ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ NO. 2: ΟΔΗΓΟΣ ΠΟΛΥΚΡΙΤΗΡΙΑΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ NO. 2: ΟΔΗΓΟΣ ΠΟΛΥΚΡΙΤΗΡΙΑΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ"

Transcript

1 ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ NO. 2: ΟΔΗΓΟΣ ΠΟΛΥΚΡΙΤΗΡΙΑΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ SIGMA Consultants Συντάκτης: Middlesex University Flood Hazard Research Centre Μετάφραση: SIGMA Consultants "Αυτό το πρόγραμμα έχει χρηματοδοτηθεί με τη συμβολή του χρηματοδοτικoύ μέσου πολιτικής προστασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η μοναδική ευθύνη αυτής της δημοσίευσης εναπόκειται στον συντάκτη. Η Επιτροπή δεν ευθύνεται για την πιθανή χρήση των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτή."

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή Όροι Αναφοράς Σημείο εκκίνησης Ο σκοπός και το περιεχόμενο της παρούσας έκθεσης... 7 Κεφάλαιο 2 Προσέγγιση της Πολυκριτηριακής Ανάλυσης ΠΚΑ (Πολυκριτηριακή Ανάλυση): Μια ανάλυση διαφορών Ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν Κριτήρια Μέτρηση Η μήτρα Συνάρτηση χρησιμότητας ποικίλων χαρακτηριστικών Τεχνικές Ανάλυση συσχέτισης: Ποιες επιλογές αποδίδουν παρόμοια; Η Μήτρα Μέτρηση Συναρτήσεις χρησιμότητας ποικίλων χαρακτηριστικών Διαφορές στα βάρη Άλλες γενικές αρχές Επιλέγοντας Επινόηση νέων επιλογών Ένα παράδειγμα πρακτικής εφαρμογής Συμπεράσματα Κεφάλαιο 3 Αξιολόγηση οφελών και απωλειών που σχετίζονται με τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας χώρων αναψυχής

3 3.1 Επισκόπηση Εκτίμηση οφελών ή απωλειών αναψυχής Συνιστώμενη προσέγγιση και τεχνικές Λοιπά θέματα Κεφάλαιο 4 Αξιολόγηση των Περιβαλλοντικών Οφελών και Ζημιών Επισκόπηση Τι πρέπει να εκτιμηθεί, και εξαιρέσεις Η Οδηγία-Πλαίσιο περί Υδάτων (ΟΠΥ): Ένα εξέχον ζήτημα Εισαγωγή Καλή Οικολογική Κατάσταση (ΚΟΚ) Καλό Οικολογικό Δυναμικό «Καμία Υποβάθμιση» Άρθρο 4.7 της ΟΠΥ Η αξιολόγηση των επιπτώσεων Τιμές της αγοράς Μεταφερόμενες αξίες Κόστη Αντικατάστασης Προθυμία για Πληρωμή Λαμβάνοντας Υπόψη τα Περιβαλλοντικά Κόστη και Οφέλη που δεν έχουν αποτιμηθεί σε χρηματικούς όρους Λοιπά θέματα Διδάγματα από την εμπειρία Κεφάλαιο 5 Οι «άυλες» ανθρώπινες συνέπειες των πλημμυρών Οι επιπτώσεις των πλημμυρών στην υγεία Ο κίνδυνος για τη ζωή από φαινόμενα πλημμυρών Εισαγωγή Αξιολόγηση των κινδύνων για τη ζωή από τις πλημμύρες Η μεθοδολογία του «Κινδύνου για τους ανθρώπους» (HR Wallingford, 2003, 2005b, Defra, 2008b) Μια προσέγγιση «Ορίου» στην αξιολόγηση του κινδύνου για τη ζωή Αξιολόγηση: η απώλεια της ζωής σε πλημμύρες

4 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ένα παράδειγμα ΠΚΑ

5 Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή 1.1 Όροι Αναφοράς Το έργο FLOOD-CBA αφιερώνει μέρος των δράσεων του στη δημιουργία των απαραίτητων Εργαλείων Υποστήριξης που θα διευκολύνουν το σχεδιασμό και την ανάληψη της διαδικασίας αξιολόγησης των μέτρων διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας. Προβλέπεται η σύνταξη και η έκδοση δύο ξεχωριστές Κατευθυντήριων Οδηγών. Η πρώτος Οδηγός αφορά την εφαρμογή μιας Ανάλυσης Κόστους-Οφέλους, ενώ ο δεύτερος ασχολείται με άλλες μεθόδους αξιολόγησης. Ο Οδηγός Ανάλυσης Κόστους-Οφέλους προσφέρει έναν σχολιασμό βήμα-προς-βήμα περί του πώς πρέπει να πραγματοποιηθεί η διαδικασία και τα διάφορα στοιχεία που πρέπει να καθοριστούν στο πλαίσιο της αξιολόγησης κόστους-οφέλους. Χρησιμοποιεί την κοινή ορολογία που υιοθετήθηκε μέσα από το παραδοτέο Common Characterization Framework of flood Cost Benefit Analysis του έργου FLOOD CBA και παρέχει συνδέσεις στην πλατφόρμα της γνωστικής βάσης FLOOD-CBA για περαιτέρω λεπτομέρειες ή έρευνα σε τομείς όπου η εκτίμηση δεν είναι ακριβής και δεν υπάρχει ακόμα ομοφωνία. Ο δεύτερος Οδηγός (το παρόν έγγραφο) περιλαμβάνει την παρουσίαση μεθόδων εκτίμησης, εκτός αυτών που χρησιμοποιούνται στην κλασική Ανάλυση Κόστους-Οφέλους. Αυτές οι προσεγγίσεις, π.χ. Πολυκριτηριακή Ανάλυση (ΠΚΑ), είναι ιδιαίτερα σημαντικές σε περιπτώσεις όπου μπορούν να αξιολογηθούν οι επιπτώσεις διαφόρων επιλογών, αλλά είναι δύσκολο να αποτιμηθούν με χρηματικούς όρους. Οι τεχνικές αυτές μπορούν επίσης να εφαρμοστούν σε περιπτώσεις όπου μόνο ένα μέρος από τα οφέλη ενός μέτρου πρόληψης πλημμυρών μπορεί να εκφραστεί σε χρηματικούς όρους, και όπου αναμένεται ότι τα μη νομισματικά επακόλουθα θα είναι σημαντικά για τα αποτελέσματα της ανάλυσης. Οι εκτιμήσεις κόστους-οφέλους μπορούν να προσμετρηθούν ως ένα (εν τούτοις κεντρικό) κριτήριο μιας Πολυκριτηριακής Ανάλυσης, το οποίο όμως την ίδια στιγμή συμπληρώνεται από άλλους μη νομισματικούς παράγοντες. Τα αναμενόμενα αποτελέσματα για το έργο αυτό (και αυτής της έκθεσης, ως μέρος του εν λόγω έργου) έχουν οριστεί ως "Ανάπτυξη χρήσιμων εργαλείων που μπορούν να χρησιμεύσουν ως αξιόπιστες και ολοκληρωμένες αναφορές για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, στο πλαίσιο της αξιολόγησης των μέτρων πρόληψης πλημμυρών". 5

6 1.2 Σημείο εκκίνησης Η ΠΚΑ (Πολυκριτηριακή Ανάλυση) έχει ένα διαφορετικό σημείο εκκίνησης σε σχέση με την Ανάλυση Κόστους- Οφέλους (ΑΚΟ) για τον εντοπισμό της καλύτερης διαθέσιμης πορείας δράσης στον τομέα της διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας (ΔΚΠ). Στην ΑΚΟ, ο σκοπός των εργαλείων είναι να καθοριστεί ποια επιλογή είναι η βέλτιστη. Στην ΠΚΑ, ο σκοπός των εργαλείων είναι να προσδιορίσει τι χρήζει σκέψης, συζήτησης και διαπραγμάτευσης. Η προσδοκία δεν είναι αυτή του βέλτιστου, αλλά μιας επιλογής η οποία μπορεί να συμφωνηθεί ότι πρέπει να υιοθετηθεί για τις περιστάσεις. Ένας αριθμός στατιστικών και άλλων τεχνικών μπορούν να εφαρμοστούν για να βοηθήσουν σε αυτή τη «διαδικασία σκέψης», αυτές συζητούνται παρακάτω. Το σημείο εκκίνησης της ΠΚΑ είναι ότι: Υπάρχουν πολλοί επίσημοι και ανεπίσημοι εμπλεκόμενοι φορείς, ο καθένας με διαφορετικούς και πολλαπλούς στόχους και συμφέροντα (Green και Penning-Rowsell, 2010), Κάθε ενδιαφερόμενος θα πρέπει να ανακαλύψει μέσω της διαδικασίας ΠΚΑ τους συμβιβασμούς που είναι διατεθειμένος να κάνει, αντί να τους γνωρίζει εκ των προτέρων, Αντί να υπάρχει μια τεχνικά προσδιορίσιμη «βέλτιστη» λύση, η απόφαση ως προς τις παρεμβάσεις στη διαχείριση κινδύνων πλημμύρας γίνεται μέσα από μια διαδικασία συζήτησης, διαλόγου και διαπραγμάτευσης. Οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να αποφασίζουν τι θα επιλέξουν, σκοπός της ΠΚΑ είναι να τους υποστηρίζει για τη λήψη μιας μελετημένης απόφασης, Όταν μια απόφαση θα έχει συνέπειες που εξελίσσονται ίσως και για περισσότερα από 100 χρόνια, όπως έχουν πολλές αποφάσεις ΔΚΠ, οι προβλέψεις των συνεπειών αυτών είναι εγγενώς αβέβαιες. Η βασική προσέγγιση στην ΠΚΑ είναι η ανάπτυξη ορισμένων κριτηρίων ως βάση για την επιλογή μεταξύ των διαφορετικών εναλλακτικών και στη συνέχεια να βαθμολογεί κάθε μία από τις εναλλακτικές σε σχέση με κάθε ένα από τα κριτήρια (Edwards και Newman, 1982, Green, 2003). Τα κριτήρια γενικά δεν υπόκεινται σε νομισματική ποσοτικοποίηση και μερικά μπορούν να είναι οικονομικά κριτήρια, ενώ άλλα όχι (βλέπε Σχήμα 1.1 για την τυπολογία τέτοιων θεμάτων). Στα κριτήρια έχουν αποδοθεί βάρη τα οποία αντανακλούν τη συγκριτική σημασία της ικανοποίησής τους και αυτά τα βάρη έχουν τυποποιηθεί ώστε να έχουν τιμές μεταξύ 0 και 1. Η προκύπτουσα μήτρα των βαθμολογιών των επιλογών και των σταθμισμένων κριτηρίων αποτελεί έτσι το σημείο εκκίνησης για μια επαναληπτική διαδικασία εκμάθησης στην οποία διερευνώνται οι συνέπειες της υιοθέτησης διαφόρων επιλογών. 6

7 1.3 Ο σκοπός και το περιεχόμενο της παρούσας έκθεσης Η έκθεση αυτή συνίσταται σε τρεις τύπους περιεχομένων: Πρώτον, το κεφάλαιο 2 παρέχει γνώσεις σχετικά με τις ιδέες πίσω από την ΠΚΑ, και κάποιες στατιστικές τεχνικές με τις οποίες μπορεί να εφαρμοστεί στην κλασική αντίληψη της. Δεύτερον, τα κεφάλαια 3 και 4, από την άλλη πλευρά, παρέχουν πληροφορίες και καθοδήγηση που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αποτίμηση σε χρήμα του οφέλους (ή κόστους) των παρεμβάσεων ΔΚΠ σε περιοχές (αναψυχής, περιβάλλοντος), όπου αυτό είναι δύσκολο και μπορεί να απαιτεί την εγκατάλειψη τέτοιων νομισματοποιήσεων υπέρ της «στατιστικής» προσέγγισης που προτείνεται στο κεφάλαιο 2. Τρίτον, το Κεφάλαιο 5 δίνει ημι-ποσοτικές προσεγγίσεις για την εκτίμηση των «άυλων» ανθρώπινων επιπτώσεων των πλημμυρών και των συστημάτων μετριασμού των πλημμυρών για χρήση στις αξιολογήσεις ΠΚΑ. Η προσέγγιση που περιγράφεται στο κεφάλαιο 2 προέρχεται από το έργο των Hammond (1978) και Edwards και Newman (1982) σχετικά με τη διευκόλυνση των διαδικασιών συμμετοχής των ενδιαφερομένων μερών. Σχετικά με το πλαίσιο, μια σύντομη περίληψη της χρήσης της ΠΚΑ σε ΔΚΠ δόθηκε από τον Green (2003). Υπάρχει μια εναλλακτική προσέγγιση για την ΠΚΑ η οποία υιοθετεί μια προσέγγιση μαθηματικής βελτιστοποίησης (π.χ. Ishizaka και Nemery 2013). Ένα μήνυμα που θέλουμε να δώσουμε από το Κεφάλαιο 2 είναι ότι αυτή η τελευταία προσέγγιση μαθηματικής βελτιστοποίησης είναι ακατάλληλη στο πλαίσιο της συμμετοχής των ενδιαφερομένων μερών, καθώς είναι πιθανό να οδηγήσει σε μεγαλύτερη σύγχυση παρά σαφήνεια και ως εκ τούτου θα πρέπει γενικά να αποφεύγεται. 7

8 Σχήμα 1.1 Παραδείγματα οικονομικών και μη-οικονομικών απωλειών, υλικών και μη-υλικών (από Morrissey και Oliver-Smith, 2013) 8

9 Κεφάλαιο 2 Προσέγγιση της Πολυκριτηριακής Ανάλυσης 2.1 ΠΚΑ (Πολυκριτηριακή Ανάλυση): Μια ανάλυση διαφορών Αυτό που επιδιώκει να προσφέρει η ΠΚΑ είναι ένα πλαίσιο στο οποίο τα επιμέρους ενδιαφερόμενα μέρη μπορούν να εξερευνήσουν τις επιπτώσεις της υιοθέτησης διαφόρων τρόπων δράσης, για να αποφασίσουν τι συμβιβασμούς είναι διατεθειμένα να κάνουν και για να συζητήσουν και να επιχειρηματολογήσουν μεταξύ τους ως προς το ποια είναι η καλύτερη διαθέσιμη πορεία δράσης. Με αυτόν τον τρόπο σημαίνει ότι θα εστιάζουν στο ποιες είναι οι κρίσιμες διαφορές: ποια είναι τα ζητήματα ή οι παράγοντες που κάνουν τη διαφορά ως προς το ποια πορεία δράσης είναι προτιμότερη από όλες τις άλλες; Έτσι, οι ομοιότητες είναι άσχετες με την απόφαση που θα ληφθεί και οι διαφορές που δεν επηρεάζουν τις προτιμήσεις στη σειρά κατάταξης των επιλογών μπορούν να αγνοηθούν. Μια δυνητικά κρίσιμη διαφορά είναι στην απόδοση των επιλογών έναντι των επιμέρους κριτηρίων, αλλά με δεδομένο τα πολλαπλά κριτήρια, ο καθοριστικός παράγοντας στην απόφαση είναι πιθανό να είναι η σχετική σημασία - το βάρος - που δίνεται σε κάθε κριτήριο. Με τη σειρά τους, τα διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη είναι πιθανό να δώσουν διαφορετικά βάρη για την ικανοποίηση των διαφόρων κριτηρίων. Η επιλογή της πορείας δράσης που θα υιοθετηθεί θα ήταν αυτονόητη, αν μια επιλογή ήταν ανώτερη από όλες τις άλλες, ανεξάρτητα από το βάρος που δίνεται στα διάφορα κριτήρια. Σε αυτήν την περίπτωση, όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη θα συμφωνούσαν ως προς το ποια επιλογή να υιοθετήσουν. Η επιλογή γίνεται δύσκολη, ωστόσο, όταν η σχετική σημασία που αποδίδεται στα διάφορα κριτήρια καθορίζει ποια επιλογή υπονοείται ότι είναι προτιμότερη από όλες τις άλλες. Σε σύγκριση με τη ΑΚΟ, η ΠΚΑ θυσιάζει την ακρίβεια ώστε να απευθύνει τα ζητήματα που εγείρονται από το σημείο εκκίνησης της. Για παράδειγμα, όπου οι συνέπειες της δράσης συμβαίνουν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους στο μέλλον ή μεταβάλλονται με την πάροδο του χρόνου, οποιαδήποτε σύγκριση μεταξύ των επιλογών εμπλέκει κατ' ανάγκην τη στάθμιση των συνεπειών όσον αφορά τη χρονική στιγμή κατά την οποία συμβαίνουν. Στην ΑΚΟ, η προεξόφληση, παρά τις γνωστές αδυναμίες και περιορισμούς παρέχει ένα ακριβές μέσο σύγκρισης των συνεπειών που διαφέρουν από την άποψη της χρονικής εμφάνισης τους. Ένα τέτοιο αυστηρό πλαίσιο δεν υπάρχει στην ΠΚΑ. Αλλά από την άλλη, η ΠΚΑ μετατρέπει σε προτέρημα αυτή την έλλειψη αυστηρότητας, καθώς επιτρέπει την εξερεύνηση των ερωτήσεων τύπου «τι θα συμβεί αν». 9

10 2.2 Ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν Οι περισσότερες τεχνικές ΠΚΑ αντιμετωπίζουν τις αποφάσεις ως μια διαδικασία μάθησης μέσω της οποίας διερευνώνται τα ζητήματα και ως διαδικασία μάθησης είναι επαναληπτική. Η επανάληψη στη διαδικασία μάθησης σταματάει όταν είμαστε σίγουροι ότι μια επιλογή πρέπει να προτιμηθεί από όλες τις άλλες και η πλειοψηφία των ενδιαφερομένων συμφωνούν σε αυτό Κριτήρια Τα ενδιαφερόμενα μέρη που συμμετέχουν θα πρέπει να δημιουργήσουν μια αρχική ομάδα κριτηρίων που αργότερα θα πρέπει να βελτιωθούν κατά τη διαδικασία της ΠΚΑ. Είναι καλύτερα να ξεκινήσει κανείς με πάρα πολλά κριτήρια, που καλύπτουν μεγάλο εύρος, πάρα με πολύ λίγα. Τυχόν κριτήρια τα οποία δεν εισάγουν διακρίσεις μεταξύ των επιλογών μπορούν να αφαιρεθούν κατά τη διάρκεια της ανάλυσης. Ειδικότερα, μπορεί να είναι χρήσιμος ο διαχωρισμός μεταξύ «επιθυμητών» και «ανεπιθύμητων» συνεπειών του ίδιου τύπου. Για παράδειγμα, να υπάρχει ένα ξεχωριστό κριτήριο για τις θετικές περιβαλλοντικές συνέπειες και ένα άλλο για τις ανεπιθύμητες συνέπειες. Ιδιαίτερα στην περίπτωση των ακτών, χρειάζεται συχνά να γίνει μια περιβαλλοντική στάθμιση για να αποφασιστεί ποια πορεία δράσης θα υιοθετηθεί. Στις ακτές, τα ελεγχόμενα αναχώματα ως μέτρο ΔΚΠ μπορούν να αποτρέψουν την απώλεια παράκτιων ελωδών περιοχών και υγροτόπων, αλλά με το κόστος της απώλειας των οικοτόπων πίσω από την υπάρχουσα αντιπλημμυρική γραμμή άμυνας. Ο πρώτος κίνδυνος από την ύπαρξη πολλών κριτηρίων είναι αυτός της διπλής καταμέτρησης: περισσότερα από ένα κριτήρια που μετρούν το ίδιο πράγμα. Το δεύτερο είναι ότι οι άνθρωποι περιορίζονται από τον αριθμό των παραγόντων που μπορούν να μελετούν ταυτόχρονα. Μια κλασική εργασία του G A Miller (1956) έδειξε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να αντιμετωπίζουν όχι περισσότερους από επτά. Ένας από τους σκοπούς των στατιστικών εργαλείων που χρησιμοποιούνται στην ΠΚΑ (βλέπε παρακάτω) είναι να αντιμετωπιστούν αυτά τα προβλήματα μέσω της εξάλειψης κριτηρίων όταν ένα από αυτά αντιγράφει ένα άλλο Μέτρηση Υπάρχουν τρία βασικά επίπεδα μέτρησης που αντιπροσωπεύονται από κλίμακες μέτρησης «τάξης», «διαστήματος διαδοχής» και «αναλογίας». Οι βαθμολογίες των επιλογών σχετικά με τα διάφορα κριτήρια είναι συχνά πιθανό να είναι σε όχι περισσότερα από ένα διάστημα κλίμακας ή μέτρησης, και μερικές θα είναι μόνο σε επίπεδο μέτρησης τάξης. Αυτό σημαίνει ότι ο πολλαπλασιασμός θα παράγει μαθηματικά ασήμαντα αποτελέσματα (Stevens 1946). Στην περίπτωση επιπέδου μέτρησης τάξης, η προσθήκη ή αφαίρεση επίσης θα οδηγήσει σε μαθηματικά ασήμαντα αποτελέσματα. Έτσι, η δελεαστική πρακτική του πολλαπλασιασμού της 10

11 βαθμολογίας της επιλογής κατά ένα κριτήριο επί το βάρος που δίνεται στο κριτήριο, και η πρόσθεση των αποτελεσμάτων, θα παράγουν συχνά άνευ νοήματος αποτελέσματα. Στην πράξη, είναι καλύτερα να αποφεύγουμε να επιδιώκουμε την επίτευξη κάτι περισσότερου από μια κλίμακα «τάξης», στην οποία οι αριθμοί δείχνουν απλά πόσο μία επίδραση είναι μεγαλύτερη ή μικρότερη από άλλες. Το να εμπλέξουμε π.χ. κλίμακες «διαστήματος διαδοχής» απαιτεί τον ορισμό ενός σημείου μηδέν. Αναζητώντας τον καθορισμό ενός σημείου μηδέν δημιουργεί πολλά διαφορετικά προβλήματα και μπορεί να υπάρξει ελάχιστο κέρδος από την προσπάθεια αντιμετώπισης αυτών επαρκώς. Είναι απίθανο να είναι δυνατόν να επιτευχθούν κλίμακες αναλογίας που θα επιτρέπουν την αναπαραγωγή. Κατά την εξέταση της μέτρησης, είναι απαραίτητο να επισημάνουμε τη διαφορά μεταξύ των οικονομικών και της οικονομίας. Οι οικονομολόγοι δεν καθορίζουν τα οικονομικά ως τη μελέτη της οικονομίας 1, παρά τη μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς, αλλά μερικά από τα ενδιαφερόμενα μέρη μπορεί να αναμένουν ότι οι οικονομολόγοι θα είναι σε θέση να προβλέψουν τις συνέπειες των διαφόρων επιλογών για την οικονομία από την άποψη της ανάπτυξης, της απασχόλησης, του πραγματικού εισοδήματος και ούτω καθεξής. Σε ορισμένους άλλους τομείς, τα οικονομικά παρέχουν ένα μέσο σύνδεσης της αξίας των χρημάτων με κάποιες συνέπειες, αλλά εναπόκειται στα ενδιαφερόμενα μέρη να καθορίζουν σε ποιες περιπτώσεις αυτή η σύνδεση είναι χρήσιμη σε αυτά. Θα είναι χρήσιμο μόνο αν υπάρχει μια βασική συναίνεση, συχνά σχετικά με τη λεπτομέρεια και όχι τόσο με τις αρχές. Για παράδειγμα, εάν η επιλογή που εξετάζεται συνεπάγεται την απώλεια ενός οικολογικά σημαντικού ξηρού οικοσυστήματος - ίσως με τη δημιουργία ενός χώρου αποθήκευσης πλημμυρών - αλλά και τη δημιουργία ενός δυνητικά πολύτιμου υγροτόπου, μάλλον δεν είναι σκόπιμο να ξεκινήσουμε προσπαθώντας να αποδώσουμε χρηματική αξία στο κάθε ένα από αυτά. Ο γενικός κανόνας είναι: μην αναγκάζετε μια νομισματική αποτίμηση σε ένα πλεονέκτημα ή μια απώλεια, αν δεν βοηθάει στην κατανόηση και την ανταλλαγή αυτής της κατανόησης Η μήτρα Το αρχικό προϊόν της ΠΚΑ είναι μια μεγάλη μήτρα βαθμολογιών κάθε επιλογής σε σχέση με καθένα από τα κριτήρια (βλέπε παραπάνω) που συχνά όμως παρέχει πάρα πολλά στοιχεία για να είναι κατανοητό. Τα βασικά ζητήματα που καθορίζουν την επιλογή πρέπει να «αποσπαστούν» από αυτά τα δεδομένα. Από τις δύο προσεγγίσεις της επιλογής, την «εστίαση» και το «κοσκίνισμα», προτιμάται το κοσκίνισμα καθώς απομακρύνει τις άσχετες πληροφορίες από περαιτέρω εξέταση. Για την λήψη της απόφασης, τελικά έχουμε μία μόνο επιλογή 1 Ένας ευρέως χρησιμοποιούμενος ορισμός των οικονομικών είναι αυτός που δίνεται από τον Samuelson (1970): «Η μελέτη του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι και η κοινωνία καταλήγουν να επιλέγουν, με ή χωρίς τη χρήση χρημάτων, την απασχόληση σπάνιων παραγωγικών πόρων που θα μπορούσαν να έχουν εναλλακτικές χρήσεις για την παραγωγή διαφόρων προϊόντων και τη διανομή τους για κατανάλωση, τώρα ή στο μέλλον, μεταξύ διαφόρων ατόμων και ομάδων της κοινωνίας.» Ένας σύντομος ορισμός είναι: «Η εφαρμογή της λογικής στην επιλογή.» 11

12 η οποία είναι προτιμότερη από όλες τις άλλες. Η σειρά ταξινόμησης κατά προτίμηση μεταξύ των υπόλοιπων επιλογών είναι εν συνεχεία άσχετη. Έτσι, η πρώτη αρχή είναι να απαλλαγούμε από τα άνευ ουσίας, προκειμένου να προσδιορίσουμε όσα σημαντικά απαιτούν προσοχή Συνάρτηση χρησιμότητας ποικίλων χαρακτηριστικών Η οκνηρή υπόθεση όταν αντιμετωπίζουμε πολλά διαφορετικά κριτήρια είναι να πολλαπλασιάσουμε τη βαθμολογία κάθε επιλογής έναντι ενός κριτηρίου επί το βάρος που δίνεται στο εν λόγω κριτήριο και να προσθέσουμε τα αποτελέσματα (αυτό είναι επίσης μαθηματικά αβάσιμο εκτός εάν όλα μετρούνται σε κλίμακα αναλογίας). Από τεχνική άποψη, αυτό είναι μια προσθετική συνάρτηση χρησιμότητας ποικίλων χαρακτηριστικών. Είναι μια μορφή μιας ομάδας λειτουργιών που ονομάζονται «αντισταθμιστικές», έτσι, αν μια επιλογή αποδίδει εξαιρετικά άσχημα εναντίον ενός κριτηρίου, αλλά καλά έναντι όλων των άλλων, στο σύνολο θα εξακολουθεί να είναι αποδοτική. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πολύ κακές αποφάσεις. Μη αντισταθμιστικές μορφές αυτού του είδους ανάλυσης θέτουν χαμηλά πρότυπα επιτυχίας-αποτυχίας για τα συγκεκριμένα κριτήρια, ώστε να αποφευχθούν τέτοιου είδους αποφάσεις. Στην αρχή της ανάλυσης, η πραγματική μορφή της σχέσης μεταξύ των ποσοτήτων κάποιου αγαθού και των «επιθυμητών» των εν λόγω ποσοτήτων (η συνάρτηση χρησιμότητας για κάθε αγαθό ή χαρακτηριστικό) δεν θα είναι γνωστή. Πιο συγκεκριμένα, ο τρόπος με τον οποίο το άτομο συνδυάζει τις λειτουργίες χρησιμότητας για τα πολλά διαφορετικά προϊόντα ή χαρακτηριστικά, δηλαδή η συνάρτηση χρησιμότητας ποικίλων χαρακτηριστικών, δεν είναι γνωστή. Κατά συνέπεια, δεν θα είναι γνωστό αν όλα μοιράζονται την ίδια λειτουργική μορφή. Έτσι, οι δύο ερωτήσεις είναι: Μήπως η λειτουργική μορφή κάνει τη διαφορά για τον προσδιορισμό της καλύτερη επιλογής; και, Κατά συνέπεια, έχει σημασία αν τα ενδιαφερόμενα μέρη διαφωνούν; 2.3 Τεχνικές Ανάλυση συσχέτισης: Ποιες επιλογές αποδίδουν παρόμοια; Αν διεξάγουμε μια απλή ανάλυση συσχέτισης από τις βαθμολογίες των επιλογών σχετικά με τα κριτήρια, και αντιστρόφως, των κριτηρίων για τις επιλογές, αυτό εμφανίζει ποιες επιλογές έχουν παρόμοια απόδοση και, δεύτερον, ποια είναι τα κριτήρια βάσει των οποίων οι επιλογές έχουν παρόμοια απόδοση. Το τελευταίο θα βοηθήσει πιθανώς την κατάργηση ορισμένων από τα κριτήρια, αν ο συσχετισμός μεταξύ τους είναι ισχυρός. 12

13 Μετατρέποντας τη μήτρα συσχέτισης σε ένα «διάγραμμα εξάρτησης» βλέπουμε πού βρίσκονται αυτές οι ισχυρές συσχετίσεις. Αν δύο ή περισσότερα κριτήρια συσχετίζονται σε μεγάλο βαθμό, το ερώτημα που πρέπει να τεθεί προκειμένου να εξηγήσουμε αυτό το φαινόμενο είναι: μήπως αυτά είναι απλά δύο μέτρα του ίδιου πράγματος; Μήπως είναι διαφορετικές πτυχές κάποιου κοινού υποκείμενου κριτηρίου; Ή, μήπως δείχνει κάτι σχετικά με τη φύση των επιλογών; Στο Σχήμα 2.1, οι μαύρες γραμμές δείχνουν τις ισχυρότερες θετικές συσχετίσεις και οι κόκκινες γραμμές τις ισχυρότερες αρνητικές συσχετίσεις ανάμεσα στα κριτήρια για ένα υποθετικό σύνολο δεδομένων. Για τον εντοπισμό περιπτώσεων που αξίζουν περαιτέρω διερεύνηση, η διαδικασία είναι να κοιτάξουμε για τρίγωνα συσχετιζόμενων κριτηρίων, εντός των οποίων υπάρχουν ισχυρές συνεπείς συσχετίσεις (χρησιμοποιώντας τους τυπικούς κανόνες ότι + συν + = +, - συν - = + και - συν + = -). Για παράδειγμα, υπάρχουν τέτοια τρίγωνα μεταξύ του κινδύνου ζωής, του κόστους κεφαλαίου και άλλων οφελών, μεταξύ της αξιοπιστίας, άλλων οφελών και τις απώλειες από πλημμύρες, μεταξύ του κινδύνου ζωής, του κόστους κεφαλαίου και άλλων οφελών και μεταξύ του κόστους κεφαλαίου, των επιπτώσεων σε τοπικό επίπεδο και άλλων οφελών. Η πρώτη σχέση μπορεί να ερμηνευθεί ως κάτι σχετικά με τη φύση των επιλογών που εξετάζονται και σε καμία από τις περιπτώσεις δεν υπάρχει απόδειξη διπλής καταμέτρησης ενός ή περισσοτέρων κριτηρίων. risk to life failure mode feasibility reliability local impact b/r ratio O & M costs + envro impact capital costs - neg enviro impact other benefits flood losses Σχήμα

14 Το ακόλουθο παράδειγμα ενός διαγράμματος εξάρτησης έχει δημιουργηθεί από τον καθορισμό των βαθμολογιών για κάθε επιλογή σε σχέση με ένα κριτήριο μέσω μιας εξίσωσης παλινδρόμησης των βαθμολογιών σχετικά με ένα ή περισσότερα άλλα κριτήρια και ως εκ τούτου περιλαμβάνουν διάφορα παραδείγματα διπλής καταμέτρησης. Σχήμα 2.2 Στο Σχήμα 2.2, υπάρχουν εννέα συνεπή τρίγωνα 1. κίνδυνος ζωής, κατάσταση αποτυχίας, κόστος κεφαλαίου 2. κίνδυνος ζωής, κατάσταση αποτυχίας, αναλογία κόστους/οφελών (κ/ο) 3. κίνδυνος ζωής, κατάσταση αποτυχίας, άλλα οφέλη 4. κατάσταση αποτυχίας, κόστος κεφαλαίου, άλλα οφέλη 5. αξιοπιστία, άλλα οφέλη, απώλειες από πλημμύρες 6. αξιοπιστία, απώλειες από πλημμύρες, αρνητικές(-) περιβαλλοντικές συνέπειες 7. αξιοπιστία, απώλειες από πλημμύρες, θετικές(+) περιβαλλοντικές συνέπειες 8. αξιοπιστία, αρνητικές(-) περιβαλλοντικές συνέπειες, θετικές(+) περιβαλλοντικές συνέπειες 14

15 9. αρνητικές(-) περιβαλλοντικές συνέπειες, απώλειες από πλημμύρες, θετικές(+) περιβαλλοντικές συνέπειες Το σχήμα αποκαλύπτει ότι οι βαθμολογίες για τον κίνδυνο για τη ζωή απλώς δημιουργήθηκαν ως συνάρτηση εκείνων για την κατάσταση αποτυχίας, και οι βαθμολογίες για τις αρνητικές περιβαλλοντικές συνέπειες προέκυψαν ως η αρνητική πτυχή των θετικών περιβαλλοντικών συνεπειών. Αυτό δεν αποδεικνύει, όπως θα έπρεπε, ότι οι βαθμολογίες για την αναλογία κόστους-οφέλους δημιουργήθηκαν ως συνάρτηση των τεσσάρων ρευμάτων οφελών και κόστους. Κατ 'αρχήν αυτό είναι η διπλή καταμέτρηση. Εν συνεχεία το επιχείρημα θα ήταν να αποκλειστεί η αναλογία κ/ο ως κριτήριο δεδομένου ότι είναι απλά μια αθροιστική στατιστική και κάπως περιορισμένη από το γεγονός ότι οι ενδιαφερόμενοι μπορεί να θέλουν να εξετάσουν τις επιπτώσεις των μεταβαλλόμενων δαπανών λειτουργίας και συντήρησης, καθώς και των δαπανών κεφαλαίου έναντι του διαθέσιμου προϋπολογισμού κεφαλαίου Η Μήτρα Οι μήτρες βαθμολογιών κατά τα κριτήρια είναι συνήθως πάρα πολύ μεγάλες για να είναι χρήσιμες. Τα διαγράμματα είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος για την συγκέντρωση πληροφοριών από μια μάζα δεδομένων καθώς προβάλλουν άμεσα διαφορές συμπεριλαμβανομένων των αλλαγών και εμφανίζουν γραφικά σχήματα. Η ανάλυση θα πρέπει να εκμεταλλεύεται στο μέγιστο τις διάφορες μορφές των γραφικών τεχνικών. Οι πιο απλές είναι τα σκορποδιαγράμματα, τα ιστογράμματα και τα διαγράμματα πίτας. Για παράδειγμα, το διάγραμμα εξάρτησης παραπάνω είναι περισσότερο αποκαλυπτικό από την αρχική μήτρα συσχέτισης. Ένα γράφημα πίτας των βαρών που δίνονται σε κάθε κριτήριο είναι ένας γρήγορος τρόπος να δούμε σε ποια κριτήρια δίνεται το μεγαλύτερο βάρος Μέτρηση Οι βαθμολογίες των διαφορετικών επιλογών ανάλογα με τα κριτήρια θα πρέπει αρχικά να μετατραπούν σε βαθμολογίες ταξινόμησης θέσης. Το πρώτο βήμα είναι να σχεδιαστεί η τυπική απόκλιση της τάξης κατά τη μέση κατάταξη της κάθε επιλογής. Σε μια ακραία περίπτωση, η τυπική απόκλιση για κάθε επιλογή θα είναι μηδέν, όπου η κάθε μια έχει τον ίδιο βαθμό έναντι κάθε κριτηρίου, έτσι οι επιλογές θα πρέπει να είναι τελείως κατανεμημένες κατά μήκος του άξονα x. Στην περίπτωση αυτή, η επιλογή θα είναι αυτονόητη. Στο άλλο άκρο, η κάθε μια θα έχει την ίδια μέση κατάταξη και μια μεγάλη τυπική απόκλιση. Σε αυτή την περίπτωση, η μόνη πιθανή βάση για την διαλογή μεταξύ των επιλογών θα είναι με βάση τα βάρη που δόθηκαν στα διάφορα κριτήρια και τη λειτουργική μορφή που επιλέγεται για τη συνάρτηση χρησιμότητας. Πιο ρεαλιστικά, το κοινό αποτέλεσμα είναι ένα διάγραμμα διασποράς με «κυρτή μορφή» για τη μέση βαθμολογία κάθε επιλογής συναρτήσει της τυπικής απόκλισης για το εν λόγω μέσο. Στα δύο άκρα είναι οι 15

16 επιλογές που βαθμολογούνται καλά ή άσχημα με βάση όλα τα κριτήρια (και επομένως έχουν μία χαμηλή τυπική απόκλιση). Στη μέση είναι εκείνες που αποδίδουν μέτρια έναντι όλων των κριτηρίων (και ως εκ τούτου έχουν χαμηλή τυπική απόκλιση) και εκείνες που αποδίδουν καλά εναντίον ορισμένων αλλά άσχημα εναντίον άλλων (και, ως εκ τούτου, έχουν επίσης υψηλή τυπική απόκλιση). Από αυτές τις τέσσερις ομάδες, η λογική είναι να απορριφθεί η δεύτερη ομάδα, εκείνων δηλαδή που αποδίδουν ομοιόμορφα άσχημα, και η τρίτη ομάδα, εκείνων που αποδίδουν απλώς μέτρια. Η πρώτη ομάδα είναι πολλά υποσχόμενη και χρήζει περαιτέρω εξέτασης. Στη δεύτερη ομάδα, οι επιλογές που βαθμολογούνται υψηλά εναντίον σημαντικών κριτηρίων δεν θα πρέπει να απορρίπτονται πρόωρα. Στο υποθετικό παράδειγμα, οι επιλογές πάνω και προς τα δεξιά της κόκκινης γραμμής φαίνεται να είναι οι πιο πολλά υποσχόμενες ενώ εκείνες κάτω από τη μεσαία κόκκινη γραμμή μπορεί να αφεθούν στη μία πλευρά. Οι δύο επιλογές πάνω και η αριστερά της μπλε γραμμής φαίνεται να είναι οι πιο πολλά υποσχόμενες για περαιτέρω εξέταση. flood proofing Σχήμα 2.3 Δεδομένου ότι η τεχνική αυτή εξετάζει μόνο τις βαθμολογίες για τα επιμέρους κριτήρια, δεν λαμβάνει υπόψη της τα βάρη που έχουν αποδοθεί στα διάφορα κριτήρια ή τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαν να συνδυαστούν. Ως εκ τούτου, τα ερωτήματα σχετικά με τα βάρη που δίνονται στα κριτήρια και τη μορφή της συνάρτησης χρησιμότητας ποικίλων χαρακτηριστικών χρειάζονται περαιτέρω έρευνα. Αυτό το παράδειγμα δείχνει επίσης ότι δεν υπάρχει ξεκάθαρη καλύτερη επιλογή - η υψηλότερη μέση βαθμολογία κατάταξης είναι πάνω από τρία και οι τυπικές αποκλίσεις των κατατάξεων είναι επίσης - εκτός από τις επιλογές που αποδίδουν γενικά μέτρια - αρκετά υψηλές. Έτσι, εάν υπάρχουν πολύ λίγες επιλογές, τότε (α) θα πρέπει να θεωρήσουμε ως κακή πρακτική να ξεκινούμε μόνο με λίγες επιλογές και (β) από τη στιγμή που 16

17 multiplicative score Grant agreement nr. ECHO/SUB/2012/ έχουν μειωθεί σε λίγες, ένα διάγραμμα της κατάταξης των επιλογών κατά τα κριτήρια παρουσιάζει την καλύτερη επίδοση κάθε επιλογής ανάλογα με τα κριτήρια Συναρτήσεις χρησιμότητας ποικίλων χαρακτηριστικών Επειδή δεν ξέρουμε αρχικά ποια είναι η μορφή κάθε ξεχωριστής συνάρτησης χρησιμότητας ποικίλων χαρακτηριστικών και δεν γνωρίζουμε αν καθένας έχει μια συνάρτηση με την ίδια μορφή, η λογική προσέγγιση είναι να δούμε αν θα υπάρχει καμία διαφορά για την διαλογή της επιλογής που προτιμάται. Ένας απλός τρόπος για τον έλεγχο αυτό είναι να σχεδιαστεί το προϊόν μιας γραμμικής πολλαπλασιαστικής συνάρτησης χρησιμότητας σε σχέση με την πολλαπλασιαστική συνάρτηση, όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα (Σχήμα 2.4), για να δούμε ποιες επιλογές είναι υψηλότερες για τη κάθε μια. Εάν η ίδια επιλογή έχει την καλύτερη επίδοση σε οποιαδήποτε μορφή, τότε δεν χρειάζεται να ανησυχούμε ιδιαίτερα για την κατάλληλη μορφή συνάρτησης. Αν οι βαθμοί κατάταξης των κορυφαίων ανταγωνιζομένων επιλογών είναι αρκετά διαφορετικοί για τις δύο συναρτήσεις, τότε η μορφή συνάρτησης είναι σημαντική και πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω. Ειδικότερα, θα πρέπει να το κάνουμε αυτό για να διαπιστώσουμε αν ορισμένοι ενδιαφερόμενοι θέλουν να υιοθετήσουν μια μη-αντισταθμιστικά μορφή της συνάρτησης χρησιμότητας (βλέπε παραπάνω). Κατά συνέπεια, μια από τις συζητήσεις που θα διεξαχθούν μπορεί να είναι για το ποια μορφή της συνάρτησης χρησιμότητας ποικίλων χαρακτηριστικών θα πρέπει να υιοθετηθεί f lood storage flood warning additive score Σχήμα

18 2.3.5 Διαφορές στα βάρη Υπάρχουν δύο διαφορές που είναι σημαντικό να καθοριστεί εάν έχουν σημασία όσον αφορά την επιλογή που πρέπει να προτιμηθεί: Οι διαφορές στα βάρη που δίνονται στα διάφορα κριτήρια Οι διαφορές μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων στα βάρη που δίνουν στα διάφορα κριτήρια Έτσι, μια χρήσιμη τεχνική είναι ο υπολογισμός ενός συνολικού αποτελέσματος αντισταθμίζοντας αρχικά τη βαθμολογία κάθε επιλογής σε κάθε κριτήριο και στη συνέχεια συνδυάζοντας αυτά τα σταθμισμένα αποτελέσματα τόσο με μια προσθετική συνάρτηση όσο και με μια πολλαπλασιαστική λειτουργία. Το αποτέλεσμα είναι να υποδειχθεί ποια είναι τα κριτήρια για τα οποία είναι αναγκαία η συζήτηση και η αντιπαράθεση σχετικά με τη σημασία που πρέπει να τους δοθεί. Τρεις επιπλέον απλές τεχνικές (Janssen και άλλοι 2005) είναι: 1. Τίθεται το βάρος ενός κριτηρίου, ένα κάθε φορά, στο μηδέν και ελέγχεται η προκύπτουσα ταξινόμηση κατά σειρά προτίμησης όλων των κορυφαίων υποψηφίων ως προτιμότερη επιλογή. 2. Αντιστρόφως, γίνεται το ίδιο, αλλά ρυθμίζοντας το βάρος ενός κριτηρίου κάθε φορά σε 1.0 (και ως εκ τούτου όλα τα άλλα στο μηδέν). 3. Λαμβάνονται οι κορυφαίοι υποψήφιοι και αναζητείται η τιμή μετατροπής του βάρους για τα κριτήρια που θα αλλάξουν την ταξινόμηση της σειράς προτίμησης: πόσο πολύ πρέπει να αλλαχθεί το βάρος ώστε να αλλάξει η σειρά ταξινόμησης προτίμησης; Στο σύνολο των υποθετικών δεδομένων, το παρακάτω διάγραμμα (Σχήμα 2.5) δείχνει το αποτέλεσμα στην περίπτωση που το βάρος που δίνεται στο κριτήριο κίνδυνου ζωής έχει οριστεί σε μηδέν (χρησιμοποιούνται δέκα κριτήρια, το καθένα αντιπροσωπεύεται από ένα διαφορετικό χρώμα). Όπως και πριν, όσο πιο εύκολο είναι να αλλάξει η σειρά κατάταξης προτίμησης αλλάζοντας τα βάρη, τόσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη για συζήτηση και αντιπαράθεση για τη σημασία που πρέπει να δοθεί στα κριτήρια. 18

19 weighed score Grant agreement nr. ECHO/SUB/2012/ option Σχήμα Άλλες γενικές αρχές Επιλέγοντας Η επιλογή μεταξύ των εναλλακτικών λύσεων απαιτεί μόνο να αποφασιστεί εάν μια λύση θα πρέπει να προτιμάται σε σχέση με όλες τις άλλες. Αν η επιλογή Α μπορεί με βεβαιότητα να προτιμηθεί σε σχέση με όλες τις άλλες, δεν έχει σημασία εάν ή όχι η επιλογή Γ θα πρέπει να προτιμηθεί από την Ζ επιλογή. Έτσι, «κοσκινίζοντας» διαδοχικά τις επιλογές είναι μία προσέγγιση για να κάνουμε την επιλογή, κυρίως στα πρώιμα στάδια. Η πιο προφανής περίπτωση για την αφαίρεση μιας επιλογής είναι όταν κυριαρχείται από μια άλλη, μια άλλη επιλογή αποδίδει καλύτερα ενάντια σε κάθε κριτήριο σε σχέση με την υπό εξέταση επιλογή. Ένας απλός τρόπος για να φανεί αν οποιαδήποτε επιλογή κυριαρχείται από μια άλλη επιλογή είναι η χρήση της στατιστικής δοκιμής του Kendall Tau (Conover 1980). Αυτή είναι μια δοκιμή για να καθοριστεί κατά πόσον μια επιλογή κατατάσσεται πάντα υψηλότερα από μια άλλη επιλογή. Αν αυτό συμβαίνει, τότε δεν υπάρχει λόγος να εξεταστεί η δεύτερη επιλογή περαιτέρω. Αλλά αυτός ο τρόπος είναι απίθανο να απομακρύνει περισσότερο από μία ή δύο επιλογές Επινόηση νέων επιλογών Ένας καλός τρόπος για την επίλυση μιας σύγκρουσης ή διαφωνίας μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών είναι να εφεύρουμε μια νέα επιλογή, είτε μια εντελώς νέα επιλογή ή κάποιο συνδυασμό δύο ή περισσοτέρων από τις υπάρχουσες επιλογές, δημιουργώντας ένα συνδυασμό που συγκεντρώνει τα καλύτερα χαρακτηριστικά της κάθε 19

20 μιας. Δεν υπάρχει μια τεχνική για να γίνει αυτό, αλλά θα ήταν παράδοξο να υποθέσουμε ότι όλες οι επιλογές είχαν καθοριστεί πριν υπάρξει προβληματισμός για την απόφαση. Στο παράδειγμα που χρησιμοποιείται ως επεξήγηση παραπάνω, μια επιλογή που συνδυάζει την αποθήκευση πλημμυρών και την προειδοποίηση για πλημμύρες ίσως αξίζει να εξεταστεί. 2.5 Ένα παράδειγμα πρακτικής εφαρμογής Στην Ουγγαρία, οι πλημμυρικές περιοχές των ποταμών Δούναβη και Τίσα προστατεύονται από 151 αναχωματικά-κυκλωτικά μπαζώματα. Η κυβέρνηση της Ουγγαρίας (GoΗ) ανέθεσε μια μελέτη για να προσδιορίσει ποιες ήταν οι προτεραιότητες για την αποκατάσταση των αναχωμάτων που προστατεύουν καθένα από αυτά τα μπαζώματα (Evans κ.α., 2000). Η GoΗ δεν ήθελε να λάβει την απόφαση αυτή στηριζόμενη εξ ολοκλήρου στα αποτελέσματα της ανάλυσης κόστους-οφέλους που ήταν μέρος της μελέτης, αλλά ήθελε να εξετάσει μια σειρά από άλλους παράγοντες, όπως ο κίνδυνος για τη ζωή. Η τεχνική των διαγραμμάτων της τυπικής απόκλισης των κατατάξεων των βαθμολογιών σε σχέση με τη μέση κατάταξη για κάθε μπάζωμα χρησιμοποιήθηκε για να διαχωριστούν τα μπαζώματα σε τέσσερις ομάδες: τα δύο άκρα (μπαζώματα που έχουν καλές επιδόσεις με βάση όλα τα κριτήρια και αυτά που αποδίδουν άσχημα με βάση όλα τα κριτήρια), μια μεσαία ομάδα εκείνων που αποδίδουν ομοιόμορφα μέτρια σε όλα τα κριτήρια και η ομάδα των επιλογών που έχουν καλές επιδόσεις ως προς ορισμένα κριτήρια και άσχημες ως προς άλλα. Με αυτό τον τρόπο απεφεύχθησαν τα προβλήματα της επιλογής βαρών και συνάρτησης χρησιμότητας ποικίλων χαρακτηριστικών. Στην πράξη, η GoΗ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν διέθετε επαρκή κεφάλαια, ακόμη και για την εκτέλεση των εργασιών για όλη την πρώτη ομάδα μπαζωμάτων. Με λίγα λόγια, οι αποφάσεις είναι δύσκολες, μπορούμε να προσπαθήσουμε να κάνουμε τα θέματα πιο σαφή, αλλά οι αποφάσεις τελικά αφορούν συνήθως το κόστος ή τις ηθικές και δεοντολογικές κρίσεις (Hammond, 1978). Έτσι, σχεδόν πάντα θα είναι δύσκολες - και ίσως πρέπει να παραμείνουν έτσι για τους λόγους αυτούς. Το θετικό σχετικά με αυτή την τεχνική είναι ότι δείχνει ότι ορισμένα μπαζώματα - στο κάτω άκρο - δεν απαιτούν πραγματικά τη λήψη μιας απόφασης. Ούτε η μέτρια ομάδα χρειαζόταν να εξεταστεί περαιτέρω. Εναλλακτικά, δεδομένων των περιορισμένων πόρων, θα ήταν ίσως συνετό να ξεκινήσουμε από τα μπαζώματα κάτω αριστερά (στο διάγραμμα) και να εργαστούμε μέχρι να εξαντλήσουμε τους πόρους για τις απαραίτητες εργασίες αποκατάστασης. 20

21 Σχήμα Συμπεράσματα Η ΑΚΟ και ΠΚΑ θα πρέπει να θεωρούνται ως συμπληρωματικές και όχι ανταγωνιστικές διαδικασίες. Η ΠΚΑ είναι χρονοβόρα και δαπανηρή, δεδομένου ότι αποτελεί περισσότερο μια διαδικασία και όχι ένα εργαλείο. Αντίθετα, η ΑΚΟ δεν απαιτεί πολλούς πόρους ή χρόνο, διότι υποθέτει ότι υπάρχει μια υποκείμενη συναίνεση ως προς το τι θέλει ο καθένας και ότι γνωρίζει τι συμβιβασμούς είναι διατεθειμένος να κάνει πριν από την απόφαση που πρέπει να παρθεί. Επομένως η ΑΚΟ είναι ένας καλός τρόπος διαμόρφωσης τακτικών διαδικασιών λήψης αποφάσεων για τα σχετικά ασήμαντα θέματα, προκειμένου να απελευθερώνονται πόροι και χρόνος ώστε να εστιαζόμαστε στις σημαντικές ή αμφισβητούμενες αποφάσεις. Όταν υπάρχουν διαφωνίες σχετικά με τους συμβιβασμούς που πρέπει να γίνουν ή όταν μια απόφαση συμπεριλαμβάνει τον καθορισμό προτεραιοτήτων για πρώτη φορά, η ΠΚΑ είναι το κατάλληλο εργαλείο. Σε κάθε περίπτωση, τέσσερα σημεία που πρέπει να αναγνωρίζονται γενικά είναι, πρώτον, ότι οι αριθμοί είναι ένα πολύ χρήσιμο μέσο για να συνοψίζεται η κατανόηση, αλλά είναι η κατανόηση που είναι κρίσιμη, διαφορετικά οι αριθμοί δεν έχουν νόημα. Ένα κυνήγι για αριθμούς δεν πρέπει, επομένως, να γίνεται εις βάρος της κατανόησης. Διαδοχικά, δεύτερον, είναι καλύτερα να είμαστε περίπου σωστοί παρά απολύτως λάθος, επομένως η ακρίβεια θα πρέπει να θυσιάζεται για τη συνάφεια. Τρίτον, μερικές φορές προβάλλεται το επιχείρημα ότι αν δεν είναι συνδεδεμένη μια χρηματική αξία σε ένα αποτέλεσμα τότε αυτό το αποτέλεσμα θα αγνοηθεί στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Η απάντηση εδώ είναι ότι είναι απαραίτητο να αλλάξει η ελλιπής διαδικασία λήψης αποφάσεων, έτσι ώστε να περιλαμβάνει ό,τι είναι σημαντικό και με νόημα και να μην 21

22 περιλαμβάνει μόνο ό,τι είναι πιο εύκολο να μετρηθεί. Τέλος, κάποιες αποφάσεις είναι πραγματικά οριακές, δεν υπάρχει πραγματικά μια σημαντική διαφορά μεταξύ δύο ή περισσοτέρων πιθανών τρόπων δράσης. Σε όλες τις περιπτώσεις, καμία τεχνική δεν μπορεί ή πρέπει να συνεπάγεται ότι μία λύση θα πρέπει να προτιμάται από όλες τις άλλες, όταν δεν υπάρχει αιτιολογημένη βάση για την εν λόγω διάκριση. Στην πιο δύσκολη περίπτωση, το ήμισυ του πληθυσμού προτιμά εντόνως μια επιλογή και το άλλο μισό προτιμούν εντόνως μια άλλη επιλογή. Σε τέτοιες περιπτώσεις, θα πρέπει τελικά να βασιστούμε στη διαδικαστική αμεροληψία της διαδικασίας λήψης αποφάσεων για τον προσδιορισμό της νομιμότητας (Lind και Tyler 1988). Η ΠΚΑ στη συγκεκριμένη περίπτωση μπορεί να βοηθήσει στην ανταλλαγή διαφορετικών αντιλήψεων μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων. Θα εξακολουθούμε να μην συμφωνούμε πάντα, αλλά μπορούμε να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε γιατί καταλήγουμε σε διαφορετικά συμπεράσματα. Θα πρέπει να ελπίζουμε ότι όλες οι αποφάσεις μπορούν να γίνουν εύκολες, αλλά αν αυτό δεν συμβεί, μπορούμε να προσπαθήσουμε να γίνουμε καλύτεροι στην λήψη δύσκολων αποφάσεων. 22

23 Κεφάλαιο 3 Αξιολόγηση οφελών και απωλειών που σχετίζονται με τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας χώρων αναψυχής 3.1 Επισκόπηση Το κεφάλαιο αυτό περιγράφει τις διαδικασίες και τις τεχνικές για την εκτίμηση των πιθανών οφελών - ή απωλειών - σχετικά με την αναψυχή και τους φυσικούς πόρους από τη παράκτια ή παραποτάμια διαχείριση κινδύνων πλημμύρας. Ο όρος «οφέλη αναψυχής» καλύπτει τα οφέλη που προκύπτουν από την απόλαυση του τοπίου, της άγριας ζωής και των φυσικών πόρων, καθώς και από την απόλαυση των δραστηριοτήτων αναψυχής. 3.2 Εκτίμηση οφελών ή απωλειών αναψυχής Τα οφέλη αναψυχής υπολογίζονται με πολλαπλασιασμό της αξίας σε μιας επίσκεψης για ψυχαγωγική χρήση (συχνά ένας μικρός αριθμός), που προκύπτει με τη μέθοδο της Ενδεχόμενης Αποτίμησης (CV), επί τον αριθμό των επισκέψεων ή των ευεργετούμενων (συχνά ένας μεγάλος αριθμός). Το κρίσιμο στάδιο στην εκτίμηση των οφελών αναψυχής είναι συνήθως η εκτίμηση του αριθμού των επισκέψεων ή των ευεργετούμενων. Η μέθοδος CV (μια μέθοδος «έκφρασης προτίμησης») είναι ουσιαστικά μια μέθοδος έρευνας με ερωτηματολόγιο στο οποίο οι ερωτώμενοι καλούνται άμεσα σε προσεκτικά σχεδιασμένες ερωτήσεις της έρευνας να δηλώσουν την αξία που αποδίδουν σε, ή πόσο θα ήταν διατεθειμένοι να πληρώσουν (WTP) για, μια αλλαγή στη διαθεσιμότητα ενός πόρου όπως είναι η παράκτια ή παραποτάμια αναψυχή που επηρεάζεται από πλημμύρες ή από ένα σύστημα διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας. Πρέπει να προτιμάται μια ιδιαίτερη παραλλαγή της μεθόδου CV, η μέθοδος της αξίας της απόλαυσης ανά επίσκεψη ενήλικα (VOE). Σε αυτήν την προσέγγιση, οι ερωτηθέντες καλούνται να δηλώσουν τι αξία βάζουν στην απόλαυσή τους από την επίσκεψη μιας ημέρας με ποικίλες επιλογές σε και σεντς ή λίρες και πένες. Στην προσέγγιση WTP, οι ερωτηθέντες ρωτήθηκαν πόσο θα ήταν διατεθειμένοι να πληρώσουν σε τέλη εισόδου ή σε τέλη και φόρους για αλλαγή στις ευκαιρίες/αξίες αναψυχής, όπως προβλέπεται από ένα παράκτιο σύστημα προστασίας από τις πλημμύρες. Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των δύο προσεγγίσεων έχουν εξετασθεί, αλλά η προσέγγιση VOE παραμένει η προτεινόμενη μέθοδος και η βάση για τα τυποποιημένα δεδομένα που παρουσιάζονται εδώ (γι 'αυτό το σκεπτικό δείτε Penning-Rowsell κ.α., 2013). 23

24 3.3 Συνιστώμενη προσέγγιση και τεχνικές Συνιστάται ένα πλαίσιο με δύο στάδια για την αξιολόγηση του οφέλους αναψυχής. Αυτό περιλαμβάνει: Ένα αρχικό στάδιο της μελέτης για την αρχική εξέταση των έργων και για τις μελέτες στρατηγικής. Αυτό κατά κανόνα θα βασιστεί σε δεδομένα δευτερογενούς προέλευσης και μεθόδους βασισμένες στα υδρολογικά δεδομένα. Ο Πίνακας 3.1 παρουσιάζει μια σειρά από μεθόδους για τον υπολογισμό του αριθμού επισκέψεων. Είναι αποδεκτό εδώ να χρησιμοποιηθούν σταθερές τιμές ή δεδομένα από τις υπάρχουσες, βασισμένες στο Ηνωμένο Βασίλειο, μελέτες CV και δεδομένα επισκέψεων (π.χ. Πίνακες 3.2, 3.3 και 3.4). Ωστόσο, η χρήση δεδομένων από δευτερεύουσες πηγές για τις αξίες και τους αριθμούς επισκέψεων, κατά αυτόν τον τρόπο, αποτελεί μια πολύ χονδρική προσέγγιση, και μπορεί κάλλιστα να μην είναι κατάλληλη για πολλές και ποικίλες καταστάσεις σε άλλες χώρες της ΕΕ. Το πλήρως λεπτομερές στάδιο της μελέτης το οποίο περιλαμβάνει λεπτομερείς πληροφορίες για τη συγκεκριμένη τοποθεσία και μεθόδους συλλογής δεδομένων: τον αριθμό επισκέψεων/επισκεπτών ή κατοίκων της συγκεκριμένης τοποθεσίας και μια CV έρευνα βασισμένη στη συγκεκριμένη τοποθεσία ώστε να παρέχει εκτιμήσεις της αξίας αναψυχής με τις διάφορες επιλογές συστήματος γι αυτή τη συγκεκριμένη τοποθεσία. Τέτοιες έρευνες και διαδικασίες μέτρησης είναι ιδιαίτερα δαπανηρές και χρονοβόρες δραστηριότητες για να οργανωθούν και να διαχειριστούν. Για τη λήψη της βασικής απόφασης ως προς το εάν πρέπει ή όχι να προχωρήσει κανείς σε μια λεπτομερή μελέτη σκοπιμότητας (το δεύτερο στάδιο, παραπάνω), συνιστάται να πραγματοποιείται μια μορφή ανάλυσης ευαισθησίας με τη χρήση συνδυασμών των υψηλότερων και χαμηλότερων κατάλληλων εκτιμήσεων των αριθμών επισκέψεων και της αξίας ανά επίσκεψη σε / (με βάση τα δεδομένα των Πινάκων 3.2 έως 3.4) ώστε να ληφθούν τέσσερις αξιολογήσεις του εκτιμώμενου ετήσιου οφέλους αναψυχής. Στη συνέχεια, μπορεί να εξεταστεί η διαφορά που κάνουν οι τέσσερις αυτές εκτιμήσεις στην συνολική σχέση κόστους-οφέλους στο σχέδιο, προκειμένου να βοηθηθεί η απόφαση ως προς το κατά πόσον θα ήταν σκόπιμο να καθοριστούν οι εκτιμήσεις ή αποτιμήσεις του αριθμού επισκέψεων μέσω της συλλογής δεδομένων για τη συγκεκριμένη τοποθεσία. Τόσο στο γενικό όσο και στο λεπτομερές στάδιο της μελέτης είναι αναγκαίο να εφαρμοστούν τα ίδια βήματα (βλέπε παρακάτω), αλλά σε διαφορετικά επίπεδα λεπτομέρειας. Πρώτο Βήμα: Καθορίστε το πρόβλημα και τους στόχους 24

25 Αυτό περιλαμβάνει τον ορισμό της φύσης των παράκτιων ή παραποτάμιων πλημμυρών στην περιοχή μελέτης, καθώς και τη γεωγραφική περιοχή που επηρεάζεται: το μήκος και το εύρος τους και τα χαρακτηριστικά τους και το είδος των αλλαγών στα φυσικά χαρακτηριστικά που είναι πιθανό να συμβούν στο μέλλον στην περίπτωση μηδενικής λύσης. Προβλήματα όπως παράκτιες πλημμύρες (συχνά σχετιζόμενες με τη διάβρωση) που μπορεί να αφορούν μια συγκεκριμένη τοποθεσία ή μπορεί να επηρεάζουν μια πιο εκτεταμένη περιοχή. Ομοίως, τα προβλήματα από τις πλημμύρες που επηρεάζουν ένα ποτάμι μπορεί να είναι παρόντα σε ένα μεγάλο μέρος της λεκάνης απορροής ή μπορεί να επηρεάζουν μια συγκεκριμένη περιοχή. Είναι σημαντικό κατά αυτόν τον τρόπο να εξεταστούν τα προβλήματα και οι επιλογές για την αντιμετώπισή τους στο ευρύτερο πλαίσιό τους. Δεύτερο Βήμα: Προσδιορίστε τους ενήλικους χρήστες ή δικαιούχους αναψυχής και τέρψης μέσω φυσικών πόρων Διερεύνηση του εάν υπάρχει προοπτική χρήσης αναψυχής της περιοχής και προσδιορίστε το εύρος των δραστηριοτήτων αναψυχής που υπάρχουν, ή θα μπορούσαν να υπάρξουν εκεί. Παρά το γεγονός ότι τα παιδιά μπορεί να είναι σημαντικοί χρήστες των ακτών και των όχθων ποταμών, οι μέθοδοι αξιολόγησης οφέλους εφαρμόζονται μόνο σε ενήλικους χρήστες ή δικαιούχους. Οι επισκέπτες μπορούν επίσης να ταξινομηθούν ανάλογα με την προέλευσή τους: Ντόπιοι επισκέπτες. Εκείνοι που ζουν σε ακτίνα πέντε χιλιομέτρων από την περιοχή. Ημερήσιοι επισκέπτες. Καθένας που αρχίζει και ολοκληρώνει το ταξίδι του από τη μόνιμη κατοικία του. Διαμένοντες επισκέπτες. Καθένας που διαμένει μακριά από το σπίτι του για μία ή περισσότερες νύχτες. Οι αξιολογήσεις οφέλους αναψυχής μπορούν να βελτιωθούν με την απόκτηση και χρήση ξεχωριστών εκτιμήσεων του αριθμού επισκέψεων και της αξίας σε / ανά επίσκεψη για αυτές τις διαφορετικές κατηγορίες χρηστών. Ένα κρίσιμο ζήτημα τόσο στις γενικές όσο και στις λεπτομερείς μελέτες είναι να καθοριστεί το επίπεδο χρήσης της περιοχής σε σχέση με τον αριθμό των επισκέψεων που δέχεται ή τον αριθμό των ατόμων που επωφελούνται από την αναψυχή στην περιοχή. Συνιστάται να χρησιμοποιούνται δύο ή περισσότερες από τις μεθόδους που παρουσιάζονται στον Πίνακα 3.1, ενώ οι έμμεσες μέθοδοι (σημεία 4-8), θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο σε στάδια αρχικής μελέτης. 25

26 Τρίτο Βήμα: Προσδιορισμός των επιλογών Προσδιορισμός των επιλογών για την αντιμετώπιση του προβλήματος και των πιθανών επιπτώσεων του στα φυσικά χαρακτηριστικά της περιοχής, καθώς και τη μηδενική λύση. Έτσι, τα οφέλη αναψυχής μπορούν να έχουν τα ακόλουθα δύο στοιχεία: 1. Πρόληψη περαιτέρω επιδείνωσης - απώλεια από τη μηδενική λύση. 2. Η επαναφορά της κατάστασης της περιοχής από την τρέχουσα κατάσταση σε μια καλύτερη - κέρδος. Για παράδειγμα, η αντικατάσταση των παραδοσιακών εγκαταστάσεων προστασίας του ποταμού από τις πλημμύρες, που φτάνουν στο τέλος της ζωής τους, με εγκαταστάσεις προηγμένης μηχανικής μπορεί να ενισχύσει την ψυχαγωγική αξία μιας παραποτάμιας περιοχής. Η βελτίωση των ακτών για σκοπούς προστασίας των ακτών από κινδύνους πλημμύρας μπορεί να οδηγήσει σε μια «καλύτερη» παραλία υπό όρους αναψυχής. Τέταρτο Βήμα: Προσδιορισμός των οφελών αναψυχής και τέρψης Προσδιορισμός των επιπτώσεων των αλλαγών στο φυσικό περιβάλλον που προκύπτουν από τη μηδενική λύση και τις επιλογές «ανάληψης δράσης» στην αναψυχή και την τέρψη. Η διαδικασία αυτή θα ωφεληθεί από τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων παραγόντων για την αναψυχή, ιδιαίτερα στο αρχικό στάδιο. Μπορούν να έχουν ιδιαίτερες ιδέες για το πώς οι αλλαγές θα επηρεάσουν την ψυχαγωγική τους απόλαυση. Βήμα Πέμπτο: Καθορισμός των ετήσιων οφελών αναψυχής και τέρψης Ετήσια οφέλη αναψυχής. Το Βήμα 5 περιλαμβάνει πρώτα την εξαγωγή εκτιμήσεων των ετήσιων οφελών αναψυχής που προκύπτουν από τις επιλογές και τη σύγκριση των οφελών σε σχέση με τις επιλογές. Υπάρχουν δύο στοιχεία που πρέπει να υπολογίζονται: 1. Η αξία που θέτουν οι μεμονωμένοι ενήλικες χρήστες ή δικαιούχοι στις αλλαγές που θα συμβούν με τις επιλογές στην περιοχή. Οι τιμές αυτές θα προκύψουν από την εφαρμογή της μεθόδου CV χρησιμοποιώντας είτε την VOE ανά επίσκεψη προσέγγιση ή την WTP. 2. Ο ετήσιος αριθμός επισκέψεων ενήλικων στην περιοχή (για την προσέγγιση VOE) ή δικαιούχων οι οποίοι εκφράζουν ενδιαφέρον για την περιοχή (για την προσέγγιση WTP). Τα ετήσια οφέλη αναψυχής μπορούν εν συνεχεία να προσδιοριστούν ως εξής: 26

27 Ετήσια οφέλη = αξία των επιλογών σε (κέρδη ή/και ζημίες VOE) ή (αποτιμήσεις WTP) * τον αριθμό επισκέψεων ανά έτος (VOE) ή τον αριθμό των δικαιούχων/επισκεπτών (WTP) Εξίσωση 3.1 Όπου οι επιλογές αφορούν τόσο τις απώλειες όσο και τα κέρδη VOE, τα ετήσια οφέλη θα πρέπει να υπολογίζονται χωριστά για τις απώλειες και τα κέρδη, καθώς αυτά ίσως χρειαστεί να αντιμετωπιστούν με διαφορετικό τρόπο για την προεξόφληση (βλ Σύνολο οφελών αναψυχής παρακάτω). Εθνικά οικονομικά οφέλη και εναλλακτικές τοποθεσίες. Αν οι αλλαγές σε μια συγκεκριμένη ακτή ή περιοχή ποταμού απλά μεταφέρει την αναψυχή από το ένα μέρος στο άλλο, χωρίς συνολικά κέρδη ή ζημίες στην αξία της απόλαυσης αναψυχής, αφού ληφθούν υπόψη οι δαπάνες μετακίνησης, τότε δεν εμπλέκεται εθνικό κέρδος ή ζημία. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η διαθεσιμότητα εναλλακτικών χώρων όταν αξιολογούνται τα οφέλη αναψυχής. Συνολικά οφέλη αναψυχής. Τα συνολικά οφέλη αναψυχής ενός σχεδίου υπολογίζονται αντισταθμίζοντας τα ετήσια οφέλη με τη διάρκεια ζωής του έργου χρησιμοποιώντας πρότυπους συντελεστές αντιστάθμισης (στο Ηνωμένο Βασίλειο σύμφωνα με την «Πράσινη Βίβλο» του Υπουργείου Οικονομικών ΗΒ (Υπουργείο Οικονομικών ΗΒ, 2003)). Μια διαφορετική προσέγγιση και χωριστοί υπολογισμοί απαιτούνται όπου υπάρχουν ετήσια οφέλη τόσο από τις απώλειες όσο και από τα κέρδη VOE από τις επιλογές, δεδομένου ότι τα κέρδη θα είναι διαθέσιμο κατά την ολοκλήρωση του σχεδίου, ενώ οι απώλειες είναι πιθανό να εμφανιστούν μόνο μετά από κάποια χρόνια φθοράς της περιοχής. Απώλειες λόγω της μηδενικής λύσης: Προσέγγιση VOE 2 Οι ακόλουθες δύο εξισώσεις θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση των πιθανών απωλειών (ή κερδών) λόγω της μηδενικής λύσης: ορισμένοι από τους ερωτηθέντες μπορεί να απολαμβάνουν την περιοχή στην περίπτωση της μηδενικής λύσης» περισσότερο σε σχέση με την παρούσα κατάσταση της περιοχής και ως εκ τούτου θα μπορούσε να υπάρξει κέρδος. Όφελος για όσους συνεχίζουν να επισκέπτονται: L1 = Eo - E¹ Εξίσωση 3.2 Όφελος για όσους θα επισκεφθούν μια εναλλακτική τοποθεσία στην περίπτωση μηδενικής λύσης: 2 Αυτές οι εξισώσεις εξηγούνται πληρέστερα στον Penning-Rowsell κ.α. (2013). 27

28 L2 = (Eo - Ea) + (Ca - Co) Εξίσωση 3.3 όπου: L είναι Το όφελος ανά άτομο (στις περιπτώσεις 1 και 2) Εο είναι Η αξία της απόλαυσης της σημερινής επίσκεψης/ μιας επίσκεψης υπό τις παρούσες συνθήκες Ε¹ είναι Η αξία μιας επίσκεψης στην περίπτωση μηδενικής λύσης Ε¹ είναι Η αξία μιας επίσκεψης σε εναλλακτική περιοχή στην περίπτωση μηδενικής λύσης Co είναι Το κόστος που προκύπτει από την επίσκεψη της παρούσας τοποθεσίας Ca είναι Το κόστος που προκύπτει από την επίσκεψη μιας εναλλακτικής τοποθεσίας στην περίπτωση μηδενικής λύσης. Η διαφορά μεταξύ του Co και του Ca προέρχεται από μια ερώτηση στο ερωτηματολόγιο. Κέρδη υπό την επιλογή της «ανάληψης δράσης»: Προσέγγιση VOE. Δύο παρόμοιες εξισώσεις θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση των πιθανών κερδών (ή απωλειών) υπό την επιλογή της «ανάληψης δράσης»: ορισμένοι από τους ερωτηθέντες ενδέχεται να απολαμβάνουν λιγότερο την περιοχή υπό την επιλογή της «ανάληψης δράσης» σε σχέση με την παρούσα κατάσταση της περιοχής, για παράδειγμα, όπου υπάρχει μια ριζική αλλαγή στην εμφάνιση ή τις ψυχαγωγικές εγκαταστάσεις με αυτή την επιλογή. Επίσης, ενδέχεται να επιθυμούν να επισκεφθούν κάποια άλλη περιοχή αντ ' αυτής. Όφελος για όσους συνεχίζουν να επισκέπτονται: G1 = Exn Eo Εξίσωση 3.4 Όφελος - για όσους θα επισκεφθούν μια εναλλακτική τοποθεσία υπό την επιλογή της «ανάληψης δράσης»: G2 = (Eo - Ean) + (Can - Co) Εξίσωση 3.5 όπου: G είναι Το όφελος ανά άτομο (στις περιπτώσεις 1 και 2) Εο είναι Η αξία της απόλαυσης της σημερινής επίσκεψης/ μιας επίσκεψης υπό τις παρούσες συνθήκες 28

29 Εxn είναι Η αξία μιας επίσκεψης υπό την επιλογή της «ανάληψης δράσης» Εan είναι Η αξία μιας επίσκεψης σε εναλλακτική περιοχή υπό την επιλογή της «ανάληψης δράσης» Co είναι Το κόστος που προκύπτει από την επίσκεψη της παρούσας τοποθεσίας Can είναι Το κόστος που προκύπτει από την επίσκεψη μιας εναλλακτικής τοποθεσίας υπό την επιλογή της «ανάληψης δρασης». Η διαφορά μεταξύ του Co και του Ca προέρχεται από μια ερώτηση στο ερωτηματολόγιο. Χρησιμοποιώντας αυτές τις εξισώσεις, θα πρέπει να υπολογίζονται για κάθε άτομο στην έρευνα οι απώλειες και τα κέρδη και στη συνέχεια θα πρέπει να υπολογίζεται η μέση τιμή. 3.4 Λοιπά θέματα Στην εκτίμηση του αριθμού επισκέψεων ή του αριθμού των δικαιούχων αξίζει να δοθεί ίδια προσοχή, όπως στην εκτίμηση των αποτιμήσεων VOE ή WTP. Οι παράκτιες μελέτες δείχνουν ότι το κοινό είναι συχνά απρόθυμο να δει την πορεία των φυσικών διεργασιών στην ακτή και μπορεί να θέλουν να συνεχίσει η συντήρηση της ακτής και να προφυλαχθεί ενάντια στις πλημμύρες, όπως είχε γίνει και στο παρελθόν. Οι επισκέπτες που επισκέπτονται «φυσικές» υπανάπτυκτες ακτές έχουν ορισμένες διαφορετικές απόψεις από αυτούς που πάνε σε αναπτυγμένες περιοχές. Δημόσιες απαντήσεις σε επιλογές και εγκαταστάσεις στην ακτή, όπως οι κυματοθραύστες βράχων - και συνεπώς οι αποτιμήσεις τους - ποικίλλουν από τοποθεσία σε τοποθεσία με τρόπους που είναι δύσκολο να προβλεφθούν. Ως εκ τούτου, εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη στα περισσότερα σχέδια για έρευνες CV συγκεκριμένης τοποθεσίας στο στάδιο των λεπτομερών μελετών, τόσο για παράκτιες όσο και για παραποτάμιες τοποθεσίες. Οι λίγες μελέτες αποκατάστασης ποταμών (τουλάχιστον στο Ηνωμένο Βασίλειο), αντιθέτως, δείχνουν ότι οι κάτοικοι είναι υποστηρικτικοί, και αποδίδουν αξία στα έργα για αποκατάσταση ποταμών προς μια πιο φυσική κατάσταση όπου το επίπεδο του κινδύνου πλημμύρας δεν είναι αυξημένο. Η συνιστώμενη μεθοδολογία δεν λαμβάνει υπόψη τις νέες επισκέψεις (σε αντίθεση με τις μεταφερόμενες επισκέψεις) που μπορεί να προκύψουν από τους κατοίκους της περιοχής ή από ευρύτερες περιοχές. Ούτε επιτρέπουν εύκολα τον υπολογισμό των επιπλέον επισκέψεων από τους τρέχοντες χρήστες (και πάλι όχι τον μεταφερόμενων επισκέψεων). Και οι δύο είναι αδύνατο να μετρηθούν χωρίς ουσιαστικές βάσεις δεδομένων ή έρευνες. Μπορεί, ως εκ τούτου, να υπάρχει 29

30 σημαντική υποτίμηση των οφελών των σχεδίων τα οποία προσφέρουν σημαντικές βελτιώσεις ή νέες, ελκυστικές εγκαταστάσεις. Έρευνες με ερωτηματολόγια μπορούν οδηγήσουν σε πολύτιμη συμπληρωματική συνεισφορά στη δημόσια διαβούλευση και συμμετοχή στα παράκτια και παραποτάμια έργα. Η πρώιμη συμμετοχή είναι κάτι ιδεώδες που δύσκολα μπορεί να επιτευχθεί, καθώς νέες επιλογές αναδύονται εντός της περιόδου αξιολόγησης. Οι αλλαγές στην αναψυχή και την τέρψη είναι ζωτικού δημοσίου συμφέροντος. Υπάρχουν λίγες - αν υπάρχουν - νομικές υποχρεώσεις στον τομέα αυτό για όσους προάγουν την παράκτια διαχείριση κινδύνων πλημμύρας, σε αντίθεση με τους περιορισμούς της Οδηγίας Πλαισίου περί Υδάτων όσον αφορά τους ποταμούς, αλλά τα ζητήματα εξακολουθούν να χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή. 30

31 Πίνακας 3.1 Πηγές και μέθοδοι πληροφοριών για χρήστες /δικαιούχους αναψυχής Πηγή/ μέθοδος Σχόλια 1 Μετρήσεις μεγάλης περιόδου χρησιμοποιώντ ας μετρητές Υπέρυθροι ή άλλοι μετρητές που εγκαθίστανται κατά τη διάρκεια μιας περιόδου (τουλάχιστον από Μάρτιο μέχρι Σεπτέμβριο). Οι μετρητές είναι βαθμονομημένοι χειροκίνητα ώστε να αντιλαμβάνονται τη διάβαση ενήλικων επισκεπτών. Κυρίως εφαρμόζεται σε λεπτομερείς μελέτες σε συνδυασμό με μια έρευνα ΕΑ βλέπε MCM, ενότητα (Penning-Rowsell et al., 2013). επισκεπτών 2 Χειροκίνητη μέτρηση/έρευνε ς σύντομης Μετρήσεις χειροκίνητα /έρευνες για μία περίοδο ημερών συμπεριλαμβανομένης συνήθως της τραπεζικής αργίας του Αυγούστου. Σε αρχικό στάδιο, η μέθοδος μπορεί να συνδυαστεί με επιτόπιες επισκέψεις και σε στάδιο λεπτομερούς μελέτης, με έρευνα ΕΑ. περιόδου 3 Στοιχεία Τα στοιχεία έρευνας ΕΑ για τη συχνότητα επίσκεψης από ντόπιους κατοίκους σε έρευνας ΕΑ συνδυασμό με στοιχεία απογραφής για τον αριθμό των ενήλικων κατοίκων και των (CV) διαμενόντων επισκεπτών s (σε συνδυασμό με τις εκτιμήσεις διευθυντών για τα ποσοστά πληρότητας) μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την δημιουργία εκτιμήσεων του αριθμού επισκέψεων. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί η τάση των ερωτηθέντων κατά την έρευνα να διογκώνουν την συχνότητα επίσκεψής τους βλέπε μελέτη πραγματικής περίπτωσης του Corton στο MCM, Ενότητα 8.7 (Penning-Rowsell et al., 2013). 4 Παλαιά στοιχεία Τα τμήματα Προγραμματισμού, Τουρισμού ή Αναψυχής των τοπικών αρχών ή τοπικών μετρήσεων/ έρευνας για το πρόγραμμα πανεπιστημίων ή σχολείων μπορεί να έχουν εκπονήσει έρευνες ή μετρήσεις στην περιοχή του έργου στο παρελθόν, οι οποίες μπορεί να ενημερωθούν για να δείξουν τα τωρινά επίπεδα χρήσης. 5 Πιθανή εκτίμηση Ο αριθμός επισκέψεων σε μια παράκτια ή παραποτάμια περιοχή προκύπτει από μετρήσεις επισκέψεων σε σχετικούς χώρους κοντά όπως: χώροι στάθμευσης αυτοκινήτων και λεωφορείων, που πολλαπλασιάζονται με το μέσο ποσοστό χωρητικότητας ενηλίκων για αυτοκίνητα ή λεωφορεία (Hengistbury Head), εκθέσεις προϊόντων, καφετέριες, κέντρα επισκεπτών, ιστορικές τοποθεσίες ή μουσεία (Hurst Spit και κάστρο Hurst Spit). Αυτό 31

32 απαιτεί την εκτίμηση του ποσοστού όλων των επισκεπτών στην περιοχή του έργου που χρησιμοποιούν επίσης τη μετρούμενη περιοχή και αντίστροφα. Σε λεπτομερές επίπεδο, αυτό μπορεί να γίνει σε συνδυασμό με έρευνα ΕΑ. 6 Εξισώσεις επισκεπτών Έχουν αναπτυχθεί αρκετές εξισώσεις που προβλέπουν συναρτήσεις απόστασηςσυχνότητας έτσι ώστε να μπορεί να γίνει μια πρόβλεψη από στοιχεία απογραφής του πληθυσμού στις διαφορετικές ζώνες για τον αριθμό επισκεπτών που παράγεται από την περιοχή. 7 Εκτιμήσεις από ενημερωμένα Γραπτές, τηλεφωνικές ή προσωπικές επαφές με: υπαλλήλους σταθμών αυτοκινήτων, δασοφύλακες/αγροφύλακες, προσωπικό κέντρων επισκεπτών, προσωπικό στα σχετικά άτομα ή πηγή κέντρα τουριστικού ενδιαφέροντος, τουρισμού τοπικής αυτοδιοίκησης, προσωπικό αθλητισμού και αναψυχής ή σχεδιασμού, περιφερειακά ή τοπικά γραφεία οργανώσεων όπως το Βρετανικό Συμβούλιο Τουρισμού και Εθνικής Κληρονομιάς και τα ισοδύναμά τους στην Ουαλία, το υπεύθυνο προσωπικό για την αναψυχή και αλιεία του Οργανισμού Περιβάλλοντος, οι διευθυντές εγκαταστάσεων γενικής αναψυχής ή παραμονής επισκεπτών ή οργανισμοί τουριστικών επιχειρήσεων που μπορεί να έχουν πληροφορίες για τις κλίνες και τα ποσοστά πληρότητας βλέπε την μελέτη πραγματικής περίπτωσης του Corton στο MCM, Ενότητα 8.7 (Penning-Rowsell et al., 2013) και οι εμπορικοί διευθυντές και διευθυντές συλλόγων ειδικών εγκαταστάσεων (π.χ. ιστιοπλοΐα, ναυσιπλοΐα/ σανίδα ιστιοπλοΐας, ψάρεμα, παρατήρηση πουλιών) και ειδικές οργανώσεις σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο για πληροφορίες σχετικά με τη διαθεσιμότητα εναλλακτικών περιοχών π.χ. για τροχόσπιτα ή ναυσιπλοΐα. 8 Μέσος αριθμός Αυτή η προσέγγιση μεταφοράς οφελών είναι κατάλληλη μόνο για μελέτες σκοπιμότητας και επισκέψεων σε στρατηγικές μελέτες. Ο αριθμός επισκέψεων ενήλικων στην περιοχή του έργου ισοδύναμες περιοχές υπολογίζεται ως όντας της ίδιας σειράς με τον αριθμό επισκέψεων που γίνονται σε μια ισοδύναμη περιοχή. Ωστόσο, υπάρχουν λίγες περιοχές για τις οποίες είναι διαθέσιμα καλά στοιχεία, και ελάχιστη έρευνα για να επιτρέψουν έναν αξιόπιστο προσδιορισμό μιας ισοδύναμης περιοχής. 32

33 Πίνακας 3.2 Παραδείγματα αριθμών επισκέψεων που χρησιμοποιούνται για σκοπούς αξιολόγησης οφελών Περιοχή* Αριθμός ετήσιων επισκέψεων Όνομα Χαρακτηριστικά Υψηλή εκτίμηση Χαμηλή εκτίμηση Μη αξιοποιημένες παράκτιες περιοχές Hengistbury Head, Christchurch, Dorset Φυσικό ακρωτήρι, τοποθεσία ιδιαίτερου επιστημονικού ενδιαφέροντος (SSSI), με φυσικές, γεωλογικές και αρχαιολογικές περιοχές 609, ,000 Hurst Spit, Hampshire Μη αξιοποιημένη παραλία με βότσαλα, με τοποθεσία κληρονομιάς, Hurst Castle 107, ,000 Αξιοποιημένες παράκτιες περιοχές Κόλπος St Mildred s, Westgate, Kent Μικρό θέρετρο με κατάστρωμα περιπάτου και αμμώδη παραλία 212,000 - Cliftonville, πλησίον Margate Kent Μικρό θέρετρο με γκρεμώδεις κορυφές και αμμώδη κυρίως παραλία 146, ,000 Corton, πλησίον Lowestoft, Suffolk Μικρό χωριό θέρετρο με απότομους βράχους και εν μέρει αμμώδη παραλία 97,000 75,000 Παραποτάμιες περιοχές Τοπικό πάρκο Πάρκο που έλκει επισκέπτες από μια ακτίνα 800m χωρίς ιδιαίτερα αξιοθέατα 30,000 60,000 Honey pot τοποθεσία, εθνικό πάρκο Τοποθεσία, πόλος έλξης επισκεπτών από ακτίνα 3 km 60, ,000 * Σε όλες αυτές τις περιοχές, και τις παράκτιες και τις παραποτάμιες, σχεδόν όλες οι επισκέψεις περιλάμβαναν καθημερινή χρήση για δραστηριότητες όπως χαλάρωση, ηλιοθεραπεία, περίπατο, περπάτημα με σκύλο, και στις ακτές, απλά παιχνίδια, παιχνίδια στην άμμο και κολύμβηση ή κωπηλασία. Πολύ λίγες επισκέψεις σχετίζονταν με ειδικές χρήσεις όπως το ψάρεμα, ναυσιπλοΐα ή ιστιοπλοΐα. 33

34 Πίνακας 3.3 κέρδη και απώλειες ανά επίσκεψη ενήλικα για εναλλακτικές επιλογές παράκτιας προστασίας σε παράκτιες περιοχές ανά επίσκεψη ενηλίκου ενημέρωση μέχρι το 2013* Μέσο κέρδος με εναλλακτικές επιλογές Μέση απώλεια με τη 'μηδενική λύση' Διάβρωση παραλίας και καταστρώματος περιπάτου Πρότυπα στοιχεία Κίτρινου Εγχειριδίου: 4 Αποκατεστημένη παραλία και κατάστρωμα περιπάτου περιοχές (a) Αποκατάσταση παραλίας με βότσαλα 2.13 Lee-on-Solent (b) βότσαλα λίθινοι κυματοθραύστες και αποκατάσταση παραλίας με Κόλπος Herne Κέντρο (a) Ύφαλος ή προβλήτα χωρίς υποδομή πλοίων 6.26 (b) Ύφαλος ή προβλήτα με υποδομή πλοίων Επισκεπτών (c) Υψηλότερος θαλάσσιος τοίχος, κατάστρωμα περιπάτου και λίθινοι κυματοθραύστες Cliftonville (a) χαμηλότερο τσιμεντένιο κατάστρωμα περιπάτου 5.58 (b) χαμηλότερο πέτρινο κατάστρωμα περιπάτου (a) Στήριξη για περιορισμένη περίοδο. Βραχυπρόθεσμη Corton προστασία στον κρημνό, περιορισμένη πρόσβαση στην παραλία και κατά μήκος του θαλάσσιου τοίχους

35 (b) Στήριξη για περίοδο μεγαλύτερη > 50 έτη. Πλήρης πρόσβαση κατά μήκος του ανανεωμένου θαλάσσιου τοίχους και σε όλη την παραλία από το χωριό (c) Διαχειριζόμενη υποχώρηση. Απομάκρυνση θαλάσσιων αμυνών και τοίχων ώστε να αφεθεί ελεύθερη η φυσική παραλία, 2.23 άμεση πρόσβαση από το χωριό στην παραλία Κόλπος St Mildred s Βελτιωμένη παραλία και κατάστρωμα περιπάτου Hastings Βελτίωση παραλίας 9.11 Σενάρια ρωγμών (a) 5 λίθινοι κυματοθραύστες, πλήρης προστασία κρημνού 0.05 Hengistbury Head (b) 3 λίθινοι κυματοθραύστες, μερική προστασία (c) αποκατάσταση παραλίας, ετήσια διακοπή λειτουργίας Hurst Spit Ελαφρώς διευρημένη παραλία με βότσαλα Σημείωση. Αυτός είναι ο Πίνακας 8.6 των Penning-Rowsell et al, 2013 * Οι ενημερωμένες μέχρι το 2013 τιμές σε, έχουν μετατραπεί σε ως 1 = 1.24 ( ) 35

36 Πίνακας 3.4 αξία απωλειών και κερδών ανά επίσκεψη για διάφορες αλλαγές σε περιοχές ποταμών Περιοχή μέση αξία απώλειας: επικαιροποιημένη έως 2013* μέση αξία κέρδους: επικαιροποιημένη έως 2013* Ποταμός Misbourne: χαμηλές ροές Επισκέπτες Μόνιμοι Κάτοικοι Ποταμός Wey: χαμηλές ροές Μόνιμοι κάτοικοι 3.22 Ποταμός Ravensbourne: πλήρης αποκατάσταση ποταμού Επισκέπτες και μόνιμοι κάτοικοι 2.98 Ποταμός Skerne: αποκατάσταση ποταμού Μόνιμοι κάτοικοι 3.78 Σημείωση. Αυτός είναι ο Πίνακας 8.8 των Penning-Rowsell et al, 2013 * οι ενημερωμένες μέχρι το 2013 τιμές σε έχουν μετατραπεί σε ως 1 = 1.24 ( ) 36

37 Κεφάλαιο 4 Αξιολόγηση των Περιβαλλοντικών Οφελών και Ζημιών 4.1 Επισκόπηση Αυτό το κεφάλαιο ασχολείται με το πώς λαμβάνονται υπόψη, κατά την αξιολόγηση των συστημάτων διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας, οι επιπτώσεις τους στο περιβάλλον (θετικές/οφέλη και αρνητικές/έξοδα). Αυτή η αξιολόγηση θα πρέπει να: Προσεγγίζει θετικά την διερεύνηση της υπόθεσης ότι τα συστήματα διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας συμβάλλουν στη βελτίωση του περιβάλλοντος. Είναι μέρος της κυρίαρχης αξιολόγησης, τόσο εξ αρχής όσο και κατά την ολοκλήρωση της. Η αξιολόγηση θα πρέπει να αποσκοπεί στην εκτίμηση όλων των δαπανών και οφελών, συμπεριλαμβανομένων των περιβαλλοντικών δαπανών και αφελών που δεν είναι εύκολο να αποτιμηθούν με χρηματικούς όρους. Οι δαπάνες και τα οφέλη των προϊόντων και των υπηρεσιών που δεν αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης στις αγορές δεν πρέπει να αγνοούνται απλώς και μόνο επειδή είναι πιο δύσκολο να αξιολογηθούν (π.χ. δέσμευση θρεπτικών συστατικών ή μια περιοχή αναπαραγωγής για πουλιά). 4.2 Τι πρέπει να εκτιμηθεί, και εξαιρέσεις Κατ 'αρχήν, όλα τα περιβαλλοντικά κόστη και οφέλη που μπορούν να αποτιμηθούν με χρηματικούς όρους θα πρέπει να περιλαμβάνονται στην ανάλυση κόστους-οφέλους ώστε αυτή η ανάλυση να έχει περισσότερο χαρακτήρα πολλαπλών κριτηρίων. Οι μόνες εξαιρέσεις είναι οι εξής: 1. Όταν η περιβαλλοντική αποτίμηση είναι πιθανό να είναι πολύ δύσκολη (ή δυσανάλογα δαπανηρή), και όταν μια δοκιμή ευαισθησίας δείξει ξεκάθαρα ότι δεν θα υπάρχει καμία διαφορά στην απόφαση για το τι σύστημα/επιλογή θα αναπτυχθεί, 2. Όταν δεν είναι δυνατή η ουσιαστική νομισματική αποτίμηση. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, θα πρέπει τα περιβαλλοντικά κόστη και οφέλη να περιγράφονται πλήρως και να λαμβάνονται υπόψη εκτός της ανάλυσης κόστους-οφέλους, έτσι ώστε να έχουν σημασία στη συνολική αξιολόγηση. Ακόμη και αν δεν είναι εφικτό ή πρακτικό να αξιολογηθούν όλες οι δαπάνες και τα οφέλη της πρότασης, είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη: Πώς οι επιλογές του συστήματος διαφέρουν υπό περιβαλλοντικούς όρους, και 37

38 Πώς μόνο αυτές οι διαφορές θα μπορούσαν να περιγραφούν καλύτερα και ενδεχομένως να αποτιμηθούν σε χρηματικούς όρους. 4.3 Η Οδηγία-Πλαίσιο περί Υδάτων (ΟΠΥ): Ένα εξέχον ζήτημα Εισαγωγή Η ΟΠΥ εισάγει μια νέα διαδικασία στρατηγικού σχεδιασμού για τη διαχείριση, την προστασία και τη βελτίωση του υδάτινου περιβάλλοντος. Ο σκοπός της ΟΠΥ είναι να θεσπίσει ένα πλαίσιο για την προστασία των υδατικών συστημάτων, συμπεριλαμβανομένων των χερσαίων οικοσυστημάτων και υγροτόπων που εξαρτώνται άμεσα από αυτά), το οποίο στοχεύει: στην αποτροπή περαιτέρω υποβάθμισης, στην ενίσχυση της κατάσταση τους, στην προώθηση της βιώσιμης χρήσης του νερού, στη μείωση της ρύπανσης, και στο μετριασμό των επιπτώσεων από πλημμύρες και ξηρασίες, Στο πλαίσιο αυτό, τα σχέδια διαχείρισης των λεκανών απορροής ποταμών (ΣΔΛΑΠ) είναι κανονιστικά σχέδια για την προστασία και τη βελτίωση του υδάτινου περιβάλλοντος. Περιγράφουν τα κύρια θέματα του υδάτινου περιβάλλοντος κάθε περιοχής λεκανών απορροής ποταμών. Υποδεικνύουν, σε τοπικό επίπεδο, ποια μέτρα πρέπει να εφαρμοστούν από την αρμόδια αρχή και άλλες για την επίτευξη των στόχων της ΟΠΥ. Η ΟΠΥ απαιτεί από τους αρμόδιους φορείς να αποσκοπούν στην επίτευξη της καλής κατάστασης ή προοπτικής για όλα τα υδάτινα σώματα. Για τα επιφανειακά ύδατα, αυτό σημαίνει: Καλή Οικολογική Κατάσταση (ΚΟΚ) στα υδάτινα σώματα, ή Καλό Οικολογικό Δυναμικό (ΚΟΔ) σε υδάτινα σώματα που χαρακτηρίζονται ως Τεχνητά Υδάτινα Σώματα ή Ιδιαίτερα Τροποποιημένα Υδάτινα Σώματα (Τ.Υ.Σ. ή Ι.Τ.Υ.Σ.), και Καλή Χημική κατάσταση Καλή Οικολογική Κατάσταση (ΚΟΚ) Η Καλή Οικολογική Κατάσταση είναι ο προκαθορισμένος στόχος της ΟΠΥ για όλα τα υδάτινα σώματα και ορίζεται ως μια μικρή παραλλαγή από τις αδιατάρακτες φυσικές συνθήκες. Ο όρος αυτός περιλαμβάνει τόσο τα υδρολογικά όσο και τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά που μπορούν να υποστηρίξουν μια υγιή λειτουργία του υδάτινου οικοσυστήματος. 38

39 4.3.3 Καλό Οικολογικό Δυναμικό Το Καλό Οικολογικό Δυναμικό είναι ο στόχος της ΟΠΥ για τα Τ.Υ.Σ./Ι.Τ.Υ.Σ και έχει οριστεί για συγκεκριμένες χρήσεις, όπως την αναψυχή, τη διαχείριση κινδύνων πλημμύρας, ή την αστικοποίηση. Τα υδάτινα σώματα χαρακτηρίζονται ως Τ.Υ.Σ./Ι.Τ.Υ.Σ όταν: το επίπεδο της τροποποίησης σε αυτά τα υδάτινα σώματα σημαίνει ότι η βιολογική κατάσταση τους δεν είναι σε θέση να επιτύχει ΚΟΚ, και η χρήση(-εις) για την οποία το σώμα ύδατος έχει τροποποιηθεί εξακολουθεί να απαιτείται και να μην μπορεί να επιτευχθεί μέσω «άλλων μέσων». Ο χαρακτηρισμός Τ.Υ.Σ./Ι.Τ.Υ.Σ δέχεται ότι η βιολογική κατάσταση του σώματος ύδατος έχει επηρεαστεί από την τροποποίησή του και έτσι έχει ρυθμιστεί ο εναλλακτικός στόχος του ΚΟΔ: Το ΚΟΔ είναι η καλύτερη οικολογική κατάσταση που μπορεί να επιτύχει ένα Τ.Υ.Σ./Ι.Τ.Υ.Σ χωρίς να διακυβεύεται η χρήση για την οποία έχει οριστεί. Δεν μπορεί να ληφθεί καμία ενέργεια ΟΠΥ σε αυτά τα υδάτινα σώματα οι οποία να έχει σημαντικό αντίκτυπο στη χρήση της. Έτσι, ένα υδάτινο σώμα το οποίο έχει οριστεί για χρήση διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας θα πρέπει να διατηρήσει αυτή τη χρήση. Μόνο όταν όλα τα συναφή μέτρα μετριασμού έχουν τεθεί σε εφαρμογή μπορεί να θεωρηθεί ότι ένα Τ.Υ.Σ./ Ι.Τ.Υ.Σ. έχει επιτύχει ΚΟΔ «Καμία Υποβάθμιση» Η ΟΠΥ περιλαμβάνει την υποχρέωση για την πρόληψη υποβάθμισης της συνολικής κατάστασης των υδάτινων σωμάτων, η οποία αναφέρεται ως «καμία υποβάθμιση». Νέες δραστηριότητες, όπως τα συστήματα διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε υποβάθμιση. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ένα σώμα νερού το οποίο δεν ανταποκρίνονται στους οικολογικούς στόχους. Για νέα συστήματα ΔΚΠΠΔ οι τυχούσες υδρομορφολογικές επιπτώσεις πρέπει να αξιολογούνται πλήρως για να καθορίσει εάν θα: προκληθεί υποβάθμιση, ή εμποδίσουν την επίτευξη των οικολογικών στόχων Άρθρο 4.7 της ΟΠΥ Κατ 'εξαίρεση, μπορεί να υπάρχουν περιπτώσεις όπου δεν θα είναι δυνατή για ένα σύστημα που θα σχεδιαστεί η πρόληψη της υποβάθμισης της οικολογικής κατάστασης/δυναμικού. Υπό αυτές τις συνθήκες, το έργο πρέπει να πληροί τα κριτήρια εξαιρέσεων που ορίζονται στο άρθρο 4.7 της Οδηγίας. Αυτά τα κριτήρια περιγράφονται παρακάτω: 39

40 Πρέπει να λαμβάνονται όλα τα πρακτικώς εφικτά βήματα ή μέτρα για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων. Οι λόγοι για την τροποποίηση αναλύονται στο ΣΔΛΑΠ. Οι λόγοι για την τροποποίηση είναι εξέχοντος δημοσίου συμφέροντος και/ή τα οφέλη για την ανθρώπινη υγεία, την ασφάλεια ή τη βιώσιμη ανάπτυξη αντισταθμίζουν τα οφέλη από την επίτευξη των στόχων της ΟΠΥ. Τα οφέλη από τις τροποποιήσεις αυτές δεν μπορούν να επιτευχθούν με άλλο(α) μέσα (δηλαδή δεν είναι τεχνικά εφικτά ή είναι δυσανάλογα δαπανηρά). 4.4 Η αξιολόγηση των επιπτώσεων Η ορθή αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων (και οι οποίες πληρούν τις απαιτήσεις της ΟΠΥ) εξαρτάται από μια δομημένη και αυστηρή προσέγγιση της αξιολόγησης, η οποία θα πρέπει να περιλαμβάνει βήματα όπως ο ορισμός, η ανάπτυξη, η σύγκριση, η επιλογή και η επιβεβαίωση. Αυτά συζητούνται παρακάτω. Πρώτο Βήμα: Ορισμός προβλήματος και στόχων Αυτό το στάδιο θα πρέπει να καθορίζει το πλήρες φάσμα των επιλογών για τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας. Σε όλες τις περιπτώσεις, οι περιβαλλοντικές συνέπειες και στόχοι θα πρέπει να τεθούν υπό αξιολόγηση κατά την έναρξη. Η πιο σημαντική πτυχή σε αυτό το στάδιο είναι η αναγνώριση ότι η αποφυγή των περιβαλλοντικών ζημιών και η επίτευξη περιβαλλοντικών οφελών είναι σημαντικά ζητήματα για τον ορισμό και τους στόχους του σχεδίου. Είναι ακριβώς όπως οποιαδήποτε άλλη κατηγορία οφελών που μπορεί να δικαιολογήσει ένα σχέδιο παράκτιας ή παραποτάμιας διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας. Σε κάθε περίπτωση, σε αυτό το στάδιο θα πρέπει να ζητηθεί η συμβουλή των σχετικών υπηρεσιών των εμπλεκόμενων φορέων. Κατά την εξέταση των περιβαλλοντικών στόχων, οι εκτιμήσεις θα πρέπει να προσδιορίζουν: Τυχόν κρίσιμα περιβαλλοντικά κριτήρια, όπως η τήρηση των νομικών απαιτήσεων και των κανόνων της ΟΠΥ, Τυχόν ιδιαίτερα επιθυμητούς στόχους, όπως η εκπλήρωση στόχων υψηλού επιπέδου (π.χ. το στόχο της ΔΣΥ για τις ΠΙΕΕ), και Τυχόν γενικότερα περιβαλλοντικά αποτελέσματα που μπορεί να είναι επιθυμητά. 40

41 Δεύτερο Βήμα: Ανάπτυξη: προκαταρκτική εκτίμηση Έχοντας ορίσει τις επιλογές παραποτάμιας ή παράκτιας διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας, μια προκαταρκτική αξιολόγηση θα πρέπει να περιγράφει όλες τις δαπάνες και τα οφέλη, συμπεριλαμβανομένων των θετικών και αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων όλων των εναλλακτικών λύσεων. Κατά την εξέταση στρατηγικών και σχεδίων υψηλού επιπέδου, μια Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση του εν λόγω σχεδίου θα πρέπει να είναι σε θέση να βοηθήσει το έργο. Ο σκοπός εδώ δεν είναι να επιχειρηθεί μια νομισματική αποτίμηση ή να εξεταστεί το ισοζύγιο κόστους-οφέλους (αυτό έρχεται αργότερα). Είναι όμως σημαντικό οι περιγραφές των επιπτώσεων να είναι όσο το δυνατόν πιο σαφείς και ποσοτικοποιημένες. Αυτό που χρειάζεται περιγραφή (και αργότερα ίσως αποτίμηση) είναι η μεταβολή (θετική ή αρνητική) που επιφέρουν οι υπό εξέταση επιλογές, και όχι μια συνολική αποτίμηση όλων των πτυχών του περιβάλλοντος. Τόσο οι δαπάνες (ζημιές) όσο και τα οφέλη από τη μηδενική λύση πρέπει πάντα να εκτιμούνται πλήρως. Μια προσέγγιση εδώ είναι να χρησιμοποιηθεί η Συνολική Οικονομική Αποτίμηση (Turner, 2005). Αυτό περιλαμβάνει τόσο τις αξίες «χρήσης» όσο και τις αξίες «μη χρήσης» (π.χ. η δέσμευση του άνθρακα (αξία χρήσης) και η γνώση ότι ένας υγρότοπος θα είναι διαθέσιμος για τις μελλοντικές γενιές (αξία μη χρήσης). Βλέπε επίσης πίνακα 4.2 για ορισμένα στοιχεία σχετικά με το κόστος της περιβαλλοντικής βελτίωσης και του μετριασμού. Το επόμενο βήμα είναι μια προκαταρκτική αξιολόγηση η οποία εξαλείφει τις επιλογές που σίγουρα δεν είναι εφικτές, εξασφαλίζοντας παράλληλα ότι οι επιλογές με περιβαλλοντικά οφέλη δεν έχουν αποκλειστεί. Μόνο οι επιλογές που σαφώς δεν πληρούν τα κρίσιμα κριτήρια, όπως η συμμόρφωση με τις νομικές απαιτήσεις θα πρέπει να εξαλειφθούν εδώ. Για παράδειγμα, ένα σχέδιο που έχει αρνητικές επιπτώσεις σε μια περιοχή που ορίζεται βάσει των Ευρωπαϊκών Οδηγιών μπορεί να αποκλειστεί εάν υπάρχει μια εναλλακτική λύση που δεν επηρεάζει δυσμενώς την περιοχή. Θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε να μην επιτρέπεται στις απόψεις ή προκαταλήψεις των εκτιμητών να αποκλείουν επιλογές που θα μπορούσαν να δικαιολογηθούν με περαιτέρω ανάλυση. Για παράδειγμα, μέχρι να ολοκληρωθεί μια ρεαλιστική εκτίμηση για τα συνολικά οφέλη, ενδέχεται να μην είναι δυνατόν να πούμε εάν οι δαπάνες ενός σχεδίου με σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη, όπως η δημιουργία ενδιαιτημάτων, είναι δυσανάλογες. Κάθε αιτία για τον αποκλεισμό επιλογών θα πρέπει να αναφέρεται με σαφήνεια. Τρίτο Βήμα: Σύγκριση - προσδιορισμός της προτιμώμενης επιλογής Θα πρέπει να διεξάγεται μια πιο λεπτομερής αξιολόγηση των επιλογών που δεν έχουν αποκλειστεί στο Βήμα 2. 41

42 Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει μια δήλωση η οποία περιγράφει τα περιβαλλοντικά κόστη και οφέλη των επιλογών μαζί με μια χρηματική αποτίμηση αυτών των επιπτώσεων, όπου είναι δυνατόν, σύμφωνα με τις αρχές που περιγράφονται παραπάνω. Θα χρειαστεί να υπάρξει μέριμνα και αυστηρότητα στη διαδικασία αξιολόγησης για να εξασφαλίσει ότι όλες οι σχετικές επιπτώσεις λαμβάνονται υπόψη και αποφεύγεται η διπλή καταμέτρηση. Θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί μια διαδοχική προσέγγιση ώστε να αποφασιστεί η μέθοδος: Υπολογισμού της νομισματικής αξίας ενός περιβαλλοντικού κόστους ή οφέλους, και Διασφάλισης της εξέτασης των επιπτώσεων που πιθανόν να μην μπορούν να συμπεριληφθούν στην ανάλυση κόστους-οφέλους. Εφαρμόζοντας τις αρχές που περιγράφονται παραπάνω, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις θα πρέπει να αποτιμώνται όπως περιγράφεται ακολούθως Τιμές της αγοράς Οι τιμές της αγοράς, εφόσον είναι διαθέσιμες, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για τον καθορισμό τιμής για τα περιβαλλοντικά οφέλη/κόστη. Ο ορισμός νομισματικής αποτίμησης θα πρέπει να είναι σχετικά απλός όταν υπάρχουν διαθέσιμες οι τιμές της αγοράς. Για παράδειγμα, εάν μια διαχειριζόμενη επανευθυγράμμιση αυξάνει τα αποθέματα ψαριών, αυτό θα επιφέρει οφέλη για την τοπική αλιεία, τα οποία μπορούν να αποτιμηθούν. Ωστόσο, πολλά περιβαλλοντικά αγαθά και υπηρεσίες δεν έχουν άμεσα διαθέσιμες τιμές αγοράς. Σε αυτή την περίπτωση, θα πρέπει να θεωρούνται εναλλακτικοί τρόποι προσδιορισμού της αξίας (βλέπε παρακάτω) Μεταφερόμενες αξίες Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι τιμές από προηγούμενες μελέτες μπορεί να είναι μεταβιβάσιμες. Πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα σχετικά με το γεγονός ότι σε διαφορετικές περιστάσεις οι τιμές μπορεί να διαφέρουν, το οποίο μπορεί να περιορίσει την ισχύ αυτής της προσέγγισης. Όπου υπάρχουν, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται συναρτήσεις οφελών παρά μονάδες οφελών, καθώς οι συναρτήσεις οφελών μπορούν να λάβουν υπόψη σημαντικές μεταβλητές, οι οποίες μπορεί να διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή (Brouwer κ.α., 1999). Καθώς ο αριθμός των μελετών αποτίμησης αυξάνεται, η δυνατότητα χρήσης των αποτελεσμάτων τους θα πρέπει να επεκτείνεται. Αν δεν υπάρχουν διαθέσιμες αξιόπιστες ισχύουσες τιμές από προηγούμενες μελέτες, μπορεί να είναι δυνατά αληθοφανή άνω και κάτω όρια τιμών, τα οποία βοηθούν να διαπιστωθεί κατά πόσο αξίζει να ανατεθούν περαιτέρω εργασίες για τον ορισμό πιο έγκυρων τιμών. Όταν δεν υπάρχει τιμή αγοράς, ή αποδεκτό υποκατάστατο ή ισχυρή μεταβιβάσιμη τιμή διαθέσιμα, θα πρέπει να εξετάζεται ειδική μελέτη για τον ορισμό τιμών. Προτού επιχειρηθεί αυτό, θα πρέπει να γίνεται μια εκτίμηση: 42

43 Για να διευκρινιστεί κατά πόσον τα αποτελέσματα είναι πιθανό να επηρεάσουν την προτιμώμενη επιλογή, Για να διευκρινιστεί αν μια ουσιαστική νομισματική αποτίμηση είναι πιθανή από την εν λόγω μελέτη Κόστη Αντικατάστασης Η μέθοδος αυτή πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο όταν προηγουμένως έχει ληφθεί μια απόφαση για τη διατήρηση ή αντικατάσταση ενός χαρακτηριστικού, για λόγους πολιτικής, ή για την κάλυψη νομικών απαιτήσεων. Στη συνέχεια, το κόστος διατήρησης στην αρχική θέση, μετεγκατάστασης ή δημιουργίας εκ νέου, όποιο από αυτά είναι χαμηλότερο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μια ελάχιστη τιμή για την αξιολόγηση. Ωστόσο, αυτή η τεχνική έχει περιορισμένη εφαρμοσιμότητα Προθυμία για Πληρωμή Σε περίπτωση που καμία από τις παραπάνω μεθόδους δεν μπορεί να εφαρμοστεί, μια νέα μελέτη θα πρέπει να συνταχθεί για τον καθορισμό τιμών, υπολογίζοντας την προθυμία των ανθρώπων να πληρώσουν για την προτεινόμενη περιβαλλοντική βελτίωση. Σε αυτό το στάδιο, εκτιμητές με εμπειρία και ικανότητα στην περιβαλλοντική αποτίμηση πρέπει να: Διεξάγουν μια ρεαλιστική αξιολόγηση της σκοπιμότητας των εν λόγω μελετών, Διασφαλίσουν ότι οι τιμές που απορρέουν είναι αξιόπιστες Η προτιμώμενη μέθοδος είναι να υπολογιστεί η προθυμία του σχετικού πληθυσμού να πληρώσει, όπως προκύπτει από την παρατήρηση της συμπεριφοράς του καταναλωτή (δηλαδή την εκδήλωση προτίμησης με τη χρήση ηδονιστικής τιμολόγησης). Σε περίπτωση που αυτό δεν είναι εφικτό οι εναλλακτικές λύσεις είναι, να ερωτηθούν οι ενδιαφερόμενοι τι θα ήταν πρόθυμοι να πληρώσουν για ένα συγκεκριμένο όφελος (δεδηλωμένης προτίμησης) ή να προσδιοριστεί η αποζημίωση που απαιτούν προκειμένου να αποδεχθούν ένα κόστος (προθυμία αποδοχής) Λαμβάνοντας Υπόψη τα Περιβαλλοντικά Κόστη και Οφέλη που δεν έχουν αποτιμηθεί σε χρηματικούς όρους Σε αυτό το στάδιο της αξιολόγησης θα πρέπει να περιγραφούν όλα τα περιβαλλοντικά κόστη και οφέλη από όλες τις επιλογές, ενώ εκείνα που μπορούν να αποτιμηθούν θα πρέπει να έχουν αποτιμηθεί. Αν έχουν συμπεριληφθεί όλα τα αποτελέσματα (μέσω της νομισματικής αποτίμησης), η προτιμώμενη επιλογή θα πρέπει να αποκαλυφθεί από το σχήμα που παρουσιάζει την υψηλότερη αναλογία οριακού οφέλους : κόστους. Τυχόν περιβαλλοντικά κόστη και οφέλη που δεν κατέστη δυνατόν να περιληφθούν, θα πρέπει να 43

44 προσδιορίζονται με σαφήνεια, καθώς μπορούν να επηρεάσουν την απόφαση σχετικά με το ποια επιλογή θα προτιμηθεί. Όπου υπάρχουν σημαντικά κόστη και οφέλη που δεν έχουν αποτιμηθεί χρηματικά, απαιτείται απόφαση ως προς το αν αυτά είναι επαρκή για να επηρεάσουν την προτιμώμενη επιλογή. Το πιο κοινό πλαίσιο Πολυκριτηριακής Ανάλυσης για την σύγκριση κόστους και οφέλους χωρίς χρηματική τιμή είναι η στάθμιση και η βαθμολογία. Αυτή η τεχνική μπορεί να βοηθήσει στην κατάταξη των επιλογών λαμβάνοντας υπόψη τόσο τα οφέλη και κόστη με χρηματική αποτίμηση, όσο και αυτά χωρίς. Ακόμα και αν όλα τα κόστη και οφέλη μιας επιλογής δεν μπορούν να αποτιμηθούν χρηματικά, είναι σημαντικό να εξετάσουμε πώς διαφέρουν οι επιλογές και αν η διαφορά αυτή μπορεί να αποτιμηθεί. Η αλλαγή ανάλυσης είναι ένας τρόπος αποτίμησης της διαφοράς μεταξύ των επιλογών. Τέταρτο Βήμα: Επιλογή και επιβεβαίωση - μια αυστηρή αξιολόγηση της προτιμώμενης επιλογής Το τελικό Βήμα είναι μια αυστηρή αξιολόγηση προκειμένου να καθοριστεί αν η προτιμώμενη επιλογή είναι δικαιολογημένη από την άποψη των κριτηρίων χρηματοδότησης. Μεγάλο μέρος για αυτή την εργασία θα πρέπει να έχει ήδη γίνει στα Βήματα 2 και 3. Ωστόσο, εάν ένα σχέδιο έχει επιλεγεί με βάση οφέλη που δεν έχουν αποτιμηθεί χρηματικά, είναι πιθανόν να απαιτείται περαιτέρω εξέταση για να εξασφαλιστεί ότι τα μη οικονομικά οφέλη δικαιολογούν τις δαπάνες. 4.5 Λοιπά θέματα 1: Συνολική οικονομική αξία. Η πιο ολοκληρωμένη μέθοδος για την εκτίμηση της αξίας των περιβαλλοντικών επιπτώσεων είναι να ληφθεί μια προσέγγιση λειτουργικών συστημάτων ώστε να προσδιοριστεί η συνολική οικονομική αξία για την επίδραση που θα έχει κάθε επιλογή για το περιβάλλον (δηλαδή των «υπηρεσιών οικοσυστήματος» που παρέχει). Θεωρητικά αυτό θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις περισσότερες αξίες (αλλά όχι όλες) και την αποφυγή διπλής καταμέτρησης. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες πρακτικές δυσκολίες και μερικές από αυτές - αλλά σίγουρα όχι όλες - έχουν τις ρίζες τους στην ποσοτικοποίηση των περιβαλλοντικών κινδύνων και αβεβαιοτήτων. 2: Νομικές απαιτήσεις. Τα σχέδια που είναι απαραίτητο να πληρούν νομικές απαιτήσεις μπορούν να αξιολογηθούν με τη χρήση της ανάλυσης κόστους - αποτελεσματικότητας. Τα οφέλη της εκπλήρωσης των νομικών απαιτήσεων θεωρείται ότι αντισταθμίζουν τις δαπάνες και ως εκ τούτου η εστίαση μπορεί να μετατοπιστεί προς την επίτευξη αυτών των στόχων με το ελάχιστο κόστος. Ωστόσο, συχνά άλλα οφέλη θα 44

45 διαφέρουν μεταξύ των επιλογών που επιδιώκουν την επίτευξη του στόχου. Σε αυτή την περίπτωση, ενδέχεται να απαιτείται η αναγνώριση, περιγραφή, ποσοτικοποίηση και αποτίμηση των οφελών σε χρηματικούς όρους, στο βαθμό που αυτά επηρεάζουν ουσιωδώς την επιλογή. 3: Αποφυγή διπλής καταμέτρησης. Ο καλύτερος τρόπος αποφυγής της διπλής καταμέτρησης είναι αναγνωρίζοντας την πορεία των επιπτώσεων, την τελική επίδραση στην ανθρώπινη ευημερία και τα μέσα για τη μέτρηση αυτών των επιπτώσεων. Για παράδειγμα, μια βελτίωση του περιβάλλοντος, με τη μορφή ενός σχεδίου διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας που ωφελεί τους ψαράδες βελτιώνοντας τις συνθήκες των περιοχών αναπαραγωγής των ψαριών και κατ επέκταση αυξάνοντας τα αλιευτικά αποθέματα, γεγονός το οποίο οδηγεί σε υψηλότερα ποσοστά αλιευμάτων, θα πρέπει να αξιολογηθεί μέσω της αλλαγής της επιθυμίας των ψαράδων να πληρώσουν για αυτές τις βελτιώσεις. Άλλες επιπτώσεις, όπως η αύξηση του μεγέθους των ψαριών, η αύξηση των πωλήσεων δολωμάτων, οι επακόλουθες επιπτώσεις του τουρισμού κ.λπ., θα πρέπει ήδη να αντικατοπτρίζονται σε αυτή την αξία, και ξεχωριστές εκτιμήσεις αυτών των επιπτώσεων θα οδηγούν σε διπλή καταμέτρηση. 4: Το κόστος αντικατάστασης και οι περιορισμοί του. Η μέθοδος κόστους αντικατάστασης ως τεχνική αξιολόγησης αποτίμησης εξαρτάται από την ύπαρξη προηγούμενης απόφασης να διατηρηθεί, να αντικατασταθεί ή να μετεγκατασταθεί το χαρακτηριστικό που αποτιμάται (πολλά από τα οποία δεν θα ήταν συμβατά με την ΟΠΥ). Αυτό που αξιολογείται στη συνέχεια είναι το κόστος συμμόρφωσης με κάποια πολιτική/απαίτηση και όχι η αξία του χαρακτηριστικού (έτσι αυτές οι τιμές δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μεταφορές οφέλους). Αυτό, επομένως, δεν είναι ένα αποδεκτό μέτρο της αξίας, όταν εξετάζουμε τα πλεονεκτήματα των βημάτων πέρα από τη συμμόρφωση με την πολιτική/νομοθεσία ή την αξιολόγηση της αποδοχής μιας επιλογής που θα μπορούσε να οδηγήσει στην απώλεια ενός χαρακτηριστικού, είτε προστατεύεται από τη νομοθεσία είτε όχι. Όταν η προτιμώμενη επιλογή είναι η μετεγκατάσταση ή η αντικατάσταση ενός χαρακτηριστικού, αυτή η μέθοδος αποτίμησης ενδέχεται να μην μπορεί να λάβει υπόψη μερικά δυνητικά σημαντικά κόστη (μη-οφέλη), όπως είναι η απώλεια της τοπικής τέρψης ή ιστορικής σημασίας: οι επιπτώσεις αυτές θα πρέπει να εξεταστούν χωριστά. 5: Ανάλυση μεταγωγής (Switching Analysis). Θεωρήστε δύο εναλλακτικά σχέδια Α και Β. Το συνολικό κόστος κύκλου ζωής του Α είναι 10εκατ έναντι 8εκατ για το Β, αλλά το Α έχει σημαντικά πρόσθετα οφέλη για το περιβάλλον. Αυτά τα περιβαλλοντικά οφέλη θα πρέπει να έχουν αξία τουλάχιστον 2εκατ για το Β ώστε να είναι προτιμότερο από το Α. Περίπου άνθρωποι ζουν στην επηρεαζόμενη περιοχή, οι οποίοι θα μπορούσαν να ωφεληθούν από αυτές τις περιβαλλοντικές βελτιώσεις. Κάθε επωφελούμενος θα πρέπει να είναι πρόθυμος να πληρώσει 400 για αυτά τα οφέλη προκειμένου να είναι υπάρχει επάρκεια για τη μεταβολή της επιλογής με βάση το συνολικό κόστος κύκλου ζωής. 45

46 4.6 Διδάγματα από την εμπειρία Grant agreement nr. ECHO/SUB/2012/ Μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση για τις αποφάσεις που επηρεάζουν το περιβάλλον σε μεγαλύτερη χρονική κλίμακα - οι οποίες πληρούν τα κριτήρια για την αειφόρο διαχείριση του περιβάλλοντος - πρέπει να ακολουθεί μια πιο ολιστική, παρά μια αποσπασματική προσέγγιση. Δεν είναι πάντα δυνατό να προβλεφθούν οι επιπτώσεις μιας συγκεκριμένης πορείας δράσης στο περιβάλλον. Η συμμετοχή των ενδιαφερομένων παραγόντων μπορεί να εξοικονομήσει χρόνο και πόρους που δαπανώνται για την εξέταση σχεδίων ιδεών που θα είχαν απαράδεκτες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Το φλέγον ερώτημα δεν είναι πλέον τι μέρος του περιβάλλοντος θα πρέπει να θυσιάσουμε, προκειμένου να εξοικονομηθούν χρήματα, αλλά πόσα χρήματα μπορούμε να διαθέσουμε για την ενίσχυση του περιβάλλοντος. Μερικές περιοχές άγριας ζωής έχουν πλέον αναγνωριστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο, και σε αυτές τις περιοχές, οι οποίες είναι διεθνούς ενδιαφέροντος, μπορεί κατά την αρχική εκτίμηση να δοθεί προτεραιότητα στα περιβαλλοντικά ζητήματα σε σχέση με τα συνήθη οικονομικά κριτήρια. Μόνο τα κριτήρια για τα οποία έχει οριστεί μια περιοχή διεθνούς ενδιαφέροντος, μπορούν να ληφθούν υπόψη, για μία σωστή αξιολόγηση. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορεί να διαφέρουν και μπορεί να υπάρξουν συγκρούσεις μεταξύ των συμφερόντων των διαφόρων συνιστωσών του περιβάλλοντος ή μεταξύ της διατήρησης των υφιστάμενων πόρων και διαδικασιών. Οι υφιστάμενοι περιβαλλοντικοί πόροι και οι τρέχουσες συνθήκες μπορεί να είναι ιδιαιτέρως σημαντικοί, αλλά, σε κάποιες περιπτώσεις, ίσως χρειαστεί να γίνει δεκτή ορισμένη απώλεια (για την οποία απαιτείται συμμόρφωση με το άρθρο 4.7 της ΟΠΥ ). Τα ευρωπαϊκά, εθνικά και τοπικά κριτήρια για την σημασία της περιοχής δεν θα πρέπει κατ 'ανάγκη να κρίνονται με τον ίδιο τρόπο. Μια μελέτη του σχεδίου που προτιμάται για τεχνικο-οικονομικούς λόγους συχνά μπορεί να τροποποιηθεί ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, χωρίς να προκύπτει συμβιβασμός στην απόδοση του. Τα μικρά σχέδια μπορεί να είναι εξίσου αμφιλεγόμενα με τα μεγάλα και τα χρονικά περιθώρια για διαβούλευση δεν θα αφορούν κατ 'ανάγκη το μέγεθος του συστήματος. 46

47 Οι δύσκολες αποφάσεις δεν μπορούν να μετατραπούν σε απλές με κάποιο ταχυδακτυλουργικό τέχνασμα. Θα πρέπει να αναζητηθεί μεγαλύτερη κατανόηση μέσω της αξιολόγησης του έργου χωρίς να ελπίζουμε ότι η οικονομική αξιολόγηση μπορεί από μόνη της να άρει τις δυσκολίες. Πίνακας 4.1 Βήμα Μια διαδικασία οκτώ βημάτων για τη συμμόρφωση με τη νέα τροποποίηση της Οδηγίας-Πλαίσιο για τα Ύδατα (Πηγή: Οργανισμός Περιβάλλοντος, 2011) Ενέργεια 1 Συλλογή ενημερωμένων βασικών στοιχείων του υδατικού συστήματος 2 Συλλογή προτεινόμενων βασικών στοιχείων σχεδίου 3 Προκαταρκτική αξιολόγηση 4 Σχεδιασμός και αξιολόγηση εναλλακτικών λύσεων 5 Λεπτομερής εκτίμηση επιπτώσεων 6 Εφαρμογή ελέγχων Άρθρου Αναφορά 8 Έργασία αξιολόγησης παρακολούθησης μετά το πρόγραμμα Πίνακας 4.2 Οι δαπάνες της περιβαλλοντικής βελτίωσης και του μετριασμού Στην περίπτωση προστασίας περιβαλλοντικών αγαθών, οι δαπάνες περιλαμβάνουν: Αυξημένος χρόνος για διαπραγματεύσεις στα στάδια προγραμματισμού και σχεδιασμού Αυξημένη κατάληψη εδάφους για το έργο Αυξανόμενες δαπάνες κατασκευής λόγω των επι τόπου μέτρων μετριασμού κατά το στάδιο λειτουργίας Διαχείριση μετά την κατασκευή Ρυθμίσεις ελέγχου και διαχείρισης 47

48 Στην περίπτωση αντικατάστασης περιβαλλοντικών αγαθών, οι δαπάνες θα πρέπει να καλύπτουν: Εκχώρηση γης Αρχική επισκόπηση περιοχής / μελέτη σκοπιμότητας Έρευνα υποβάθρου συμπεριλαμβανομένης μελέτης των ειδών και του πληθυσμού Απομάκρυνση διατήρηση των φυτικών ειδών ( διατήρηση εκτός πεδίου ) Δημιουργία τράπεζας σπόρων από τις πηγές στην περιοχή που πρόκειται να χαθούν ή να καταστραφούν Επανεισαγωγή Δημιουργία βιότοπων συμπεριλαμβανομένων φυσικών παραγόντων (π.χ.υδρολογικά συστήματα και συστήματα ιζημάτων) Διαχείριση βιότοπων/ Επιτήρηση περιοχής Έλεγχος ανταγωνιστών Παρακούθηση: σύντομη, μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη Προφύλαξη περιοχής Διαρκής συμβουλές σε μεσίτες γης Δημοσιότητα και δημόσιες σχέσεις Για τη δημιουργία υποκατάστατων περιοχών δαπάνες πρέπει να καλύπτουν : ως αντικατάσταση αυτής που χάνεται, οι κύριες Εκχώρηση γης Κόστος έναρξης Διαχείριση κατά τη διάρκεια της εγκαθίδρυσης Παρακολούθηση κατά τη διάρκεια Μεταγενέστερες ρυθμίσεις των συστημάτων διαχείρισης για αρκετά χρόνια, ανάλογα με τον οικότυπο 48

49 Κεφάλαιο 5 Οι «άυλες» ανθρώπινες συνέπειες των πλημμυρών Οι «άυλες» συνέπειες των πλημμυρών αναγνωρίζονται πλέον ως σημαντικές, και πρέπει να αξιολογούνται σε κάθε ΠΚΑ. Σε αυτό το κεφάλαιο εξετάζονται, ως αποτέλεσμα των πλημμυρών, οι επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και η απώλεια της ανθρώπινης ζωής, η τελευταία όμως όχι σε νομισματικούς όρους. 5.1 Οι επιπτώσεις των πλημμυρών στην υγεία Αρκετές ποιοτικές μελέτες έχουν διεξαχθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο μετά τις πλημμύρες το Πάσχα του 1998, τον Ιούνιο του 2000 και το φθινόπωρο του 2000, οι οποίες διερευνούν τις υγειονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις αυτών των πλημμυρών (Tapsell κ.α., 2002). Αν και περιορίζονται στη φύση, αυτές οι μελέτες κατέδειξαν ότι οι άυλες επιπτώσεις -ιδιαίτερα οι συνέπειες στην ανθρώπινη υγεία από τις πλημμύρες- έχουν μεγάλη έκταση, είναι περίπλοκες και μπορεί να είναι εκτεταμένες. Ομοίως, οι παράγοντες που επηρεάζουν αυτές τις επιπτώσεις θεωρείται πλέον ότι είναι εκτεταμένοι (Πίνακας 5.1). Οι επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία ως αποτέλεσμα των πλημμυρών απεικονίζεται στον Πίνακα 5.2, ο οποίος παρουσιάζει τόσο το εύρος όσο και τη σοβαρότητα αυτών των «άυλων» επιπτώσεων. Αυτές κυμαίνονται από τους κινδύνους για τη ζωή - υποθερμία και τραυματισμούς κατά τη διάρκεια, ή αμέσως μετά την πλημμύρα - έως πιο μακροχρόνιες σωματικές και ψυχολογικές συνέπειες για την υγεία κατά τη διάρκεια των εβδομάδων ή μηνών μετά από μια πλημμύρα. Μια συνεχόμενη ποιοτική έρευνα στο Banbury και στο Kidlington του Ηνωμένου Βασιλείου διαπίστωσε ότι οι ψυχολογικές επιπτώσεις ήταν ακόμα εμφανής έως και δεκαοκτώ μήνες μετά την πλημμύρα, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι επιπτώσεις των πλημμυρών στην υγεία των ανθρώπων και τη γενική ευημερία μπορούν να συνεχιστούν για αρκετούς μήνες ή ακόμη και χρόνια, μετά την εκδήλωση πλημμυρών. Πιο πρόσφατα, το βρετανικό Υπουργείο Περιβάλλοντος, Τροφίμων και Αγροτικών Υποθέσεων (Defra) και η Οργανισμός Περιβάλλοντος του Ηνωμένου Βασιλείου χρηματοδότησαν ένα μεγάλο ερευνητικό πρόγραμμα, που προσπάθησε να καθορίσει μια οικονομική αποτίμηση των «άυλων» επιπτώσεων των πλημμυρών στην υγεία για την αξιολόγηση των έργων (Defra/Οργανισμός Περιβάλλοντος, 2004). Η έρευνα επιβεβαίωσε τη σημασία των επιπτώσεων των πλημμυρών στην υγεία, οδήγησε στη δημοσίευση προσωρινών καθοδηγήσεων (Defra, 2004b) και καθιέρωσε μια νομισματική αξία της τάξεως των 200 (230 ) ανά νοικοκυριό ετησίως για αυτές τις επιπτώσεις. 49

50 5.2 Ο κίνδυνος για τη ζωή από φαινόμενα πλημμυρών Εισαγωγή Οι θάνατοι και οι τραυματισμοί από τις πλημμύρες δεν αποτελούν ασυνήθιστο γεγονός στην Ευρώπη και όπου υπάρχει υψηλό δυναμικό κινδύνου για τη ζωή, μια εκτίμηση θα μπορούσε να συμπεριληφθεί στην αξιολόγηση αντιπλημμυρικών έργων. Ο προσδιορισμός του κατά πόσον είναι κατάλληλο μια αξιολόγηση του κινδύνου για την ανθρώπινη ζωή να περιληφθεί σε μια εκτίμηση, σχετίζεται με την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο συμβαίνουν οι θάνατοι από τις πλημμύρες. Μια έρευνα στο Ηνωμένο Βασίλειο (Οργανισμός Περιβάλλοντος, 2013b) έχει εξετάσει τις συνθήκες υπό τις οποίες πολίτες έχουν σκοτωθεί ή τραυματιστεί σοβαρά κατά τη διάρκεια μιας πλημμύρας. Μέσω αυτής της έρευνας κατασκευάστηκε μια τυπολογία γεγονότων/καταστάσεων οι οποίες είναι ενδεικτικές των καταστάσεων στην Αγγλία και την Ουαλία, όπου η ζωή είναι πιθανό να απειλείται ή όπου σημειώθηκαν θάνατοι στο παρελθόν (Πίνακας 5.3). Αυτή η τυπολογία τονίζει ότι υπάρχει ένας αριθμός καταστάσεων και διαφορετικών στοιχείων που οδηγούν στο ενδεχόμενο θανάτου από πλημμύρα. Πολλοί θάνατοι δεν έχουν σχέση με τα χαρακτηριστικά της ίδιας της πλημμύρας, αλλά έχουν προκληθεί από τις συμπεριφορικές αντιδράσεις ή ενέργειες των θυμάτων (δηλαδή την οδήγηση ή το περπάτημα μέσα από τα νερά των πλημμυρών ή την προσπάθεια καθαρισμού αποχετεύσεων υπό συνθήκες πλημμύρας). Αυτοί οι θάνατοι είναι πολύ δύσκολο να εξηγηθούν κατά την αξιολόγηση του δυναμικού του κινδύνου για τη ζωή από τις πλημμύρες και να συμπεριληφθούν σε μια αξιολόγηση εναλλακτικών μέτρων. Υπάρχουν περιπτώσεις, όμως, όπου η φύση του κινδύνου πλημμύρας (όπως η ταχεία έναρξη, η υψηλή ταχύτητα ή το μεγάλο βάθος της πλημμύρας) ή οι συνθήκες της πλημμύρας (π.χ. έναρξη κατά τη διάρκεια της νύχτας ή αναπάντεχη πλημμύρα) μπορούν να οδηγήσουν σε υψηλότερο κίνδυνο για τη ζωή. Αυτές οι καταστάσεις έχουν συμβεί κατά το παρελθόν σε όλη την Ευρώπη και, παρόλο ότι έχουν υπάρξει σημαντικές βελτιώσεις στην έγκαιρη προειδοποίηση πλημμυρών και στο σχεδιασμό καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, οι σοβαρές πλημμύρες μπορούν ακόμη να οδηγήσουν στο ενδεχόμενο τέτοιων θανάτων στο μέλλον. Άλλες τέτοιες περιπτώσεις είναι όταν υπάρχει μεγάλος αριθμός ευάλωτων ατόμων (π.χ. σε οίκους ευγηρίας ή σχολεία), ή όταν οι άνθρωποι βρίσκονται σε ευπαθείς περιοχές (π.χ. τροχόσπιτο / κάμπινγκ), όπου παρέχεται ελλιπής προφύλαξη. Η εκτίμηση του κινδύνου για τη ζωή θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στις καταστάσεις που είναι σκιασμένες στο Πίνακα 5.3 και περιλαμβάνουν (ή τον συνδυασμό αυτών): 50

51 Όταν η αναμενόμενη πλημμύρα έχει υψηλή ταχύτητα ή τα νερά λόγω της πλημμύρας είναι βαθιά (ή ένα συνδυασμό και των δύο). Όταν η ταχύτητα έναρξης είναι μεγάλη, το οποίο επιτρέπει λίγο χρόνο για την προειδοποίηση του κοινού ή την εκκένωση περιοχών που διατρέχουν κίνδυνο. Όταν υπάρχει μεγάλος αριθμός εξαιρετικά ευπαθών ατόμων (π.χ. ηλικιωμένοι ή μαθητές). Όταν οι άνθρωποι μπορεί να είναι ευάλωτοι λόγω έλλειψης καταφυγίου (π.χ. τροχόσπιτο/κάμπινγκ). Από τη σκοπιά της αξιολόγησης, μια εκτίμηση του κινδύνου για τη ζωή μπορεί να διεξαχθεί πιο αποτελεσματικά όταν η οικονομική αποδοτικότητα μιας επιλογής ΔΚΠ είναι οριακή (δηλαδή ως ένα επιπλέον όφελος) ή όταν θεωρείται ότι οι επιπτώσεις των πλημμυρών στο ενδεχόμενο απώλειας της ζωής είναι δυσανάλογες σε σχέση με τις αναμενόμενες υλικές ζημιές. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει μια κατάσταση, για παράδειγμα, όπου υπάρχει ένας μικρός αριθμός μόνιμων κατοικιών οι οποίες βρίσκονται σε μια περιοχή οφέλους και, ως εκ τούτου οι υλικές ζημιές θα είναι λίγες, αλλά ο κίνδυνος για τη ζωή μπορεί να είναι υψηλός λόγω της ταχείας έναρξης της πλημμύρας, η οποία επηρεάζει τους κατοίκους ή τα τροχόσπιτα/τις περιοχές κάμπινγκ. Ειδικότερα, μπορεί να υπάρξουν περιπτώσεις όπου μία ή περισσότερες από τις κατηγορίες βρίσκονται μέσα σε μια περιοχή αξιολόγησης οφέλους (π.χ. μια περιοχή κάμπινγκ η οποία βρίσκεται σε μια περιοχή πλημμύρας ταχείας έναρξης), οπότε θα πρέπει σαφώς να διεξαχθεί μια αξιολόγηση και σε αυτές τις περιπτώσεις. Επίσης, η αξιολόγηση δεν θα πρέπει να διεξάγεται χωρίς εξέταση των ευρύτερων μέτρων διαχείρισης των πλημμυρών, καθώς η παρουσία ή απουσία και η αποτελεσματικότητα των δραστηριοτήτων διαχείρισης περιστατικών πλημμύρας (ιδιαιτέρως των προειδοποιήσεων για πλημμύρες) θα επιφέρουν μετριασμό των επιπτώσεων σε πολλές περιπτώσεις Αξιολόγηση των κινδύνων για τη ζωή από τις πλημμύρες Αρκετές προσεγγίσεις έχουν αναπτυχθεί για τον υπολογισμό του δυνητικού κινδύνου για τη ζωή από τις πλημμύρες (Jonkman κ.α., 2002). Ο Πίνακας 5.4 ανακεφαλαιώνει μερικά από τα υπάρχοντα μοντέλα, τονίζοντας τη βάση και τα κύρια χαρακτηριστικά τους. Αυτές οι προσεγγίσεις έχουν την τάση να επικεντρώνονται στην εξαγωγή κλασμάτων θνησιμότητας βασιζόμενες σε εμπειρικές παρατηρήσεις οι οποίες στη συνέχεια έχουν εφαρμοστεί στον εκτεθειμένο πληθυσμό ανάλογα με τη σοβαρότητα των πλημμυρών και άλλες παραμέτρους, όπως η παρουσία προειδοποιήσεων ή/και ευαισθητοποίησης σχετικά με τις πλημμύρες. Ωστόσο, η διαθεσιμότητα ποσοτικών δεδομένων από ιστορικές πλημμύρες είναι γενικά πολύ περιορισμένη και ως εκ τούτου οι λειτουργίες αυτές βασίζονται σε δεδομένα ανεπαρκούς μεγέθους και ποιότητας. 51

52 5.2.3 Η μεθοδολογία του «Κινδύνου για τους ανθρώπους» (HR Wallingford, 2003, 2005b, Defra, 2008b) Μια προσέγγιση που ανέπτυξε διαφορετικά μοντέλα για την πρόβλεψη της απώλειας ζωής ήταν η μέθοδος του «κινδύνου πλημμύρας για τους ανθρώπους» (HR Wallingford, 2003, 2005β). Αυτή αναπτύχθηκε για εφαρμογή στο Ηνωμένο Βασίλειο και διαφέρει από τις άλλες προσεγγίσεις, καθώς οι θάνατοι υπολογίζονται ως συνάρτηση των τραυματισμών, οι οποίοι υπολογίζονται σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά πλημμύρας, την περιοχή και τον πληθυσμό, παρά με την εφαρμογή ενός ομοιόμορφου κλάσματος θνησιμότητας στον εκτεθειμένο πληθυσμό. Ο Priest κ.α. (2007) πραγματοποίησαν μια ανάλυση ευαισθησίας στην προσέγγιση για τα γεγονότα στο Boscastle και τόνισαν ότι το δυναμικό θανάτων κυμάνθηκε από 0,67 έως 109,2, ανάλογα με τις τιμές εισόδου. Αυτή η αξιολόγηση υπογράμμισε τη σημασία της εισαγωγής των δεδομένων στο μοντέλο, καθώς και το γεγονός ότι ένα εύρος τιμών θα μπορούσε να είναι ένα πιο κατάλληλο αποτέλεσμα από μια απόλυτη πρόβλεψη θανάτων. Η μέθοδος «κινδύνου για τους ανθρώπους» αναπτύχθηκε και βαθμονομήθηκε με τη χρήση περιορισμένου αριθμού γεγονότων στην Αγγλία και την Ουαλία, και το μοντέλο έχει δοκιμαστεί και βαθμονομηθεί σωστά σε ένα μικρό μόνο αριθμό μελετών περίπτωσης. Πολλές από αυτές τις περιπτώσεις σημειώθηκαν πριν αρκετά χρόνια (π.χ. 1912, 1952, 2000, 2005), από τότε έχουν υπάρξει σημαντικές πρόοδοι στην έγκαιρη προειδοποίηση για πλημμύρες, τις τεχνολογίες επικοινωνίας, καθώς και αλλαγές στις πρακτικές αναζήτησης και διάσωσης. Επιπλέον, οι μελέτες περιπτώσεων που χρησιμοποιούνται για τη βαθμονόμηση και τον έλεγχο της προσέγγισης είναι περιπτώσεις αρκετά σοβαρών πλημμυρών, η προσέγγιση δεν έχει δοκιμαστεί σε περισσότερες περιπτώσεις πλημμυρών ήσσονος σημασίας στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η προσέγγιση του κινδύνου για τους ανθρώπους βρέθηκε επίσης να περιέχει αρκετές διαρθρωτικές αδυναμίες, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης διαχωρισμού των περιοχών οφέλους σε ζώνες υψηλού κινδύνου, όπου οι εκτιμήσεις του κινδύνου, τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων και τα χαρακτηριστικά της περιοχής ήταν σταθερά. Αυτή η «προσέγγιση ζωνών» περιορίζει την ευελιξία του μοντέλου να λαμβάνει υπόψη τις διαφορές στην ευπάθεια του πληθυσμού και στο είδος των ακινήτων που επηρεάζονται. Κατά συνέπεια, η προσέγγιση ενδεχομένως υπερεκτιμά σοβαρά τον αριθμό των νεκρών Μια προσέγγιση «Ορίου» στην αξιολόγηση του κινδύνου για τη ζωή Ο Priest κ.α. (2007) ανέπτυξαν μια νέα μεθοδολογία για την εκτίμηση της απώλειας της ζωής από πλημμύρες χρησιμοποιώντας ένα ημι-ποιοτικό μοντέλο «ορίου», το οποίο συνδυάζει τα όρια επικινδυνότητας και έκθεσης. Το μοντέλο αυτό βασίζεται στην παραδοχή ότι δεν είναι όλοι οι άνθρωποι εξίσου ευάλωτοι στα ίδια βάθη και ταχύτητες των νερών πλημμύρας, με την ευπάθεια να ποικίλλει ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του ατόμου και 52

53 της κατάστασης. Ωστόσο, υπάρχει αξία στον προσδιορισμό των γενικών χαρακτηριστικών τόσο των ανθρώπων όσο και των περιοχών όπου υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα κινδύνου στα νερά των πλημμυρών. Το σχήμα 5.1 απεικονίζει την αλληλουχία των συστατικών που εξετάζονται εντός του μοντέλου. Πλήρεις λεπτομέρειες της προσέγγισης και του μοντέλου μπορούν να βρεθούν στον Priest κ.α. (2007) και υπάρχει μια περίληψη στον Tapsell κ.α. (2008). Αυτή η προσέγγιση βασίζεται κυρίως σε υφιστάμενα δεδομένα σχετικά με τη σταθερότητα των ανθρώπων κατά τη διάρκεια της πλημμύρας (Jonkman και Penning-Rowsell, 2008) και την πιθανότητα να σκοτωθούν ενώ βρίσκονται μέσα και έξω από κτήρια κατά τη διάρκεια πλημμυρών. Η βάση της προσέγγισης είναι η συνάρτηση βάθους- ταχύτητας σχετικά με την σταθερότητα των ανθρώπων και των κτηρίων χρησιμοποιώντας το έργου του Abt κ.α. (1989), Jonkman και Penning-Rowsell (2008), και Karvonen κ.α. (2000). Οι λειτουργίες αυτές προσδιορίζουν πότε διαφορετικοί άνθρωποι και κτίρια γίνονται ευάλωτοι στα νερά των πλημμυρών. Ο Πίνακας 5.5 απεικονίζει αυτά τα όρια βάθους-ταχύτητας και τους κύριους παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν σε θανάτους από πλημμύρες. Η προσέγγιση στη συνέχεια προσθέτει μεταβλητές μετριασμού, όπως η φύση της περιοχής (δηλαδή τη διαθεσιμότητα καταφυγίου και την ακεραιότητα του εν λόγω καταφυγίου κάτω από διαφορετικές συνθήκες πλημμυρών) και την παρουσία ή απουσία διαδικασιών μετριασμού (π.χ. προειδοποίηση για πλημμύρες και εκκένωση). Αξίζει να σημειωθεί ότι, εκτός από τις πιο συχνά χρησιμοποιούμενες μεταβλητές, η προσέγγιση λαμβάνει υπόψη τις μορφές κτισμάτων που βρίσκονται στην περιοχή ενδιαφέροντος και της πιθανότητας να υποστούν κατάρρευση (μια σημαντική αιτία των θανάτων), καθώς και παράγοντες που θα μπορούσαν με τη σειρά τους να μειώσουν τον κίνδυνο θανάτων. Όταν συνδυάζεται με τις εκτιμήσεις του αριθμού των ατόμων που είναι ευάλωτα (δηλαδή μέσω στοιχείων απογραφής), η προσέγγιση αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο το οποίο θα επιτρέψει στους εκτιμητές να κάνουν γενική και συγκριτική αξιολόγηση των κινδύνων για τη ζωή στην περίπτωση μηδενικής λύσης και στην περίπτωση που έχει εφαρμοστεί ένα σχέδιο διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας, ορίζοντας έτσι τα οφέλη της μείωσης του δυνητικού κινδύνου για τη ζωή. Η προσέγγιση αυτή επιτρέπει τη χαρτογράφηση του κινδύνου για τη ζωή, και έτσι η εκτίμηση του κινδύνου αυτού σε διαφορετικές περιοχές είναι δυνατή (Priest κ.α., 2007) Αξιολόγηση: η απώλεια της ζωής σε πλημμύρες Οι προσεγγίσεις που περιγράφονται παραπάνω παρουσιάζουν μια ημι-ποιοτική προσέγγιση για την αξιολόγηση του κινδύνου, παρά μια πλήρη ποσοτικοποίηση αυτού του κινδύνου αναφορικά με τον αριθμό των θανάτων. Είναι δυνατόν να αποτιμήσουμε σε χρηματικούς όρους τους ενδεχόμενους κινδύνους για τη ζωή, μέσω της αξιοποίησης των στοιχείων που παρουσιάζονται στο «Πράσινο Βιβλίο» του Υπουργείου Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου (HM Treasury, 2003). Αυτό παρέχει το ποσό των ανά θανατηφόρο ατύχημα που εμποδίστηκε (σε αξίες του 2000), το οποία αναπτύχθηκε αρχικά στο Ηνωμένο Βασίλειο από το 53

54 Υπουργείο Μεταφορών για τους θανάτους σε τροχαία ατυχήματα. Αυτό μπορεί, επομένως, να εφαρμοστεί στην εκτίμηση του αριθμού των θανάτων. Ωστόσο, αν και είναι δυνατόν να αποτιμηθεί σε χρήμα αυτός ο κίνδυνος, ζητάμε από τους εκτιμητές να μελετήσουν προσεκτικά εάν είναι σκόπιμο να γίνει αυτό. Λόγω του συχνά μικρού αριθμού θανάτων που αναμένονται σε πολλές περιπτώσεις πλημμυρών, τοποθετώντας μια οικονομική αποτίμηση για τον κίνδυνο αυτό μπορεί να ευτελίζει την αξία της ανθρώπινης ζωής, όταν συγκρίνεται με άλλες απώλειες, όπως αυτές των υλικών ζημιών. Ένας εκτιμητής θα πρέπει επίσης να γνωρίζει ότι οι συνθήκες που οδήγησαν στο υψηλότερο δυναμικό κινδύνου για τη ζωή είναι πιθανό να εμφανιστούν στα πιο ακραία σενάρια πλημμύρας. Ως εκ τούτου, η επίπτωση των μέτρων διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας σε αυτές τις πολύ σοβαρές πλημμύρες θα πρέπει να εξεταστεί προσεκτικά. Σε μια τέτοια εξέταση θα πρέπει να εκτιμηθεί κατά πόσον οποιαδήποτε δραστηριότητα διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας είναι πιθανό να μειώσει το δυναμικό θανάτων λόγω εξαιρετικά σφοδρών πλημμυρών, και αν τυχόν άλλα παράλληλα μέτρα διαχείρισης πλημμυρών θα πρέπει επίσης να είναι σε λειτουργία (π.χ. προειδοποίηση για πλημμύρες) ώστε το εκτιμώμενο μέτρο να είναι πλήρως αποτελεσματικό. 54

55 Πίνακας 5.1 Παράγοντες που συμβάλλουν στις συνέπειες των πλημμυρών στην ανθρώπινη υγεία Χαρακτηριστικά του περιστατικού πλημμύρας (βάθος, ταχύτητα, χρονική στιγμή, κλπ.) Τύπος ιδιοκτησίας π.χ. μονοόροφη, διόροφη κλπ Το ποσό και ο τύπος των ζημιών και απωλειών των ιδιοκτησιών Εάν ελήφθησαν προειδοποιήσεις πλημμυρών και έγιναν ενέργειες σχετικά Προηγούμενη εμπειρία από πλημμύρες και συναίσθηση του κινδύνου Οποιεσδήποτε στρατηγικές που αναπτύχθηκαν με αντιγραφή μετά από προηγούμενη πλημμύρα Η αναγκαιότητα να αφήσει κανείς το σπίτι του και να ζήσει σε προσωρινό κατάλυμα Η διαδικασία καθαρισμού και αποκατάστασης και η σχετική αναστάστωση των νοικοκυριών Απογοήτευση και ανησυχία κατά την συναλλαγή με ασφαλιστικές εταιρείες, πραγματογνώμονες ζημιών, οικοδόμους και κατασκευαστές Προϋπάρχουσες συνθήκες υγείας και ευπάθεια Αυξημένη ανησυχία σχετικά με πιθανή επανεμφάνιση του γεγονότος Απώλεια του επιπέδου εμπιστοσύνης προς τις αρχές που είναι αρμόδιες για την παροχή προειδοποιήσεων και προστασίας από πλημμύρες Οικονομικές έγνοιες (ειδικά για εκείνους που δεν είναι ασφαλισμένοι) Απώλεια της αίσθησης ασφάλειας στο σπίτι Υπονόμευση της τοπικής ταυτότητας των ανθρώπων και της αίσθησης του εαυτού τους (π.χ. μέσω της απώλειας αναμνηστικών) 55

56 Πίνακας 5.2 Σωματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις στην υγεία από τις πλημμύρες: αποτελέσματα από το Ηνωμένο Βασίλειο Σωματικές και άλλες επιπτώσεις στην υγεία που αναφέρθηκαν κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά τις πλημμύρες το Πάσχα του 2008 και το καλοκαίρι και φθινόπωρο του 2000 Τραυματισμοί από χτυπήματα από τα νερά πλημμύρας ή ριξίματα από βαριά αντικείμενα ή από χτυπήματα από κινούμενα αντικείμενα Τραυματισμοί από την υπερβολική προσπάθεια κατά τη διάρκεια της πλημμύρας (π.χ. διαστρέμματα) Σωματικές επιπτώσεις στην υγεία που αναφέρθηκαν εβδομάδες ή μήνες μετά τις πλημμύρες το Πάσχα του 2008 και το καλοκαίρι και φθινόπωρο του 2000 Γαστρο-εντερικές αρρώστιες Καρδιακά προβλήματα Ψυχολογικές επιπτώσεις στην υγεία που αναφέρθηκαν εβδομάδες ή μήνες μετά τις πλημμύρες το Πάσχα του 2008 και το καλοκαίρι και φθινόπωρο του 2000 Άγχος (π.χ. κατά τη διάρκεια καταιγίδων) Κρίσεις πανικού Υποθερμία Αναπνευστικά προβλήματα (π.χ. άσθμα, λοιμώξεις θώρακα, πλευρίτιδα) Αυξανόμενα επίπεδα άγχους Φόβος για ηλεκτροπληξίες (αν και καμία δεν αναφέρθηκε) Κοψίματα, εκδορές και μώλωπες Ήπια, μέτρια και βαριά κατάθλιψη Κρυολόγημα, βήχας, γρίππη Διαστρέμματα και θλάσεις Λήθαργος/έλλειψη ενέργειας Πονοκέφαλοι Ερεθισμοί δέρματος (π.χ. εξανθήματα, δερματίτιδα κλπ.) Συναισθήματα απομόνωσης Πονόλαιμος ή λοιμώξεις λαιμού Υψηλή αρτηριακή πίεση Προβλήματα ύπνου 56

57 Ερεθισμοί δέρματος (π.χ. εξανθήματα) Λοιμώξεις νεφρού ή άλλες λοιμώξεις Εφιάλτες Καταπληξία Ακαμψία στις αρθρώσεις Αναδρομές σε πλημμύρες στο παρελθόν Μυϊκές συσπάσεις Αυξανόμενη χρήση αλκοολούχων ποτών ή συνταγογραφούμενων (ή άλλων) ουσιών Δαγκώματα εντόμων ή ζώων Ακανόνιστα επίπεδα γλυκόζης αίματος (διαβητικοί) Θυμός/ ξεσπάσματα οργής Ταλαντεύσεις διάθεσης/κακή διάθεση Απώλεια ή αύξηση βάρους Αυξανόμενες εντάσεις σε σχέσεις (π.χ. περισσότεροι διαπληκτισμοί) Αλλεργίες (π.χ. σε σπόρια μούχλας) Δυσκολία συγκέντρωσης σε καθημερινές εργασίες Σκέψεις αυτοκτονίας 57

58 Πίνακας 5.3 Μια κατηγοριοποίηση των λόγων για τους οποίους ο κίνδυνος για τη ζωή απειλείται από τις πλημμύρες: αποτελέσματα από το Ηνωμένο Βασίλειο Κατηγορία Λόγος για τον οποίο ο κίνδυνος για τη ζωή απειλείται Παραδείγματα Κίνδυνος Περιοχές ακραίου βάθους ή ταχύτητας πλημμυρών Η δριμύτητα του κινδύνου πλημμύρας: π.χ. υψηλό βάθος ή υψηλή ταχύτητα πλημμύρας. Κατακλυσμός της Ανατολικής Ακτής ιδιαίτερα περιοχές πίσω από άμυνες πλημμυρών Υδρολογικές λεκάνες ταχείας αντίδρασης Η δριμύτητα του κινδύνου πλημμύρας/ σε σύζευξη με τον περιορισμένο χρόνο για την ανάληψη ενεργειών διαχείρισης του περιστατικού. Boscastle Ευπρόσβλητες τοποθεσίες Θέσεις που θα παράσχουν για λίγο καταφύγιο από τα νερά πλημμύρας ή κτίρια που θα υφίσταντο σοβαρή ζημιά, εκθέτοντας με αυτόν τον τρόπο τους ανθρώπους στα νερά της πλημμύρας. Τροχόσπιτα και χώροι κατασκήνωσης, μονοόροφα κτίρια Τρωτότητα Ευπαθείς άνθρωποι Άνθρωποι που μπορεί να χρειαστούν βοήθεια για να αφήσουν τις ιδιοκτησίες τους τη χρονική στιγμή της πλημμύρας ή που είναι ανεξοικείωτοι με τον κίνδυνο πλημμυρών στην περιοχή και επομένως μπορεί να χρειαστούν ξεχωριστή προειδοποίηση ή άλλη πρόσθετη βοήθεια. Η περίπτωση αυτή μπορεί να περιλαμβάνει ηλικιωμένους ή άτομα με ειδικές ανάγκες ή εκείνους που βρίσκονται προσωρινά στην περιοχή 58

59 Συμπεριφορά Οι άνθρωποι εκτίθενται σε κίνδυνο πλημμυρών μέσω των ενεργειών τους Αυτές οι καταστάσεις σχετίζονται με εκείνες τις περιστάσεις κατά τις οποίες οι άνθρωποι βάζουν σε κίνδυνο τους εαυτούς τους μέσω των ενεργειών τους: είτε αδιαφορώντας για τις οδηγίες περί μη διάσχισης ποταμών είτε με την εσφαλμένη εκτίμηση των κινδύνων των νερών πλημμύρας Συμπεριλαμβάνονται δραστηριότητες όπως η οδήγηση ή το περπάτημα μέσω των πλημμυρισμένων περιοχών Άλλοι Άλλες σχετικές με την πλημμύρα δραστηριότητες Αυτός περιλαμβάνει ένα εύρος άλλων καταστάσεων δια των οποίων οι άνθρωποι μπορεί να τραυματιστούν ή να χάσουν τις ζωές τους μέσω άλλων τρόπων Έκθεση σε καπνούς από την ξήρανση εξοπλισμού, πτώση κατά τον καθαρισμό Πηγή: προσαρμοσμένο από τον Οργανισμό περιβάλλοντος (2013b) 59

60 Πίνακας 5.4 Υπάρχουσες προσεγγίσεις για την εκτίμηση του κινδύνου για τη ζωή από τις πλημμύρες Μελέτη Πλαίσιο πλημμύρας / σενάριο Εμπειρική βάση Χαρακτηριστικά ενδιαφέροντος Κριτική Waarts (1992) Παράκτια πλημμύρα μεγάλης Με βάση στοιχεία από την Βάθος νερού, Πληθυσμός σε Η εφαρμοσιμότητά της σε άλλες περιοχές κλίμακας Κατάρρευση άμυνας παράκτια πλημμύρα το 1953 κίνδυνο υπολογίζει το τμήμα είναι περιορισμένη πλημμύρας στην Ολλανδία του πληθυσμού που πνίγηκε με βάση το βάθος νερού Jonkman (2001) - Discussed in Παράκτια πλημμύρα μεγάλης Με βάση στοιχεία από την Ο χρόνος εκκένωσης, το βάθος Βασίζεται σε περιορισμένα στοιχεία και Jonkman (2007) κλίμακας Κατάρρευση άμυνας παράκτια πλημμύρα το 1953 και η ταχύτητα αποτελούν όλα επομένως η μεταβιβασιμότητα είναι πλημμύρας στην Ολλανδία, συνάρτηση της θέσης στην κοίτη περιορισμένη περιλαμμβάνεται η εργασία του πλημμύρας Abt s (1989) για την ανθρώπινη σταθερότητα στον τύπο Waarts Vrounwenvelder and Steenhuis Παράκτια πλημμύρα μεγάλης Με βάση στοιχεία από την Πληθυσμός σε κίνδυνο Η εφαρμοσιμότητά της σε άλλες περιοχές (1997) κλίμακας Κατάρρευση άμυνας παράκτια πλημμύρα το 1953 Κατάρρευση κτιρίων είναι περιορισμένη πλημμύρας στην Ολλανδία Ρωγμές σε αναχώματα 60

61 Graham (1999) Κατάρρευση φράγματος 40 ιστορικές ρήξεις φραγμάτων Δριμύτητα πλημμυρών, χρόνοι παράδοσης προειδοποιήσεων, ο αριθμός ανθρώπων που διαμένουν στην περιοχή που βρίσκεται σε κίνδυνο, και η αντίληψη της δριμύτητας πλημμύρας από τον πληθυσμό Ανόμοια με το μοντέλο Brown and Graham, αυτή η μέθοδος προσπαθεί να λάβει υπόψη το χρόνο απόκρισης στις προειδοποιήσεις πλημμυρών συμπεριλαμβάνοντας την παράμετρο "αντίληψη δριμύτητας πλημμύρας" και παρέχει ένα εύρος πιθανών θανατηφόρων ατυχημάτων Jonkman (2003) Παράκτια πλημμύρα μεγάλης Με βάση στοιχεία από την Η πιθανότητα πνιγμού στατιστικά Αν και βασισμένη σε 1 γεγονός πλημμύρας, κλίμακας παράκτια πλημμύρα το 1953 σχετίζεται με τα υδραυλικά αυτή η μέθοδος σχετίζει τη θνησιμότητα με στην Ολλανδία χαρακτηριστικά της πλημμύρας τρεις διαφορετικούς τύπους γεγονότων: όπως το βάθος νερού, η ταχύτητα πνιγμός λόγω απότομης ανύψωσης του και ο ρυθμός ανύψωσης των νερού, λόγω υψηλών ταχυτήτων ροής και υδάτων πλημμύρας θανάτων λόγω άλλων αιτιών. Zhai et al (2006) Διάφορα Συνολικά 269 ιστορικά γεγονότα Οι συντάκτες προτείνουν ότι ο Ένα ενδιαφέρον χαρακτηριστικό αυτής της πλημμυρών που εμφανίστηκαν αριθμός πλημμυρισμένων έρευνας είναι ότι όταν αναλύθηκαν τα στην Ιαπωνία κατά τη διάρκεια της περιόδου κατοικιών είναι ένας δείκτης των: δριμύτητα πλημμύρας, μέγεθος του πληθυσμού σε κίνδυνο και ιστορικά στοιχεία σε διαστήματα δεκαετίας, διαπιστώθηκε ότι οι συντελεστές θανάτων/ τραυματισμών μειώνονταν με το χρόνο. Αυτό

62 αριθμός τραυματισμών/ θανάτων που σχετίζονται με την πλημμύρα μπορεί να οφείλεται στις βελτιωμένες θεσμικές ρυθμίσεις όπως οι προειδοποιήσεις και η αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Jonkman (2007) Πλημμύρες μεγάλης κλίμακας Έντεκα ιστορικά γεγονότα Βασίζεται στους παράγοντες: Όπως αναφέρεται ανωτέρω, το μοντέλο που εμφανίζονται σε πεδινές πλημμυρών, με συνολικά 165 βάθος πλημμύρας, τταχύτητα Jonkman έχει σχεδιαστεί για μεγάλης περιοχές λόγω κατάρρευσης της ξεχωριστές θέσεις νερού πλημμύρας, ρυθμός κλίμακας πλημμύρες που προκαλούνται από άμυνας πλημμυρών ανύψωσης (ταχύτητα έναρξης) την κατάρρευση της άμυνας πλημμυρών σε και χρόνος άφιξης των νερών πεδινές τοποθεσίες που είναι πλημμύρας σε μια θέση μετά από χαρακτηριστικές των δελταϊκών περιοχών. ένα ρήγμα. Το μοντέλο εξετάζει Ωστόσο, τα γεγονότα πλημμυρών σε πολλά επίσης την επίδραση που έχουν άλλα μέρη της Ευρώπης είναι αρκετά η εκκένωση, τα διαθέσιμα διαφορετικά από την κατάσταση στην καταφύγια, η διάσωση, και η Ολλανδία, κατά συνέπεια το μοντέλο διαφυγή (αυτο-εκκένωση) στους Jonkman μπορεί να μην είναι εφαρμόσιμο σε αριθμούς που παρατίθενται. αυτές τις διαφορετικές καταστάσεις. 62

63 Πίνακας 5.5 Κύριοι παράγοντες που οδηγούν σε θανάτους από πλημμύρες Όρια βάθους-ταχύτητας Φύση της περιοχής, Κύριος παράγοντας που Περιγραφή (m 2 /s) κατηγορίες οδηγεί σε θανάτους <0.25 Όλες Χαμηλή επικινδυνότητα Υπάρχει χαμηλός κίνδυνος σε ανθρώπους από τα νερά πλημμυρών Όλες Η ευαισθησία των ανθρώπων που επικρατεί η συμπεριφορά σε κάποιο βαθμό σχετίζεται Οι θάνατοι είναι πιθανό να εστιάζονται μεταξύ των ευάλωτων ατόμων π.χ. παιδιά που παίζουν κοντά ή στα ύδατα πλημμύρας, ή ηλικιωμένοι (που συχνά παγιδεύονται στις ιδιοκτησίες τους) Στις περισσότερες περιπτώσεις οι άνθρωποι θα είναι σε θέση να βρουν καταφύγιο μακριά από τις πλημμύρες, ωστόσο, μπορεί Χαμηλή και μεσαία ευαισθησία Η συμπεριφορά που επικρατεί παρόλα αυτά να εμφανιστούν θάνατοι και τραυματισμοί, εάν οι άνθρωποι αναλάβουν επικίνδυνες δραστηριότητες όπως η οδήγηση μέσω των νερών της πλημμύρας ή η λήψη περιττών κινδύνων στα νερά Υψηλή ευαισθησία Χαμηλή και μεσαία ευαισθησία Ο κίνδυνος που επικρατεί Σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι πιθανό να συμβούν θανατοι από την άμεση επαφή με τα νερά πλημμυρών 63

64 Υψηλή ευαισθησία >7.00 Όλες Ο κίνδυνος και η κατάρρευση κτιρίου που επικρατούν Θα συμβούν θάνατοι αν οι άνθρωποι βρεθούν σε άμεση επαφή με τα νερά πλημμυρών ή αν βρίσκονται σε κτίρια που εκτίθενται σε κίνδυνο από τα νερά πλημμυρών. Πηγή: Tapsell et al. (2008) 64

65 Διάγραμμα 5.1 Ακολουθία και συνδυασμός των διαφορετικών συνιστωσών της προσέγγισης διαμόρφωσης ορίου 65

66 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ένα παράδειγμα ΠΚΑ «Φάση του έργου: Έκθεση Οικονομικής και Χρηματοοικονομικής Ανάλυσης στο επίπεδο της λεκάνης απορροής του Prut-Barlad» στη Ρουμανία Μεθοδολογία Λόγω της αρχικής έλλειψης στοιχείων, δεν ήταν δυνατόν να διεξαχθεί μια οικονομική εκτίμηση των ζημιών σε όλη την περιοχή μελέτης. Προκειμένου να προχωρήσει το έργο και να επιτραπεί ο εντοπισμός των περιοχών κινδύνου, υιοθετήθηκε η ακόλουθη μεθοδολογία: 1. Επανεξέταση των υφιστάμενων αρχείων ζημιών από τις πλημμύρες του 2005, 2006 και 2007, και προσδιορισμός της μέσης ζημίας για διάφορους δέκτες (π.χ. δρόμοι, σιδηρόδρομοι, σπίτια, εκτάσεις γης, γεωργία) 2. Η χρήση ενός μοντέλου Αξιολόγησης Πολλαπλών Κριτηρίων (ΠΚΑ) που επιτρέπει την ταυτοποίηση των περιοχών κινδύνου σε μια βάση μη οικονομικών ζημιών. Η χρήση μιας ΠΚΑ θα προσδιορίσει τον κοινωνικό και μη οικονομικό κίνδυνο στο πλαίσιο της λεκάνης απορροής και θα καθοδηγήσει την αξιολόγηση οικονομικού κινδύνου. Αυτή η διαδικασία εξασφαλίζει ότι οι κοινωνικοί και οικονομικοί κίνδυνοι πλημμύρας αντιμετωπίζονται παράλληλα. 3. Χρησιμοποιήστε την ΠΚΑ παραπάνω και το αρχικό μοντέλο αποτελεσμάτων για να προβείτε σε μια εκτίμηση ελέγχου και στον εντοπισμό των περιοχών κινδύνου εντός της λεκάνης απορροής 4. Αναλάβετε την περαιτέρω μοντελοποίηση και στη συνέχεια την οικονομική αξιολόγηση (μόνο για άμεσες ζημίες) για 66

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΩΝ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΩΝ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ Τ.Ε.Ι. ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΗΛΕΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΩΝ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ Του σπουδαστή ΓΡΙΒΑ ΑΡΓΥΡΗ Επιβλέπων

Διαβάστε περισσότερα

Συγκριτική Μέτρηση Επιδόσεων και διαχείριση ποιότητας στις δηµόσιες συγκοινωνίες 1

Συγκριτική Μέτρηση Επιδόσεων και διαχείριση ποιότητας στις δηµόσιες συγκοινωνίες 1 Συγκριτική Μέτρηση Επιδόσεων και διαχείριση ποιότητας στις δηµόσιες συγκοινωνίες 1 Για τη χρήση του παρακάτω υλικού: Σκοπός του έργου PORTAL είναι η επιτάχυνση της απορρόφησης των ερευνητικών αποτελεσµάτων

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΕΙΣΗΓΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΕΙΣΗΓΜΕΝΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΕΙΣΗΓΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΕΙΣΗΓΜΕΝΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΕΙΣΗΓΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΕΙΣΗΓΜΕΝΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ Η εργασία υποβάλλεται για τη μερική κάλυψη των απαιτήσεων με στόχο την απόκτηση του διπλώματος ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΔΙΠΛΩΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Η ανάδειξη της μάθησης: προσδιορισμός, αξιολόγηση και αναγνώριση της μη τυπικής μάθησης στην Ευρώπη

Η ανάδειξη της μάθησης: προσδιορισμός, αξιολόγηση και αναγνώριση της μη τυπικής μάθησης στην Ευρώπη Η ανάδειξη της μάθησης: προσδιορισμός, αξιολόγηση και αναγνώριση της μη τυπικής μάθησης στην Ευρώπη Περίληψη Η παρούσα έκθεση πραγματεύεται το ζήτημα της ευρύτερης ανάδειξης της μάθησης που αποκτάται εκτός

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΥΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΥΠΕΡΓΟΛΑΒΟΥ ΜΕΓΑΛΩΝ ΕΡΓΩΝ ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ

ΠΟΛΥΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΥΠΕΡΓΟΛΑΒΟΥ ΜΕΓΑΛΩΝ ΕΡΓΩΝ ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΣΤΗ ΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ιπλωµατική Εργασία ΠΟΛΥΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΥΠΕΡΓΟΛΑΒΟΥ ΜΕΓΑΛΩΝ ΕΡΓΩΝ ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ του

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο V: Μεθοδολογία για την Εκστρατεία Procura +

Κεφάλαιο V: Μεθοδολογία για την Εκστρατεία Procura + V Μεθοδολογία για την Εκστρατεία Procura+ Κεφάλαιο V: Μεθοδολογία για την Εκστρατεία Procura + 1 Η διαδικασία των Βημάτων Εισαγωγή 41 2 Τα Βήματα της Εκστρατείας Procura+ 43 3 Διάρκεια της διαδικασίας

Διαβάστε περισσότερα

Περιφέρεια Ιονίων Νήσων Ενδιάμεση Διαχειριστική Αρχή Ιονίων Νήσων. Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης για την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων

Περιφέρεια Ιονίων Νήσων Ενδιάμεση Διαχειριστική Αρχή Ιονίων Νήσων. Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης για την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων Περιφέρεια Ιονίων Νήσων Ενδιάμεση Διαχειριστική Αρχή Ιονίων Νήσων Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης για την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων Περιεχόµενα 1 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΈΞΥΠΝΗΣ ΕΞΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ: ΣΥΝΟΨΗ Ι ΕΩΝ ΚΑΙ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑΣ...

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΡΓΑΤΟΫΠΑΛΛΗΛΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΕΛΕΧΩΝ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΡΓΑΤΟΫΠΑΛΛΗΛΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΕΛΕΧΩΝ Πτυχιακή. Γκαρέτσα Νίκη, 2004 Α.Τ.Ε.Ι ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΗΛΕΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΡΓΑΤΟΫΠΑΛΛΗΛΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΕΛΕΧΩΝ Πτυχιακή εργασία Γκαρέτσα Νικολέτα, Εξάμηνο

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 17. Σύγκριση συχνοτήτων κατηγοριών: Το στατιστικό κριτήριο χ 2 17.1. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ 17.2.

Κεφάλαιο 17. Σύγκριση συχνοτήτων κατηγοριών: Το στατιστικό κριτήριο χ 2 17.1. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ 17.2. Κεφάλαιο 17 Σύγκριση συχνοτήτων κατηγοριών: Το στατιστικό κριτήριο χ 2 17.1. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ 17.2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 17.3. ΤΟ χ 2 ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ 17.3.1. Ένα ερευνητικό παράδειγμα

Διαβάστε περισσότερα

Α.Π.Θ. Α.Π.Θ. Οδηγός Επιχειρηματικότητας του Γραφείου. Διασύνδεσης Α.Π.Θ. Οδηγός Επιχειρηματικότητας

Α.Π.Θ. Α.Π.Θ. Οδηγός Επιχειρηματικότητας του Γραφείου. Διασύνδεσης Α.Π.Θ. Οδηγός Επιχειρηματικότητας Οδηγός Επιχειρηματικότητας του Γραφείου Διασύνδεσης Α.Π.Θ. Οδηγός Επιχειρηματικότητας του Γραφείου Διασύνδεσης Α.Π.Θ. Οδηγός Επιχειρηματικότητας του Γραφείου Διασύνδεσης Α.Π.Θ. Οδηγός Επιχειρηματικότητας

Διαβάστε περισσότερα

Η ΜΕΘΟ ΟΣ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ΣΤΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ CAPESIZE 12ΕΤΙΑΣ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ ΩΝ ΣΤΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ κ. ΑΝ

Διαβάστε περισσότερα

Συμβούλιο για την Πολιτιστική Συνεργασία Επιτροπή Παιδείας Τμήμα Σύγχρονων Γλωσσών, Στρασβούργο Συμβούλιο της Ευρώπης

Συμβούλιο για την Πολιτιστική Συνεργασία Επιτροπή Παιδείας Τμήμα Σύγχρονων Γλωσσών, Στρασβούργο Συμβούλιο της Ευρώπης Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο αναφοράς για τη γλώσσα: εκμάθηση, διδασκαλία, αξιολόγηση Συμβούλιο για την Πολιτιστική Συνεργασία Επιτροπή Παιδείας Τμήμα Σύγχρονων Γλωσσών, Στρασβούργο Συμβούλιο της Ευρώπης i

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΟΣΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ Α.Ε. ΑΠΟΨΕΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΑΡΧΕΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ

ΗΜΟΣΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ Α.Ε. ΑΠΟΨΕΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΑΡΧΕΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΗΜΟΣΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ Α.Ε. ΑΠΟΨΕΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΜΕ ΘΕΜΑ: ΑΡΧΕΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΙΑΝΟΜΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2006 ΣΥΝΟΨΗ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΑΠΟΨΕΩΝ Η διατύπωση

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ-ΟΛΙΚΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑ (MBA-TQM) Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΗΛΙΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

XV/7009/96 EL ΠΡΑΣΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ Ο ΡΟΛΟΣ, Η ΘΕΣΗ ΚΑΙ Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΟΡΚΩΤΟΥ ΕΛΕΓΚΤΗ ΣΤΛΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

XV/7009/96 EL ΠΡΑΣΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ Ο ΡΟΛΟΣ, Η ΘΕΣΗ ΚΑΙ Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΟΡΚΩΤΟΥ ΕΛΕΓΚΤΗ ΣΤΛΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ XV/7009/96 EL ΠΡΑΣΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ Ο ΡΟΛΟΣ, Η ΘΕΣΗ ΚΑΙ Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΟΡΚΩΤΟΥ ΕΛΕΓΚΤΗ ΣΤΛΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Παρ. 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1-1.5 2. ΟΙ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΠΕΡΙ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ ΣΕ ΕΠΙΠΕ Ο ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΥΡΩΣΕΩΝ ΣΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ

ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΥΡΩΣΕΩΝ ΣΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ζ. ΜΕΚΟΣ ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΥΡΩΣΕΩΝ ΣΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ Ι ΑΚΤΟΡΙΚΗ ΙΑΤΡΙΒΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΖΙΩΝΑΣ ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΙΣΗΓΗΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΖΙΩΝΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΡΟΣΤΑΣΊΑ ΓΙΑ ΑΝΆΠΤΥΞΗ ΧΩΡΊΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΎΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΎΣ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΡΟΣΤΑΣΊΑ ΓΙΑ ΑΝΆΠΤΥΞΗ ΧΩΡΊΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΎΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΎΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΡΟΣΤΑΣΊΑ ΑΝΆΠΤΥΞΗ ΧΩΡΊΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΎΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΎΣ ΝΈΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΉ ΣΥΝΕΡΓΑΣΊΑΣ ΜΕΤΑΞΎ ΕΕ ΚΑΙ ΑΦΡΙΚΉΣ ΠΕΡΊΛΗΨΗ E U R O P Ä I S C ENTWICKLUNGSB ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών για την Ένταξη

Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών για την Ένταξη Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών για την Ένταξη Εξελίξεις και Ευκαιρίες για τις Ευρωπαϊκές Χώρες EUROPEAN AGENCY for Special Needs and Inclusive Education ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ π À ª π π À ª ƒπ À ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Κείμενο πολιτικής ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ π À ª π π À ª ƒπ À ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

Επιχειρηματικότητα και Τουριστική Πολιτιστική Ανάπτυξη

Επιχειρηματικότητα και Τουριστική Πολιτιστική Ανάπτυξη ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ Επιχειρηματικότητα και Τουριστική Πολιτιστική Ανάπτυξη ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ Συγγραφέας Ειρήνη Σωπασή

Διαβάστε περισσότερα

Διερεύνηση των αντιλήψεων και στάσεων των μαθητών του ΕΠΑΛ Νάξου σε σχέση με το αιολικό πάρκο της περιοχής τους

Διερεύνηση των αντιλήψεων και στάσεων των μαθητών του ΕΠΑΛ Νάξου σε σχέση με το αιολικό πάρκο της περιοχής τους Έρκυνα, Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Επιστημονικών Θεμάτων, Τεύχος 2ο, 107 133, 2014 Διερεύνηση των αντιλήψεων και στάσεων των μαθητών του ΕΠΑΛ Νάξου σε σχέση με το αιολικό πάρκο της περιοχής τους Αντώνιος

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ. H μετάβασή μας στην αειφορικότητα. Γενικά

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ. H μετάβασή μας στην αειφορικότητα. Γενικά 1 ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ H μετάβασή μας στην αειφορικότητα Γενικά Η αειφορικότητα αποτέλεσε το παρασκηνιακό περιεχόμενο σχεδόν κάθε θέματος που εξετάσαμε μέχρι τώρα. Σ αυτό το τέταρτο μέρος, η αειφορικότητα θα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 1α Εκπαιδευτική Αξιολόγηση

ΕΝΟΤΗΤΑ 1α Εκπαιδευτική Αξιολόγηση Πρόγραμμα Εξειδίκευσης ΕΝΟΤΗΤΑ 1α Εκπαιδευτική Αξιολόγηση 1.1. Τι είναι η εκπαιδευτική αξιολόγηση και ποια η διαφορά της από τη διάγνωση ύπαρξης µαθησιακών δυσκολιών; Α3 1.2. Τι περιέχει η εκπαιδευτική

Διαβάστε περισσότερα

ΙΔΙΑΙΤΕΡΩΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΤΑ ΥΔΑΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

ΙΔΙΑΙΤΕΡΩΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΤΑ ΥΔΑΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΠΟΤΑΜΩΝ ΤΟΥ ΥΔΑΤΙΚΟΥ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΟΣ ΚΡΗΤΗΣ (GR13) ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ III ΙΔΙΑΙΤΕΡΩΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΤΑ ΥΔΑΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Μάρτιος 2014 Αναθεωρήσεις: 20-03-2014 Διαμόρφωση

Διαβάστε περισσότερα

ιοίκηση Μέσω Στόχων και Μέτρησης της Αποδοτικότητας

ιοίκηση Μέσω Στόχων και Μέτρησης της Αποδοτικότητας ANΩΤΑΤΗ ΙΑΚΛΑ ΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΕΜΟΥ 9 Η ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ιοίκηση Μέσω Στόχων και Μέτρησης της Αποδοτικότητας Τχης (ΤΧ) Σπυρίδων Μαδούρος Μάιος 2012 -i- ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΙΑΤΡΙΒΗΣ Σελίδα ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές και κατευθυντήριες οδηγίες για την Διασφάλιση της Ποιότητας στον Ευρωπαϊκό Χώρο της Ανώτατης Εκπαίδευσης

Αρχές και κατευθυντήριες οδηγίες για την Διασφάλιση της Ποιότητας στον Ευρωπαϊκό Χώρο της Ανώτατης Εκπαίδευσης Αρχές και κατευθυντήριες οδηγίες για την Διασφάλιση της Ποιότητας στον Ευρωπαϊκό Χώρο της Ανώτατης Εκπαίδευσης Ευρωπαϊκή Ένωση για την Διασφάλιση της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ENQA), 2009, Ελσίνκι,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων. Τίτλος Διπλωματικής Εργασίας: «ΤΠΕ και Εκπαίδευση: Αποτίμηση Δεξιοτήτων»

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων. Τίτλος Διπλωματικής Εργασίας: «ΤΠΕ και Εκπαίδευση: Αποτίμηση Δεξιοτήτων» ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «Διδακτικής της Τεχνολογίας & Ψηφιακών Συστημάτων» Κατεύθυνση: Ηλεκτρονική Μάθηση Τίτλος Διπλωματικής Εργασίας: «ΤΠΕ και Εκπαίδευση:

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος. είναι απλή υπόθεση.

Πρόλογος. είναι απλή υπόθεση. Πρόλογος Το βιβλίο αυτό απευθύνεται στους μαθητές Γ Τάξης Τεχνολογικής Κατεύθυνσης Ενιαίων Λυκείων, που παρακολουθούν το μάθημα Ανάπτυξη Ε- φαρμογών σε Προγραμματιστικό Περιβάλλον του Κύκλου Πληροφορικής

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΙΚΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ( ΟΠ)

ΟΛΙΚΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ( ΟΠ) κ ε φ ά λ α ι ο 1 ΙΟΙΚΗΣΗ Η ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΟΛΙΚΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ( ΟΠ) 1.1 Ε ΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΟΠ Σε όλο τον κόσμο η φήμη της βιομηχανίας Τροφίμων και Ποτών έχει πληγεί σημαντικά από διαφόρων ειδών κρίσεις. Αμέτρητα προβλήματα,

Διαβάστε περισσότερα

Επαγγελματική σταδιοδρομία σε μία επιχείρηση Σ. Αλεξανδράκη, M.Sc. Στέλεχος Φαρμακευτικής Εταιρείας

Επαγγελματική σταδιοδρομία σε μία επιχείρηση Σ. Αλεξανδράκη, M.Sc. Στέλεχος Φαρμακευτικής Εταιρείας Επαγγελματική σταδιοδρομία σε μία επιχείρηση Σ. Αλεξανδράκη, M.Sc. Στέλεχος Φαρμακευτικής Εταιρείας Επαγγελματική σταδιοδρομία σε μία επιχείρηση Εισαγωγικά: Θα ήθελα να αρχίσω ζητώντας σας μία σχετική

Διαβάστε περισσότερα