Δασική Οικονομική Μιχαήλ Βραχνάκης Αναπληρωτής Καθηγητής

Transcript

1 Δασική Οικονομική Μιχαήλ Βραχνάκης Αναπληρωτής Καθηγητής

2 Περιεχόμενα 3 ου μαθήματος ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΤΗΣ ΔΑΣΙΚΗΣ Α. ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΤΗΣ ΔΑΣΙΚΗΣ 1.Η οικονομική δραστηριότητα και η αρχή της οικονομικότητας 2.Η παραγωγική διαδικασία, οι συντελεστές και τα προϊόντα της παραγωγής 3. Οι έννοιες της εισροής και της εκροής

3 2. Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ, ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ Παραγωγή (ως διαδικασία) (ή παραγωγική διαδικασία): η δημιουργία χρήσιμων αγαθών και υπηρεσιών καθώς επίσης και η κατεργασία πρώτων υλών ή υπαρχόντων προϊόντων με σκοπό τη δημιουργία άλλων επίσης χρήσιμων αγαθών (μεταποίηση). Παραγωγή (ως αποτέλεσμα της παραγωγικής διαδικασίας ) =προϊόντα Η δημιουργία (ή η μεταποίηση) των επιθυμητών προϊόντων (εκροές) γίνεται με συνδυασμένη δραστηριοποίηση και ανάλωση των συντελεστών παραγωγής (εισροές).

4 2. Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ, ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ Συντελεστές παραγωγής: όλα τα υλικά αγαθά και υπηρεσίες που συνδυάζονται σκόπιμα σε μια παραγωγική διαδικασία για τη δημιουργία άλλων υλικών αγαθών και υπηρεσιών Σε επίπεδο Εθνικής Οικονομίας: ΕΔΑΦΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γνήσιοι Παράγωγος

5 2. Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ, ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ

6 2. Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ, ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ Με κριτήριο τη φύση τους

7 2. Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ, ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ Με κριτήριο τη διαιρετότητά τους Διαιρετοί (π.χ. σπόροι, λίπασμα, καύσιμα) Μη διαιρετοί (π.χ. κτίρια έδαφος)

8 2. Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ, ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ Με κριτήριο το άμεσο (πλήρες) ή το βαθμιαίο της ανάλωσής τους κατά την παραγωγική διαδικασία Άμεσα αναλισκόμενοι (π.χ. σπόροι, λίπασμα, καύσιμα) Βαθμιαία αναλισκόμενοι (ή δυναμικοί) (π.χ. μηχανήματα, κτίρια, έπιπλα) Μη αναλισκόμενοι (ή απόλυτα δυναμικοί) (π.χ. οικόπεδα, έδαφος)

9 2. Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ, ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ Με κριτήριο το άμεσο (πλήρες) ή το βαθμιαίο της ανάλωσής τους κατά την παραγωγική διαδικασία Στην τιμή πώλησης των προϊόντων εμπεριέχεται και η φθορά των αναλισκόμενων συντελεστών Η ανάλωση μετριέται σε χρονικές μονάδες (εργασία), σε μονάδες απόδοσης (υπηρεσίες) και σε φυσικές μονάδες Δαπάνη συντελεστή = τιμή αγοράς x ποσότητα Rail mounted US Forest Service fire patrol.

10 2. Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ, ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ Με κριτήριο τη δυνατότητα υποκατάστασής τους κατά την παραγωγική διαδικασία Οριακός συντελεστής (π.χ. στρογγύλη ξυλεία σε μία ξυλοβιομηχανία) Υποκαταστάσιμος (π.χ. χειροπρίονας + δασεργάτης από αλυσοπρίονο και άλλον δασεργάτη) A logger cuts tropical hardwood for an Indonesian timber company.

11 2. Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ, ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ Με κριτήριο τη δυνατότητα υποκατάστασής τους κατά την παραγωγική διαδικασία Εκμηχάνιση παραγωγής (υποκατάσταση της ανθρώπινης εργασίας Αυτοματοποίηση παραγωγής (ο ρυθμός εργασίας δεν εξαρτάται από το ρυθμό λειτουργίας του μηχανήματος που υπηρετεί)

12 2. Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ, ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΑ - ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Πρωτογενή (π.χ. δασικά, γεωργικά, μεταλλευτικά, αλιευτικά, θηράματα) Δευτερογενή (π.χ. κτηνοτροφικά, πτηνοτροφικά, ιχθυοτροφικά) Τριτογενή ή προϊόντα μεταποίησης (π.χ. γιαούρτι, κρασί, λουκάνικα) Υπηρεσίες (π.χ. εμπόριο, ασφάλειες, μεταφορές)

13 2. Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ, ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ Τελικά (απευθείας στις καταναλωτικές οικονομικές μονάδες, π.χ. καυσόξυλα σε νοικοκυριά ή σε άλλες παραγωγικές μονάδες ως πρώτες ύλες, π.χ. ξύλα σε επιπλοποιεία) Ενδιάμεσα (από ενδιάμεσες φάσεις για να χρησιμοποιηθούν από την ίδια παραγωγική μονάδα, π.χ. δασόδρομος για μεταφορά ξύλου) ΟΧΙ ΕΝΔΙΑΜΕΣΕΣ ΚΑΡΠΩΣΕΙΣ (είναι τελικά προϊόντα!) Υπολείμματα ΠΡΟΪΟΝΤΑ - ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ

14 2. Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ, ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΑ - ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Ανάλογα με την οικονομική σημασία Κύρια Δευτερεύοντα

15 2. Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ, ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ.η συγκεκριμένη ποσοτική και ποιοτική σύνθεση της παραγωγής, η οποία πρόκειται να πραγματοποιηθεί μέσα σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο και κατά τα διάφορα επί μέρους χρονικά διαστήματα αυτής (χρονική κατανομή του προγράμματος), με τη χρησιμοποίηση συγκεκριμένων κατά ποσότητα και είδος εισροών σε συγκεκριμένες κατά ποσότητα και είδος επί μέρους εργασίες ποιες εισροές και σε ποιες ποσότητες θα χρησιμοποιηθούν σε ποιες επί μέρους εργασίες θα χρησιμοποιηθούν οι εισροές αυτές ποια είδη προϊόντων και σε ποιες ποσότητες θα παραχθούν πότε χρονικά θα προκύψουν οι ποσότητες αυτές.

16 2. Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ, ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ. μια μαθηματική έκφραση που περιγράφει τη φυσική σχέση μεταξύ εισροών και εκροών ή που δείχνει πώς αυξάνουν οι εκροές όταν χρησιμοποιηθούν επί πλέον ποσότητες εισροών Ποσοτικοποιούν Επίπεδα παραγωγής = ποσότητες εκροών Επίπεδα εισροών

17 3. ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΕΙΣΡΟΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΚΡΟΗΣ

18 3. ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΕΙΣΡΟΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΚΡΟΗΣ

19 3. ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΕΙΣΡΟΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΚΡΟΗΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΕΙΣΡΟΗΣ - ΠΛΗΡΩΜΕΣ.η συγκεκριμένη ονομαστική αξία των μέσων πληρωμής που εξήλθαν από τη δασική εκμετάλλευση μέσα σε μια ορισμένη χρονική περίοδο π.χ. εβδομάδα, μήνα έτος. Μέσα πληρωμής: χαρτονομίσματα, τραπεζογραμμάτια, τραπεζικές επιταγές, εντολές πληρωμής προς την τράπεζα, συναλλαγματικές. Δεν είναι πάντα συνδεδεμένες με ανταπόδοση! Π.χ. έρανος, προκαταβολές, κ.ά. Δεν συνδέονται πάντα με κατανάλωση προμηθευτικών υλικών! Π.χ. η καταβολή της αξίας αγοράς ενός οικοπέδου αποτελεί πληρωμή, παρ' όλο που το οικόπεδο δεν φθείρεται με τη χρησιμοποίηση του στη δασική εκμετάλλευση Στον έλεγχο ταμείου ή πλεονάσματος της δασικής εκμετάλλευσης οι πληρωμές αντιπαρατίθενται με τις εισπράξεις.

20 3. ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΕΙΣΡΟΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΚΡΟΗΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΕΙΣΡΟΗΣ - ΠΛΗΡΩΜΕΣ Α. Επηρεάζουσες το οικονομικό αποτέλεσμα έχουν σχέση με το σκοπό λειτουργίας της δασικής εκμετάλλευσης και η πληρωμή και προμήθεια του υλικού να εμπίπτουν στο έτος απολογισμού Β. Μη επηρεάζουσες το οικονομικό αποτέλεσμα

21 3. ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΕΙΣΡΟΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΚΡΟΗΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΕΙΣΡΟΗΣ - ΕΞΟΔΑ. οποιαδήποτε ανάλωση αξίας και μείωση περιουσιακών στοιχείων, η οποία επέρχεται μέσα στα πλαίσια μεν λειτουργίας της εκμετάλλευσης, αλλά ανεξάρτητα αν έχει ή όχι σχέση με τους σκοπούς λειτουργίας αυτής και η οποία υπολογίζεται με βάση την τιμή αγοράς του αγαθού τον καιρό της προμήθειας αυτού. Και τα έξοδα σχετίζονται πάντοτε με μία ορισμένη περίοδο απολογισμού. Στον έλεγχο του αποτελέσματος τα έξοδα αντιπαρατίθενται με τα έσοδα.

22 3. ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΕΙΣΡΟΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΚΡΟΗΣ Απαραίτητη η συνύπαρξη τριών κριτηρίων: 1 η ανάλωση αξίας ή μείωση αξίας περιουσιακού στοιχείου 2 η ανάλωση να έχει υπολογισθεί με βάση τις τιμές αγοράς κατά το χρόνο προμήθειας του αγαθού, και 3 η ανάλωση της αξίας πρέπει να έχει γίνει μέσα στα γενικότερα πλαίσια λειτουργίας της δασικής εκμετάλλευσης. ΕΝΝΟΙΕΣ ΕΙΣΡΟΗΣ - ΕΞΟΔΑ

23 3. ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΕΙΣΡΟΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΚΡΟΗΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΕΙΣΡΟΗΣ - ΕΞΟΔΑ Παράδειγμα 1α. Κατά την καταβολή π.χ. στον πωλητή της αξίας ενός ελκυστήρα, προκύπτει για την εκμετάλλευση πληρωμή ίση με την αξία της αγοράς και μεταφοράς του ελκυστήρα μέχρι τη δασική εκμετάλλευση. Αντίθετα, έξοδο προκύπτει μόνο με την έναρξη χρησιμοποιήσεως του ελκυστήρα και είναι ίσο με το μέρος, κατά το οποίο μειώθηκε η αξία του ελκυστήρα λόγω της χρησιμοποιήσεως του.

24 3. ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΕΙΣΡΟΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΚΡΟΗΣ Παράδειγμα 1β. ΕΝΝΟΙΕΣ ΕΙΣΡΟΗΣ - ΕΞΟΔΑ Κατά την αγορά π.χ. λιπασμάτων για τις ανάγκες του δασικού φυτωρίου, η οποία γίνεται το έτος 2005 με προοπτική να χρησιμοποιηθούν το 2006, προκύπτει (για το 2005) μόνο πληρωμή, στο ύψος της αξίας αγοράς και των μεταφορικών. Εάν χρησιμοποιηθούν κατά το 2006 τότε προκύπτει (για το 2006) έξοδο ίσο με την αξία που αντιπροσωπεύει το μέρος των λιπασμάτων που χρησιμοποιήθηκε. Για το 2006 όμως δεν προκύπτει καμία σχετική πληρωμή.

25 3. ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΕΙΣΡΟΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΚΡΟΗΣ Παράδειγμα 2. ΕΝΝΟΙΕΣ ΕΙΣΡΟΗΣ - ΕΞΟΔΑ Τα έξοδα από τη χρησιμοποίηση το 2006 των λιπασμάτων (+ μεταφορικά) πρέπει να υπολογισθούν με βάση την τιμή αγοράς και μεταφοράς τους το Δηλ. Έξοδα 2006 = Λιπάσματα 2006 (kg) x τιμή αγοράς 2005 ( )

26 3. ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΕΙΣΡΟΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΚΡΟΗΣ Παράδειγμα 3. ΕΝΝΟΙΕΣ ΕΙΣΡΟΗΣ - ΕΞΟΔΑ Η διάθεση από τη δασική εκμετάλλευση μιας μπουλντόζας σε μία Κοινότητα για τη συντήρηση των κοινοτικών δρόμων προκαλεί για την εκμετάλλευση έξοδα που δεν έχουν καμία σχέση με τους βασικούς σκοπούς λειτουργίας της εκμετάλλευσης. Εν τούτοις όμως λογίζονται ως έξοδα, εφ' όσον η διάθεση έγινε με την έγκριση του υπεύθυνου της δασικής εκμετάλλευσης και όχι αυθαίρετα.

27 3. ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΕΙΣΡΟΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΚΡΟΗΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΕΙΣΡΟΗΣ - ΕΞΟΔΑ Σκόπιμα (για τους σκοπούς της εκμετάλλευσης π.χ. τα έξοδα για τη συντήρηση δασοδρόμου του δάσους της εκμετάλλευσης) Ουδέτερα (για μη σκοπούς της εκμετάλλευσης π.χ. τα έξοδα για τη συντήρηση δασοδρόμου της Κοινότητας)

28 3. ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΕΙΣΡΟΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΚΡΟΗΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΕΙΣΡΟΗΣ - ΔΑΠΑΝΕΣ. η αξία, την οποία αντιπροσωπεύουν για τη δασική εκμετάλλευση τα αγαθά και οι υπηρεσίες που αναλίσκονται για την επίτευξη ενός οποιουδήποτε σκοπού αυτής, τη στιγμή που αναλίσκονται. Η δαπάνη διαφέρει από το έξοδο. Οι διαφορές αυτές οφείλονται 1 στα κριτήρια της εκτίμησης, και 2 στο κριτήριο του σκοπού της εκμετάλλευσης

29 3. ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΕΙΣΡΟΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΚΡΟΗΣ Η διαφορά στα κριτήρια της εκτίμησης: για το έξοδο, η εκτίμηση της αξίας των αναλισκομένων αγαθών και υπηρεσιών γίνεται με βάση τις τιμές με τις οποίες αγοράστηκαν, ενώ για τη δαπάνη, η εκτίμηση της αξίας γίνεται με βάση την αξία, που αντιπροσωπεύουν τα αγαθά αυτά για τη δασική εκμετάλλευση ΕΝΝΟΙΕΣ ΕΙΣΡΟΗΣ - ΔΑΠΑΝΕΣ

30 3. ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΕΙΣΡΟΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΚΡΟΗΣ Παράδειγμα 1. ΕΝΝΟΙΕΣ ΕΙΣΡΟΗΣ - ΔΑΠΑΝΕΣ Αν τα λιπάσματα που αγοράστηκαν το 2005 αντί 0,70 /kgr χρησιμοποιηθούν από την εκμετάλλευση το 2006 και 2007, με τιμή αντίστοιχα 0,72 και 0,75 /kgr, για τον υπολογισμό της δαπάνης λιπάνσεως 2006 θα χρησιμοποιηθεί η τιμή του λιπάσματος του 2006, δηλ. 0,72 /kgr (και αντίστοιχα για το 2007 η τιμή 0,75 /kgr). Στην πράξη όμως, επειδή οι τιμές των αγαθών παρουσιάζουν διακυμάνσεις και είναι πρακτικά δύσκολο να εφαρμόζεται κάθε φορά η τρέχουσα τιμή, για τον υπολογισμό της δαπάνης χρησιμοποιείται η τιμή του αγαθού τη στιγμή που αγοράστηκε, παρόλο που δεν είναι απόλυτα σωστό.

31 3. ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΕΙΣΡΟΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΚΡΟΗΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΕΙΣΡΟΗΣ - ΔΑΠΑΝΕΣ Η διαφορά στο κριτήριο του σκοπού της εκμετάλλευσης: Αν ληφθεί υπ όψη το γεγονός, ότι τόσο τα σκόπιμα έξοδα όσο και οι δαπάνες σχετίζονται με το σκοπό λειτουργίας της εκμετάλλευσης και ότι για πρακτικούς λόγους στον υπολογισμό της δαπάνης εφαρμόζεται η τιμή με την οποία αγοράστηκε το αγαθό, προκύπτει ότι η έννοια του σκόπιμου εξόδου και η έννοια της δαπάνης είναι ταυτόσημες. Τούτο όμως είναι μερικώς σωστό: το σκόπιμο έξοδο συμπίπτει με μέρος μόνο της δαπάνης, την καλούμενη βασική δαπάνη (+ Λογιστικές δαπάνες= τόκοι του κεφαλαίου που δεσμεύτηκε για την αγορά των λιπασμάτων, δαπάνες από κινδύνους και, σε περιπτώσεις παγίου υλικού, τις αποσβέσεις.