο επίπεδο θα είναι η αύξηση του ποσοστού του πληθυσμού πάνω από 65 ετών. 13 Γράφημα1.3.2.β.: Παγκόσμιος επιπολασμός ΣΔ κατά ηλικία και φύλο για το 2000(WHO) Ποσοστό% Άνδρες Γυναίκες Ηλικία (έτη) 0 Το 2007 υπολογίζεται ότι υπήρχαν 246 εκατομμύρια διαβητικών στον ενήλικο πληθυσμό των επτά περιφερειών της IDF, ενώ το 2003 το σύνολο τους ανέρχονταν σε 194 εκατομμύρια και το 2030 αναμένεται να φτάσουν σε 366 εκατομμύρια. Το ίδιο έτος εκτιμάται ότι το 7.3 % των ενήλικων από ετών σε όλες τις χώρες μέλη του IDF πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη. Ο επιπολασμός του σακχαρώδη διαβήτη είναι μεγαλύτερος στις αναπτυγμένες χώρες από ότι στις αναπτυσσόμενες χώρες, με τις τελευταίες να υπολογίζεται ότι θα πληχθούν περισσότερο από την κλιμάκωση της επιδημίας του ΣΔ που αναμένεται. Η αυξανόμενη αστικοποίηση, η εκδυτικοποίηση του τρόπου ζωής και η οικονομική ανάπτυξη στις αναπτυσσόμενες χώρες έχουν ήδη συμβάλλει σε μία ήδη αισθητή αύξηση του ΣΔ. Ο ΣΔ τύπου 2 αποτελεί το % των περιπτώσεων με διαβήτη στις αναπτυγμένες χώρες και είναι υπεύθυνος για ένα ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό στις αναπτυσσόμενες

18 18 χώρες. Η επιδημική φύση του διαβήτη συνεχίζει να επηρεάζει έναν ολοένα αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων σε όλο τον κόσμο ενώ η ενημέρωση του κοινού παραμένει μικρή. Η συχνότητα του ΣΔ αναμένεται να αυξηθεί τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Ενώ ο ΣΔ είναι πιο συχνός ανάμεσα στους ηλικιωμένους σε πολλούς πληθυσμούς, οι δείκτες της συχνότητας αυξάνονται σημαντικά στους νεαρής και αναπαραγωγικής ηλικία πληθυσμούς στον αναπτυσσόμενος κόσμο. 14 Ανεξάρτητα από τις μεθοδολογικές διαφορές ανάμεσα στο WHO και την IDF ( η IDF περιλαμβάνει 172 χώρες μέλη 90% του παγκόσμιου πληθυσμού και χρησιμοποιεί διαφορετικά κριτήρια εισόδου από τον WHO όσον αφορά τις μελέτες επιπολασμού του ΣΔ), τα αποτελέσματα που δίνουν στον συνολικό επιπολασμό του ΣΔ είναι παρόμοια. 13 Ο ΠΟΥ υπολογίζει πως το 1985 υπήρχαν μόλις 30 εκατομμύρια σακχαροδιαβητικοί σε όλο τον κόσμο, το εκατομμύρια ενώ το 2030 αυτοί θα ανέρχονται στα 366 εκατομμύρια, δηλαδή από το 1985 ως το 2000 αυξήθηκαν κατά περίπου 500%, ενώ από το 2000 ως το 2030 υπολογίζεται μια αύξηση της τάξης του 110%. Πίνακας :Παγκόσμιος πληθυσμός με ΣΔ ,000, ,000, ,000,000

19 Η επιδημιολογία του Σακχαρώδη Διαβήτη στον ηλικιωμένο πληθυσμό της Ελλάδας. Οι ηλικιωμένοι κάτοικοι της Ελλάδας αποτελούν μια πληθυσμιακή ομάδα που υπερδιπλασιάστηκε τα τελευταία 50 χρόνια. Το 1950 το ποσοστό των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών ήταν 6.8%, το 1991 ήταν 13.7%, ενώ στην απογραφή του 2001 το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 17.1% 15 Γράφημα α.: Δημογραφική εξέλιξη πληθυσμού της Ελλάδος( ΕΣΥΕ) Στοιχεία του WHO τα οποία εκτιμούν τον πιθανό επιπολασμό του ΣΔ ανά τον κόσμο, υπολογίζουν ότι το έτος 2000 υπήρχαν στην Ελλάδα διαβητικοί στο σύνολο του πληθυσμού, ενώ το 2030 αναμένεται να φτάσουν στο Αναγάγοντας τον αριθμό των διαβητικών, στον πραγματικό πληθυσμό της Ελλάδας βάσει της απογραφή του 2001, υπολογίζεται μια συχνότητα του ΣΔ 7.78% στο σύνολο του ελληνικού πληθυσμού για όλες τις ηλικίες. Στην Ελλάδα η πλειοψηφία των υφιστάμενων επιδημιολογικών ερευνών σχετικά με τον ΣΔ προηγούνται της εφαρμογής των κριτηρίων από τον WHO και την ADA. Αυτό οδήγησε Έλληνες ερευνητές να υπολογίζουν τον επιπολασμό του ΣΔ κάνοντας χρήση διαφορετικών διαγνωστικών μεθόδων σε ποσοστό σημαντικά διαφορετικά ο ένας του άλλου. Γνωστοί διαβητολόγοι ανέφεραν π.χ. ως αριθμό διαβητικών ασθενών στην

20 20 Ελλάδα από ως Η διάσταση αυτή δεν πρέπει πλέον να απασχολεί, μετά από δημοσιευμένες εργασίες των τελευταίων δέκα ετών και τη συμμετοχή Ελλήνων ερευνητών σε διεθνείς πολυκεντρικές επιδημιολογικές έρευνες. Μετά τη θέσπιση και την παγκόσμια αποδοχή κοινών κριτηρίων για τη διάγνωση του ΣΔ (WHO1985) λίγες μελέτες είναι διαθέσιμες αναφορικά με τον επιπολασμό του ΣΔ στην Ελλάδα. Στο χώρο της Β. Ελλάδας υπάρχουν μεταγενέστερα της θέσπισης των νέων κριτηρίων από τον WHO, επιδημιολογικά δεδομένα για τους Νομούς Έβρου(1.60%), 16 Ημαθίας(1.57%), 17 Κιλκίς(2.02%), 18 Ροδόπης(1.83%) 19 και Σερρών(1.82%). 20 Σε όλες τις περιοχές βρέθηκε σταθερά αυξημένος επιπολασμός με την πάροδο της ηλικίας με μέγιστη τιμή στις πενταετίες και και για τα δύο φύλα (7.84% και 9.07% αντίστοιχα σε κάθε πενταετία). Παρόμοια αποτελέσματα με σταθερή αύξηση του επιπολασμού με την πάροδο της ηλικίας και μέγιστες τιμές μεταξύ των ηλικιών ετών παρατηρούνται σταθερά σε όλες τις αυτές τις έρευνες καθώς και σε ανάλογες έρευνες μεσογειακών και μη χωρών. 10 Στην Ελλάδα υπάρχει περιορισμένη βιβλιογραφία όσον αφορά στην επιδημιολογική μελέτη του ΣΔ, τόσο στις αστικές όσο και τις αγροτικές περιοχές. Ιδιαίτερα περιορισμένες είναι οι έρευνες βασισμένες στον πληθυσμό. Αποφεύγοντας να αναφέρουμε τις έρευνες οι οποίες χρησιμοποιούν άλλη μεθοδολογία (Κρήτη-Λιώνης &συνεργάτες- αναδρομική ανάλυση των ιατρικών φακέλων, 21 Σαλαμίνα-Γκίκας& συνεργάτες- προσωπική συνέντευξη κατά τη διενέργεια εκλογών το ) θα αναφερθούν οι βασισμένες στον πληθυσμό (population based) έρευνες που έχουν γίνει. Στη μελέτη ATTICA η οποία διενεργήθηκε από το και χρησιμοποιήθηκε μόνο η γλυκόζη πλάσματος σύμφωνα με τα κριτήρια της ADA. Επιλέχθηκαν δειγματοληπτικά και τυχαιοποιημένα άτομα τα οποία δεν έπασχαν από ασθένεια του καρδιαγγειακού ή αθηροσκληρωτική νόσο. Στην έρευνα αυτή ο επιπολασμός του ΣΔ στα άτομα άνω των 65 βρέθηκε ότι ήταν 28,2%. 23 Το στην πληθυσμιακή επιδημιολογική μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο Αιγίνιο Πιερίας με τη χρήση της μεθόδου «πόρτα πόρτα», στους ηλικιωμένους κατοίκους άνω των 65 ετών. Αφού αποκλείσθηκε ο πληθυσμός με γνωστό ΣΔ και εντοπίστηκε ο πληθυσμός που είχε γλυκόζη νηστείας πάνω από 126mg/dl, διενεργήθηκε OGTT στο υπόλοιπο του πληθυσμού. Βρέθηκε ότι ο επιπολασμός στο γενικό πληθυσμό ήταν 1.75% και επιβεβαιώθηκε το πραγματικό γεγονός του υψηλού επιπολασμού του ΣΔ

21 21 στα άτομα >65 ετών, ο οποίος ήταν 29,1% ενώ ποσοστό 15.15% της ίδιας ομάδας ατόμων εμφανίζει παθολογική ανοχή γλυκόζης. 24 Στη μελέτη του Α. Μελιδώνη και των συνεργατών η οποία διενεργήθηκε σε 3 χωριά του νομού Αργολίδος το 2002 και αποτέλεσε μια πληθυσμιακή μελέτη με τη χρήση της μεθόδου «πόρτα -πόρτα». Η ταξινόμηση των ατόμων έγινε βάσει της γλυκόζης νηστείας και της OGTT σε όσα άτομα είχαν γλυκόζη νηστείας ανάμεσα σε 110 και 125 mg/dl. Στη μελέτη αυτή βρέθηκε ότι ο επιπολασμός του ΣΔ για τις ηλικίες άνω των 60 ετών είναι 13.7%. 25 Τέλος, στη μελέτη της Α. Τριανταφύλλου που πραγματοποιήθηκε στον ηλικιωμένο πληθυσμό του Παλιουριού Χαλκιδικής, με τη χρήση δύο διαδοχικών μετρήσεων φλεβικού αίματος νηστείας το Μάρτιο του 2005, βρέθηκε ότι ο επιπολασμός του ΣΔ είναι στα επίπεδα του 29.3%. Γράφημα β: Πληθυσμιακές μελέτες & επιπολασμός ΣΔ στους ηλικιωμένους Επιπολασμός ΣΔ στους ηλικιωμένους της Ελλάδας 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 13,70% Αργολίδα ,20% 29,10% 29,30% ATTICA 2002 Αιγίνιο 1992 Παλιούρι 2005

22 Σύγκριση μεταξύ των κριτηρίων της ADA και του WHO- Μελέτες Για την κλινική διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη η American Diabetes Association προτείνει την επιβεβαίωση της διάγνωσης από μία δεύτερη μέτρηση, ενώ για επιδημιολογικούς σκοπούς προτείνει τη χρήση μόνο μιας απλής μέτρησης της γλυκόζης του πλάσματος. Η ερευνητική ομάδα του WHO εξέδωσε κριτήρια για τη διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη που βασίζονται τόσο στη γλυκόζη νηστείας όσο και στη μετά 2h 75gr OGTT γλυκόζης του πλάσματος. Ωστόσο για επιδημιολογικούς σκοπούς υποστηρίζουν ότι η 2 ώρες μετά τη φόρτωση τιμή της γλυκόζης θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από μόνη της, μία τακτική που ακολουθείται στις περισσότερες επιδημιολογικές έρευνες. Κάθε αλλαγή στα διαγνωστικά κριτήρια του ΣΔ δεν επηρεάζει μόνο τον κοινά αποδεκτό επιπολασμό του ΣΔ αλλά μπορεί επίσης να οδηγήσει σε μία ανακατανομή του ίδιου του ατόμου. Έτσι μπορεί να υπάρχουν άτομα τα οποία χαρακτηρίζονται ως σακχαροδιαβητικά σύμφωνα με τα κριτήρια του WHO ενώ μπορεί να χαρακτηρίζονται ως φυσιολογικά σύμφωνα με τα κριτήρια της ADA και αντίστροφα. 26 Υπάρχει μια εξελισσόμενη διαφωνία αναφορικά με τη θέση της OGTT για επιδημιολογικούς και κλινικούς σκοπούς. Η δοκιμασία συνιστάται από τον WHO. H ADA ενώ αναγνωρίζει την OGTT σαν ένα έγκυρο μέσο στη διάγνωση του ΣΔ, όμως η χρήση της δοκιμασίας για διαγνωστικούς σκοπούς στην κλινική πράξη αποθαρρύνεται προς όφελος της μέτρησης γλυκόζης του πλάσματος, για διάφορους λόγους, συμπεριλαμβανομένης της δυσαρέσκειας, του αυξημένου κόστους, και της μειωμένης επαναληψιμότητας. Μερικοί από αυτούς τους περιορισμούς μπορούν να ελαττωθούν με την προσοχή στην διαιτητική προετοιμασία και την συγκέντρωση του μετά 2ώρου δείγματος μέσα σε 5 λεπτά από το πέρας των 120 λεπτών. 12 Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών έχουν γίνει αρκετές συγκρίσεις των κλασικών κριτηρίων με τα προτεινόμενα κριτήρια, με βάση τα δεδομένα ήδη δημοσιευμένων επιδημιολογικών μελετών, έτσι ώστε να διαπιστωθεί το μέγεθος και το είδος των διαφορών που θα προκύψουν στη διάγνωση του ΣΔ με την καθιέρωση των προτεινόμενων από την ADA νέων κριτηρίων.

23 23 Μια πρώτη σύγκριση έγινε στις ΗΠΑ με βάση τα στοιχεία του NHANES III (National Health&Nutrition Examination Survey III) Τα αποτελέσματα φαίνονται στους ακόλουθους πίνακες.(27) ADA vs WHO Σύγκριση Διαγνωστικών κριτηρίων NHANES III n=2844 ηλικία ADA WHO Συχνότητα % Γλυκόζη Νηστείας Γλυκόζη 2h OGTT <110 <140 ΚΦ ΚΦ 65.4 > ΣΔ ΣΔ ΣΔ ΣΔ ΣΔ IGT <140 ΣΔ ΚΦ IFG ΣΔ IFG IGT <140 IFG ΚΦ 4.4 < ΚΦ ΣΔ 1.2 < ΚΦ IGT 11.0 Πίνακας α. Σύγκριση διαγνωστικών κριτηρίων ADA1997/WHO) Από τα αποτελέσματα του πίνακα α. προκύπτει ότι ενώ σε ποσοστό 72.7% υπήρχε μία σύμπτωση της διάγνωσης τόσο με τα κριτήρια του WHO όσο και της ADA, σε ποσοστό 23.3% υπήρχε μια δυσαρμονία διαγνώσεως μεταξύ των δύο κριτηρίων.

24 24 Στον πίνακα β. συγκρίνεται η συχνότητα της δυσανεξίας στη γλυκόζη (IGT+ΣΔ) με τα κριτήρια του WHO με εκείνη των κριτηρίων της ADA. Το 4.7% του πληθυσμού εμφανίζει δυσανεξία βάσει της ADA, και φυσιολογική ανοχή βάσει του WHO και αντίθετα, 12.2% εμφανίζει δυσανεξία βάσει του WHO και φυσιολογική ανοχή βάσει της ADA. Σύγκριση Διαγνωστικών κριτηρίων ADA vs WHO NHANES III n=2844 ηλικία Γλυκόζη 2 ώρες μετά την OGTT (WHO) Γλυκόζη νηστείας (ADA) <140mg/dl 140mg/dl <126mg/dl 65.4% 12.2% 77.6% 126mg/dl 4.7% 9.8% 14.5% 70.1% 22.0% 92.1% Πίνακας β.: Δυσανεξία στη γλυκόζη βάσει ADA1997/ WHO Μία άλλη μελέτη δημοσιεύθηκε από το European Epidemiology Study Group (Decode Study) και βασίζεται σε μία μετά ανάλυση 13 δημοσιευμένων μελετών από 8 ευρωπαϊκές χώρες. Για την σύγκριση των κριτηρίων της ADA και του WHO χρησιμοποιήθηκαν οι συστάσεις του για τη διεξαγωγή επιδημιολογικών μελετών, δηλαδή η γλυκόζη του πλάσματος νηστείας και η γλυκόζη του πλάσματος μετά τη δοκιμασία φόρτωσης με 75g γλυκόζης αντίστοιχα. Όταν επρόκειτο για τη γλυκόζη του πλάσματος οι τιμές των κριτηρίων ήταν 126 mg/dl και 200mg/dl αντίστοιχα. Από τα άτομα τα οποία περιλαμβάνει η συγκεκριμένη έρευνα, 1517 άτομα βρέθηκαν να έχουν σακχαρώδη διαβήτη σύμφωνα με τα κριτήρια της ADA ή του WHO. Από τους 904 που είχαν σακχαρώδη διαβήτη σύμφωνα με τα κριτήρια του WHO, οι 473 (52%) είχαν γλυκόζη νηστείας <126 mg/dl, η οποία δεν επαληθεύει τη

25 25 διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη σύμφωνα με τα κριτήρια της ADA. Από τους 1044 τους οποίους είχαν σακχαρώδη διαβήτη σύμφωνα με την ADA, οι 59% απέτυχαν να φτάσουν στη διαγνωστική τιμή των 200mg/dl 2 ώρες μετά την OGTT. 28 ADA N=613 ADA&WHO N=431 WHO N=473 Σχήμα :Σχηματική παράσταση του βαθμού σύμπτωσης στη διάγνωση του ΣΔ (ADA1997/WHO) Επιπρόσθετα, όσον αφορά την διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη και τη γλυκόζη νηστείας (IGF & IGT), από το σύνολο του πληθυσμού της DECODE study που άνηκε στην κατηγορία της IGT βάσει WHO (2766 άτομα), μόνο το 25 % είχε και διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας. Αντίθετα, από το σύνολο του πληθυσμού που ανήκε στην κατηγορία της IFG βάσει ADA (2411 άτομα), το 33% εμφάνιζε ταυτόχρονα μειωμένη ανοχή στη γλυκόζη. 28

26 26 ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η εκτίμηση του επιπολασμού του ΣΔ και της δυσανεξίας στη γλυκόζη στο χωριό Κυπάρισσος Λάρισας με τη χρήση τριών διαγνωστικών κριτηρίων (WHO-1998, ADA-1997, ADA-2003). Τα κριτήρια βασίζονται στην εκτέλεση δοκιμασίας ανοχής γλυκόζης στην περίπτωση του WHO και στη γλυκόζη νηστείας στην περίπτωση της ADA. Ταυτόχρονα θα γίνει αξιολόγησης της ομοφωνίας των 3 αυτών κριτηρίων βάσει του αποτελέσματος στο οποίο κάθε κριτήριο καταλήγει. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 3.1.Είδος Μελέτης Πρόκειται για μία επιδημιολογική μελέτη χρονικής στιγμής η οποία συγκρίνει το αποτέλεσμα δύο διαφορετικών μεθόδων οι οποίες χρησιμοποιούνται στον υπολογισμό του επιπολασμού του Σακχαρώδη Διαβήτη, δηλαδή αυτή της American Diabetes Association και αυτή του World Health Organization. Η έρευνα διεξάγεται στο χωριό Κυπάρισσος της Λάρισας, το οποίο βρίσκεται σε απόσταση 24 χιλιόμετρων από την πόλη της Λάρισας και 21 χιλιομέτρων από τα Φάρσαλα όπου υγειονομικά ανήκει. 3.2.Πληθυσμός Μελέτης Τον πληθυσμό μελέτης αποτελούν όλοι οι κάτοικοι της Κυπαρίσσου οι οποίοι διαμένουν μόνιμα εκεί και κατά την διεξαγωγή της μελέτης έχουν συμπληρώσει το 65 ο έτος της ηλικίας τους και οι οποίοι δεν πάσχουν από γνωστό σακχαρώδη διαβήτη, δηλαδή δεν έχουν θετικό ατομικό ιστορικό για τη συγκεκριμένη νόσο.

27 Προσδιορισμός του δείγματος Το πρώτο βήμα για τον καθορισμό του δείγματος ήταν να καθοριστεί ο ηλικιωμένος πληθυσμός του χωριού. Αρχικά χρησιμοποιήθηκε ο κατάλογος όλων των καταγεγραμμένων κατοίκων της Κυπαρίσσου άνω των 65 ετών, σύμφωνα με τα δημοτολόγια του Δήμου Κραννώνα. Τα αρχεία του δήμου έχουν καταγεγραμμένα όλα τα άτομα που έχουν τα εκλογικά δικαιώματα τους στην Κυπάρισσο. Στην συνέχεια η λίστα αυτή ελέγχθηκε από τις τοπικές αρχές του χωριού και σύμφωνα με τις νέες πληροφορίες αποκλείστηκαν όσοι ήταν γραμμένοι στα δημοτολόγια αλλά δεν κατοικούσαν μόνιμα, δηλαδή για τουλάχιστον 6 μήνες το χρόνο, στο χωριό. Στη συνέχεια στις παραπάνω λίστες προστέθηκαν και όσοι κατοικούσαν μόνιμα, αλλά δεν είχαν τα εκλογικά δικαιώματα τους στον Δήμο Κραννώνα. Για να απλοποιηθεί η διαδικασία ο κάθε υποψήφιος που θα συμμετείχε ρωτήθηκε αν κατά το έτος 2007 είχε διαμείνει τουλάχιστον έξι μήνες στο συγκεκριμένος χωριό. Σε όλα τα άτομα που τηρούσαν τα κριτήρια εισόδου, τους ζητήθηκε μέσω έγγραφης προσωπικής επιστολής η οποία εξηγούσε το σκοπό της μελέτης, να συμμετάσχουν στην έρευνα. Τα άτομα αυτά αποτέλεσαν τον αρχικό πληθυσμό. Από το δείγμα που συγκεντρώθηκε αναζητήθηκαν τα άτομα που έπασχαν από ήδη γνωστό σακχαρώδη διαβήτη μετά από έλεγχο του ιατρικού τους φακέλου. Με τον αποκλεισμό των ατόμων που έφεραν τη διάγνωση του ΣΔ, δηλαδή λάμβαναν κάποια αγωγή γι αυτόν, τα άτομα που παρέμειναν αποτέλεσαν μία δεύτερη ομάδα, τον φαινομενικά υγιή πληθυσμό. 3.4 Ερευνητικά εργαλεία Το κύριο ερευνητικό εργαλείο στη μελέτης μας αποτέλεσε η μέτρηση της γλυκόζης νηστείας και της γλυκόζης 2 ώρες μετά την κατανάλωση 75 γρ γλυκόζης. Επιπρόσθετα χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο το οποίο καταγράφει τα προσωπικά στοιχεία του κάθε συμμετέχοντα, το ιατρικό ιστορικό του και τα αποτελέσματα των μετρήσεων.

28 Η δοκιμασίας φόρτωσης με γλυκόζη Η δοκιμασία αρχίζει στις 9 π.μ. Ο ασθενής κάθεται ήρεμος σε πολυθρόνα 30 λεπτά πριν την έναρξη της δοκιμασίας. Το κάπνισμα απαγορεύεται γιατί επηρεάζει το αποτέλεσμα. Ο ασθενής πίνει 75g γλυκόζης σε ένα ή δύο ποτήρια νερό μέσα σε 5 λεπτά. Στο διάλυμα προστίθεται μικρή ποσότητα χυμού λεμονιού για να γίνει πιο εύληπτο. Έχει προηγηθεί η πρώτη αιμοληψία και ακολουθούν οι υπόλοιπες μετά τη λήψη της γλυκόζης στα 30, 60, 90 και 120 λεπτά. Οι αιμοληψίες γίνονται από κεντρική φλέβα του βραχίονα, ενώ κατ εξαίρεση μπορεί να χρησιμοποιηθεί και τριχοειδικό αίμα, που δίνει όμως λίγο υψηλότερες τιμές γλυκόζης από το ολικό φλεβικό αίμα, και φυσικά οι τιμές των μικρών μετρητών δεν έχουν την ακρίβεια του εργαστηρίου γεγονός που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη. Στις τελευταίες συστάσεις του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας και της επιτροπής των εμπειρογνωμόνων του 1997 για τη δοκιμασία ανοχής γλυκόζης που διενεργείται για επιδημιολογικές μελέτες θεωρείται ότι αρκεί να ληφθεί μετά το αρχικό δείγμα μόνο άλλο ένα μετά από 2 ώρες. Δεδομένου ότι το δείγμα των δύο ωρών είναι το πιο ισχυρό διαγνωστικό σημείο της καμπύλης ανοχής της γλυκόζης, δεν κρίνεται απαραίτητη η λήψη ενδιάμεσων δειγμάτων. Οι παράγοντες που επηρεάζουν το αποτέλεσμα της ΔΑΓ είναι οι παρακάτω: Προηγηθείσα δίαιτα: Περιορισμός των υδατανθράκων της τροφής των προηγούμενων ημερών μπορεί να οδηγήσει σε παθολογική καμπύλη Φυσική δραστηριότητα : Η ΔΑΓ δεν είναι αξιόπιστη όταν διενεργείται μετά από παρατεταμένη κατάκλιση. Ο εξεταζόμενος την ώρα της δοκιμασίας πρέπει να παραμείνει καθιστός. Ώρα της ημέρας και προηγηθέν γεύμα : Η ΔΑΓ πρέπει να γίνεται το πρωί, Το εξεταζόμενο άτομο πρέπει να παραμείνει νηστικό όλη τη νύχτα. Αν Έχει ληφθεί γεύμα τις προηγούμενες 1-2 ώρες, η ΔΑΓ επηρεάζεται. Επίσης η ΔΑΓ που διενεργείται το απόγευμα δίνει υψηλότερες τιμές γλυκόζης από ότι αν γίνει το πρωί. Λήψη υπογλυκαιμικών ή άλλων φαρμάκων: Τα υπογλυκαιμικά φάρμακα πρέπει να διακόπτονται τουλάχιστον 7-10 ημέρες πριν από την ημέρα της ΔΑΓ. Διάφορα άλλα φάρμακα μετακινούν την ΔΑΓ σε υψηλότερα επίπεδα (κορτικοστεροειδή, διουρητικά, διαδοξίδη)

29 29 Νοσήματα: Διάφορα νοσήματα και καταστάσεις που επηρεάζουν την απορρόφηση των υδατανθράκων επηρεάζουν και το αποτέλεσμα της ΔΑΓ. Σε εμπύρετες καταστάσεις η ΔΑΓ είναι αναξιόπιστη και δεν πρέπει να γίνεται. Η εμφάνιση έντονης ναυτίας μετά τη λήψη της γλυκόζης επιβάλλει τη διακοπή της δοκιμασίας, γιατί παρεμποδίζεται η κανονική απορρόφηση της γλυκόζης (χρονικά) Η χρησιμοποιούμενη δόση γλυκόζης. Το 1980 η EASD αποφάσισε να καθιερώσει τη δόση των 75 g γλυκόζης. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας δέχτηκε τη δόση των 75 g και τη συστήνει. Η ADA αποδέχεται τελικά τη δόση των 75g, αν και κάθε ερευνητής χρησιμοποιεί τη δόση της γλυκόζης που προτιμάει και με αυτή που είναι εξοικειωμένος. Τα τελευταία χρόνια πάντως τείνει να καθιερωθεί η δόση των 75g. 7 Κριτήρια αποκλεισμού: Κατά τη διεξαγωγή της παρούσας μελέτης όσοι είχαν ενεργό εμπύρετο λοίμωξη, είχαν υποστεί κάποιο οξύ σύμβαμα π.χ. οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, είχαν υποβληθεί πρόσφατα σε χειρουργική επέμβαση, ή ήταν σε παρατεταμένη κατάκλιση στο κρεβάτι, δεν θα συμμετείχαν στη μελέτη. Όλοι οι υπόλοιποι συμμετέχοντες είχαν λάβει με έντυπο δελτίο, τις οδηγίες που θα έπρεπε να ακολουθήσουν για να είναι αποτελεσματική η συμμετοχή τους στη μελέτη. Τονίστηκε ότι κατά το χρονικό διάστημα πριν από τη δοκιμασία, τουλάχιστον τις τελευταίες 3 μέρες, θα έπρεπε να σιτίζονται κανονικά χωρίς κάποιον περιορισμό ή κάποια παρέκκλιση από τις κανονικές τους συνήθειες, ιδιαίτερα όσον αφορά την κατανάλωση υδατανθράκων. Η λήψη του νερού δεν περιορίζεται ενώ το τελευταίο γεύμα θα πρέπει να είναι 10 ώρες πριν την εκτέλεση της δοκιμασίας, δηλαδή στις 10μμ το προηγούμενο βράδυ. Πριν από την έναρξη της δοκιμασίας φόρτωσης με γλυκόζη λαμβάνονται διαδοχικά δύο δείγματα τριχοειδικού αίματος και καταγράφεται ο μέσος όρος. Αν υπάρχει απόκλιση μεγαλύτερη του 10% μεταξύ των δύο μετρήσεων λαμβάνονται εκ νέου δύο νέα δείγματα και γίνεται υπολογισμός του μέσου όρου των τριών μετρήσεων οι οποίες παρουσιάζουν μεταξύ τους τη μικρότερη απόκλιση. Οι μετρήσεις γίνονται με τη χρήση ενός και μοναδικού φορητού μετρητή σακχάρου (Precision Xceed-Precision Xtra plus (G3) strips, Abbott, USA) Στο κάθε άτομο αμέσως μετά δίνονται 75 γραμμάρια γλυκόζης τα οποία έχουν διαλυθεί σε 350 ml κρύου νερού και έχει προστεθεί μικρή ποσότητα χυμού λεμονιού. Το διάλυμα καταναλώνεται στα επόμενα 2-3 λεπτά. Η απαιτούμενη ποσότητα γλυκόζης

30 30 προσδιορίστηκε με ηλεκτρονική ζυγαριά ακριβείας. Η προσθήκη χυμού λεμονιού και η χρησιμοποίηση κρύου νερού (θερμοκρασία συντήρησης ψυγείου) γίνονται προκειμένου να καταστεί η γλυκόζη πιο εύληπτη και να μην προκληθεί αίσθημα δυσφορίας και γαστρεντερικές διαταραχές. Τονίζεται ότι οποιαδήποτε στιγμή οι εξεταζόμενοι νιώσουν ναυτία θα πρέπει να ενημερώσουν άμεσα τον ερευνητή έτσι ώστε να διακοπεί η διαδικασία αμέσως. Κάθε άτομο που θα παρουσίαζε τέτοιου είδους γαστρεντερική διαταραχή θα εξαιρούνταν από το δείγμα. Εκατόν είκοσι λεπτά μετά τη λήψη της γλυκόζης και με τους συμμετέχοντες να τηρούν τις οδηγίες περί καθιστής θέσης και αποχής από το κάπνισμα, λαμβάνονται άλλα δύο διαδοχικά δείγματα τριχοειδικού αίματος και καταγράφεται εκ νέου ο μέσος όρος των δύο αποτελεσμάτων. Και πάλι αν υπάρχει απόκλιση >10%, λαμβάνονται δύο νέα δείγματα και προσδιορίζεται ο μέσος όρος των τριών πλησιέστερων Ειδικό Δελτίο Μελέτης Μετά το πέρας της δοκιμασίας συμπληρώνεται ειδικό έντυπο δελτίο για τον κάθε συμμετέχοντα (παρατίθεται ως παράρτημα) στο οποίο αναγράφονται τα : -Δημογραφικά χαρακτηριστικά: ημερομηνία και τόπος γέννησης, επάγγελμα (αν ο εξεταζόμενος είναι συνταξιούχος καταγράφεται το τελευταίο κύριο επάγγελμα πριν τη συνταξιοδότηση), ασφαλιστικός φορέας στον οποίο ανήκει, επίπεδο εκπαίδευσης (ανώτερη βαθμίδα που έχει παρακολουθήσει και τα αντίστοιχα χρόνια) και οικογενειακή κατάσταση (παντρεμένος, διαζευγμένος, χήρος) και αν ζει μόνος του ή όχι. -Ατομικό ιστορικό: Συνυπάρχοντα νοσήματα (Αρτηριακή Υπέρταση, Καρδιακή Ανεπάρκεια, Δυσλιπιδαιμία, Στεφανιαία Νόσος, Καρκίνος, ή άλλο) και καταγράφεται η φαρμακευτική αγωγή την οποία λαμβάνει. -Υπολογισμός BMI: Ο υπολογισμός του δείκτη μάζας σώματος (BMI) υπολογίστηκε ως το κλάσμα του βάρους (σε χιλιόγραμμα) διαιρεμένο με το τετράγωνο του ύψους (σε τετραγωνικά μέτρα). Ως υπέρβαρος ορίστηκε όποιος είχε BMI από Kg/m 2, ενώ ως παχύσαρκος ορίστηκε όποιος είχε BMI> 29.9 Kg/m. 2 Το ύψος στρογγυλοποιήθηκε στο πλησιέστερο cm, χωρίς παπούτσια, ενώ το βάρος μετρήθηκε με ηλεκτρονική ζυγαριά, και πάλι χωρίς παπούτσια με ελαφρά ενδυμασία. 29

31 31 -Κληρονομικό ιστορικό ΣΔ στους συγγενείς πρώτου βαθμού: (μητέρα, πατέρας, αδερφός ή στις γυναίκες αν είχαν ΣΔ κύησης) -Επίγνωση της παρουσίας ΣΔ : δηλαδή αν πιστεύει ότι έχει ΣΔ ή όχι -Κλινική συμπτωματολογία ΣΔ : (υπερβολική δίψα, συχνουρία, επιδείνωση της όρασης, αιμωδίες- καύσος- έλκος ποδιών). Προσδιορίζεται αν ο συμμετέχοντας φέρει 2 ή περισσότερα συμπτώματα ή όχι Τέλος, όσοι συμμετέχουν ρωτώνται αν η δοκιμασία στην οποία υποβλήθηκε ήταν δυσάρεστη, επιλέγοντας ανάμεσα σε προκαθορισμένη κλίμακα απαντήσεων (πολύ, αρκετά, όχι και τόσο, καθόλου) και να θα την επαναλάμβαναν ή όχι. Σε περίπτωση αρνητικής απάντησης τους ζητείται μας αιτιολογήσουν περιγραφικά την απάντηση τους. -Στην τελευταία σελίδα του δελτίου καταγράφονται τα αποτελέσματα και ο μέσος όρος των μετρήσεων προ και δύο ώρες μετά τη λήψη της γλυκόζης. Έπειτα οι εξετασθέντες ταξινομούνται σύμφωνα με τα κριτήρια της American Diabetes Association για τη γλυκόζη νηστείας και του World Health Organization για την δοκιμασία φόρτωσης με γλυκόζη Στατιστική Ανάλυση Η στατιστική ανάλυση όλων των δεδομένων που συλλέχθηκαν έγινε χρησιμοποιώντας το στατιστικό πρόγραμμα SPSS for Windows Οι ποσοτικές μεταβλητές εκφράζονται ως ο μέσος όρος ± SD (x±sd) ενώ οι ποιοτικές μεταβλητές εκφράζονται σαν ποσοστά. Όσον αφορά την σύγκριση των κριτηρίων, βασίζεται στο βαθμό συμφωνίας μεταξύ των δύο κριτηρίων και εκφράζεται α) σαν διαγνωστική επικάλυψη (diagnostic overlap) δηλαδή το ποσοστό των ασθενών που πληρούν και τα δύο κριτήρια. β) στην τιμή της δοκιμασίας κ (Cohen κ) η οποία ορίζει τον βαθμό συμφωνίας μεταξύ των δύο κριτηρίων. Μια τιμή του κριτηρίου κ ανάμεσα σε 0.75 και 1 δηλώνει άριστη συμφωνία, ανάμεσα στο 0.4 και 0.75 ασθενή συμφωνία και <0.4 φτωχή συμφωνία. 31

32 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Χαρακτηριστικά αρχικού πληθυσμού μελέτης Ο προγραμματισμός της μελέτης έγινε κατά τη διάρκεια του 2007 όποτε και συλλέχθηκαν όλα τα απαραίτητα στοιχεία για τη μελέτη, ενώ οι μετρήσεις έγιναν τον Ιανουάριο του 2008 σε όλα τα άτομα που πληρούσαν τα κριτήρια συμμετοχής και δέχτηκαν να συμμετάσχουν στην έρευνα. Τον χώρο διεξαγωγής της μελέτης αποτέλεσε το αγροτικό ιατρείο του χωριού. Συνολικά εγγεγραμμένοι στα δημοτολόγια του Δήμου Κραννώνα ήταν 405 άτομα όλων των ηλικιών και 191 άτομα άνω των 65 ετών. Εντοπίστηκαν 49 μόλις άτομα τα οποία διέμειναν στην Κυπάρισσο περισσότερους από 6 μήνες κατά το 2007, λόγω της μετακίνησης ενός μεγάλου αριθμού κατοίκων στη Λάρισα κατά τους χειμερινούς μήνες. Από αυτούς δύο αρνήθηκαν να συμμετάσχουν ενώ με τον τελευταίο δεν ήταν δυνατή η επικοινωνία. Οι δύο (ένας άνδρας και μία γυναίκα) δήλωσαν ότι δεν έπασχαν από γνωστό ΣΔ όταν ρωτήθηκαν (απαντητικότητα πληθυσμού 93.8%). Από το εναπομείναν δείγμα των 46 ατόμων βρέθηκε ένα άτομο να τηρεί κάποιο κριτήριο αποκλεισμού σε ότι αφορά τους περιορισμούς της OGTT λόγω καθήλωσης στον κρεβάτι εξαιτίας προσφάτου ΑΕΕ, το οποίο όμως δεν έπασχε από γνωστό ΣΔ. Από τους 45 που απέμειναν, βάσει του ιατρικού ιστορικού τους βρέθηκε ότι πάσχουν και λαμβάνουν αγωγή για ΣΔ οι επτά. Τα χαρακτηριστικά τους φαίνονται στον πίνακα που ακολουθεί. Α/α Φύλο Ηλικία Τύπος ΣΔ Θεραπεία 1 Άνδρας 78 2 Μετφορμίνη 2 Γυναίκα 77 2 Σουλφονυλουρία 3 Γυναίκα 70 2 Μετφορμίνη 4 Άνδρας 81 2 Μετφορμίνη+ σουλφονυλουρία 5 Γυναίκα 75 1 ινσουλίνη 6 Γυναίκα 76 2 Ινσουλίνη +μερφορμίνη 7 Άνδρας 78 2 Μετφορμίνη&σουλφονυλουρία & γλιταζόλη Πίνακας 4.1. : Χαρακτηριστικά πληθυσμού με διαγνωσμένο ΣΔ και θεραπεία που λαμβάνει.

33 33 Τελικά 38 άτομα υποβλήθηκαν επιτυχώς στη δοκιμασία φόρτωσης γλυκόζης (OGTT), χωρίς κάποιο άτομο να αποχωρεί οικειοθελώς ή να διακόπτεται η δοκιμασία λόγω αισθήματος δυσφορίας ή γαστρεντερικών διαταραχών, αναγάγοντας τη συμμετοχή σε ένα ποσοστό 91.8%. Αρχικό δείγμα 49 άτομα 3άτομα Άρνηση συμμετοχής ή Αδυναμία επικοινωνίας 46 άτομα 1άτομο Αποκλεισμός λόγω ΑΕΕ 45 άτομα 7 άτομα Διαγνωσμένος ΣΔ 38 άτομα Υποβάλλονται στην OGTT Σχήμα 4.1.:Σχηματική απεικόνιση καθορισμού του δείγματος που υποβάλλεται σε OGTT

34 34 Από το σύνολο των 45 ατόμων που αποτέλεσαν το τελικό δείγμα μας, 46.67% (21 άτομα) ήταν γυναίκες ενώ 53.33% (24 άτομα) ήταν άνδρες. Ο μέσος όρος ηλικίας για το σύνολο του πληθυσμού ήταν ± 4.72 έτη, για τις γυναίκες 69,4 ± 4.14 έτη ενώ για τους άνδρες ήταν ± 4.64 έτη. Η παρουσία μεγαλύτερου ποσοστού ανδρών μπορεί να αποδοθεί στην παραδοσιακή διαφορά ηλικίας που υπάρχει σε ένα ζευγάρι, με αποτέλεσμα άνδρες που είχαν κλείσει πρόσφατα το 65 ο έτος της ηλικίας τους να αποτελούν τον μοναδικό εκπρόσωπο του ζεύγους στη μελέτη. Στο γράφημα 4.1. παρουσιάζεται και σχηματικά η κατανομή του αρχικού πληθυσμού ως προς το φύλο και την ηλικία Άτομα 6 4 Άνδρες Γυναίκες Ηλικιακή ομάδα Γράφημα 4.1.: Κατανομή του αρχικού πληθυσμού ως προς την ηλικία και το φύλο

35 Επιπολασμός γνωστού Σακχαρώδη Διαβήτη Από τα στοιχεία που συλλέξαμε μπορούμε να υπολογίσουμε τον ήδη γνωστό επιπολασμό του Σακχαρώδη Διαβήτη στην περιοχή της Κυπαρίσσου, ο οποίος είναι 7/45*100= 15.55%. Αν βέβαια θεωρήσουμε τις προφορικές απαντήσεις των 3 ατόμων που αποκλείστηκαν αξιόπιστες, το ποσοστό του γνωστού επιπολασμου μειώνεται και ανέρχεται στο 7/48*100= 14.58% Χαρακτηριστικά πληθυσμού που υποβλήθηκε σε ΟGTT Από τα 38 άτομα που υποβλήθηκαν στη δοκιμασία ανοχής με γλυκόζη (OGTT) οι 21 ήταν άνδρες (55.3%) και οι 17 ήταν γυναίκες (44.7%). Ο μέσος όρος ηλικίας ήταν ± 4.22 έτη. Ο μέσος όρος ηλικίας των γυναικών ήταν 67.7 ± 3.23 έτη, ενώ αυτός των ανδρών ± 4.17 έτη. Η πλειοψηφία των ατόμων ασχολούνται με γεωργικές εργασίες και είναι ασφαλισμένοι στον ΟΓΑ (36/38) ενώ οι υπόλοιποι στο ΙΚΑ (2/38). Οι 7.9% (3/38) είναι χήροι, ενώ οι υπόλοιποι (35/38) δηλώνουν έγγαμοι, χωρίς κάποιον να είναι διαζευγμένος ή να ζει σε διάσταση. Από τα τρία άτομα που βρέθηκαν σε κατάσταση χηρείας, δύο ζουν μόνοι τους, ενώ ο ένας ζει εντός της οικογένειας του παιδιού του. 84.2% (32/36) είχαν παρακολουθήσει από μία έως έξι τάξεις δημοτικού σχολείου (βασική εκπαίδευση), ενώ 13.2% (5/38) δήλωσαν ότι δεν είχαν πάει καθόλου σχολείο, και το ποσοστό αυτό αποτελούνταν αποκλειστικά από γυναικείο πληθυσμό. Μόλις ένα άτομο (2.6%) δήλωσε απόφοιτος 3τάξιου γυμνασίου. 52,6% (20/38) είχαν φυσιολογικό BMI, 36.8%(14/38) ήταν υπέρβαροι, ενώ 10.5% (4/38) ήταν παχύσαρκοι. Όσον αφορά τα πιο συχνά νοσήματα, 55.2% λαμβάνει αγωγή για την αρτηριακή υπέρταση (20/38) και 7.9% φέρουν τη διάγνωση της στεφανιαίας νόσου(3/38). Επίσης 7.9% (3/38) έχουν καρδιακή ανεπάρκεια, ενώ τέλος 26.3% (10/38) λαμβάνουν αντιλιπιδαιμική αγωγή.

36 36 Σχετικά με το κληρονομικό ιστορικό ΣΔ, δηλαδή κάποιο συγγενή πρώτου ή δευτέρου βαθμού με διαγνωσμένο ΣΔ, ή στις γυναίκες η παρουσία ΣΔ κατά την κύηση, 26.3% (10/38) δήλωσαν ότι υπάρχει θετική κληρονομικότητα ενώ 73.7% (28/38) δήλωσαν το αντίθετο. Αναφορικά με την κλινική συμπτωματολογία του ΣΔ 13.2% (5/38) περιέγραψε θετικά συμπτώματα σαν και αυτά που προκαλεί ο ΣΔ, ενώ οι υπόλοιποι 86.8% δεν αναγνώρισαν τέτοιου είδους συμπτώματα. Τέλος όσον αφορά τη δυσαρέσκεια από τη δοκιμασία στην οποία υποβλήθηκαν, 97.4% (37/38) δεν εξέφρασαν κάποια παρατήρηση και δήλωναν ότι θα επαναλάμβαναν την διαδικασία αν αυτό κρίνονταν απαραίτητο στο μέλλον, ενώ ένα άτομο μόλις δήλωσε τη δυσαρέσκεια του και αμφέβαλε αν θα ήταν και πάλι δεκτικός σε τέτοιου είδους δοκιμασία στο μέλλον. Όταν του ζητήθηκε να διευκρινίσει το λόγο αυτής του της στάσης, ανέφερε πως η αρνητικότητα αφορά στον μεγάλο χρόνο αναμονής και όχι λήψη του διαλύματος γλυκόζης.