ΔΙΓΛΩΣΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΗΚΟΩΝ ΣΤΗΝ ΚΙΝΗΜΑΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΩΣ ΠΡΩΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΓΡΑΠΤΗ ΦΘΟΓΓΟΓΛΩΣΣΑ ΩΣ ΔΕΥΤΕΡΗ ΓΛΩΣΣΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΔΙΓΛΩΣΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΗΚΟΩΝ ΣΤΗΝ ΚΙΝΗΜΑΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΩΣ ΠΡΩΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΓΡΑΠΤΗ ΦΘΟΓΓΟΓΛΩΣΣΑ ΩΣ ΔΕΥΤΕΡΗ ΓΛΩΣΣΑ"

Transcript

1 Δηµοσιεύτηκε στα Πρακτικά του 13ου Διεθνούς Συνεδρίου Εφαρµοσµένης Γλωσσολογίας, 2006 Δρ. Χρυσόστοµος Παπασπύρου ΔΙΓΛΩΣΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΗΚΟΩΝ ΣΤΗΝ ΚΙΝΗΜΑΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΩΣ ΠΡΩΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΓΡΑΠΤΗ ΦΘΟΓΓΟΓΛΩΣΣΑ ΩΣ ΔΕΥΤΕΡΗ ΓΛΩΣΣΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Η παρούσα εισήγηση αποσκοπεί σε µία συνοπτική και περιεκτική παρουσίαση της δίγλωσσης και διαπολιτισµικής εκπαιδεύσεως των ανηκόων κυρίως µέσα από την προοπτική της εφαρµοσµένης γλωσσολογίας και των συναφών διεπιστηµονικών κλάδων. Με την παράθεση εµπειρικών και θεωρητικών δεδοµένων, όπως αυτά έχουν πρόσφατα αναδυθεί µέσα από την επιστηµονική έρευνα και τον διεπιστηµονικό και φιλοσοφικό στοχασµό, επιχειρώ αφ ενός να καταδείξω την βαθιά ανθρωπιστική διάσταση της δίγλωσσης και διαπολιτισµικής εκπαιδεύσεως των ανηκόων µέσα στο γενικό πλαίσιο της αλληλαποδοχής διαφορετικών γλωσσών και πολιτισµών και αφ ετέρου να διεγείρω ένα γόνιµο προβληµατισµό, όσον αφορά στις συνθήκες και στις προϋποθέσεις που οφείλουν να πληρούνται, ώστε η δίγλωσση και διαπολιτισµική εκπαίδευση των ανηκόων να καταστεί εφικτή και προσπελάσιµη σε ευρεία κλίµακα. Μέσα από την εικοσάχρονη πείρα µου ως ανηκόου εκπαιδευτικού στην δευτεροβάθµια εκπαίδευση ανηκόων στην Ελλάδα, καθώς επίσης και ως γλωσσολόγου των κινηµατικών γλωσσών µε διαρκή και γόνιµη συνεργασία µε το Ινστιτούτο Γερµανικής Κινηµατικής Γλώσσας του Πανεπιστηµίου του Αµβούργου, επιχειρώ µέσα από την παρούσα εισήγηση να µεταδώσω επί πλέον και µία προσωπική, βιωµατική όψη της διαλεκτικής αλληλεπιδράσεως ανάµεσα στην καθαρά επιστηµονική προοπτική των διαλαµβανοµένων εδώ θεµάτων και στην εφαρµογή τους στην καθηµερινή εκπαιδευτική πρακτική, η οποία και αποτελεί τον αδιαµφισβήτητο κριτή για την βιωσιµότητα και αξιοποιησιµότητα των επιστηµονικών ενατενίσεων και πορισµάτων της γλωσσολογίας που αποσκοπούν εν τέλει στην βελτίωση της εκπαιδευτικής διεργασίας. 2. ΤΟ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η δίγλωσση και διαπολιτισµική εκπαίδευση των ανηκόων αποτελεί πρόσφατη παιδαγωγική κατάκτηση, η οποία θεµελιώνεται κατά κύριο λόγο στην εφαρµοσµένη γλωσσολογία συνεπικουρούµενη από την ψυχολογία και την κοινωνιολογία της γλώσσας [επισκόπηση της σύγχρονης βιβλιογραφίας: Papaspyrou 2002, Παπασπύρου 2003]. Εδώ έχουµε να κάνουµε µε µία ειδική τροποποιητική αναπροσαρµογή του διεπιστηµονικού πλαισίου που αναφέρεται στην εν γένει δίγλωσση και διαπολιτισµική εκπαίδευση, χωρίς όµως ουσιαστικές αλλαγές στις αρχές, στην δεοντολογία και στην διαδικασία της, ώστε να λάβουµε υπ όψη µας ακριβοδίκαια το αδιαµφισβήτητο γεγονός ότι στην περίπτωση των ανηκόων οι εν λόγω γλώσσες που συµµετέχουν στην δίγλωσση εκπαιδευτική πρακτική διαφοροποιούνται ως προς την τροπικότητά τους. Η αναγκαιότητα για µία δίγλωσση και διαπολιτισµική εκπαίδευση ανακύπτει, όταν η φυσική ή η αξιωµατικά αναµενόµενη ως φυσική πρώτη γλώσσα ορισµένων υπό εκπαίδευση ατόµων διαφοροποιείται από την επικρατούσα γλώσσα στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον των ατόµων αυτών ως συνέπεια του γεγονότος ότι τα εν λόγω άτοµα αποτελούν µέλη διαφοροποιηµένων

2 γλωσσικών κοινοτήτων ή γλωσσικών µειονοτήτων, οι οποίες λειτουργούν µέσα σε εκάστοτε ευρύτερες γλωσσικές κοινότητες ή γλωσσικές πλειονότητες, η γλώσσα των οποίων είναι κατά κανόνα σε εθνικό επίπεδο αναγνωρισµένη και νοµοθετικά κατοχυρωµένη, καθιστάµενη θεµέλιο ενός ορισµένου εκάστοτε πολιτισµού [Baker 1996]. Κατά την δίγλωσση εκπαιδευτική πρακτική αρχικά αξιοποιείται η πρώτη γλώσσα των υπό εκπαίδευση ατόµων και στην συνέχεια, σε κάποιο στάδιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, εισάγεται και διδάσκεται η επικρατούσα στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο γλώσσα ως δεύτερη γλώσσα. Εκείνο που οφείλουµε να προσέξουµε είναι ότι και οι δύο εν λόγω γλώσσες αποτελούν και γνωστικά αντικείµενα και γλώσσες διδασκαλίας προς µετάδοση γνώσεων, και εποµένως επιβάλλεται επί µέρους διαφοροποίηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ώστε να διαχωρίζονται σαφώς µεταξύ τους οι στοχοθετηµένες φάσεις της γλωσσικής και της γνωσιακής διδασκαλίας. Αν και από αυστηρά επιστηµονική προοπτική η δίγλωσση εκπαίδευση είναι κατ αναγκαιότητα διαπολιτισµική, κατά πάγια τακτική τονίζεται πλεονασµατικά ο διαπολιτισµικός της χαρακτήρας, ώστε να υποβοηθηθεί από την επιστήµη η κοινωνική προσπάθεια αναγνωρίσεως και εξαπλώσεώς της, δεδοµένου ότι η κοινωνική κατάσταση των διαφοροποιηµένων γλωσσικών κοινοτήτων είναι κατά κανόνα δυσχερής και απαιτεί νοµοθετικές και πολιτικές δραστηριοποιήσεις για την αναβάθµισή της, επειδή οι κοινωνικές προκαταλήψεις και τα στερεότυπα ασκούν ισχυρή ανασταλτική δράση στην αναγνώριση των γλωσσικών δικαιωµάτων και τροφοδοτούν τις γλωσσικές διακρίσεις σε βάρος των διαφοροποιηµένων γλωσσικών κοινοτήτων [Skutnabb-Kangas 1981, Skutnabb-Kangas & Phillipson 1994, Baker 1996, Phillipson 2000]. Η δυσχερής θέση των γλωσσικών µειονοτήτων αναδεικνύει δηλαδή όχι γλωσσολογική, αλλά κοινωνιολογική υφή. Κεντρικό θεµέλιο της δίγλωσσης εκπαιδεύσεως αποτελεί ο συγκερασµός ποικιλοειδών επιστηµονικών θεωριών εκµαθήσεως µίας δεύτερης γλώσσας (ή περισσοτέρων γλωσσών), οι οποίες, ανάλογα µε τις έµπρακτες εκπαιδευτικές συνθήκες, µπορούν να εφαρµοσθούν και να κατευθύνουν την εκπαιδευτική πρακτική µε έµφαση σε ορισµένα εκάστοτε χαρακτηριστικά. Εκκινώντας από το νευροψυχολογικό και νευρογλωσσολογικό υπόβαθρο της διγλωσσίας εν γένει, όπου, ανάλογα µε την γλωσσική εµπειρία και την έκθεση είτε ταυτόχρονα σε περισσότερες από µία γλώσσες είτε διαδοχικά σε µία γλώσσα και µετά σε άλλη, µπορεί να προκύψει κατά περίπτωση είτε συνενωτική (compound) είτε συνενταξιακή (coordinate) διγλωσσία, µε εκάστοτε διαφοροποιηµένη λειτουργική απόκριση του κεντρικού νευρικού συστήµατος [Albert & Obler 1978], οι σύγχρονες θεωρίες εκµαθήσεως µίας δεύτερης γλώσσας διακρίνονται σε θεωρίες καθαρά γλωσσολογικές, στηριζόµενες στο υπόβαθρο της καθολικής γραµµατικής, καθώς επίσης και σε θεωρίες γνωσιακές, πραγµατολογικές, κοινωνιοπολιτισµικές και κοινωνιογλωσσολογικές [Mitchell & Myles 1998]. Καµµία από αυτές τις θεωρίες δεν µπορεί από µόνη της να στηρίξει συνολικά την δίγλωσση εκπαίδευση, όλες όµως έχουν να αναδείξουν σε αµοιβαία συνεργασία πολύτιµη συµβολή, και τούτο διότι η δίγλωσση εκπαίδευση κινείται σε πολλά επίπεδα και διαθέτει πολλαπλή προοπτική, γλωσσολογική, ψυχολογική, κοινωνιολογική και ανθρωπολογική. Επειδή δε η δίγλωσση εκπαίδευση προϋποθέτει για την οµαλή διεξαγωγή της, πέρα από τα αδιαµφισβήτητα διεπιστηµονικά πορίσµατα, οπωσδήποτε την κοινωνική συναίνεση και την πολιτική βούληση για αναγνώριση και κατοχύρωση της ισονοµίας και της ισοπολιτείας των διαφοροποιηµένων γλωσσικών κοινοτήτων σε αναφορά προς την γλωσσική πλειονότητα που περιβάλλει τις κοινότητες αυτές, προβάλλει στο προσκήνιο την αλληλαποδοχή της διαφορετικότητας και εποµένως αναδεικνύει ένα βαθύ ανθρωπιστικό χαρακτήρα. Στο σηµείο αυτό θα πρέπει να τονισθεί µε έµφαση η διάκριση ανάµεσα στην απόκτηση (acquisition) και στην εκµάθηση (learning) µίας γλώσσας ή περισσοτέρων γλωσσών. Η απόκτηση λαµβάνει χώρα αυθόρµητα διά της διεγέρσεως και συνακόλουθης λειτουργίας του συµφύτου γλωσσογενετικού µηχανισµού, ο οποίος αφοµοιώνει τα γλωσσικά δεδοµένα του περιβάλλοντος και προσαρµόζεται στα δεδοµένα αυτά, ενώ η εκµάθηση διενεργείται µέσω ενσυνείδητης και στοχοθετηµένης δραστηριότητας, κατά την οποία η προσοχή, η µεταφορά και ο συνειδητός αναστοχασµός πάνω στα προσφερόµενα γλωσσικά δεδοµένα προβάλλονται στο προσκήνιο [Lenneberg 1967, List 1981, Weissenborn, Goodluck & Roeper 1992]. Για να λάβει χώρα µε επιτυχία η εκµάθηση µίας γλώσσας ή περισσοτέρων γλωσσών, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να

3 έχει αποκτηθεί µία τουλάχιστον γλώσσα ως πρώτη γλώσσα στην κατάλληλη ηλικία. Διγλωσσία και εν γένει πολυγλωσσία µπορεί να προκύψει είτε µε απόκτηση είτε µε εκµάθηση. Την δίγλωσση εκπαίδευση, όµως, ως θεσµοθετηµένη κοινωνική πραγµατικότητα, ενδιαφέρει κυρίως η εκµάθηση, διότι εκεί κρίνεται αναγκαία η εκπαιδευτική παρέµβαση, προκειµένου να αρθούν οι δυσµενείς επιπτώσεις των κοινωνικών συνθηκών και να προωθηθεί η διεργασία της κοινωνικής εντάξεως των εκπαιδευοµένων ατόµων. Η διγλωσσία, και γενικότερα η πολυγλωσσία, η οποία προκύπτει από απόκτηση δύο ή περισσοτέρων γλωσσών, κατά κανόνα δεν δηµιουργεί προβληµατικές καταστάσεις και εκ τούτου δεν απαιτεί την αρωγή της δίγλωσσης εκπαιδεύσεως ως στοχοθετηµένης παρεµβατικής διεργασίας. Η αναγνώριση και ο σεβασµός απέναντι στην πρώτη γλώσσα των ατόµων που υποβάλλονται σε δίγλωσση και διαπολιτισµική εκπαίδευση, η καλλιέργεια της πρώτης γλώσσας, η προσφορά επιλεγµένων γλωσσικών παραδειγµάτων από την πρώτη και την δεύτερη γλώσσα, η αξιόπιστη εφαρµογή της συγκριτικής αντιπαραθετικής γραµµατικής (contrastive grammar) και της αντιστοιχίας εννοιολογικών κατηγοριών στις δύο εν λόγω γλώσσες, καθώς επίσης και η συµβατότητα της όλης εκπαιδευτικής διαδικασίας µε το πολιτισµικό υπόβαθρο των εκπαιδευοµένων ατόµων αποτελούν αποφασιστικούς παράγοντες για την επιτυχία της δίγλωσσης εκπαιδεύσεως [Baker 1996]. 3. ΔΙΓΛΩΣΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΗΚΟΩΝ: ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Ο γλωσσογενετικός µηχανισµός του ανθρώπου για να διεγερθεί και να λειτουργήσει χρειάζεται να αλληλεπιδράσει µε κατάλληλα γλωσσικά δεδοµένα του περιβάλλοντος. Τα δεδοµένα αυτά διαθέτουν συγκεκριµένη, εκάστοτε, επικοινωνιακή τροπικότητα, δηλαδή αναδεικνύουν µία φυσική διάσταση, η οποία καθιστά τα δεδοµένα αυτά προσλήψιµα και εκφράσιµα. Διά της οπτικοκινητικής τροπικότητας ο γλωσσογενετικός µηχανισµός αλληλεπιδρά µε γλωσσικά δεδοµένα του περιβάλλοντος προς ανάδυση µίας κινηµατικής γλώσσας (sign language), ενώ διά της ακουστικοφωνητικής τροπικότητας αναδύεται µία φθογγόγλωσσα (spoken language) [Παπασπύρου 1994]. Για προφανείς λόγους βέλτιστης προσαρµογής σε ένα οπτικοκινητικά παρόν περιβάλλον, ο γλωσσογενετικός µηχανισµός ενός ανηκόου ατόµου προσανατολίζεται αυθόρµητα στην ανάδυση µίας κινηµατικής γλώσσας ως πρώτης γλώσσας. Η πρόσφατη ραγδαία ανάπτυξη της γλωσσολογίας και των συναφών διεπιστηµονικών της κλάδων στον ερευνητικό τοµέα των κινηµατικών γλωσσών έχει τελεσίδικα καταδείξει την ισοδυναµία κινηµατικών γλωσσών και φθογγογλωσσών ως προς όλα τα ισχύοντα κριτήρια γλωσσικότητας. Οι κινηµατικές γλώσσες αναδεικνύουν διπλή άρθρωση (duality of patterning), συµβάλλουν επικοινωνιακά στην διαµόρφωση γλωσσικών κοινοτήτων µε ιδιαίτερα πολιτισµικά χαρακτηριστικά, ανταποκρίνονται στις τρεις θεµελιώδεις ψυχοκοινωνικές λειτουργίες της γλώσσας, δηλαδή την αναπαράσταση (representation), την αλληλεπίδραση (interaction) και την έκφραση (expression), και απαιτούν για την εκδήλωσή τους την λειτουργική δραστηριότητα των ήδη γνωστών γλωσσικών κέντρων του εγκεφάλου, προβάλλοντας ωστόσο µοναδικούς εννοιολογικούς και µορφολογικούς συσχετισµούς ως συνέπεια της οπτικοκινητικής τους τροπικότητας [Klima & Bellugi 1979, Prillwitz 1982 (µε εξαντλητική βιβλιογραφία), Newport & Meier 1985, Poizner, Klima & Bellugi 1987, Boyes-Braem 1990 (µε εξαντλητική βιβλιογραφία), Papaspyrou 1990, Prillwitz & Vollhaber 1990, Emmorey & Reilly 1995, Emmorey & Lane 2000, McNeill 2000]. Οι κινηµατικές γλώσσες έχουν βρει την θέση τους σε γενικευµένες γλωσσικές θεωρίες, στις οποίες τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά µεταξύ κινηµατικών γλωσσών και φθογγογλωσσών αξιοποιούνται για να συγκροτήσουν αφαιρετικά θεωρητικά οικοδοµήµατα µεγάλης ερµηνευτικής επαρκείας µε κυρίως εννοιολογική, γνωσιακή και πραγµατολογική υφή [Papaspyrou 1990, Keller 1998, Papaspyrou 2003, Liddell 2003]. Επειδή οι κινηµατικές γλώσσες εκδηλώνονται κυριολεκτικά µέσα στον τετραδιάστατο χωρόχρονο, πιστοποιούν γλαφυρότατα την αναγκαιότητα να σταµατήσουµε να µιλάµε για γλωσσική δοµή, αποδεχόµενοι την έννοια του γλωσσικού ρυθµού [Βέργη 1995], ο οποίος παρουσιάζει µε σαφήνεια, ακρίβεια και αξιοπιστία την δυναµική διάσταση του γλωσσικού

4 φαινοµένου εν γένει, καλύπτοντας και τις κινηµατικές γλώσσες και τις φθογγόγλωσσες. Η έννοια του γλωσσικού γεγονότος [Βέργη 1995] γίνεται έτσι ευκολότερα κατανοητή σε αναφορά προς τις κινηµατικές γλώσσες, διότι προσφέρεται ανάλογη προς τούτο χωροχρονική εποπτεία [Papaspyrou 2003, Παπασπύρου 2003]. Εκ τούτου η επιστήµη εδώ και είκοσι χρόνια αναγνωρίζει τις κοινότητες των ανηκόων ως διαφοροποιηµένες γλωσσικές κοινότητες ή γλωσσικές µειονότητες [Lane 1984, Prillwitz & Wudtke 1988, Prillwitz & Vollhaber 1990, Lane 1992]. Ένα ανήκοο άτοµο εν γένει θεωρείται αξιωµατικά ως µέλος διαφοροποιηµένης γλωσσικής κοινότητας µε φυσική ή αναµενόµενη ως φυσική πρώτη γλώσσα του µία κινηµατική γλώσσα. Αν και οι κοινωνικές προκαταλήψεις και τα στερεότυπα σε βάρος των ανηκόων ατόµων δεν έχουν ακόµα ολότελα εκλείψει, διαφαίνεται ωστόσο κατά τα τελευταία χρόνια µία σαφής και ενθαρρυντική αναβάθµιση και βελτίωση της κοινωνικής θέσεως των ανηκόων σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο, πράγµα που πιστοποιείται από τις αλλεπάλληλες νοµοθετικές διατάξεις που θεσπίζονται βαθµιαία στις ανεπτυγµένες χώρες, µε σκοπό να κατοχυρώσουν τα κοινωνικά και τα γλωσσικά δικαιώµατα των ανηκόων. Η γλωσσολογία έχει συµβάλει αποφασιστικά στην αναβάθµιση αυτή, µε κυρία έκφρασή της την δίγλωσση και διαπολιτισµική εκπαίδευση των ανηκόων [λεπτοµερειακή ανάλυση και επισκόπηση της βιβλιογραφίας: Παπασπύρου 2003]. Η συστηµατική και σε µόνιµη βάση διεξαγωγή της δίγλωσσης εκπαιδεύσεως των ανηκόων άρχισε το 1981 στην Σκανδιναβία και έκτοτε αποτελεί µέχρι σήµερα πρότυπο και σηµείο αναφοράς για την κατάστρωση προγραµµάτων δίγλωσσης εκπαιδεύσεως σε όλα τα προηγµένα κράτη [NBE 1986, Ahlgren & Hyltenstam 1994, Mahshie 1995, EDDE 1999, EDDE 2003]. Συνοπτικά η διαδικασία της δίγλωσσης εκπαιδεύσεως, σύµφωνα µε το πρότυπο που ακολουθείται στην Σουηδία, στην Δανία, στην Νορβηγία και στην Φινλανδία, έχει ως εξής [Παπασπύρου 2002]: 1. Συµβουλευτική γονέων και ενηµέρωσή τους σχετικά µε την κινηµατική γλώσσα, την κοινότητα των ανηκόων και την δίγλωσση εκπαίδευση, δεδοµένου ότι σε ποσοστό άνω του 90% τα ανήκοα παιδιά έχουν ακούοντες γονείς, των οποίων η σχετική µε το θέµα εµπειρία είναι από ανύπαρκτη έως ανεπαρκής. 2. Διδασκαλία της κινηµατικής γλώσσας και της µεθοδολογίας της δίγλωσσης εκπαιδεύσεως σε εκπαιδευτικούς, γονείς, ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς. 3. Πρώιµη παρέµβαση στην γλωσσική αγωγή των ανηκόων παιδιών, αρχικά µέσα στο οικογενειακό τους περιβάλλον και συνακόλουθα στο νηπιαγωγείο, µε συµµετοχή και ανηκόων ειδικών. 4. Αξιοποίηση της κινηµατικής γλώσσας κατά την είσοδο του παιδιού στο σχολείο µε συστηµατική καλλιέργεια και χρήση της προς µετάδοση σχολικών γνώσεων, καθώς επίσης και µε ειδική παρουσίαση των γραµµατικών της γνωρισµάτων, ώστε να γίνει συνειδητά διασκέψιµη από πλευράς του παιδιού. 5. Συγκριτικά θεµελιωµένη διδασκαλία της γραπτής φθογγογλώσσας µε την µέθοδο της αντιπαραθετικής γραµµατικής, αρχίζοντας µε χαρακτηριστικά που παρουσιάζουν µεγαλύτερη οµοιότητα και προχωρώντας προς βαθµιαία αποκλίνοντα χαρακτηριστικά. 6. Απεξάρτηση της διδασκαλίας της φθογγογλώσσας από την κινηµατική γλώσσα και συστηµατική, αυτοδύναµη καλλιέργειά της και ως γνωστικό αντικείµενο και ως γλώσσα διδασκαλίας. Το Σκανδιναβικό µοντέλο δίγλωσσης εκπαιδεύσεως δεν είναι και το µοναδικό, αν και έχει επιδράσει καταλυτικά σε ανάλογες πρωτοβουλίες σε άλλα κράτη. Στο Αµβούργο, επί παραδείγµατι, διεξάγεται σε πειραµατικό στάδιο ένα τροποποιηµένο µοντέλο δίγλωσσης εκπαιδεύσεως [Günther 1999, Günther 2003], στο οποίο συµµετέχει και η φωνούµενη µορφή της φθογγογλώσσας, ενώ δίνεται έµφαση στην όσο το δυνατόν νωρίτερα παρουσίαση των πολυποικίλων γραµµατικών σχηµάτων της φθογγογλώσσας. Με µία κάπως προκαταρκτική σύγκριση της πορείας των δύο αυτών µοντέλων, βλέπουµε ότι το µοντέλο της Σκανδιναβίας ευνοεί την ταχεία ανάπτυξη ορθά δοµηµένου γραπτού λόγου, χωρίς γραµµατικά λάθη, αν και µε σχετική απλότητα και µε κάπως περιορισµένη ποικιλία γραµµατικών σχηµάτων, ενώ το µοντέλο του Αµβούργου ευνοεί την ταχεία

5 ανάπτυξη πλούσιου και σύνθετου γραπτού λόγου, αν και µε αρκετά γραµµατικά λάθη. Επειδή τα δύο αυτά µοντέλα ακόµα βελτιώνονται µε την ανατροφοδότησή τους από τα δεδοµένα της εµπειρίας στην καθηµερινή εκπαιδευτική πρακτική, δεν µπορούµε ακόµα να συναγάγουµε οριστικά συµπεράσµατα. Ένα, πάντως, είναι το προφανές συµπέρασµα που µπορούµε ανεπιφύλακτα να συναγάγουµε: Σε σύγκριση µε τα αποτελέσµατα προγενεστέρων µεθόδων εκπαιδεύσεως των ανηκόων, τα αποτελέσµατα της δίγλωσσης εκπαιδεύσεως κρίνονται θεαµατικά. Με την πρόσφατη τεχνολογική ανάπτυξη στον τοµέα των πολυµέσων (multimedia) και των υπερµέσων (hypermedia) [Schulmeister 1997] η γλωσσολογία έχει στην διάθεσή της την δυνατότητα να παραγάγει αποτελεσµατικότατα εργαλεία για την εφαρµογή των πορισµάτων της στην διευκόλυνση και στην επιτάχυνση της µαθησιακής διεργασίας κατά την διεξαγωγή της δίγλωσσης εκπαιδεύσεως σε ανήκοα άτοµα. Τα εκπαιδευτικά υλικά που µπορούν να παραχθούν και να αξιοποιηθούν µε την αρωγή των υπερµέσων διακρίνονται σε δύο µεγάλες οµάδες. Στα εκπαιδευτικά υλικά της πρώτης οµάδας οι δύο εκάστοτε διαλαµβανόµενες γλώσσες, δηλαδή η συγκεκριµένη κινηµατική γλώσσα και η συγκεκριµένη (γραπτή) φθογγόγλωσσα, αξιοποιούνται σε συγκριτική αντιπαραθετική σύζευξη µεταξύ τους, κατά την οποία η µία γλώσσα παρουσιάζεται ως γλώσσα αφετηρίας και η άλλη ως γλώσσα στόχου και αντίστροφα. Τα απλούστερα εκπαιδευτικά υλικά αυτού του τύπου είναι τα διάφορα ηλεκτρονικά λεξικά κινηµατικής γλώσσας και φθογγογλώσσας µε ποικίλη έκταση και σε διαφορετικό, εκάστοτε, βαθµό ειδικεύσεως που έχουν στο µεταξύ παραχθεί σχεδόν σε όλες τις ανεπτυγµένες χώρες µε σκοπό να υποβοηθηθεί η γλωσσική διδασκαλία στην καθηµερινή εκπαιδευτική πρακτική. Περισσότερο απαιτητικά και πολύπλοκα εκπαιδευτικά υλικά αποσκοπούν στην πολυδιάστατη διδασκαλία της µίας γλώσσας µέσω της άλλης, καλύπτοντας µία ποικιλία χειρολογικών/φωνολογικών, µορφολογικών, συντακτικών, σηµασιολογικών και πραγµατολογικών θεµάτων. Στην Ελλάδα, επί παραδείγµατι, έχουν παραχθεί δύο υψηλών προδιαγραφών εκπαιδευτικά υλικά αυτού του τύπου σε µορφή cd-rom µετά από διακρατική συνεργασία της εταιρείας ΚΕΚΜΙΤ µε το Ινστιτούτο Γερµανικής Κινηµατικής Γλώσσας του Πανεπιστηµίου του Αµβούργου. Το ένα από αυτά τα υλικά αποσκοπεί στην αυτοδίδακτη εκµάθηση της ελληνικής κινηµατικής γλώσσας µέσω αντιπαραθετικής χρήσεως της ελληνικής φθογγογλώσσας ως γλώσσας αφετηρίας, προσφέροντας στους χρήστες ζωντανά ρέοντα στιγµιότυπα επικοινωνιακής χρήσεως της κινηµατικής γλώσσας και καλύπτοντας τις βασικές πλευρές του γραµµατικού της ρυθµού [Παπασπύρου 1997, Schulmeister 1998]. Το άλλο αποσκοπεί στην αυτοδίδακτη εκµάθηση των βασικών στοιχείων της γραµµατικής της ελληνικής φθογγογλώσσας µέσω αντιπαραθετικής χρήσεως της ελληνικής κινηµατικής γλώσσας ως γλώσσας αφετηρίας [Παπασπύρου 2000, Papaspyrou 2003]. Στην Γερµανία, το Ινστιτούτο Γερµανικής Κινηµατικής Γλώσσας του Πανεπιστηµίου του Αµβούργου έχει παραγάγει υψηλών προδιαγραφών εκπαιδευτικά υλικά αυτού του τύπου για την αυτοδίδακτη εκµάθηση της γερµανικής κινηµατικής γλώσσας µέσω αντιπαραθετικής χρήσεως της γερµανικής φθογγογλώσσας ως γλώσσας αφετηρίας [Metzger, Schulmeister & Zienert 2000], για την διδακτική υποστήριξη της διεξαγωγής µαθηµάτων γερµανικής κινηµατικής γλώσσας [Beecken, Keller, Prillwitz & Zienert 2003], καθώς επίσης και για την συγκριτική αντιπαραθετική παρουσίαση γερµανικής κινηµατικής γλώσσας και γερµανικής φθογγογλώσσας µε στόχο την διδασκαλία της γερµανικής φθογγογλώσσας σε ανήκοα άτοµα [Kollien & Fischer 2001, Müller & Schröder 2003]. Στα εκπαιδευτικά υλικά της δεύτερης οµάδας οι δύο εν λόγω γλώσσες, δηλαδή η συγκεκριµένη κινηµατική γλώσσα και η συγκεκριµένη φθογγόγλωσσα, αξιοποιούνται παράλληλα µε αντιπαραθετική παρουσίαση µε σκοπό την διδασκαλία ενός, εκάστοτε, γνωστικού αντικειµένου που περιλαµβάνεται στο αναλυτικό πρόγραµµα του εκπαιδευτικού συστήµατος. Στην Ελλάδα, επί παραδείγµατι, έχει πρόσφατα παραχθεί στο Τµήµα Χηµείας του Πανεπιστηµίου Αθηνών ένα πρωτοποριακό εκπαιδευτικό υλικό τέτοιου τύπου, το οποίο αποσκοπεί στην δίγλωσση διδασκαλία της χηµείας σε ανηκόους µαθητές γυµνασίου [Πανσεληνά 2001]. Η δίγλωσση εκπαίδευση των ανηκόων στηρίζεται µεθοδολογικά σε δύο κεντρικούς άξονες. Ο ένας από αυτούς είναι η συγκριτική αντιπαραθετική γραµµατική κινηµατικής γλώσσας και φθογγογλώσσας, η σηµασία της οποίας έχει ήδη καταστεί σαφής από τα µέχρι τώρα λεχθέντα. Ο άλλος είναι η αντιστοιχία εννοιολογικών κατηγοριών (conceptual categories) στις δύο εν λόγω

6 γλώσσες. Οι εννοιολογικές κατηγορίες σε κάθε γλώσσα δεν είναι ολότελα ταυτόσηµες, αλλά διαµορφώνονται και ανελίσσονται ανάλογα µε τον γραµµατικό ρυθµό της κάθε γλώσσας και µέσα από την ιστορική πορεία της αντίστοιχης γλωσσικής κοινότητας, µέσα στην οποία η εκάστοτε γλώσσα καλείται να ανταποκριθεί στην εκπλήρωση επικοινωνιακών και γνωσιακών αναγκών [Lakoff 1987]. Κάθε γλώσσα, µε τον γραµµατικό της ρυθµό και τις εννοιολογικές κατηγορίες που προωθεί, δηµιουργεί γλωσσική σχετικότητα [Whorf 1956], συµβάλλοντας στον σχηµατισµό µίας ιδιαίτερης κοσµοεικόνας (Weltbild), δηλαδή ενός ιδιαίτερου τρόπου θεωρήσεως του φυσικού κόσµου, των αξιών και των κανόνων της ατοµικής και της κοινωνικής ζωής. Η συγκυρία αυτή είναι ακριβώς υπεύθυνη για την εµφάνιση της πολιτισµικής ιδιοµορφίας σε κάθε γλωσσική κοινότητα. Μεταξύ µίας κινηµατικής γλώσσας και µίας φθογγογλώσσας αναφαίνεται µία εντυπωσιακή απόκλιση ως προς την φύση και το είδος των εννοιολογικών κατηγοριών, επειδή υπάρχει σηµαντική διαφοροποίηση των γραµµατικών τους ρυθµών [Papaspyrou 2003]. Ωστόσο, το κοινό καθολικό υπόβαθρο όλων των φυσικών γλωσσών επιτρέπει τον εντοπισµό ενός κοινού παρονοµαστή στις εννοιολογικές κατηγορίες. Κατά την έµπρακτη διεξαγωγή της δίγλωσσης εκπαιδεύσεως ανηκόων, όπου η διαφοροποίηση των εννοιολογικών κατηγοριών σηµατοδοτεί την διαπολιτισµική διάσταση, το αποφασιστικό σηµείο είναι ο εντοπισµός αυτού του κοινού εννοιολογικού παρονοµαστή και η εφαρµογή του στην πράξη. Με τον κοινό αυτό παρονοµαστή επιτυγχάνεται η βέλτιστη δυνατή αντιστοιχία εννοιολογικών κατηγοριών, διά της οποίας µε επανειληµµένα και επιλεγµένα γλωσσικά παραδείγµατα από την κινηµατική γλώσσα και την φθογγόγλωσσα καθίσταται κατανοητή η αµοιβαία διαφοροποίηση των εννοιολογικών κατηγοριών. Αυτό είναι ένα εφικτό µεν, αλλά δυσχερέστατο εγχείρηµα, διότι προϋποθέτει άριστα εµπεδωµένη και αναστοχαστική διγλωσσία, καθώς επίσης και πλήρη εποπτεία της διαφοροποιήσεως των εννοιολογικών κατηγοριών στην κινηµατική γλώσσα και στην φθογγόγλωσσα από πλευράς εκπαιδευτικών, σχολικών ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών. Πολύτιµη αρωγός στην κατεύθυνση αυτή αναδεικνύεται η τέχνη, και ιδιαίτερα η τέχνη του θεάτρου, η οποία αποτελεί όχι απλώς ένα µέσον πολιτισµικής εκφράσεως και καλλιέργειας, αλλά κυρίως ένα πολιτισµικό χωνευτήρι αλληλοπροσεγγίσεως αποκλινουσών εννοιολογικών κατηγοριών [Tangalou 1989]. Η τέχνη του θεάτρου ασκεί αποφασιστικά θετική δράση στην δίγλωσση εκπαίδευση ανηκόων, διότι φέρνει µεταξύ τους κοντά τις δύο εν λόγω γλώσσες κατά τον πλέον φυσικό και διαπολιτισµικά ενδεδειγµένο τρόπο. Επειδή ο µαθητικός πληθυσµός ανηκόων είναι εξαιρετικά ανοµοιογενής ως προς το γλωσσικό υπόβαθρο, ανακύπτει η ανάγκη για κατάστρωση, εφαρµογή και αξιολόγηση τυποποιηµένων κριτηρίων (tests) για την αξιόπιστη εκτίµηση των γλωσσικών δεξιοτήτων και του γλωσσικού και επικοινωνιακού εν γένει επιπέδου των µαθητών, προκειµένου να τοποθετηθούν σε κατάλληλες τάξεις δίγλωσσης εκπαιδεύσεως. Και εδώ η εφαρµοσµένη γλωσσολογία παρέχει αξιόπιστες λύσεις. Πέρα από τα αναρίθµητα σε διεθνή κλίµακα τυποποιηµένα κριτήρια για την εκτίµηση φθογγογλωσσικών δεξιοτήτων, έχουν κάνει πρόσφατα την εµφάνισή τους και ορισµένα τυποποιηµένα κριτήρια για την εκτίµηση κινηµατογλωσσικών δεξιοτήτων, όπως το TASL για την κινηµατική γλώσσα των ΗΠΑ [Prinz, Strong & Kuntze 1995], το οποίο έχει µεταφρασθεί και διασκευασθεί για να είναι κατάλληλο και σε άλλες κινηµατικές γλώσσες, επί παραδείγµατι στην Γαλλία, στην Ελβετία, στην Ισπανία και στην Σουηδία [Prinz 2002], καθώς επίσης και το ATG για την γερµανική κινηµατική γλώσσα [Fehrmann, Huber, Jäger, Sieprath & Werth 1997, Huber, Sieprath & Werth 2001]. Τα γλωσσικά διαγνωστικά εργαλεία αυτού του τύπου προορίζονται να εκτιµήσουν την ικανότητα παραγωγής και την ικανότητα κατανοήσεως κειµένων κινηµατικής γλώσσας σε βαθµονοµηµένες και ελεγχόµενες επικοινωνιακές συνθήκες. Η µεγαλύτερη, όµως, πρόκληση που καλείται η δίγλωσση εκπαίδευση ανηκόων να αντιµετωπίσει, είναι η αντιπαράθεση µεταξύ προφορικότητας (orality) και εγγραµµατοσύνης (literacy). Το ζήτηµα αυτό δεν έχει ακόµα επαρκώς επιλυθεί, αν και µε νέες µεθοδολογικές τεχνικές, όπως είναι το ελεύθερο γράψιµο [Poppendieker 1990], φαίνεται να πλησιάζει στην λύση του. Το ζήτηµα αυτό έχει να κάνει µε την διάκριση των γλωσσικών κοινοτήτων σε προφορικές, δηλαδή σε κοινότητες χωρίς διαδεδοµένο γραπτό κώδικα για την γλώσσα τους, και σε εγγράµµατες, δηλαδή σε κοινότητες µε διαδεδοµένο γραπτό κώδικα [Ong 1982]. Οι κοινότητες των

7 ανηκόων είναι κοινότητες προφορικές, ενώ οι ευρύτερες κοινότητες είναι κατά κανόνα κοινότητες εγγράµµατες. Αφήνοντας κατά µέρος εκείνες τις διαφοροποιήσεις µεταξύ γλωσσικών κοινοτήτων, οι οποίες ανακύπτουν ως συνέπεια διαφορετικών γραµµατικών ρυθµών και διαφορετικών συστηµάτων εννοιολογικών κατηγοριών, αποµένει µία θεµελιώδης διαφοροποίηση µεταξύ προφορικών και εγγραµµάτων κοινοτήτων από κοινού, όσον αφορά στην µάθηση, στην έκφραση και στην γνωσιακή εν γένει ανάπτυξη και οργάνωση. Οι προφορικές κοινότητες, από την µία, χαρακτηρίζονται από συσσωρευτική, πλεονασµατική και συντηρητική σκέψη και έκφραση που δοµείται κατά παράταξη, µε αποτέλεσµα να οργανώνουν την µάθηση και την γνώση τους µεθεκτικά και συµµετοχικά, διατηρώντας έναν αγωνιστικό τόνο σε βιωµατική αναφορά προς την ανθρώπινη ζωή και οργανώνοντας το εννοιολογικό περιεχόµενο των εκφράσεών τους περιστασιολογικά. Οι προφορικές κοινότητες είναι κοινότητες οµοιοστατικές. Οι εγγράµµατες κοινότητες, από την άλλη, χαρακτηρίζονται από αναλυτική, γραµµική και προοδευτική σκέψη και έκφραση που δοµείται καθ υπόταξη, µε αποτέλεσµα να οργανώνουν την µάθηση και την γνώση τους µε αποστασιοποίηση, διαχωρίζοντας την γνώση από τον γνώστη µέσω επεξεργασµένων αναλυτικών κατηγοριών και οργανώνοντας το εννοιολογικό περιεχόµενο των εκφράσεών τους αναλυτικά. Οι εγγράµµατες κοινότητες είναι κοινότητες µη οµοιοστατικές [Ong 1982]. Σαφώς δεν µπορούµε να αξιολογήσουµε συλλήβδην αυτή την διαφοροποίηση. Οι δύο αυτοί τρόποι για την λειτουργία της σκέψεως και της εκφράσεως, καθώς επίσης και για την κοινωνική οργάνωση της γνώσεως παρουσιάζουν, συγκρινόµενοι µεταξύ τους, και δυνατές και αδύναµες πλευρές. Το τίµηµα για µία υπεροχή του ενός τρόπου έναντι του άλλου είναι µία αντίστοιχη αδυναµία. Εδώ η πρόκληση για την δίγλωσση εκπαίδευση των ανηκόων δεν βρίσκεται στην σύγκριση, αλλά στην σύνθεση. Πώς, δηλαδή, να παράσχει αξιόπιστα τις κατάλληλες συνθήκες, µεθόδους και διαδικασίες, ώστε όλοι οι ανήκοοι µαθητές να µπορέσουν να εγκλιµατισθούν αποτελεσµατικά στο δευτερογενές πλαίσιο της εγγραµµατοσύνης, χωρίς ωστόσο να χάσουν το πρωτογενές πλαίσιο της προφορικότητας που τούς χαρακτηρίζει; Αυτό το κρίσιµο ερώτηµα αναµένει την απάντησή του και φαίνεται ότι σύντοµα οι ερευνητικές και οι διδακτικές προσπάθειες θα φέρουν την απάντηση. Η δίγλωσση και διαπολιτισµική εκπαίδευση των ανηκόων οδηγεί στην ολόπλευρη κοινωνική ένταξη µε όρους αλληλαποδοχής της διαφορετικότητας. Αποτελεί πράξη εντιµότητας, σεβασµού, ανθρωπισµού. 4. ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ Κατά την εικοσάχρονη σχεδόν διδακτική µου εµπειρία στην δευτεροβάθµια εκπαίδευση ανηκόων στην Ελλάδα ακολούθησα το πνεύµα και την µεθοδολογία της δίγλωσσης και διαπολιτισµικής εκπαιδεύσεως, όπως τό παρουσίασα προηγουµένως. Λόγω ειδικότητας έχω διδάξει και εξακολουθώ να διδάσκω τα γνωστικά αντικείµενα του φυσικού και φυσιογνωστικού κλάδου, δηλαδή φυσική, χηµεία, βιολογία, γεωλογία και αστρονοµία, στα οποία, όµως, επιδρώ γλωσσολογικά και τα τροποποιώ, παρουσιάζοντάς τα στους µαθητές κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να µπορούν να αφοµοιωθούν από την κοσµοεικόνα τους. Η πείρα µού έχει δείξει ότι κάτι τέτοιο δεν είναι πάντα εφικτό. Προσπαθώντας να εντοπίσω τις αιτίες, έχω κατά καιρούς καταλήξει σε διάφορες διαπιστώσεις, οι οποίες µέχρι σήµερα αποτελούν για µένα αφορµές για γόνιµο πειραµατισµό στην καθηµερινή εκπαιδευτική πρακτική, όσον αφορά στις επί µέρους τροποποιήσεις που οφείλει να επιδέχεται η δίγλωσση εκπαίδευση των ανηκόων για να είναι ευέλικτη. Ενώ οι επαρκείς δεξιότητες στην ελληνική κινηµατική γλώσσα κρίνονται αναγκαίες για την κατανόηση της προσφεροµένης διδακτικής ύλης, δεν είναι, ωστόσο, από µόνες τους και επαρκείς προς τούτο. Δεν φτάνει, δηλαδή, να αναδεικνύει ένας µαθητής ικανοποιητικό επίπεδο κινηµατογλωσσικών δεξιοτήτων, για να κατανοήσει ένα θέµα φυσικής, χηµείας ή βιολογίας, ακόµα και αν µε την µέθοδο της αντιπαραθετικής γραµµατικής και της αντιστοιχίας των εννοιολογικών κατηγοριών έχει κατανοήσει το κείµενο του διδακτικού βιβλίου (στα ελληνικά) που αναφέρεται στο θέµα αυτό. Δεν ήταν σπάνιες οι στιγµές που είχα µπροστά µου µαθητές µε καλές έως πολύ καλές κινηµατογλωσσικές δεξιότητες και µε ικανοποιητικές δεξιότητες στα ελληνικά, οι οποίοι,

8 όµως, έδειχναν ότι αδυνατούσαν να κατανοήσουν κάποιες θεµελιακές σχέσεις από τον φυσικό κόσµο, έτσι όπως τόν παρουσίαζαν τα διδακτικά βιβλία. Κι όµως, αυτή η φαινοµενικά παράδοξη περίσταση έχει την εξήγησή της. Οι µαθητές αυτοί δεν αδυνατούσαν να κατανοήσουν. Απλώς αξιολογούσαν την συγκεκριµένη γνώση ως άχρηστη γι αυτούς και αντιδρούσαν. Ο τρόπος που µάθαιναν και οργάνωναν την γνώση τους ήταν ο τρόπος που χαρακτηρίζει τις προφορικές εν γένει κοινότητες. Για τους µαθητές αυτούς η παρουσίαση των φυσικών νόµων, έτσι όπως αυτοί είναι διατυπωµένοι στα σχολικά εγχειρίδια, δεν είχε αξία, οπότε ήταν αναµενόµενο να µην τήν δεχθούν. Κατανοούσαν µεν το κείµενο του βιβλίου, αλλά µόνο σε επίπεδο γλώσσας, όχι σε επίπεδο θεµατικής ενότητας. Π.χ. οι νόµοι του Νεύτωνα στην φυσική ή οι νόµοι δράσεως των µαζών στην χηµεία, ως άκρως αφαιρετικές και αναλυτικές κατασκευές που συνταιριάζονται απόλυτα στην αναλυτική, αποστασιοποιηµένη µαθησιακή διεργασία των εγγραµµάτων κοινοτήτων, αποστερηµένες από βιωµατική αναφορά στην ανθρώπινη ζωή, ήταν για τους µαθητές αυτούς χωρίς ουσιαστικό νόηµα. Και, µάλιστα, κάποτε µία κατά τα λοιπά ευφυέστατη και κοινωνικότατη µαθήτριά µου είχε το θάρρος να µού τό πει άµεσα. Μεταφράζω τα λόγια της στα ελληνικά: «Τί βλακείες είναι αυτές! Έχω πιο σηµαντικά πράγµατα να σκεφτώ από αυτές τις άχρηστες χαζοµάρες!» Βέβαια έχουν κατά καιρούς όντως υπάρξει και λίγοι µαθητές, οι οποίοι είχαν διαρκή, αξιόπιστη, αποτελεσµατική και συνεργατική υποστήριξη από τις οικογένειές τους, µε αποτέλεσµα να εµπεδώσουν σε ικανοποιητικό βαθµό τον αναλυτικό τρόπο αναστοχασµού πάνω στα γνωστικά αντικείµενα του φυσικού και φυσιογνωστικού κλάδου. Στους µαθητές αυτούς, λόγω εξαιρετικών υποστηρικτικών συνθηκών, η δίγλωσση εκπαίδευση ανέδειξε τα βέλτιστα αναµενόµενα αποτελέσµατά της. Ωστόσο, η εκπαίδευση έχει υποχρέωση να δρα ευεργετικά σε όλους τους µαθητές ισότιµα, και όχι να εφησυχάζει µε την επιτυχία της στους µάλλον προνοµιούχους µαθητές. Πέρα από µεµονωµένες ιδιαίτερες περιπτώσεις µαθητών, οι οποίοι είχαν σαφώς ανάγκη από ειδικά σχεδιασµένη, εξατοµικευµένη διδασκαλία, υπήρχε ένας κύριος µαθητικός πληθυσµός µε φυσιολογικότατη ανάπτυξη. Η κατάσταση που περιέγραψα προηγουµένως περιπλέκεται περισσότερο από το γεγονός ότι µεταξύ των ανθρώπων εν γένει αναφαίνονται τέσσερες βασικές τάσεις που καθορίζουν τον εκάστοτε τρόπο µαθήσεως. Ανάλογα µε τον τύπο σκέψεως, δηλαδή κυρίως συγκεκριµένη ή κυρίως αφηρηµένη σκέψη, καθώς επίσης και ανάλογα µε την στρατηγική που ακολουθείται, δηλαδή κυρίως ενεργός πειραµατισµός ή κυρίως αναστοχαστική παρατήρηση, ανακύπτουν οι τέσσερες τρόποι µαθήσεως ως εξής [Gray 1998]: 1. Με συγκεκριµένη σκέψη και αναστοχαστική παρατήρηση: Η µάθηση διενεργείται µέσω της φαντασίας. 2. Με αφηρηµένη σκέψη και αναστοχαστική παρατήρηση: Η µάθηση διενεργείται µέσω της ορθολογικότητας. 3. Με αφηρηµένη σκέψη και ενεργό πειραµατισµό: Η µάθηση διενεργείται µέσω πρακτικού τρόπου επιλύσεως προβληµάτων. 4. Με συγκεκριµένη σκέψη και ενεργό πειραµατισµό: Η µάθηση διενεργείται µέσω της ενθουσιώδους παρορµητικότητας. Δυστυχώς στα εκπαιδευτικά συστήµατα του ανεπτυγµένου κόσµου ευνοείται και ενθαρρύνεται κυρίως (για να µην πω αποκλειστικά) µονοµερώς ο δεύτερος από αυτούς τους τρόπους µαθήσεως, ο οποίος συνταιριάζεται απόλυτα µε την γραµµική, αναλυτική σκέψη των εγγραµµάτων κοινοτήτων, µε αποτέλεσµα οι µαθητές που εφαρµόζουν εκ φύσεως άλλους τρόπους να µην εγκλιµατίζονται ικανοποιητικά στο εκάστοτε εκπαιδευτικό σύστηµα. Αυτό θα πρέπει να µάς προβληµατίσει όλους. Η δίγλωσση εκπαίδευση των ανηκόων, επειδή ακριβώς έχει µπροστά της την προφανή αντιπαράθεση µεταξύ προφορικότητας και εγγραµµατοσύνης, έχει προσέτι την ευκαιρία να κινηθεί ευέλικτα και να ανταποκριθεί ισότιµα και στους τέσσερες αυτούς τρόπους µαθήσεως. Είναι κρίσιµης σηµασίας ζήτηµα να επισηµαίνουµε αξιόπιστα πού τελειώνει η επίδραση της προφορικότητας των ανηκόων στην σχολική επίδοσή τους και πού αρχίζει η επίδραση των τεσσάρων µαθησιακών τάσεων. Χρειάζονται όµως θεσµικές αποφάσεις σε ευρεία κλίµακα για να γίνει κάτι τέτοιο. Μία άλλη, σηµαντική κατά την γνώµη µου, διαπίστωση έχει να κάνει µε τα γλωσσικά λάθη των περισσοτέρων ανηκόων µαθητών στον γραπτό λόγο. Αν εξαιρεθούν τα τυχαία, περιστασιακά

9 λάθη, αποµένει ένας κύριος όγκος συστηµατικών λαθών, τα οποία κυριολεκτικά δείχνουν την µεταµφίεση της ελληνικής κινηµατικής γλώσσας µε αλφαβητικά ιµάτια. Αυτό καταφαίνεται ακόµα πιο έκδηλα στην επικοινωνία των ανηκόων µέσω γραπτών µηνυµάτων κινητής τηλεφωνίας ή µέσω του ηλεκτρονικού ταχυδροµείου. Οι περισσότεροι ανήκοοι µαθητές τείνουν αυθόρµητα να τροποποιούν τα µορφολογικά και συντακτικά γνωρίσµατα της γραπτής ελληνικής φθογγογλώσσας, προσαρµόζοντάς τα κατά το δυνατόν στον ρυθµό της ελληνικής κινηµατικής γλώσσας. Αυτό δείχνει καθαρά ότι οι µαθητές επιχειρούν, εντελώς αυθόρµητα και αβίαστα, να επινοήσουν κατά προσέγγιση ένα είδος γραπτού κώδικα για την κινηµατική τους γλώσσα χρησιµοποιώντας ως «πρώτη ύλη» στοιχεία από την γραπτή ελληνική που διδάσκονται στο σχολείο. Από συζητήσεις µε συναδέλφους από άλλες χώρες διαπίστωσα ότι το φαινόµενο αυτό δεν περιορίζεται στην Ελλάδα, αλλά παρατηρείται γενικά. Αναγνωρίζοντας ότι σήµερα στις εγγράµµατες κοινωνίες υπάρχει η τάση προς µία δευτερογενή προφορικότητα, η οποία διευκολύνεται µε την χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή [Ong 1982], σκέπτοµαι, λοιπόν, ότι θα µπορούσαµε όλοι µας να αξιοποιήσουµε δηµιουργικά αυτό το φαινόµενο, καθιερώνοντας συστηµατικά αυτό το προσεγγιστικό είδος γραπτού κώδικα της κινηµατικής γλώσσας ως µία αποφασιστική ενδιάµεση φάση στην δίγλωσση εκπαιδευτική πρακτική. Με τον τρόπο αυτό θα µπορούσαν οι ανήκοοι µαθητές να προσαρµοσθούν στις γλωσσικές απαιτήσεις της γραπτής φθογγογλώσσας του ευρυτέρου κοινωνικού τους περιβάλλοντος, οικειοποιούµενοι σε επαρκή βαθµό την σκέψη και την έκφραση µίας εγγράµµατης κοινότητας, χωρίς να στερηθούν την πρωτογενή τους προφορικότητα, η οποία και αποτελεί αναπόσπαστο χαρακτηριστικό της πολιτισµικής τους κληρονοµιάς. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ahlgren, I. & Hyltenstam, K. (επιµ.) (1994): Bilingualism in Deaf Education. Αµβούργο, Signum. Albert, M. & Obler, L. (1978): The Bilingual Brain: Neuropsychological and Neurolinguistic Aspects of Bilingualism. Νέα Υόρκη, Academic Press. Baker, C. (1996): Foundations of Bilingual Education and Bilingualism. Clevedon, Multilingual Matters [ελληνική έκδοση: Εισαγωγή στην διγλωσσία και στην δίγλωσση εκπαίδευση. Αθήνα, Gutenberg (2001)]. Beecken, A., Keller, J., Prillwitz, S. & Zienert, H. (2003): Grundkurs Deutsche Gebärdensprache. Αµβούργο, Signum. Βέργη, Σ. (1995): Γλώσσα και δοµή. Δυϊκότητα και ρυθµός στην γλωσσολογία. Αθήνα, Νεφέλη. Boyes-Braem, P. (1990): Einführung in die Gebärdensprache und ihre Erforschung. Αµβούργο, Signum. EDDE (1999): Proceedings of the European Days of Deaf Education Örebro, Σουηδία. EDDE (2003): Proceedings of the European Days of Deaf Education Örebro, Σουηδία. Emmorey, K. & Lane, H. (επιµ.) (2000): The Signs of Language Revisited. An Anthology to Honor Ursula Bellugi and Edward Klima. Λονδίνο, Lawrence Erlbaum Associates. Emmorey, K. & Reilly, J. S. (επιµ.) (1995): Language, Gesture, and Space. Νέα Υερσέη, Lawrence Erlbaum Associates. Fehrmann, G., Huber, W., Jäger, L., Sieprath, H. & Werth, I. (1997): Aufbau und Konstruktion des Aachener Tests zur Basiskompetenz in Deutscher Gebärdensprache. Universität Aachen. Gray, G. (1998): Σηµειώσεις για την προαγωγή της ψυχοσυναισθηµατικής υγείας στα σχολεία. Σεµινάριο Αγωγής Υγείας, Δεκέµβριος Αθήνα, Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού. Günther, K. B. (1999): Bilingualer Unterricht mit gehörlosen Grundschülern: Zwischenbericht zum Hamburger Bilingualen Schulversuch. Αµβούργο, Verlag hörgeschädigte kinder. Günther, K. B. (2003): Bilinguale Erziehung als Förderkonzept. Αµβούργο, Signum. Huber, W., Sieprath, H. & Werth, I. (2001): Sprachdiagnostik in der Deutschen Gebärdensprache. Στο: Leuninger, H. & Wempe, K. (επιµ.): Gebärdensprachlinguistik 2000: Theorie und Anwendung. Αµβούργο, Signum.

10 Keller, J. (1998): Aspekte der Raumnutzung in der deutschen Gebärdensprache. Αµβούργο, Signum. Klima, E. S. & Bellugi, U. (1979): The Signs of Language. Cambridge, Μασσαχουσέττη, Harvard University Press. Kollien, S. & Fischer, R. (2001): Angewandte Gebärdensprachlinguistik: Kontrastive Grammatik für DGS und Deutsch. Στο: Leuninger, H. & Wempe, K. (επιµ.): Gebärdensprachlinguistik 2000: Theorie und Anwendung. Αµβούργο, Signum. Lakoff, G. (1987): Women, Fire, and Dangerous Things: What Categories Reveal about the Mind. Σικάγο & Λονδίνο, Chicago University Press. Lane, H. (1984): When the Mind Hears. Νέα Υόρκη, Random House. Lane, H. (1992): The Mask of Benevolence: Disabling the Deaf Community. Νέα Υόρκη, Alfred Knopf. Lenneberg, E. H. (1967): Biological Foundations of Language. Νέα Υόρκη, Wiley. Liddell, S. K. (2003): Grammar, Gesture, and Meaning in American Sign Language. Cambridge, Cambridge University Press. List, G. (1981): Sprachpsychologie. Στουττγάρδη, Kohlhammer. Mahshie, S. M. (1995): Educating Deaf Children Bilingually. Ουάσινγκτον, Gallaudet University Press. McNeill, D. (επιµ.) (2000): Language and Gesture. Cambridge, Cambridge University Press. Metzger, C., Schulmeister, R. & Zienert, H. (2000): Die Firma. Deutsche Gebärdensprache do-ityourself. Εκπαιδευτικό υλικό εκµαθήσεως γερµανικής κινηµατικής γλώσσας σε µορφή cdrom. Αµβούργο, Signum. Mitchell, R. & Myles, F. (1998): Second language Learning Theories. Λονδίνο & Νέα Υόρκη, Arnold. Müller, A. & Schröder, G. (2003): Deutsch ist anders. DGS auch. Zur Konzeption der Kursmaterialien DaZiel. Deutsch als Zielsprache zweisprachige Bildungsarbeit mit gehörlosen ArbeitnehmerInnen. Στο: Das Zeichen 64, NBE-Information (1986): Special School Curriculum. Ενηµερωτικό έντυπο Ι 86:22. Στοκχόλµη, Skolöverstyrelsen (Swedish National Board of Education). Newport, E. L. & Meier, R. P. (1985): The Acquisition of American Sign Language. Στο: Slobin, D. I. (επιµ.): The Cross-linguistic Study of language Acquisition. Volume I: The Data. Λονδίνο & Νέα Υερσέη, Lawrence Erlbaum Associates. Ong, W. (1982): Orality and Literacy: The Technologizing of the Word. Ithaca & Λονδίνο, Cornell University Press [ελληνική έκδοση: Προφορικότητα και εγγραµµατοσύνη: η εκτεχνολόγηση του λόγου. Ηράκλειο, Πανεπιστηµιακές Εκδόσεις Κρήτης (1997)]. Πανσεληνά, Μ. (2001): Δίγλωσσο µοντέλο διδασκαλίας της χηµείας σε κωφούς µαθητές γυµνασίου. Εκπαιδευτικό υλικό σε µορφή cd-rom. Πανεπιστήµιον Αθηνών, Φυσικοµαθηµατική Σχολή, Τµήµα Χηµείας, Πρόγραµµα ΔιΧηΝΕΤ. Papaspyrou, Ch. (1990): Gebärdensprache und universelle Sprachtheorie. Αµβούργο, Signum [ελληνική έκδοση: Κινηµατική γλώσσα και καθολική γλωσσική θεωρία. Αθήνα, Ελληνικά Γράµµατα (1998)]. Papaspyrou, Ch. (2002): Integration gehörloser in das allgemeine Bildungswesen: Überwindung der Sprachbarriere. Στο: Schulmeister, R. & Reinitzer, H. (επιµ.): Progress in Sign Language Research, in Honor of Siegmund Prillwitz / Fortschritte in der Gebärdensprachforschung, Festschrift für Siegmund Prillwitz. Αµβούργο, Signum. Papaspyrou, Ch. (2003): Sprachrhythmen: Drei Beiträge zum integrierenden Zusammenhang von Gebärden- und Lautsprache. Αµβούργο, Signum. Παπασπύρου, Χ. (1994): Κινηµατική Γλώσσα: Αναθεώρηση της γλωσσικής προοπτικής και διεύρυνση των ορίων της ανθρωπίνης γλώσσας. Στο: Γλώσσα 32, Παπασπύρου, Χ. (1997): Ανακαλύπτω την γλώσσα των χεριών. Εκπαιδευτικό υλικό εκµαθήσεως ελληνικής κινηµατικής γλώσσας σε µορφή cd-rom. Αθήνα, ΚΕΚΜΙΤ.

11 Παπασπύρου, Χ. (2000): Μαθαίνω να γράφω σωστά. Εκπαιδευτικό υλικό εκµαθήσεως ελληνικής φθογγογλώσσας σε µορφή cd-rom. Αθήνα, ΚΕΚΜΙΤ. Παπασπύρου, Χ. (2002): Δίγλωσση εκπαίδευση και κοινωνική ένταξη του ανηκόου ατόµου. Στο: Θέµατα Ειδικής Αγωγής 18, Παπασπύρου, Χ. (2003): Διαδροµές στους γλωσσικούς ρυθµούς: Μελετήµατα για την κινηµατική γλώσσα και την εκπαίδευση των ανηκόων. Αθήνα, Ατραπός. Phillipson, R. (επιµ.) (2000): Rights to Language: Equity, Power, and Education. Λονδίνο, Lawrence Erlbaum Associates. Poizner, H., Klima, E. S. & Bellugi, U. (1987): What the Hamds Reveal about the Brain. Cambridge, Μασσαχουσέττη, MIT Press. Poppendieker, R. (1990): Freies Schreiben und Gebärden. Αµβούργο, Signum. Prillwitz, S. (1982): Zum Zusammenhang von Kognition, Kommunikation und Sprache mit Bezug auf die Gehörlosenproblematik. Στουττγάρδη, Kohlhammer. Prillwitz, S. & Vollhaber, T. (επιµ.) (1990): Sign Language Research and Application. Αµβούργο, Signum. Prillwitz, S. & Wudtke, H. (1988): Gebärden in der vorschulischen Erziehung gehörloser Kinder. Αµβούργο, Signum. Prinz, P. M., Strong, M. & Kuntze, M. (1995): The test for American Sign Language (ASL). University of San Francisco. Prinz, P. M. (2002): Cross-linguistic Perspectives on Sign Language and Literacy Development. Στο: Schulmeister, R. & Reinitzer, H. (επιµ.): Progress in Sign Language Research, in Honor of Siegmund Prillwitz / Fortschritte in der Gebärdensprachforschung, Festschrift für Siegmund Prillwitz. Αµβούργο, Signum. Schulmeister, R. (1997): Grundlagen hypermedialer Lernsysteme. Theorie-Didaktik-Design. Μόναχο & Βιέννη, Oldenbourg. Schulmeister, R. (1998): Das kommt mir Griechisch vor. Die Gebärdensprache kennenlernen. Στο: Das Zeichen 44, Skutnabb-Kangas, T. (1981): Bilingualism or Not: The Education of Minorities. Clevedon, Multilingual Matters. Skutnabb-Kangas, T. & Phillipson, R. (επιµ.) (1994): Linguistic Human Rights: Overcoming Linguistic Discrimination. Βερολίνο, Mouton de Gruyter. Tangalou, C. (1989): The Role of Sign Language Theatre for the Culture of the Sign Language Community. Μαγνητοσκοπηµένη εισήγηση στο International Workshop for Deaf Researchers, Αµβούργο Ιουλίου Αµβούργο, Signum. Weissenborn, J., Goodluck, H. & Roeper, Th. (επιµ.) (1992): Theoretical Issues in Language Acquisition: Continuity and Change in Development. Λονδίνο, Lawrence Erlbaum Associates. Whorf, B. L. (1956): Language, Thought, and Reality. Cambridge, Μασσαχουσέττη, MIT Press. Περίληψη Η δίγλωσση και διαπολιτισµική εκπαίδευση των ανηκόων αποτελεί πρόσφατη παιδαγωγική κατάκτηση, η οποία θεµελιώνεται κατά κύριο λόγο στην εφαρµοσµένη γλωσσολογία συνεπικουρούµενη από την ψυχολογία και την κοινωνιολογία της γλώσσας. Οι ανήκοοι θεωρούνται αξιωµατικά ως µέλη διαφοροποιηµένων γλωσσικών κοινοτήτων, στις οποίες για λόγους προσαρµογής σε ένα κατά κανόνα οπτικά προσλήψιµο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον ο γλωσσογενετικός µηχανισµός κατευθύνεται προς την αυθόρµητη ανάπτυξη µίας κινηµατικής γλώσσας ως πρώτης γλώσσας των ανηκόων ατόµων. Οι κινηµατικές γλώσσες διεµπραγµατώνονται διά της οπτικοκινητικής τροπικότητας σε αντιπαράθεση προς τις φθογγόγλωσσες, οι οποίες διεµπραγµατώνονται διά της ακουστικοφωνητικής τροπικότητας. Οι κοινότητες των ανηκόων λειτουργούν προς το παρόν ως προφορικές κοινότητες, διότι δεν διαθέτουν ακόµα γραπτούς κώδικες για τις κινηµατικές τους γλώσσες. Με την τροποποίηση των βασικών αρχών της δίγλωσσης εκπαιδεύσεως εν γένει και µε την αξιοποίηση του γραµµατικού ρυθµού των κινηµατικών γλωσσών καθίσταται δυνατή η στοχοθετηµένη διδασκαλία της γραπτής φθογγογλώσσας, η οποία εκάστοτε επικρατεί στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, ως δεύτερης γλώσσας στα ανήκοα άτοµα. Οι βασικοί άξονες, πάνω στους οποίους κινείται η δίγλωσση εκπαίδευση των ανηκόων, είναι αφ ενός η συγκριτική αντιπαραθετική γραµµατική µεταξύ κινηµατικής γλώσσας και φθογγογλώσσας και αφ ετέρου η αντιστοιχία εννοιολογικών κατηγοριών στις δύο εν λόγω γλώσσες. Η γλωσσική σχετικότητα, σύµφωνα µε την οποία µία κινηµατική γλώσσα και µία φθογγόγλωσσα λόγω των διαφορετικών γραµµατικών ρυθµών τους συµβάλλουν στον σχηµατισµό διαφοροποιηµένων, γλωσσικά επαγοµένων κοσµοεικόνων, καθιστά την δίγλωσση εκπαίδευση των ανηκόων εξ ορισµού διαπολιτισµική. Η δίγλωσση και διαπολιτισµική εκπαίδευση των ανηκόων παρουσιάζει ευελιξία και εκ τούτου επιτρέπει την εκάστοτε αποκρυστάλλωσή της σε διαφορετικά πρότυπα εφαρµογής ανάλογα µε τις επικρατούσες συνθήκες, προωθώντας αξιόπιστα την εκπαιδευτική και την κοινωνική ένταξη των ανηκόων.

Προφορικότητα και εγγραμματοσύνη. εγγραμματοσύνη: Η μεγάλη πρόκληση στην δίγλωσση

Προφορικότητα και εγγραμματοσύνη. εγγραμματοσύνη: Η μεγάλη πρόκληση στην δίγλωσση Προφορικότητα και εγγραμματοσύνη εγγραμματοσύνη: Η μεγάλη πρόκληση στην δίγλωσση δίγλωσση εκπαίδευση των κωφών ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ ΚΩΦΩΝ 29 Σεπτεµβρίου 2016 Δρ.. Χρυσόστομος Παπασπύρου Η διγλωσσία

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΣΤΗΝ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΩΦΩΝ & ΒΑΡΗΚΟΩΝ

ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΣΤΗΝ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΩΦΩΝ & ΒΑΡΗΚΟΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Α /ΒΑΘΜΙΑΣ ΚΑΙ Β /ΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Β ΑΘΗΝΩΝ ΕΙΔΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ & ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Διαστάσεις της διαφορετικότητας Τα παιδιά προέρχονται

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τμήμα Ιατρικών εργαστηρίων & Προσχολικής Αγωγής Συντονίστρια: Επίκουρη Καθηγήτρια, Ελένη Μουσένα [Σύγχρονες Τάσεις στην Παιδαγωγική Επιστήμη] «Παιδαγωγικά μέσω Καινοτόμων

Διαβάστε περισσότερα

Στυλιανός Βγαγκές - Βάλια Καλογρίδη. «Καθολικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Προσβάσιμου Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού» -Οριζόντια Πράξη με MIS

Στυλιανός Βγαγκές - Βάλια Καλογρίδη. «Καθολικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Προσβάσιμου Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού» -Οριζόντια Πράξη με MIS Εκπαιδευτικό υλικό βιωματικών δραστηριοτήτων και Θεατρικού Παιχνιδιού για την ευαισθητοποίηση μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων καθώς και για την καλλιέργεια ενταξιακής κουλτούρας στα σχολικά πλαίσια Στυλιανός

Διαβάστε περισσότερα

Η αξιολόγηση ως μηχανισμός ανατροφοδότησης της εκπαιδευτικής διαδικασίας

Η αξιολόγηση ως μηχανισμός ανατροφοδότησης της εκπαιδευτικής διαδικασίας Η αξιολόγηση ως μηχανισμός ανατροφοδότησης της εκπαιδευτικής διαδικασίας Δρ Ειρήνη Ροδοσθένους, ΕΜΕ Φιλολογικών Μαθημάτων Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Αξιολόγηση του μαθητή Βασικός στόχος της αξιολόγησης

Διαβάστε περισσότερα

Ημερίδα. Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: εκπαιδευτική πολιτική, κοινωνία, σχολείο ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ

Ημερίδα. Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: εκπαιδευτική πολιτική, κοινωνία, σχολείο ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ Έργο: Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο - για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Γυμνάσιο) Επιστημονική υπεύθυνη: Καθηγήτρια Ζωή Παπαναούμ Ημερίδα Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: εκπαιδευτική

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ ΤΑΞΗΣ: ΕΝΑ ΜΟΝΤΕΛΟ ΓΙΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟ (2 η

ΦΥΛΛΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ ΤΑΞΗΣ: ΕΝΑ ΜΟΝΤΕΛΟ ΓΙΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟ (2 η ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ/ Ε εξάμηνο ΦΥΛΛΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ ΤΑΞΗΣ: ΕΝΑ ΜΟΝΤΕΛΟ ΓΙΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟ (2 η Παρατήρηση) Διδακτικές διαστάσεις/

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ: Βασικε ς πληροφορι ες

ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ: Βασικε ς πληροφορι ες ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ: Βασικες πληροφοριες Πέτρος Γαλάνης Δρ. ΕΚΠΑ, Δάσκαλος Ε.Α. (ΚΕ.Δ.Δ.Υ. Δ Αθήνας) Τι είναι η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ); Ο όρος «Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος» (ΔΑΦ)

Διαβάστε περισσότερα

Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση

Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση Πολυπολιτισμικότητα και Εκπαίδευση Κωδικός μαθήματος: ΚΕΠ 302 Διδάσκων: Δημήτρης Θ. Ζάχος Πιστωτικές μονάδες: 10 Χρόνος και τόπος διεξαγωγής: Τετάρτη 6-9 αίθουσα 907 Εισαγωγικά Η επιτυχής συμμετοχή σ ένα

Διαβάστε περισσότερα

Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων

Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων Βασίλης Κόμης, Επίκουρος Καθηγητής Ερευνητική Ομάδα «ΤΠΕ στην Εκπαίδευση» Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της

Διαβάστε περισσότερα

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning Διαπολιτισμική Εκπαίδευση E-learning Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά του Τμήματος Οικονομικής

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Κατερίνα Σάλτα ΔιΧηΝΕΤ 2017-2018 ΘΕΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Διεπιστημονικότητα Ιστορία & Φιλοσοφία της Χημείας Γλωσσολογία Χημεία Διδακτική της Χημείας Παιδαγωγική Ψυχολογία

Διαβάστε περισσότερα

Eκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων & Δία Βίου Μάθηση

Eκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων & Δία Βίου Μάθηση Πρόγραμμα Eξ Aποστάσεως Eκπαίδευσης (E learning) Eκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων & Δία Βίου Μάθηση Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά του Τμήματος

Διαβάστε περισσότερα

Διάταξη Προγράμματος Σπουδών EGL / Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία

Διάταξη Προγράμματος Σπουδών EGL / Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία Διάταξη Προγράμματος Σπουδών EGL / Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία Σχολή ΣΑΚΕ Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών Πρόγραμμα Σπουδών EGL Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία Επίπεδο Προπτυχιακό Μεταπτυχιακό

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α.

Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α. Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α. Τι θα Δούμε. Γιατί αλλάζει το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών. Παιδαγωγικό πλαίσιο του νέου Α.Π.Σ. Αρχές του νέου Α.Π.Σ. Μαθησιακές περιοχές του νέου

Διαβάστε περισσότερα

Η εκμάθηση μιας δεύτερης/ξένης γλώσσας. Ασπασία Χατζηδάκη, Επ. Καθηγήτρια Π.Τ.Δ.Ε 2011-12

Η εκμάθηση μιας δεύτερης/ξένης γλώσσας. Ασπασία Χατζηδάκη, Επ. Καθηγήτρια Π.Τ.Δ.Ε 2011-12 Η εκμάθηση μιας δεύτερης/ξένης γλώσσας Ασπασία Χατζηδάκη, Επ. Καθηγήτρια Π.Τ.Δ.Ε 2011-12 Βασικοί όροι και έννοιες- Δεύτερη # Ξένη γλώσσα Δεύτερη γλώσσα είναι οποιαδήποτε γλώσσα κατακτά ή μαθαίνει ένα άτομο

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΩΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ: «ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ» Συντάκτης: Βάρδα Αλεξάνδρα

ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΩΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ: «ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ» Συντάκτης: Βάρδα Αλεξάνδρα ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΩΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ: «ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ» Συντάκτης: Βάρδα Αλεξάνδρα ΕΡΩΤΗΜΑ 1 ο : Σύμφωνα με το Δ.Ε.Π.Π.Σ., ο παιδαγωγικός ρόλος ανανεώνεται, αναθεωρείται, αναβαθμίζεται, προκειμένου να ανταποκριθεί

Διαβάστε περισσότερα

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών Πηγή: Δημάκη, Α. Χαϊτοπούλου, Ι. Παπαπάνου, Ι. Ραβάνης, Κ. Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών: μια ποιοτική προσέγγιση αντιλήψεων μελλοντικών νηπιαγωγών. Στο Π. Κουμαράς & Φ. Σέρογλου (επιμ.). (2008).

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΧΡ. ΜΠΟΥΡΑΣ Σκοπός του Μαθήματος Σκοπός του μαθήματος είναι η εισαγωγή στη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ . Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο- για τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ Στρατηγικές για την ενίσχυση των μαθητών 2 & 3 Οκτωβρίου 2008 2ο Γυμνάσιο

Διαβάστε περισσότερα

Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο. Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη

Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο. Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη Δομή επιμόρφωσης 1 η Μέρα Γνωριμία ομάδας Παρουσίαση θεωρητικού υποβάθρου Προσομοίωση : α) Επιλογή

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών MA in Education (Education Sciences) ΑΣΠΑΙΤΕ-Roehampton ΠΜΣ MA in Education (Education Sciences) Το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στην Εκπαίδευση (Επιστήμες της Αγωγής),

Διαβάστε περισσότερα

5 -Τρόποιενσωµάτωσηςτης ΠεριβαλλοντικήςΕκπαίδευσης σταεκπαιδευτικάσυστήµατα

5 -Τρόποιενσωµάτωσηςτης ΠεριβαλλοντικήςΕκπαίδευσης σταεκπαιδευτικάσυστήµατα 5 -Τρόποιενσωµάτωσηςτης ΠεριβαλλοντικήςΕκπαίδευσης σταεκπαιδευτικάσυστήµατα Μπορεί να εκπληρώσει τους σκοπούς τηςηπεστοπλαίσιοτου παραδοσιακού σχολείου; Υπάρχει δυσαρµονία ανάµεσα στην ΠΕ και το παραδοσιακό

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνα Πηλείδου, Δρ Φιλοσοφίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ, Δασκάλα Ειδικής Αγωγής, Ειδικό Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου Αττικής.

Κωνσταντίνα Πηλείδου, Δρ Φιλοσοφίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ, Δασκάλα Ειδικής Αγωγής, Ειδικό Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου Αττικής. Αναπτύσσοντας, κινητοποιώντας και βελτιώνοντας δεξιότητες: η εφαρμογή μαθησιακού προγράμματος σε ομάδα τμήματος του Ειδικού Δημοτικού Σχολείου Ηρακλείου Αττικής. Κωνσταντίνα Πηλείδου, Δρ Φιλοσοφίας του

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγίες για την Πιλοτική Εφαρμογή των μαθημάτων και των Βιωματικών Δράσεων στο Γυμνάσιο

Οδηγίες για την Πιλοτική Εφαρμογή των μαθημάτων και των Βιωματικών Δράσεων στο Γυμνάσιο Οδηγίες για την Πιλοτική Εφαρμογή των μαθημάτων και των Βιωματικών Δράσεων στο Γυμνάσιο για τις ανάγκες της Πράξης «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21ου αιώνα) Πιλοτική Εφαρμογή». Α. ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣ: Οι Υπουργοί Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων

ΠΡΟΣ: Οι Υπουργοί Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΕΝΙΑΙΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΤΜΗΜΑ Β, ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ -----

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μίου Κρήτης «Επιστήμες Αγωγής»

Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μίου Κρήτης «Επιστήμες Αγωγής» Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μίου Κρήτης «Επιστήμες Αγωγής» Ειδίκευση B «Γραμματισμός, αφήγηση και διδασκαλία της Ελληνικής ως πρώτης και ως δεύτερης/ξένης» Στην ειδίκευση αυτή προσφέρονται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΑΡΜΟΓΕ ΣΩΝ ΘΕΩΡΙΩΝ ΜΑΘΗΗ ΣΗΝ ΠΡΟΦΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ. Δρ Ζωή Καραμπατζάκη

ΕΥΑΡΜΟΓΕ ΣΩΝ ΘΕΩΡΙΩΝ ΜΑΘΗΗ ΣΗΝ ΠΡΟΦΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ. Δρ Ζωή Καραμπατζάκη ΕΥΑΡΜΟΓΕ ΣΩΝ ΘΕΩΡΙΩΝ ΜΑΘΗΗ ΣΗΝ ΠΡΟΦΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ Δρ Ζωή Καραμπατζάκη Τι μας προσφέρουν οι θεωρίες μάθησης; Οι θεωρίες μάθησης προσφέρουν τη βάση πάνω στην οποία αναπτύσσονται, εξελίσσονται και βελτιώνονται

Διαβάστε περισσότερα

Ηφιλοσοφίατων ΕΠΠΣκαιτωνΑΠΣ. Γιώργος Αλβανόπουλος Σχολικός Σύµβουλος Ειδικής Αγωγής http://amaked-thrak.pde.sch.gr/symdim-kav4/ ΑλβανόπουλοςΓ. Σχ. Σύµβουλος 1 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ - ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εποχή µας χαρακτηρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα)

ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΕ 800 Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης (κοινωνικοποίηση διαπολιτισμικότητα) Ενότητα 10: Μοντέλα εκπαίδευσης μειονοτήτων Αναστασία Κεσίδου

Διαβάστε περισσότερα

Δ Φάση Επιμόρφωσης. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Γραφείο Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμμάτων. 15 Δεκεμβρίου 2010

Δ Φάση Επιμόρφωσης. Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Γραφείο Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμμάτων. 15 Δεκεμβρίου 2010 Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών Δημοτικής, Προδημοτικής και Ειδικής Εκπαίδευσης για τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα (21-22 Δεκεμβρίου 2010 και 7 Ιανουαρίου 2011) Δ Φάση Επιμόρφωσης Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ. Γεώργιος Ν. Πριµεράκης Σχ. Σύµβουλος ΠΕ03

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ. Γεώργιος Ν. Πριµεράκης Σχ. Σύµβουλος ΠΕ03 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Γεώργιος Ν. Πριµεράκης Σχ. Σύµβουλος ΠΕ03 1 Η αξιολόγηση (µπορεί να) αναφέρεται στον εκπαιδευτικό, στο µαθητή, στο Αναλυτικό Πρόγραµµα, στα διδακτικά υλικά στη σχολική µονάδα ή (και) στο θεσµό

Διαβάστε περισσότερα

Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Εισαγωγή Η χώρα μας απέκτησε Νέα Προγράμματα Σπουδών και Νέα

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΡΟΙΚΙΑΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (ΕΠΣ) Μαρία Παντελή-Παπαλούκα Επιθεωρήτρια σχολείων Προϊστάμενη Κυπριακής Εκπαιδευτικής Αποστολής Σύμβουλος Εκπαίδευσης Κυπριακής Υπάτης Αρμοστείας

Διαβάστε περισσότερα

Τα σχέδια μαθήματος 1 Εισαγωγή

Τα σχέδια μαθήματος 1 Εισαγωγή Τα σχέδια μαθήματος 1 Εισαγωγή Τα σχέδια μαθήματος αποτελούν ένα είδος προσωπικών σημειώσεων που κρατά ο εκπαιδευτικός προκειμένου να πραγματοποιήσει αποτελεσματικές διδασκαλίες. Περιέχουν πληροφορίες

Διαβάστε περισσότερα

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι δυσκολίες μάθησης των παιδιών συνεχίζουν να απασχολούν όλους όσοι ασχολούνται με την ανάπτυξη των παιδιών και με την εκπαίδευση. Τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι, μέσα στην τάξη τους, βρίσκονται

Διαβάστε περισσότερα

Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις

Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις Α/ Α Τύπος Εκφώνηση Απαντήσεις Απλή Αν κάνετε αναζήτηση µιας λέξης σε ένα αρχαιοελληνικό σώµα κειµένων, αυτό που θα λάβετε ως αποτέλεσµα θα είναι: Μια καταγραφή όλων των εµφανίσεων της λέξης στο συγκεκριµένο

Διαβάστε περισσότερα

ANNEX ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. της. Σύστασης του Συμβουλίου. για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση σχετικά με τη διδασκαλία και την εκμάθηση γλωσσών

ANNEX ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. της. Σύστασης του Συμβουλίου. για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση σχετικά με τη διδασκαλία και την εκμάθηση γλωσσών ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 22.5.2018 COM(2018) 272 final/2 ANNEX CORRIGENDUM This document corrects the document COM(2018) 272 final. Concerns correction of date for all linguistic versions. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Γουλή Ευαγγελία. 1. Εισαγωγή. 2. Παρουσίαση και Σχολιασµός των Εργασιών της Συνεδρίας

Γουλή Ευαγγελία. 1. Εισαγωγή. 2. Παρουσίαση και Σχολιασµός των Εργασιών της Συνεδρίας 1. Εισαγωγή Σχολιασµός των εργασιών της 16 ης παράλληλης συνεδρίας µε θέµα «Σχεδίαση Περιβαλλόντων για ιδασκαλία Προγραµµατισµού» που πραγµατοποιήθηκε στο πλαίσιο του 4 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου «ιδακτική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΩΡΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΣΧΟΛΕΙΟΥ (Π.Ε.Σ.) ΠΡΑΓΑ 25-29/1/2016

ΠΡΟΩΡΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΣΧΟΛΕΙΟΥ (Π.Ε.Σ.) ΠΡΑΓΑ 25-29/1/2016 ΠΡΟΩΡΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΣΧΟΛΕΙΟΥ (Π.Ε.Σ.) ΠΡΑΓΑ 25-29/1/2016 ΣΚΟΠΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ Βασικός σκοπός ήταν η απόκτηση νέων και εμβάθυνση ήδη γνωστών τεχνικών για την πρόληψη της μαθητικής διαρροής.

Διαβάστε περισσότερα

Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για το Νέο Σχολείο: Η γνώση είναι ο δρόμος για το μέλλον!

Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για το Νέο Σχολείο: Η γνώση είναι ο δρόμος για το μέλλον! Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για το Νέο Σχολείο: Η γνώση είναι ο δρόμος για το μέλλον! 1 ΣΥΝΟΨΗ 150.000 εκπαιδευτικοί όλων των ειδικοτήτων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θα συμμετάσχουν μέχρι

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα: Διδακτική της Πληροφορικής. Περιγραφή μαθήματος. Διδάσκων: Παλαιγεωργίου Γ. Διαλέξεις: Παρασκευή 17:00-20:00

Μάθημα: Διδακτική της Πληροφορικής. Περιγραφή μαθήματος. Διδάσκων: Παλαιγεωργίου Γ. Διαλέξεις: Παρασκευή 17:00-20:00 Μάθημα: Διδακτική της Πληροφορικής Διδάσκων: Παλαιγεωργίου Γ. Διαλέξεις: Παρασκευή 17:00-20:00 email: gpalegeo@gmail.com Περιγραφή μαθήματος Με τον όρο "Διδακτική της Πληροφορικής" εννοούμε τη μελέτη,

Διαβάστε περισσότερα

International Conference Quality and Equity in Education: Theories, Applications and Potentials

International Conference Quality and Equity in Education: Theories, Applications and Potentials International Conference Quality and Equity in Education: Theories, Applications and Potentials Εργαστήρι 3 Ο συμβουλευτικός ρόλος της ομάδας στήριξης σχολείων που εφαρμόζουν τη δυναμική προσέγγιση σχολικής

Διαβάστε περισσότερα

Τα Μεταπτυχιακά Προγράμματα και τα Προγράμματα Κατάρτισης της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.

Τα Μεταπτυχιακά Προγράμματα και τα Προγράμματα Κατάρτισης της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Τα Μεταπτυχιακά Προγράμματα και τα Προγράμματα Κατάρτισης της Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Σπύρος Πανέτσος Επιστ. Υπευθ. Γραφείου Διασύνδεσης Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Η Ανώτατη Σχολή Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής

Διαβάστε περισσότερα

Ολομέλεια (Αμφιθέατρο): Συζήτηση με τους συμμετέχοντες και τους υπεύθυνους των εργαστηρίων. Παράλληλα Εργαστήρια:

Ολομέλεια (Αμφιθέατρο): Συζήτηση με τους συμμετέχοντες και τους υπεύθυνους των εργαστηρίων. Παράλληλα Εργαστήρια: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΙΔΑΣ 09.00-09.30 Προσέλευση Συνέδρων Ολομέλεια (Αμφιθέατρο): 09.30-12.00 Ο Αλέξης Κόκκος συζητά με τους συνέδρους για την αξιοποίηση της τέχνης στην εκπαίδευση (θεωρητικό πλαίσιο, εφαρμογές

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΠΣ) Χρίστος Δούκας Αντιπρόεδρος του ΠΙ

ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΠΣ) Χρίστος Δούκας Αντιπρόεδρος του ΠΙ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΠΣ) Χρίστος Δούκας Αντιπρόεδρος του ΠΙ Οι Δ/τές ως προωθητές αλλαγών με κέντρο τη μάθηση Χαράσσουν τις κατευθύνσεις Σχεδιάσουν την εφαρμογή στη σχολική πραγματικότητα Αναπτύσσουν

Διαβάστε περισσότερα

Δρ. Απόστολος Ντάνης Σχολικός Σύμβουλος Φυσικής Αγωγής

Δρ. Απόστολος Ντάνης Σχολικός Σύμβουλος Φυσικής Αγωγής Δρ. Απόστολος Ντάνης Σχολικός Σύμβουλος Φυσικής Αγωγής Σε ισχύ το ΑΠΣ του 1990 (ΥΠΕΠΘ Δ/νση Φυσικής Αγωγής, Αθήνα 1990) Οι μαθητές επιλέγουν ένα άθλημα ή μια κινητική δραστηριότητα της αρεσκείας τους,

Διαβάστε περισσότερα

Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού

Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού Τι είδους δραστηριότητα είναι ο γραμματισμός; Πότε, πώς και γιατί εμπλέκονται οι άνθρωποι σε δραστηριότητες εγγραμματισμού; Σε ποιες περιστάσεις και με ποιο σκοπό; Καθημερινές

Διαβάστε περισσότερα

Τα πρώιμα μοντέλα του Cummins. Α.Χατζηδάκη

Τα πρώιμα μοντέλα του Cummins. Α.Χατζηδάκη Τα πρώιμα μοντέλα του Cummins Α.Χατζηδάκη Cummins (1981, 1983, 1984) Για να μπορέσει ο/η εκπαιδευτικός να διαμορφώσει τη διδασκαλία του αποτελεσματικά, θα πρέπει να γνωρίζει ποιες γνωστικές και γλωσσικές

Διαβάστε περισσότερα

Διάταξη Θεματικής Ενότητας ΕΛΠ42 / Αρχαιολογία στον Ελληνικό Χώρο

Διάταξη Θεματικής Ενότητας ΕΛΠ42 / Αρχαιολογία στον Ελληνικό Χώρο Διάταξη Θεματικής Ενότητας ΕΛΠ42 / Αρχαιολογία στον Ελληνικό Χώρο Σχολή ΣΑΚΕ Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών Πρόγραμμα Σπουδών ΕΛΠΟΛ Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό Θεματική Ενότητα ΕΛΠ42

Διαβάστε περισσότερα

Πειραματικό εργαστήρι στη βιωματική μάθηση και στη σχολική θρησκευτική αγωγή

Πειραματικό εργαστήρι στη βιωματική μάθηση και στη σχολική θρησκευτική αγωγή Πειραματικό εργαστήρι στη βιωματική μάθηση και στη σχολική θρησκευτική αγωγή Εργαστήριο Ιστορίας και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Αιγαίου Διδάσκουν: Πολύκαρπος Καραμούζης, (Πανεπιστήμιο Αιγαίου)

Διαβάστε περισσότερα

1. Η σκοπιμότητα της ένταξης εργαλείων ψηφιακής τεχνολογίας στη Μαθηματική Εκπαίδευση

1. Η σκοπιμότητα της ένταξης εργαλείων ψηφιακής τεχνολογίας στη Μαθηματική Εκπαίδευση 1. Η σκοπιμότητα της ένταξης εργαλείων ψηφιακής τεχνολογίας στη Μαθηματική Εκπαίδευση Στη βασική παιδεία, τα μαθηματικά διδάσκονται με στατικά μέσα α) πίνακα/χαρτιού β) κιμωλίας/στυλού γ) χάρτινου βιβλίου.

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΕΔΡΙΟ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΤΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ ΜΟΝΤΕΒΙΔΕΟ Οκτωβρίου 2009

ΣΥΝΕΔΡΙΟ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΤΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ ΜΟΝΤΕΒΙΔΕΟ Οκτωβρίου 2009 ΣΥΝΕΔΡΙΟ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΤΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ ΜΟΝΤΕΒΙΔΕΟ 16-17 Οκτωβρίου 2009 Σημερινή κατάσταση της Περιφέρειας Αποσπασμένοι εκπαιδευτικοί από Ελλάδα Διδάσκοντες με μακροχρόνια εμπειρία ελληνικής ή

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ

ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ Γιάννης Ιωάννου Β.Δ. MSc, MA 1 Θεωρητικό Υπόβαθρο Φιλοσοφία & Γνωστική Ψυχολογία Το Μεταμοντέρνο κίνημα Αποδοχή της διαφορετικότητας Αντίσταση στις συγκεντρωτικές

Διαβάστε περισσότερα

Η Καινοτοµία στη Διδασκαλία των Μαθηµατικών. Ε. Κολέζα

Η Καινοτοµία στη Διδασκαλία των Μαθηµατικών. Ε. Κολέζα Η Καινοτοµία στη Διδασκαλία των Μαθηµατικών Ε. Κολέζα Κάτω υπό ποιες προϋποθέσεις το σχολείο θα αποτελέσει κέντρο δράσης και δηµιουργικότητας; 1. Εκπαίδευση των µαθητών µέσα από τη δηµιουργία «µαθησιακών

Διαβάστε περισσότερα

«Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ»

«Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ» ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ «Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ» Σάββατο 11 Νοεμβρίου, έναρξη 09.00-19.00 Φιλοσοφική Σχολή (αμφιθέατρο 440 4 ος όροφος), Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πανεπιστημιούπολη,

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Δρ Ειρήνη Ροδοσθένους, Λειτουργός Π.Ι. ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ Επικοινωνιακή διδασκαλία της γλώσσας: η ίδια η γλώσσα συνιστά και ορίζεται ως κοινωνική

Διαβάστε περισσότερα

Μεταπτυχιακό στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση (Εξ Αποστάσεως)

Μεταπτυχιακό στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση (Εξ Αποστάσεως) Μεταπτυχιακό στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση (Εξ Αποστάσεως) ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πατρών προσφέρουν μεταπτυχιακό πρόγραμμα επιπέδου Master

Διαβάστε περισσότερα

Διδάσκοντας την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα στη Δημοτική Εκπαίδευση

Διδάσκοντας την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα στη Δημοτική Εκπαίδευση Επιμορφωτικό Σεμινάριο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου 21-22/3/2014, Λευκωσία 16-17/5/2014, Λεμεσός Διδάσκοντας την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα στη Δημοτική Εκπαίδευση Άννα Αναστασιάδη-Συμεωνίδη Ομότιμη Καθηγήτρια

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία The project Εισαγωγή ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και διδασκαλία Στόχοι Να κατανοήσετε τις έννοιες της κοινωνικοπολιτισμικής ετερότητας και ένταξης στο χώρο της

Διαβάστε περισσότερα

Δ.Ε.Π.Π.Σ. Α.Π.Σ. & ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ. Δρ Δημήτριος Γκότζος

Δ.Ε.Π.Π.Σ. Α.Π.Σ. & ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ. Δρ Δημήτριος Γκότζος Δ.Ε.Π.Π.Σ. Α.Π.Σ. & ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Δρ Δημήτριος Γκότζος Γενικές αρχές της εκπαίδευσης Παροχή γενικής παιδείας Καλλιέργεια δεξιοτήτων του μαθητή και η ανάδειξη των ενδιαφερόντων του Η εξασφάλιση ίσων ευκαιριών

Διαβάστε περισσότερα

Η συμβολή της ανάλυσης των κοινωνικών αναπαραστάσεων στη βελτίωση των διδακτικών πρακτικών: Το παράδειγμα του ζητήματος της σχολικής μετάβασης

Η συμβολή της ανάλυσης των κοινωνικών αναπαραστάσεων στη βελτίωση των διδακτικών πρακτικών: Το παράδειγμα του ζητήματος της σχολικής μετάβασης Η συμβολή της ανάλυσης των κοινωνικών αναπαραστάσεων στη βελτίωση των διδακτικών πρακτικών: Το παράδειγμα του ζητήματος της σχολικής μετάβασης Ευθυμία Γουργιώτου Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ Ε.Ε: ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ

Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ Ε.Ε: ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ Ε.Ε: ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Ενότητα Α: Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ: ΤΑΣΕΙΣ,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙ ΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ ΧΑΡΤΗΣ ΧΡΗΣΗ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ. β. φιλιππακοπουλου 1

ΕΙ ΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ ΧΑΡΤΗΣ ΧΡΗΣΗ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ. β. φιλιππακοπουλου 1 ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΧΑΡΤΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΧΡΗΣΗ β. φιλιππακοπουλου 1 Αναλυτικό Πρόγραµµα 1. Εισαγωγή: Μια επιστηµονική προσέγγιση στη χαρτογραφική απεικόνιση και το χαρτογραφικό σχέδιο

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΑ Ε & Στ ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΡΑΣΣΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ

ΦΥΣΙΚΑ Ε & Στ ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΡΑΣΣΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΦΥΣΙΚΑ Ε & Στ ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΡΑΣΣΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ Φυσικές Επιστήμες Θεματικό εύρος το οποίο δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο του σχολικού μαθήματος. Έμφαση στην ποιότητα, στη συστηματική

Διαβάστε περισσότερα

III_Β.1 : Διδασκαλία με ΤΠΕ, Γιατί ;

III_Β.1 : Διδασκαλία με ΤΠΕ, Γιατί ; III_Β.1 : Διδασκαλία με ΤΠΕ, Γιατί ; Eρωτήματα ποιες επιλογές γίνονται τελικά; ποιες προκρίνονται από το Π.Σ.; ποιες προβάλλονται από το εγχειρίδιο; ποιες υποδεικνύονται από το ίδιο το αντικείμενο; με

Διαβάστε περισσότερα

Παιδαγωγική επάρκεια πτυχιούχων του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Παιδαγωγική επάρκεια πτυχιούχων του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Παιδαγωγική επάρκεια πτυχιούχων του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Τι ισχύει για τους εισακτέους μέχρι και το ακαδημαϊκό έτος 2012-2013 Σύμφωνα με το Υπουργείο

Διαβάστε περισσότερα

4. Σηµειώ -στε. 8 Μάθηση ως διαδικασία και όχι µόνον ως περιεχόµενο ή αποτέλεσµα 9 Διαθεµατική ολική προσέγγιση της διδασκαλίας και µάθησης

4. Σηµειώ -στε. 8 Μάθηση ως διαδικασία και όχι µόνον ως περιεχόµενο ή αποτέλεσµα 9 Διαθεµατική ολική προσέγγιση της διδασκαλίας και µάθησης ΑΣΚΗΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Με βάση τα παρακάτω παιδαγωγικά κριτήρια αξιολογήστε το µαθησιακό περιβάλλον µίας διδακτικής παρέµβασης σηµειώνοντας την ύπαρξή τους είτε µε εισαγωγή σχολίου πάνω στα

Διαβάστε περισσότερα

Μέθοδος-Προσέγγιση- Διδακτικός σχεδιασμός. A. Xατζηδάκη, Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μιο Κρήτης

Μέθοδος-Προσέγγιση- Διδακτικός σχεδιασμός. A. Xατζηδάκη, Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μιο Κρήτης Μέθοδος-Προσέγγιση- Διδακτικός σχεδιασμός A. Xατζηδάκη, Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μιο Κρήτης 1. MΕΘΟΔΟΣ Ο όρος μέθοδος, έτσι όπως χρησιμοποιείται στην Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία, έχει ποικίλες σημασίες. Διαφοροποιείται

Διαβάστε περισσότερα

ελτίο Τύπου Τρίτη,

ελτίο Τύπου Τρίτη, ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ελτίο Τύπου Τρίτη,27.05.2008 OMIΛΙΑ ΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ κ. ΦΑΝΗΣ ΠΑΛΛΗ ΠΕΤΡΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Κλασικών Σπουδών και Φιλοσοφίας

Τμήμα Κλασικών Σπουδών και Φιλοσοφίας Τμήμα Κλασικών Σπουδών και Φιλοσοφίας Γραφεία: Κτήριο Αποστολίδη, Καλλιπόλεως και Ερεσού 1 T.K. 20537, 1678 Λευκωσία, Τηλ.: + 357 22893850, Τηλομ.: + 357 22 894491 Παρουσίαση 26 Ιανουαρίου 2014 2. ΣΚΟΠΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Το νέο κοινωνιολογικό πλαίσιο του πολυπολιτισμικού σχολείου

Το νέο κοινωνιολογικό πλαίσιο του πολυπολιτισμικού σχολείου Έργο: «Ένταξη παιδιών παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο- για τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Γυμνάσιο)» Σε συνεργασία με την Περιφερειακή Διεύθυνση Π.Ε. & Δ.Ε. Νοτίου Αιγαίου ΗΜΕΡΙΔΑ Το νέο κοινωνιολογικό

Διαβάστε περισσότερα

Περιγραφή μαθήματος. Εαρινό εξάμηνο 2009-2010. Διδάσκων: Παλαιγεωργίου Γ. Διαλέξεις: Δευτέρα 14:00-18:00 email: gpalegeo.teaching@gmail.

Περιγραφή μαθήματος. Εαρινό εξάμηνο 2009-2010. Διδάσκων: Παλαιγεωργίου Γ. Διαλέξεις: Δευτέρα 14:00-18:00 email: gpalegeo.teaching@gmail. Μάθημα: Διδακτική της Πληροφορικής I Εαρινό εξάμηνο 2009-2010 Διδάσκων: Παλαιγεωργίου Γ. Διαλέξεις: Δευτέρα 14:00-18:00 email: gpalegeo.teaching@gmail.com Περιγραφή μαθήματος Με τον όρο "Διδακτική της

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ

ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Δρ Κωνσταντίνα Κηροποιού Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Καβάλας ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Ομαδοσυνεργατική μάθηση. Γιατί; Στη σύγχρονη εποχή, κοινωνικοί παράγοντες, όπως

Διαβάστε περισσότερα

Από τη σχολική συμβατική τάξη στο νέο υβριδικό μαθησιακό περιβάλλον: εκπαίδευση από απόσταση για συνεργασία και μάθηση

Από τη σχολική συμβατική τάξη στο νέο υβριδικό μαθησιακό περιβάλλον: εκπαίδευση από απόσταση για συνεργασία και μάθηση Από τη σχολική συμβατική τάξη στο νέο υβριδικό μαθησιακό περιβάλλον: εκπαίδευση από απόσταση για συνεργασία και μάθηση Δρ Κώστας Χαμπιαούρης Επιθεωρητής Δημοτικής Εκπαίδευσης Συντονιστής Άξονα Αναλυτικών

Διαβάστε περισσότερα

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση

Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Στόχοι και κατευθύνσεις στη διαπολιτισμική εκπαίδευση Ενότητα 2: Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στο πολυπολιτισμικό σχολείο Αναστασία Κεσίδου,

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Προλογικό σημείωμα των επιμελητριών... 15. Πρόλογος... 21

Περιεχόμενα. Προλογικό σημείωμα των επιμελητριών... 15. Πρόλογος... 21 Περιεχόμενα Προλογικό σημείωμα των επιμελητριών... 15 Πρόλογος... 21 1 Eπισκόπηση: H εκπαίδευση των κωφών... 29 Eισαγωγή... 29 Η επίδραση της δημόσιας εκπαίδευσης... 39 Oρισμοί... 44 Απλοί γενικοί ορισμοί...

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (1) ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΠΗΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΝAOME1372 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 10 ο ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ -----

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ Π/ΘΜΙΑΣ ΚΑΙ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ & ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ Π.Ε. ΤΜΗΜΑ Α ΣΠΟΥΔΩΝ & ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος Μαθήματος: Κοινωνική Παιδαγωγική και βασικές παιδαγωγικές έννοιες

Τίτλος Μαθήματος: Κοινωνική Παιδαγωγική και βασικές παιδαγωγικές έννοιες Τίτλος Μαθήματος: Κοινωνική Παιδαγωγική και βασικές παιδαγωγικές έννοιες Κωδικός Μαθήματος: ΠΔ1250 Διδάσκων Βασίλης Πανταζής, pantazisv@uth.gr Είδος Μαθήματος: Υποχρεωτικό Εξάμηνο: 1 ο, 2 ο Μονάδες ECTS:

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Διαγώνισµα 01.04. Διάλογος Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Η τυπική διαδικασία καθηµερινής επικοινωνίας εκπαιδευτικού - µαθητή στην τάξη και στο σχολείο δεν αφήνει πολλά περιθώρια

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ 1 «Στο πλαίσιο των ενεργειών των εκπαιδευτικών που έχουν ενταχθεί στο Μητρώο του Ι.Ε.Π. για την Τεχνική και Επαγγελματική Εκπαίδευση περιλαμβάνεται και η συμβολή

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγίες για την Πιλοτική Εφαρμογή των μαθημάτων και των Βιωματικών Δράσεων στο Γυμνάσιο

Οδηγίες για την Πιλοτική Εφαρμογή των μαθημάτων και των Βιωματικών Δράσεων στο Γυμνάσιο Οδηγίες για την Πιλοτική Εφαρμογή των μαθημάτων και των Βιωματικών Δράσεων στο Γυμνάσιο για τις ανάγκες της Πράξης «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21ου αιώνα) Πιλοτική Εφαρμογή». Α. ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Επιμορφωτικό σεμινάριο «Διδάσκοντας την Ελληνική ως δεύτερη γλώσσα στο Δημοτικό Σχολείο»

Επιμορφωτικό σεμινάριο «Διδάσκοντας την Ελληνική ως δεύτερη γλώσσα στο Δημοτικό Σχολείο» Πρόγραμμα Ενδοϋπηρεσιακής Επιμόρφωσης εκπαιδευτικών, Εκπαιδευτικών Ψυχολόγων και εκπαιδευτικών Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής Επιμορφωτικό σεμινάριο «Διδάσκοντας την Ελληνική ως δεύτερη γλώσσα

Διαβάστε περισσότερα

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning Διαπολιτισμική Εκπαίδευση E-learning Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Σίππη Χαραλάμπους ΕΔΕ Παναγιώτης Κύρου ΕΔΕ

Ελένη Σίππη Χαραλάμπους ΕΔΕ Παναγιώτης Κύρου ΕΔΕ Ελένη Σίππη Χαραλάμπους ΕΔΕ Παναγιώτης Κύρου ΕΔΕ Δομή παρουσίασης Εισαγωγή Έννοια της διαφοροποιημένης διδασκαλίας Γιατί διαφοροποίηση διδασκαλίας; Θετικά αποτελέσματα από την εφαρμογή της διαφοροποιημένης

Διαβάστε περισσότερα

Διγλωσσία και Εκπαίδευση

Διγλωσσία και Εκπαίδευση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 5: Διγλωσσία και Ζητήματα Εκπαίδευσης Διδάσκουσα: Ρούλα Τσοκαλίδου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΝ ΙΑΛΟΓΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙ ΕΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Ι. ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η

Διαβάστε περισσότερα

Σχολικός εγγραμματισμός στις Φυσικές Επιστήμες

Σχολικός εγγραμματισμός στις Φυσικές Επιστήμες Σχολικός εγγραμματισμός στις Φυσικές Επιστήμες Εισηγητές: Απόστολος Κ. Σωτηρίου Γεώργιος Β. Παπαβασιλείου 20ο Δημοτικό Σχολείο Τρικάλων 17&18 Μαρτίου 2009 Αλφαβητισμός Γραμματισμός Literacy Εγγραμματισμός

Διαβάστε περισσότερα

Μετανάστευση, πολυπολιτισμικότητα και εκπαιδευτικές προκλήσεις: Πολιτική - Έρευνα - Πράξη

Μετανάστευση, πολυπολιτισμικότητα και εκπαιδευτικές προκλήσεις: Πολιτική - Έρευνα - Πράξη ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Μετανάστευση, πολυπολιτισμικότητα και εκπαιδευτικές προκλήσεις: Πολιτική - Έρευνα - Πράξη Αθήνα, 14-15 Μαΐου 2010 ηρητήριο _2010 1 Τα πολυτροπικά κείμενα ως εργαλείο προώθησης της

Διαβάστε περισσότερα

Επιμέλεια: Ελισάβετ Λαζαράκου Σχολική Σύμβουλος, 28 η Περιφέρεια Δημοτικής Εκπαίδευσης Αττικής

Επιμέλεια: Ελισάβετ Λαζαράκου Σχολική Σύμβουλος, 28 η Περιφέρεια Δημοτικής Εκπαίδευσης Αττικής Φ.Ε.Κ. τεύχος Β αρ. φύλλου 303/13-03-2003, Παράρτημα Α, Μάιος 2003 Επιμέλεια: Ελισάβετ Λαζαράκου Σχολική Σύμβουλος, 28 η Περιφέρεια Δημοτικής Εκπαίδευσης Αττικής Βασικός σκοπός της αξιολόγησης του μαθητή

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρείτε και σε τι βαθμό, έγκαιρη την ενημέρωσή σας για την ημερίδα στην οποία και συμμετείχατε;

Θεωρείτε και σε τι βαθμό, έγκαιρη την ενημέρωσή σας για την ημερίδα στην οποία και συμμετείχατε; Θεωρείτε και σε τι βαθμό, έγκαιρη την ενημέρωσή σας για την ημερίδα στην οποία και συμμετείχατε; 4% 56% ΚΑΘΟΛΟΥ 4% 36% Θεωρείτε και σε τι βαθμό ικανοποιητικό τον συντονισμό, την οργάνωση και τη διεξαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ειδική Εκπαίδευση

Εισαγωγή στην Ειδική Εκπαίδευση Εισαγωγή στην Ειδική Εκπαίδευση Παιδιά με ειδικές ανάγκες Κατηγορίες διαφορετικών δυνατοτήτων Διανοητικές αναπηρίες (νοητική καθυστέρηση) Μαθησιακές δυσκολίες Συναισθηματικές ή συμπεριφορικές διαταραχές

Διαβάστε περισσότερα

ΣΚΟΠΟΙ 1. Ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων και ικανοποιητική εκτέλεση ορισμένων από αυτές Απόκτηση γνώσεων από την αθλητική επιστήμη (πώς ώ και γιατί) κα

ΣΚΟΠΟΙ 1. Ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων και ικανοποιητική εκτέλεση ορισμένων από αυτές Απόκτηση γνώσεων από την αθλητική επιστήμη (πώς ώ και γιατί) κα ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΜΑΧΙΜΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ Σκοποί Στόχοι Επιδιώξεις- Θεματικές Ενότητες ΕΙΣΗΓΗΤΕΣ: Πέτρος Πατσιάς Στέλιος Αδάμου ΣΚΟΠΟΙ 1. Ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων και ικανοποιητική

Διαβάστε περισσότερα

ΈΝΤΥΠΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 1

ΈΝΤΥΠΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 1 ΈΝΤΥΠΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 1 Ονοματεπώνυμο & Ιδιότητα παρατηρήτριας/τη: Σχολείο - Ημερομηνία διδ. ώρα: Μάθημα τάξη γυμνασίου/λυκείου Διδακτική ενότητα ΤΟΜΕΙΣ / ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ - ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ - ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΙΑΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ / ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ

ΕΝΙΑΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ / ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΕΝΙΑΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ / ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ Ο κάθε εκπαιδευτικός λειτουργός αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται κατά την αξιολόγηση του. Για αντικειμενική

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ Στις ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών για την ειδικότητα των νηπιαγωγών των εκπαιδευτικών πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση, ακριβώς λόγω του μεγάλου ανταγωνισμού και των υψηλών βαθμολογιών

Διαβάστε περισσότερα

Το μάθημα των Νέων Ελληνικών στα ΕΠΑΛ: Ζητήματα διδασκαλίας και αξιολόγησης. Βενετία Μπαλτά & Μαρία Νέζη Σχολικές Σύμβουλοι Φιλολόγων 5/10/2016

Το μάθημα των Νέων Ελληνικών στα ΕΠΑΛ: Ζητήματα διδασκαλίας και αξιολόγησης. Βενετία Μπαλτά & Μαρία Νέζη Σχολικές Σύμβουλοι Φιλολόγων 5/10/2016 Το μάθημα των Νέων Ελληνικών στα ΕΠΑΛ: Ζητήματα διδασκαλίας και αξιολόγησης Βενετία Μπαλτά & Μαρία Νέζη Σχολικές Σύμβουλοι Φιλολόγων 5/10/2016 Στόχοι της εισήγησης: Επισήμανση βασικών σημείων από τις οδηγίες

Διαβάστε περισσότερα

Erasmus + EUROPEAN LANGUAGE LABEL ΕΘΝΙΚΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ 2016

Erasmus + EUROPEAN LANGUAGE LABEL ΕΘΝΙΚΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ 2016 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ------ ΙΔΡΥΜΑ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΥΠΟΤΡΟΦΙΩΝ (Ι.Κ.Υ.) ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΥΠΟΤΡΟΦΙΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Erasmus

Διαβάστε περισσότερα