ΘΕΜΑ: «ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ»

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: «ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ» «ΤΟ ΚΡΑ ΤΟΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΦΡΟΝΤΙΖΕΙ ΤΟ Α ΤΟΜΟ ΑΠΟ ΤΟ ΛΙΚΝΟ ΜΕΧΡΙ ΤΟΝ ΤΑΦΟ» (Ρούσβελτ) ΦΟΙΤΗΤΡΙΕΣ: ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΟΥ ΑΝΤΡΗ ΒΑΛΙΑΝΤΗ ΣΤΕΛΛΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥΛΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΜΑΥΡΕΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑ 2002

2 Αφιερωμένη a w us γόνε is μ as

3 ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΟΡΩΝ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ αναδοχή = αναφέρεται στην ανάληψη της φροντίδας ενός πλήρως ή μερικώς εξαρτημένου ατόμου (ανήλικου ή ενήλικου), από μια οικογένεια ή άτομο, για μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα κατά κανόνα έναντι αμοιβής (επιδόματος ή μισθού). ανώτερο τμήμα ασφαλιστέων αποδοχών = περιλαμβάνει τις ασφαλιστέες αποδοχές κάθε χρόνου πάνω από το ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών. αυτοτελώς εργαζόμενος = κάθε πρόσωπο που εργάζεται σε δική του επιχείρηση ή κάνει οποιαδήποτε εργασία για δικό του λογαριασμό, βασικές ασφαλιστικές αποδοχές = το εβδομαδιαίο ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών διαφέρει από χρόνο σε χρόνο. Για το 1998 είναι 57,54. Διαχειριστική Επιτροπή = διαχειρίζεται τις υποθέσεις κάθε Ταμείου Πρόνοιας και αποτελείται τουλάχιστον από τρία πρόσωπα. Η Επιτροπή αντιπροσωπεύει το Ταμείο δικαστικώς και εξωδίκως. εξαρτώμενος ασφαλισμένου περιλαμβάνει: > τη σύζυγό του, με την οποία συζεί ή συντηρεί, > παιδί του ηλικίας κάτω των 15 χρόνων, > άγαμη κόρη ηλικίας μεταξύ 15 και 23 χρόνων, η οποία τυγχάνει τακτικής εκπαίδευσης. > άγαμο γιο ηλικίας μεταξύ 15 και 25 χρόνων, ο οποίος υπηρετεί τη θητεία του στην Εθνική Φρουρά ή τυγχάνει τακτικής εκπαίδευσης. > άγαμο παιδί, ανεξάρτητα από ηλικία, το οποίο είναι μόνιμα ανίκανο για αυτοσυντήρηση, > τον ανάπηρο σύζυγο, ο οποίος συντηρείται από τη σύζυγό του, > το γονέα του, ο οποίος είναι ανίκανος για εργασία και συντηρείται από τον ασφαλισμένο, > τον ανήλικο νεότερο αδελφό ή αδελφή του αν συντηρείται από τον ασφαλισμένο.

4 κατώτερο τμήμα ασφαλιστέων αποδοχών = περιλαμβάνει τις ασφαλιστέες αποδοχές κάθε χρόνου μέχρι του ποσού των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών, μισθωτός = κάθε πρόσωπο που εργάζεται σε άλλον, παίρνοντας μισθό για την εργασία του. περιοδικές παροχές = π.χ. συντάξεις γήρατος, αναπηρίας, θανάτου, πιστωμένες ασφαλιστέες αποδοχές = κάθε ασφαλισμένος δικαιούται να πιστωθεί με ασφαλιστέες αποδοχές για οποιαδήποτε περίοδο τακτικής φοίτησης σε εκπαιδευτικό ίδρυμα μετά το 16 έτος της ηλικίας του, για περιόδους θητείας στην Εθνική Φρουρά και για περιόδους που παίρνει επίδομα ασθένειας, ανεργίας, μητρότητας, σωματικής βλάβης ή σύνταξη ανικανότητας από το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων. πληρωμένες ασφαλιστέες αποδοχές = είναι οι αποδοχές πάνω στις οποίες πληρώθηκαν εισφορές. πραγματικό εισόδημα = είναι το καθαρό εισόδημα από την εργασία (δηλ. αφού αφαιρεθούν τα έξοδα παραγωγής του εισοδήματος) στον προηγούμενο χρόνο. προαιρετικά ασφαλισμένος = οποιοσδήποτε υποχρεωτικά ασφαλισμένος, μισθωτός ή αυτοτελώς εργαζόμενος παύσει να εργάζεται, έχει δικαίωμα να ζητήσει να συνεχίσει την ασφάλισή του πάνω σε προαιρετική βάση, προηγούμενο έτος εισφορών = για το πρώτο εξάμηνο κάθε χρόνου είναι το προτελευταίο ημερολογιακό έτος και για το δεύτερο εξάμηνο το τελευταίο ημερολογιακό έτος. Π.χ. για το πρώτο εξάμηνο του 1998 προηγούμενο έτος εισφορών είναι το 1996 ενώ για το δεύτερο εξάμηνο του 1998 είναι το τεκμαρτό εισόδημα = ακαθάριστο εισόδημα (πραγματικό εισόδημα συν επιδόματα κ.λπ.). τιμάριθμος = οι μεταβολές του γενικού επιπέδου των τιμών, υιοθεσία = είναι μια νόμιμη πράξη, το αποτέλεσμα της οποίας είναι η μεταφορά όλων των γονεϊκών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων από τους φυσικούς γονείς στους θετούς.

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 4 ΜΕΡΟΣ Α : ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΚΑΛΥΨΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΠΑΡΟΧΕΣ Βοήθημα Γάμου Επίδομα Μητρότητας Επίδομα Ασθενείας Επίδομα Ανεργίας Σύνταξη Χηρείας Σύνταξη Ανικανότητας Επίδομα Ορφάνιας Σύνταξη Γήρατος Βοήθημα Κηδείας Παροχές Εργατικών Ατυχημάτων και Επαγγελματικών Ασθενειών Επίδομα Τέκνου Κοινωνική Σύνταξη ΕΙΣΠΡΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΩΜΕΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΙΣ - ΠΟΙΝΙΚΕΣ ΔΙΩΞΕΙΣ ΒΕΛΤΙΩΣΕΙΣ / ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Αναθεώρηση παροχών Κοινωνικών Ασφαλίσεων και ασφαλιστέων αποδοχών 40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΕΤΗΣΙΕΣ ΑΔΕΙΕΣ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΑΔΕΙΩΝ ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΗ ΑΔΕΙΑΣ ΕΡΓΟΔΟΤΟΥΜΕΝΩΝ ΣΕ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ΤΩΝ ΟΡΕΙΝΩΝ ΘΕΡΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΑΡΑΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΧΕΙΜΕΡΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΕΙΣΠΡΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΩΜΕΣ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΔΕΙΩΝ ΠΟΙΝΙΚΕΣ ΔΙΩΞΕΙΣ 46 1

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΕΩΣ ΤΑΜΕΙΟ ΓΙΑ ΠΛΕΟΝΑΖΟΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ - ΧΡΟΝΟΣ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΙΣΠΡΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΩΜΕΣ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΓΙΑ ΠΛΕΟΝΑΖΟΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΕΣ ΔΙΩΞΕΙΣ ΒΕΛΤΙΩΣΕΙΣ / ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 53 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΤΑΜΕΙΑ ΠΡΟΝΟΙΑΣ Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΑΜΕΙΩΝ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΩΦΕΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΚΑΤΑΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΤΑΜΕΙΟ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΑΝΕΙΑ ΤΩΝ ΤΑΜΕΙΩΝ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ - ΠΟΙΝΙΚΕΣ ΔΙΩΞΕΙΣ 60 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΧΩΡΩΝ ΑΡΧΕΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΒΑΣΙΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΧΩΡΕΣ ΜΕ ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΧΕΙ ΣΥΝΑΨΕΙ ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΑΡΟΧΕΣ - ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ 65 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ ΘΥΜΑΤΩΝ ΒΙΑΙΩΝ ΕΓΚΛΗΜΑΤΩΝ 66 ΜΕΡΟΣ Β': ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΗΜΕΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ 67 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ - ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΟΥ Οικογενειακή Συμβουλευτική και Υποστηρικτικές Υπηρεσίες Προστασία Παιδιών 74 2

7 Υιοθεσίες Παραβατικότητα ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Κοινοτική οργάνωση Κοινοτικά / Εθελοντικά προγράμματα και υπηρεσίες ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΒΟΗΘΗΜΑΤΩΝ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΗΡΩΝ Δημόσιο Βοήθημα Υπηρεσίες για Ηλικιωμένα και Ανάπηρα άτομα Διερεύνηση και Πιστοποίηση κοινωνικοοικονομικής κατάστασης Σχέδιο Παροχής Κοινωνικής Αρωγής για Βελτίωση των Συνθηκών Στέγασης ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Επιμόρφωση προσωπικού Έρευνες-Επισκοπήσεις Εισαγωγή σύγχρονης τεχνολογίας 104 ΕΠΙΛΟΓΟΣ 105 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 109 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 1. Κεντρική Διεύθυνση και Επαρχιακά Γραφεία του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων 2. Έντυπα Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Τμήμα Κοινωνικής Ευημερίας) 3. Φωτογραφικό υλικό 3

8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο θεσμός του Κράτους Πρόνοιας δεν είναι ανακάλυψη της σύγχρονης κοινωνίας. Διάφοροι θεσμοί βοήθειας και προστασίας των ασθενέστερων τάξεων του λαού απαντούνται σε οργανωμένες κοινωνίες από αρχαιοτάτων χρόνων. Στη διάρκεια του 20ου αιώνα η κοινωνική πρόνοια ως θεσμός εδραιώθηκε και βρήκε την πλήρη έκφρασή της στην ανάπτυξη του Κράτους Πρόνοιας. Ανάλογα με τις οικονομικές, πολιτικές και ιστορικές συνθήκες κάθε χώρας διαμορφώθηκε η μορφή και η έκταση της ευθύνης του Κράτους στον τομέα των κοινωνικών υπηρεσιών. Συνεπώς δεν υπήρξε ένα μονολιθικό και πανομοιότυπο Κράτος Πρόνοιας σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες.1 Στόχος της εργασίας αυτής είναι να εξετάσουμε αν προστασία που παρέχει το Κράτος Πρόνοιας της Κύπρου είναι ικανοποιητική και ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις προσδοκίες του κοινωνικού συνόλου. Οι ανάγκες διαφοροποιούνται υπό το φως των κατά καιρούς παρουσιαζόμενων κοινωνικοοικονομικών προβλημάτων και εξελίξεων, γι αυτό και η κοινωνική πολιτική των διαφόρων χωρών, περιλαμβανομένης και της Κύπρου, καλείται να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις και να δώσει λύσεις στα νέα κοινωνικά προβλήματα. Η κοινωνική πολιτική είναι κρατικά μέτρα για τη βελτίωση της θέσης των χαμηλών τάξεων. Η κοινωνική πολιτική παρουσιάστηκε στην αρχή με τη μορφή της φιλανθρωπίας, που την ασκούσαν καλοπροαίρετοι πολίτες ή κρατικοί οργανισμοί, οπότε τα μέτρα που πάρθηκαν ήταν στα πλαίσια ανθρωπιστικής αντιμετώπισης του κοινωνικού προβλήματος, το οποίο προερχόταν από την κοινωνική ανισότητα.2 Η κοινωνική πολιτική ως γνωστόν περιλαμβάνει α) την υγεία, β) την πρόνοια και γ) την ασφάλιση. Στην παρούσα εργασία εξετάζουμε την κοινωνική ασφάλιση και την κοινωνική πρόνοια (ευημερία) που υπάγονται στο ίδιο Υπουργείο (Υπουργείο Εργασία και 1Π. Σταθόπουλος, Κοινωνική Πρόνοια - μια -γενική θεώρηση, Έλλην, Αθήνα 1999, σ Εγκυκλοπαίδεια ΥΔΡΟΓΕΙΟΣ, Τόμος Η', Δομική, Αθήνα 1985, σσ

9 Κοινωνικών Ασφαλίσεων) και αφήνουμε έξω την υγεία η οποία υπάγεται σε ξεχωριστό Υπουργείο (Υπουργείο Υγείας). Ανάμεσα στην κοινωνική ασφάλιση και την κοινωνική πρόνοια υπάρχει μια στοιχειώδης διαφορά. Σύμφωνα με τον Κρεμαλή (1984:18): «Βασική επιδίωξη της κοινωνικής ασφάλισης είναι η συμπλήρωση της απώλειας του εισοδήματος από προκαθορισμένο κοινωνικό κίνδυνο για να εξουδετερωθούν οι οικονομικές συνέπειές του. Με την κοινωνική πρόνοια αντίθετα χορηγούνται τα μέσα για μια στοιχειώδη αντιμετώπιση οποιοσδήποτε ανάγκης. Οι παροχές δηλαδή της κοινωνικής ασφάλισης έχουν και σε περιορισμένη έκταση αποζημιωτικό χαρακτήρα, ενώ εκείνες της κοινωνικής πρόνοιας ικανοποιούν περισσότερο ανάγκες στοιχειώδους διατροφής και συντήρησης». Σήμερα το Κράτος Πρόνοιας τυγχάνει παγκόσμιας αναγνώρισης και αποδοχής και δεν είναι υπερβολή να λεχθεί ότι η ύπαρξή του είναι ταυτόσημη με την έννοια της οργανωμένης κοινωνίας και η πληρότητα της προστασίας που παρέχεται προσδιορίζει και το επίπεδο της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης και πολιτισμού σε κάθε χώρα. Γι αυτό και σε πολλές χώρες, όπως και στην περίπτωσή μας, το δικαίωμα σε κοινωνική προστασία κατοχυρώνεται συνταγματικά. Στην Κύπρο τέθηκαν από πολύ παλιά, γερά θεμέλια για να κτιστούν θεσμοί Κράτους Πρόνοιας. Σχετικά αναφέρεται το συμβόλαιο μεταξύ του βασιλιά του Ιδαλίου Στασικύπρου και του γιατρού Ονησίλου, τον 15 αιώνα π.χ., με βάση το οποίο παρέχεται δωρεάν ιατρική περίθαλψη στα θύματα της πολιορκίας της πόλης τους από τους Πέρσες. Αναφέρεται επίσης ότι κατά τους χριστιανικούς χρόνους η μέριμνα για τους γέροντες και τους ανάπηρους αποτελούσε κύρια μέριμνα της Εκκλησίας και ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι ο Επίσκοπος Αμαθούντας, είχε οργανώσει ιδρύματα στα οποία περιθάλπονταν άτομα. Παρόλο που τα θεμέλια για Κράτος Πρόνοιας τέθηκαν από τα παλιά χρόνια, δυστυχώς η μακραίωνη υποδούλωση του νησιού μας από διάφορους κατακτητές άφησε την ευθύνη για κοινωνική προστασία στην Εκκλησία και στη φιλανθρωπία των πολιτών. Ακόμα και επί Αγγλοκρατίας που συνέπεσε με τον αιώνα και την περίοδο της ανάπτυξης του Κράτους Πρόνοιας καμία 5

10 ουσιαστική πρόοδος δεν σημειώθηκε. Όπως ήταν φυσικό η αποικιοκρατική Κυβέρνηση μερίμνησε πρώτα για την εξασφάλιση των Άγγλων διοικητικών υπαλλήλων που υπηρετούσαν στην Κύπρο. Έτσι, εισήγαγε το 1892 νομοθεσία για τη συνταξιοδότηση των Άγγλων που υπηρετούσαν στην Κυβέρνηση της Κύπρου, χωρίς παράλληλη προστασία για τους ντόπιους δημόσιους υπαλλήλους. Οι δημοσιοϋπαλληλικές συντάξεις επεκτάθηκαν σταδιακά και μόλις το 1967, δηλαδή μετά την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας σε ανεξάρτητο κράτος, κάλυψαν το σύνολο των δημοσίων υπαλλήλων. Στη δεκαετία του 50, που χαρακτηρίζεται από την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα, η αποικιακή Κυβέρνηση, στην προσπάθειά της να αποπροσανατολίσει το απελευθερωτικό κίνημα, θυμάται να επεξεργαστεί μέτρα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, ανάμεσα στα οποία περιλαμβανόταν και η εισαγωγή συστήματος κοινωνικών ασφαλίσεων. Το Σχέδιο αυτό εφαρμόζεται τον Ιανουάριο του 1957, δηλαδή σε μια περίοδο κατά την οποία ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας βρισκόταν στο αποκορύφωμά του. Το Σχέδιο του 1957, το οποίο μπορεί να λεχθεί ότι σε μεγάλο βαθμό αποτελούσε αντιγραφή του εθνικού συστήματος της Αγγλίας του 1948 που βασιζόταν στις γνωστές αρχές του λόρδου Μπεβερέιτς, περιοριζόταν στην τάξη των μισθωτών τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημόσιου τομέα, άφηνε έξω από το πεδίο εφαρμογής του τη μάζα των γεωργικών εργατών και όλους τους αυτοτελώς εργαζομένους. Οι ασφαλιστικοί κίνδυνοι που κάλυπτε το Σχέδιο αυτό ήταν η ασθένεια, η ανεργία, το γήρας και ο θάνατος. Τόσο οι εισφορές όσο και οι παροχές στο Σχέδιο, το 1957 καθορίστηκαν σε ομοιόμορφο (πάγιο) ύψος χωρίς συσχέτιση με τους μισθούς και τα ημερομίσθια. Η αξία του Σχεδίου αυτού ήταν πολύ περιορισμένη γιατί η εξαίρεση των αυτοτελώς εργαζομένων και των γεωργικών εργατών, ουσιαστικά σήμαινε ότι η καταπληκτική πλειοψηφία των εργαζομένων των μέσων ηλικιών και άνω παρέμεναν χωρίς προστασία μια και η πλειοψηφία τους απασχολείτο στη γεωργία. Παράλληλα το ύψος των ωφελημάτων από το Σχέδιο ήταν σε τόσο χαμηλά επίπεδα που σχεδόν δεν εξασφάλιζε ούτε το ελάχιστον εισόδημα που 6

11 απαιτείτο για τη φυσική επιβίωση των εργαζομένων. Καμία προστασία δεν παρείχετο σε περίπτωση μόνιμης ανικανότητας για εργασία, η δε προστασία για εργατικά ατυχήματα εξακολουθούσε να διέπεται από το Νόμο του 1944 ο οποίος εξαρτούσε την πληρωμή αποζημιώσεων προς τους εργαζομένους από την οικονομική ευχέρεια του εργοδότη. Με την ανακήρυξη της Δημοκρατίας ήταν φυσικό η ελεύθερη Κυπριακή πολιτεία να θέσει ανάμεσα στις αναπτυξιακές προτεραιότητές της και τη βελτίωση της κοινωνικής ασφάλειας, βασικό μέτρο της οποίας αποτελούσε το σύστημα Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Τον Οκτώβριο του 1964, παρά τις επικρατούσες τότε αντίξοες πολιτικές συνθήκες, το Σχέδιο επεκτάθηκε σε όλους ανεξαίρετα τους εργαζομένους, μισθωτούς και αυτοεργοδοτούμένους, καλύπτοντας ταυτόχρονα και τα εργατικά ατυχήματα. Η σημασία της νομοθεσίας του 1964 δεν περιορίζεται μόνο στο γεγονός ότι η κοινωνική ασφάλιση και προστασία επεκτάθηκε στο σύνολο των εργαζομένων, αλλά και στο ότι έγινε με τέτοιους όρους που έδωσε δικαίωμα σε συντάξεις σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα (σε τρία χρόνια), χωρίς κανένα περιορισμό ηλικίας, με αποτέλεσμα το σύνολο σχεδόν του πάνω από 65 χρόνων πληθυσμού να παίρνει συντάξεις από το Το στοιχείο τούτο κάνει το Σχέδιο της Κύπρου μοναδικό σε σύγκριση με τα Σχέδια Κοινωνικών Ασφαλίσεων άλλων χωρών, που χρειάστηκαν πολλές δεκαετίες για να φτάσουν σε τέτοιο στάδιο. Το γεγονός αυτό προκαθόρισε σε μεγάλο βαθμό και τις υποχρεώσεις των σημερινών και των επόμενων δεκαετιών γενιών των εργαζομένων έναντι του πληθυσμού εκείνου ο οποίος παρέμενε απροστάτευτος. Στη δεκαετία το Σχέδιο εξακολούθησε να βελτιώνεται με τις αυξήσεις στις παροχές και με την εισαγωγή νέων ωφελημάτων, όπως ήταν η σύνταξη ανικανότητας, η επέκταση του επιδόματος ασθένειας και ανεργίας στις παντρεμένες γυναίκες και η επέκταση του επιδόματος ασθένειας στους αυτοτελώς εργαζόμενους. Η ανοδική πορεία του Σχεδίου ανακόπηκε βίαια λόγω των καταστροφικών επιπτώσεων των τραγικών γεγονότων του Ιουλίου το Τα γεγονότα αυτά απείλησαν το Σχέδιο με παντελή καταστροφή και χρεοκοπία. Η υπεύθυνη, όμως, στάση όλων των ενδιαφερομένων - 7

12 Κυβερνήσεως, εργοδοτών, εργαζομένων και συνταξιούχων - απεσόβησε τον κίνδυνο και το Σχέδιο διασώθηκε με τη μείωση των συντάξεων και την αναστολή της πληρωμής ορισμένων παροχών, γεγονός που δείχνει ότι ο Κυπριακός λαός σε δύσκολες στιγμές κάνει πρόθυμα θυσίες για τη διαφύλαξη ζωτικών θεσμών. Η σταδιακή ανάκαμψη της οικονομίας επέτρεψε, όχι μόνο την επαναφορά του Σχεδίου στα προ της εισβολής επίπεδα, αλλά και την περαιτέρω βελτίωση των παροχών στα χρόνια από το 1977 μέχρι το Η προσφυγοποίηση από το ατόμων και η διάλυση πάνω από 150 κοινοτήτων επισώρευσαν μεγάλο αριθμό σοβαρών κοινωνικών προβλημάτων που έκαναν επιτακτική την ανάγκη δημιουργίας νέων υπηρεσιών και μεθόδων. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι οι Κοινωνικές Υπηρεσίες έχουν επεκταθεί και περιλαμβάνουν Γηροκομεία, Κέντρα Κοινοτικής Ευημερίας στις νέες Κοινότητας των εκτοπισμένων.3 Άλλες υπηρεσίες είναι Ίδρυμα για παιδιά με διανοητική καθυστέρηση, στέγη για νέες, στέγη για εργαζόμενους νέους και παιδικοί σταθμοί. Στα πλαίσια του νέου ενισχυμένου προγράμματος λειτούργησαν βρεφοκομικοί σταθμοί για τις εργαζόμενες μητέρες. Τα προγράμματα αυτά πραγματοποιήθηκαν με διεθνή βοήθεια και κυρίως από την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες.4 Βασική πηγή της έρευνάς μας είναι οι Ετήσιες Εκθέσεις που εκδίδει το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και ο Νόμος περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων (μεταφρασμένα άρθρα του Νόμου). Συγκεκριμένα χρησιμοποιήσαμε τις Ετήσιες Εκθέσεις του 1980, του 1990 και του 1999 για να προβούμε σε συγκρίσεις που αφορούν τις τελευταίες δεκαετίες. Ο λόγος που χρησιμοποιήσαμε την Ετήσια Έκθεση του 1999 και όχι του 2000 είναι ότι η τελευταία Έκθεση που εκδόθηκε από το Υπουργείο είναι αυτή του Η μελέτη αυτή περιλαμβάνει την εισαγωγή, το κύριο σώμα και τον επίλογο. Στην εισαγωγή παρουσιάζουμε την υπόθεση εργασίας μας, μια μικρή ιστορική αναδρομή για το Κράτος Πρόνοιας στην Κύπρο και τη μεθοδολογία 3 Εγκυκλοπαίδεια ΚΥΠΡΟΣ, Τόμος Η', Διαγόρας, Λευκωσία 1987, σσ Εγκυκλοπαίδεια ΚΥΠΡΟΣ, Τόμος Η'..., ό.π., σ. 17 8

13 που ακολουθήσαμε. Το κύριο σώμα αποτελείται από δύο μέρη. Την Κοινωνική Ασφάλιση και την Κοινωνική Πρόνοια. Στην Κοινωνική Ασφάλιση εξετάζουμε την οργάνωση των Υπηρεσιών του Τμήματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων, την κάλυψη, τη χρηματοδότηση, τις παροχές, τις εισπράξεις και πληρωμές του Τμήματος, τις επιθεωρήσεις, τις ποινικές διώξεις, τις βελτιώσεις / αλλαγές στη Νομοθεσία, τον περί Ετήσιων Αδειών μετ απολαβών Νόμο, τον περί Τερματισμού Απασχολήσεως Νόμο, τα Ταμεία Πρόνοιας, τις Διμερείς Συμβάσεις Κοινωνικής Ασφάλειας μεταξύ Κύπρου και άλλων χωρών και την αποζημίωση θυμάτων βίαιων εγκλημάτων. Στην Κοινωνική Πρόνοια εξετάζουμε την πολιτική και τις λειτουργίες της Κοινωνικής Ευημερίας, τη διάρθρωση και τις υπηρεσίες που προσφέρει οι οποίες είναι: η Υπηρεσία Οικογένειας και Παιδιού, η Υπηρεσία Κοινοτικής Εργασίας, η Υπηρεσία Δημοσίων Βοηθημάτων, Ηλικιωμένων και Αναπήρων και η Υπηρεσία Ανάπτυξης Προσωπικού και Σχεδιασμού Προγραμμάτων. 9

14 ΜΕΡΟΣ Α' ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ

15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ Το Σχέδιο Κοινωνικών Ασφαλίσεων λειτουργεί από το Μέχρι τις 5 Οκτωβρίου 1980 οι εισφορές και οι παροχές του Σχεδίου καθορίζονταν σε ομοιόμορφο (πάγιο) ύψος, ανεξάρτητα από τις αποδοχές και τα εισοδήματα των ασφαλισμένων. Από τις 6 Οκτωβρίου 1980 που τέθηκε σε εφαρμογή η νέα νομοθεσία Κοινωνικών Ασφαλίσεων, τόσο οι εισφορές όσο και οι παροχές, έγιναν αναλογικές, δηλαδή υπολογίζονται ως ποσοστό πάνω στα εισοδήματα των ασφαλισμένων από την εργασία τους. Οι συντάξεις που χορηγήθηκαν πριν από τις 6 Οκτωβρίου έχουν εξομοιωθεί με το βασικό μέρος των συντάξεων που χορηγούνται σύμφωνα με τη νέα Νομοθεσία. Κύριο χαρακτηριστικό της Νομοθεσίας αυτής είναι η πρόβλεψη για τακτική ανατίμηση των ασφαλιστέων αποδοχών και αναπροσαρμογή_των παροχών σύμφωνα με την κίνηση των μισθών και ημερομισθίων και του τιμαρίθμου.5 Η οργάνωση των υπηρεσιών του Τμήματος περιλαμβάνει τα Κεντρικά Γραφεία στη Λευκωσία, πέντε επαρχιακά Γραφεία στη Λευκωσία, Λεμεσό, Λάρνακα, Πάφο και Αμμόχωστο (Παραλίμνι) και ένα τοπικό Γραφείο στην Πόλη Χρυσοχούς το οποίο λειτουργεί ως υποκατάστημα του επαρχιακού Γραφείου Πάφου. Οι περισσότερες λειτουργίες του Τμήματος συγκεντρώνονται στα Κεντρικά Γραφεία, στα οποία εδρεύει η διοίκησή του. Το αρχείο ασφαλισμένων και οι ατομικοί λογαριασμοί των ασφαλισμένων τηρούνται στα Κεντρικά Γραφεία. Οι αιτήσεις για συντάξεις και άλλες παροχές εξετάζονται και πληρώνονται στα Κεντρικά Γ ραφεία. Τα Επαρχιακά Γραφεία Κοινωνικών Ασφαλίσεων είναι υπεύθυνα για την είσπραξη των εισφορών του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων, του Κεντρικού Ταμείου Αδειών, του Ταμείου για Πλεονάζον Προσωπικό, του τέλους Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού και της εισφοράς του Ταμείου για την Αμυντική Θωράκιση της Δημοκρατίας. Ελέγχουν επίσης τους εργοδότες και αυτοτελώς εργαζομένους για να διασφαλίσουν τη συμμόρφωσή τους στις 5 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2002, σσ

16 διατάξεις των νομοθεσιών που εφαρμόζει το Τμήμα και ιδιαίτερα στις υποχρεώσεις τους για πληρωμή των εισφορών με βάση τις εν λόγω νομοθεσίες. Τα Επαρχιακά Γραφεία αποτελούν επίσης τα σημεία επαφής του κοινού με τις Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων, περιλαμβάνοντας αιτήσεις για παροχές και παρέχοντας πληροφορίες για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των ασφαλισμένων και εργοδοτών με βάση την καθεμιά από τις νομοθεσίες που εφαρμόζει το Τμήμα.6 Σχεδιάγραμμα 1 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ 1.1. ΚΑΛΥΨΗ Το Σχέδιο Κοινωνικών Ασφαλίσεων καλύπτει υποχρεωτικά κάθε πρόσωπο που ασκεί βιοποριστικό επάγγελμα στην Κύπρο. Κύπριοι που απασχολούνται με Κύπριο εργοδότη στο εξωτερικό και πρόσωπα που διακόπτουν την υποχρεωτική ασφάλισή τους δικαιούνται να ασφαλίζονται προαιρετικά. Οι ασφαλισμένοι του Σχεδίου κατατάσσονται σε τρεις (3) κατηγορίες, δηλαδή σε μισθωτούς, αυτοτελώς εργαζομένους και προαιρετικά ασφαλισμένους. 6 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Νόμος περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Λευκωσία 1998, σελ.4 11

17 Ο συνολικός αριθμός των ασφαλισμένων που εισφέρουν στο Σχέδιο το 1980 υπολογίστηκε σε Αναλυτικότερα ο αριθμός των μισθωτών ήταν , των αυτοτελώς εργαζομένων ήταν και των προαιρετικά ασφαλισμένων ήταν Ο συνολικός αριθμός των ασφαλισμένων που εισέφεραν στο Σχέδιο του 1990 υπολογίστηκε σε Αναλυτικότερα ο αριθμός των μισθωτών ήταν , των αυτοτελώς εργαζομένων ήταν και των προαιρετικά ασφαλισμένων ήταν Ο συνολικός αριθμός των ασφαλισμένων που εισέφεραν στο Σχέδιο το 1999 υπολογίστηκε σε Αναλυτικότερα ο αριθμός των μισθωτών ήταν , των αυτοτελώς εργαζομένων ήταν και των προαιρετικά ασφαλισμένων ήταν ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΩΝ ΠΟΥ ΕΙΣΕΦΕΡΑΝ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΜΙΣΘΩΤΟΙ ΑΥΤΟΤΕΛΩΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΑ ΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΟΙ ΣΥΝΟΛΟ Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1980, 1990, 1999 Σύμφωνα με τον Πίνακα 1, βλέπουμε ότι ο αριθμός των μισθωτών που εισέφεραν στο Σχέδιο Κοινωνικών Ασφαλίσεων από το 1980 έως το 1999 σταδιακά αυξήθηκε, ενώ ο αριθμός των αυτοτελώς εργαζομένων σταδιακά μειώθηκε και των προαιρετικά ασφαλισμένων μειώθηκε σε μεγάλο βαθμό. 12

18 1.2. ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Το Σχέδιο χρηματοδοτείται από εισφορές των εργοδοτών, των ασφαλισμένων και του κράτους. Η ολική εισφορά Κοινωνικών Ασφαλίσεων το 1980 ανέρχεται σε ποσοστό 15,5% πάνω στις αποδοχές που ασφαλίζει το Σχέδιο. Το 1990 η ολική εισφορά Κοινωνικών Ασφαλίσεων για τους μισθωτούς ήταν 15,5% και για τους αυτοτελώς εργαζόμενους 14,5% πάνω στις αποδοχές που ασφαλίζει το Σχέδιο. Το 1999 η ολική εισφορά Κοινωνικών Ασφαλίσεων για τους μισθωτούς ήταν 16,6% και για τους αυτοτελώς εργαζόμενους 15,6% πάνω στις αποδοχές που ασφαλίζει το Σχέδιο. ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΗΣ ΟΛΙΚΗΣ ΕΙΣΦΟΡΑΣ ΤΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΕΤΟΣ ΕΙΣΦΟΡΑ ΜΙΣΘΩΤΟΙ 15,5% 15,5% 16,6% ΑΥΤΟΤΕΛΩΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ 15,5% 14,5% 15,6% Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1980, 1990, 1999 Σύμφωνα με τον Πίνακα 2 βλέπουμε ότι η ολική εισφορά των μισθωτών κατά τα έτη 1980 και 1990 παραμένει σταθερή (15,5%) και κατά το 1999 παρατηρούμε μια μικρή αύξηση της τάξεως του 1,1% (16,6%). Η ολική εισφορά των αυτοτελώς εργαζομένων κατά το 1980 ήταν 15,5% και το 1990 παρατηρείται μια μείωση 1% (14,5%), ενώ το 1999 αυξάνεται ξανά κατά 1,1% (15,6%). Για τους μισθωτούς οι εισφορές υπολογίζονται πάνω στα ημερομίσθια ή το μισθό τους μέχρις ένα ορισμένο ανώτατο όριο που μέσα στο 1980 ήταν 364 το μήνα, μέσα στο 1990 ήταν 201 την εβδομάδα ή 871 το μήνα και μέσα στο 1999 ήταν 364 την εβδομάδα ή το μήνα. 13

19 Η εισφορά βαρύνει τον εργοδότη, το μισθωτό και το κράτος σε αναλογία 6%, 6% και 3,5% αντίστοιχα για το 1980 και για το 1990 και σε αναλογία 6,3%, 6,3% και 4% για το ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΗΣ ΕΙΣΦΟΡΑΣ ΤΩΝ ΜΙΣΘΩΤΩΝ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΕΤΟΣ ΕΙΣΦΟΡΑ ΕΡΓΟΔΟΤΗΣ 6% 6% 6,3% ΜΙΣΘΩΤΟΣ 6% 6% 6,3% ΚΡΑΤΟΣ 3,5% 3,5% 4% ΣΥΝΟΛΟ 15,5% 15,5% 16% Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1980, 1990, 1999 Για τους αυτοτελώς εργαζόμενους οι εισφορές υπολογίζονται πάνω σε «τεκμαρτά» εισοδήματα, τα οποία καθορίζονται με βάση το επάγγελμα και τον τόπο εργασίας τους. Ο αυτοτελώς εργαζόμενος υποχρεούται κατ αρχήν να πληρώνει εισφορές πάνω στο τεκμαρτό εισόδημα της επαγγελματικής του κατηγορίας, έχει όμως το δικαίωμα να πληρώνει εισφορές πάνω στο «πραγματικό» του εισόδημα, αν αποδείξει ότι αυτό είναι κατώτερο του τεκμαρτού. Παρέχεται επίσης το δικαίωμα στον αυτοτελώς εργαζόμενο να επιλέξει να πληρώνει εισφορές πάνω σε εισόδημα ψηλότερο του αντίστοιχου τεκμαρτού μέχρι το ανώτατο όριο ασφαλιστέων αποδοχών. Για το 1980 και το 1990 η εισφορά βάρυνε κατά 12% τον αυτοτελώς εργαζόμενο και κατά 3,5% το Κράτος, ενώ για το 1999 η εισφορά βάρυνε κατά 11,6% τον αυτοτελώς εργαζόμενο και κατά 4% το κράτος. 14

20 ΠΙΝΑΚΑΣ 4: ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΗΣ ΕΙΣΦΟΡΑΣ ΤΩΝ ΑΥΤΟΤΕΛΩΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΕΤΟΣ ΕΙΣΦΟΡΑ ΑΥΤΟΤΕΛΩΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΣ 12% 12% 11,6% ΚΡΑΤΟΣ 3,5% 3,5% 4% ΣΥΝΟΛΟ 15,5% 15,5% 15,6% Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1980, 1990, 1999 Η εισφορά για τους προαιρετικά ασφαλισμένους για το 1980 και για το 1990 είναι 15,5% πάνω στις αποδοχές για τις οποίες ασφαλίζονται και βαρύνει κατά 12% τον ασφαλισμένο και κατά 3,5% το κράτος. Για το 1999 η εισφορά για τους προαιρετικά ασφαλισμένους εσωτερικού είναι 13,5% πάνω στις αποδοχές για τις οποίες ασφαλίζονται και βαρύνει κατά 10% τον ασφαλισμένο και κατά 3,5% το κράτος. Η εισφορά για τους προαιρετικά ασφαλισμένους που απασχολούνται από Κύπριο εργοδότη στο εξωτερικό είναι 16,6% και βαρύνει κατά 12,6% τον ασφαλισμένο και κατά 4% το κράτος. ΠΙΝΑΚΑΣ 5: ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΗΣ ΕΙΣΦΟΡΑΣ ΤΩΝ ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΑ ΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΕΤΟΣ ΕΙΣΦΟΡΑ ΕΣΩΤ. ΕΞΩΤ. ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΑ ΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΟΣ 12% 12% 10% 12,6% ΚΡΑΤΟΣ 3,5% 3,5% 3,5% 4% ΣΥΝΟΛΟ 15,5% 15,5% 13,5% 16,6% Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1980, 1990, 1999 Σύμφωνα με τους Πίνακες 3, 4 και 5 βλέπουμε ότι οι εισφορές για τους μισθωτούς, για τους αυτοτελώς εργαζόμενους και για τους προαιρετικά 15

21 ασφαλισμένους είναι σταθερή κατά τις δεκαετίες 80 και 90 ενώ κατά το 1999 παρατηρείται κάποια αύξηση. Οι εισφορές που εισπράττονται με βάση τη Νομοθεσία Κοινωνικών Ασφαλίσεων καταβάλλονται στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων από το οποίο πληρώνονται όλες οι παροχές κοινωνικών ασφαλίσεων και οι η διοικητικές δαπάνες για εφαρμογή της εν λόγω Νομοθεσίας ΠΑΡΟΧΕΣ Το Σχέδιο παρέχει χρηματικά ωφελήματα για γάμο, μητρότητα, ασθένεια, ανεργία, χηρεία, ανικανότητα, ορφάνια, γήρας, αγνοούμενο σύζυγο, θάνατο, εργατικά ατυχήματα και επαγγελματικές ασθένειες. Παρέχει επίσης δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στους δικαιούχους συντάξεως ανικανότητας και σε ασφαλισμένους που υφίστανται σωματική βλάβη από εργατικό ατύχημα ή επαγγελματική ασθένεια. Οι μισθωτοί δικαιούνται όλα τα πιο πάνω ωφελήματα ενώ οι αυτοτελώς εργαζόμενοι δεν έχουν δικαίωμα σε επίδομα ανεργίας και παροχές για εργατικά ατυχήματα. Οι προαιρετικά ασφαλισμένοι δικαιούνται μόνο παροχές για γάμο, τοκετό, χηρεία, γήρας, αγνοούμενο, ορφάνια και θάνατο. Οι προαιρετικά ασφαλισμένοι που απασχολούνται από Κύπριο εργοδότη στο εξωτερικό δικαιούνται όλες τις παροχές που ισχύουν για μισθωτούς με εξαίρεση τις παροχές για εργατικά ατυχήματα. Όλες οι περιοδικές παροχές περιλαμβάνουν βασικό και συμπληρωματικό μέρος. Το βασικό μέρος, που περιλαμβάνει και αυξήσεις για εξαρτώμενους, υπολογίζεται πάνω στις βασικές ασφαλιστέες αποδοχές που καθορίζεται κάθε χρόνο. Το συμπληρωματικό μέρος υπολογίζεται με βάση το ποσό των αποδοχών του ασφαλισμένου το οποίο υπερβαίνει τις βασικές ασφαλιστέες αποδοχές.78 7 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια έκθεση 1999, Λευκωσία 2002, σσ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια..., ό.π., σσ

22 Βοήθημα Γάμου Το βοήθημα γάμου πληρώνεται σε ασφαλισμένη γυναίκα, ανεξάρτητα από κατηγορία ασφαλίσεως (μισθωτή, αυτοτελώς εργαζόμενη, προαιρετικά ασφαλισμένη). Το βοήθημα πληρώνεται και σε ασφαλισμένη που πήρε βοήθημα για προηγούμενο γάμο της. Οι προϋποθέσεις για την πληρωμή του βοηθήματος γάμου είναι: > να έγινε ο γάμος. > να έχουν περάσει 26 τουλάχιστον εβδομάδες από την ημέρα ασφάλισης της αιτήτριας μέχρι την ημέρα του γάμου της και στην περίοδο αυτή να έχει πληρώσει εισφορές πάνω σε αποδοχές που να μην είναι στο σύνολό τους λιγότερες από 26 φορές το εβδομαδιαίο ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών. > να έχει πληρωμένες ή πιστωμένες ασφαλιστέες αποδοχές μέσα στο προηγούμενο έτος εισφορών που στο σύνολό τους να μην είναι λιγότερες από 20 φορές το εβδομαδιαίο ποσό των ασφαλιστέων αποδοχών. Το ποσό του βοηθήματος γάμου το 1999 ήταν 236 για όλες τις δικαιούχους, ανεξάρτητα από το μισθό ή ημερομίσθιό τους. Το ποσό αυτό αυξάνεται συνήθως κάθε χρόνο Επίδομα Μητρότητας Επίδομα μητρότητας δικαιούνται οι ασφαλισμένες μισθωτές και αυτοτελώς εργαζόμενες καθώς και οι προαιρετικά ασφαλισμένες στην υπηρεσία Κύπριου εργοδότη στο εξωτερικό οι οποίες αναμένουν τοκετό, ή έχουν υιοθετήσει παιδί είτε οι ίδιες είτε ο σύζυγός τους μέσα στα τέσσερα πρώτα χρόνια από τη γέννησή του. Οι προϋποθέσεις για την πληρωμή του επιδόματος μητρότητας είναι: 9 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Νόμος περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Λευκωσία 1998, αρ. 6 17

23 > Η ασφαλισμένη να είναι με άδεια μητρότητας και να μην παίρνει ολόκληρο το μισθό ή το ημερομίσθιό της από τον εργοδότη. > Να έχουν περάσει 26 τουλάχιστον εβδομάδες από την ημέρα ασφάλισής της μέχρι την εβδομάδα από την οποία αρχίζει η άδεια μητρότητάς της και στην περίοδο αυτή να έχει πληρώσει εισφορές πάνω σε αποδοχές που να μην είναι στο σύνολό τους λιγότερες από 26 φορές το εβδομαδιαίο ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών και > Να έχει πληρωμένες ή πιστωμένες ασφαλιστέες αποδοχές μέσα στο προηγούμενο έτος εισφορών που στο σύνολό τους να μην είναι λιγότερες από 20 φορές το εβδομαδιαίο ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών. Το ύψος του επιδόματος μητρότητας καθορίζεται με βάση τον εβδομαδιαίο μέσο όρο των πληρωμένων και πιστωμένων ασφαλιστέων αποδοχών της ασφαλισμένης μέσα στο προηγούμενο έτος εισφορών. Το επίδομα μητρότητας περιλαμβάνει βασικό επίδομα και συμπληρωματικό επίδομα. Το εβδομαδιαίο ποσό του βασικού επιδόματος είναι ίσο με το 75% του εβδομαδιαίου μέσου όρους των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών της δικαιούχου μέσα στο προηγούμενο έτος εισφορών. Στην περίπτωση που η δικαιούχος είναι προστάτιδα της οικογένειάς της, το εβδομαδιαίο ποσό του βασικού επιδόματος αυξάνεται σε 80% αν έχει ένα εξαρτώμενο, σε 90% αν έχει δύο εξαρτώμενους, και σε 100% αν έχει τρεις εξαρτώμενους Επίδομα Ασθένειας Επίδομα ασθένειας δικαιούνται οι ασφαλισμένοι μισθωτοί και αυτοτελώς εργαζόμενοι, καθώς και οι προαιρετικά ασφαλισμένοι που εργάζονται στην υπηρεσία Κύπριου εργοδότη στο εξωτερικό. Ασφαλισμένοι 10 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Νόμος..., ό.π., αρ. 9 18

24 που είναι ηλικίας κάτω των 16 χρόνων ή πέραν των εξήντα τριών χρόνων δεν δικαιούνται επίδομα. Το όριο των 63 χρόνων παρατείνεται μέχρι το 65 έτος της ηλικίας αν ο ασφαλισμένος δεν δικαιούται σε σύνταξη γήρατος. Οι προϋποθέσεις για την πληρωμή επιδόματος ασθένειας είναι: > ο ασφαλισμένος να μην εργάζεται λόγω ασθένειας και να μην παίρνει ολόκληρο το μισθό του ή το ημερομίσθιό του από τον εργοδότη του για την περίοδο της ασθένειάς του. > να έχουν περάσει 26 τουλάχιστον εβδομάδες από την ημέρα ασφάλισής του μέχρι την ημέρα ασφάλισής του μέχρι την ημέρα που αρχίζει η ανικανότητά του για εργασία και στην περίοδο αυτή να έχει πληρώσει εισφορές πάνω σε αποδοχές που να μην είναι στο σύνολό τους λιγότερες από 26 φορές το εβδομαδιαίο ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών, και > να έχει πληρωμένες ή πιστωμένες ασφαλιστέες αποδοχές μέσα στο προηγούμενο έτος εισφορών που στο σύνολό τους να μην είναι λιγότερες από 20 φορές το εβδομαδιαίο ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών. Το ύψος του επιδόματος ασθένειας καθορίζεται με βάση τον εβδομαδιαίο μέσο όρο των πληρωμένων και πιστωμένων ασφαλιστέων αποδοχών του ασφαλισμένου μέσα στο προηγούμενο έτος εισφορών. Το επίδομα ασθένειας περιλαμβάνει βασικό επίδομα και συμπληρωματικό επίδομα. Το εβδομαδιαίο ποσό του βασικού επιδόματος είναι ίσο με 60% του εβδομαδιαίου μέσου όρου των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών του δικαιούχου μέσα στο προηγούμενο έτος εισφορών και αυξάνεται σε 80% αν ο δικαιούχος έχει ένα εξαρτώμενο, σε 90% αν έχει δύο εξαρτώμενους και σε 100% αν έχει τρεις εξαρτώμενους. Το εβδομαδιαίο ποσό του συμπληρωματικού επιδόματος είναι ίσο με 50% του εβδομαδιαίου μέσου όρου ασφαλιστέων αποδοχών του δικαιούχου πάνω από τις βασικές ασφαλιστέες αποδοχές. Σε καμία περίπτωση δεν πληρώνεται συμπληρωματικό επίδομα πιο ψηλό από το εβδομαδιαίο ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών. 19

25 Αν ο ασφαλισμένος παίρνει μέρος των απολαβών του από τον εργοδότη του για την περίοδο που δικαιούται επίδομα ασθένειας, το επίδομα μειώνεται έτσι που το ολικό ποσό των απολαβών και του επιδόματος να μην είναι πιο ψηλό από τις κανονικές απολαβές του Επίδομα Ανεργίας Επίδομα ανεργίας δικαιούνται οι ασφαλισμένοι μισθωτοί και οι προαιρετικά ασφαλισμένοι που εργάζονται στην υπηρεσία Κύπριου εργοδότη στο εξωτερικό. Ασφαλισμένοι που είναι ηλικίας κάτω των 16 χρόνων ή πέραν των 63 χρόνων δε δικαιούνται επίδομα. Το όριο των 63 χρόνων παρατείνεται αν ο ασφαλισμένος δε δικαιούται σε σύνταξη γήρατος. Οι προϋποθέσεις για την πληρωμή του επιδόματος ανεργίας είναι: > να έχουν περάσει 26 τουλάχιστον εβδομάδες από την ημέρα ασφάλισής του μέχρι την ημέρα που παραμένει άνεργος και στην περίοδο αυτή να έχει πληρώσει εισφορές πάνω σε αποδοχές που να μην είναι στο σύνολό τους λιγότερες από 26 φορές το εβδομαδιαίο ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών και > να έχει πληρωμένες ή πιστωμένες ασφαλιστέες αποδοχές μέσα στο προηγούμενο έτος εισφορών που στο σύνολό τους να μην είναι λιγότερες από 20 φορές το εβδομαδιαίο ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών. Σημειώνεται ότι για σκοπούς των πιο πάνω προϋποθέσεων δε λαμβάνονται υπόψη οι εισφορές αυτοτελώς εργαζομένου, ενώ οι εισφορές προαιρετικά ασφαλισμένου λαμβάνονται υπόψη, μόνο αν είναι για εργασία στο εξωτερικό με Κύπριο εργοδότη. Το ύψος του επιδόματος ανεργίας καθορίζεται με βάση τον εβδομαδιαίο μέσο όρο των πληρωμένων και πιστωμένων ασφαλιστέων αποδοχών του ασφαλισμένου μέσα στο προηγούμενο έτος εισφορών. 11Στο ίδιο, αρ

26 Το επίδομα ανεργίας περιλαμβάνει βασικό επίδομα και συμπληρωματικό επίδομα. Το εβδομαδιαίο ποσό του βασικού επιδόματος είναι ίσο με 60% του εβδομαδιαίου μέσου όρου των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών του δικαιούχου μέσα στο προηγούμενο έτος εισφορών και αυξάνεται σε 80% αν ο δικαιούχος έχει ένα εξαρτώμενο, σε 90% αν έχει δύο εξαρτώμενους και σε 100% αν έχει τρεις εξαρτώμενους. Το εβδομαδιαίο ποσό του συμπληρωματικού επιδόματος είναι ίσο με 50% του εβδομαδιαίου μέσου όρου ασφαλιστέων αποδοχών του δικαιούχου πάνω από τις βασικές ασφαλιστέες αποδοχές. Σε καμία περίπτωση δεν πληρώνεται συμπληρωματικό επίδομα πιο ψηλό από το εβδομαδιαίο ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών Σύνταξη Χηρείας Σύνταξη χηρείας δικαιούνται χήρες ασφαλισμένων ανεξάρτητα από κατηγορία ασφάλισης, δηλαδή μισθωτών, αυτοτελώς εργαζομένων και προαιρετικά ασφαλισμένων οι οποίες συζούσαν με το σύζυγό τους πριν αυτός πεθάνει ή αν δεν συζούσαν, συντηρούνταν από αυτόν. Οι προϋποθέσεις για την πληρωμή της σύνταξης χηρείας είναι: > ο/η σύζυγος την ημέρα του θανάτου του/της να δικαιούτο σύνταξη γήρατος. > σε περίπτωση που ο/η σύζυγος ήταν κάτω της συντάξιμης ηλικίας την ημέρα που πέθανε: να έχουν περάσει 3 χρόνια από την ημέρα της ασφάλισής του/της μέχρι την ημέρα του θανάτου του/της και στην περίοδο αυτή να είχε πληρώσει εισφορές το κατώτερο τμήμα ασφαλιστέων αποδοχών, πάνω σε ασφαλιστέες αποδοχές που στο σύνολό τους να μην είναι λιγότερες από 156 φορές το εβδομαδιαίο ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών και 12 Στο ίδιο, αρ

27 να έχει εβδομαδιαίο μέσο όρο πληρωμένων και πιστωμένων ασφαλιστέων αποδοχών στο κατώτερο τμήμα ασφαλιστέων αποδοχών ίσο τουλάχιστον με το Ά του εβδομαδιαίου ποσού των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών 5/10/64 ή από τις 7/1/57 αν τούτο είναι ευεργετικότερο για τη χήρα ή τον χήρο ή από το χρόνο που συμπλήρωσε την ηλικία των 16 χρόνων μέχρι την τελευταία εβδομάδα πριν από το θάνατό του/της. > σε περίπτωση που ο θάνατος του/της συζύγου προκλήθηκε από οποιοδήποτε ατύχημα: να έχουν περάσει 26 τουλάχιστον εβδομάδες από την ημέρα ασφάλισή του/της, μέχρι την ημέρα θανάτου του/της και στην περίοδο αυτή να έχει πληρώσει εισφορές πάνω σε ασφαλιστέες αποδοχές που να μην είναι στο σύνολό τους λιγότερες από 26 φορές το εβδομαδιαίο ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών και να έχει πληρωμένες ή πιστωμένες ασφαλιστέες αποδοχές μέσα στο προηγούμενο έτος εισφορών που στο σύνολό τους να μην είναι λιγότερες από 20 φορές το εβδομαδιαίο ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών. Η σύνταξη χηρείας περιλαμβάνει βασική σύνταξη και συμπληρωματική σύνταξη. Το εβδομαδιαίο ποσό της βασικής σύνταξης υπολογίζεται με βάση τον εβδομαδιαίο μέσο όρο των πληρωμένων και πιστωμένων ασφαλιστέων αποδοχών του/της συζύγου που απεβίωσε στο κατώτερο τμήμα ασφαλιστέων αποδοχών. Το ποσό της βασικής σύνταξης είναι 60% του πιο πάνω εβδομαδιαίου μέσου όρου ασφαλιστέων αποδοχών για δικαιούχο χωρίς εξαρτώμενο, 80% για δικαιούχο με ένα εξαρτώμενο, 90% για δικαιούχο με δύο εξαρτώμενα και 100% για δικαιούχο με τρεις ή περισσότερους εξαρτώμενους. Το εβδομαδιαίο ποσό της συμπληρωματικής σύνταξης που είναι ίση με το 1/52 της ετήσιας συμπληρωματικής σύνταξης που είναι ίση με το 60% του 1,5% του συνόλου των πληρωμένων και πιστωμένων ασφαλιστέων αποδοχών του/της συζύγου στο ανώτερο τμήμα ασφαλιστέων αποδοχών. 22

28 Το σύνολο της σύνταξης (βασικής και συμπληρωματικής) δεν μπορεί να είναι λιγότερο από το 70% της βασικής σύνταξης που θα πληρωνόταν στη χήρα/ο αν ο/η σύζυγος είχε πλήρη ασφάλιση στο βασικό μέρος του Σχεδίου. Ασφαλισμένος/η που πέθανε πριν συμπληρώσει την ηλικία των 63 χρόνων, θεωρείται ότι έχει εισφέρει για την περίοδο από την ημέρα του θανάτου του/της μέχρι την ημέρα που θα συμπλήρωνε την ηλικία των 63 χρόνων. Η σύνταξη χηρείας αρχίζει από την ημέρα του θανάτου του/της συζύγου και πληρώνεται εφ όρου ζωής ή μέχρι που η χήρα / ο χήρος να ξαναπαντρευτεί. Σε τέτοια περίπτωση η χήρα παίρνει ένα εφ άπαξ ποσό ίσο με 13 τη σύνταξή της για ένα χρόνο χωρίς όμως την αύξηση για εξαρτώμενο Σύνταξη Ανικανότητας Σύνταξη ανικανότητας δικαιούνται ασφαλισμένοι μισθωτοί και αυτοτελώς εργαζόμενοι καθώς και προαιρετικά ασφαλισμένοι στην υπηρεσία Κύπριου εργοδότη στο εξωτερικό, που δεν έχουν συμπληρώσει την ηλικία των 63 χρόνων. Οι προϋποθέσεις για την πληρωμή της σύνταξης ανικανότητας είναι: > ο ασφαλισμένος να ήταν ανίκανος για εργασία για 156 τουλάχιστον ημέρες και να προβλέπεται ότι θα παραμείνει μόνιμα ανίκανος για εργασία, δηλαδή να μην μπορεί να κερδίζει από εργασία που εύλογα αναμένεται να εκτελεί, πάνω από το 1/3 του ποσού που συνήθως κερδίζει υγιής εργαζόμενος της ίδιας επαγγελματικής κατηγορίας και μόρφωσης στην ίδια περιφέρεια, ή πάνω από το 1/2 του ποσού που συνήθως κερδίζει αν είναι ηλικίας μεταξύ χρόνων. > να έχουν περάσει 3 χρόνια από την ημέρα της ασφάλισής του μέχρι την ημέρα που κρίνεται μόνιμα ανίκανος για εργασία και στην περίοδο αυτή να έχει πληρωμένες εισφορές στο κατώτερο τμήμα 13Στο ίδιο, αρ

29 ασφαλιστέων αποδοχών που να μην είναι λιγότερες από 156 φορές το εβδομαδιαίο ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών. > να έχει εβδομαδιαίο μέσο όρο πληρωμένων και πιστωμένων ασφαλιστέων αποδοχών στο κατώτερο τμήμα ασφαλιστέων αποδοχών ίσο τουλάχιστον με το % του εβδομαδιαίου ποσού των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών από 5/10/64 ή από τις 7/1/57 αν τούτο είναι ευεργετικότερο για τον ασφαλισμένο, ή από το χρόνο που συμπλήρωσε την ηλικία των 16 χρόνων, μέχρι την τελευταία εβδομάδα πριν από την ανικανότητά του, και > να έχει πληρωμένες ή πιστωμένες ασφαλιστέες αποδοχές στον προηγούμενο χρόνο ή μέσο όρο τέτοιων αποδοχών στα προηγούμενα δύο χρόνια, ίσο τουλάχιστον με 20 φορές το εβδομαδιαίο ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών. Σε περίπτωση που η ανικανότητα προκλήθηκε από οποιοδήποτε ατύχημα (εργατικό ή όχι) οι προϋποθέσεις εισφοράς είναι: > να έχουν περάσει 26 τουλάχιστον εβδομάδες από την ημέρα ασφάλισής του μέχρι την ημέρα που αρχίζει η ανικανότητά του και στην περίοδο αυτή να έχει πληρώσει εισφορές πάνω σε αποδοχές που να μην είναι στο σύνολό τους λιγότερες από 26 φορές το εβδομαδιαίο ποσό των ασφαλιστέων αποδοχών και > να έχει πληρωμένες ή πιστωμένες ασφαλιστέες αποδοχές μέσα στο προηγούμενο έτος εισφορών που στο σύνολό τους να μην είναι λιγότερες από 20 φορές το εβδομαδιαίο ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών. Η σύνταξη ανικανότητας περιλαμβάνει βασική σύνταξη και συμπληρωματική σύνταξη. Το εβδομαδιαίο ποσό της βασικής σύνταξης υπολογίζεται με βάση τον εβδομαδιαίο μέσο όρο των πληρωμένων και πιστωμένων ασφαλιστέων στο κατώτερο τμήμα ασφαλιστέων αποδοχών. Το ποσό της βασικής σύνταξης για ποσοστό ανικανότητας 100% είναι 60% του πιο πάνω εβδομαδιαίων αποδοχών για δικαιούχο χωρίς εξαρτώμενους, 80% για δικαιούχο με ένα εξαρτώμενο, 90% σε δύο εξαρτώμενους και 100% για 24

30 δικαιούχο με τρεις ή περισσότερους εξαρτώμενους. Το εβδομαδιαίο ποσό της συμπληρωματικής σύνταξης για ποσοστό ανικανότητας 100% είναι ίσο με το 1/52 του 1,5% του συνόλου των πληρωμένων και πιστωμένων ασφαλιστέων αποδοχών του δικαιούχου στο ανώτερο τμήμα ασφαλιστέων αποδοχών. Η σύνταξη ανικανότητας αρχίζει όταν περάσουν 156 ημέρες ανικανότητας για εργασία και ο ασφαλισμένος κρίνεται μόνιμα ανίκανος για εργασία και σταματά όταν συμπληρώσει την ηλικία των 63 χρόνων, εκτός αν πριν τη συμπλήρωση της ηλικίας αυτής αποθεραπευτεί, οπότε η σύνταξη ανικανότητας διακόπτεται. Όταν ασφαλισμένος που παίρνει σύνταξη ανικανότητας συμπληρώσει την ηλικία των 63 χρόνων η σύνταξη ανικανότητας μετατρέπεται σε σύνταξη γήρατος Επίδομα Ορφάνιας Επίδομα ορφάνιας πληρώνεται για ανήλικο παιδί όταν: α. πέθαναν και οι δύο γονείς του. β. πέθανε ο γονιός που το συντηρούσε εξ ολοκλήρου ή κατά κύριο λόγο σε περίπτωση που οι γονείς δε συζούσαν. γ. πέθανε ένας γονιός (μητέρα ή πατέρας) και ο άλλος δε δικαιούται σε σύνταξη χηρείας ή δ. η μητέρα του που έπαιρνε σύνταξη χηρείας, ξαναπαντρεύτηκε. Σε περίπτωση που το ορφανό είναι ηλικίας κάτω των 18 χρόνων ή είναι ανίκανο να ενεργεί, ανεξάρτητα από ηλικία, το επίδομα πληρώνεται στο πρόσωπο που αναλαμβάνει τη φροντίδα του. Στις άλλες περιπτώσεις το επίδομα πληρώνεται στο ίδιο το ορφανό. Για τις περιπτώσεις που αναφέρονται στο (α) και (β) πιο πάνω δεν υπάρχουν προϋποθέσεις εισφοράς, αρκεί ο ένας από τους πεθαμένους γονείς να ήταν ασφαλισμένος. Για τις περιπτώσεις που αναφέρονται στο (γ) πιο πάνω, 14 Στο ίδιο, σ

31 απαιτείται ο γονιός που πέθανε να ικανοποιούσε τις προϋποθέσεις εισφοράς για σύνταξη χηρείας. Το επίδομα ορφάνιας πληρώνεται μέχρι να ενηλικιωθεί το ορφανό και σε περίπτωση που το ορφανό είναι μόνιμα ανίκανο για αυτοσυντήρηση, εφ όρου ζωής. Το ύψος του επιδόματος ορφάνιας για τις περιπτώσεις που αναφέρονται στο (α) και (β) πιο πάνω, αποτελείται από δύο μέρη, το βασικό και το συμπληρωματικό. Το εβδομαδιαίο ύψος του βασικού μέρους είναι το ίδιο για κάθε ορφανό. Το ύψος του συμπληρωματικού μέρους είναι ίσο με τη μισή συμπληρωματική σύνταξη χηρείας που εξασφαλίζει με τις εισφορές του ο γονέας πάνω στην ασφάλιση του οποίου πληρώνεται το επίδομα ορφάνιας. Σε περίπτωση όμως που τα ορφανά είναι πάνω από δύο, τότε το συμπληρωματικό μέρος του επιδόματος ορφάνιας για όλα τα ορφανά μαζί, δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερο από τη συμπληρωματική σύνταξη χηρείας. Το ύψος του επιδόματος για τις περιπτώσεις που αναφέρονται στο (γ) και (δ) πιο πάνω είναι το 20% του εβδομαδιαίου ποσού των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών για ένα ανήλικο, το 30% για δύο ανήλικα και 40% για τρία ανήλικα. Τα επιδόματα ορφάνιας αναπροσαρμόζονται συνήθως κάθε χρόνο με βάση την αύξηση στο γενικό επίπεδο των μισθών / ημερομισθίων και στον τιμάριθμο Σύνταξη Γήρατος Σύνταξη γήρατος δικαιούνται όλοι οι ασφαλισμένοι ανεξάρτητα από κατηγορίες δηλαδή, μισθωτοί, αυτοτελώς εργαζόμενοι και προαιρετικά ασφαλισμένοι. Οι προϋποθέσεις για την πληρωμή της σύνταξης γήρατος είναι: > ο ασφαλισμένος να έχει συμπληρώσει τη συντάξιμη ηλικία, δηλαδή το 65 έτος της ηλικίας του, 15 Στο ίδιο, αρ

32 > να έχουν περάσει τρία χρόνια από την ημέρα της ασφάλισής του μέχρι την ημέρα που συμπληρώνει τη συντάξιμη ηλικία και στην περίοδο αυτή να έχει πληρώσει εισφορές στο κατώτερο τμήμα ασφαλιστέων αποδοχών πάνω σε αποδοχές που στο σύνολό τους να μην είναι λιγότερες από 156 φορές το εβδομαδιαίο ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών και > να έχει εβδομαδιαίο μέσο όρο πληρωμένων και πιστωμένων ασφαλιστέων αποδοχών στο κατώτερο τμήμα ασφαλιστέων αποδοχών ίσο τουλάχιστον με το ιλ του εβδομαδιαίου ποσού των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών από 5/10/1964 ή από τις 7/1/1957 αν τούτο είναι ευεργετικότερο για τον ασφαλισμένο ή από το χρόνο που συμπλήρωσε την ηλικία των 16 χρόνων μέχρι την τελευταία εβδομάδα πριν από την εβδομάδα μέσα στην οποία συμπληρώνει τη συντάξιμη ηλικία. Ασφαλισμένος δικαιούται να πάρει σύνταξη γήρατος μετά τη συμπλήρωση των 63 χρόνων αν: > ικανοποιεί τις πιο πάνω σχετικές προϋποθέσεις εισφοράς και έχει συμπληρώσει περίοδο ασφάλισης ίση τουλάχιστον με 70% της πλήρους περιόδου ασφάλισης, ή > θα δικαιούνταν σύνταξη ανικανότητας αν δεν ήταν άνω των 63 χρόνων. Ασφαλισμένος δικαιούται να ζητήσει αναβολή της έναρξης της πληρωμής της σύνταξής του μέχρι και το 68 έτος της ηλικίας του. Σε τέτοια περίπτωση το ύψος της σύνταξης αυξάνεται κατά 0,5% για κάθε ημερολογιακό μήνα αναβολής. Η σύνταξη γήρατος περιλαμβάνει βασική σύνταξη και συμπληρωματική σύνταξη. Το εβδομαδιαίο ποσό της βασικής σύνταξης υπολογίζεται με βάση τον εβδομαδιαίο μέσο όρο των πληρωμένων και πιστωμένων ασφαλιστέων αποδοχών στο κατώτερο τμήμα ασφαλιστέων αποδοχών. Το ποσό της βασικής σύνταξης είναι 60% του πιο πάνω εβδομαδιαίου μέσου όρου ασφαλιστέων αποδοχών για δικαιούχο χωρίς εξαρτώμενους, 80% για δικαιούχο με έναν 27

33 εξαρτώμενο, 90% για δικαιούχο με δύο εξαρτώμενους και 100% για δικαιούχο με τρεις ή περισσότερους εξαρτώμενους. Το εβδομαδιαίο ποσό της συμπληρωματικής σύνταξης είναι ίσο με το 1/52 του 1,5% του συνόλου των πληρωμένων και πιστωμένων ασφαλιστέων αποδοχών του δικαιούχου στο ανώτερο τμήμα ασφαλιστέων αποδοχών. Το σύνολο της σύνταξης (βασική και συμπληρωματική) δεν μπορεί να είναι λιγότερο από το 70% της βασικής σύνταξης που θα πληρωνόταν στο δικαιούχο αν είχε πλήρη ασφάλιση στο βασικό μέρος του Σχεδίου Βοήθημα Κηδείας Το βοήθημα κηδείας πληρώνεται για το θάνατο: α. ασφαλισμένου, ανεξάρτητα από κατηγορία ασφάλισης (μισθωτού, αυτοτελώς εργαζομένου, προαιρετικά ασφαλισμένου), β. προσώπου που παίρνει σύνταξη γήρατος, σύνταξη ανικανότητας, σύνταξη χηρείας, επίδομα αγνοουμένου ή σύνταξη γονέως, γ. ορφανού για το οποίο πληρώνεται επίδομα ορφάνιας, και δ. προσώπου που είναι εξαρτώμενο ασφαλισμένου ή συνταξιούχου. Το βοήθημα κηδείας πληρώνεται στη χήρα ή το χήρο του προσώπου που πέθανε ή αν δεν υπάρχει χήρα ή χήρος, στο πρόσωπο που ανέλαβε τα έξοδα της κηδείας. Οι προϋποθέσεις για την πληρωμή του βοηθήματος κηδείας για θάνατο ασφαλισμένου ή εξαρτώμενου ασφαλισμένου είναι: > να έχουν περάσει 26 τουλάχιστον εβδομάδες από την ημέρα ασφάλισης του ασφαλισμένου μέχρι την ημέρα του θανάτου του και στην περίοδο αυτή να έχει πληρώσει εισφορές πάνω σε αποδοχές που να μην είναι στο σύνολό τους λιγότερες από 26 φορές το εβδομαδιαίο ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών, και 16 Στο ίδιο, αρ

34 > να έχει πληρωμένες ή πιστωμένες ασφαλιστέες αποδοχές μέσα στο προηγούμενο έτος εισφορών που στο σύνολό τους να μην είναι λιγότερες από 200 φορές το εβδομαδιαίο ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών. Όταν ο ασφαλισμένος πεθάνει από εργατικό ατύχημα ή επαγγελματική ασθένεια, το βοήθημα κηδείας πληρώνεται έστω και αν δεν ικανοποιούνται οι πιο πάνω προϋποθέσεις. Για θάνατο συνταξιούχου ή εξαρτώμένου συνταξιούχου είναι αρκετό να πληρωνόταν σύνταξη ή να υπήρχε δικαίωμα σε σύνταξη την ημέρα του θανάτου, για να πληρωθεί το βοήθημα κηδείας. Για θάνατο ορφανού για το οποίο πληρωνόταν επίδομα ορφάνιας, το βοήθημα κηδείας πληρώνεται χωρίς να απαιτείται οποιαδήποτε άλλη προϋπόθεση. Το ποσό του βοηθήματος κηδείας για θάνατο ασφαλισμένου ή συνταξιούχου το 1998 ήταν 236 ανεξάρτητα από μισθό ή ημερομίσθιο. Το ποσό του βοηθήματος για θάνατο εξαρτωμένου ήταν 118. Τα ποσά αυτά αυξάνονται συνήθως κάθε χρόνο Παροχές Εργατικών Ατυχημάτων και Επαγγελματικών Ασθενειών Εργατικό Ατύχημα θεωρείται κάθε ατύχημα που συμβαίνει σε μισθωτό στον τόπο και στη διάρκεια της εργασίας του και που τα αίτιά του σχετίζονται με την εργασία του μισθωτού. Εργατικό Ατύχημα θεωρείται επίσης και το ατύχημα που συμβαίνει όταν ο μισθωτός πηγαίνει στην εργασία του ή επιστρέφει απ αυτήν. Ατύχημα, που συμβαίνει εκτός Κύπρου, δε θεωρείται εργατικό ατύχημα. Επαγγελματική Ασθένεια θεωρείται κάθε ασθένεια που προκαλείται από την απασχόληση μισθωτού σ ορισμένο επάγγελμα. Οι επαγγελματικές ασθένειες που καλύπτει η νομοθεσία Κοινωνικών Ασφαλίσεων και οι εργασίες 17 Στο ίδιο, αρ

35 οι οποίες αναγνωρίζεται ότι προκαλούν τις ασθένειες αυτές, καθορίζονται σε ειδικούς Κανονισμούς. Οι παροχές για εργατικά ατυχήματα και επαγγελματικές ασθένειες είναι: > επίδομα σωματικής βλάβης, > παροχές αναπηρίας και > παροχές θανάτου α. Επίδομα Σωματικής Βλάβης Επίδομα σωματικής βλάβης δικαιούνται όσοι εργάζονται ως μισθωτοί, ανεξάρτητα από ηλικία. Οι προϋποθέσεις για την πληρωμή του επιδόματος σωματικής βλάβης είναι: > ο εργαζόμενος να μην μπορεί να εργαστεί λόγω εργατικού ατυχήματος ή επαγγελματικής ασθένειας και > να μην παίρνει ολόκληρο το μισθό ή το ημερομίσθιό του από τον εργοδότη του για την περίοδο που δεν εργάζεται. Για το επίδομα αυτό δεν υπάρχουν προϋποθέσεις για εισφορές. Είναι αρκετό ο εργαζόμενος να ήταν μισθωτός την ημέρα που έπαθε το ατύχημα ή όταν έπαθε επαγγελματική ασθένεια. Το επίδομα σωματικής βλάβης αποτελείται από δύο μέρη: το βασικό μέρος και το συμπληρωματικό μέρος. Το εβδομαδιαίο ύψος του βασικού μέρους είναι το 60% του ποσού των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών που ισχύει κατά την περίοδο της πληρωμής και αυξάνεται σε 80% αν ο δικαιούχος έχει ένα εξαρτώμενο, σε 90% αν έχει δύο εξαρτώμενους και σε 100% αν έχει τρεις ή περισσότερους εξαρτώμενους. Το εβδομαδιαίο ποσό του συμπληρωματικού επιδόματος είναι ίσο με το 50% του εβδομαδιαίου μέσου 30

36 όρου ασφαλιστέων αποδοχών (πληρωμένων και πιστωμένων) του μισθωτού πάνω από τις βασικές ασφαλιστέες αποδοχές μέσα στο προηγούμενο έτος εισφορών. Σε καμία όμως περίπτωση μπορεί να πληρωθεί συμπληρωματικό επίδομα ψηλότερο από το ποσό των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών. Αν ο ασφαλισμένος παίρνει μέρος των απολαβών του από τον εργοδότη του για την περίοδο που δικαιούται επίδομα σωματικής βλάβης, το επίδομα μειώνεται έτσι που το ολικό ποσό των απολαβών και του επιδόματος να μην είναι πιο ψηλό από τις κανονικές απολαβές του ασφαλισμένου β. Παροχές Αναπηρίας Οι παροχές αναπηρίας πληρώνονται σε μισθωτούς για μόνιμες βλάβες που προκαλούνται από εργατικό ατύχημα ή επαγγελματική ασθένεια. Αν υπάρχει αναπηρία και σε ποιο βαθμό, αποφασίζεται από το Ιατρικό Συμβούλιο που εξετάζει τον αιτητή. Οι παροχές αναπηρίας περιλαμβάνουν (I) σύνταξη αναπηρίας, και (II) βοήθημα αναπηρίας, ανάλογα με το βαθμό αναπηρίας. Όταν η αναπηρία είναι κάτω από 10% ο μισθωτός δεν δικαιούται σε παροχή λόγω αναπηρίας. (I) Σύνταξη αναπηρίας Σύνταξη αναπηρίας πληρώνεται σε μισθωτούς που ο βαθμός αναπηρίας τους που προκλήθηκε από εργατικό ατύχημα ή επαγγελματική ασθένεια είναι πάνω από 20%. Σε περίπτωση όμως, προσώπου που πάσχει από πνευμονοκονίαση, αναπηρία μεταξύ 1-19% θεωρείται ότι είναι ίση με 20%. Δεν υπάρχουν προϋποθέσεις εισφοράς για την πληρωμή της σύνταξης αναπηρίας. Η σύνταξη αναπηρίας πληρώνεται έστω και αν ο δικαιούχος εξακολουθεί να εργάζεται. Η σύνταξη αναπηρίας αποτελείται από δύο μέρη: το βασικό μέρος και το συμπληρωματικό μέρος. Το εβδομαδιαίο ποσό της 31

37 βασικής σύνταξης για βαθμό αναπηρίας 100%, είναι 60% του εβδομαδιαίου ποσού των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών για δικαιούχο χωρίς εξαρτώμενο, 80% για δικαιούχο με ένα εξαρτώμενο, 90% για δικαιούχο με δύο εξαρτώμενους και 100% για δικαιούχο με τρεις ή περισσότερους εξαρτώμενους. Το εβδομαδιαίο ποσό της συμπληρωματικής σύνταξης για βαθμό αναπηρίας 100% είναι ίσο με 60% του εβδομαδιαίου μέσου όρου των πληρωμένων και πιστωμένων ασφαλιστέων αποδοχών του δικαιούχου στο ανώτερο τμήμα ασφαλιστέων αποδοχών για την περίοδο που περιλαμβάνει τα δύο συμπληρωμένα χρόνια πριν από το χρόνο του ατυχήματος και τελειώνει την τελευταία εβδομάδα πριν από την εβδομάδα στην οποία έγινε το ατύχημα. Για βαθμό αναπηρίας κάτω από 100% τόσο η βασική όσο και η συμπληρωματική σύνταξη αναπηρίας υπολογίζεται ανάλογα με το βαθμό αναπηρίας σε κάθε περίπτωση. (II) Βοήθημα αναπηρίας Βοήθημα αναπηρίας πληρώνεται σε μισθωτούς που ο βαθμός αναπηρίας τους που προκλήθηκε από εργατικό ατύχημα ή επαγγελματική ασθένεια είναι από 10%-19%. Το ποσό του βοηθήματος αναπηρίας είναι ανάλογο με το βαθμό της αναπηρίας. Ολόκληρο το ποσό του βοηθήματος πληρώνεται εφάπαξ, δηλαδή σε μια μόνο πληρωμή γ. Παροχές θανάτου Οι παροχές για θάνατο μισθωτού από εργατικό ατύχημα ή επαγγελματική ασθένεια περιλαμβάνουν (I) σύνταξη χήρας, (II) επίδομα ορφάνιας και (III) σύνταξη γονέα. (I) Σύνταξη χήρας Σύνταξη χήρας δικαιούται χήρα μισθωτού ο οποίος πέθανε από εργατικό ατύχημα ή επαγγελματική ασθένεια. Σύνταξη χήρου δικαιούται επίσης σε εξαιρετικές περιπτώσεις και χήρος μισθωτής η οποία πέθανε από 32

38 εργατικό ατύχημα ή επαγγελματική ασθένεια. Για να δικαιούται η χήρα στη σύνταξη αυτή, πρέπει να συζούσε με το σύζυγό της την ημέρα του θανάτου του, ή αν δεν συζούσε, να συντηρείτο απ αυτόν. Σε περίπτωση χήρου, πρέπει αυτός να είναι μόνιμα ανίκανος για αυτοσυντήρηση και να συντηρείτο από τη σύζυγό του την ημέρα του θανάτου της. Δεν υπάρχουν προϋποθέσεις εισφοράς για την πληρωμή της σύνταξης χήρας. Η σύνταξη χήρας αποτελείται από δύο μέρη: το βασικό μέρος και το συμπληρωματικό μέρος. Το εβδομαδιαίο ποσό της βασικής σύνταξης είναι το ίδιο με το ποσό του επιδόματος σωματικής βλάβης. Το εβδομαδιαίο ποσό της συμπληρωματικής σύνταξης είναι ίσο με 60% της συμπληρωματικής σύνταξης αναπηρίας για αναπηρία ποσοστού 100% την οποία ο/η σύζυγος θα έπαιρνε, αν την ημέρα του θανάτου του/της εθεωρείτο ανάπηρος σε ποσοστό 100%. Το μηνιαίο ύψος της σύνταξης χήρας βρίσκεται αφού πολλαπλασιαστεί το εβδομαδιαίο ύψος επί τέσσερα. (II) Επίδομα ορφάνιας Επίδομα ορφάνιας πληρώνεται για ανήλικο παιδί όταν: α. και οι δύο γονείς του πέθαναν και ο ένας τουλάχιστον πέθανε από εργατικό ατύχημα, β. πέθανε από εργατικό ατύχημα ο γονιός που το συντηρούσε εξ ολοκλήρου ή κατά κύριο λόγο σε περίπτωση που οι γονείς δε συζούσαν, γ. πέθανε ο ένας γονιός από εργατικό ατύχημα (μητέρα ή πατέρας) και ο άλλος δε δικαιούται σε σύνταξη χήρας / χήρου, ή δ. η μητέρα του, που έπαιρνε σύνταξη χήρας ξαναπαντρεύτηκε. Δεν υπάρχουν προϋποθέσεις εισφοράς αρκεί ο ένας από τους γονείς να πέθανε από εργατικό ατύχημα ή επαγγελματική ασθένεια. Το ύψος του επιδόματος ορφάνιας για τις περιπτώσεις που αναφέρονται στο (α) και (β) πιο πάνω αποτελείται από δύο μέρη: το βασικό και το συμπληρωματικό μέρος. Το εβδομαδιαίο ύψος του βασικού μέρους είναι το ίδιο για κάθε ορφανό. Το ύψος του συμπληρωματικού μέρους είναι ίσο με τη μισή συμπληρωματική σύνταξη χηρείας που εξασφαλίζεται από τις εισφορές 33

39 του γονέα που πέθανε από εργατικό ατύχημα ή επαγγελματική ασθένεια. Σε περίπτωση όμως που τα ορφανά είναι πάνω από δύο, τότε το συμπληρωματικό μέρος του επιδόματος ορφάνιας για όλα τα ορφανά μαζί, δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερο από τη συμπληρωματική σύνταξη χηρείας. Το ύψος του επιδόματος για τις περιπτώσεις που αναφέρονται στο (γ) και (δ) πιο πάνω είναι το 20% του εβδομαδιαίου ποσού των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών για ένα ανήλικο, 30% για δύο ανήλικα και 40% για τρία ανήλικα. Το μηνιαίο ύψος του επιδόματος ορφάνιας βρίσκεται αφού πολλαπλασιαστεί το εβδομαδιαίο ύψος επί τέσσερα. (III) Σύνταξη γονέα Σύνταξη γονέα δικαιούνται οι γονείς μισθωτού που πέθανε από εργατικό ατύχημα ή επαγγελματική ασθένεια. γονέα. Οι προϋποθέσεις για την πληρωμή σύνταξης γονέα είναι: > το πρόσωπο που πέθανε να μην άφησε χήρα ή ορφανό, > ο γονέας να συντηρείτο από το πιο πάνω πρόσωπο την ημέρα του θανάτου του τελευταίου. Δεν υπάρχουν προϋποθέσεις εισφοράς για την πληρωμή της σύνταξης Το εβδομαδιαίο ποσό της βασικής όσο και της συμπληρωματικής 18 σύνταξης γονέα είναι το ίδιο με το ποσό του επιδόματος ορφάνιας Επίδομα Τέκνου Ο Νόμος για την παροχή επιδόματος τέκνου τέθηκε σ εφαρμογή την 1η Ιανουάριου 1988 και σκοπό έχει την ενίσχυση των εισοδημάτων των πολύτεκνων οικογενειών. Το επίδομα τέκνου είναι αφορολόγητο και χρηματοδοτείται από το Πάγιο Ταμείο της Δημοκρατίας. 18 Στο ίδιο, αρ

40 Επίδομα τέκνου δικαιούνται οι οικογένειες που έχουν τη συνήθη διαμονή τους στην Κύπρο και έχουν τέσσερα τουλάχιστον εξαρτώμενα παιδιά. Εξαρτώμενα παιδιά θεωρούνται: α. Παιδιά ηλικίας κάτω των 15 ετών. β. Άγαμα παιδιά ηλικίας μεταξύ ετών. γ. Άγαμα παιδιά ηλικίας μεταξύ 18 και 25 ετών, που υπηρετούν τη θητεία τους στην Εθνική Φρουρά. δ. Άγαμοι γιοι ηλικίας μεταξύ 18 και 25 ετών και άγαμες κόρες ηλικίας μεταξύ 18 και 23 ετών, που τυγχάνουν τακτικής εκπαίδευσης στην Κύπρο ή στο εξωτερικό. ε. Άγαμα παιδιά ανεξάρτητα από ηλικία, που είναι μόνιμα ανίκανα για αυτοσυντήρηση. Παιδιά θεωρούνται και τα εξώγαμα παιδιά, οι προγονοί και τα υιοθετημένα παιδιά. Το ύψος του επιδόματος αναπροσαρμόζεται την 1η Ιανουάριου κάθε χρόνου σύμφωνα με την αύξηση του τιμαρίθμου. Το Δεκέμβριο κάθε χρόνου πληρώνεται και 13 επίδομα ίσο με το 1/12 του ολικού ποσού του επιδόματος που πληρώθηκε στο δικαιούχο για το χρόνο εκείνο Ο γενικός κανόνας είναι ότι το επίδομα τέκνου πληρώνεται στη μητέρα. Αν όμως, οι γονείς δεν συζούν, τότε το επίδομα πληρώνεται στο γονιό που έχει τη φροντίδα των παιδιών. Σε περίπτωση που η μητέρα είναι πεθαμένη, το επίδομα πληρώνεται στον πατέρα και σε περίπτωση που είναι πεθαμένοι και οι δύο γονείς πληρώνεται στο πρόσωπο που έχει τη φροντίδα των παιδιών. Το επίδομα τέκνου καταβάλλεται για όλα τα εξαρτώμενα παιδιά της πολύτεκνης οικογένειας και συνεχίζεται η καταβολή για κάθε εξαρτώμενο παιδί και μετά τη μείωση του αριθμού των εξαρτωμένων παιδιών κάτω από, 20 τεσσερα. 19 Στο ίδιο, αρ Υπουργείο Εργασίας καν Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2002, σσ

41 Κοινωνική Σύνταξη Ο Νόμος για χορήγηση κοινωνικής σύνταξης τέθηκε σε εφαρμογή την Γ1Μαΐου 1995 και σκοπό έχει τη χορήγηση σύνταξης σε όλους τους κατοίκους της Κυπριακής Δημοκρατίας οι οποίοι δεν δικαιούνται σύνταξη ή άλλη παρόμοια πληρωμή από οποιαδήποτε πηγή. Η κοινωνική σύνταξη καταβάλλεται από το Πάγιο Ταμείο της Δημοκρατίας. Κοινωνική σύνταξη δικαιούνται πρόσωπα που: α. συμπλήρωσαν την ηλικία των 68 χρόνων. β. με τη συμπλήρωση της ηλικίας αυτής ή μετέπειτα, ικανοποιούν τις προϋποθέσεις διαμονής και γ. δε δικαιούνται από οποιαδήποτε πηγή σύνταξη ή άλλη παρόμοια πληρωμή της οποίας το μηνιαίο ύψος είναι ίσο ή μεγαλύτερο από το μηνιαίο ύψος της κοινωνικής σύνταξης. Οι προϋποθέσεις διαμονής για τη χορήγηση κοινωνικής σύνταξης είναι: α. νόμιμη διαμονή στην Κύπρο για συνολική περίοδο 20 τουλάχιστον χρόνων από την ημερομηνία από την οποία ο αιτητής συμπλήρωσε την ηλικία των 40 χρόνων, ή β. νόμιμη διαμονή στην Κύπρο για συνολική περίοδο 35 χρόνων από την ημερομηνία από την οποία ο αιτητής συμπλήρωσε την ηλικία των 18 χρόνων. Το μηνιαίο ύψος της κοινωνικής σύνταξης είναι ίσο με το εκάστοτε μηνιαίο κατώτατο ποσό της σύνταξης γήρατος Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Στην περίπτωση που πρόσωπο δικαιούται από οποιαδήποτε πηγή σύνταξη ή άλλη παρόμοια πληρωμή της οποίας το μηνιαίο ύψος είναι κατώτερο του μηνιαίου ύψους της κοινωνικής σύνταξης, τότε το μηνιαίο ύψος της κοινωνικής σύνταξης είναι ίσο με τη διαφορά των δύο συντάξεων. Το Δεκέμβριο κάθε χρόνου χορηγείται και 13η σύνταξη, ίση με το 1/12 του ολικού ποσού της σύνταξης που πληρώθηκε για το χρόνο. 36

42 Κάθε δικαιούχος κοινωνικής σύνταξης έχει υποχρέωση να ειδοποιεί το Τμήμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων χωρίς καθυστέρηση για οποιαδήποτε αλλαγή Λ 1 των συνθηκών που επηρεάζουν το δικαίωμά του στη σύνταξη. 4ηό την Ιη Ιανουάριου 2000 παρέχεται κοινωνική οννταζη ο'ύβους έχουν ουμπληρώβει ιο 65ο έτος της ηλικίας τους 1.4. ΕΙΣΠΡΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΩΜΕΣ Οι εισπράξεις του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων προέρχονται από εισφορές, τόκους, ενοίκια και πρόστιμα. Οι πληρωμές του Ταμείου προορίζονται για παροχές και για διοικητικά έξοδα. Το 1980 οι εισπράξεις του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων έφθασαν τις και οι πληρωμές έφτασαν τις ή 78,9% πάνω στις εισπράξεις. Το 1990 οι εισπράξεις του Τμήματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων έφθασαν τις και οι πληρωμές έφθασαν τις ή 52,9% πάνω στις εισπράξεις. Το 1999 οι εισπράξεις του Τμήματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων έφθασαν τις και οι πληρωμές έφθασαν τις ή 57,8% πάνω στις εισπράξεις Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Νόμος περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Λευκωσία 1998, αρ

43 ΠΙΝΑΚΑΣ 6: ΕΙΣΠΡΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΩΜΕΣ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΕΙΣΠΡΑΞΕΙΣ ΠΛΗΡΩΜΕΣ Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1980, 1990, 1999 Παρατηρώντας στον Πίνακα 6 βλέπουμε ότι τόσο οι εισπράξεις όσο και οι πληρωμές αυξάνονται σε μεγάλο βαθμό από το 1980 έως το ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΙΣ - ΠΟΙΝΙΚΕΣ ΔΙΩΞΕΙΣ Υπάρχουν επιθεωρητές του Τμήματος που διεξάγουν επιθεωρήσεις τόσο για σκοπούς της Νομοθεσίας Κοινωνικών Ασφαλίσεων όσο και για σκοπούς των Νομοθεσιών Ετήσιων Αδειών μετ Απολαβών, Τερματισμού Απασχολήσεως, Βιομηχανικής Κατάρτισης και Αμυντικής Θωράκισης της Δημοκρατίας σ ό,τι αφορά την καταβολή εισφοράς. Το 1980 οι επιθεωρητές του Τμήματος διεξήγαγαν επιθεωρήσεις, το 1990 διεξήγαγαν επιθεωρήσεις και το 1999 διεξήγαγαν επιθεωρήσεις. Εναντίον εργοδοτών που παραλείπουν να καταβάλουν εισφορές για τους εργοδοτούμενούς τους και εναντίον αυτοτελώς εργαζομένων που παραλείπουν να καταβάλουν τις εισφορές τους γίνονται Ποινικές Διώξεις. Το 1980 ο αριθμός των καταδικών σε ποινικές διώξεις για παραβιάσεις διατάξεων της νομοθεσίας Κοινωνικών Ασφαλίσεων ήταν 514. Το 1990 ο αριθμός των καταδικών ήταν και το 1999 ήταν Οι χρηματικές ποινές και το πρόσθετο τέλος που επιβλήθηκαν από τα δικαστήρια για τα πιο πάνω αδικήματα έφθασαν τις το 1980, τις το 1990 και τις το

44 Το συνολικό ποσό των εισφορών των οποίων η είσπραξη διατάχθηκε από τα δικαστήρια ήταν το 1980, το 1990 και το ΒΕΛΤΙΩΣΕΙΣ / ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Στις 6 Οκτωβρίου 1980 τέθηκε σε εφαρμογή ο νέος περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων Νόμος αρ. 41 του Ο νέος αυτός Νόμος εκσυγχρονίζει και βελτιώνει σημαντικά το Σχέδιο Κοινωνικών Ασφαλίσεων με τη συνάρτηση των εισφορών και παροχών με τα εισοδήματα των ασφαλισμένων από την εργασία τους. Το νέο Σχέδιο Κοινωνικών Ασφαλίσεων ενσωματώνει το προηγούμενο Σχέδιο ομοιόμορφων παροχών με τη μορφή βασικών παροχών και εισάγει συμπληρωματικές παροχές που είναι ανάλογες με το εισόδημα του κάθε ασφαλισμένου από την εργασία του. Με τον τροποποιητικό Νόμο 17/90 η ισχύς του οποίου άρχισε την , οι περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων Νόμοι του 1980 έως 1990 τροποποιήθηκαν με σκοπό τη μείωση της συντάξιμης ηλικίας των γυναικών από τα 65 στα 63 χρόνια. Από την 1η Ιανουάριου 1999 τέθηκε σε εφαρμογή ο περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Τροποποιητικός) Νόμος του 1999 (Αρ. Ν. 55(1)/99) με τον οποίο αυξάνεται το κατώτατο εβδομαδιαίο ύψος των συντάξεων γήρατος, ανικανότητας και χηρείας από 70% σε 77% του ανώτατου ποσού της βασικής παροχής Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσιες εκθέσεις , Λευκωσία , σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσιες..., ό.π., σ

45 Αναθεώρηση παροχών Κοινωνικών Ασφαλίσεων και ασφαλιστέων αποδοχών Τον Ιανουάριο του 1990 τέθηκαν σε εφαρμογή Τροποποιητικοί Κανονισμοί των περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων Κανονισμών. Με τους Κανονισμούς αυτούς βελτιώθηκαν τα ωφελήματα των ασφαλισμένων με αύξηση του ύψους των συντάξεων και άλλων παροχών και με διάφορες άλλες αλλαγές. Οι κυριότερες βελτιώσεις και τροποποιήσεις είναι: > Αυξήθηκαν από την οι βασικές συντάξεις Κοινωνικών Ασφαλίσεων κατά 5,35% και οι συμπληρωματικές συντάξεις κατά 3,75%. > Αυξήθηκαν από την τα βοηθήματα γάμου, τοκετού και κηδείας σε 137, 103 και 137 αντίστοιχα. > Αυξήθηκε το ανώτατο όριο ασφαλιστέων αποδοχών από τον Ιανουάριο του 1990 για τους εβδομαδιαίους εργοδοτούμενους από 191 σε 201 την εβδομάδα και για τους μηνιαίους εργοδοτούμενους από 827 σε 871 το μήνα. > Αυξήθηκαν τα κατώτατα ποσά ασφαλιστέων αποδοχών όλων των επαγγελματικών κατηγοριών των αυτοτελώς εργαζομένων κατά 5,35% από την Τον Ιανουάριο του 1999 τέθηκαν σε εφαρμογή Τροποποιητικοί Κανονισμοί των περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων Κανονισμών. Με τους Κανονισμούς αυτούς βελτιώθηκαν τα ωφελήματα των ασφαλισμένων με αύξηση του ύψους των συντάξεων και άλλων παροχών και με διάφορες άλλες αλλαγές. Οι κυριότερες βελτιώσεις και τροποποιήσεις είναι: > Αυξήθηκαν από την οι βασικές συντάξεις Κοινωνικών Ασφαλίσεων κατά 5,50% και οι συμπληρωματικές συντάξεις κατά 2,16%. > Αυξήθηκαν από την τα βοηθήματα γάμου, τοκετού και κηδείας σε 249, 185 και 249 αντίστοιχα. 24 Υ πουργείο Εργασίας και Κ οινωνικών Α σφαλίσεων, Ετήσια έκθεση 1990, Λευκωσία 1993, σ

46 > Αυξήθηκε το ανώτατο όριο ασφαλιστέων αποδοχών από τον Ιανουάριο του 1999, για τους εβδομαδιαίους εργοδοτούμενους από 345 σε 364 την εβδομάδα και για τους μηνιαίους εργοδοτούμενους από σε το μήνα. > Αυξήθηκαν τα κατώτατα ποσά ασφαλιστέων αποδοχών όλων των επαγγελματιών.25 Τον Ιανουάριο του 2000 τέθηκαν σε εφαρμογή Τροποποιητικοί Κανονισμοί περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων που εγκρίθηκαν το Δεκέμβριο του Με τους Κανονισμούς αυτούς επιφέρονται διάφορες αλλαγές μεταξύ των οποίων είναι και η πάρα πέρα βελτίωση των ωφελημάτων των ασφαλισμένων, με την αύξηση του ύψους των συντάξεων και των άλλων παροχών. Οι κυριότερες βελτιώσεις και τροποποιήσεις είναι: Αύξηση από των βασικών συντάξεων Κοινωνικών Ασφαλίσεων κατά 4,23% και των συμπληρωματικών συντάξεων κατά 2,18%. Αύξηση από 3 Ιανουάριου 2000 των βοηθημάτων γάμου, τοκετού και κηδείας σε 260, 193 και 260 αντίστοιχα Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2002, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια..., ό.π., σ

47 ΠΙΝΑΚΑΣ 7: ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΝ / ΑΛΛΑΓΩΝ ΣΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΑΥΞΗΣΗ ΑΠΟ ΑΥΞΗΣΗ ΑΠΟ ΑΥΞΗΣΗ ΑΠΟ ΒΑΣΙΚΕΣ ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ 5,35% 5,50% 4,23% ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ 3,75% 2,16% 2,18% ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΓΑΜΟΥ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΤΟΚΕΤΟΥ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΚΗΔΕΙΑΣ ΑΝΩΤΑΤΟ ΟΡΙΟ ΑΣΦΑΛΙΣΤΕΩΝ ΑΠΟΔΟΧΩΝ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΒΔΟΜΑΔ. ΕΡΓΟΔΟΤΟΥΜΕΝ. ΑΝΩΤΑΤΟ ΟΡΙΟ ΑΣΦΑΛΙΣΤΕΩΝ ΑΠΟΔΟΧΩΝ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΜΗΝΙΑΙΟΥΣ ΕΡΓΟΔΟΤΟΥΜΕΝ. ΚΑΤΩΤΑΤΑ ΠΟΣΑ ΑΣΦΑΛΙΣΤΕΩΝ ΑΠΟΔΟΧΩΝ ΤΩΝ ΑΥΤΟΤΕΛΩΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1990, 1999 από 191 σε 201 την εβδομάδα από 345 σε 364 την εβδομάδα από 827 σε από το σε το μήνα μήνα 5,35% 5,50%

48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΕΤΗΣΙΕΣ ΑΔΕΙΕΣ Ο περί Ετήσιων Αδειών μετ Απολαβών Νόμος θεσπίστηκε στις 3 Μαρτίου 1967 και τέθηκε σε εφαρμογή την 1 Αυγούστου του ίδιου χρόνου. Σκοποί του Νόμου είναι: > η εξασφάλιση ετήσιας άδειας με απολαβές σ όλους τους εργοδοτούμενους και > η παροχή των μέσων για καλύτερη αξιοποίηση της ετήσιας ανάπαυσης των εργαζομένων, ιδιαίτερα των χαμηλά αμοιβομένων. Κάθε εργοδοτούμενος δικαιούται ετήσια άδεια με πλήρεις απολαβές για τρεις εργάσιμες εβδομάδες. Σε περίπτωση εργοδοτουμένων που δικαιούνται με βάση νόμο, έθιμο, συλλογική σύμβαση ή με άλλο τρόπο ετήσια άδεια για μεγαλύτερη περίοδο, ο περί Ετησίων Αδειών μετ Απολαβών Νόμος κατοχυρώνει το δικαίωμα για τη μεγαλύτερη αυτή περίοδο άδειας ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΑΔΕΙΩΝ Με βάση τον πιο πάνω Νόμο ιδρύθηκε το Κεντρικό Ταμείο Αδειών στο οποίο υποχρεούνται κατ αρχήν να πληρώνουν εισφορές όλοι οι εργοδότες. Όσοι όμως εργοδότες παρέχουν άδεια με απολαβές με πιο ευνοϊκούς όρους από αυτούς που προβλέπει ο Νόμος, εξαιρούνται από την υποχρέωση για πληρωμή εισφορών στο πιο πάνω Ταμείο. Οι εργοδότες που είναι υποχρεωμένοι να εισφέρουν στο Ταμείο, πληρώνουν ποσό ίσο τουλάχιστον με το 6% των απολαβών κάθε εργοδοτούμενου μέχρις ένα ανώτατο όριο αποδοχών που καθορίζεται κάθε χρόνο. Σε περίπτωση που εργοδοτούμενος δικαιούται άδεια περισσότερη των τριών εβδομάδων, η εισφορά στο Ταμείο αυξάνεται ανάλογα. Οι εργοδοτούμενοι για τους οποίους καταβάλλονται εισφορές όπως πιο πάνω, λαμβάνουν τις απολαβές της άδειάς τους από το Κεντρικό Ταμείο Αδειών. Για να δικαιούται όμως ένας εργοδοτούμενος άδεια με απολαβές 43

49 πρέπει να έχει απασχοληθεί για περίοδο δεκατριών (13) τουλάχιστον εβδομάδων μέσα στον προηγούμενο χρόνο. Το Κεντρικό Ταμείο Αδειών, εκτός από τις πληρωμές απολαβών άδειας, επιχορηγεί τους εργοδοτούμενους για διαμονή σε ξενοδοχεία τόσο των ορεινών θερέτρων όσο και των παραθαλάσσιων περιοχών. Κατά τη διάρκεια του 1980, εργοδοτούμενοι πήραν τις απολαβές της άδειάς τους από το Κεντρικό Ταμείο Αδειών. Οι πληρωμές για απολαβές αδείας από το Κεντρικό Ταμείο Αδειών το 1980 έφθασαν τις Κατά τη διάρκεια του 1990, εργοδοτούμενοι πήραν τις απολαβές της άδειάς τους από το Κεντρικό Ταμείο Αδειών. Οι πληρωμές για απολαβές άδειας από το Κεντρικό Ταμείο Αδειών το 1990 έφθασαν τις Κατά τη διάρκεια του 1999, εργοδοτούμενοι πήραν τις απολαβές της άδειάς τους από το Κεντρικό Ταμείο Αδειών. Οι πληρωμές για τις απολαβές άδειας από το Κεντρικό Ταμείο Αδειών το 1999 έφθασαν τις ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΗ ΑΔΕΙΑΣ ΕΡΓΟΔΟΤΟΥΜΕΝΩΝ ΣΕ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ΤΩΝ ΟΡΕΙΝΩΝ ΘΕΡΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΑΡΑΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΘΕΡΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟ Σκοπός του Σχεδίου είναι η επιχορήγηση της διαμονής και διατροφής των εργοδοτούμενων και των εξαρτώμενών τους σε ξενοδοχεία των ορεινών θερέτρων και των παραθαλάσσιων περιοχών. Το Σχέδιο χρηματοδοτείται με ποσό από τα πλεονάσματα του Κεντρικού Ταμείου Αδειών. Το ποσό αυτό κατανέμεται από *το Τμήμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων μεταξύ των ξενοδοχείων των ορεινών θερέτρων και 27 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Νόμος περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Λευκωσία 1998, αρ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1990, Λευκωσία 1990, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2002, σ

50 των παραθαλάσσιων περιοχών ανάλογα με τον αριθμό των αιτήσεων που υποβάλλονται. Επιχορήγηση παρέχεται σε εργοδοτούμένους που έχουν δικαίωμα σε απολαβές άδειας από το Κεντρικό Ταμείο Αδειών για το προηγούμενο έτος, νοουμένου ότι το κατά κεφαλή εισόδημα της οικογένειάς τους δεν υπερβαίνει τις 105 την εβδομάδα ή τις 455 το μήνα. Στον υπολογισμό του κατά κεφαλή εισοδήματος της οικογένειας λαμβάνεται υπόψη το σύνολο των ασφαλιστέων αποδοχών και των δύο συζύγων για το προηγούμενο έτος. Δικαίωμα συμμετοχής σε ξενοδοχεία των ορεινών θερέτρων είχαν όλοι οι εργοδοτούμενοι εκτός εκείνων που διαμένουν στις περιοχές των ορεινών θερέτρων. Δικαίωμα συμμετοχής σε ξενοδοχεία των παραθαλάσσιων περιοχών έχουν οι εργοδοτούμενοι που διαμένουν εκτός των παραθαλάσσιων περιοχών. Σε επιχορήγηση έχουν δικαίωμα και οι εξαρτώμενοι των προσώπων που αναφέρονται πιο πάνω. Ο όρος «εξαρτώμένος» περιλαμβάνει τα παιδιά όπως αυτά καθορίζονται στη Νομοθεσία Κοινωνικών Ασφαλίσεων και τη σύζυγο ή το σύζυγο. Προτεραιότητα δίνεται στους εργοδοτούμενους με το χαμηλότερο κατά κεφαλή εισόδημα. Εργοδοτούμενοι ή σύζυγοί τους που συμμετέχουν στο Σχέδιο σε οποιοδήποτε χρόνο από το 1994 και μετά δεν έχουν δικαίωμα σε επιχορήγηση κατά την περίοδο αιχμής του Σχεδίου. Για τις άλλες περιόδους λειτουργίας του Σχεδίου δικαίωμα σε επιχορήγηση έχουν εργοδοτούμενοι που δεν συμμετείχαν στο Σχέδιο οι ίδιοι ή οι σύζυγοί τους τα τελευταία τέσσερα, 30 χρονιά. 30 Υ πουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Α σφαλίσεων, Ετήσια..., ό.π., σ

51 2.3. ΕΙΣΠΡΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΩΜΕΣ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΔΕΙΩΝ Τα έσοδα του Ταμείου το 1980 από εισφορές και τόκους έφθασαν τις και οι πληρωμές για απολαβές και επιχορηγήσεις άδειας, καθώς και για διοικητικά έξοδα έφθασαν τις Τα έσοδα του Ταμείου το 1990 από εισφορές και τόκους έφθασαν τις ενώ οι πληρωμές για απολαβές και επιχορηγήσεις άδειας καθώς και για διοικητικά έξοδα έφθασαν τις Τα έσοδα του Ταμείου το 1999 από εισφορές και τόκους έφθασαν τις ενώ οι πληρωμές για απολαβές και επιχορηγήσεις άδειας καθώς και για διοικητικά έξοδα έφθασαν τις ΠΙΝΑΚΑΣ 8: ΕΙΣΠΡΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΩΜΕΣ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΑΔΕΙΩΝ ΕΣΟΔΑ ΠΛΗΡΩΜΕΣ Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1980, 1990, 1999 Παρατηρώντας τον Πίνακα 8 βλέπουμε ότι από το 1980 έως το 1999 τόσο τα έσοδα, όσο και οι πληρωμές αυξάνονται. Τα έσοδα όμως είναι μεγαλύτερα από τις πληρωμές ΠΟΙΝΙΚΕΣ ΔΙΩΞΕΙΣ Οι επιθεωρητές του Τμήματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων έχουν το δικαίωμα να ελέγξουν κάθε εργοδότη με σκοπό να εξακριβώσουν κατά πόσο τηρεί τις υποχρεώσεις που προβλέπονται από τη νομοθεσία περί Ετήσιων Αδειών. 46

52 Ο έλεγχος περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, εξέταση από τον επιθεωρητή του βιβλίου αποδοχών και οποιουδήποτε άλλου εγγράφου που σχετίζεται με την απασχόληση, τις αποδοχές των μισθωτών και την πληρωμή εισφορών. Παράλειψη οποιουδήποτε εργοδότη να πληρώσει εισφορές ή να τηρήσει οποιαδήποτε υποχρέωσή του επιβάλλεται από τη νομοθεσία περί Ετησίων Αδειών μετ Απολαβών, αποτελεί αδίκημα για το οποίο προβλέπεται χρηματική ποινή μέχρι 750 ή φυλάκιση μέχρι έξι μήνες ή και τα δύο μαζί.31 Το 1980 προσήχθησαν σε δικαστήρια γιατί παρέλειψαν να καταβάλουν εισφορές άδειας για τους εργοδοτούμενούς τους 514 εργοδότες. Οι χρηματικές ποινές που επιβλήθηκαν από τα δικαστήρια έφθασαν τις ενώ οι εισφορές που εισπράχθηκαν μέσω των δικαστηρίων έφθασαν τις Το 1990 εκδικάστηκαν υποθέσεις εναντίον εργοδοτών που παρέλειψαν να καταβάλουν εισφορές ετησίων αδειών για τους εργοδοτούμενούς τους. Οι χρηματικές ποινές που επιβλήθηκαν από δικαστήρια έφθασαν τις , ενώ οι εισφορές των οποίων η είσπραξη διατάχθηκε από τα δικαστήρια έφθασαν τις Το 1999 εκδικάστηκαν υποθέσεις εναντίον εργοδοτών που παρέλειψαν να καταβάλουν εισφορές ετήσιων αδειών για τους εργοδοτούμενούς τους. Οι χρηματικές ποινές που επιβλήθηκαν από δικαστήρια έφθασαν τις , ενώ οι εισφορές των οποίων η είσπραξη διατάχθηκε από τα δικαστήρια έφθασαν τις Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Νόμος περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Λευκωσία 1998, αρ

53 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΕΩΣ Η νομοθεσία περί Τερματισμού Απασχολήσεως καλύπτει όλους τους εργοδοτούμένους του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, περιλαμβανόμενων των μαθητευόμενων. Καλύπτει επίσης τους μετόχους ιδιωτικών εταιρειών οι οποίοι απασχολούνται στην εταιρεία τους. Κατ εξαίρεση, οι εργοδοτούμενοι της Κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ν.Α.Α.Ρ.Ι. στην Κύπρο δεν καλύπτονται από τις πρόνοιες της νομοθεσίας που αφορούν πληρωμές λόγω πλεονασμού, γιατί οι εργοδότες τους εφαρμόζουν δικά τους σχέδια για τέτοιες πληρωμές. Ο περί Τερματισμού Απασχολήσεως Νόμος τέθηκε σε εφαρμογή την 1η Φεβρουάριου του 1968 και έχει τους πιο κάτω βασικούς σκοπούς: > να προστατεύει όλους τους εργοδοτούμενους από αδικαιολόγητες απολύσεις με την πληρωμή αποζημιώσεων και να εξουδετερώσει τις συνέπειες του πλεονασμού με την καταβολή πληρωμών λόγω πλεονασμού. > να καθορίσει ελάχιστη περίοδο προειδοποίησης σε περίπτωση τερματισμού απασχόλησης. > να καθιδρύσει Ταμείο για Πλεονάζον Προσωπικό στο οποίο οι εργοδότες να καταβάλλουν εισφορές με σκοπό τη συλλογική ανάληψη των κινδύνων λόγω πλεονασμού ΤΑΜΕΙΟ ΓΙΑ ΠΑΕΟΝΑΖΟΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ Εργοδοτούμενοι που απολύονται ως πλεονάζοντες δικαιούνται σε πληρωμή από το Ταμείο για Πλεονάζον Προσωπικό, το ύψος της οποίας 32 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Νόμος περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Λευκωσία 1998, αρ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Νόμος..., ό.π., αρ. 1 48

54 καθορίζεται με βάση τη διάρκεια της υπηρεσίας και τις αποδοχές του εργοδοτου μένου.3 4 Εργοδοτούμένος θεωρείται πλεονάζων όταν απολυθεί: α. γιατί ο εργοδότης έπαυσε ή προτίθεται να παύσει να διεξάγει την επιχείρηση στην οποία ο εργοδοτούμενος απασχολείται, β. γιατί ο εργοδότης έπαυσε ή προτίθεται να παύσει να διεξάγει την επιχείρηση στον τόπο όπου ο εργοδοτούμενος απασχολείται, γ. εξαιτίας οποιουδήποτε από τους πιο κάτω λόγους που έχουν σχέση με τη λειτουργία της επιχείρησης: > εκσυγχρονισμού, μηχανοποίησης ή οποιοσδήποτε άλλης αλλαγής στις μεθόδους παραγωγής ή οργάνωσης, η οποία ελαττώνει τον αριθμό των εργοδοτού μενών που χρειάζονται. > αλλαγής στα προϊόντα ή τις μεθόδους παραγωγής ή στις απαιτούμενες ειδικότητες των εργοδοτούμενων. > κατάργηση τμημάτων. > δυσκολιών στην τοποθέτηση προϊόντων στην αγορά ή πιστωτικών δυσκολιών. > έλλειψη παραγγελιών ή πρώτων υλών. ο < > περιορισμού του όγκου της εργασίας ή της επιχείρησης. Το Ταμείο για Πλεονάζων Προσωπικό χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου από εισφορές των εργοδοτών. Το ποσό της εισφοράς του εργοδότη είναι 1,2 σεντ (1,2%) για κάθε λίρα των απολαβών του εργοδοτουμένου μέχρι σ ένα τ/: ανώτατο όριο που καθορίζεται κάθε χρόνο. Το ποσό της εισφοράς του εργοδότη το 1980 ήταν πέντε μιλς (0,5%) για κάθε λίρα των απολαβών του εργοδοτουμένου μέχρις ενός ανώτατου ορίου απολαβών Στο ίδιο, αρ Στο ίδιο, αρ Στο ίδιο, αρ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1980, Λευκωσία 1983, σ

55 Το ποσό της εισφοράς του εργοδότη το 1990 ήταν έξι μιλς (0,6%) για κάθε λίρα των απολαβών του εργοδοτουμένου μέχρις ενός ανώτατου ορίου απολαβών.38 ΠΙΝΑΚΑΣ 9: ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΗΣ ΕΙΣΦΟΡΑΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΔΟΤΗ ΣΤΟ ΤΑΜΕΙΟ ΓΙΑ ΠΛΕΟΝΑΖΟΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΙΣΦΟΡΑΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΔΟΤΗ 0,5% 0,6% 1,2% Πηγή: Νόμος περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσιες Εκθέσεις Όπως φαίνεται από τον Πίνακα 9 το ποσό της εισφοράς του εργοδότη στο Ταμείο για Πλεονάζον Προσωπικό από το 1980 έως σήμερα διπλασιάστηκε ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ - ΧΡΟΝΟΣ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗΣ Οι αποζημιώσεις για αδικαιολόγητες απολύσεις βαρύνουν τον εργοδότη μέχρι ποσό ίσο με τα ημερομίσθια του εργοδοτούμενού για ένα χρόνο. Αν η αποζημίωση είναι ψηλότερη από το ποσό αυτό, η διαφορά πληρώνεται από το Ταμείο για Πλεονάζον Προσωπικό. Η αποζημίωση δεν μπορεί να είναι μικρότερη από το ποσό το οποίο ο εργοδοτούμενος θα ελάμβανε, αν απολυόταν για λόγους πλεονασμού ή μεγαλύτερη από τα ημερομίσθια δύο χρόνων. Κατά τον υπολογισμό του ποσού της αποζημίωσης λαμβάνονται υπόψη, μεταξύ άλλων, τα ημερομίσθια και οποιεσδήποτε άλλες απολαβές του εργοδοτουμένου, η περίοδος απασχόλησής του, η απώλεια προοπτικών σταδιοδρομίας, οι πραγματικές περιστάσεις της υπόθεσης και η ηλικία του εργοδοτουμένου. 38 Υ πουργείο Ε ργασίας και Κ οινωνικών Α σφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1990, Λ ευκωσία 1993, σ

56 Η αρμόδια αρχή για επιδίκαση αποζημιώσεων για αδικαιολόγητη απόλυση είναι το Δικαστήριο Εργατικών Διαφορών. Για να πάρει την αποζημίωση ο εργοδοτούμενος πρέπει να υποβάλει αίτηση πάνω σε ειδικό έντυπο στο Δικαστήριο Εργατικών Διαφορών, το αργότερο μέσα σε έξι μήνες από την ημερομηνία της απόλυσής του.39 Εργοδότης ο οποίος προτίθεται να απολύσει εργοδοτούμενούς του λόγω πλεονασμού, υποχρεούται να δώσει ειδοποίηση ενός τουλάχιστον μήνα στον Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, στην οποία να αναφέρει τον αριθμό των εργοδοτούμενών οι οποίοι θα απολυθούν, τον κλάδο ή τους κλάδους της επιχείρησής του που επηρεάζονται από τον πλεονασμό, τα ονόματα, τα επαγγέλματα και τις οικογενειακές υποχρεώσεις των επηρεαζό μενών εργοδοτού μενών του και τους λόγους του πλεονασμού. Εργοδότης, ο οποίος απέλυσε εργοδοτούμενό του λόγω πλεονασμού και που μέσα σε οκτώ μήνες επαναπροσλαμβάνει προσωπικό, δίνει προτεραιότητα κατά την πρόσληψη σε εργοδοτούμενούς, τους οποίους απέλυσε ως πλεονάζοντες, λαμβάνοντας όμως υπόψη τις ανάγκες της επιχείρησής του.40 Η προειδοποίηση που πρέπει να δώσει ο εργοδότης σε περίπτωση τερματισμού απασχόλησης εργοδοτούμενού του, κυμαίνεται από μία μέχρι οκτώ εβδομάδες ανάλογα με τη διάρκεια της υπηρεσίας του εργοδοτούμενού. Προειδοποίηση μεταξύ μίας και τριών εβδομάδων πρέπει να δώσει και ο εργοδοτούμενος, σε περίπτωση που αποχωρεί οικειοθελώς από την υπηρεσία του εργοδότη του. Με τροποποίηση που τέθηκε σε εφαρμογή από , η νομοθεσία επεκτάθηκε και στους μετόχους ιδιωτικών εταιρειών οι οποίοι απασχολούνται στην εταιρεία τους, αλλά όχι με βάση σύμβαση εργασίας ή κάτω από περιστάσεις από τις οποίες μπορεί να συνταχθεί η ύπαρξη σχέσης εργοδότη - εργοδοτούμενού. Σε περίπτωση τερματισμού απασχόλησης των προσώπων αυτών λόγω πλεονασμού, η πληρωμή την οποία δικαιούνται είναι ίση με 39 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Νόμος περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Λευκωσία 1998, αρ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Νόμος..., ό.π., αρ

57 ποσοστό 1% των εβδομαδιαίων απολαβών τους πολλαπλασιαζόμενων επί 52 και επί τα έτη υπηρεσίας ΕΙΣΠΡΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΩΜΕΣ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΓΙΑ ΠΛΕΟΝΑΖΟΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ Εισπράξεις Τα έσοδα του Ταμείου για Πλεονάζον Προσωπικό το 1980 έφθασαν τις Τα έσοδα για το 1990 έφθασαν τις και για το 1999 έφθασαν τις Πληρωμές Το 1980 οι πληρωμές του Ταμείου για Πλεονάζον Προσωπικό ήταν Για το 1990 οι πληρωμές ήταν και για το 1999 ήταν ΠΙΝΑΚΑΣ 10: ΕΙΣΠΡΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΩΜΕΣ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΓΙΑ ΠΛΕΟΝΑΖΟΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΕΙΣΠΡΑΞΕΙΣ ΠΛΗΡΩΜΕΣ Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1980, 1990, 1999 Όπως φαίνεται από τον Πίνακα 10 τόσο οι εισπράξεις όσο και οι πληρωμές του Ταμείου για Πλεονάζον Προσωπικό αυξάνονται από το 1980 έως το Οι εισπράξεις όμως είναι μεγαλύτερες από τις πληρωμές. 41 Υ πουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Α σφαλίσεω ν, Ν ό μ ος..., ό.π., αρ. 1 52

58 3.4. ΠΟΙΝΙΚΕΣ ΔΙΩΞΕΙΣ Το 1980, 505 εργοδότες προσήχθησαν σε δικαστήρια γιατί παρέλειψαν να καταβάλουν εισφορές στο Ταμείο. Οι χρηματικές ποινές που επιβλήθηκαν από τα δικαστήρια στους πιο πάνω εργοδότες έφθασαν τις 1.368, ενώ οι εισφορές που εισπράχθηκαν καθυστερημένα ήταν Το 1990 εκδικάστηκαν υποθέσεις εναντίον εργοδοτών που παρέλειψαν να καταβάλουν εισφορές στο Ταμείο. Οι χρηματικές ποινές που επιβλήθηκαν από τα δικαστήρια στους πιο πάνω εργοδότες έφθασαν τις 6.630, ενώ οι εισφορές των οποίων η είσπραξη διατάχθηκε από τα δικαστήρια ήταν Το 1999 εκδικάστηκαν υποθέσεις εναντίον εργοδοτών που παρέλειψαν να καταβάλουν εισφορές στο Ταμείο. Οι χρηματικές ποινές που επιβλήθηκαν από τα δικαστήρια στους πιο πάνω εργοδότες έφθασαν τις , ενώ οι εισφορές των οποίων η είσπραξη διατάχθηκε από τα δικαστήρια ήταν ΒΕΛΤΙΩΣΕΙΣ / ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Με τον Τροποποιητικό Νόμο 203/90 η ισχύς του οποίου άρχισε την οι περί Τερματισμού Απασχολήσεως Νόμοι του 1967 μέχρι 1990 τροποποιήθηκαν με σκοπό τη βελτίωση της προστασίας που παρέχει το Σχέδιο. Οι κυριότερες βελτιώσεις αφορούν: α. την περίληψη της προσφυγής σε αρμόδια διοικητική αρχή εκ μέρους του εργοδοτούμενου μεταξύ των λόγω που δε συνιστούν εύλογη αιτία για τερματισμό απασχόλησης. β. την περαιτέρω κλιμάκωση της ελάχιστης προειδοποίησης που παρέχει ο εργοδότης σε εργοδοτούμενό του ως εξής: 42 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1980, Λευκωσία 1983, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1990, Λευκωσία 1993, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2002, σ

59 i. όταν εργοδοτούμένος απασχολήθηκε συνεχώς για 208 εβδομάδες αλλά λιγότερες από 259 εβδομάδες, η περίοδος προειδοποίησης είναι έξι εβδομάδες. ϋ. όταν ο εργοδοτούμενος απασχολήθηκε συνεχώς για 260 εβδομάδες αλλά λιγότερες από 311 εβδομάδες η περίοδος προειδοποίησης είναι επτά εβδομάδες, iii. όταν ο εργοδοτούμενος απασχολήθηκε για 312 εβδομάδες και άνω, η περίοδος προειδοποιήσεως είναι οκτώ εβδομάδες, γ. την αύξηση των ωρών που δικαιούται εργοδοτούμενος να απουσιάζει από την εργασία του κατά τη διάρκεια της προειδοποίησης για αναζήτηση νέας εργασίας από πέντε σε οκτώ ώρες την εβδομάδα, με ανώτατο όμως όριο τις σαράντα ώρες. δ. την υποχρέωση για έγγραφη προειδοποίηση από τον εργοδότη σε εργοδοτούμενο του οποίου τερματίζεται η απασχόληση. ε. την επιβολή υποχρέωσης σε εργοδότη ο οποίος προτίθεται να προβεί σε μετάθεση ή μεταφορά εργοδοτούμενού του σε άλλο εργοδότη, να τον προειδοποιεί εγγράφως πριν από τη μετάθεση / μεταφορά. στ. την πρόσθεση σε περιπτώσεις που εργοδοτούμενος δεν δικαιούται πληρωμή λόγω πλεονασμού και της περίπτωσης που εργοδοτούμενος μετατίθεται από μια εταιρεία σε κατάλληλη απασχόληση με άλλη που είναι συνδεδεμένη (associated) με την πρώτη. ζ. την υποχρέωση του εργοδότη να δίδει προς τον Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων τουλάχιστον ένα μήνα προειδοποίηση για την πρόθεσή του να απολύσει για λόγους πλεονασμού. Περαιτέρω με βάση τους περί Τερματισμού Απασχολήσεως (Τροποποιητικούς) Κανονισμούς του 1990 η εισφορά των εργοδοτών στο Ταμείο για Πλεονάζον Προσωπικό αυξάνεται από από 0,5% σε 0,6% Υ πουργείο Ε ργασίας καν Κ οινωνικών Α σφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1990, Λευκωσία 1993, σ

60 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΤΑΜΕΙΑ ΠΡΟΝΟΙΑΣ Τα Ταμεία Πρόνοιας λειτουργούν βάσει ειδικών διευθετήσεων μεταξύ εργοδότη και εργοδοτούμενών χωρίς νομική υποχρέωση. Βασίζονται επί εντελώς διαφορετικής φιλοσοφίας και αρχών σε σύγκριση με ένα σύστημα κοινωνικών ασφαλίσεων. Αυτά δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας θεσμός αποταμιεύσεως και η κοινωνική προστασία που παρέχουν είναι από τη φύση του θεσμού περιορισμένη. Συγκεκριμένα, η προστασία σε περίπτωση πρόωρης ανικανότητας και θανάτου είναι σχεδόν ανύπαρκτη, υπάρχει απώλεια δικαιωμάτων σε περίπτωση αλλαγής εργοδότη, ενώ τα εφάπαξ ποσά που προέρχονται συνήθως εξανεμίζονται και μάλιστα πολλές φορές για την ικανοποίηση αναγκών που καμία σχέση έχουν με τους σκοπούς για τους οποίους ιδρύθηκαν τα Ταμεία Πρόνοιας. Τα ταμεία αυτά χαρακτηρίζονται γενικά από ατομιστική προσέγγιση με παντελή έλλειψη αλληλεγγύης, μια και τα ωφελήματά τους περιορίζονται πάντοτε σε όσα το άτομο μπόρεσε να αποταμιεύσει Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΑΜΕΙΩΝ ΠΡΟΝΟΙΑΣ Η νομοθεσία για Ταμεία Πρόνοιας τέθηκε σε εφαρμογή την Έχει σκοπό τη ρύθμιση της ίδρυσης και λειτουργίας των Ταμείων Πρόνοιας ώστε να εξασφαλίζεται η πλήρης και αποτελεσματική λειτουργία τους σε όφελος των μελών τους. Την ευθύνη για την εφαρμογή της νομοθεσίας έχει ο Έφορος Ταμείων Πρόνοιας. Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας ως Έφορος Ταμείων Πρόνοιας έχει διοριστεί ο Διευθυντής Κοινωνικών Ασφαλίσεων.47 Η νομοθεσία Ταμείων Πρόνοιας μεταξύ άλλων προβλέπει ότι: 46 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Νόμος περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Λευκωσία 1998, αρ Στο ίδιο, αρ

61 > όλα τα ταμεία πρόνοιας εγγράφονται σε ειδικό μητρώο και αποκτούν νομική προσωπικότητα την οποία διατηρούν μέχρι τη διάλυσή τους, > η διαχείριση των υποθέσεων κάθε ταμείου πρόνοιας γίνεται από διαχειριστική επιτροπή που εκπροσωπεί το ταμείο δικαστικώς και εξωδίκως, > ο εργοδότης υποχρεώνεται να πληρώνει εισφορές στο ταμείο πρόνοιας αναφορικά με τις περιόδους για τις οποίες παρακράτησε εισφορές από τους εργοδοτούμενούς του, > ο Υπουργός Οικονομικών έχει εξουσία να εκδίδει νέες οδηγίες, ύστερα από διαβουλεύσεις με το Εργατικό Συμβουλευτικό Σώμα, αναφορικά με την επενδυτική πολιτική των αποθεμάτων των ταμείων πρόνοιας, > απαγορεύεται η επένδυση χρημάτων ταμείου πρόνοιας σε επιχειρήσεις του εργοδότη ή η κατάθεσή τους σε λογαριασμό όψεως ή προθεσμίας του εργοδότη. > το Δικαστήριο σε περίπτωση καταδίκης του εργοδότη για παράλειψη καταβολής εισφορών έχει την εξουσία να διατάσσει την καταβολή εισφορών προς το Ταμείο, > οι διαφορές μεταξύ των ταμείων πρόνοιας και των μελών τους υπάγονται στην αρμοδιότητα του Δικαστηρίου Εργατικών Διαφορών.48 Η νομοθεσία καλύπτει όλα τα Ταμεία Πρόνοιας ή άλλα Σχέδια τα οποία: α. προβλέπουν για την πληρωμή χρηματικών παροχών σε μισθωτούς σε περίπτωση τερματισμού της απασχόλησης, μόνιμης ανικανότητας για εργασία, αφυπηρέτησης ή θανάτου και β. χρηματοδοτούνται με περιοδικές εισφορές από τους μισθωτούς ή από τους μισθωτούς και τους εργοδότες τους. 48 Υ πουργείο Εργασίας καν Κοινωνικών Α σφαλίσεω ν, Ν όμος π ερί Κ οινω νικ ώ ν Ασφαλίσεω ν,, Λ ευκω σία 1998, αρ. 1 56

62 Ταμεία και Σχέδια που έχουν ιδρυθεί με βάση ειδικό Νόμο εξαιρούνται ρητά από τις πρόνοιες της νομοθεσίας για τα Ταμεία Πρόνοιας ΩΦΕΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΚΑΤΑΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΤΑΜΕΙΟ ΠΡΟΝΟΙΑΣ Τα ωφελήματα που καταβάλλονται από το Ταμείο Πρόνοιας στα μέλη ή τους νόμιμους κληρονόμους τους καθορίζονται από το καταστατικό του, περιορίζονται όμως στις εξής περιπτώσεις που αναφέρονται ρητά στη νομοθεσία: α. στην περίπτωση αφυπηρέτησης, δηλαδή, όταν το μέλος υπερβεί την ηλικία που καθορίζεται στο καταστατικό, β. στην περίπτωση μόνιμης ανικανότητας του μέλους για εργασία, γ. στην περίπτωση θανάτου του μέλους, δ. στην περίπτωση τερματισμού απασχόλησης του μέλους Ταμείου Πρόνοιας που λειτουργεί για περισσότεορυς από έναν εργοδότες και το οποίο μέλος δεν προσλαμβάνεται μέσα σε έξι μήνες από έναν από τους άλλους εργοδότες και ε. στην περίπτωση διάλυσης του Ταμείου. Η νομοθεσία απαγορεύει την εκχώρηση ή επιβάρυνση ωφελήματος από Ταμείο Πρόνοιας. Τούτο σημαίνει π.χ. ότι το ωφέλημα από Ταμείο Πρόνοιας δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εγγύηση για την εξόφληση δανείου μέλους Ταμείου Πρόνοιας. Τυχόν εγγύηση ωφελήματος του Ταμείου Πρόνοιας για την αποπληρωμή δανείου θα είναι άκυρη. Σε περίπτωση πτώχευσης προσώπου το οποίο δικαιούται σε ωφέλημα, το ωφέλημα δεν περιέρχεται στον σύνδικο της πτώχευσης ή σε οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο το οποίο ενεργεί για λογαριασμό των πιστωτών του. Επίσης, ωφέλημα από Ταμείο Πρόνοιας δεν υπόκειται σε κατάσχεση με βάση τον περί Πολιτικής Δικονομίας Νόμο. Όμως οι απαγορεύσεις αυτές για την εκχώρηση, επιβάρυνση ή κατάσχεση του 49 Υ πουργείο Εργασίας και Κ οινωνικών Α σφαλίσεων, Ν όμος..., ό.π., αρ

63 ωφελήματος από Ταμείο Πρόνοιας δεν ισχύουν στην περίπτωση που μέλος του Ταμείου Πρόνοιας δανείζεται από το ίδιο το Ταμείο στο οποίο είναι μέλος.50 Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν υποβάλει τα Ταμεία Πρόνοιας για το 1988 καταβλήθηκαν ωφελήματα ύψους σε μέλη που αφυπηρέτησαν, τερμάτισαν την απασχόλησή τους, έγιναν μόνιμα ανίκανα προς εργασία ή απεβίωσαν. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν υποβάλει τα Ταμεία Πρόνοιας για το 1997 καταβλήθηκαν ωφελήματα ύψους σε μέλη που αφυπηρέτησαν, τερμάτισαν την απασχόλησή τους, έγιναν μόνιμα ανίκανα προς εργασία ή απεβίωσαν ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΑΝΕΙΑ ΤΩΝ ΤΑΜΕΙΩΝ ΠΡΟΝΟΙΑΣ Τα χρήματα των Ταμείων Πρόνοιας επενδύονται από τη Διαχειριστική Επιτροπή σύμφωνα με τις αρχές και γενικές οδηγίες που εκδίδονται από καιρό σε καιρό από τον Υπουργό Οικονομικών ύστερα από διαβουλεύσεις με το Εργατικό Συμβουλευτικό *Σώμα. Απαγορεύεται η επένδυση οποιωνδήποτε χρημάτων τα οποία αποτελούν περιουσία του Ταμείου Πρόνοιας σε επιχείρηση του εργοδότη ή την κατάθεσή τους σε λογαριασμό όψεως ή προθεσμίας του εργοδότη με εξαίρεση τις Τράπεζες και τα Συνεργατικά Ιδρύματα. Οι επενδύσεις των Ταμείων Πρόνοιας πρέπει να είναι ελεύθερες από υποθήκη, επιβάρυνση, δέσμευση ή δικαίωμα επίσχεσης. Απαγορεύεται ρητά η παροχή οποιουδήποτε δανείου από Ταμείο Πρόνοιας σε ελεγκτή του Ταμείου ή σε εργοδότη που εισφέρει σ αυτό. Σε μέλη των Ταμείων Πρόνοιας μπορούν να παραχωρούνται δάνεια σύμφωνα με το καταστατικό, νοουμένου όμως ότι θα τηρούνται οι πιο κάτω όροι και προϋποθέσεις: α. ο σκοπός του δανείου θα είναι η απόκτηση ή βελτίωση στέγης του μέλους ή παιδιού του, εκπαίδευση του ιδίου ή παιδιού του ή αντιμετώπιση 50 Στο ίδιο, αρ

64 εξόδων σε περίπτωση σοβαρής ασθένειας του ιδίου ή μέλους της οικογένειάς του, β. το ποσό του δανείου θα καθορίζεται αφού ληφθεί υπόψη η ηλικία του μέλους και η δυνατότητα αποπληρωμής του δανείου, γ. η Διαχειριστική Επιτροπή θα έχει ικανοποιητικές εξασφαλίσεις, δ. το δάνειο θα είναι αποπληρωτέο μέσα σε περίοδο που να μην υπερβαίνει τα είκοσι χρόνια, και ε. το επιτόκιο δε θα είναι χαμηλότερο από το επιτόκιο που καταβάλλεται από τις Τράπεζες για εμπρόθεσμες καταθέσεις.51 Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν υποβάλει τα Ταμεία Πρόνοιας κατά το 1988 παραχωρήθηκαν δάνεια ύψους σε μέλη Ταμείων για σκοπούς ανοικοδόμησης ή βελτίωσης στέγης, εκπαίδευσης και αντιμετώπισης εξόδων σε περίπτωση ασθένειας. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν υποβάλει τα Ταμεία Πρόνοιας κατά το 1997 παραχωρήθηκαν δάνεια ύψους σε μέλη Ταμείων για σκοπούς ανοικοδόμησης ή βελτίωσης στέγης, εκπαίδευσης και αντιμετώπισης εξόδων σε περίπτωση ασθένειας. ΠΙΝΑΚΑΣ 11: ΔΑΝΕΙΑ ΠΟΥ ΠΑΡΑΧΩΡΗΘΗΚΑΝ ΣΕ ΜΕΛΗ ΤΑΜΕΙΩΝ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΑΜΕΙΩΝ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΥΨΟΣ ΔΑΝΕΙΩΝ ΠΟΥ ΠΑΡΑΧΩΡΗΘΗΚΑΝ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕΛΩΝ ΠΟΥ ΩΦΕΛΗΘΗΚΑΝ Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1990, Στο ίδιο, αρ

65 4.4. ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ - ΠΟΙΝΙΚΕΣ ΔΙΩΞΕΙΣ Με σκοπό την υποβοήθηση των Διαχειριστικών Επιτροπών των Ταμείων Πρόνοιας στη λήψη δικαστικών μέτρων εναντίον εργοδοτών οι οποίοι παρακρατούν εισφορές που απέκοψαν, με τροποποίηση που έγινε το Δεκέμβριο του 1989 στους Κανονισμούς περί Ταμείων Πρόνοιας, ο εργοδότης έχει υποχρέωση όταν του ζητηθεί τούτο, να παρέχει στην Διαχειριστική Επιτροπή στοιχεία αναφορικά με τα οφειλόμενα ποσά.52 Με βάση τις πρόνοιες του Τροποποιητικού Νόμου περί Ταμείων Πρόνοιας 23(1 )(95) σε περίπτωση καταδίκης του εργοδότη για παράλειψη καταβολής εισφορών στο Ταμείο Πρόνοιας, το Δικαστήριο μπορεί να διατάξει την καταβολή από τον εργοδότη του ποσού των οφειλόμενων εισφορών. Από άρχισε να εφαρμόζεται η νέα διαδικασία για την ποινική δίωξη και συμμόρφωση των εργοδοτών που καθυστερούν την καταβολή εισφορών στα Ταμεία Πρόνοιας.53 Σε περίπτωση που εργοδότης δεν καταβάλλει στο Ταμείο, τόσο τις δικές του εισφορές όσο και τις εισφορές που απέκοψε από τους εργοδοτούμενούς του μέλη του Ταμείου, εντός της προθεσμίας που καθορίζεται από τη νομοθεσία περί Ταμείων Πρόνοιας, ασκείται ποινική δίωξη από τον Έφορο Ταμείων Πρόνοιας. Σε περίπτωση καταδίκης του εργοδότη για την παράλειψη αυτή το Δικαστήριο διατάσσει τον εργοδότη να καταβάλει στο Ταμείο τις εισφορές τις οποίες παρέλειψε ή αμέλησε να καταβάλει και οι οποίες εισπράττονται ως χρηματική ποινή. Επίσης μπορεί να επιβάλει ποινή που δεν υπερβαίνει τις 750. Σε περίπτωση καταδίκης του εργοδότη για παράλειψη καταβολής εισφορών δίδεται το δικαίωμα στον ενδιαφερόμενο μισθωτό ή στη Διαχειριστική Επιτροπή του Ταμείου να προσκομίσουν αποδεικτικά στοιχεία για παράλειψη του εργοδότη να καταβάλει και άλλες εισφορές για άλλες 52 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1990, Λευκωσία 1993, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2002, σ

66 περιόδους από εκείνες που αναφέρονται στο κατηγορητήριο για τον ίδιο μισθωτό, νοουμένου ότι θα δοθεί προειδοποίηση στον εργοδότη για παρουσίαση τέτοιας μαρτυρίας. Αν το Δικαστήριο ικανοποιηθεί από τη μαρτυρία τότε διατάσσει τον εργοδότη να καταβάλει στο Ταμείο Πρόνοιας το ποσό που παρέλειψε να καταβάλει Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Νόμος περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Λευκωσία 1998, αρ

67 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΧΩΡΩΝ Η νομοθεσία Κοινωνικής Ασφάλειας στις διάφορες χώρες περιορίζεται κατά το πλείστο στην επικράτειά τους. Ως εκ τούτου παροχές δεν πληρώνονται στο εξωτερικό. Όταν η κλίμακα μετανάστευσης ήταν μικρή δεν υπήρχε πρόβλημα αποδοχής αυτής της κατάστασης. Από τις αρχές του 20ου αιώνα και περισσότερο, τα τελευταία πενήντα χρόνια, οπότε η κίνηση πληθυσμών έχει αυξηθεί, καθώς οι άνθρωποι αναζητούν δουλειά σε άλλη χώρα ή μεταβαίνουν σε άλλη χώρα για προσωρινή διαμονή ή τουρισμό, το πρόβλημα της Κοινωνικής προστασίας στο εξωτερικό καθίσταται ιδιαίτερα οξύ. Οι μετανάστες εργάτες που επιστρέφουν στη δική τους χώρα θα πρέπει να είναι σε θέση να λαμβάνουν τα ωφελήματά τους από τη χώρα στην οποία εργοδοτήθηκαν. Για το σκοπό αυτό η Κύπρος έχει συνομολογήσει με διάφορες χώρες Διμερείς Συμβάσεις Κοινωνικής Ασφάλειας οι οποίες μέσα από το συντονισμό των συστημάτων Κοινωνικής Ασφάλειας των δύο χωρών και μέσω νομίμων διαδικασιών επιτρέπουν στους μετανάστες εργάτες να διατηρούν τα δικαιώματά τους ΑΡΧΕΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΒΑΣΙΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Ίση μεταχείριση Η κυριότερη αρχή είναι η αρχή της ίσης μεταχείρισης. Δηλαδή οι υπήκοοι του ενός συμβαλλόμενου κράτους, οι οποίοι δουλεύουν ή ζουν στην επικράτεια του άλλου συμβαλλομένου κράτους έχουν ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις όπως και οι υπήκοοι του κράτους αυτού. 62

68 Εφαρμοστέα Νομοθεσία Στόχος των Διμερών Συμβάσεων είναι να παρέχουν προστασία στους εργαζόμενους οι οποίοι είτε δεν υπάγονται στο σύστημα Κοινωνικών Ασφαλίσεων καμίας χώρας, είτε υπάγονται στο σύστημα Κοινωνικών Ασφαλίσεων και των δύο χωρών. Στην πρώτη περίπτωση οι εργαζόμενοι δεν θα έχουν δικαίωμα σε παροχή Κοινωνικών Ασφαλίσεων και στη δεύτερη θα είναι υπόχρεοι να πληρώνουν εισφορές στα συστήματα Κοινωνικών Ασφαλίσεων και των δύο χωρών. Για αποφυγή των πιο πάνω προβλημάτων οι Διμερείς Συμβάσεις στην Κοινωνική Ασφάλεια ορίζουν ότι οι εργαζόμενοι θα υπάγονται στο σύστημα Κοινωνικών Ασφαλίσεων της χώρας στην οποία εργάζονται. Εξαιρέσεις από τον κανόνα υπάρχουν για τις περιπτώσεις που εργαζόμενοι αποστέλλονται από τους εργοδότες τους για να εργαστούν στην άλλη χώρα για μικρή χρονική περίοδο, ως επίσης και για εργαζόμενους σε διεθνείς μεταφορές και στους ναυτικούς. Όλες επίσης οι Συμβάσεις διαλαμβάνουν ότι πρόσωπα που απασχολούνται στην Κυβερνητική Υπηρεσία της μιας χώρας και αποστέλλονται για υπηρεσία στο έδαφος της άλλης χώρας, συνεχίζουν να υπάγονται στη νομοθεσία Κοινωνικής Ασφάλειας της χώρας τους. Συνυπολογισμός περιόδων Όπου η νομοθεσία ενός συμβαλλόμενου κράτους προβλέπει για θεμελίωση δικαιώματος σε χρήμα και είδος τη συμπλήρωση περιόδων ασφάλισης, απασχόλησης ή διαμονής, τότε τέτοιες περίοδοι που πραγματοποιήθηκαν στο άλλο συμβαλλόμενο κράτος συνυπολογίζονται. Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή ο αρμόδιος φορέας κάθε συμβαλλόμενου κράτους προσθέτει στις δικές του περιόδους (ασφάλισης / απασχόλησης / διαμονής) τις περιόδους (ασφάλισης / απασχόλησης / διαμονής) που πραγματοποιήθηκαν σύμφωνα με τη νομοθεσία του άλλου συμβαλλόμενου κράτους και υπολογίζει κατ αρχή το θεωρητικό ποσό της σύνταξης σαν όλες οι περίοδοι να είχαν πραγματοποιηθεί σύμφωνα με τη δική του νομοθεσία. Στη συνέχεια καθορίζει το οφειλόμενο ποσό σύνταξης κατ αναλογία των περιόδων που πραγματοποιήθηκαν σύμφωνα με τη δική του νομοθεσία σε σχέση με το 63

69 σύνολο των περιόδων που πραγματοποιήθηκαν σύμφωνα με τη νομοθεσία και των δύο συμβαλλόμενων κρατών. Εξαγωγή παροχών Συντάξεις οι οποίες οφείλονται από το σύστημα Κοινωνικών Ασφαλίσεων ενός συμβαλλομένου κράτους καταβάλλονται στο δικαιούχο και όταν αυτός διαμένει στο άλλο συμβαλλόμενο κράτος. Οι Διμερείς Συμβάσεις Κοινωνικής Ασφάλειας συνομολογούνται με βάση πρότυπο διατάξεων για Διμερείς Συμβάσεις που ετοιμάστηκε κατόπιν πρότασης της Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Ασφάλειας ΧΩΡΕΣ ΜΕ ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΧΕΙ ΣΥΝΑΨΕΙ ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ συμβάσεις: Μέχρι 3 Ε η Κύπρος έχει συνάψει τις πιο κάτω διμερείς ΠΙΝΑΚΑΣ 12: ΧΩΡΕΣ ΜΕ ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΧΕΙ ΣΥΝΑΨΕΙ ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΧΩΡΕΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΝΑΡΞΗΣ ΙΣΧΥΟΣ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ Σύμβαση μεταξύ Κύπρου - Ην. Βασιλείου Σύμβαση μεταξύ Κύπρου - Ελλάδας Σύμβαση μεταξύ Κύπρου - Αιγύπτου Σύμβαση μεταξύ Κύπρου - Καναδά Σύμβαση μεταξύ Κύπρου - Κεμπέκ Σύμβαση μεταξύ Κύπρου - Αυστρίας Σύμβαση μεταξύ Κύπρου - Αυστραλίας Σύμβαση μεταξύ Κύπρου - Σολοβακίας Σύμβαση μεταξύ Κύπρου - Ελβετίας

70 5.3. ΠΑΡΟΧΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ Οι παροχές που συνήθως καλύπτονται από όλες σχεδόν τις Συμβάσεις είναι: > επίδομα ανεργίας > επίδομα ασθένειας > επίδομα μητρότητας > σύνταξη ανικανότητας > σύνταξη γήρατος > σύνταξη χηρείας > βοήθημα κηδείας > παροχές για εργατικά ατυχήματα. Όλες οι Συμβάσεις διαλαμβάνουν ότι η εφαρμογή τους γίνεται με βάση Διοικητικούς Κανονισμούς που συμφωνούνται από τα δύο μέρη. Οι Κανονισμοί αυτοί περιέχουν πρόνοιες οι οποίες καθορίζουν τις Υπηρεσίες Συνδέσμους των δύο χωρών καθώς και πρόνοιες όσον αφορά τη συνομολόγηση κοινών εντύπων σύνδεσης προκειμένου να διευκολύνεται η ανταλλαγή πληροφοριών ή άλλων εγγράφων μεταξύ των αρμοδίων φορέων ασφάλειας των δύο χωρών Υ πουργείο Εργασίας και Κ οινωνικών Α σφαλίσεω ν, Δ ιμερείς Συμβάσεις Κ οινω νικής Α σφάλειας μεταξύ Κύπρου και Ά λλω ν Χ ω ρώ ν, Λ ευκωσία

71 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ ΘΥΜΑΤΩΝ ΒΙΑΙΩΝ ΕΓΚΛΗΜΑΤΩΝ Στις τέθηκε σε εφαρμογή ο Νόμος 51(1) του 1997 που προνοεί για την αποζημίωση θυμάτων βίαιων εγκλημάτων. Σκοπός του Νόμου αυτού είναι η εξασφάλιση ελάχιστου ορίου αποζημίωσης σε θύματα εγκλημάτων βίας. Δικαίωμα σε αποζημίωση έχουν πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας ή πολίτες οποιουδήποτε άλλου κράτους που έχει επικυρώσει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την αποζημίωση θυμάτων βίαιων εγκλημάτων, πολίτες Κρατών Μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης οι οποίοι είναι μόνιμοι κάτοικοι Κύπρου ως και οι εξαρτώμενοί τους. Η αποζημίωση περιλαμβάνει περίθαλψη σε Κρατικό Νοσηλευτικό Ίδρυμα μέχρι και 1.000, επίδομα ασθένειας για προσωρινή ανικανότητα, σύνταξη ανικανότητας για μόνιμη, ολική ή μερική ανικανότητα, σύνταξη επιζώντων και βοήθημα κηδείας σε περίπτωση θανάτου του θύματος. Το επίδομα ασθένειας, οι συντάξεις και το βοήθημα κηδείας καταβάλλονται στο ίδιο ύψος όπως οι αντίστοιχες βασικές παροχές του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων, η αποζημίωση δεν καταβάλλεται αν το θύμα δικαιούται αποζημίωση στο ίδιο ή μεγαλύτερο ύψος από άλλη πηγή. Η δαπάνη για την παρεχόμενη προστασία βαρύνει τον Κρατικό Προϋπολογισμό. Κατά το 1999 υποβλήθηκε μια αίτηση για αποζημίωση θυμάτων βίαιων εγκλημάτων Υ πουργείο Ε ργασίας και Κ οινωνικών Α σφαλίσεω ν, Ετήσια Έκθεση 1999, Λ ευκωσία 2002, σ

72 ΜΕΡΟΣ Β' ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΗΜΕΡΙΑ

73 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ Το Τμήμα Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, το οποίο υπάγεται στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, είναι ο επίσημος κρατικός φορέας για την παροχή και προαγωγή υπηρεσιών κοινωνικής ευημερίας. Ε[ πολιτική του αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της γενικής πολιτικής του κράτους για κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη και αποσκοπεί στην προώθηση της κοινωνικής ευημερίας και στην πρόληψη και επίλυση 57 κοινωνικών προβλημάτων ατόμων, οικογενειών και κοινοτήτων. Οι κυριότερες λειτουργίες των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας είναι: 1. Η εφαρμογή νομοθεσίας που αποβλέπει: > στην προστασία, ευημερία και διασφάλιση των συμφερόντων των παιδιών. > στη διασφάλιση του δικαιώματος των πολιτών για αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης. > στη διασφάλιση ποιοτικού επιπέδου υπηρεσιών ιδρυματικής και διημερεύουσας φροντίδας για παιδιά, ηλικιωμένους και άτομα με αναπηρίες. > στην κηδεμονική επιτήρηση ανηλίκων και ενηλίκων παραβατών. 2. Η οργάνωση, προαγωγή και παροχή προληπτικών, υποστηρικτικών και θεραπευτικών υπηρεσιών κοινωνικής ευημερίας. 3. Η προαγωγή της κοινωνίας των πολιτών μέσω της οργάνωσης κοινοτήτων και της δημιουργίας μη κυβερνητικών προγραμμάτων και υπηρεσιών με σκοπό την κάλυψη κοινωνικών αναγκών και την εξυπηρέτηση των πολιτών σε τοπικό επίπεδο. 57 Υ πουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Α σφαλίσεω ν, Υπηρεσίες Κ οινω νικής Ευημερίας, Λευκωσία 2001, σ. 3 67

74 4. Η επιμόρφωση του προσωπικού, η εκτίμηση των κοινωνικών αναγκών και η αξιολόγηση προγραμμάτων με απώτερο σκοπό τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών και τη δημιουργία νέων που ν ανταποκρίνονται στη σημερινή πραγματικότητα Υ πουργείο Εργασίας και Κ οινωνικών Α σφαλίσεων, The departm ent o f S ocial W elfare S ervices o f the R epublic o f C yprus, Lefkosia 2000, σ. 3 68

75 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ - ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας αποτελούνται από τα Κεντρικά Γραφεία στη Λευκωσία, έξι (6) Επαρχιακά Γραφεία, στη Λευκωσία, Λεμεσό, Λάρνακα, Μόρφου (με έδρα στην Ευρύχου), Αμμόχωστο (με έδρα το Παραλίμνι) και Πάφο καθώς και ένα (1) παράρτημα του Επαρχιακού Γραφείου Ευημερίας Πάφου στην Πόλη Χρυσοχούς.59 Κατά το 1999 συνεχίστηκε στο Επαρχιακό Γραφείο Ευημερίας Λευκωσίας η εφαρμογή της μελέτης Οργάνωσης και Μεθόδων (Ο. & Μ.) που είχε αρχίσει τους τελευταίους μήνες του Στόχοι της μελέτης Ο. & Μ. ήταν: > η αύξηση της αποδοτικότητας του ΤΥΚΕ. > η βελτίωση και αναβάθμιση των υπηρεσιών που προσφέρονται στο κοινό. Η μελέτη Ο. & Μ. στη δοκιμαστική της εφαρμογή επέφερε διάφορες αλλαγές στη διοίκηση του τμήματος και στον τρόπο λειτουργίας του Επαρχιακού Γραφείου Ευημερίας Λευκωσίας, οι κυριότερες από τις οποίες ήταν οι ακόλουθες: 1. Διαφοροποιήθηκε η δομή του Επαρχιακού Γραφείου Ευημερίας με τη δημιουργία των λειτουργικών θέσεων Βοηθών Επαρχιακών Λειτουργών Ευημερίας, καθορίστηκε ο ρόλος τους και αναδιαμορφώθηκε ανάλογα ο ρόλος του Επαρχιακού Λειτουργού Ευημερίας. 2. Εφαρμόστηκε εξειδίκευση των λειτουργών σε τρεις (3) τομείς εργασίας. 59 Υ πουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, The departm ent o f S ocial W elfare S ervices o f the R epublic o f C yprus, Lefkosia 2000, σ. 3 69

76 3. Εφαρμόστηκε ευέλικτο σύστημα εποπτείας, καθοδήγησης, υποστήριξης και συμβουλευτικής βοήθειας προς τους λειτουργούς. 4. Προωθήθηκε αυξημένος αριθμός αποκέντρωσης των διαδικασιών με την ανάθεση εξουσιών από το κεντρικό Γραφείο Ευημερίας. Η δοκιμαστική εφαρμογή της μελέτης Ο. & Μ. στο Επαρχιακό Γ ραφείο Ευημερίας Λευκωσίας αξιολογήθηκε τους πρώτους μήνες του 1996 και αποφασίστηκε να επεκταθεί και στα υπόλοιπα επαρχιακά Γ ραφεία Ευημερίας. Η επέκταση της εφαρμογής της μελέτης Ο. & Μ. ανεστάλη με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων μέχρι τα μέσα του 1998 οπότε με νέες οδηγίες άρχισαν και τα υπόλοιπα Ε.Γ.Ε. να την εφαρμόζουν.60 Τα προγράμματα Κοινωνικής Ευημερίας εφαρμόζονται από τέσσερις (4) υπηρεσίες με ευθύνες ως ακολούθως: 1. Υπηρεσία Οικογένειας και Παιδιού. 2. Υπηρεσία Δημοσίων Βοηθημάτων Ηλικιωμένων και Αναπήρων. 3. Υπηρεσία Κοινοτικής Εργασίας. 4. Υπηρεσία Ανάπτυξης Προσωπικού και Σχεδιασμού Προγραμμάτων. 60 Υ πουργείο Ε ργασίας και Κοινωνικών Α σφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2002, σ

77 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2 ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ 2.1. ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΟΥ Στόχοι της Υπηρεσίας για την Οικογένεια και το Παιδί είναι: > η στήριξη και ενδυνάμωση της οικογένειας για να μπορεί να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά στους ρόλους της. > η προώθηση των δικαιωμάτων του παιδιού. > η προστασία του παιδιού από φυσικούς, ηθικούς και άλλους κινδύνους. > η πρόληψη και θεραπεία της παραβατικής συμπεριφοράς. Για επίτευξη των πιο πάνω στόχων, οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας εφαρμόζουν τα ακόλουθα προγράμματα: 71

78 > Οικογενειακή Συμβουλευτική και Υποστηρικτικές Υπηρεσίες. > Προστασία παιδιών. > Υιοθεσίες. > Παραβατικότητα Οικογενειακή Συμβουλευτική και Υποστηρικτικές Υπηρεσίες Με τη συγκατάθεση των ενδιαφερομένων οι συμβουλευτικές και υποστηρικτικές υπηρεσίες έχουν ως στόχο την πρόληψη και θεραπεία κοινωνικών προβλημάτων, έτσι ώστε να επιτευχθεί η ομαλή λειτουργία της οικογένειας.62 Στον τομέα αυτό υπάγονται: α. Προληπτική εργασία και στήριξη Στον τομέα αυτό υπάγονται κυρίως οι Προληπτικές Υπηρεσίες που παρέχονται σε οικογένειες με ανήλικα παιδιά και σε ενήλικες. Οι προληπτικές υπηρεσίες διαμορφώθηκαν με βάση την αρχή που θεωρεί την υγιή ζωή ως το θεμελιώδη συντελεστή στη διάπλαση της προσωπικότητας και του χαρακτήρα του ατόμου. Σε οικογένειες που αντιμετωπίζουν τέτοιες δυσκολίες που θέτουν σε κίνδυνο την ομαλή ψυχοκοινωνική ή και σωματική ανάπτυξη των παιδιών, παρέχονται συμβουλευτικές και υποστηρικτικές υπηρεσίες για να προληφθούν ή να ελαττωθούν στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό οι αρνητικές επιπτώσεις στα παιδιά και ν αποφευχθεί η μετακίνησή τους από το οικογενειακό τους περιβάλλον. 61 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Λευκωσία 2001, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, The department o f Social Welfare Services of the Republic o f Cyprus, Lefkosia 2000, σ. 5 72

79 Η προληπτική εργασία γίνεται πάνω σε εθελοντική βάση. Στόχος των προληπτικών Υπηρεσιών είναι η ενίσχυση των ατόμων και των οικογενειών, ώστε να ανταποκριθούν καλύτερα στο ρόλο τους για προσφορά υγιέστερων συνθηκών για την ανάπτυξη των μελών τους με στόχο πάντοτε την ευημερία του κοινωνικού συνόλου. Για την καλύτερη επίτευξη του πιο πάνω στόχου, δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην παροχή συγκεκριμένων πρακτικών υπηρεσιών και μέτρων, πέραν της συμβουλευτικής βοήθειας όπως:6364 > την παροχή οικονομικής βοήθειας και υπηρεσιών όπως τη διημερεύουσα φροντίδα παιδιών σε ανάδοχες οικογένειες, επί πληρωμή, ή σε ιδρύματα των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας. > την προσφορά κατ οίκον φροντίδας σε οικογένειες με παιδιά, που δυσκολεύονται ν ανταποκριθούν σε βασικές οικιακές και οικογενειακές ευθύνες π.χ. οργάνωση νοικοκυριού, φροντίδα παιδιών κ.λπ.65 Κατά το έτος 1980 υπήρχαν σε ενέργεια περιπτώσεις προληπτικής επίβλεψης. Κατά το έτος 1990 υπήρχαν σε ενέργεια περιπτώσεις. Στο τέλος του 1999 υπήρχαν σε ενέργεια περιπτώσεις. 63 ΠΙΝΑΚΑΣ 13: ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗΣ ΕΠΙΒΛΕΨΗΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗΣ ΕΠΙΒΛΕΨΗΣ Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1980, 1990, 1999 Όπως φαίνεται από τον Πίνακα 13 οι περιπτώσεις προληπτικής επίβλεψης από το 1980 μέχρι το 1999 μειώνονται αρκετά. 63 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Λευκωσία 2000, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2002, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, The department o f Social Welfare Services o f the Republic o f Cyprus, Lefkosia 2000, σ. 5 73

80 2.1.1.β. Π ρ ό λ η ψ η / Α ντιμ ετ ώ π ισ η β ία ς σ τη ν ο ικ ο γ ένεια Με βάση το πρόγραμμα για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση βίας στην Οικογένεια, λειτουργοί του τμήματος ορίζονται Οικογενειακοί Σύμβουλοι, σύμφωνα με σχετική νομοθεσία. Οι Οικογενειακοί Σύμβουλοι δέχονται παράπονα, διεξάγουν τις αναγκαίες έρευνες, συμβουλεύουν, καθοδηγούν και μεσολαβούν για απάμβλυνση των προβλημάτων της οικογένειας και προωθούν ανάλογες δραστηριότητες είτε πάνω σε συμβουλευτική βάση, είτε με δικαστική διαδικασία γ. Περιπτώσεις Διατροφής Οι περιπτώσεις Διατροφής αφορούν οικογένειες με ανήλικα παιδιά που οι γονείς έχουν χωρίσει και λόγω των προβλημάτων στις σχέσεις τους οι γονείς δεν αποδέχονται άλλο τρόπο διευθέτησης της καταβολής της διατροφής από τον πατέρα (συνήθως) προς τα παιδιά τους. Στις περιπτώσεις αυτές παραλαμβάνεται και παραδίδεται από τους Λειοτυργούς του Τμήματος έναντι αποδείξεων Προστασία Παιδιών Η προστασία του παιδιού συνίσταται στη λήψη μέτρων τα οποία όπως τονίζει ο Θωμόπουλος (1977: 200), αποβλέπουν «στην εξασφάλιση της κοινωνικής ανάπτυξης των σωματικών, πνευματικών και ψυχικών δυνατοτήτων του παιδιού, ως και της επαγγελματικής αποκατάστασής του». Τα μέτρα αυτά είναι: 66 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Λευκωσία 2001, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2002, σ

81 > γενικά, και αφορούν όλα τα άτομα στην παιδική ηλικία, ανεξάρτητα από την κοινωνική τάξη στην οποία ανήκουν και > ειδικά μέτρα, τα οποία αποβλέπουν σε ορισμένες κατηγορίες παιδιών που έχουν ανάγκη κοινωνικής προστασίας λόγω κοινωνικών αιτίων είτε σωματικής ή πνευματικής αναπηρίας. Όλα τα μέτρα στοχεύουν στην υποστήριξη της οικογένειας, η οποία θεωρείται το πλέον κατάλληλο για την ανατροφή του παιδιού κοντά στη μητέρα, με τη βοήθεια και συμπαράσταση του πατέρα και των υπολοίπων μελών της οικογένειας. Όταν δεν υπάρχει φυσική οικογένεια, τότε λαμβάνεται μέριμνα για την προστασία του παιδιού με άλλες μορφές φροντίδας.68 Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας έχουν γενική ευθύνη για την προστασία του παιδιού, που απορρέει κυρίως από πρόνοιες της νομοθεσίας για παιδιά και διάφορες διεθνείς συμβάσεις που έχει επικυρώσει η Κύπρος. Στον τομέα που αφορά την προστασία παιδιών ανήκουν: α. Παιδιά υπό φροντίδα Δ.Υ.Κ.Ε. Η ανάληψη της φροντίδας ενός παιδιού από τον Διευθυντή των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, εξυπακούει τη μετακίνησή του από το περιβάλλον στο οποίο ζει και την τοποθέτησή του σε ανάδοχη οικογένεια επί πληρωμή ή σε ίδρυμα των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας. Η μετακίνηση του παιδιού θεωρείται προσωρινή. Ο απώτερος στόχος είναι η επανένωσή του, το συντομότερο δυνατό, με την οικογένειά του αφού πρώτα βοηθηθούν οι γονείς να βελτιώσουν τις συνθήκες τους και το οικογενειακό τους περιβάλλον σε βαθμό που να επιτρέπει στο παιδί να αναπτυχθεί φυσιολογικά και ομαλά. Πάγια πολιτική των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας είναι να επιδιώκεται η συγκατάθεση και συνεργασία των γονιών και του παιδιού για τη μετακίνηση του τελευταίου ώστε να αποφεύγεται η λήψη δικαστικών μέτρων. 68 Σταθόπουλος Π., Κοινωνική Π ρόνοια-μ ια γενική Θεώρηση,Έλλην, Αθήνα 1999, σ

82 Ανάδοχες οικογένειες είναι αυτές που έχουν ενδιαφερθεί και εγκριθεί για να προσφέρουν υποκατάστατη οικογενειακή φροντίδα σε παιδιά που μετακινούνται από το οικογενειακό τους περιβάλλον Η επιλογή της ανάδοχης οικογένειας απαιτεί ειδικές γνώσεις και δεξιότητες από τον Διευθυντή των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, ο οποίος καλείται να εκτιμήσει τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά στοιχεία της υποψήφιας ανάδοχης οικογένειας. Πρέπει να διαπιστώσει αν υπάρχουν οι αναγκαίοι χώροι για τη στέγαση και τη μελέτη του παιδιού, τα οικονομικά μέσα της οικογένειας, τις δυνατότητες που έχει για να προσφέρει δημιουργική ψυχαγωγία κ.ο.κ. Από την άλλη πλευρά, είναι δεδομένο ότι τα παιδιά που τοποθετούνται σε ανάδοχες οικογένειες, έχουν κατά κανόνα τις δικές τους τραυματικές εμπειρίες, προβληματική συμπεριφορά και, ενίοτε, αναπηρίες διαφόρων μορφών. Η προσαρμογή τους δεν είναι συνήθως εύκολη, ιδιαίτερα αν έχουν τοποθετηθεί ανεπιτυχώς σε άλλες ανάδοχες οικογένειες στο παρελθόν. Πρέπει συνεπώς ο Διευθυντής να βρει την κατάλληλη ανάδοχη οικογένεια για το 7Π κατάλληλο παιδί. Το σύνολο των παιδιών κάτω από τη φροντίδα του Διευθυντή το έτος 1980 ήταν 267. Κατά το έτος 1990 ήταν 181. Στο τέλος του 1999 οι περιπτώσεις παιδιών κάτω από τη φροντίδα του Διευθυντή ήταν 167. ΠΙΝΑΚΑΣ 14: ΠΑΙΔΙΑ ΥΠΟ ΦΡΟΝΤΙΔΑ Δ.Υ.Κ.Ε ΠΑΙΔΙΑ ΥΠΟ ΦΡΟΝΤΙΔΑ Δ.Υ.Κ.Ε Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1980, 1990, 1999 Παρατηρώντας τον Πίνακα 14 βλέπουμε ότι ο αριθμός των παιδιών υπό φροντίδα Δ.Υ.Κ.Ε. από το 1980 έως το 1999 μειώνεται σταδιακά. 69 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, The department o f Social Welfare Services o f the Republic o f Cyprus, Lefkosia 2000, σ Σταθόπουλος Π., Κοινωνική Πρόνοια - Μια γενική θεώρηση, Έλλην, Αθήνα 1999, σ

83 2.1.2.β. Η μ ε ρ ή σ ια Φ ρ ο ν τ ίδ α Π α ιδ ιώ ν Με στόχο την περαιτέρω στήριξη και ενδυνάμωση της οικογένειας, το τμήμα εφαρμόζει το πρόγραμμα ημερήσιας φροντίδας παιδιών είτε σε 7 1 ανάδοχες οικογένειες επί πληρωμή, είτε σε ιδρύματα γ. Ιδιωτικά τοποθετημένα παιδιά Οι υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας έχουν επίσης την αρμοδιότητα εγγραφής και επιθεώρησης Ιδιωτικών Παιδικών Στεγών, καθώς και της επίβλεψης παιδιών που τοποθετούνται σε οικογένειες από τους γονείς τους με 72 ιδιωτική διευθέτηση δ. Γονική Μέριμνα Ένα άλλο πρόγραμμα που στοχεύει στην προστασία του παιδιού είναι αυτό της γονικής μέριμνας που σχετίζεται με τις περιπτώσεις όπου υπάρχει διάσταση μεταξύ των συζύγων και αντιδικία ως προς τη φροντίδα και επιμέλεια των παιδιών τους. Στις περιπτώσεις αυτές, οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, πέραν από το μεσολαβητικό τους ρόλο, ετοιμάζουν κοινωνικοοικονομικές εκθέσεις για να υποβοηθήσουν το Δικαστήριο στη λήψη απόφασης με γνώμονα πάντα το συμφέρον του παιδιού. Επιβλέπεται επίσης και διευκολύνει την επικοινωνία των παιδιών με τον γονιό που δεν ζει μαζί τους. Κατά το έτος 1999 επιβλέπονταν 223 περιπτώσεις γονικής μέριμνας Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2002, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, The department o f Social Welfare Services o f the Republic o f Cyprus, Lefkosia 2000, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, The department..., ό.π., σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2002, σ

84 2.1.2.ε. Παιδοκομικοί Σταθμοί, κατ οίκον παιδοκόμοι, Κέντρα Προστασίας και Απασχόλησης παιδιών Η ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη και οι γρήγοροι ρυθμοί ανάπτυξης που έχει επιφέρει, έχουν καταστήσει την ένταξη και συμβολή της γυναίκας στην παραγωγή αναγκαία. Έτσι, σήμερα η γυναίκα έχει μπει μαζικά στην εργασία για να βοηθήσει στην αύξηση του εισοδήματος της οικογένειας και ν αντιμετωπιστεί το συνεχώς αυξανόμενο κόστος ζωής, να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης της οικογένειας και για να προσφερθεί καλύτερη ποιότητα ζωής στα μέλη της. Σαν αποτέλεσμα της αυξημένης συμμετοχής της γυναίκας στο ενεργό εργατικό δυναμικό του τόπου, ένας μεγάλος αριθμός παιδιών προσχολικής ηλικίας έχουν τώρα άμεση ανάγκη φροντίδας και προστασίας κατά τις ώρες απουσίας των γονιών τους από το σπίτι. Η διημερεύουσα φροντίδα παρέχεται κατά κύριο λόγο από Κοινοτικούς και Ιδιωτικούς Βρεφοκομικούς / Παιδοκομικούς Σταθμούς και από κατ οίκον Παιδοκόμους. Το Τμήμα, μέσα στα πλαίσια της νομικής ευθύνης του για τη διασφάλιση της κατάλληλης φροντίδας και προστασίας στο παιδί, συνέχισε τη λειτουργία του προγράμματος της διημερεύουσας φροντίδας, βάσει του οποίου: α. Παρέχει υπηρεσίες διημερεύουσας φροντίδας σε κρατικούς Βρεφοκομικούς / Παιδοκομικούς Σταθμούς.75 Το 1980 λειτούργησαν 14 Κρατικοί Βρεφοκομικοί και Παιδοκομικοί Σταθμοί. Το έτος 1990 λειτούργησαν 11 και στο τέλος του 1999 παρέμειναν οι Υ πουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Α σφαλίσεω ν, Ε τήσια..., ό.π., σ

85 ΠΙΝΑΚΑΣ 15: ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΒΡΕΦΟΠΑΙΔΟΚΟΜΙΚΩΝ / ΠΑΙΔΟΚΟΜΙΚΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ ΚΡΑΤΙΚΟΙ ΒΡΕΦΟΠΑΙΔΟΚΟΜΙΚΟΙ / ΠΑΙΔΟΚΟΜΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1980, 1990, 1999 Σύμφωνα με τον Πίνακα 15 βλέπουμε μια μείωση στους κρατικούς Βρεφοπαιδοκομικούς / Παιδοκομικούς σταθμούς κατά την πρώτη δεκαετία ( ) ενώ μια σταθεροποίηση στους 11 σταθμούς παρατηρείται στη δεύτερη ( ). β. Προβαίνει στην εγγραφή και έλεγχο / επιθεώρηση των ιδιωτικών και κοινοτικών Βρεφοκομικών / Παιδοκομικών Σταθμών και κατ οίκον Παιδοκόμων. Κατά το έτος 1980 λειτούργησαν συνολικά 106 ιδιωτικοί και κοινοτικοί Βρεφοκομικοί / Παιδοκομικοί Σταθμοί. Το 1990 λειτούργησαν 229 σταθμοί συνολικά και κατά το έτος 1999, 387 συνολικά. ΠΙΝΑΚΑΣ 16: ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΒΡΕΦΟΚΟΜΙΚΩΝ / ΠΑΙΔΟΚΟΜΙΚΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟΙ / ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΙ ΒΡΕΦΟΚΟΜΙΚΟΙ / ΠΑΙΔΟΚΟΜΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1980, 1990, 1999 Βλέποντας τον Πίνακα 16 παρατηρούμε ότι οι ιδιωτικοί κοινοτικοί βρεφοκομικοί και παιδοκομικοί σταθμοί από το 1980 έως το 1999 αυξάνονται σημαντικά. 79

86 Οι κατ οίκον παιδοκόμοι το 1980 έφτασαν μέχρι και τους 27. Το έτος 1990 οι κατ οίκον παιδοκόμοι ήταν 50. Στο τέλος του 1999 έφτασαν να είναι 62. ΠΙΝΑΚΑΣ 17: ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ ΠΑΙΔΟΚΟΜΟΙ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ ΠΑΙΔΟΚΟΜΟΙ Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1980, 1990, 1999 Παρατηρώντας τον Πίνακα 17 βλέπουμε ότι οι κατ οίκον παιδοκόμοι αυξάνονται σταδιακά κατά τις δεκαετίες που εξετάζονται (1980 έως 1999). γ. Προβαίνει σε εγγραφή και επιθεώρηση των Κέντρων Προστασίας 76 και Απασχόλησης Παιδιών στ. Ιδρυματικές Υπηρεσίες για Παιδιά και Νέους Παρά τις προθέσεις και την πολιτική στήριξης της φυσικής οικογένειας για τη φροντίδα του παιδιού μέσα στην οικογένειά του, υπάρχουν περιπτώσεις που αυτό δεν είναι εφικτό Για την προστασία, φροντίδα και ευημερία παιδιών και νέων που διατρέχουν φυσικούς ή ηθικούς κινδύνους ή παρουσιάζουν ειδικά προβλήματα που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν από τις οικογένειές τους ή στα πλαίσια άλλων μέτρων και προγραμμάτων κοινωνικής ευημερίας, το τμήμα λειτουργεί διάφορα ιδρύματα. Τα ιδρύματα αυτά είναι: 1. Οι Παιδικές Στέγες, που λειτουργούν σε 24ωρη και διημερεύουσα βάση, περιθάλπτοντας παιδιά ηλικίας 5-14 χρόνων υπό φροντίδα τα οποία για 78 διάφορους λόγους δεν είναι δυνατόν να τοποθετηθούν σε θετές οικογένειες. 76 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2002, σ Σταθόπουλος Π., Κοινωνική Πρόνοια - Μια γενική θεώρηση, Έλλην, Αθήνα 1999, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1990, Λευκωσία 1993, σ

87 Κατά το έτος 1980 λειτουργούσαν 4 Παιδικές Στέγες στις οποίες ήταν τοποθετημένα 54 παιδιά. Το έτος 1990 λειτούργησαν πάλι 4 Παιδικές Στέγες στις οποίες ήταν τοποθετημένα 23 παιδιά. Στο τέλος του 1999 υπήρχαν 4 Παιδικές Στέγες με τοποθετημένα 58 συνολικά παιδιά. ΠΙΝΑΚΑΣ 18: ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΑΡΙΘΜΟΥ ΠΑΙΔΙΚΩΝ ΣΤΕΓΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΟΘΕΤΗΜΕΝΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Σ ΑΥΤΕΣ ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΣΤΕΓΕΣ ΤΟΠΟΘΕΤΗΜΕΝΑ ΠΑΙΔΙΑ Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1980, 1990, 1999 Όσον αφορά τις Παιδικές Στέγες, σύμφωνα με τον Πίνακα 18, ενώ οι Παιδικές Στέγες παρέμειναν από το 1980 έως το 1999 σταθερές (4), ο αριθμός των τοποθετημένων παιδιών αυξομειώνεται. 2. Οι Εφηβικοί Ξενώνες που φιλοξενούν αγόρια ηλικίας χρόνων και ο Ξενώνας Νεανίδων που φιλοξενεί κορίτσια ηλικίας χρόνων για προληπτικούς ή θεραπευτικούς λόγους. Οι ξενώνες αυτοί προσφέρουν στους νέους ιδρυματική φροντίδα και καθοδήγηση.79 Κατά το έτος 1980 λειτούργησαν 4 Εφηβικοί Ξενώνες και 1 Ξενώνας Νεανίδων οι οποίοι φιλοξένησαν 51 νέους. Το έτος 1990 λειτούργησαν 2 Εφηβικοί Ξενώνες και 1 Ξενώνας Νεανίδων που φιλοξένησαν συνολικά 15 νέους. Το 1999 συνέχισαν να υπάρχουν 2 Εφηβικοί Ξενώνες και 1 Ξενώνας Νεανίδων οι οποίοι φιλοξένησαν 9 εφήβους και 2 κορίτσια αντίστοιχα. 79 Υ πουργείο Ε ργασίας και Κ οινωνικών Α σφαλίσεω ν, Ε τήσια..., ό.π., σ

88 ΠΙΝΑΚΑΣ 19: ΕΦΗΒΙΚΟΙ ΞΕΝΩΝΕΣ, ΞΕΝΩΝΕΣ ΝΕΑΝΙΔΩΝ ΚΑΙ ΝΕΟΙ ΠΟΥ ΦΙΛΟΞΕΝΗΘΗΚΑΝ ΕΦΗΒΙΚΟΙ ΞΕΝΩΝΕΣ ΞΕΝΩΝΕΣ ΝΕΑΝΙΔΩΝ ΝΕΟΙ ΠΟΥ ΦΙΛΟΞΕΝΗΘΗΚΑΝ Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1980, 1990, 1999 Σύμφωνα με τον Πίνακα 19 παρατηρούμε ότι τόσο οι Ξενώνες όσο και οι νέοι που φιλοξενούνται μειώνονται σταδιακά κατά τις δεκαετίες που εξετάζουμε ( , ). 3. Η Στέγη «Νέα Ελεούσα» για παιδιά και ενήλικες ηλικίας 5-18 χρόνων με σοβαρή νοητική υστέρηση. Η στέγη προσφέρει φροντίδα, Ο Λ περίθαλψη και ανάπτυξη των παιδιών ανάλογα με τις δυνατότητές τους. παιδιά Κατά το έτος 1980 λειτούργησε 1 Στέγη η οποία φιλοξένησε Το 1990 λειτούργησε και πάλι 1 Στέγη η οποία φιλοξένησε 57 παιδιά. 83 Στο τέλος του 1999 συνέχισε να λειτουργεί η Στέγη με 51 άτομα ζ. Νέες μορφές φροντίδας Νέα μορφή φροντίδας αποτελεί το «Πρότυπο Σπίτι» για άτομα με Ειδικές Ανάγκες. Λειτουργεί από το 1996 και φροντίζονται σ αυτό ενήλικα άτομα (άνω των 18 χρόνων) που μετακινήθηκαν από τη Στέγη «Νέα Ελεούσα». 80 Στο ίδιο, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1980, Λευκωσία 1983, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1990, Λευκωσία 1993, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2002, σ

89 Το 1998 λειτούργησε το 2 Σπίτι στην Κοινότητα το οποίο λειτούργησε αρχικά πάνω σε διημερεύουσα βάση για σκοπούς προσαρμογής των ατόμων σ αυτό και αργότερα σε 24ωρη βάση. 84 Κοινότητα. Στο τέλος του 1999 κατοικούσαν συνολικά 10 άτομα στα 2 Σπίτια στην Υιοθεσίες Η υιοθεσία είναι ένα μέτρο προστασίας του παιδιού το οποίο δεν έχει καμία δυνατότητα να μείνει με τη φυσική του οικογένεια, είτε γιατί αυτή δεν υπάρχει είτε γιατί η μητέρα αρνείται ή δεν μπορεί να το κρατήσει μαζί της (όπως π.χ. σε περιπτώσεις εξώγαμων). Η υιοθεσία προσφέρει στο παιδί την ευκαιρία να ζήσει μέσα σε μια φυσική οικογένεια Κάθε παιδί αναμένεται να παραμείνει και να αναπτυχθεί με τους γεννήτορές του, όποιοι κι αν είναι αυτοί. Κάποια όμως παιδιά για λόγους που δεν ελέγχουν τα ίδια και που είναι ανεξάρτητα από τη θέλησή τους, αποχωρίζονται τους φυσικούς γονείς τους και έχουν την ανάγκη: > φροντίδας και προστασίας. > αγάπης, στοργής και ασφάλειας. Παράλληλα, δεν έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν τους μεγάλους που θα τα φροντίζουν και καλούνται κατά την κρίση των άλλων, των μεγάλων κατά κανόνα, να δημιουργήσουν μια νέα σχέση γονιού - παιδιού. Η ευθύνη είναι εξαιρετικά μεγάλη για εκείνους οι οποίοι εμπλέκονται στην πραγματοποίηση της υιοθεσίας, είτε αυτοί είναι οι ίδιοι οι ενδιαφερόμενοι είτε είναι οι αρμόδιοι για τη διενέργεια κρατικοί φορείς. Τέτοια πράξη δεν μπορεί να αφεθεί στην τύχη, στη φιλανθρωπία ή ακόμα και στην εκμετάλλευση. Κράτη που σέβονται τον εαυτό τους προνοούν για την προστασία των παιδιών ο / : και τον έλεγχο της πράξης της υιοθεσίας. Ο ρόλος των Υπηρεσιών 84 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2002, σ Σταθόπουλος Π., Κοινωνική Πρόνοια - Μια γενική θεώρηση, Έλλην, Αθήνα 1999, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Υιοθεσία, Λευκωσία 1996, σ. 4 83

90 Κοινωνικής Ευημερίας στις υιοθεσίες, καθορίζεται από σχετική Νομοθεσία και έχει προληπτικό χαρακτήρα.87 Βασικός στόχος των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας είναι η διασφάλιση της ευημερίας και των συμφερόντων των παιδιών που τοποθετούνται με σκοπό να υιοθετηθούν.88 Στην Κύπρο, ο πρώτος περί Υιοθεσίας Νόμος (κεφ. 274 της Κυπριακής Νομοθεσίας) θεσπίστηκε στις 16/07/1954 ο οποίος δεν ισχύει σήμερα. Σήμερα την υιοθεσία διέπουν οι Νόμοι: α. Ο Περί Υιοθεσίας Νόμος του 1995, Ν. 19(1)95. β. Ο περί της Σύμβασης για την Προστασία των Παιδιών και για τη Συνεργασία αναφορικά με Διακρατική Υιοθεσία (Κυρωτικός) Νόμος του 1994, Ν. 26(ΙΙΙ)/ α. Περί Υιοθεσίας Νόμος 1995, Ν. 19(Ι)/95 Ο νόμος αυτός αφορά τις υιοθεσίες που γίνονται στην Κύπρο. Οι Λειτουργοί του Τμήματος εντέλλονται από το νόμο αυτό να λειτουργούν για την προστασία των παιδιών, την εξυπηρέτηση των καλύτερων συμφερόντων τους γενικά και ενώπιον του Δικαστηρίου και τη διαφύλαξη των δικαιωμάτων τους πριν και κατά την υιοθεσία. Επίσης, στα πλαίσια των γενικότερων καθηκόντων τους, παρέχουν υπηρεσίες σε οικογένειες και μετά την έκδοση διατάγματος υιοθεσίας, όταν τις χρειάζονται και τις ζητούν.90 Κύριες ευθύνες των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας με βάση το σχετικό Νόμο είναι: 1. Η μελέτη της καταλληλότητας ατόμων / οικογενειών που ενδιαφέρονται να υιοθετήσουν παιδί και η ετοιμασία και επίδοση σ αυτούς αιτιολογούμενης έκθεσης. 87 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, The department o f Social Welfare Services of the Republic o f Cyprus, Lefkosia 2000, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1990, Λευκωσία 1993, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Υιοθεσία, Λευκωσία 1998, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Υιοθεσία..., ό.π., σ

91 2. Η εξέταση των οικογενειακών συνθηκών των προτεινό μενών επιμελητών και η επίδοση σ αυτούς αιτιολογούμενης έκθεσης όσον αφορά την καταλληλότητά τους να αναλάβουν συγκεκριμένο παιδί. 3. Η εκτέλεση καθηκόντων προσωρινού κηδεμόνα και η υποβολή τελικής έκθεσης στο Δικαστήριο για έκδοση διατάγματος υιοθεσίας και 4. Η διενέργεια τοποθετήσεων για σκοπούς υιοθεσίας, με εξουσιοδότηση γονέων ή κηδεμόνων.91 Το έτος του 1980 εκδόθηκαν 34 διατάγματα υιοθεσίας παιδιού. Το 1990 εκδόθηκαν 27 και στο τέλος του 1999, 74. ΠΙΝΑΚΑΣ 20: ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΑΡΙΘΜΟΥ ΔΙΑΤΑΓΜΑΤΩΝ ΥΙΟΘΕΣΙΑΣ ΠΟΥ ΕΚΔΟΘΗΚΑΝ ΔΙΑΤΑΓΜΑΤΑ ΥΙΟΘΕΣΙΑΣ ΠΟΥ ΕΚΔΟΘΗΚΑΝ Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1980, 1990, 1999 Όσον αφορά τον Πίνακα 20 τα διατάγματα υιοθεσίας που εκδόθηκαν με το νέο περί υιοθεσίας νόμο του 1995 αυξήθηκαν σε μεγάλο βαθμό (74 υιοθεσίες) μέχρι το 1999 συγκριτικά με το 1980 και το 1990 που οι υιοθεσίες ήταν 34 και 27 αντίστοιχα. 91 Υ πουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Α σφαλίσεω ν, The departm ent o f S ocia l W elfare Services o f the R epublic o f C ypru s, Lefkosia 2000, σ. 8 85

92 2.1.3.β. Περί της Σύμβασης για την Προστασία των παιδιών και για τη Συνεργασία αναφορικά με Διακρατική Υιοθεσία (Κυρωτικός) Νόμος 1994, Ν. 26(ΙΙ)/94 Ο Νόμος αυτός διακανονίζει την επιτέλεση διακρατικών υιοθεσιών μεταξύ της Κύπρου και των άλλων χωρών που έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση και για τις οποίες αυτή έχει έννομα αποτελέσματα. Στη χώρα μας η Σύμβαση έχει έννομα αποτελέσματα από 01/06/1995. Οι σκοποί της Σύμβασης είναι: 1. Να καθιερώσει εγγυήσεις ότι οι διακρατικές υιοθεσίες πραγματοποιούνται προς εξυπηρέτηση των καλύτερων συμφερόντων του παιδιού και με σεβασμό προς τα θεμελιώδη δικαιώματά του, όπως αυτά αναγνωρίζονται από το διεθνές δίκαιο. 2. Να καθιερώσει ένα σύστημα συνεργασίας μεταξύ των συμβαλλομένων κρατών προς εξασφάλιση του ότι οι εγγυήσεις αυτές τυγχάνουν σεβασμού και με τον τρόπο αυτό παρεμποδίζεται η απαγωγή, πώληση ή εμπορία παιδιών. 3. Να διασφαλίσει την αναγνώριση στα συμβαλλόμενα κράτη των υιοθεσιών που έγιναν σύμφωνα με τη Σύμβαση. Το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων έχει οριστεί ως Κεντρική Αρχή για την Κυπριακή Δημοκρατία για να ασκεί όλες τις εξουσίες και αρμοδιότητες που προβλέπονται από τη Σύμβαση για τέτοια Αρχή. Για να ασκεί τις εξουσίες και αρμοδιότητες που προβλέπονται, έχει αναθέσει στο Τμήμα Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, ως Τμήμα υπαγόμενο σ αυτό, την ευθύνη να ενεργεί για επιτέλεση των διακρατικών υιοθεσιών που γίνονται με βάση τη Σύμβαση. Στα πλαίσια των υποχρεώσεών τους, οι Λειτουργοί του τμήματος: > Ενεργούν προς το Λειτουργό Μεταναστεύσεως ώστε το παιδί που έχει υιοθετηθεί με βάση τη Σύμβαση να εξουσιοδοτηθεί να εισέλθει στην Κύπρο. 86

93 > Ενημερώνουν το κράτος καταγωγής για την πρόοδο του παιδιού μετά την υιοθεσία, αν το κράτος αυτό το απαιτήσει Οι διακρατικές υιοθεσίες αποτελούν τον κανόνα, αφού στην Κύπρο υπάρχουν ελάχιστα παιδιά διαθέσιμα για υιοθεσία. Ένας συνεχώς αυξανόμενος αριθμός ζευγαριών υποβάλλουν αίτηση στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας για ετοιμασία έκθεσης καταλληλότητας για σκοπούς 93 υιοθεσίας παιδιού από το εξωτερικό Παραβατικότητα Ε[ αντικοινωνική συμπεριφορά, είτε ως εκτροπή και απόκλιση από την κοινωνικά παραδεκτή συμπεριφορά στην κοινωνία, είτε ως πράξεις οι οποίες παραβαίνουν και αντίκεινται στους συγκεκριμένους νόμους μιας χώρας, είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο τόσο παλαιό όσο και η ιστορία του ανθρώπου. Η διαφορά στην εποχή μας έγκειται στο γεγονός ότι τα φαινόμενα αντικοινωνικής συμπεριφοράς αυξάνουν σε όλες τις βιομηχανικά ανεπτυγμένες κοινωνίες.94 Η αντικοινωνική συμπεριφορά δεν περιορίζεται στους ενήλικες αλλά καλύπτει και πράξεις ανηλίκων. Ο όρος «έγκλημα» περιλαμβάνει πράξεις και συμπεριφορά η οποία γενικά δεν επιτρέπεται και τιμωρείται σύμφωνα με τους νόμους μιας χώρας. Στην Κύπρο, η εγκληματικότητα και η νεανική παραβατικότητα συνέχισαν να απασχολούν την υπηρεσία. Το Τμήμα καταβάλλει μέσα στα πλαίσια των δυνατοτήτων του σοβαρές προσπάθειες για πρόληψη της αντιμετώπισης της παραβατικής συμπεριφοράς μέσω της Διαδικασίας αποποινικοποίησης και του προγράμματος της Κηδεμονευτικής Επιτήρησης Ανηλίκων και Ενηλίκων Παραβατών Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Υιοθεσία, Λευκωσία 1996, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, The department o f Social Welfare Services o f the Republic o f Cyprus, Lefkosia 2000, σ Σταθόπουλος Π., Κοινωνική Πρόνοια - Μια γενική θεώρηση, Έλλην, Αθήνα 1999, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2002, σ

94 2.1.4.α. Δ ια δ ικ α σ ία α π ο π ο ινικ ο π ο ίη σ η ς Με βάση σχετική διαδικασία που αποσκοπεί στην αποποινικοποίηση της μεταχείρισης ανηλίκων παραβατών, παιδιά ηλικίας κάτω των 14 χρόνων, που δεν ενέχονται σε σοβαρό αδίκημα, δεν παρουσιάζονται στο Δικαστήριο αλλά, ανάλογα με τα προβλήματα που παρουσιάζουν, τυγχάνουν χειρισμού από τις Υπηρεσίες. Όλες οι περιπτώσεις παραβατών ηλικίας χρόνων συζητούνται από ειδική επιτροπή που υποβάλλει εισηγήσεις στο Γενικό Εισαγγελέα όσον αφορά την ποινική τους δίωξη ή άλλα μέτρα.96 Η αποποινικοποίηση της μεταχείρισης ανηλίκων παραβατών συνεχίστηκε με έμφαση και στόχο την πρόληψη της αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Ένας μεγάλος αριθμός παιδιών και νεαρών προσώπων, που δεν παρουσιάστηκαν στο Δικαστήριο, έτυχαν επαγγελματικού χειρισμού από τους Κοινωνικούς Λειτουργούς β. Κηδεμονευτική επίβλεψη ανηλίκων και ενηλίκων και Διατάγματα Επίβλεψης Ν. 95/72 Λειτουργοί των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας ενεργούν επίσης ως Κηδεμονευτικοί Λειτουργοί οι οποίοι, με βάση τη σχετική νομοθεσία, επιτηρούν ανήλικα και ενήλικα άτομα για τα οποία έχουν εκδοθεί κηδεμονικά διατάγματα από το Δικαστήριο με συγκεκριμένη χρονική διάρκεια. Με την εφαρμογή του κηδεμονικού διατάγματος, δίνεται η ευκαιρία σε άτομα με παραβατική συμπεριφορά να βοηθηθούν μέσω της συνεργασίας τους με τον κηδεμονικό λειτουργό. Ευθύνη του κηδεμονικού λειτουργού είναι να παρέχει κάθε δυνατή βοήθεια και στήριξη προς τον κηδεμονευόμενο να βεβαιώνει ότι ο τελευταίος 96 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, The department o f Social Welfare Services of the Republic o f Cyprus, Lefkosia 2000, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1990, Λευκωσία 1993, σ

95 συμμορφώνεται με τους όρους του κηδεμονικού διατάγματος και να ενημερώνει σχετικά το Δικαστήριο, με τακτικές εκθέσεις προόδου. Οι λειτουργοί του τμήματος ετοιμάζουν και υποβάλλουν στο δικαστήριο κοινωνικοοικονομικές εκθέσεις με σκοπό να βοηθήσουν στην απόφαση για την καταλληλότερη μέθοδο μεταχείρισης προσώπου που έχει διαπράξει αδίκημα ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Εργασίας Το Τμήμα δίνει ιδιαίτερη σημασία στον τομέα της Κοινοτικής Βασική επιδίωξη της Υπηρεσίας Κοινοτικής Εργασίας είναι η ικανοποίηση και οργάνωση των κοινοτήτων και των πολιτών με στόχο τον εντοπισμό και αντιμετώπιση κοινωνικών αναγκών και προβλημάτων καθώς Γ γ r γ γ 100 επίσης και το συντονισμό των προγραμμάτων κοινωνικής ευημερίας. Στόχοι της Υπηρεσίας Κοινοτικής Εργασίας είναι: > η οργάνωση και ενεργοποίηση των κοινοτήτων για εντοπισμό και ικανοποίηση των κοινωνικών τους αναγκών. > η αποκέντρωση των υπηρεσιών και εξυπηρέτηση των πολιτών στο τοπικό επίπεδο. > η διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και η κοινωνική ανάπτυξη ατόμων και κοινοτήτων μέσω της εμπλοκής τους στα κοινά και της συλλογικής δράσης. Για επίτευξη των πιο πάνω στόχων, η Υπηρεσία εφαρμόζει τα ακόλουθα προγράμματα: 98 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, The department o f Social Welfare Services of the Republic o f Cyprus, Lefkosia 2000, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1990, Λευκωσία 1993, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2002, σ

96 Κοινοτική οργάνωση Το πρόγραμμα αυτό αποβλέπει στην οργάνωση και ανάπτυξη κοινοτήτων, ομάδων και εθελοντικών οργανώσεων και στον προγραμματισμό των ενεργειών τους. Μέσω της κοινοτικής εργασίας, το τμήμα εδραιώνει και αναπτύσσει το θεσμό των Επιτροπών/ Συμβουλίων κοινοτικής ευημερίας, στο τοπικό, επαρχιακό και παγκύπριο επίπεδο, που συντονίζουν και συμμετέχουν ενεργά στην προώθηση δραστηριοτήτων στους διάφορους τομείς της κοινωνικής ζωής.101 Το 1980 λειτούργησαν 40 κοινοτικές Επιτροπές Ευημερίας, 63 Τοπικά Συμβούλια Ευημερίας και 5 Συμβούλια σε επαρχιακό επίπεδο. Το έτος 1990 λειτούργησαν 53 κοινοτικές επιτροπές και 53 Συμβούλια Ευημερίας σε τοπικό επίπεδο, 5 επαρχιακά και 1 Παγκύπριο Συμβούλιο Ευημερίας. Στο τέλος του 1999 είχαμε σε λειτουργία 196 κοινοτικές επιτροπές, 86 Συμβούλια σε τοπικό και 6 σε επαρχιακό επίπεδο. Λειτούργησε και σε παγκύπριο επίπεδο 1 Συμβούλιο Ευημερίας. ΠΙΝΑΚΑΣ 21: ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΑΡΙΘΜΟΥ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ ΣΕ ΤΟΠΙΚΟ, ΕΠΑΡΧΙΑΚΟ ΚΑΙ ΠΑΓΚΥΠΡΙΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ ΣΥΜΒΟΥΛΙΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ (τοπικό επίπεδο) ΣΥΜΒΟΥΛΙΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ (επαρχιακό επίπεδο) ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΙΑ Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1980, 1990, Υ πουργείο Ε ργασίας και Κοινωνικών Α σφαλίσεω ν, Υπηρεσίες Κ οινω νικής Ευημερίας, Λευκωσία 2001, σ

97 Παρατηρώντας τον Πίνακα 21 φαίνεται ότι τόσο οι κοινοτικές επιτροπές όσο και τα Συμβούλια αυξάνονται γενικά (σε τοπικό, επαρχιακό και παγκύπριο επίπεδο) Κοινοτικά / Εθελοντικά προγράμματα και υπηρεσίες Με σκοπό τη μεγιστοποίηση της συμμετοχής της κοινότητας στην αντιμετώπιση κοινωνικών αναγκών και την εξυπηρέτηση των πολιτών στο τοπικό επίπεδο, το τμήμα παρέχει τεχνητή και οικονομική βοήθεια, μέσω του Σχεδίου Κρατικών Χορηγιών, σε κοινότητες και εθελοντικές οργανώσεις που ιδρύουν και λειτουργούν προγράμματα και υπηρεσίες κοινωνικής ευημερίας. Τέτοια προγράμματα και υπηρεσίες είναι: 1. Βρεφο-παιδοκομικοί Σταθμοί σε αστικές, ημιαστικές και αγροτικές περιοχές. 2. Κέντρα για την προστασία και απασχόληση παιδιών σχολικής ηλικίας μετά τη λήξη των μαθημάτων και μέχρι να επιστρέφουν οι γονείς από την εργασία τους. 3. Κέντρα εξυπηρέτησης / Διημερεύουσας φροντίδας / Διαμονής ατόμων με ειδικές ανάγκες (νοητική υστέρηση, σωματική αναπηρία κ.α.). 4. Κέντρα εξυπηρέτησης / Διημερεύουσας φροντίδας / Διαμονής και διάφορα άλλα προγράμματα για ηλικιωμένα άτομα. 5. Διάφορα προγράμματα για άλλες ομάδες πληθυσμού όπως ψυχασθενείς, καρκινοπαθείς, άτομα με AIDS, απολυμένους κατάδικους, θύματα βίας, εργαζόμενους κ.λπ. Όλα τα προγράμματα που αναπτύσσονται, αποσκοπούν στη στήριξη της οικογένειας και πιο ειδικά των εργαζομένων ώστε να φέρουν σε πέρας με επιτυχία τους διάφορους ρόλους και υποχρεώσεις τους Υ πουργείο Ε ργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Υπηρεσίες Κ οινω νικής Ευημερίας, Λευκωσία 2001, σ

98 Όσον αφορά τις κοινότητες: Το 1980 λειτούργησαν με τη βοήθεια του τμήματος 12 κοινοτικά Κέντρα Ευημερίας. Το 1990 λειτούργησαν 11 κοινοτικά κέντρα ενώ κατά το έτος του 1999 βρέθηκαν σε λειτουργία 281 κοινοτικά προγράμματα. ΠΙΝΑΚΑΣ 22: ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΑΡΙΘΜΟΥ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1980, 1990, 1999 Σύμφωνα με τον Πίνακα 22 βλέπουμε ότι το 1999 υπάρχει μια ραγδαία ανάπτυξη των κοινοτικών κέντρων ευημερίας συγκριτικά με το 1980 και το Όσον αφορά τις εθελοντικές οργανώσεις το τμήμα μέσω του Σχεδίου Κρατικών Χορηγιών προσέφερε: Το έτος του 1980 προσέφερε χορηγία σε 11 Παιδοκομικούς Σταθμούς, 1 Στέγη για παιδιά με ειδικές ανάγκες, 1 Στέγη για ηλικιωμένους και για 11 Κέντρα Νεότητας. Το έτος του 1990 το τμήμα προσέφερε οικονομική και τεχνική βοήθεια σε 52 Βρεφοπαιδοκομικούς Σταθμούς, σε 6 Στέγες για παιδιά με ειδικές ανάγκες, σε 23 Στέγες ηλικιωμένων και σε 5 άλλα κοινωνικά προγράμματα. Κατά το έτος του 1999 προσφέρθηκε χορηγία σε 109 Παιδοκομικούς Σταθμούς, σε 41 Στέγες για παιδιά με ειδικές ανάγκες, σε 82 Στέγες ηλικιωμένων ατόμων και σε 49 άλλα κοινωνικά προγράμματα. 92

99 ΠΙΝΑΚΑΣ 23: ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΑΡΙΘΜΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΠΟΥ ΧΟΡΗΓΗΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΠΑΙΔΟΚΟΜΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΤΕΓΕΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΣΤΕΓΕΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΚΕΝΤΡΑ ΝΕΟΤΗΤΑΣ / ΑΛΛΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1980, 1990, 1999 Σύμφωνα με τον Πίνακα 23 από το 1980 έως το 1999 το κράτος χορηγεί όλο και περισσότερες εθελοντικές οργανώσεις ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΒΟΗΘΗΜΑΤΩΝ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΗΡΩΝ Στόχοι της Υπηρεσίας Δημοσίων Βοηθημάτων, Ηλικιωμένων και Αναπήρων είναι: > η διασφάλιση του δικαιώματος κάθε πολίτη για αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης, > η όσο το δυνατόν πιο γρήγορη ανεξαρτητοποίηση των ατόμων από το δημόσιο και η κοινωνική αποκατάστασή τους, > η παροχή υπηρεσιών σε ηλικιωμένα και ανάπηρα άτομα για τη διασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών ζωής και γενικότερα της ευημερίας των ίδιων και του κοινωνικού τους περιβάλλοντος, > η ενθάρρυνση και ενδυνάμωση των δεσμών των ηλικιωμένων και αναπήρων ατόμων με την οικογένειά τους και την κοινότητα. 93

100 Για επίτευξη των πιο πάνω στόχων, η Υπηρεσία εφαρμόζει τα ακόλουθα προγράμματα: 1. Δημόσιο Βοήθημα 2. Υπηρεσίες για Ηλικιωμένα και Ανάπηρα άτομα 3. Διερεύνηση και πιστοποίηση κοινωνικοοικονομικής κατάστασης 4. Σχέδιο παροχής Κοινωνικής Αρωγής για βελτίωση των συνθηκών στέγασης Δημόσιο Βοήθημα Η αρχή πάνω στην οποία βασίστηκε το Τμήμα για τη διαμόρφωση της πολιτικής του σχετικά με το δημόσιο βοήθημα, είναι ότι κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα να ζήσει με αξιοπρέπεια και ελευθερία, να απολαύσει τους καρπούς της κοινωνικής προόδου και να πάρει τη βοήθεια που χρειάζεται στο χρόνο,, 103 που την εχει αναγκη. Η σχετική νομοθεσία για το δημόσιο βοήθημα εξασφαλίζει ένα κατώτατο επίπεδο αξιοπρεπούς διαβίωσης και προβλέπει: 1. Οικονομική βοήθεια για ικανοποίηση των βασικών αναγκών και ορισμένων ειδικών αναγκών όπου υπάρχουν τέτοιες και 2. Κοινωνικό - λειτουργική υπηρεσία για την επίλυση προσωπικών προβλημάτων και την κοινωνική τους αποκατάσταση Με βάση τη νομοθεσία, κάθε νόμιμος πολίτης της Κύπρου που δεν έχει τους αναγκαίους πόρους για τις βασικές και ειδικές του ανάγκες, όπως καθορίζονται από το Νόμο, δικαιούνται δημόσιο βοήθημα. Το ποσό του βοηθήματος που λαμβάνει ένας αιτητής εξαρτάται και από τα εισοδήματα που τυχόν έχει. Το ύψος του βασικού επιδόματος του δημοσίου βοηθήματος αναθεωρείται κάθε χρόνο από τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Σε ορισμένες περιπτώσεις που καθορίζονται στο Νόμο, μπορεί να παραχωρηθεί 103 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Λευκωσία 2001, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2002, σ

101 συμπλήρωμα, με βάση ειδικά κριτήρια, έστω και αν τα αναφερόμενα άτομα ασχολούνται πλήρως. Οι περιπτώσεις αυτές αφορούν: > ανάπηρα άτομα > οικογένειες με έναν γονιό > πολύτεκνους γονείς (με 4 ή περισσότερα εξαρτώμενα παιδιά) > άτομα με εξαιρετικά σοβαρές οικογενειακές περιστάσεις που απειλούν την ίδια την υπόσταση της οικογένειας Υπηρεσίες για Ηλικιωμένα και Ανάπηρα άτομα Το ποσοστό των ατόμων στην Κύπρο πάνω των 65 χρόνων είναι περίπου το 11% στο σύνολο του πληθυσμού. Τα προβλήματα και οι ανάγκες των ηλικιωμένων μας επιταχύνθηκαν και αυξήθηκαν μετά τον εκτόπισμά. Μια από τις σοβαρότερες κοινωνικές ανάγκες των ατόμων της τρίτης ηλικίας σήμερα, είναι αυτή της παροχής φροντίδας.106 Το Γραφείο Ευημερίας στην Κύπρο αποτελεί σπάνιο παράδειγμα αρμονικής συνεργασίας μεταξύ των αρμοδίων κρατικών αρχών κοινωνικής πρόνοιας και του ιδιωτικού κερδοσκοπικού τομέα. Η συμβολή του ιδιωτικού κερδοσκοπικού τομέα στην ιδρυματική αλλά και εξωιδρυματική φροντίδα των ηλικιωμένων μπορεί να είναι σημαντική όταν εντάσσεται σ ένα ολοκληρωμένο σχέδιο και υπάρχει μια σχέση συνεργασίας του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Στο πλαίσιο της συνεργασίας με τις κρατικές αρχές, η Νομοθεσία του 1991 «Περί Στεγών για Ηλικιωμένους και Αναπήρους», σύμφωνα με την εκτίμηση του προέδρου του Παγκυπρίου Συνδέσμου Ιδιοκτητών Στεγών, κ. Ιωαννίδη (1994: 42-43), προβλέπει: α) Ένα σημαντικό συμβουλευτικό ρόλο του Γραφείου Ευημερίας στην ανάπτυξη και ενδυνάμωση των Στεγών μέσα στην κοινότητα. 105 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Λευκωσία 2001, σ: Υ πουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Α σφαλίσεω ν, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2001, σ

102 β) Συνεργασία με το Τμήμα Ευημερίας, η οποία αναπτύσσεται σε τομείς όπως η αγορά από το κράτος των υπηρεσιών του ιδιωτικού τομέα, καθώς και η συνεργασία των Ιδιωτικών Κοινοτικών και Δημοτικών Στεγών στην αγορά από το κράτος άλλων υπηρεσιών και για άτομα που δεν αυτοεξυπηρετούνται. Το κράτος πληρώνει - επιδοτεί υπηρεσίες όπως: την κατ οίκον φροντίδα, την ιδρυματική φροντίδα, την διημερεύουσα φροντίδα και τη διανομή ζεστού φαγητού στο σπίτι. γ) Την αναγνώριση από το κράτος ως ίσων όλων των Στεγών - κρατικών, κοινοτικών, δημοτικών και ιδιωτικών - χωρίς το διαχωρισμό τους σε ομάδες ή κατηγορίες. Η ίση μεταχείριση των στεγών δίνει την ευκαιρία της ελεύθερης επιλογής χώρων διαμονής και περίθαλψης των ατόμων που έχουν ανάγκες. δ) «Πέρα όμως από την ψυχαγωγία, ο Σύνδεσμος προσπαθεί και διασφαλίζει την κοινωνική υποστήριξη του ηλικιωμένου. Με εξασφαλισμένη ζεστή και άνετη παραμονή σ ένα οικογενειακό περιβάλλον, υγιεινή διατροφή και πλήρη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας, ο Σύνδεσμος φροντίζει, μέσα από τα μέλη του, να διατηρήσει ο ηλικιωμένος την ταυτότητά του. Με σωστή καθοδήγηση από τους κοινωνικούς λειτουργούς του κράτους, οι οποίοι ελέγχουν τις προσφερόμενες υπηρεσίες αλλά και τις συνθήκες μέσα από τις οποίες προσφέρονται, οι διευθυντές των Στεγών οργανώνουν προγράμματα γύρω από τη Στέγη, μέσα στην κοινότητα, φέρνοντας τη γειτονιά, την ενορία, τους μαθητές, τους αθλητές, την εκκλησία μέσα στη Στέγη, και οδηγώντας τους ηλικιωμένους στο καφενείο, στη λέσχη, στο σινεμά, στο κουρείο, στην εκκλησία, στο γειτονικό σπίτι, δημιουργώντας τέτοια ατμόσφαιρα ώστε η Στέγη να αποτελεί ΣΤΑΘΜΟ στην περιοχή και ο ηλικιωμένος ΜΕΛΟΣ της κοινότητας. Γενικά, η Στέγη πρέπει να σφύζει από ζωή και κίνηση, να είναι ενεργό μέλος της κοινότητας και όχι μια ξεχωρισμένη 107 γωνιά, ξεχασμένων και αδρανών ατόμων». Με σκοπό την αποφυγή της ιδρυματοποίησης ηλικιωμένων και αναπήρων ατόμων, δίνεται έμφαση στην παροχή διευκολύνσεων και Σταθόπουλος Π., Κοινωνική Πρόνοια - Μια γενική θεώρηση, Έλλην, Αθήνα 1999, σ

103 υποστηρικτικών υπηρεσία)ν για βελτίωση των συνθηκών διαβίωσής τους στο δικό τους κοινωνικό περιβάλλον. Τέτοιες υποστηρικτικές υπηρεσίες είναι: 1. Η προσφορά κατ οίκον φροντίδας είτε από φροντιστές που εργοδοτούνται και εκπαιδεύονται ειδικά από το τμήμα, είτε από συγγενείς, γείτονες ή άλλα άτομα του περιβάλλοντος του φροντιζόμενου, ο οποίος λαμβάνει επίδομα φροντίδας με βάση τη νομοθεσία για δημόσιο βοήθημα. 2. Η λειτουργία προγραμμάτων διημερεύουσας φροντίδας σε ορισμένες Κρατικές Στέγες Ηλικιωμένων και Αναπήρων. Τέτοιες υπηρεσίες προσφέρονται επίσης από Κοινοτικά σώματα και εθελοντικές οργανώσεις. 3. Η παροχή οικονομικής βοήθειας για την αγορά υπηρεσιών, με βάση τη νομοθεσία για δημόσιο βοήθημα. Στα πλαίσια της προσπάθειας για την ικανοποίηση των αναγκών ηλικιωμένων και αναπήρων στο κοινοτικό επίπεδο, το τμήμα ενθαρρύνει την ίδρυση και λειτουργία υποστηρικτικών προγραμμάτων με την παροχή τεχνικής και οικονομικής βοήθειας σε κοινότητες και εθελοντικές οργανώσεις. Ιδρυματική περίθαλψη παρέχεται μόνο σε άτομα που χρειάζονται φροντίδα και των οποίων οι ανάγκες δεν μπορούν να ικανοποιηθούν από την οικογένειά τους αλλά ούτε από τις υποστηρικτικές υπηρεσίες που προσφέρονται στο περιβάλλον στο οποίο ζουν. Το Τμήμα λειτουργεί Κρατικές Στέγες Ηλικιωμένων και Αναπήρων και επίσης τοποθετεί άτομα που έχουν ανάγκη από ιδρυματική φροντίδα σε Κοινοτικές και Ιδιωτικές Στέγες με πληρωμή. Με βάση σχετική νομοθεσία, το Τμήμα εγγράφει και επιθεωρεί τις ιδιωτικές και κοινοτικές Στέγες Ηλικιωμένων και Αναπήρων καθώς και τους κατ οίκον φροντιστές με σκοπό τη διασφάλιση του επιπέδου των υπηρεσιών που προσφέρονται Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Υπηρεσία Κοινωνικής Ευημερίας, Λευκωσία 2001, σ. 9 97

104 Σχετικά με τις υπηρεσίες που προσφέρει το Τμήμα για τα ηλικιωμένα και ανάπηρα άτομα: Το έτος 1980 λειτούργησαν 7 Κρατικές Στέγες κάτω από τις οποίες ήταν τοποθετημένα 331 άτομα. Επίσης λειτούργησαν και μη Κρατικές Στέγες στις οποίες εξυπηρετούνταν 348 άτομα. Το 1990 λειτουργούσαν 7 Κρατικές Στέγες στις οποίες στεγάζονταν 307 άτομα. Στις μη Κρατικές στεγάζονταν 787 άτομα. Επίσης 298 άτομα τύγχαναν φροντίδας από Φροντιστές με αμοιβή και 220 άτομα εξυπηρετούνταν από Κρατικές κατ οίκον φροντίστριες. Στο τέλος του 1999, στις 7 Κρατικές Στέγες εξυπηρετούνταν 249 ηλικιωμένα ή ανάπηρα άτομα και σε άλλες 3 παρέχονταν υπηρεσίες διημερεύουσας φροντίδας. Επίσης άτομα στεγάζονταν σε 130 μη κρατικές Στέγες άτομα έτυχαν φροντίδας από φροντιστές με αμοιβή και 921 άτομα εξυπηρετούνταν από κρατικές κατ οίκον φροντίστριες. Παροχή υηηρεοιών ae ηαικιαρένα άτομα με tiro;(ο τη ίιαοφάχιοιι ενός αξιοπρεπούς tm aisov διαβίοοιις Τα άτομο μ ε ανα π ηρίες ονμμετέχ ο νν ιιλήρω ς οτην κοινω νική και ο ικονομική ζωή του τόπον 98

105 ΠΙΝΑΚΑΣ 24: ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΑΡΙΘΜΟΥ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΗΡΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΠΟΥ ΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΣΤΕΓΕΣ ΜΗ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΣΤΕΓΕΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΕΣ ΜΕ ΑΜΟΙΒΗ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ - ΦΡΟΝΤΙΣΤΡΙΕΣ Πηγή: Ετήσιες εκθέσεις 1980, 1990, 1999 Παρατηρώντας τον Πίνακα 24 βλέπουμε ότι υπάρχει μια στήριξη του ιδιωτικού τομέα από μέρους του κράτους (συνεργασία) γι αυτό παρατηρείται μεγάλη αύξηση των ΜΗ κρατικών στεγών, του θεσμού φροντιστών με αμοιβή ή κατ οίκον και κάποια μείωση των κρατικών Διερεύνηση και Πιστοποίηση κοινωνικοοικονομικής κατάστασης Στα πλαίσια της εξυπηρέτησης άλλων Κυβερνητικών Υπηρεσιών, Αρχών και Οργανισμών, οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας ετοιμάζουν κοινωνικοοικονομικές εκθέσεις με σκοπό την υποβοήθησή τους στην εφαρμογή των δικών τους κοινωνικών μέτρων.109 Τα μέτρα αυτά αφορούν κρατικά προγράμματα και άλλα Σχέδια όπως: 1. Το Σχέδιο Βοήθειας Παιδιών της Κύπρου Το πρόγραμμα οικονομικής βοήθειας σε προσφυγόπουλα και παιδιά παθόντων, που λειτούργησε κάτω από την εποπτεία της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου, συνεχίζει τη λειτουργία του κάτω από την επίβλεψη κρατικού φορέα με την ονομασία «Επιτροπή Βοήθειας Παιδιών της Κύπρου». 109 Υ πουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, The departm ent o f S ocial W elfare S ervices o f the R epu blic o f C yprus, Lefkosia 2000, σ

106 Στην επιτροπή αυτή συμμετέχει και το Τμήμα Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας. Σύμφωνα με τις διαδικασίες που έχουν εγκριθεί, το Τμήμα διεξάγει κοινωνικοοικονομικές έρευνες για όσους υποβάλλουν αίτηση και υποβάλλει σχετικές εκθέσεις στην επιτροπή για λήψη απόφασης Το Σχέδιο Οικονομικής Υιοθεσίας Παιδιών από οργανισμούς ομογενών του εξωτερικού Το Τμήμα Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας συνεργάζεται με οργανισμούς ομογενών του εξωτερικού για την εφαρμογή του Σχεδίου Οικονομικής Υιοθεσίας Απορφανισθέντων Παιδιών με βάση καταλόγους που ετοιμάζει κατά καιρούς το Τμήμα Σχέδιο Σίτισης Κυπρίων Φοιτητών στην Ελλάδα Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας έχουν επίσης την ευθύνη έκδοσης πιστοποιητικών απορίας για σκοπούς σίτισης Κυπρίων Φοιτητών που σπουδάζουν σε Δημόσια Ανώτερα και Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της Ελλάδας. Τα πιστοποιητικά απορίας εκδίδονται ύστερα από διερεύνηση και πιστοποίηση της οικονομικής κατάστασης των Κυπρίων Φοιτητών στην 112 Ελλάδα με βάση κριτήρια που καθορίζονται από το Υπουργικό Συμβούλιο Σχέδιο Παροχής Κοινωνικής Αρωγής για Βελτίωση των Συνθηκών Στέγασης Η εφαρμογή του Σχεδίου Παροχής Κοινωνικής Αρωγής για βελτίωση των Συνθηκών Στέγασης στοχεύει στην οικονομική βοήθεια δυσπραγουσών οικογενειών για βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης.113 Το σοβαρότερο πρόβλημα που είχε να αντιμετωπίσει η Κυβέρνηση μετά τα τραγικά γεγονότα του 1974 ήταν το στεγαστικό. Η κατοχή του 36,2% του οικιστικού δυναμικού δημιούργησε σοβαρή έλλειψη στις οικιστικές μονάδες. 110 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2002, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1980, Λευκωσία 1983, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, The department o f Social Welfare Services o f the Republic o f Cyprus, Lefkosia 2000, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2002, σ

107 Η άμεση αντίδραση της Κυβέρνησης ήταν η παροχή προσωρινής στέγης σε αντίσκηνα σε 25 καταυλισμούς που δημιουργήθηκαν γι αυτό το σκοπό, σε περίπου εκτοπισμένα άτομα, που δεν ήταν δυνατόν να βρουν άλλη λύση στο στεγαστικό τους πρόβλημα. Παράλληλα, η Κυβέρνηση έθεσε σαν μακροπρόθεσμο στόχο να αυξήσει ποσοτικά και ποιοτικά το οικιστικό δυναμικό του νησιού με σκοπό να φτάσει τα επίπεδα που επικρατούσαν πριν από την τουρκική εισβολή του Μέσα σ αυτά τα πλαίσια, η μεσοπρόθεσμη πολιτική της Κυβέρνησης ήταν η παροχή καλύτερης προσωρινής στέγασης σε όσο το δυνατό περισσότερες οικογένειες προσφύγων ενώ μόνιμος στόχος εξακολουθεί να είναι η επιστροφή όλων των προσφύγων στα σπίτια τους και την πατρογονική τους γη. Μέχρι το 1981 και μετά τη σχετική ανακούφιση από την τεράστια πίεση που δημιούργησε το όλο στεγαστικό πρόβλημα και αφού καλύφθηκε το μεγαλύτερο μέρος των στεγαστικών αναγκών των εκτοπισμένων, η Κυβέρνηση στράφηκε και προς άλλα στρώματα του λαού εκτός από τους πρόσφυγες και κατάρτισε μια πιο μακροπρόθεσμη πολιτική με στόχο να ικανοποιήσει τις στεγαστικές ανάγκες και των χαμηλών και μεσαίων εισοδηματικών τάξεων και του πληθυσμού γενικότερα. Και οι δύο κυβερνητικές πολιτικές, για τους πρόσφυγες και τον πληθυσμό γενικότερα, ακολουθούνται πάντοτε μέσα στα πλαίσια των οικονομικών δυνατοτήτων του κράτους.114 ^ > Κυβερνητικός οικισμός 114 Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Κύπρος, Λευκωσία, 2000, σ

108 2.4. ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Στόχοι της Υπηρεσίας Ανάπτυξης Προσωπικού και Σχεδιασμού Προγραμμάτων για τη συνεχή ανάπτυξη του προσωπικού και των Υπηρεσιών του τμήματος: Η βελτίωση των επαγγελματικών δεξιοτήτων του προσωπικού. 2. Η βελτίωση των παρεχομένων υπηρεσιών. 3. Η εφαρμογή νέων μεθόδων εργασίας. 4. Η εισαγωγή σύγχρονης τεχνολογίας.116 Για την επίτευξη των πιο πάνω στόχων, η Υπηρεσία εφαρμόζει τα ακόλουθα προγράμματα: Επιμόρφωση προσωπικού Αναγνωρίζοντας ότι οι ευθύνες στον τομέα της κοινωνικής ευημερίας είναι ποικίλες, σύνθετες και απαιτούν ένα ευρύ φάσμα γνώσεων και τεχνικών παρέμβασης, οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας λειτουργούν, σε συνεχή βάση, ενδοϋπηρεσιακό πρόγραμμα επιμόρφωσης. Το πρόγραμμα αυτό απευθύνεται σε όλες τις βαθμίδες του προσωπικού και εντάσσεται στα πλαίσια της πολιτικής των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας για συνεχή ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού, το οποίο αποτελεί το κύριο μέσο μεταφοράς υπηρεσιών. Το πρόγραμμα αυτό καλύπτει: 1. Εισαγωγική και βασική εκπαίδευση του νεοπροσλαβμανόμενου προσωπικού. 115 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Λευκωσία 2001, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, The department o f Social Welfare Services of the Republic o f Cyprus, Lefkosia 2000, σ

109 2. Ανανεωτικά προγράμματα και σεμινάρια σχετικά με την πρακτική της κοινωνικής εργασίας και ειδικούς τομείς της κοινωνικής ευημερίας Στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει στην Κύπρο ειδικός για κάποιο θέμα, οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας μετακαλούν εκπαιδευτές από το εξωτερικό. Με την εξασφάλιση υποτροφιών, ενθαρρύνουν τη μεταβίβαση λειτουργών στο εξωτερικό για μετεκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση. Στους νεοδιόριστους λειτουργούς παρέχεται εκπαίδευση σε τρεις φάσεις, στα πλαίσια της οποίας οι λειτουργοί εκπαιδεύονται στον 118 αποτελεσματικό χειρισμό των περιπτώσεων που παρακολουθούν. Σε συνεργασία με άλλα οργανωμένα σώματα, το Τμήμα παρέχει επίσης ευκαιρίες εκπαίδευσης σε εθελοντές και σε άτομα που εργάζονται στον ιδιωτικό χώρο στον τομέα της κοινωνικής ευημερίας π.χ. προσωπικό ιδιωτικών Στεγών Ηλικιωμένων κ.α Έ ρευνες - Επισκοπήσεις Με απώτερο σκοπό τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών, οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας διεξάγουν έρευνες και επισκοπήσεις που αφορούν: 117 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Λευκωσία 2001, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, The department o f Social Welfare Services of the Republic o f Cyprus, Lefkosia 2000, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Λευκωσία 2001, σ

110 1. την εκτίμηση κοινωνικών αναγκών. 2. την αξιολόγηση προγραμμάτων. 3. την εκτίμηση διοικητικών δραστηριοτήτων όπως της οργάνωσης χρόνου και φόρτου εργασίας.120 Η αποτίμηση / αξιολόγηση προγραμμάτων γίνεται με βάση ι,91 καθορισμένα επίπεδα και κριτήρια τα οποία βελτιώνονται Εισαγωγή σύγχρονης τεχνολογίας Λόγω της παρατηρούμενης συνεχούς αύξησης των περιπτώσεων, οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας εισάγουν νέο μηχανογραφημένο σύστημα το οποίο, με την ολοκλήρωσή του, θα παρέχει διευκολύνσεις για 199 αποτελεσματική διεκπεραίωση της εργασίας σε όλα τα επίπεδα. Το έργο της Μηχανογράφησης του Τμήματος, άρχισε το Η Υπηρεσία Ανάπτυξης Προσωπικού και Σχεδιασμού προγραμμάτων έχει την ευθύνη για το συντονισμό των ενεργειών μεταξύ της εταιρείας, του τμήματος Υπηρεσιών Πληροφορικής και του ίδιου του τμήματος, με στόχο την εύρυθμη λειτουργία του συστήματος. Παράλληλα, έχει την ευθύνη της εκπαίδευσης στο Σύστημα όλου του επηρεαζόμενου προσωπικού. Ολοκληρώθηκαν οι εργασίες όσον αφορά τον έλεγχο του Συστήματος, ολοκληρώθηκε επίσης ο έλεγχος των συμπληρωμένων απογραφικών εντύπων, η εισαγωγή των πληροφοριών στο σύστημα και η προετοιμασία των χώρων για να δεχθούν το μηχανογραφικό εξοπλισμό, που εγκαταστάθηκε στην ολότητά του. Έγινε επίσης η βασική εκπαίδευση των Λειτουργών / Συνδέσμων και 190 Λειτουργών / Εκπαιδευτών στη χρήση του νέου συστήματος. 120 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, The department o f Social Welfare Services of the Republic o f Cyprus, Lefkosia 2000, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Λευκωσία 2001, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, The department o f Social Welfare Services of the Republic o f Cyprus, Lefkosia 2000, σ Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2002, σ

111 ΕΠΙΛΟΓΟΣ Τελειώνοντας τη μελέτη αυτή, πιστεύουμε ότι η προστασία που παρέχει το Κράτος Πρόνοιας είναι ικανοποιητική και ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του κοινωνικού συνόλου. Αυτό, όμως, δεν πρέπει να ερμηνευθεί ότι το Κράτος Πρόνοιας δεν αντιμετωπίζει προβλήματα ή ότι δεν υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης. Η ικανοποίηση εύλογων αιτημάτων, εντάσσεται μέσα στα πλαίσια της πολιτικής του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και της Κυβέρνησης γενικότερα, η οποία στοχεύει στη συνεχή βελτίωση του Κράτους Πρόνοιας, έτσι που να παρέχεται η καλύτερη δυνατή προστασία προς όλους τους πολίτες, λαμβανομένων υπόψη των οικονομικών δυνατοτήτων του Σχεδίου και του τόπου γενικότερα. Ο θεσμός των Κοινωνικών Ασφαλίσεων είναι δυναμικός και είναι το κυριότερο μέτρο στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής μέσω του οποίου επιδιώκεται η ικανοποίηση των βασικότερων κοινωνικών αναγκών. Από τις συγκρίσεις που κάναμε στην εργασία μας παρατηρήσαμε μια ανάπτυξη του Κράτους Πρόνοιας την τελευταία δεκαετία. Το κράτος χρόνο με το χρόνο προσπαθεί για τη βελτίωση των μεθόδων επίλυσης των προβλημάτων. Ευτυχώς στην Κύπρο το σύστημά στηρίζεται πάνω σε ορθές και γερές βάσεις τόσο από απόψεως φιλοσοφίας και αρχών όσο και από απόψεως οικονομικής ευρωστίας και έτσι μπορεί με αισιοδοξία να αντιμετωπίζει τις διαφοροποιούμενες ανάγκες. Το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων ενισχύεται σημαντικά από τις εισφορές των μισθωτών, των αυτοτελώς εργαζομένων, των προαιρετικά ασφαλισμένων και του Κράτους. Οι εισφορές αυτές προορίζονται για τις παροχές κοινωνικών ασφαλίσεων και για διοικητικές δαπάνες. Κατά το 1999 η ολική εισφορά αυξάνεται με σκοπό ίσως την αύξηση των παροχών και των διοικητικών δαπανών για την καλύτερη λειτουργία και απόδοση του Σχεδίου Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Το Σχέδιο Κοινωνικών Ασφαλίσεων με τις διάφορες παροχές (χρηματικά ωφελήματα) που προσφέρει, εξασφαλίζει ένα κατώτατο επίπεδο αξιοπρεπούς διαβίωσης. Τέτοιες παροχές είναι: βοήθημα 105

112 γάμου, κηδείας, επίδομα μητρότητας, ασθενείας, ανεργίας, ορφάνιας, τέκνου, σύνταξη χηρείας, ανικανότητας, γήρατος, κοινωνική σύνταξη και παροχές εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών. Κάθε άνθρωπος που δεν έχει τους αναγκαίους πόρους για τις βασικές του ανάγκες, λαμβάνει κάποιο βοήθημα για να μπορέσει να ζήσει με αξιοπρέπεια, να απολαύσει τους καρπούς της κοινωνικής προόδου και να πάρει τη βοήθεια που χρειάζεται στο χρόνο που την έχει ανάγκη. Παράλληλα από το 1980 έως το 1999 το Κράτος έκανε κάποιες βελτιώσεις / αλλαγές στη Νομοθεσία. Αναθεώρησε τις παροχές Κοινωνικών Ασφαλίσεων, αυξάνοντας κάποια από τα βοηθήματα. Το Σχέδιο Κοινωνικών Ασφαλίσεων προνοεί για την προστασία των εργοδοτούμενων. Αυτό φαίνεται από τη θέσπιση του περί Ετήσιων Αδειών μετ Απολαβών Νόμου, του περί Τερματισμού Απασχολήσεως Νόμου και της Νομοθεσίας για τα Ταμεία Πρόνοιας. Ο περί Ετήσιων Αδειών μετ Απολαβών Νόμος εξασφαλίζει ετήσια άδεια με απολαβές σε όλους τους εργοδοτούμένους ώστε να μην στερούνται την περίοδο της άδειάς τους. Επίσης όσον αφορά τους χαμηλά αμειβόμενους, παρέχει τα μέσα (π.χ. επιχορήγηση άδειας εργοδοτούμενων σε ξενοδοχεία κατά τη θερινή περίοδο) για την καλύτερη αξιοποίηση της ετήσιας ανάπαυσής τους. Ο περί Τερματισμού Απασχολήσεως Νόμος προστατεύει όλους τους εργοδοτούμενους για αδικαιολόγητες απολύσεις με την πληρωμή αποζημιώσεων. Η Νομοθεσία για τα Ταμεία Πρόνοιας προβλέπει για την πληρωμή χρηματικών παροχών σε μισθωτούς, σε περίπτωση τερματισμού της απασχόλησης, μόνιμης ανικανότητας για εργασία, αφυπηρέτησης ή θανάτου (χρηματοδοτούνται με περιοδικές εισφορές από τους μισθωτούς ή από τους μισθωτούς και τους εργοδότες τους). Παράλληλα με τις Διμερείς Συμβάσεις Κοινωνικής Ασφάλειας που έχει συνάψει η Κύπρος με άλλες χώρες επιτρέπει στους μετανάστες εργάτες να διατηρούν τα δικαιώματά τους. Το Τμήμα Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας (Τ.Υ.Κ.Ε.) προσπαθεί να αυξήσει την αποδοτικότητά του, να βελτιώσει και να αναβαθμίσει τις υπηρεσίες που προσφέρονται στο κοινό. Αυτό φαίνεται από την εφαρμογή της 106

113 μελέτης O. & Μ. η οποία επέφερε διάφορες αλλαγές στη διοίκηση του Τμήματος και στον τρόπο λειτουργίας του. Η Υπηρεσία Οικογένειας και Παιδιού λειτουργεί αποδοτικά. Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι ο αριθμός των οικογενειών που χρειάζονται προληπτική επίβλεψη και στήριξη μειώνεται. Επιπλέον μειώνονται οι περιπτώσεις παιδιών υπό φροντίδα Δ.Υ.Κ.Ε., ο θεσμός των ξενώνων για νέους αρχίζει να εξασθενεί και ελάχιστα παιδιά στην Κύπρο είναι διαθέσιμα για υιοθεσία. Από τα πιο πάνω μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η Υπηρεσία Οικογένειας και Παιδιού αφήνει ελάχιστα περιθώρια στην οικογένεια να τοποθετήσει τα παιδιά σε ιδρύματα, ξενώνες κ.λπ. ή να τα δώσει για υιοθεσία. Παράλληλα δημιουργούνται συνεχώς νέες υπηρεσίες όπως είναι το «Πρότυπο Σπίτι», Πρόληψη και Αντιμετώπιση Βίας στην οικογένεια κ.λπ. Όσον αφορά την Υπηρεσία Κοινοτικής Εργασίας, το Κράτος προσφέρει τεχνική και οικονομική βοήθεια μέσω του Σχεδίου Κρατικών Χορηγιών σε κοινότητες και εθελοντικές οργανώσεις που ιδρύουν και λειτουργούν προγράμματα και υπηρεσίες Κοινοτικής Ευημερίας. Τόσο οι κοινοτικές όσο και οι εθελοντικές οργανώσεις αυξάνονται και αυτό ίσως οφείλεται στην τεχνική και οικονομική στήριξη από μέρους του Κράτους. Άρα υπάρχει αυξημένος βαθμός ενδιαφέροντος από μέρους των υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας για την αντιμετώπιση προβλημάτων και αναγκών του κοινωνικού συνόλου. Το Τμήμα Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας (Τ.Υ.Κ.Ε.) αναγνωρίζοντας ότι οι ευθύνες στον τομέα της Κοινωνικής Ευημερίας είναι ποικίλες και σύνθετες και απαιτούν ένα ευρύ φάσμα γνώσεων και τεχνικών παρέμβασης, λειτουργεί πρόγραμμα επιμόρφωσης. Με το πρόγραμμα αυτό η Υπηρεσία Ανάπτυξης Προσωπικού και Σχεδιασμού Προγραμμάτων βελτιώνει τόσο τις επαγγελματικές δεξιότητες του προσωπικού, αλλά και τις παρεχόμενες υπηρεσίες που προσφέρονται. Παράλληλα οι έρευνες και επισκοπήσεις που διεξάγει η Υπηρεσία βοηθούν στην καλύτερη εκτίμηση των κοινωνικών αναγκών, την αξιολόγηση προγραμμάτων και την οργάνωση χρόνου και φόρτου εργασίας. Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι οι Υπηρεσίες 107

114 Κοινωνικής Ευημερίας κάνουν προσπάθειες για βελτίωση των παροχών που προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο. Όσον αφορά τις υπηρεσίες που προσφέρονται στους ηλικιωμένους, υπάρχει συνεργασία ιδιωτικού και κρατικού τομέα. Το Κράτος πληρώνει - επιδοτεί υπηρεσίες όπως την κατ οίκον φροντίδα, την ιδρυματική και διημερεύουσα φροντίδα και τη διανομή ζεστού φαγητού στο σπίτι. Επιπλέον το κράτος αναγνωρίζει ως ίσες Ιδιωτικές και Κρατικές Στέγες, τις διαχειρίζεται ίσα και έτσι δίνει την ευκαιρία της ελεύθερης επιλογής χώρων διαμονής και περίθαλψης. Συμπερασματικά το Κράτος δίνει έμφαση στις παροχές για ηλικιωμένους με σκοπό τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσής τους είτε σε ιδρύματα, είτε στο δικό τους κοινωνικό περιβάλλον. 108

115 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΒΑΡΜΑΖΗΣ Ν., Το Μικρό Ερμηνευτικό Λεξικό, Μαλλιάρης - Παιδεία, Θεσσαλονίκη 1983, σσ. 480 ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ, Κύπρος, Λευκωσία 2000, σσ. 301 ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΚΥΠΡΟΣ, Τόμος Η', Διαγόρας, Λευκωσία 1987, σσ. 16 ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΥΔΡΟΓΕΙΟΣ, Τόμος Η', Δομική, Αθήνα 1985, σσ. 306 ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ Π., Κοινωνική Πρόνοια - Μια γενική θεώρηση, Έλλην, Αθήνα 1999 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ, Διμερείς Συμβάσεις Κοινωνικής Ασφάλειας Μεταξύ Κύπρου και Άλλων Χωρών, Λευκωσία 1997 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ, Ετήσια Έκθεση 1980, Λευκωσία 1983 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ, Ετήσια Έκθεση 1990, Λευκωσία 1993 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ, Ετήσια Έκθεση 1999, Λευκωσία 2002 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ, Νόμος περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Λευκωσία 1998 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ, Υιοθεσία, Λευκωσία 1996 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ, Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Λευκωσία 2001 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ, The Department o f Social Welfare Services o f the Republic of Cyprus, Lefkosia

116 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

117 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 Κεντρική Διεύθυνση και Επαρχιακά Γραφεία του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων

118 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦ ΑΛΙΣΕ Υ π ο υ ρ γ ό ς : ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ Γενικός Διευθυντής Διευθυντής Υπηρεσίας Βιομηχανικών Σχέσεων Διευθυντής Ανώτερου Τεχνολογικού Ινστιτούτου Διευθυντής Τμήματος Εργασίας Διευθυντής Τμήματος Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας Διευθυντής Κέντρου Παραγωγικότητας Κύπρου Διευθυντής Διοικήσεως Διευθυντής Τμήματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων Διευθυντής Ανώτερου Ξενοδοχειακού Ινστιτούτου Κύπρου Ανώτερος Διοικητικός Λειτουργός Διοικητικός Λειτουργός Διοικητικός Λειτουργός Διοικητικός Λειτουργός Διοικητικός Λειτουργός Διοικητικός Λειτουργός Λογιστής 1ης Τάξης Πρώτος Γραμματειακός Λειτουργός

119 ΕΠΑΡΧΙΑΚΑ ΓΡΑΦ ΕΙΑ Επαρχιακός Λειτουργός Εργασίας Λευκωσίας Επαρχιακός Λειτουργός Εργασίας Λεμεσού Επαρχιακός Λειτουργός Εργασίας Λάρνακας / Αμμοχώστου Επαρχιακός Λειτουργός Εργασίας Πάφου Επαρχιακός Λειτουργός Κοινωνικών Ασφαλίσεων Λευκωσίας Επαρχιακός Λειτουργός Κοινωνικών Ασφαλίσεων Λεμεσού Επαρχιακός Λειτουργός Κοινωνικών Ασφαλίσεων Λάρνακας Επαρχιακός Λειτουργός Κοινωνικών Ασφαλίσεων Πάφου Επαρχιακός Λειτουργός Κοινωνικών Ασφαλίσεων Παραλιμνίου Επαρχιακός Λειτουργός Κοινωνικής Ευημερίας Λευκωσίας Επαρχιακός Λειτουργός Κοινωνικής Ευημερίας Λεμεσού Επαρχιακός Λειτουργός Κοινωνικής Ευημερίας Λάρνακας Επαρχιακός Λειτουργός Κοινωνικής Ευημερίας Πάφου Επαρχιακός Λειτουργός Κοινωνικής Ευημερίας Αμμοχώστου Επαρχιακός Λειτουργός Κοινωνικής Ευημερίας Μόρφου / Ευρύχου

120 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 Έντυπα Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Τμήμα Κοινωνικής Ευημερίας)

121 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να απευθύνεστε στα Επαρχιακά Γραφεία Ευημερίας: ΛΕΥΚΩΣΙΑ: (02) ΛΕΜΕΣΟΣ: (05) ΛΑΡΝΑΚΑ: (04) ΠΑΦΟΣ: (06) ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ (Παραλίμνι): ΜΟΡΦΟΥ (Ευρύχου): (03) (02) Λ.Α ν Γ 7 ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ» ^ 1 } ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ, ) Ω *Ο Λ Α*»,*,ιΛ* Π?/7ΠΓ.Τ.Π. 150/ * > * ϋ υΐϋμυεκδόθηκε από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Λευκωσία, 1998 ' -»«-'Λ «, ν>: Ζ1\ - / *, Τ ί / ' ' 'Τ -*, τυπώθηκε στο Τυπογραφείο I. Γ. ΚασουΛίδης και Υιός Λτδ * - * >.*. Λ 1 ι5'. **ν*νν» ί}1 "?-> Γ'^ ν*λ ϊη *' * \ *. -»..ν Σ*. ο * η Λ- '»-Λ ;

122 Κάθε οικογένεια μπορεί να διαθέτει χώρο και χρόνο για ένα ακόμα παιδί που έχει προσωρινά ή μόνιμα την ανάγκη της. Σκεφτείτε το! Στη δική σας οικογένεια ένα παιδί μπορεί να βρει την αγάπη και προστασία πον η δική τον οικογένεια αδυνατεί να τον προσφέρει. Μπορείτε και εσείς να γίνετε μια ΑΝΑΔΟΧΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ. Υπάρχουν παιδιά που σας χρειάζονται Στον τόπο μας υπάρχουν παιδιά στα οποία οι γονείς τους, για διάφορους λόγους, δεν μπορούν να προσφέρουν την απαραίτητη φροντίδα και προστασία που χρειάζονται για μια ομαλή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη. Για τα παιδιά αυτά η προσωρινή μετακίνηση από την οικογένειά τους είναι κάποτε αναπόφευκτη. Το ΤΜΗΜΑ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ, αναγνωρίζοντας τη σημασία της οικογένειας ως του φυσικού χώρου ανατροφής του παιδιού, ανέπτυξε το θεσμό των ΑΝΑΔΟΧΩΝ ΟΙΚΟΓΕ ΝΕΙΩΝ, που λειτουργεί με επιτυχία για πολλά χρόνια και προσφέρει την ιδανική διέξοδο στο θέμα της προστασίας των παιδιών. Η φροντίδα του παιδιού δεν είναι μόνο ευθύνη της πολιτείας. Είναι ευθύνη και του κάθε πολίτη χωριστά. Υπάρχει χώρος στη ζωή σας για ακόμα ένα παιδί Έχετε μεγαλώσει τα δικά σας παιδί και νιώθετε ότι έχετε τη δύναμη \ δώσετε αγάπη και ασφάλεια σε ένα περισσότερα παιδιά που σας χρεκ ζονται; Μπορείτε μαζί με την ανατροφή το δικών σας παιδιών να δώσετε ττ ευκαιρία για οικογενειακή ζωή σε έλ παιδί που την έχει ανάγκη; Είστε μια οικογένεια που αισθάνετ ότι η ευτυχία όλων των παιδιών είν και δική της ευθύνη; Στήριξη προς την ανάδοχη οικογένεια Αν ενδιαφέρεστε να αναλάβετε παιδί υ; τη φροντίδα σας, θα έχετε τη συμπ ράσταση του ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΥΠΗΡΕΣΙΓ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ και τις υπ ρεσίες Λειτουργού Ευημερίας που < βρίσκεται πάντοτε στο πλευρό σας για σας προσφέρει κάθε δυνατή βοήθεια κ στήριξη.

123 ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ - ΤΗΛΕΦΩΝΑ I 1. Υπάτη Αρμοστεία της Κυπριακής Δημοκρατίας, ΛΟΝΔΙΝΟ 93, Park Street LONDON W1Y4ET Λειτουργοί Ευημερίας: Τηλ.: Τηλ/τυπο: ) ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ι ΚΟΙΙ,ίΙΜΚΟΙ, ΑΣΜ,ΥΣΕΓΛ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ 2. Πρεσβεία της Κυπριακής Δημοκρατίας, ΑΘΗΝΑ I \κ ijiljfjpd fpd piic UpOC Γ Ηροδότου 16, ΑΘΗΝΑ 0 \ o rip Jo J Λειτουργοί Ευημερίας: Τηλ.: Τηλ/τυπο: Α θ \ / ο ίν ο ί) ϋ ίϊμ Α 'ύ ί\ Ή yjsi u Γ.Τ.Π.225/ Εκδόθηχε από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών ΕΚΤΥΠΩΣΗ: «Κώνος» Λτδ ΛΕΥΚΩΣΙΑ - ΚΥΠΡΟΣ 2000

124 Αν θα μεταβείτε στο Λονδίνο ή στην Αθήνα για θεραπεία με επιδότηση του Υπουργείου Υγείας, οι ακόλουθες πληροφορίες δυνατό να σας είναι χρήσιμες: Στις Διπλω ματικές Αποστολές της Κυπριακής Δημοκρατίας στο Λονδίνο και στην Αθήνα, είναι τοποθετημένοι Λ ειτουργοί του Τμήματος Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, οι οποίοι μεταξύ άλλων διεκπεραιώνουν και τα ακόλουθα καθήκοντα: Σε συνεννόηση με το Υπουργείο Υγείας προβαίνουν σε διευθετήσεις με Νοσηλευτικά Ιδρύματα για τη θεραπευτική αγωγή του κάθε επιδοτούμενου ασθενούς. Παρακολουθούν το επίπεδο των υπηρεσιών που προσφέρονται στους επιδοτούμενους ασθενείς από το ιατρικό, το παραϊατρικό και άλλο προσωπικό και προβαίνουν στις απαραίτητες ενέργειες με στόχο την αποκατάσταση της υγείας των ασθενών και την ευημερία τους. Οπου η κατάσταση του ασθενούς ή άλλοι λόγοι το επιβάλλουν, προβαίνουν σε διευθετήσεις για την παραλαβή του από το αεροδρόμιο με ειδικό ασθενοφόρο ή άλλο κατάλληλο μέσο. Επισκέπτονται τον ασθενή στο Νοσοκομείο και όπου τούτο είναι επιβεβλημένο, στον εκτός Νοσοκομείου χώρο διαμονής του, με σκοπό την ψυχολογική του στήριξη, τη συμβουλευτική και πρακτική βοήθεια προς αυτόν, την ενημέρωση του για θέματα που τον αφορούν και γενικά για χειρισμό των προβλημάτων που αντιμετωπίζει. Οπου κρίνεται επιβεβλημένο, συνοδεύουν τον ασθενή για εξετάσεις, είτε μέσα στο ίδιο το Νοσοκομείο, είτε αλλού. Διατηρούν επαφή με τους συνοδούς του ασθενούς για σκοπούς ενημέρωσης/συμπαράστασης και όπου απαιτείται και με την υπόλοιπη οικογένειά του στην Κύπρο ή άλλου, είτε με απευθείας επικοινωνία αν επιβάλλεται, είτε μέσω των κατά τόπους Επαρχιακών Γραφείων Ευημερίας ή άλλων Υπηρεσιών. Θέτουν στη διάθεση του ασθενούς και των συνοδών του κατάλογο ξένο δοχείων με όλες τις λεπτομέρειεί ώστε οι ίδιοι οι ενδιαφερόμενοι ν προβούν σε κατευθείαν διευθετήσεκ Σε εξα ιρετικές περιπτώσεις που ασθενής ή οι δικοί του αδυνατούν ν προβούν σε τέτοιες διευθετήσεις, < Λειτουργοί ενεργούν εκ μέρους τοι και μετά από υπόδειξή τους για τ ξενοδοχείο της προτίμησής τους. Χειρίζονται οποιαδήποτε άλλα θέμ< τα/προβλήματα του ασθενούς πε εμπίπτουν στην αρμοδιάτητά τους. Για οποιαδήποτε από τα πιο πάνω θέμα μη διστάσετε ν' αποταθείτε στους Λί τουργούς Ευημερίας της Διπλωματικι Αποστολής Λονδίνου ή Αθήνας, ανάλο' με την περίπτωση, είτε πριν, είτε σ διάρκεια της θεραπείας σας ή μετά αι αυτή. Η εξυπηρέτησή σας είναι μέσα στα κα6 κοντά των Λειτουργών Ευημερίας οποίοι είναι στη διάθεσή σας να κάνο το καλύτερο για σας, στα πλαίσια τι δυνατοτήτω ν και των αρμοδιοτήτι τους.

125 ΜΙΛΗΣΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΣΜΟ ΤΩΝ ΘΕΤΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να απευθύνεστε στα Επαρχιακά Γραφεία Ευημερίας: ΛΕΥΚΩΣΙΑ (02) /7 ΛΕΜΕΣΟΣ (05) ΛΑΡΝΑΚΑ (04) ΙΙΑΦΟΣ (06) ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ (Παραλίμνι) ΜΟΡΦΟΥ (Ευρύχου) (03) (02) Η Β. Η 8. ' _ ΘΕΤΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ Κάποιο παιδί περιμένει τη δική σας κίνηση για μια ευκαιρία ποιοτικής ζωής Γ.Τ.ΙΙ. 77/ ϋ ί Εκόόθηκε από ιο Γραφείο ΤύπΩίΐ ΚΟ> Πληπη/ηπ/-»/^ / ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ

126 Ii o d u m j o o l ιΐ«ιυ I)). '»»IJ^llOt) I lld A A o t^)))/ I«íO j Jh m..h)l d u l).\ O l. lu ll ( K ill i / i O l U I K H.M II. I#1J l. 'O U V l D^) 110 L D lo d lilla AO. U A O J l ) \ J ld I U lll A " xvki iimi i ιηιι\ο\ιυί \ O I V. 4 J I 1 I I «J I V l \ l l l \ I ><oi «1 D IÖ I» / l l I I /U A I D» /.lo J I D / I I DA I J > D liil< «J i. ' l l i ii.v.iy a J D A O li I DA I i A lt* ilo ll^ lu t A D I I H J I la U Ö ll l l o o i d d O d l i l i i o l i t 11.1/ 1 u y " d o u y i i a u O l> 111 l i l i l í IV1D L -Il II I») D A D DA D o M liju H y A! Λ V A l i l l y l D I A m i ' D lo D I O O O l III D lld() ll//.d.v D Id/ }»um / ll/ Í II O I O i. D lo ID /A 1 Λ 11 l II I1IIOV» a m ΟΛ 10/ ' Ol) ll L D. D. t ill i d ' u v h a o O J i Iu i d i i ;d i i O / a u i. t y im i D A I Ü i Ji u i ÍD 111 l i IlJd /D A D D,\ 11 IdO O L It U O O H ) O V O III.) Il/IA D V D A ll I llo d llu O O li ID / d i a d o / D / / O l. III.' D l / l l I ll. d III Id/ O lio I Id / l" Ν ί5 Ι Ι\ 1IONIO Nirvi IW'ou O H O m O l i ;il II: J A D M o I V ld J. A u l l lj iu O ld A D A o l.'m / A O.I U v lj ) i i o l ' /l) D l J A i / o / I O 'I I I ll A A (/A I III l l. ' l v ID / IDA Id A ID IV ID I AO)I A m VO D l / a l. l I ll I u> 1DI JA D ^ O ID tlol D i (A j / u / I O D i l i I J U l 'l l / / D A D Id/ J A ll l. l o t IV ID I d a i it) U m ' Iu c d i.i a li'o /.K ) u i/ d i o i d í u i j A ll I IJ IOIIIV DA A m iv I D i: ' D l) A i* ) / ly A l'd llj m O j D A D A ll l III I D l i U IJU0 I,,\ B i D I O D llllu II I D la O 10m A, ÍIAD.'V U I 4 I \ H 1,1 \IINI!Sii)NJION VOI : IJIIII >. V l\lll\ IΛΜ ll I A ll j J lo lid A D d I O L d / IDA I d A O J D1.IA l( t ) / I O A ll I O lild U l)lla I/.D I 'li ll.m O m o o O L ll D l i l D D lo ld L D i D l Il A I U D A D V/ l \ / lo V lo U U tj Ulli JJtMÄ Ui 'MUI IUHII I lóox \ I.1Ô i.h u u itx i l l l i DA M i D A. l y «U U M Á U H IU DUX ItHllf ll ilol UIUUJUUÛX IUH I tx u A u l / l i IJ Ô ÿ U.i U iíu X li I if IUX. U M D id A Ι,'.ΟΗΙΟ Ί ) ) llx lif ΙΐΙζ *1D IA O D U O / D O ilo L D IV ID I: D t U id O D lo. lli Ii / i í d i í Ii( d i d a,i u o / a.!i I r / d i io u n i d i /. ID I A O ''D U O / A O I D ld D lo u O L Id / D V I I A o OJ) OI Ul.iihlHZ li d a.i.10 d m / d Ii d d i d / Ii l d. ' d i i i d i o v ll i l l I Id O d L D Alt I AAO OdJ)t)Ol>l! D A A A O O o lili " ll I Ii h A u.ui ill I Dli m m h u.u O tu u u iix DA I llld A ilv III i l l / j I I U J lj ^ U I I il ID)' A.iv ' AO.OJ A o t K ij ld I V D l/ " A U I ' H A U.' IO l.ix.1 DUX Ilf IUX UliOH.U U M UlA U.IUliX IUK d i v i d a " «tu o 'I V D i 1101*)/o. n i l u / «M O LO D il) D IV ID Ü A A o / O D Ü A D li A O iv UÔVtX l la JffD lif d a IjO U X II D I.'.OHIO IffUif

127 Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να απευθύνεστε στο Επαρχιακό Γραφεία Ευημερίας της Επαρχίας σας: ΛΕΥΚΩΣΙΑ (02) ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΛΕΜΕΣΟΣ (05) ΛΑΡΝΑΚΑ (04) ΠΑΦΟΣ (06) Πόλις Χρυσοχούς (06) ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ ΓΙαραλίμνι (03) ΜΟΡΦΟΥ Ευράχου (02) Υ πηρεσία Κ α τ Ο ίκον Φ ροντίδας Γ.Τ.Ι1.59/21ΧΚ) 5.1ΧΚ) ΕκδόΟηκε από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών ΕΚΤΥΠΩΣΗ: Τυπογραφεία Λρ/οντίόης Ατό Υ Π Η ΙΈ ΣΙΕΣ ΚΟΙΝΩΜΚΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ Λευκωσία, 2000

128 Γιατί τους ανθρώπους πολλά δεινά τους βρίσκουν όταν μάλιστα ο δρόμος της ζωής τους τραβάει σε μάκρος 1 Αισχύλον Πέρανς" Μκορεί ιΐ ΥπηρευΙα αυτί] να* ψ&ι μια Χάσιμ Για να μείνετε στο χώρο σας. Για να συνεχίσετε να στηρίζεστε στις δικές σας δυνάμεις. Για να έχετε συμπαράσταση στην καθημερινή σας ζωή. Η Υπηρεσία Κατ Οίκον Φροντίδας του Τμήματος Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας είναι μια επιλογή που μπορείτε να κάνετε. Ποια είναι η Υπηρευία ΠαΠ Οίκον Φρυ/ (ίύαζΐ Το Τμήμα Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας οργάνωσε και λειτουργεί ειδική Υπηρεσία για να παρέχει εξυπηρέτηση στο σπίτι σε ηλικιωμένα/ανάπηρα άτομα ή σε οικογένειες με ειδικές ανάγκες. της Υπηρεσίας; Στόχοι της Υπηρεσίας είναι: ΙΓΙΙΙ...-ΜΙ I I. Η στήριξη των ατόμων αυτών για να μείνουν όσο το δυνατό πιο πολύ χρόνο στο δικό τους περιβάλλον. Η δημιουργία προϋποθέσεων για αξιοπρεπή διαβίωση και ανάπτυξη των δυνατοτήτων των ηλικιωμένων και ατόμων με ειδικές ανάγκες. Η υποστήριξη της οικογένειας ώστε να κρατήσει κοντά της τα ηλικιωμένα/ανάπηρα μέλη της. II άσκηση των μελών της οικογένειας ώστε να μπορούν να ανταποκρίνονται σε βασικές οικιακές και οικογενειακές ευθύνες. Πώς λειτουργεί η Υπηρεσία αντή, Το Τμήμα Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας εργοδοτεί Φροντιστές/Φροντίστριες που είναι ειδικά καταρτισμένοι και τοποθετημένοι στα Επαρχιακά Γραφεία Ευημερίας. Οι Φροντιστές/Φροντίστριες επισκέπτονται τα σπίτια των ατόμων που δικαιούνται φροντίδα και τους προσφέρουν υπηρεσίες ανάλογα με τις ανάγκες τους. Η εξυπηρέτηση γίνεται με βάση σχετική Νομοθεσία. Ρέρη η Υπηρι Η Υπηρεσία Κατ' Οίκον Φροντίδας προσφέρει: Ατομική καθαριότητα. Καθαριότητα σπιτιού. Πλύσιμο ρούχων. Συνοδεία στο νοσοκομείο. Διάβασμα. Εξωτερικές εργασίες π.χ. πληρωμή λογαριασμών, ψώνια. Άσκηση των μελιάν της οικογένειας σε βασικές οικιακές και οικογενειακές εργασίες. Ποιας δικαιούται φροντίδα ιοί6 την Υπηρεσία; Στο στάδιο αυτό, η Υπηρεσία καλύπτει κυρίως άτομα που δικαιούνται Δημόσιο Βοήθημα και άτομα που δεν μπορούν να ικανοποιήσουν τις ειδικές ανάγκες τους από τα εισοδήματά τους. Π να ζτγτήύΐΰ ιρροψτιυα από την Υπηρευία / Μπορείτε να ζητήσετε έντυπο αίτησης από το Επαρχιακό Γραφείο Ευημερίας της Επαρχίας σας και να το υποβάλετε συμπληρωμένο στο ίδιο Γραφείο. Αφού μελετηθεί η αίτησή σας από Λειτουργό του Επαρχιακού Γραφείου Ευημερίας, θα αποφασιστεί αν δικαιούστε να σας παρασχεθεί φροντίδα και πόσο συχνά.

129 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 Φωτογραφικό υλικό

130 Κοινωνική προσφορά από Κέντρο Νεότητος Λεμεσού. A voluntary social service provided by a Limassol Youth Centre. Συμμετοχή σε Κατασκηνώσεις στην Ολλανδία. Participation in a youth camp in Holland.

131 Μουσική δραστηριότητα Κέντρων Νεότητος Musical activities of Youth Centres

132 οτα Κέντρα Νεότητος yia την πολιτιστική παράδοση και ανάπτυξη αλλά και για ψυχαγωγία at Youth Centres not only for cultural heritage and development but also for recreation

133 Χριστούγεννα A Christmas ιορτή οτον στον play Παιδοκομικό at the Παιδοκομικό Σταθμό Anthoupolis Σταθμό Day Β ι ο μ π χ α ν ικπς Ανθουιιολπζ Care Centre Περιοχής i v it i es at t h e Day Ca r e C e n t r e of the L i m a s s o l Λεμεσού Industria Ar e a

134 ε ργασιοθεραπεία :'6χος της τετραετίας που ικανοιεί ιδιαίτερα τους ικιωμένους στις ιατικές Στέγες. ccupational therapy, f) objective of the pur-year period which brings leasure to the Residents of Government omes. (αγωγία των κιωμένων των Στεγών Ιεκδρομές η ^δηλώσεις μέσα στις [έγες. creation of the»idents include Incursions and various activities in the lomes. Jb

135 Κοινοτική και Community Εθελοντική and Κοινωνική Voluntary Social Πρόνοια Services Αιμοδοσία Giving E u iχ ο ρ ή γ η σ η Fund-raising από by blood Εθελοντική a Voluntary Οργάνωση Organisation