ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ, ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΛΗΠΤΙΚΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ, ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΛΗΠΤΙΚΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΠΑΙΔΙΟΥ Α ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ: ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΜΙΡΑΝΤΑ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΜΕΤΑΞΑ ΠΑΝΕΠ. ΕΤΟΣ Αριθμ. Διατριβής: ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ, ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΛΗΠΤΙΚΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΟΛΓΑΣ ΤΖΕΤΖΗ ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΥ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΥΠΟΒΛΗΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2011 i

2 ii

3 Η ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Κοντόπουλος Eλευθέριος, Kαθηγητής Παιδιατρικής Νευρολογίας, Α.Π.Θ. (Επιβλέπων) Ζαφειρίου Δημήτριος, Αν. Καθηγητής Παιδιατρικής Νευρολογίας, Α.Π.Θ. Τσιούρης Ιωάννης, Ομότιμος Καθηγητής Παιδιατρικής, Α.Π.Θ. Η ΕΠΤΑΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Κοντόπουλος Ελευθέριος, Καθηγητής Παιδιατρικής Νευρολογίας, Α.Π.Θ. (Επιβλέπων) Ζαφειρίου Δημήτριος, Αν. Καθηγητής Παιδιατρικής Νευρολογίας, Α.Π.Θ. Τσιούρης Ιωάννης, Ομότιμος Καθηγητής Παιδιατρικής, Α.Π.Θ. Ευαγγελίου Αθανάσιος, Επικ. Καθηγητής Παιδιατρικής Νευρολογίας, Α.Π.Θ. Παύλου Ευάγγελος, Επικ. Καθηγητής Παιδιατρικής Νευρολογίας, Α.Π.Θ. Μαυρομάτης Ιωάννης, Καθηγητής Νευρολογίας, Α.Π.Θ. Καρλοβασίτου Κόνιαρη Άννα, Καθηγήτρια Νευρολογίας, Α.Π.Θ. "Η έγκρισις της Διδακτορικής Διατριβής υπό της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, δεν υποδηλεί αποδοχήν των γνωμών του συγγραφέως" (Νόμος 5343/32, αρθ και ν. 1268/82, αρθρ. 50 8) iii

4 iv

5 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β. ΝΤΟΜΠΡΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΥΓΕΙΑΣ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΙΡΑΝΤΑ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ - ΜΕΤΑΞΑ v

6 vi

7 Στα μικρά μου αγγελούδια, τις δίδυμες κόρες μου Βασιλική Ειρήνη και Σταματία - Μαρία vii

8 viii

9 KΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ Ελληνικοί όροι ΗΕΓ ΑΕ Σ Ε Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα Αυτοσωματική επικρατούσα Σύνδρομο Επιληψίες Ξενόγλωσσοι όροι ILAE IBE SW LKS ECSWS fmri PET International League Against Epilepsy International Bureau for Epilepsy spike wave Landau Kleffner Syndrome epilepsy with continuous spikes and waves during slow-wave sleep functional magnetic resonance imaging positron emission tomography FDG PET 18F fluoro-deoyglucose-pet SPECT EPC BFNS single proton emission computed tomography epilepsia partialis continua benign familiar neonatal spasms i

10 ii

11 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Περιγραφή των επιληπτικών σπασμών και της επιληψίας Ταξινόμηση επιληψιών και επιληπτικών συνδρόμων Αλλαγές στην ορολογία στο προτεινόμενο διαγνωστικό σχήμα Πόσο σημαντικός είναι ο καθορισμός του τύπου της επιληψίας ΙΔΙΟΠΑΘΕΙΣ ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΕΣ ΕΠΙΛΗΨΙΕΣ Ιδιοπαθή επιληπτικά σύνδρομα της βρεφικής ηλικίας Γενικευμένη επιληψία με πυρετικούς σπασμούς + (GEFS +) Δημογραφικά στοιχεία Κλινικές εκδηλώσεις Αιτιολογία Διάγνωση Πρόγνωση Διαφορική διάγνωση Αντιμετώπιση Καλοήθης μυοκλονική επιληψία της βρεφικής ηλικίας Δημογραφικά στοιχεία Κλινικές εκδηλώσεις Προδιαθεσικοί παράγοντες Αιτιολογία Διάγνωση Διαφορική διάγνωση Πρόγνωση Αντιμετώπιση Επιληψία με μυοκλονικούς αστατικούς σπασμούς (σ. Doose) Δημογραφικά στοιχεία 62 iii

12 Κλινικές εκδηλώσεις Αιτιολογία Διάγνωση Διαφορική διάγνωση Πρόγνωση Αντιμετώπιση Ιδιοπαθή επιληπτικά σύνδρομα της παιδικής ηλικίας Αφαιρέσεις της παιδικής ηλικίας Δημογραφικά στοιχεία Κλινικές εκδηλώσεις Αιτιολογία Διάγνωση Σημεία που διευκολύνουν τη διάγνωση Διαφορική διάγνωση Πρόγνωση Αντιμετώπιση Αφαιρέσεις της εφηβικής ηλικίας Δημογραφικά στοιχεία Κλινικές εκδηλώσεις Αιτιολογία Διάγνωση Διαφορική διάγνωση Πρόγνωση Αντιμετώπιση Εφηβική μυοκλονική επιληψία (Σύνδρομο Janz) Δημογραφικά στοιχεία Κλινικές εκδηλώσεις Αιτιολογία 89 iv

13 Διάγνωση Διαφορική διάγνωση Πρόγνωση Θεραπεία Ιδιοπαθής γενικευμένη επιληψία με γενικευμένους τονικοκλονικούς σπασμούς μόνο Δημογραφικά στοιχεία Κλινικές εκδηλώσεις Αιτιολογία Διάγνωση Διαφορική διάγνωση Πρόγνωση Aντιμετώπιση Επιληψία με μυοκλονικές αφαιρέσεις Δημογραφικά στοιχεία Kλινικές εκδηλώσεις Αιτιολογία Διάγνωση Διαφορική διάγνωση Πρόγνωση Αντιμετώπιση Άλλα πιθανά σύνδρομα ιδιοπαθών γενικευμένων επιληψιών Iδιοπαθείς γενικευμένες επιληψίες με αφαιρέσεις της πρώϊμης παιδικής 100 ηλικίας Περιστοματική μυοκλονία με αφαιρέσεις Ιδιοπαθής γενικευμένη επιληψία με ήπιες αφαιρέσεις Οικογενή (αυτοσωμικά επικρατούντα) γενικευμένα επιληπτικά σύνδρομα 105 v

14 3. ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΙΘΑΝΟΝ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΣΤΙΑΚΕΣ ΕΠΙΛΗΨΙΕΣ Επιληψίες κροταφικού λοβού Δημογραφικά στοιχεία Ταξινόμηση Κλινικές εκδηλώσεις Διάγνωση Διαφορική διάγνωση Πρόγνωση Αντιμετώπιση Επιληψία μέσου κροταφικού λοβού με σκλήρυνση του ιπποκάμπου Δημογραφικά στοιχεία Κλινικές εκδηλώσεις Aιτιολογία Διάγνωση Διαφορική διάγνωση Πρόγνωση Αντιμετώπιση Επιληψία μέσου κροταφικού λοβού η οποία καθορίζεται από συγκεκριμένες 123 αιτιολογίες άλλες απ αυτή της σκλήρυνσης του ιπποκάμπου 3.4. Επιληψία πλάγιου κροταφικού λοβού Επιληψίες του μετωπιαίου λοβού Επιληψίες του βρεγματικού λοβού Δημογραφικά στοιχεία Κλινικές εκδηλώσεις Αιτιολογία Διάγνωση Διαφορική διάγνωση Αντιμετώπιση 132 vi

15 3.7. Επιληψίες ινιακού λοβού Δημογραφικά στοιχεία Κλινικές εκδηλώσεις Αιτιολογία Διάγνωση Διαφορική διάγνωση Πρόγνωση ΕΠΙΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΠΑΘΕΙΕΣ ΒΡΕΦΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΡΩΙΜΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Σύνδρομο West Δημογραφικά στοιχεία Κλινικές εκδηλώσεις Αιτιολογία Οικογενές και φυλοσύνδετο σύνδρομο West Παθοφυσιολογία Διάγνωση Nευροαπεικόνιση Ηλεκτροεγκεφαλογραφία Διαφορική διάγνωση Πρόγνωση Θεραπεία Σύνδρομο Dravet (οξεία μυοκλονική επιληψία της βρεφικής ηλικίας) Κλινικές εκδηλώσεις Αιτιολογία Διαφορική διάγνωση Διάγνωση Πρόγνωση και επιπλοκές Αντιμετώπιση Διαγνωστικά λάθη στο σ. Dravet 160 vii

16 4.3. Σύνδρομο Lennox Gastaut Δημογραφικά στοιχεία Κλινική εικόνα Αιτιολογία Διάγνωση Πρόγνωση Διαφορική διάγνωση Θεραπεία Σκέψεις σχετικά με την ταξινόμηση Σύνδρομο Landau Kleffner Δημογραφικά στοιχεία Κλινικές εκδηλώσεις Aιτιολογία Διάγνωση Διαφορική διάγνωση Πρόγνωση Αντιμετώπιση Φαρμακευτική αντιμετώπιση Nευροχειρουργική θεραπεία Επιληψία με συνεχή συμπλέγματα αιχμής κύματος κατά τη διάρκεια των 175 βραδέων κυμάτων του ύπνου Δημογραφικά στοιχεία Κλινικές εκδηλώσεις Αιτιολογία Διάγνωση Νευροαπεικόνιση HΕΓ Διαφορική διάγνωση 181 viii

17 Πρόγνωση Αντιμετώπιση Mυοκλονικό status σε μη προοδευτικές εγκεφαλοπάθειες Δημογραφικά στοιχεία Κλινικές εκδηλώσεις Αιτιολογία Διάγνωση Διαφορική διάγνωση Πρόγνωση Αντιμετώπιση Υποθαλαμική (γελαστική) επιληψία Δημογραφικά στοιχεία Κλινικές εκδηλώσεις Αιτιολογία Διάγνωση Διαφορική διάγνωση Πρόγνωση Αντιμετώπιση ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΟΙ ΣΠΑΣΜΟΙ ΚΑΙ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΗΨΙΕΣ Φωτοευαίσθητοι σπασμοί και επιληπτικά σύνδρομα Δημογραφικά στοιχεία Κλινικές εκδηλώσεις Αιτιολογία φωτοευαίσθητης επιληψίας Διάγνωση Πρόγνωση φωτοευαίσθητης επιληψίας Αντιμετώπιση Επιληπτικά σύνδρομα και φωτοευαισθησία Ιδιοπαθής φωτοευαίσθητη επιληψία του ινιακού λοβού 200 ix

18 Δημογραφικά στοιχεία Κλινικές εκδηλώσεις Αιτιολογία Διάγνωση Διαφορική διάγνωση Πρόγνωση Αντιμετώπιση ΣΥΝΔΡΟΜΟ JEAVONS ΜΥΟΚΛΟΝΙΑ ΒΛΕΦΑΡΩΝ ΜΕ ΑΦΑΙΡΕΣΕΙΣ Δημογραφικά στοιχεία Κλινικές εκδηλώσεις Αιτιολογία Διάγνωση Διαφορική διάγνωση Πρόγνωση Αντιμετώπιση ΚΑΛΟΗΘΕΙΣ ΕΣΤΙΑΚΟΙ ΣΠΑΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΚΑΙ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΑ 211 ΕΠΙΛΗΠΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ 7.1. Καλοήθης επιληψία της παιδικής ηλικίας με κεντροκροταφικές αιχμές 212 (Ρολάνδειος επιληψία) Δημογραφικά στοιχεία Κλινικές εκδηλώσεις Αιτιολογία Διάγνωση Διαφορική διάγνωση Πορεία και πρόγνωση Θεραπεία Σύνδρομο Παναγιωτόπουλος Δημογραφικά στοιχεία 218 x

19 Κλινικές εκδηλώσεις Αιτιολογία Διάγνωση Διαφορική διάγνωση Πρόγνωση Αντιμετώπιση Iδιοπαθής ινιακή επιληψία της παιδικής ηλικίας τύπου Gastaut Δημογραφικά στοιχεία Κλινικές εκδηλώσεις Αιτιολογία Διάγνωση Διαφορική διάγνωση Πρόγνωση Αντιμετώπιση ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Ασθενείς Σκοπός Καταγραφή ασθενών με επιληψία Μέθοδοι Επιλογή ασθενών για να περιληφθούν στη μελέτη Στατιστική ανάλυση Αποτελέσματα Συζήτηση Περίληψη Συμπεράσματα Summary and conclusions 272 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 275 xi

20 xii

21 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΚΑΝΩΝ Πίνακας 1. Διεθνής ταξινόμηση των επιληψιών, Πίνακας 2. Διεθνής ταξινόμηση των επιληψιών και επιληπτικών συνδρόμων, Πίνακας 3. Διεθνής ταξινόμηση επιληψιών και επιληπτικών συνδρόμων, Πίνακας 4. Ταξινόμηση του τύπου των σπασμών (4). 21 Πίνακας 5: Ταξινόμηση των επιληπτικών συνδρόμων (4). 23 Πίνακας 6. Τύποι σπασμών 30 Πίνακας 7. Επιληπτικά σύνδρομα με βάση την ηλικία έναρξης και σχετιζόμενες 33 καταστάσεις (20). Πίνακας 8. Ταξινόμηση των σπασμών. 41 Πίνακας 9. Ηλεκτροκλινικά σύνδρομα και άλλες επιληψίες. 50 Πίνακας 10. Κριτήρια για τις αφαιρέσεις της παιδικής ηλικίας. 77 Πίνακας 11. Κριτήρια για τις αφαιρέσεις της εφηβικής ηλικίας. 84 Πίνακας 12. Κύρια χαρακτηριστικά σύνθετων μερικών κρίσεων του μετωπιαίου και 128 κροταφικού λοβού. Πίνακας 13. Επιληπτικά σύνδρομα σύμφωνα με την αιτιολογία και την εντόπιση. 234 Πίνακας 14. Αριθμός ασθενών με επιληψία ανάλογα με το φύλο και την κατηγορία του 235 επιληπτικού συνδρόμου. Πίνακας 15. Τύποι σπασμών στους ασθενείς της μελέτης. 238 Πίνακας 16. Αριθμός ειδών σπασμών στις διάφορες κατηγορίες επιληπτικών συνδρόμων. 239 Πίνακας 17. ΗΕΓραφικά ευρήματα για ιδιοπαθή και συμπτωματικά/πιθανόν 240 συμπτωματικά επιληπτικά σύνδρομα. Πίνακας 18. MRI ευρήματα για ιδιοπαθή και συμπτωματικά/πιθανόν συμπτωματικά 241 επιληπτικά σύνδρομα. Πίνακας 19. Οικογενειακό ιστορικό επιληψίας 241 Πίνακας 20. Ατομικό ιστορικό πυρετικών σπασμών 242 Πίνακας 21. Κατανομή ασθενών ανά φύλο ανάλογα με την ύπαρξη ή όχι πυρετικών 242 σπασμών xiii

22 Πίνακας 22. Επιληψίες σύμφωνα με την εντόπιση κατανομή ανά ηλικιακή ομάδα. 243 Πίνακας 23. Επιληψίες σύμφωνα με την αιτιολογία κατανομή ανά ηλικιακή ομάδα. 243 Πίνακας 24. Κατανομή ασθενών κατά ηλικιακή ομάδα και φύλο. 243 Πίνακας 25. Ηλικιακές κατηγορίες κατά την έναρξη των σπασμών. 244 Πίνακας 26. Κατανομή επιληπτικών συνδρόμων κατά ηλικιακή ομάδα. 245 Πίνακας 27. Ιδιοπαθείς γενικευμένες επιληψίες Κατανομή ανά φύλο. 246 Πίνακας 28. Ιδιοπαθείς γενικευμένες επιληψίες Κατανομή ανά ηλικιακή ομάδα. 247 Πίνακας 29. Ιδιοπαθείς εστιακές επιληψίες κατανομή ανά φύλο. 247 Πίνακας 30. Ρολάνδειος επιληψία κατανομή ανά ηλικιακή ομάδα. 248 Πίνακας 31. Χαρακτηριστικά ηλικίας έναρξης σπασμών στα δύο φύλα για τη Ρολάνδειο. 248 Πίνακας 32. Αιτιολογία επιληπτικών συνδρόμων. 249 Πίνακας 33. Επιδημιολογικά δεδομένα ανάλογα με την αιτιολογία των επιληψιών. 250 Πίνακας 34. Έλεγχος επιληψίας σε διάφορα επιληπτικά σύνδρομα. 251 Πίνακας 35. Έλεγχος επιληψίας σε ιδιοπαθείς, συμπτωματικές/πιθανόν 251 συμπτωματικές επιληψίες. Πίνακας 36. Σχολική επίδοση για διάφορους τύπους επιληπτικών συνδρόμων. 253 xiv

23 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ Γράφημα 1. Κατανομή των ασθενών ανάλογα με την κατηγορία των επιληπτικών 235 συνδρόμων Γράφημα 2. Κατανομή των ασθενών ανάλογα με τον τύπο του επιληπτικού 236 συνδρόμου και το φύλο Γράφημα 3. Κατανομή των συχνοτήτων ηλικίας έναρξης σπασμών στους ασθενείς 237 της μελέτης (n=405) Γράφημα 4. Ηλικία έναρξης σπασμών σε σχέση με το φύλο (n=405) 238 Γράφημα 5. Ευρήματα νευρολογικής εξέτασης στους ασθενείς της μελέτης 239 Γράφημα 6. Κατανομή των ασθενών ανάλογα με τον τύπο του επιληπτικού 246 συνδρόμου και την ηλικιακή ομάδα Γράφημα 7. Αιτιολογία επιληπτικών συνδρόμων 249 Γράφημα 8. Έλεγχος της επιληψίας στους ασθενείς της μελέτης 252 Γράφημα 9. Αντιεπιληπτική αγωγή στους ασθενείς της μελέτης 253 xv

24 xvi

25 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η επιληψία που προέρχεται από την Ελληνική λέξη επιλαμβάνειν, που σημαίνει "σε κρίση" ή σε "προσβολή" καταγράφηκε για πρώτη φορά στη Δύση από μια Βαβυλωνιακή διατριβή που ανακαλύφθηκε στη Νότια Τουρκία. Αργότερα, η διαταραχή αναγνωρίστηκε στα κλασικά Κινέζικα ιατρικά κείμενα, που γράφτηκαν από το 770 μέχρι το 221 π.χ. Γύρω στο 400 π. Χ., ο Ιπποκράτης αντέκρουσε τη δαιμονική ερμηνεία της επιληψίας την οποία υποστήριξαν οι περισσότερες κουλτούρες, αναφέροντας: Οι άνθρωποι από άγνοια ή κατάπληξη θεώρησαν την φύση και την προέλευσή της σαν κάτι θεϊκό γιατί είναι αλήθεια ότι δεν μοιάζει σε τίποτα με τις άλλες αρρώστιες. Εμένα μου φαίνεται ότι δεν έχει τίποτα θεϊκώτερο ή ιερώτερο από τις άλλες αρρώστιες, αλλά η φύση της και η προέλευσή της είναι οι ίδιες όπως και στις άλλες αρρώστιες...ο εγκέφαλος είναι η έδρα της αρρώστιας αυτής όπως και άλλων σοβαρών νόσων. Μόλις το 1875, ο Άγγλος νευρολόγος John Hughlings Jackson διαπίστωσε ότι η επιληπτική κρίση οφείλεται σε διαταραχή της ηλεκτρικής λειτουργίας του εγκεφάλου. Η επιληψία είναι η πιο συχνή σοβαρή νευρολογική διαταραχή παγκοσμίως. Επηρεάζει όλες τις ηλικίες και όλα τα γεωγραφικά σύνορα. Η εξέλιξη της γενετικής, η καλύτερη κατανόηση της παθοφυσιολογίας της αναπαραγωγής και της γένεσης των επιληπτικών κρίσεων, η διαρκής ανανέωση της ταξινόμησης των επιληπτικών συνδρόμων, η ανάπτυξη τεχνικών για πιο λεπτομερή απεικόνιση του εγκεφάλου, τα νέα αντιεπιληπτικά φάρμακα και η καλύτερη χρήση της χειρουργικής στην επιληψία, συνέβαλαν στην καλύτερη πρόγνωση και αντιμετώπιση των επιληπτικών ατόμων. Η μελέτη των παιδιών της Βόρειας Ελλάδας με επιληψία και η προσπάθεια για αναγνώριση συγκεκριμένων επιληπτικών συνδρόμων σε αυτά, μας δίνει τη 1

26 δυνατότητα "χαρτογράφησης" της παιδικής επιληψίας στον Βορειοελλαδικό χώρο ώστε να μπορέσουμε να θεραπεύσουμε και να παρακολουθήσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα παιδιά με επιληψία. Η διδακτορική διατριβή αποτελείται από το Γενικό και το Ειδικό μέρος. Στο Γενικό μέρος περιγράφεται η ταξινόμηση των επιληψιών και των επιληπτικών συνδρόμων, οι πιο πρόσφατοι ορισμοί για τους επιληπτικές κρίσεις και τις επιληψίες και η σημασία του καθορισμού του τύπου του επιληπτικού συνδρόμου. Για κάθε ένα επιληπτικό σύνδρομο χωριστά περιγράφονται τα δημογραφικά στοιχεία, η κλινική εικόνα, η αιτιολογία, η διάγνωση, η διαφορική διάγνωση, η πρόγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση. Στο Ειδικό μέρος περιγράφονται ο σχεδιασμός, το υλικό και ο τρόπος εφαρμογής της μελέτης καθώς και τα αποτελέσματά της με τη στατιστική τους επεξεργασία. Ακολουθεί η συζήτηση, τα συμπεράσματα, η περίληψη στα ελληνικά και τα αγγλικά καθώς και η βιβλιογραφία. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να εκφράσω τις βαθιές ευχαριστίες μου στην ομότιμη καθηγήτρια Α.Π.Θ., κ. Φλωρεντία Κανακούδη Τσακαλίδου, τέως διευθύντρια της Α Παιδιατρικής Κλινικής, για την αρχική επιλογή μου ως υποψήφια διδάκτορα, καθώς και για την ενθάρρυνση και τις πολύτιμες συμβουλές της στα πρώτα βήματα και στην πορεία της εκπόνησης της διδακτορικής μου διατριβής. Επίσης, ευχαριστώ θερμά τη νυν διευθύντρια της Α Παιδιατρικής Κλινικής και διευθύντρια του Τομέα Υγείας του Παιδιού, την καθηγήτρια Παιδιατρικής Παιδιατρικής Αιματολογίας Α.Π.Θ., κ. Μιράντα Αθανασίου για τη στήριξή της στο ερευνητικό μου έργο, καθώς και για τη διεκπεραίωση των διαδικασιών της διατριβής. Θα ήθελα να εκφράσω την απεριόριστη ευγνωμοσύνη μου στον επιβλέποντα της διατριβής μου, κ. Ελευθέριο Κοντόπουλο, Καθηγητή της Παιδιατρικής 2

27 Νευρολογίας Α.Π.Θ., για την επίβλεψη της διδακτορικής διατριβής, την πολύτιμη συμβολή του στο σχεδιασμό και τη διεξαγωγή της καθώς και τη συνεχή στήριξη που μου προσέφερε καθόλη τη διάρκεια της μελέτης. Πάνω απ όλα τον ευχαριστώ ως δάσκαλο μου στην Παιδιατρική Νευρολογία γιατί μου δίδαξε τον τρόπο προσέγγισης του νευρολογικού παιδιατρικού ασθενή, τη διαφοροδιαγνωστική σκέψη, την αξιολόγηση του ΗΕΓραφήματος και τη συνολική προσέγγιση του παιδιού με επιληψία. Θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαιτέρως τον Αναπληρωτή Καθηγητή Παιδιατρικής Νευρολογίας Αναπτυξιολογίας Α.Π.Θ., κ. Δημήτρη Ζαφειρίου, για την καθοδήγησή του, την επιμέλειά του και το ενδιαφέρον του, ως μέλους της τριμελούς επιτροπής, στην ολοκληρωμένη στοιχειοθέτηση αυτής της μελέτης. Θερμές ευχαριστίες οφείλω και στον Ομότιμο Καθηγητή Παιδιατρικής κ. Ιωάννη Τσιούρη για την καθοδήγησή του στην εκπόνηση της διατριβής μου. Ευχαριστώ ακόμα την αδελφή μου και τον γαμπρό μου, διδάκτορες οφθαλμιάτρους, για τις χρήσιμες υποδείξεις τους, για την πρακτική βοήθειά τους και τη συμπαράσταση. Τέλος ευχαριστώ θερμά όλους τους συνεργάτες του Κέντρου Αναπτυξιακής Παιδιατρικής "Α. Φωκάς" (τους συνεργάτες στο εργαστήριο Νευροφυσιολογίας, Ευαγγελία Μουσαφειροπούλου, Στράτο Ζαφειρίου και Γραμματική Καπετάνου, τον εργοθεραπευτή κ. Δημήτρη Τρύφωνα, τους φυσιοθεραπευτές κ. Τάσο Χυτόπουλο και κα Κατερίνα Μανλή, τη λογοπεδικό Ελευθερία Παπαζολούδη, τους ψυχολόγους Φιλήμωνα Τζοβάρα και Κατερίνα Κορωνάκη, την κοινωνική λειτουργό Γεωργία Δρόσου, τις νοσηλεύτριες του κέντρου και τέλος ιδιαίτερα ευχαριστώ την προϊσταμένη Ουρανία Πεδιαδιτάκη), για την άριστη συνεργασία και τη στήριξή τους στην πορεία εκπόνησης της διδακτορικής μου διατριβής. 3

28 4

29 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο όρος επιληψία χρησιμοποιείται για να περιγράψει καταστάσεις οι οποίες έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό την τάση για την εμφάνιση παροξυσμικών κλινικών γεγονότων που είναι γνωστά ως επιληπτικές κρίσεις. Η λέξη επιληψία προέρχεται από την ελληνική λέξη "επιλαμβάνειν", η οποία σημαίνει "καταλαμβάνω" (1). Η λέξη αυτή έχει διπλή σημασία. Από τη μία πλευρά αναφέρεται στην αρχαία άποψη ότι οι αρρώστιες αντιπροσωπεύουν "κρίσεις" ή σπασμούς που προέρχονται από τους θεούς ή τους δαίμονες (2). Αυτή η άποψη αναφέρεται κυρίως στους επιληπτικούς σπασμούς, στους οποίους οι πάσχοντες δεν έχουν συνείδηση ενώ τα σώματα τους κινούνται βίαια, σαν κάποιος άλλος να έχει τον έλεγχο των κινήσεων. Από την άλλη πλευρά, η λέξη "καταλαμβάνω" δικαιολογείται στην περίπτωση της επιληψίας διότι οι κρίσεις συμβαίνουν ξαφνικά, κατακλύζοντας τον ασθενή, ο οποίος δεν έχει πιθανότητα να αποφύγει τον σπασμό και τις συνέπειές του. Η ξαφνική, μη αναμενόμενη φύση των επιληπτικών σπασμών δικαιολογεί και την αρχαία εντύπωση ότι ο σπασμός προκαλείται από θεϊκές δυνάμεις και τον πιο λογικό φόβο των συνεπειών ενός γεγονότος το οποίο είναι και μη προβλέψιμο και επαναλαμβανόμενο. Πληθυσμιακές επιδημιολογικές μελέτες της επιληψίας στην Ευρώπη είναι διαθέσιμες κυρίως από τη Βρετανία, τη Σκανδιναβία, τις χώρες της Βαλτικής και τις χώρες της δυτικής Μεσογείου. Δε φαίνεται να υπάρχουν μελέτες από μεγάλες περιοχές της Ευρώπης και ιδιαίτερα από πολλές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και τις χώρες της ανατολικής Μεσογείου. Με βάση τον επιπολασμό της επιληψίας όπως αυτός προκύπτει από πολλές μελέτες και λαμβάνοντας υπόψη την ατελή επισήμανση των περιπτώσεων, ο αριθμός 5

30 των παιδιών και εφήβων που πάσχουν από επιληψία στην Ευρώπη υπολογίζεται σε (επιπολασμός 4,5 5,0 περιπτώσεις ανά 1000 κατοίκους), των ασθενών ηλικίας ετών σε (επιπολασμός 6 περιπτώσεις ανά κατοίκους) και των ασθενών ηλικίας τουλάχιστον 65 ετών σε (επιπολασμός 7 περιπτώσεις ανά κατοίκους). Ποσοστό περίπου 20 30% των ασθενών με επιληψία εμφανίζει περισσότερες από μια κρίση μηνιαίως. Με βάση την ανά ηλικία επίπτωση της επιληψίας στις Ευρωπαϊκές μελέτες, ο αριθμός των νέων περιπτώσεων κατ έτος στην Ευρώπη υπολογίζεται σε για τον πληθυσμό παιδιών και εφήβων (επίπτωση 70 περιπτώσεις ανά κατοίκους), σε για τον πληθυσμό των ατόμων ηλικίας (επίπτωση 30 περιπτώσεις ανά κατοίκους) και σε για τον πληθυσμό των ατόμων ηλικίας τουλάχιστον 65 ετών (επίπτωση 100 περιπτώσεις ανά κατοίκους). Τα ποσοστά νέων και παλαιών περιπτώσεων επιληψίας στον πληθυσμό των νέων και ηλικιωμένων είναι δυνατόν να διαφέρουν σημαντικά στις επιμέρους χώρες σε σχέση με τα συνολικά ποσοστά της Ευρώπης, εξαιτίας διαφορών ως προς την κατανομή των ηλικιακών ομάδων Περιγραφή των επιληπτικών κρίσεων και της επιληψίας Στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών γίνονται διαρκώς προσπάθειες για να καταστούν οι ορισμοί επιληπτική κρίση και επιληψία πιο σαφείς, έτσι ώστε να διευκολύνεται η επικοινωνία όχι μόνο ανάμεσα σε επιληπτολόγους αλλά και ανάμεσα σε επαγγελματίες υγείας και ανάμεσα σε όσους ασχολούνται με τη νομοθεσία, τους κανονισμούς οδήγησης, την ασφάλεια στο χώρο εργασίας, τη μόρφωση και για πολλούς άλλους σκοπούς (3-5). Οι πρωταρχικοί ορισμοί βρίσκονται στο "ILAE 2001 Glossary of Descriptive 6

31 Terminology for Ictal Semiology" (6) και σε ένα επιδημιολογικό ανασκοπικό άρθρο που δημοσιεύτηκε το 1991 (7). Η Ιnternational League Against Epilepsy και η Ιnternational Bureau for Epilepsy συνεδρίασαν εκ νέου και πρότειναν μια εμπλουτισμένη ορολογία η οποία φυσικά βασίστηκε στην ήδη υπάρχουσα και δημοσιεύτηκε στο "Epilepsia" το 2005 (8). Οι ορισμοί αυτοί παρατίθενται παρακάτω και είναι η ομοφωνία ανάμεσα στους αντιπροσώπους της International League Against Epilepsy (ILAE) και της International Bureau for Epilepsy. (IBE) Η επιληπτική κρίση είναι η εμφάνιση σημείων και/ή συμπτωμάτων που οφείλονται σε μια μη φυσιολογική υπερβολική ή σύγχρονη νευρωνική δραστηριότητα του εγκεφάλου. Η επιληψία είναι μια διαταραχή του εγκεφάλου η οποία χαρακτηρίζεται από την προδιάθεση για την εμφάνιση επιληπτικών κρίσεων και από τις νευροβιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές συνέπειες αυτής της κατάστασης. Ο ορισμός της επιληψίας απαιτεί να έχει συμβεί τουλάχιστον ένα επεισόδιο επιληπτικής κρίσης (9). Η επιληπτική κρίση είναι παροδική, καθορισμένη στο χρόνο, με ξεκάθαρη αρχή και τέλος. Η διακοπή της επιληπτικής κρίσης συχνά είναι λιγότερο προφανής από ότι η έναρξη, επειδή τα συμπτώματα στο μετακριτικό στάδιο μπορεί να καλύπτουν το τέλος της κρίσης. Η επιληπτική κατάσταση (status epilepticus) είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση με παρατεταμένες ή επαναλαμβανόμενες κρίσεις. Ωστόσο, η κλινική και ΗΕΓραφική ανάλυση συνήθως επιτρέπει τη διάγνωση της επιληπτικής κατάστασης. Η έναρξη και το τέλος μιας επιληπτικής κρίσης μπορεί να καθορίζεται από ΗΕΓραφικά και δεδομένα συμπεριφοράς, αλλά θα πρέπει να αναγνωρίζουμε ότι αυτά τα δύο κριτήρια δε συμπίπτουν πάντοτε. Η επιληπτική κρίση είναι ένα κλινικό γεγονός, έτσι τα σημεία και συμπτώματα θα 7

32 πρέπει να είναι τα κύρια χαρακτηριστικά στον ορισμό. Η λεπτομερής συγκεκριμενοποίηση των υποκειμενικών και αντικειμενικών κλινικών φαινομένων κατά τη διάρκεια μιας επιληπτικής κρίσης είναι δύσκολη, εξαιτίας του μεγάλου εύρους των πιθανών εκδηλώσεων. Η εκδήλωση της κρίσης εξαρτάται από την εντόπιση της έναρξης στον εγκέφαλο, την ωριμότητα του εγκεφάλου, τον κύκλο ύπνου - εγρήγορσης, τα φάρμακα και μια ποικιλία άλλων παραγόντων. Οι κρίσεις μπορεί να επηρεάσουν την κινητική, αισθητική και λειτουργία του αυτόνομου, την συναισθηματική κατάσταση, τη μνήμη, την αναγνώριση ή συμπεριφορά. Όλες οι κρίσεις δεν επηρεάζουν όλους αυτούς τους παράγοντες, άλλα όλες επηρεάζουν τουλάχιστον έναν. Μ αυτή την έννοια, οι αισθητικές εκδηλώσεις περιλαμβάνουν σωματοαισθητικά, ακουστικά, οπτικά, οσφρητικά, γευστικά φαινόμενα, και ακόμα πιο σύνθετες εσωτερικές αισθήσεις που αποτελούνται από πολύπλοκες διαταραχές αντίληψης. Σε προηγούμενους ορισμούς, αυτές οι σύνθετες εσωτερικές αισθήσεις αναφέρονταν ως "ψυχικές" εκδηλώσεις των κρίσεων. Σύμφωνα με το "Glossary of Descriptive Terminology for Ictal Semiology" της ILAE του 2001 (6), τα γνωστικά ελλείμματα κατά τη διάρκεια των κρίσεων μπορεί να εμφανιστούν ως προβλήματα αντίληψης, προσοχής, συναισθήματος, μνήμης, πράξης ή λόγου. Οι διαταραχές μνήμης μπορεί να είναι είτε θετικές είτε αρνητικές. Τα θετικά συμπτώματα μνήμης δημιουργούν déjà vu κατά τη διάρκεια των κρίσεων. Κάποιες από τις τροποποιημένες μνήμες παλιότερα θεωρούνταν σαν ψυχικά συμπτώματα, ο οποίος είναι ένας δυνητικά διφορούμενος όρος. Η συναισθηματική κατάσταση είναι δύσκολο να οριστεί αλλά θα πρέπει να συμπεριληφθεί στον ορισμό επειδή ορισμένες κρίσεις εκδηλώνονται σαν φόβος, ικανοποίηση, αγωνία ή άλλες υποκειμενικές αισθήσεις οι οποίες δε μπορούν να περιληφθούν στις πρωτοπαθείς αισθήσεις. 8

33 Οι ΗΕΓραφικές αλλαγές που μοιάζουν μ αυτές που παρατηρούνται κατά τη διάρκεια κάποιων επιληπτικών κρίσεων αλλά δε γίνονται αντιληπτές ούτε από τον ασθενή ούτε από τον παρατηρητή (μερικές φορές ονομάζονται λανθασμένα "υποκλινικές κρίσεις"), δε θεωρούνται επιληπτικές κρίσεις. Ωστόσο, ο κλινικός θα πρέπει να γνωρίζει ότι η πιο προσεκτική παρατήρηση μπορεί να αποκαλύψει αδρές αλλαγές συμπεριφοράς οι οποίες σχετίζονται με αλλαγές στο ΗΕΓ. Ο Hughlings Jackson το 1870 έδωσε έναν κλασσικό σήμερα ορισμό της επιληπτικής κρίσης ως "σύμπτωμα μια περιστασιακή, υπερβολική, δυσλειτουργική εκφόρτιση του νευρικού ιστού". Αυτό είναι το πιο δύσκολο χαρακτηριστικό του ορισμού για να εφαρμοστεί στην πράξη, επειδή η ηλεκτρική εκφόρτιση είναι ορατή μόνο κάτω από κάποιες προϋποθέσεις ελέγχου (10). Οι ασθενείς με επαναλαμβανόμενες κρίσεις μπορεί να έχουν ένα φυσιολογικό ΗΕΓ μεταξύ των κρίσεων και ακόμα κατά τα διάρκεια αυτών. Ωστόσο, ο ορισμός αυτός προϋποθέτει ότι μια τέτοια ανώμαλη ηλεκτρική εκφόρτιση μπορεί να επιβεβαιωθεί κάτω από ιδανικές συνθήκες. Το να θεωρηθεί μια μη ελεγχόμενη ηλεκτρική εκφόρτιση απαραίτητη προϋπόθεση για τον ορισμό της επιληπτικής κρίσης είναι ένα θέμα τελείως διαφορετικό από το πόσο καλά μπορεί να αποφασισθεί εάν μια τέτοια ηλεκτρική εκφόρτιση είναι παρούσα ή όχι. Χωρίς τα κριτήρια της ηλεκτρικής εκφόρτισης, πολλά άλλα κλινικά γεγονότα που δεν είναι επιληπτικές κρίσεις θα μπορούσαν να πληρούν τα άλλα κριτήρια του ορισμού. Με τον όρο "disorderly" ο Jackson (11) πιθανότατα να εννοούσε "ικανότητα για παραγωγή δυσλειτουργίας", το οποίο είναι ακριβές. Ωστόσο, οι εκφορτίσεις στο ΗΕΓ κατά τη διάρκεια των επιληπτικών σπασμών είναι σχετικά στερεότυπες. Η εκφόρτιση των νευρώνων μπορεί να συμπεριλαμβάνει αναστολή ή διέγερση. Έτσι το θέμα δεν είναι πάντα το εάν μια επιληπτική κρίση συμπεριλαμβάνει μια υπεροχή της 9

34 υπερδιεγερσιμότητας έναντι της αναστολής. Το πιο συνηθισμένο χαρακτηριστικό των επιληπτικών κρίσεων είναι ο μη φυσιολογικός αυξημένος συγχρονισμός των νευρώνων. Η συζήτηση για τα συστήματα που οδηγούν σε επιληπτικές κρίσεις σχετίζεται πιο πολύ με τη παθοφυσιολογία των κρίσεων παρά με τον ορισμό τους. Η επιληψία δεν είναι μια κατάσταση, αλλά ένα σύνολο διαταραχών, που έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό μια μη φυσιολογική αυξημένη προδιάθεση για κρίσεις. Ορισμένοι συγγραφείς προτιμούν τον πληθυντικό "οι επιληψίες". Τουλάχιστον μία επιληπτική κρίση είναι απαραίτητη για να οριστεί η επιληψία. Μια προδιάθεση, όπως καθορίζεται για παράδειγμα από το οικογενειακό ιστορικό, ή από την παρουσία επιληπτόμορφων αλλαγών στο ΗΕΓ, δεν είναι αρκετή για τον ορισμό της επιληψίας. Ο ορισμός δεν περιλαμβάνει την προϋπόθεση να είναι η κρίση απρόκλητη. Όμως ο ορισμός απαιτεί, εκτός από την παρουσία τουλάχιστον μιας επιληπτικής κρίσης, την παρουσία μιας διαρκούς μεταβολής στον εγκέφαλο, η οποία αυξάνει την πιθανότητα για μελλοντικές κρίσεις. Η διάγνωση της επιληψίας, κάτω από αυτή την έννοια, δεν θα έπρεπε να απαιτεί δύο επεισόδια επιληπτικών κρίσεων. Θα έπρεπε να περιλαμβάνει μόνο ένα επεισόδιο σε συνδυασμό με μια διαρκή διαταραχή στον εγκέφαλο ικανή να προκαλεί κι άλλες κρίσεις. Πολλαπλές επιληπτικές κρίσεις εξαιτίας πολλαπλών διαφορετικών αιτιών στον ίδιο ασθενή δε θεωρούνται επιληψία. Ένα μόνο επεισόδιο εξαιτίας μιας διαρκούς επιληπτογενούς ανωμαλίας θα μπορούσε να είναι επιληψία, ενώ μία μονήρης επιληπτική κρίση σε ένα φυσιολογικό εγκέφαλο δε θα μπορούσε. Μερικές φορές ο ορισμός της επιληψίας πρέπει να περιλαμβάνει κάτι περισσότερο από την επανάληψη ή την πιθανότητα επανάληψης των κρίσεων. Για μερικούς ανθρώπους με επιληψία, οι διαταραχές συμπεριφοράς, προβλήματα κατά την κριτική και μετακριτική φάση, μπορεί να είναι μέρος της επιληπτικής διαταραχής. 10

35 Οι επιληπτικές κρίσεις και η πιθανότητα για επανάληψή τους έχουν επίσης ψυχολογικές συνέπειες για τον ασθενή και την οικογένεια του. Επομένως τα στοιχεία για τον ορισμό της επιληψίας είναι τα παρακάτω: Iστορικό τουλάχιστον μίας επιληπτικής κρίσης Διαρκής μεταβολή στον εγκέφαλο η οποία αυξάνει την πιθανότητα για μελλοντικές κρίσεις Σχετιζόμενες νευροβιολογικές, γνωστικές, ψυχολογικές και κοινωνικές διαταραχές. (17) 1.2. Ταξινόμηση επιληψιών και επιληπτικών συνδρόμων Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, οι επιληψίες τείνουν να χαρακτηρίζονται και να ταξινομούνται σύμφωνα με τα εκάστοτε διαθέσιμα εργαλεία. Έτσι, η παλαιότερη αμιγώς κλινική προσέγγιση οδήγησε στην περιγραφή τύπων κρίσεων και ανάλογων κλινικών χαρακτηριστικών. Σύμφωνα με αυτά, η βασική διάκριση γίνεται με βάση την ιδιοπαθή προέλευση ή την οργανικότητα εστιακή προέλευση. Μετά την εισαγωγή στην κλινική πράξη της βιντεοκαταγραφής του ΗΕΓ (12) η ταξινόμηση των κρίσεων έγινε "ηλεκτρο κλινική", κάτι που οδήγησε σε αύξηση της πολυπλοκότητας αυτής (13). Έτσι, αποδείχθηκε ότι ο τύπος των κρίσεων δεν επαρκεί για να περιγράψει πλήρως μια επιληπτική οντότητα, κάτι που οδήγησε στην χρήση της έννοιας του συνδρόμου, χρήση που επισημοποιήθηκε το 1989, με τη Διεθνή Ταξινόμηση των Επιληψιών. Τα πρόσφατα δεδομένα ωστόσο που προέρχονται από τη νευροαπεικόνιση (14) και από τις βασικές επιστήμες και ιδιαίτερα αυτά που αφορούν στη γενετική της επιληψίας έρχονται να κλονίσουν εκ νέου την παραδοσιακή ταξινόμηση (9). Είναι ξεκάθαρο ότι μία απλή αιτιολογία (η οποία πλέον προσδιορίζει νόσημα) μπορεί να εκδηλωθεί με ποικίλους φαινοτύπους 11

36 και σοβαρότητα. Έτσι, αν και ορισμένοι τύποι κρίσεων παραμένουν πλέον ως σύνδρομα (βρεφικοί σπασμοί, μυοκλονική αστατική επιληψία, επιληψία με μυοκλονικές αφαιρέσεις κλπ ), έχουν δημιουργηθεί καινούργια σύνδρομα που βασίζονται στον συνδυασμό κλινικών και νευροαπεικονιστικών δεδομένων (14), όπως το σύνδρομο επιληψίας του μέσου κροταφικού λοβού με σκλήρυνση του ιπποκάμπου ή στα πρόσφατα γενετικά δεδομένα, όπως τα ποικίλα σύνδρομα αυτοσωματικών επικρατούντων εστιακών επιληψιών. Ωστόσο, η συνδρομική ταξινόμηση είναι η μόνη που μπορεί να αποτελέσει επί του παρόντος την καταλληλότερη βάση για την καθημερινή κλινική πράξη (4,5). To θέμα της ταξινόμησης των επιληπτικών κρίσεων και των επιληψιών απασχόλησε επανειλημμένα Ευρωπαϊκά και Παγκόσμια συνέδρια χωρίς να γίνει ένας οριστικός διαχωρισμός των διαφόρων μορφών της επιληψίας (3). Τα κριτήρια που κατά καιρούς χρησιμοποιήθηκαν ήταν η κλινική εικόνα των επιληπτικών κρίσεων, τα συνοδά σωματικά και ψυχικά συμπτώματα, τα ΗΕΓραφικά δεδομένα, τα αίτια, η ανατομική εντόπιση, η παθογένεια, η ηλικία και τα θεραπευτικά αποτελέσματα μετά από παρακολούθηση των ασθενών. Ωστόσο ούτε με τα κριτήρια αυτά δόθηκε ικανοποιητική λύση σ ένα πλήθος ερωτημάτων γύρω από την «ιερά νούσο» των αρχαίων (1). Η δυνατότητα που μας δίνεται σήμερα να ελέγχουμε πληρέστερα τα επιληπτικά άτομα, αποκαλύπτει συχνά αν πρόκειται για ιδιοπαθείς, όπως τις ονoμάζουμε, επιληπτικές κρίσεις, κρυψιγενείς (οι οποίες πλέον ονομάζονται πιθανόν συμπτωματικές) ή συμπτωματικές όπου κρύβεται οργανική βλάβη, η οποία παίζει το βασικότερο ρόλο στην εκδήλωση των κρίσεων και αποτελεί το αίτιο της επιληψίας στα άτομα αυτά (15). Η πρώτη επίσημη ταξινόμηση έγινε στο 9 ο Συνέδριο Νευρολογίας (Νέα Υόρκη 1969) και είχε ως στόχο το διαχωρισμό μεταξύ πρωτοπαθών γενικευμένων και 12

37 δευτεροπαθώς γενικευμένων επιληψιών, και αυτών με εστιακή συμπτωματολογία. Το 1981 αναθεωρήθηκε η ταξινόμηση αυτή και στηρίχθηκε περισσότερο στην κλινική σημειολογία, στο ΗΕΓ κατά τη διάρκεια των κρίσεων και σ αυτό του μεσοδιαστήματος (Πίν. 1) (16). Ακολούθησαν οι αναθεωρήσεις του 1985, 1986, 1987 και έπειτα του Αλλά και αυτές δέχθηκαν έντονη κριτική τη δεκαετία του 90. Η κριτική αφορούσε κυρίως στην ταξινόμηση των επιληπτικών κρίσεων σύμφωνα με την κλινική σημειολογία, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το ΗΕΓ, το οποίο σε ορισμένους τύπους επιληψίας δείχνει χαρακτηριστικές αλλοιώσεις. Ένα άλλο σημείο κριτικής είναι το βάρος που δίνεται στο διαχωρισμό των κρίσεων σε απλές εστιακές (χωρίς διαταραχή του επιπέδου συνείδησης) και στις σύνθετες εστιακές (με διαταραχή του επιπέδου συνείδησης), χωρίς να δίνεται ιδιαίτερη σημασία στη σημειολογία των κρίσεων που ξεκινούν από μια εντοπισμένη περιοχή. Με τον όρο γενικευμένες επιληψίες χαρακτηρίζονται εκείνες που με την έναρξή τους έχουν γενικευμένη εκδήλωση και στο ΗΕΓ καταγράφεται εξαρχής επιληπτική δραστηριότητα με αμφοτερόπλευρες σύγχρονες εκφορτίσεις από συμπλέγματα αιχμής κύματος ή πολυαιχμής κύματος. Στις ονομαζόμενες πρωτοπαθείς γενικευμένες επιληψίες απουσιάζουν στα μεσοδιαστήματα των κρίσεων τα νευρολογικά σημεία κάποιας εγκεφαλικής διαταραχής. Οι επιληψίες αυτές προσβάλλουν κυρίως τα παιδιά και τους εφήβους, μπορούν όμως να εμφανιστούν και στις άλλες ηλικίες. Κατά κανόνα δεν ανευρίσκονται σ αυτές σαφείς αιτιολογικοί παράγοντες και θεωρούνται έκφραση γενετικής προδιάθεσης (17). Εστιακές (μερικές) επιληψίες χαρακτηρίζονται αυτές που έχουν ετερόπλευρη κλινική και ηλεκτροεγκεφαλογραφική σημειολογία και αρχίζουν από μια ορισμένη περιοχή ενός ημισφαιρίου (π.χ. κροταφική ή βρεγματική). Στη διεθνή ορολογία διαχωρίζονται οι εστιακές επιληψίες σ εκείνες με στοιχειώδη και σύνθετη 13

38 σημειολογία. Στις εστιακές επιληψίες με στοιχειώδη συμπτωματολογία δεν υπάρχει διαταραχή της συνείδησης και το ΗΕΓ χαρακτηρίζεται από ρυθμικές εκφορτίσεις αιχμών και/ή βραδέων κυμάτων, συνήθως σε μια περιοχή (φλοιϊκή) του εγκεφάλου και σπάνια με τάση επέκτασης. Στις εστιακές επιληψίες με σύνθετη συμπτωματολογία υπάρχει διαταραχή της συνείδησης. Μερικές φορές αυτές μπορεί να είναι εξέλιξη των επιληψιών με στοιχειώδη εστιακή συμπτωματολογία. Τέλος όλοι οι εστιακές κρίσεις μπορούν να εξελιχθούν σε δευτεροπαθώς γενικευμένες. Πίνακας 1. Διεθνής ταξινόμηση των επιληπτικών κρίσεων, I. Εστιακές (μερικές επιληψίες) A. Απλές εστιακές κρίσεις (χωρίς διαταραχή της συνείδησης) 1. Με κινητικά συμπτώματα (τύπου Jackson) 2. Mε σωματοαισθητικά συμπτώματα 3. Με συμπτώματα από το αυτόνομο 4. Με ψυχικά συμπτώματα Β. Σύνθετες εστιακές κρίσεις (με διαταραχή της συνείδησης) 1. Απλές εστιακές κρίσεις που μεταπίπτουν σε κρίσεις με διαταραχή της συνείδησης 2. Κρίσεις με διαταραχή της συνείδησης από την αρχή Γ. Εστιακές που εξελίσσονται σε δευτεροπαθώς γενικευμένες ΙΙ. Γενικευμένες επιληψίες Α. 1. Τυπικές αφαιρέσεις 2. Άτυπες αφαιρέσεις Β. Τονικοί, κλονικοί, τονικοκλονικοί σπασμοί (grand mal) Γ. Αμφοτερόπλευρη μυοκλονική επιληψία Δ. Μυοκλονική αστατική επιληψία (ατονικοί σπασμοί) ΙΙΙ. Αταξινόμητες επιληψίες Όλες οι επιληψίες που είναι αδύνατο να ταξινομηθούν λόγω ανεπάρκειας στοιχείων και 14

39 δε μπόρεσαν μέχρι τώρα να υπαχθούν σε κάποια κατηγορία όπως π.χ. οι νεογνικοί σπασμοί. Το 1985 προτάθηκε μια νέα ταξινόμηση των επιληψιών και επιληπτικών συνδρόμων σε τέσσερις κατηγορίες (Πίν. 2) (16,17). Γίνεται διαχωρισμός σε εστιακές και γενικευμένες επιληψίες, ενώ σε μια τρίτη ομάδα κατατάσσονται σύνδρομα που δεν είναι εύκολο να ταξινομηθούν αν είναι εστιακά ή γενικευμένα. Στην ομάδα αυτή, ταξινομούνται οι άγνωστες (ακαθόριστες) επιληψίες και επιληπτικά σύνδρομα. Στην πρώτη ομάδα αντί της ορολογίας εστιακές κρίσεις, χρησιμοποιούνται τώρα οι όροι τοπικοί ή μερικοί ή μερικές επιληψίες. Πίνακας 2. Διεθνής ταξινόμηση των επιληψιών και επιληπτικών συνδρόμων, Ι. Εστιακές επιληψίες (μερικές, τοπικές) Α. Απλές εστιακές Β. Σύνθετες εστιακές Γ. Εστιακές δευτεροπαθώς γενικευμένες ΙΙ. Γενικευμένες επιληψίες Α. Ιδιοπαθείς, εξαρτώμενες από την ηλικία Β. Ιδιοπαθείς και / ή συμπτωματικές, εξαρτώμενες από την ηλικία Γ. Συμπτωματικές ΙΙΙ. Επιληψίες, άγνωστο εάν είναι εστιακές ή γενικευμένες Α. Σε συνδυασμό γενικευμένων και εστιακών κρίσεων Β. Χωρίς σημειολογία γενικευμένων ή εστιακών ΙV. Ειδικά επιληπτικά σύνδρομα Ενας άλλος νεωτερισμός της ταξινόμησης του 85 είναι ότι επαναφέρονται οι 15

40 παλιές ορολογίες "ιδιοπαθείς" και "συμπτωματικές" επιληψίες και έτσι εξαλείφεται η σύγχυση που υπήρχε παλιότερα με τον όρο γενικευμένες δευτεροπαθείς επιληψίες. Στη δεύτερη ομάδα, στις ιδιοπαθείς γενικευμένες επιληψίες, κατατάσσονται σύμφωνα με την ταξινόμηση του 1985, οι καλοήθεις νεογνικοί σπασμοί (οικογενείς και μη οικογενείς), οι βρεφικοί σπασμοί (σύνδρομο West), η πρώιμη μυοκλονική εγκεφαλοπάθεια (όπως τα διάφορα σύνδρομα Aicardi, φακωματώσεις, δυσραφίες, υπεργλυκιναιμία, φαινυλοκετονουρία κ.α.). Στην τρίτη ομάδα (επιληψίες άγνωστο εάν είναι εστιακές ή γενικευμένες), κατατάσσονται οι νεογνικοί σπασμοί, η βαριά βρεφική μυοκλονική επιληψία και η επίκτητη επιληπτική αφασία (σ. Landau Kleffner). Tέλος, στην τέταρτη ομάδα των ειδικών επιληπτικών συνδρόμων κατατάχθηκαν οι ευκαιριακές κρίσεις, η αντανακλαστική επιληψία και η προϊούσα επιληψία partialis continua της παιδικής ηλικίας. Με την ταξινόμηση που δημοσιεύτηκε το 1989 απλοποιούνται ακόμη περισσότερο οι όροι και οι έννοιες, υπάρχει καλύτερη ταξινόμηση των επιληψιών και επιληπτικών συνδρόμων και εξαλείφονται συγχύσεις σε επιμέρους θέματα (Πίν. 3). Αυτή η ταξινόμηση συμπληρώνει κενά των προηγούμενων, ανταποκρίνεται στο σημερινό επίπεδο των γνώσεων, γίνεται κατανοητή από τους περισσότερους, αφήνει περιθώρια για νέες βελτιώσεις και συμπληρώσεις. Ο απλός τρόπος παρουσίασης δίνει τη δυνατότητα αναζήτησης πιθανών αιτίων, βοηθά στη θεραπεία και διευκολύνει όπου είναι δυνατό την πρόγνωση. Οι όροι που χρησιμοποιούνται σ αυτή την ταξινόμηση (ιδιοπαθείς, συμπτωματικές) δεν απέχουν πολύ απ αυτούς που αναφέρονταν παλιότερα. Ο όρος "δευτεροπαθώς γενικευμένη" που έφερε αρκετή σύγχυση, εξαλείφθηκε, όπως και η ονομασία "αύρα". Στις ιδιοπαθείς δεν πιθανολογείται κάποιος αιτιολογικός παράγοντας, στις συμπτωματικές υποτίθεται ότι υπάρχει υπόστρωμα οργανικής εγκεφαλικής βλάβης, ενώ στις κρυψιγενείς η αιτία 16

41 είναι άγνωστη, αλλά θεωρούνται συμπτωματικές. Ως επιληπτικό σύνδρομο ορίζεται το σύνολο συμπτωμάτων, τα οποία κατά κανόνα εμφανίζονται μαζί, ο τύπος των κρίσεων, της αιτίας, το ανατομικό υπόστρωμα, η ηλικία εμφάνισης και η πορεία. Σύμφωνα με τον ορισμό αυτό μπορούν τα σύνδρομα να οφείλονται σε ποικίλα αίτια και ως εκ τούτου να έχουν διαφορετική πρόγνωση. Πίνακας 3. Διεθνής ταξινόμηση επιληψιών και επιληπτικών συνδρόμων, Ι. Επιληψίες και επιληπτικά σύνδρομα σε σχέση με την εντόπιση (εστιακές, τοπικές, μερικές) Α. Ιδιοπαθείς Καλοήθης παιδική επιληψία με κεντροκροταφικές εστίες (Ρολάνδειος) Παιδική επιληψία με ινιακές εκφορτίσεις Πρωτοπαθής επιληψία της ανάγνωσης Β. Συμπτωματικές (ή δευτεροπαθείς) Επιληψίες κροταφικού λοβού Επιληψίες μετωπιαίου λοβού Επιληψίες βρεγματικού λοβού Επιληψίες ινιακού λοβού Χρόνια προοδευτική εστιακή συνεχής επιληψία (σ. Kojewnikow s) Eπιληψίες με ειδικούς τρόπους έκλυσης των κρίσεων (αντανακλαστικές startle epilepsies επιληψίες από φόβο) Γ. Κρυπτογενείς (δευτεροπαθείς ακαθόριστης αιτιολογίας) ΙΙ. Γενικευμένες επιληψίες και σύνδρομα Α. Ιδιοπαθείς (κατά ηλικία εμφάνισης) Καλοήθεις νεογνικοί οικογενείς σπασμοί Καλοήθεις νεογνικοί σπασμοί Καλοήθης μυοκλονική επιληψία της παιδικής ηλικίας Επιληψία με αφαιρέσεις της παιδικής ηλικίας (πυκνοληψία) 17

42 Επιληψία με αφαιρέσεις της εφηβικής ηλικίας Εφηβική μυοκλονική επιληψία (impulsive petit mal) Επιληψία με κρίσεις grand mal στην αφύπνιση (γενικευμένη τονικοκλονική) Άλλες γενικευμένες ιδιοπαθείς αταξινόμητες επιληψίες Β. Κρυπτογενείς ή συμπτωματικές (κατά ηλικία εμφάνισης) Σύνδρομο West Σύνδρομο Lennox Gastaut Μυοκλονική αστατική επιληψία Επιληψία με μυοκλονικές αφαιρέσεις Γ. Συμπτωματικές (18) Μη ειδικής αιτιολογίας Πρώιμη μυοκλονική εγκεφαλοπάθεια Πρώιμη βρεφική επιληπτική εγκεφαλοπάθεια Άλλες συμπτωματικές γενικευμένες αταξινόμητες επιληψίες Ειδικά σύνδρομα Επιληπτικές κρίσεις που συνοδεύουν διάφορες παθήσεις (δυσπλασίες, μεταβολικά νοσήματα) ΙΙΙ. Επιληψίες και σύνδρομα ακαθόριστα (εστιακές ή γενικευμένες) Α. Με γενικευμένες και εστιακές κρίσεις Νεογνικοί σπασμοί Βαριά βρεφική μυοκλονική επιληψία Επιληψία με συνεχείς εκφορτίσεις αιχμής-κύματος στη διάρκεια του ύπνου βραδέων κυμάτων Επίκτητη επιληπτική αφασία (σύνδρομο Landau Kleffner) Άλλες αταξινόμητες επιληψίες Β. Χωρίς σαφείς γενικευμένες ή εστιακές εκδηλώσεις Περιπτώσεις με γενικευμένους τονικοκλονικούς σπασμούς όπου η κλινική εικόνα και το ΗΕΓ δεν επιτρέπουν την κατάταξή τους στους σαφώς γενικευμένους ή εστιακούς (grand mal ύπνου) ΙV. Ειδικά σύνδρομα 18

43 Πυρετικοί σπασμοί Μεμονωμένο επεισόδιο σπασμών ή επιληπτική κατάσταση (status epilepticus) Σπασμοί που εμφανίζονται μόνο σε ορισμένες καταστάσεις (οξέα μεταβολικά ή τοξικά αίτια) Παρόλες τις προσπάθειες δε μπόρεσε μέχρι σήμερα να βρεθεί μία για όλους αποδεκτή ταξινόμηση. Έτσι, ο καθένας εφαρμόζει ή τροποποιεί την πρόταση του 1981 και 1989 σύμφωνα με τη δική του εμπειρία. Ο όρος σύνδρομο, αν συγκριθεί με άλλες ειδικότητες της ιατρικής, φαίνεται να έχει άλλη σημασία και μας οδηγεί στη σκέψη ότι οι διάφορες επιληψίες και τα επιληπτικά σύνδρομα είναι παθήσεις. Σε μια δημοσίευση της Διεθνούς Επιτροπής κατά της Επιληψίας (ILAE) (4) γίνεται σαφές ότι οι επιληπτικές κρίσεις και τα επιληπτικά σύνδρομα πρέπει να περιγράφονται και να ταξινομούνται σύμφωνα με ένα σύστημα το οποίο χρησιμοποιεί συγκεκριμένη ορολογία και το οποίο είναι αρκετά ευέλικτο ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι παρακάτω πρακτικές και δυναμικές παράμετροι για την διάγνωση της επιληψίας: 1. Σε ορισμένους ασθενείς δεν είναι δυνατή η αναγνώριση ενός συγκεκριμένου επιληπτικού συνδρόμου. 2. Οι τύποι των κρίσεων και συνδρόμων αλλάζουν καθώς νέες πληροφορίες αποκτούνται διαρκώς. 3. Πλήρεις και λεπτομερείς περιγραφές των φαινομένων κατά τη διάρκεια των κρίσεων δεν είναι πάντα απαραίτητες. 4. Πολλαπλά σχήματα ταξινόμησης μπορούν και πρέπει να σχεδιαστούν για συγκεκριμένους σκοπούς (π.χ. επικοινωνία και διδασκαλία, θεραπευτικές μελέτες, επιδημιολογικές μελέτες, επιλογή των υποψήφιων περιστατικών για χειρουργείο, βασική έρευνα, γενετικοί χαρακτηρισμοί). Το προτεινόμενο διαγνωστικό σχήμα για τα άτομα με επιληπτικές κρίσεις και με 19

44 επιληψία είναι μια τέτοια προσπάθεια από την Διεθνή Επιτροπή κατά της Επιληψίας (4). Αυτό το καινούργιο διαγνωστικό σχήμα (4) χωρίζεται σε πέντε τμήματα ή άξονες οι οποίοι είναι οι ακόλουθοι (17): 1) Επιληπτικά φαινόμενα (ορολογία, επιληπτικά συμβάντα, λεπτομερής περιγραφή). 2) Τύπος κρίσης (βάση ενός καταλόγου επιληπτικών κρίσεων, πιθανό εντοπισμό στον εγκέφαλο, καθώς και εκλυτικά αίτια). 3) Σύνδρομα (βάση ενός καταλόγου επιληπτικών συνδρόμων γίνεται διαγνωστική προσέγγιση). 4) Αιτιολογία (βάση μιας ταξινόμησης ασθενειών που συνδέονται συχνά με επιληπτικές κρίσεις ή επιληπτικά σύνδρομα: εφόσον είναι δυνατό προσδιορίζονται γενετικές βλάβες ή κάποιο υπόστρωμα παθολογικής κατάστασης για κάποια εστιακή επιληψία). 5) Επιπτώσεις (χρήσιμη διαγνωστική παράμετρος με την οποία γίνεται εκτίμηση βάση μιας ταξινόμησης της World Health Organization). Ο άξονας 1 αποτελείται από την περιγραφή της σημειολογίας των κρίσεων. Η περιγραφή της επιληπτικής κρίσης χωρίς αναφορά στην αιτιολογία, ανατομία ή μηχανισμούς, μπορεί να είναι πολύ σύντομη ή εξαιρετικά λεπτομερής, όπως απαιτείται για κλινικούς ή ερευνητικούς σκοπούς. Ο άξονας 2 είναι ο τύπος ή οι τύποι των επιληπτικών κρίσεων σύμφωνα με την εμπειρία του ασθενή και προέρχονται από μια λίστα αποδεκτών τύπων κρίσεων οι οποίοι αντιπροσωπεύουν διαγνωστικές οντότητες με αιτιολογικές, θεραπευτικές, και / ή προγνωστικές επιπτώσεις. Η Επιτροπή έχει κάνει μια ταξινόμηση από αποδεκτούς τύπους επιληπτικών κρίσεων (Πίν. 4). Ο άξονας 3 είναι η διάγνωση των συνδρόμων και προέρχεται από μία λίστα των αποδεκτών επιληπτικών συνδρόμων, αν και είναι γνωστό ότι η διάγνωση ενός 20

45 συνδρόμου μπορεί να μην είναι πάντα εφικτή. Η προτεινόμενη λίστα κάνει διάκριση ανάμεσα στα επιληπτικά σύνδρομα και τις καταστάσεις με επιληπτικούς σπασμούς όπου δεν τίθεται απαραίτητα η διάγνωση της επιληψίας και επίσης διευκρινίζει ποια σύνδρομα είναι ακόμα σε εξέλιξη. Ένα παράδειγμα ταξινόμησης των επιληπτικών συνδρόμων φαίνεται στον πίνακα 5. Πίνακας 4. Ταξινόμηση του τύπου των κρίσεων (4). I. Αυτοπεριοριζόμενοι τύποι κρίσεων A. Γενικευμένες επιληπτικές κρίσεις Τονικοκλονικοί σπασμοί Κλονικοί σπασμοί o Χωρίς τονικά χαρακτηριστικά o Με τονικά χαρακτηριστικά Τυπικές αφαιρέσεις Άτυπες αφαιρέσεις Μυοκλονικές αφαιρέσεις Τονικοί σπασμοί Μυοκλονικές κρίσεις Βλεφαρική μυοκλονία o Χωρίς αφαιρέσεις o Με αφαιρέσεις Μυοκλονικές ατονικές κρίσεις Αρνητικός μυόκλονος Ατονικές κρίσεις Αντανακλαστικοί σπασμοί σε γενικευμένα επιληπτικά σύνδρομα Β. Εστιακές κρίσεις Εστιακές αισθητικές κρίσεις o Με στοιχειώδη αισθητικά συμπτώματα (π.χ. κρίσεις ινιακού και βρεγματικού 21

46 λοβού) o Με αισθητικά συμπτώματα (π.χ. κρίσεις βρεγματοκροταφοϊνιακής σύνδεσης) Εστιακές κινητικές κρίσεις o Με στοιχειώδη κλονικά κινητικά σημεία o Με ασύμμετρους τονικές κινητικές κρίσεις o Με τυπικούς (κροταφικού λοβού) αυτοματισμούς o Με υπερκινητικούς αυτοματισμούς o Με εστιακό αρνητικό μυόκλονο o Με ανασταλτικές κινητικές κρίσεις Γελαστικές κρίσεις Ημικλονικές κρίσεις Δευτεροπαθώς γενικευμένες κρίσεις Αντανακλαστικές κρίσεις σε εστιακά επιληπτικά σύνδρομα Γ. Συνεχείς τύποι κρίσεων Γενικευμένο status epilepticus Γενικευμένο τονικοκλονικό status epilepticus Κλονικό status epilepticus Status epilepticus με αφαιρέσεις Τονικό status epilepticus Μυοκλονικό status epilepticus Εστιακό status epilepticus Epilepsia partialis continua of Kojevnikov Aura continua Λιμβικό status epilepticus (ψυχοκινητικό status) Ημισπασμωδικό status με ημιπάρεση III. Προϋπάρχον ερέθισμα για αντανακλαστικούς σπασμούς Οπτικό ερέθισμα Σκέψη Μουσική 22

47 Φαγητό Σωματοαισθητικό Ιδιοδεκτικό Διάβασμα Ζεστό νερό Τρόμαγμα Ο άξονας 4 θα καθορίσει την αιτιολογία όταν αυτή είναι γνωστή. Η αιτιολογία μπορεί να αποτελεί συγκεκριμένη νόσο η οποία προέρχεται από την ταξινόμηση των νόσων που σχετίζονται συχνά με επιληπτικές κρίσεις ή σύνδρομα ή από κάποιο γενετικό έλλειμμα όπως για παράδειγμα στις συμπτωματικές εστιακές επιληψίες. Ο άξονας 5 είναι μια προαιρετική περιγραφή του βαθμού της ανικανότητας που προκαλείται από την επιληπτική κατάσταση. Ο βαθμός αυτός θα προκύψει από το World Health Organization ICIDH-2 International Classification of Functioning and Disability. Πίνακας 5:Ταξινόμηση των επιληπτικών συνδρόμων (4). Ιδιοπαθείς εστιακές επιληψίες της βρεφικής και παιδικής ηλικίας Καλοήθεις βρεφικοί σπασμοί (μη οικογενείς) Καλοήθης επιληψία της παιδικής ηλικίας με κεντροκροταφικές εστίες Πρώιμη καλοήθης ινιακή επιληψία της παιδικής ηλικίας (τύπου Παναγιωτόπουλου) Όψιμη ινιακή επιληψία της παιδικής ηλικίας (τύπου Gastaut) Οικογενείς αυτοσωματικές επικρατούσες εστιακές επιληψίες Καλοήθεις οικογενείς νεογνικοί σπασμοί Καλοήθεις οικογενείς βρεφικοί σπασμοί ΑΕ νυχτερινή επιληψία του μετωπιαίου λοβού Οικογενής επιληψία του κροταφικού λοβού Οικογενής εστιακή επιληψία με ποικίλες εστίες 23

48 Συμπτωματικές ( ή πιθανόν συμπτωματικές) εστιακές επιληψίες Λιμβικές επιληψίες Επιληψία μέσου κροταφικού λοβού με σκλήρυνση του ιπποκάμπου Επιληψία μέσου κροταφικού λοβού που καθορίζεται από συγκεκριμένες αιτιολογίες Άλλοι τύποι που καθορίζονται από την εντόπιση και την αιτιολογία Νεοφλοιϊκές επιληψίες Σύνδρομο Rasmussen Σύνδρομο ημισπασμών ημιπληγίας Άλλοι τύποι που καθορίζονται από την εντόπιση και την αιτιολογία Μεταναστευτικοί εστιακοί σπασμοί της πρώϊμης βρεφικής ηλικίας Ιδιοπαθείς γενικευμένες επιληψίες Καλοήθης μυοκλονική επιληψία της βρεφικής ηλικίας Επιληψία με μυοκλονικές αστατικές κρίσεις Αφαιρέσεις της παιδικής ηλικίας Επιληψία με μυοκλονικές αφαιρέσεις Ιδιοπαθείς γενικευμένες επιληψίες με ποικίλους φαινότυπους Νεανική αφαιρετική επιληψία Νεανική μυοκλονική επιληψία Επιληψία με γενικευμένους τονικοκλονικούς σπασμούς Γενικευμένες επιληψίες με πυρετικούς σπασμούς + Αντανακλαστικές επιληψίες Ιδιοπαθής φωτοευαίσθητη επιληψία ινιακού λοβού Άλλες φωτοευαίσθητες επιληψίες Πρωτοπαθής επιληψία του διαβάσματος Επιληψία λόγω τρομάγματος Επιληπτικές εγκεφαλοπάθειες Πρώιμη μυοκλονική εγκεφαλοπάθεια Σύνδρομο Ohtahara 24

49 Σύνδρομο West Σύνδρομο Dravet (παλιότερα γνωστό ως οξεία μυοκλονική επιληψία της βρεφικής ηλικίας) Μυοκλονικό status σε μη εξελισσόμενες εγκεφαλοπάθειες Σύνδρομο Lennox Gastaut Σύνδρομο Landau Kleffner Επιληψία με συνεχείς εκφορτίσεις συμπλεγμάτων αιχμής κύματος κατά τη διάρκεια του ύπνου βραδέων κυμάτων Εξελισσόμενες μυοκλονικές επιληψίες Κρίσεις που δεν είναι απαραίτητα επιληψία Καλοήθεις νεογνικοί σπασμοί Πυρετικοί σπασμοί Αντανακλαστικές κρίσεις Κρίσεις που οφείλονται σε στέρηση αλκοόλ Κρίσεις που προκαλούνται από φάρμακα ή άλλες χημικές ουσίες Άμεσες και απώτερες μετατραυματικές κρίσεις Μονήρεις κρίσεις ή μεμονωμένες ομάδες κρίσεων Σπανίως επαναλαμβανόμενες κρίσεις (ολιγοεπιληψία) Αλλαγές στην ορολογία στο προτεινόμενο διαγνωστικό σχήμα Το προτεινόμενο διαγνωστικό σχήμα διατηρεί τις εστιακές και γενικευμένες επιληψίες, δεν αναφέρει με λεπτομέρειες τα σύνδρομα άγνωστης αιτιολογίας και αντικαθιστά τον όρο "επιληπτικές κρίσεις σε μια συγκεκριμένη κατάσταση" με τον όρο "επιληπτικές κρίσεις που δεν είναι απαραίτητα επιληψία". Το σχήμα διατηρεί τις "νόσους που συχνά σχετίζονται με επιληπτικές κρίσεις ή σύνδρομα". Στο σημείο αυτό κρίνεται χρήσιμο να αναφερθούν ορισμένοι ορισμοί όπως αυτοί προτάθηκαν από την ILAE με την αναφορά που δημοσιεύτηκε το 2001 (4). Επιληπτική κρίση: Αντιπροσωπεύει ένα μοναδικό παθοφυσιολογικό 25

Ιστορική αναδρομή 2000 πχ: σε πλακίδια από τη Βαβυλώνα περιγράφονται διαφορετικοί τύποι επιληπτικών κρίσεων τους οποίους αναγνωρίζουμε και σήμερα Γύρω

Ιστορική αναδρομή 2000 πχ: σε πλακίδια από τη Βαβυλώνα περιγράφονται διαφορετικοί τύποι επιληπτικών κρίσεων τους οποίους αναγνωρίζουμε και σήμερα Γύρω ΙΕΘΝΗΣ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΕΠΙΛΗΨΙΑΣ ρ Γκουρμπαλή Α. Βασιλική Επιμελήτρια Β Νευρολογική Κλινική Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός» Ιστορική αναδρομή 2000 πχ: σε πλακίδια από τη Βαβυλώνα περιγράφονται διαφορετικοί τύποι επιληπτικών

Διαβάστε περισσότερα

Επιληψία. Λεωνίδας Στεφανής

Επιληψία. Λεωνίδας Στεφανής Επιληψία Λεωνίδας Στεφανής Τι είναι μία επιληπτική κρίση; Όταν ένας πληθυσμός νευρωνικών κυττάρων έχει μια ανώμαλη, υπέρμετρη και παροξυσμική δραστηριότητα Αιφνίδια, παροδική διαταραχή της νευρολογικής

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡIΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ Διδασκαλία στο Τμήμα Φαρμακευτικής ΕΠΙΛΗΨΙΑ

ΙΑΤΡIΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ Διδασκαλία στο Τμήμα Φαρμακευτικής ΕΠΙΛΗΨΙΑ ΙΑΤΡIΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ Διδασκαλία στο Τμήμα Φαρμακευτικής 7-12-2016 ΕΠΙΛΗΨΙΑ ΠΑΝ. Η. ΠΟΛΥΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών OΡΙΣΜΟΙ Σύμφωνα με ILAE IBE (Epilepsia 2005)

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΕ ΙΔΙΟΠΑΘΗ ΕΠΙΛΗΠΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΕ ΙΔΙΟΠΑΘΗ ΕΠΙΛΗΠΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ - ΤΟΜΕΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΠΑΙΔΙΟΥ Α ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΦΩΤΙΟΣ ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΥ ΠΑΝΕΠ.ΕΤΟΣ 2012-2013 Αριθμός Διατριβής: 3184 ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

Παιδική Επιληψία. Πάολα Νικολαίδου Παιδονευρολόγος Επιληπτιολόγος American Medical Center. Πάολα Νικολαίδου Παιδονευρολόγος Επιληπτολόγος

Παιδική Επιληψία. Πάολα Νικολαίδου Παιδονευρολόγος Επιληπτιολόγος American Medical Center. Πάολα Νικολαίδου Παιδονευρολόγος Επιληπτολόγος Παιδική Eπιληψία Παιδική Επιληψία Πάολα Νικολαίδου Παιδονευρολόγος Επιληπτιολόγος American Medical Center Πάολα Νικολαίδου Παιδονευρολόγος Επιληπτολόγος Σύμφωνα με τα δεδομένα της ΔιεθνούςΟργάνωσης Υγείας

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Γιώργος Καπαρός, Νευρολόγος

Γράφει: Γιώργος Καπαρός, Νευρολόγος Γράφει: Γιώργος Καπαρός, Νευρολόγος Πρόκειται για μια επαναλαμβανόμενη διαταραχή της ηλεκτροχημικής λειτουργίας του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια της οποίας μια ομάδα νευρώνων εκφορτίζεται χωρίς ουσιαστικό

Διαβάστε περισσότερα

Η ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΤΑΞΙΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

Η ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΤΑΞΙΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Η ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΤΑΞΙΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΓΕΩΡΓΙΛΑ ΕΛΕΝΗ Απαρτιωμένη Διδασκαλία ΕΙΣΑΓΩΓΗ Διάγνωση: είναι η πολύπλοκη διαδικασία αναγνώρισης και ταυτοποίησης μιας διαταραχής που γίνεται

Διαβάστε περισσότερα

MÝ ñïò I NEΥΡΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ. Ðå ñéå ü ìå íá

MÝ ñïò I NEΥΡΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ. Ðå ñéå ü ìå íá MÝ ñïò I NEΥΡΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ Ðå ñéå ü ìå íá 1. Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα 2. Ηλεκτρομυογράφημα, Μελέτη της Νευρικής Αγωγιμότητας και Προκλητά Δυναμικά 3. Νευροακτινολογία Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα ÊÅ ÖA ËÁÉÏ

Διαβάστε περισσότερα

Βρέφος 4 μηνών με οζώδη σκλήρυνση και βρεφικούς σπασμούς

Βρέφος 4 μηνών με οζώδη σκλήρυνση και βρεφικούς σπασμούς ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΩΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ 4 Βρέφος 4 μηνών με οζώδη σκλήρυνση και βρεφικούς σπασμούς Δραγούμη Πηνελόπη Ελευθέριος Κοντόπουλος Εισαγωγή Κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους της ζωής, η συχνότητα

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο ΤΖΙΝΕΒΗ ΜΥΡΤΩ - ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΕΣ Τ.Ε. Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΛΗΨΙΑ Τάσος Μπονάκης Λέκτορας Νευρολογίας Β Πανεπιστηµιακή Νευρολογική Κλινική Ορισµοί Επιληψία-Ετυµολογία: από το ρήµα επιλαµβάνοµαι (παίρνω υπό τον έλεγχό µου). Επίληψις = οφείλεται στην είσοδο δαίµονος

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΟ Α ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 1. Γαστροοισοφαγική παλινδρόµηση (ΓΟΠ) Η συχνότητα της ΓΟΠ σε παιδιά µε ΕΠ αναφέρεται από 26% - 75%, ενώ σε φυσιολογικά παιδιά και βρέφη εκτιµάται περίπου στο 7-8% (Cadman και συν. 1978,

Διαβάστε περισσότερα

Πυρετικοί Σπασμοί ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΣΚΟΠΕΤΟΥ. ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ-ΝΕΟΓΝΟΛΟΓΟΣ, MSc ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Β ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΒΕΝΙΖΕΛΕΙΟ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

Πυρετικοί Σπασμοί ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΣΚΟΠΕΤΟΥ. ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ-ΝΕΟΓΝΟΛΟΓΟΣ, MSc ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Β ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΒΕΝΙΖΕΛΕΙΟ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Πυρετικοί Σπασμοί ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΣΚΟΠΕΤΟΥ ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ-ΝΕΟΓΝΟΛΟΓΟΣ, MSc ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Β ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΒΕΝΙΖΕΛΕΙΟ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Ορισμός Σπασμοί που εκδηλώνονται στην βρεφική και παιδική ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΝΙΚΗ ΗΛΕΚΤΡΟΕΓΚΕΦΑΛΟΓΡΑΦΙΑ - ΕΠΙΛΗΨΙΕΣ

ΚΛΙΝΙΚΗ ΗΛΕΚΤΡΟΕΓΚΕΦΑΛΟΓΡΑΦΙΑ - ΕΠΙΛΗΨΙΕΣ 3o ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Ε.Ν.Ε. (ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ) WINTER SCHOOL ΜΟΡΙΟ ΟΤΗΣΗ UEMS-EACCME CREDITS = 20 ΚΛΙΝΙΚΗ ΗΛΕΚΤΡΟΕΓΚΕΦΑΛΟΓΡΑΦΙΑ - ΕΠΙΛΗΨΙΕΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 25-27 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2013 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΑΙΘΟΥΣΑ

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 10: Μελέτη του Εγκεφάλου

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 10: Μελέτη του Εγκεφάλου ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Θεματική Ενότητα 10: Μελέτη του Εγκεφάλου Θεματική Ενότητα 10: Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στις μεθόδους μελέτης του εγκεφάλου. Λέξεις κλειδιά:

Διαβάστε περισσότερα

Συννοσηρότητα στον Αυτισμό Αυτισμός και Επιληψία. Δρ Πάολα Νικολαίδου Παιδονευρολόγος - Επιληπτιολόγος

Συννοσηρότητα στον Αυτισμό Αυτισμός και Επιληψία. Δρ Πάολα Νικολαίδου Παιδονευρολόγος - Επιληπτιολόγος Συννοσηρότητα στον Αυτισμό Αυτισμός και Επιληψία Δρ Πάολα Νικολαίδου Παιδονευρολόγος - Επιληπτιολόγος Ο αυτισμός είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή, στο πλαίσιο της οποίας η γνωσιακή δυσλειτουργία είναι

Διαβάστε περισσότερα

Κλινικά και Ηλεκτροεγκεφαλογραφικά Χαρακτηριστικά της Επιληψίας του Κροταφικού Λοβού. Η Θέση της Μαγνητοεγκεφαλογραφίας

Κλινικά και Ηλεκτροεγκεφαλογραφικά Χαρακτηριστικά της Επιληψίας του Κροταφικού Λοβού. Η Θέση της Μαγνητοεγκεφαλογραφίας Κλινικά και Ηλεκτροεγκεφαλογραφικά Χαρακτηριστικά της Επιληψίας του Κροταφικού Λοβού. Η Θέση της Μαγνητοεγκεφαλογραφίας Στυλιανός Γιαννακόδημος Νευρολόγος, Νευροφυσιολόγος Διευθυντής ΕΣΥ Ειδικό Ιατρείο

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Τ.Ε. Β Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η στεφανιαία µονάδα είναι ένας χώρος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Β ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ Α.Π.Θ.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Β ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ Α.Π.Θ. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Β ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ Α.Π.Θ. ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ: Η ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Μ. ΧΑΤΖΗΣΤΥΛΙΑΝΟΥ-ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΕΤΟΣ 2014-2015 Αριθμός

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω Σκληρόδερµα;

Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Για να πληροφορηθώ µýëïò ôçò Σπάνιος ναι... Μόνος όχι Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών σπανίων παθήσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΕΔΩΝ ΕΚΦΡΑΣΗΣ MicroRNAs ΣΤΟΝ ΟΡΟ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΕΠΙΛΗΨΙΑ

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΕΔΩΝ ΕΚΦΡΑΣΗΣ MicroRNAs ΣΤΟΝ ΟΡΟ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΕΠΙΛΗΨΙΑ ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΚΛΙΝΙΚΗ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΜΟΡΙΑΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ» ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΕΔΩΝ ΕΚΦΡΑΣΗΣ MicroRNAs ΣΤΟΝ ΟΡΟ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΕΠΙΛΗΨΙΑ ΠΑΠΑΓΡΗΓΟΡΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Κλινική γενετικών νοσημάτων και σπάνια νοσήματα

Κλινική γενετικών νοσημάτων και σπάνια νοσήματα Κλινική γενετικών νοσημάτων και σπάνια νοσήματα Πέμπτη 10 Μαρτίου 2010 Για την συμμαχία Κυπρίων ασθενών με σπάνια νοσήματα CARD Δρ Bιολέττα Χριστοφίδου Αναστασιάδου MD, PhD Κλινική Γενετική Δράση: 1994-έως

Διαβάστε περισσότερα

Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΡΕΘΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΟΓΑΣΤΡΙΚΟΥ ΝΕΥΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΛΗΨΙΑΣ

Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΡΕΘΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΟΓΑΣΤΡΙΚΟΥ ΝΕΥΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΛΗΨΙΑΣ Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΡΕΘΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΟΓΑΣΤΡΙΚΟΥ ΝΕΥΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΛΗΨΙΑΣ Στυλιανή Καραχριστιανού Ιατρείο Επιληψίας Γ.Ν. Ιπποκράτειο Θεσσαλονίκης Αριστερό πνευμονογαστρικό νεύρο Ερέθισμα: 30 sec

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ. Ευανθία Σούμπαση. Απαρτιωμένη Διδασκαλία

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ. Ευανθία Σούμπαση. Απαρτιωμένη Διδασκαλία Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ Ευανθία Σούμπαση Απαρτιωμένη Διδασκαλία ΠΕΔΙΟ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΟΡΙΣΜΟΣ Η επιστήμη που ασχολείται με τον προσδιορισμό της λειτουργικής κατάστασης του εγκεφάλου

Διαβάστε περισσότερα

Παιδιά και νέοι με χρόνια προβλήματα υγείας και ειδικές ανάγκες. Σύγχρονες ιατρικές θεωρήσεις και ελληνική πραγματικότητα.

Παιδιά και νέοι με χρόνια προβλήματα υγείας και ειδικές ανάγκες. Σύγχρονες ιατρικές θεωρήσεις και ελληνική πραγματικότητα. Παιδιά και νέοι με χρόνια προβλήματα υγείας και ειδικές ανάγκες. Σύγχρονες ιατρικές θεωρήσεις και ελληνική πραγματικότητα. Μαρία Φωτουλάκη Επίκουρη καθηγήτρια Παιδιατρικής-Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ «SANI»ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ 26-28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ «SANI»ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ 26-28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013 ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ «SANI»ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ 26-28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013 Σάββατο 26 Οκτωβρίου 2013 09:00 12:30 Προσέλευση 12:30 15:00 Εγγραφές 15:00 15:15 Εναρκτήριο καλωσόρισμα από τον Πρόεδρο

Διαβάστε περισσότερα

Τεύχος 5 ο - Άρθρο 6 ο

Τεύχος 5 ο - Άρθρο 6 ο Τεύχος 5 ο - Άρθρο 6 ο ΕΠΙΛΗΨΙΑ Νέα διαγνωστικά και θεραπευτικά όπλα. Συγγραφέας: Κουρτόπουλος Χ. MD, PhD* *Καθηγητής Νευροχειρουργικής του Ιατρικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Περίληψη: Υπάρχουν

Διαβάστε περισσότερα

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ «Η μεγαλύτερη δύναμη της δημόσιας υγείας είναι η πρόληψη»

Διαβάστε περισσότερα

Συστάσεις για τη διαχείριση των πυρετικών σπασμών

Συστάσεις για τη διαχείριση των πυρετικών σπασμών Συστάσεις για τη διαχείριση των πυρετικών σπασμών Ad hoc Task Force of LICE Guidelines Commission ITALIAN LEAGUE AGAINST EPILEPSY Giuseppe Capovilla, Massimo Mastrangelo, Antonino Romeo, and Federico Vigevano

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ ΝΕΥΡΟΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑΣ

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ ΝΕΥΡΟΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ ΝΕΥΡΟΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑΣ Το Εργαστήριο Ιατρικής Απεικόνισης του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης και η Ακτινολογική Εταιρεία Κρήτης διοργανώνουν Επιστημονική Διημερίδα με θέμα:

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΡΟΚΗΛΗ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΟΣΧΕΟΥ - ΥΔΡΟΚΗΛΗ - ΚΙΡΣΟΚΗΛΗ - ΣΥΣΤΡΟΦΗ ΣΠΕΡΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΝΟΥ - ΚΥΣΤΗ ΕΠΙΔΙΔΥΜΙΔΑΣ - ΣΠΕΡΜΑΤΟΚΥΣΤΗ - ΚΥΣΤΕΣ ΟΣΧΕΟΥ

ΥΔΡΟΚΗΛΗ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΟΣΧΕΟΥ - ΥΔΡΟΚΗΛΗ - ΚΙΡΣΟΚΗΛΗ - ΣΥΣΤΡΟΦΗ ΣΠΕΡΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΝΟΥ - ΚΥΣΤΗ ΕΠΙΔΙΔΥΜΙΔΑΣ - ΣΠΕΡΜΑΤΟΚΥΣΤΗ - ΚΥΣΤΕΣ ΟΣΧΕΟΥ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΟΣΧΕΟΥ - ΥΔΡΟΚΗΛΗ - ΚΙΡΣΟΚΗΛΗ - ΣΥΣΤΡΟΦΗ ΣΠΕΡΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΝΟΥ - ΚΥΣΤΗ ΕΠΙΔΙΔΥΜΙΔΑΣ - ΣΠΕΡΜΑΤΟΚΥΣΤΗ - ΚΥΣΤΕΣ ΟΣΧΕΟΥ ΥΔΡΟΚΗΛΗ Είναι η συλλογή υγρού μεταξύ των πετάλων του ιδίως ελυτροειδούς χιτώνα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΥΡΕΤΙΚΟΙ ΣΠΑΣΜΟΙ. *Στην πλειονότητα των περιπτώσεων οι σπασμοί. υποχωρούν μόνοι τους χωρίς να προλάβουμε να δώσουμε κάποια θεραπεία.

ΠΥΡΕΤΙΚΟΙ ΣΠΑΣΜΟΙ. *Στην πλειονότητα των περιπτώσεων οι σπασμοί. υποχωρούν μόνοι τους χωρίς να προλάβουμε να δώσουμε κάποια θεραπεία. ΠΥΡΕΤΙΚΟΙ ΣΠΑΣΜΟΙ Παρασκευή Λογοθέτη Νοσηλεύτρια ΤΕ, Υπεύθυνη Παιδιατρικής Κλινικής Δεν υπάρχει τίποτα που να τρομοκρατεί περισσότερο ένα γονιό από τους σπασμούς. Έρχονται στα Εξωτερικά ιατρεία τρέχοντας

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΑ Α Α. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Ιατρική Σχολή 3 η Παιδιατρική Κλινική. Εξετάσεις E έτους, 7 Ιουνίου 2011. Ονοµατεπώνυµο φοιτητή:

ΟΜΑ Α Α. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Ιατρική Σχολή 3 η Παιδιατρική Κλινική. Εξετάσεις E έτους, 7 Ιουνίου 2011. Ονοµατεπώνυµο φοιτητή: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Ιατρική Σχολή 3 η Παιδιατρική Κλινική ιευθυντής : Καθηγητής Ιωάννης Ν. Τσανάκας Ι οκράτειο Νοσοκοµείο Κωνσταντινου όλεως 49 Θεσσαλονίκη 54642 Τηλ.: 2310-992982 FAX:

Διαβάστε περισσότερα

Η αξία του εργαστηριακού ελέγχου στην επιληψία: Πότε και γιατί;

Η αξία του εργαστηριακού ελέγχου στην επιληψία: Πότε και γιατί; Η αξία του εργαστηριακού ελέγχου στην επιληψία: Πότε και γιατί; Αθανάσιος Ε Ευαγγελίου Καθηγητής Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ Διευθυντής Δ Παιδιατρικής Κλινικής ΑΠΘ Νοσοκομείο Παπαγεωργίου Θεσσαλονίκη ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Αναστάσιος - Ιωάννης Κανελλόπουλος, Χειρουργός Οφθαλμίατρος, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης

Γράφει: Αναστάσιος - Ιωάννης Κανελλόπουλος, Χειρουργός Οφθαλμίατρος, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης Γράφει: Αναστάσιος - Ιωάννης Κανελλόπουλος, Χειρουργός Οφθαλμίατρος, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης Η θεραπεία της οπτική νευρίτιδας µπορεί να ξεκινάει από το θέµα της θεραπευτικής αγωγής για

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, Αύγουστος 2017 Δανούρδης Μ. Αναστάσιος

Αθήνα, Αύγουστος 2017 Δανούρδης Μ. Αναστάσιος Πρόλογος Από την αρχή της κτηνιατρικής σταδιοδρομίας μου ενδιαφέρθηκα να ανακαλύψω τον υπέροχο κόσμο της νευρολογίας, διότι θεώρησα ότι ήταν η μοναδική ειδικότητα της κτηνιατρικής, που αντιμετωπιζόταν

Διαβάστε περισσότερα

Η συμβολή των απεικονιστικών μεθόδων στη διάγνωση μαθησιακών και αναπτυξιακών διαταραχών. Φοιτήτρια: Νούσια Αναστασία

Η συμβολή των απεικονιστικών μεθόδων στη διάγνωση μαθησιακών και αναπτυξιακών διαταραχών. Φοιτήτρια: Νούσια Αναστασία Η συμβολή των απεικονιστικών μεθόδων στη διάγνωση μαθησιακών και αναπτυξιακών διαταραχών Φοιτήτρια: Νούσια Αναστασία Απεικονιστικές μέθοδοι Οι νευροαπεικονιστικές μέθοδοι εμπίπτουν σε δύο μεγάλες κατηγορίες:

Διαβάστε περισσότερα

Ηλίας Κουρής - Ρευματολόγος. www.rheuma,gr

Ηλίας Κουρής - Ρευματολόγος. www.rheuma,gr Πολλες από τις ρευματικες παθησεις των ενηλικων προσβαλουν και τα παιδια,αν και σε μικροτερη συχνοτητα. Επιπλεον καποιες παθησεις όπως είναι ο συστηματικης έναρξης ή ο ολιγοαρθρικος τυπος εναρξης της Νεανικης

Διαβάστε περισσότερα

Charles-Bonnet σύνδρομο σε άτομα με αυξημένη ινσουλινοαντίσταση και παθολογική υπεργλυκαιμία

Charles-Bonnet σύνδρομο σε άτομα με αυξημένη ινσουλινοαντίσταση και παθολογική υπεργλυκαιμία Charles-Bonnet σύνδρομο σε άτομα με αυξημένη ινσουλινοαντίσταση και παθολογική υπεργλυκαιμία Σπύρος Καραμαγκιώλης, Ελένη Παπαγεωργίου, Ελένη Γεωργιάδη, Γεωργία Λιμπανοβνού, Έρβιν Κωστάκης, Κωνσταντίνος

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ ΝΕΥΡΟΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑΣ

ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ ΝΕΥΡΟΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ ΝΕΥΡΟΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑΣ Το Εργαστήριο Ιατρικής Απεικόνισης του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης και η Ακτινολογική Εταιρεία Κρήτης διοργανώνουν Επιστημονική Διημερίδα με θέμα: «Σύγχρονη Απεικόνιση

Διαβάστε περισσότερα

Μοντέλα Υγείας. Βασικές Αρχές Βιοϊατρικού Μοντέλου. Θετικές επιπτώσεις Βιοϊατρικής προσέγγισης. 2 Βασικές Ιδεολογίες για Υγεία & Αρρώστια

Μοντέλα Υγείας. Βασικές Αρχές Βιοϊατρικού Μοντέλου. Θετικές επιπτώσεις Βιοϊατρικής προσέγγισης. 2 Βασικές Ιδεολογίες για Υγεία & Αρρώστια ΜΟΝΤΕΛΑ ΥΓΕΙΑΣ-ΑΣΘΕΝΕΙΑΣ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΑΡΡΩΣΤΙΑΣ 2 Βασικές Ιδεολογίες για Υγεία & Αρρώστια Μοντέλα Υγείας Βιοιατρικό Μοντέλο Ολιστικό, Βιοψυχοκοινωνικό Μοντέλο Αρχαία Ελλάδα (Ιπποκράτης 400π.Χ.)

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΣΟΣ PARKINSON : ΜΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΩΝ

ΝΟΣΟΣ PARKINSON : ΜΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΩΝ ΝΟΣΟΣ PARKINSON : ΜΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΩΝ Η νόσος του Parkinson είναι μια προοδευτικά εξελισσόμενη, εκφυλιστική νόσος του κεντρικού νευρικού συστήματος, είναι

Διαβάστε περισσότερα

Υποστηρίζοντας τα παιδιά με γενετικά νοσήματα - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Πέμπτη, 16 Ιούνιος :58

Υποστηρίζοντας τα παιδιά με γενετικά νοσήματα - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Πέμπτη, 16 Ιούνιος :58 Από: K-Life (Καθημερινή) Τα γενετικά νοσήματα είναι ιδιαίτερα σπάνιες ασθένειες που οφείλονται σε μεταλλάξεις γονιδίων. Τα παιδιά που πάσχουν από αυτά χρειάζονται φροντίδα, ψυχολογική στήριξη αλλά και

Διαβάστε περισσότερα

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 223/31

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 223/31 26.8.2009 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 223/31 ΟΔΗΓΙΑ 2009/113/ΕΚ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 25ης Αυγούστου 2009 σχετικά με την τροποποίηση της οδηγίας 2006/126/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του

Διαβάστε περισσότερα

Ο καλόςύπνος μαζίμετησωστή διατροφή και την άσκηση είναι απαραίτητος για τη διατήρηση της υγείας

Ο καλόςύπνος μαζίμετησωστή διατροφή και την άσκηση είναι απαραίτητος για τη διατήρηση της υγείας Ο καλόςύπνος μαζίμετησωστή διατροφή και την άσκηση είναι απαραίτητος για τη διατήρηση της υγείας εγρήγορση Στάδιο ύπνου ώρες H AΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚH ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ Υπνικοί κύκλοι διάρκειας 90 λεπτών Υπνοςμη-REM Στάδιο1-στάδιο4

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές μνήμης και οικονομικό κόστος ψυχικής υγείας

Διαταραχές μνήμης και οικονομικό κόστος ψυχικής υγείας Διαταραχές μνήμης και οικονομικό κόστος ψυχικής υγείας Τ ό λ ι ο ς Ά γ γ ε λ ο ς M S c Κ ο υ σ ε ν ί δ η ς Δ η μ ή τ ρ ι ο ς P h D Π ό π τ σ η Ε λ έ ν η M S c Τ σ ο λ ά κ η Μ ά γ δ α M D, P h D Alzheimer

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΙΛΙΓΓΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΑ

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΙΛΙΓΓΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ Νευρολογική Κλινική Γενικού Νοσοκομείου «Πολυκλινική», Αθήνα. Εισαγωγή Ο ίλιγγος, ένα συνηθέστατο αίτιο προσέλευσης ασθενών στο ιατρείο της εφημερίας, συχνά υποκρύπτει επείγουσες καταστάσεις

Διαβάστε περισσότερα

Καθορίζει η νευρολογική κατάσταση μετά την ΚΑΡΠΑ την έκβαση του θύματος της ανακοπής;

Καθορίζει η νευρολογική κατάσταση μετά την ΚΑΡΠΑ την έκβαση του θύματος της ανακοπής; Καθορίζει η νευρολογική κατάσταση μετά την ΚΑΡΠΑ την έκβαση του θύματος της ανακοπής; Δήμητρα Κοντογιάννη Καρδιολόγος-Εντατικολόγος Επιμελήτρια Α Γενικό Νοσοκομείο Δυτικής Αττικής Εισαγωγή 80% ανακοπών

Διαβάστε περισσότερα

Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης;

Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης; Ολοι κάποιες φορές νιώθουμε μελαγχολία ή θλίψη, αλλά αυτά τα συναισθήματα συνήθως περνούν μετά από λίγες μέρες. Όταν ένα άτομο έχει κατάθλιψη, η διαταραχή αυτή επηρεάζει την καθημερινή του ζωή, τη φυσιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακές Διαταραχές της Παιδικής Ηλικίας Αγγελίνα Κατριβάνου

Αναπτυξιακές Διαταραχές της Παιδικής Ηλικίας Αγγελίνα Κατριβάνου Αναπτυξιακές Διαταραχές της Παιδικής Ηλικίας Αγγελίνα Κατριβάνου Απαρτιωμένη Διδασκαλία Αναπτυξιακές Διαταραχές της Παιδικής Ηλικίας I. Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές II. III. Ειδικές Αναπτυξιακές Διαταραχές

Διαβάστε περισσότερα

Πτυχιακή Εργασία: «Η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα» Επιμέλεια Εργασίας: Ταταρίδης Μιχάλης Τουμπουλίδης Ιωάννης

Πτυχιακή Εργασία: «Η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα» Επιμέλεια Εργασίας: Ταταρίδης Μιχάλης Τουμπουλίδης Ιωάννης Πτυχιακή Εργασία: «Η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα» Επιμέλεια Εργασίας: Ταταρίδης Μιχάλης Τουμπουλίδης Ιωάννης Η παρούσα εργασία αποτελεί την Πτυχιακή Εργασία και πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΚΑΥΚΙΑ ΘΕΟΔΩΡΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ 1 ο Μάθημα Προγραμματισμένα μαθήματα 2/10, 9/10, 16/10, 23/10, 30/10, 6/11, 13/11, 20/11, 27/11, 4/12, 11/12,

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος Υποέργου: Εφαρµογές Τεχνητής Νοηµοσύνης στην Τεχνολογία Λογισµικού και στην Ιατρική

Τίτλος Υποέργου: Εφαρµογές Τεχνητής Νοηµοσύνης στην Τεχνολογία Λογισµικού και στην Ιατρική Αρχιµήδης ΙΙ Ενίσχυση Ερευνητικών Οµάδων του ΤΕΙ Κρήτης Τίτλος Υποέργου: Εφαρµογές Τεχνητής Νοηµοσύνης στην Τεχνολογία Λογισµικού και στην Ιατρική Επιστηµονικός Υπεύθυνος: ρ Εµµανουήλ Μαρακάκης ραστηριότητα

Διαβάστε περισσότερα

29. Βοηθητικό ρόλο στους μαθητές με δυσγραφία κατέχει η χρήση: Α) ηλεκτρονικών υπολογιστών Β) αριθμομηχανών Γ) λογογράφων Δ) κανένα από τα παραπάνω

29. Βοηθητικό ρόλο στους μαθητές με δυσγραφία κατέχει η χρήση: Α) ηλεκτρονικών υπολογιστών Β) αριθμομηχανών Γ) λογογράφων Δ) κανένα από τα παραπάνω ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ Ερωτήσεις 1. Η δυσγραφία μπορεί να χωριστεί στις δύο ακόλουθες κατηγορίες: Α) γενική και μερική Β) γενική και ειδική Γ) αναπτυξιακή και επίκτητη Δ) αναπτυξιακή και μαθησιακή 2. Η αναπτυξιακή

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ψυχιατρική Φίλιππος Γουρζής

Εισαγωγή στην Ψυχιατρική Φίλιππος Γουρζής Εισαγωγή στην Ψυχιατρική Φίλιππος Γουρζής Απαρτιωμένη Διδασκαλία Εισαγωγή στην Ψυχιατρική 21 ος αιώνας μεγάλη πρόοδος των συναφών επιστημών: Νευροεπιστήμες, Ψυχολογία, Κοινωνιολογία Προηγήθηκε περίοδος

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Πτυχιακή διατριβή 3Δ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΕΙΚΟΝΩΝ DICOM ΚΑΙ ΕΣΤΙΩΝ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗΣ ΣΕ ΕΙΚΟΝΕΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ΜΑΓΝΗΤΙΚΗΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ Νικολάου Φοίβια

Διαβάστε περισσότερα

Συγγραφή και κριτική ανάλυση επιδημιολογικής εργασίας

Συγγραφή και κριτική ανάλυση επιδημιολογικής εργασίας Εργαστήριο Υγιεινής Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αθηνών Συγγραφή και κριτική ανάλυση επιδημιολογικής εργασίας Δ. Παρασκευής Εργαστήριο Υγιεινής Επιδημιολογίας και

Διαβάστε περισσότερα

ΚΡΑΝΙΟΕΓΚΕΦΑΛΙΚΕΣ ΚΑΚΩΣΕΙΣ

ΚΡΑΝΙΟΕΓΚΕΦΑΛΙΚΕΣ ΚΑΚΩΣΕΙΣ ΚΡΑΝΙΟΕΓΚΕΦΑΛΙΚΕΣ ΚΑΚΩΣΕΙΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Πρόβλημα μείζονος σημασίας για τον ασθενή, την οικογένειά του και την κοινωνία Δύσκολη η κλινική εξέταση και η παρακολούθηση του νευροχειρουργικού ασθενούς ΣΤΟΧΟΣ η

Διαβάστε περισσότερα

Από τους πιο σημαντικούς ελέγχους που πρέπει να κάνουμε πολύ συχνά μέχρι μια συγκεκριμένη ηλικία του παιδιού είναι η σωματική του ανάπτυξη!

Από τους πιο σημαντικούς ελέγχους που πρέπει να κάνουμε πολύ συχνά μέχρι μια συγκεκριμένη ηλικία του παιδιού είναι η σωματική του ανάπτυξη! Από τους πιο σημαντικούς ελέγχους που πρέπει να κάνουμε πολύ συχνά μέχρι μια συγκεκριμένη ηλικία του παιδιού είναι η σωματική του ανάπτυξη! Το ύψος του, το βάρος, η περίμετρος των σημείων του σώματος του

Διαβάστε περισσότερα

Πέτρος Γαλάνης, MPH, PhD Εργαστήριο Οργάνωσης και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Υγείας Τμήμα Νοσηλευτικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών

Πέτρος Γαλάνης, MPH, PhD Εργαστήριο Οργάνωσης και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Υγείας Τμήμα Νοσηλευτικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών Πέτρος Γαλάνης, MPH, PhD Εργαστήριο Οργάνωσης και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Υγείας Τμήμα Νοσηλευτικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών Σχέση μεταξύ εμβολίων και αυτισμού Θέση ύπνου των βρεφών και συχνότητα εμφάνισης του

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΑΝΕΙΣΑΓΩΓΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΑΝΕΙΣΑΓΩΓΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΑΝΕΙΣΑΓΩΓΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Η Καρδιακή Ανεπάρκεια(ΚΑ) είναι ένα πολύπλοκο, προοδευτικά εξελισσόμενο σύνδρομο κλινικών, αιμοδυναμικών και νευροορμονικών διαταραχών

Διαβάστε περισσότερα

Δημήτριος Ι Ζαφειρίου Καθηγητής Παιδιατρικής Νευρολογίας- Αναπτυξιολογίας ΑΠΘ

Δημήτριος Ι Ζαφειρίου Καθηγητής Παιδιατρικής Νευρολογίας- Αναπτυξιολογίας ΑΠΘ Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (Attention Deficit Hyperactivity Disorder,ADHD) στην Εφηβεία Δημήτριος Ι Ζαφειρίου Καθηγητής Παιδιατρικής Νευρολογίας- Αναπτυξιολογίας ΑΠΘ Μαρία Κυριαζή

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Κρήτης - Γραμματεία Ειδικού Λογαριασμού. Τηλ , , , FAX: FAX:

Πανεπιστήμιο Κρήτης - Γραμματεία Ειδικού Λογαριασμού. Τηλ , , , FAX: FAX: UΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ Ο Ειδικός Λογαριασμός του Πανεπιστημίου Κρήτης στα πλαίσια υλοποίησης του προγράμματος «Ηρακλής», με πλήρη τίτλο: «Εφαρμογή Ιατρικής Γενετικής και Ανάπτυξη Βιο-ιατρικής

Διαβάστε περισσότερα

Περιγεννητικά χαρακτηριστικά και κίνδυνος ιδιοπαθούς επιληψίας

Περιγεννητικά χαρακτηριστικά και κίνδυνος ιδιοπαθούς επιληψίας 27 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ελληνικής Εταιρείας Κοινωνικής Παιδιατρικής και Προαγωγής της Υγείας Σπάρτη και Μονεμβασιά, 9-10 Οκτωβρίου 2015 Περιγεννητικά χαρακτηριστικά και κίνδυνος ιδιοπαθούς επιληψίας Γεωργάκης

Διαβάστε περισσότερα

X Π Παναγιωτόπουλος MD PhD FRCP

X Π Παναγιωτόπουλος MD PhD FRCP X Π Παναγιωτόπουλος MD PhD FRCP Στις Επιληψίεs: η λανθασμένη διάγνωση και θεραπεία είναι κολοσσιαίο πρόβλημα με τεράστιες ανθρωπινες και οικονομικες συνέπειες. Πως αυτο μπορει να αποφευχθει? Η ορθή αλληλουχία

Διαβάστε περισσότερα

Αγωγιάτου Χριστίνα, Ψυχολόγος, Α.Π.Θ. Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer

Αγωγιάτου Χριστίνα, Ψυχολόγος, Α.Π.Θ. Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer Αγωγιάτου Χριστίνα, Ψυχολόγος, Α.Π.Θ. Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer Νευροψυχολογία Η νευροψυχολογία είναι η επιστήμη που μελετά τη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου και τη σχέση του με τη συμπεριφορά

Διαβάστε περισσότερα

Μεθοδολογία Έρευνας Κοινωνικών Επιστημών

Μεθοδολογία Έρευνας Κοινωνικών Επιστημών Μεθοδολογία Έρευνας Κοινωνικών Επιστημών Dr. Anthony Montgomery Επίκουρος Καθηγητής Εκπαιδευτικής & Κοινωνικής Πολιτικής antmont@uom.gr Ποιός είναι ο σκοπός του μαθήματος μας? Στο τέλος του σημερινού μαθήματος,

Διαβάστε περισσότερα

Λιάπη Δέσποινα, Ψυχολόγος Dr Κουντή Φωτεινή, Νευροψυχολόγος Λυσίτσας Κωνσταντίνος, Νευρολόγος Alzheimer Hellas

Λιάπη Δέσποινα, Ψυχολόγος Dr Κουντή Φωτεινή, Νευροψυχολόγος Λυσίτσας Κωνσταντίνος, Νευρολόγος Alzheimer Hellas Λιάπη Δέσποινα, Ψυχολόγος Dr Κουντή Φωτεινή, Νευροψυχολόγος Λυσίτσας Κωνσταντίνος, Νευρολόγος Alzheimer Hellas Άντρας 53 ετών Εκπαίδευση: 12 χρόνια Αστυνομικός Εναισθησία Περιθάλπουσα σύζυγος Παιδιά: 2

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΒΙΟΨΙΑ ΗΠΑΤΟΣ

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΒΙΟΨΙΑ ΗΠΑΤΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΤΟΥΣ ΗΠΑΤΟΛΟΓΟΥΣ, ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΒΙΟΨΙΑ ΗΠΑΤΟΣ Πρόδρομος Χυτίρογλου Εργαστήριο Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Τμήματος Ιατρικής Α.Π.Θ. ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΒΙΟΨΙΑΣ ΗΠΑΤΟΣ Χρόνια

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ

ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ ΟΡΙΣΜΟΣ Ως ινιακή πλαγιοκεφαλία χαρακτηρίζεται η ασυμμετρία και αποπλάτυνση του οπισθίου τμήματος της κεφαλής (βρεγματοϊνιακή χώρα) (όπως αναφέρεται και στο κεφάλαιο των κρανιοσυνοστεώσεων). Ο προσδιορισμός

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΗΣ ΑΚΟΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΗΣ ΑΚΟΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΗΣ ΑΚΟΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ TMHMA AKOOΛΟΓΙΑΣ - ΝΕΥΡΟΩΤΟΛΟΓΙΑΣ Το αυτί είναι ένα όργανο που εξυπηρετεί δύο λειτουργίες στον ανθρώπινο οργανισµό: η µία είναι η αίσθηση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΙΑ. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ ΣΤΟΝ ΥΠΝΟ ΣΤΗΝ ΠΡΩΙΜΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ

ΑΝΟΙΑ. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ ΣΤΟΝ ΥΠΝΟ ΣΤΗΝ ΠΡΩΙΜΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΟΙΑ. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ ΣΤΟΝ ΥΠΝΟ ΣΤΗΝ ΠΡΩΙΜΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ Δ.Α. ΚΑΖΗΣ ΕΠΙΚ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΑΣ 3Η ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΠΘ ΝΟΣ «Γ.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ» Άνοια Ύπνος Αποφρακτική άπνοια Ορισμοί

Διαβάστε περισσότερα

Σπασμοί της παιδικής ηλικίας. Ευθυμία Βαργιάμη Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδιατρικής-Παιδιατρικής Νευρολογίας Α Παιδιατρική Κλινική

Σπασμοί της παιδικής ηλικίας. Ευθυμία Βαργιάμη Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδιατρικής-Παιδιατρικής Νευρολογίας Α Παιδιατρική Κλινική Σπασμοί της παιδικής ηλικίας Ευθυμία Βαργιάμη Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδιατρικής-Παιδιατρικής Νευρολογίας Α Παιδιατρική Κλινική Εισαγωγή o οι σπασμοί αποτελούν ένα από τα συχνότερα συμπτώματα που απαιτούν

Διαβάστε περισσότερα

ANTIKOIΝΩΝΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΣΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ KAI TΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΑΝΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΣΙΩΤΗ

ANTIKOIΝΩΝΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΣΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ KAI TΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΑΝΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΣΙΩΤΗ ANTIKOIΝΩΝΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΣΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ KAI TΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΑΝΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΣΙΩΤΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΔΙΑΓΩΓΗΣ ΟΡΙΣΜΟΣ: Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο για τις ψυχικές νόσους DSM-IV,το κύριο

Διαβάστε περισσότερα

Στη δυστονία έχουμε ακούσια σύσπαση μυών

Στη δυστονία έχουμε ακούσια σύσπαση μυών Δυστονία Δυστονία Στη δυστονία έχουμε ακούσια σύσπαση μυών προκαλώντας ανεξέλεγκτες επαναλαμβανόμενες ή στροφικές κινήσεις του προσβεβλημένου τμήματος του σώματος. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι ήπια ή

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 3. ΙΣΤΟΡΙΚΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Πρωτόγονη και αρχαία περίοδος. Ελληνική και Ρωμαϊκή περίοδος.. Μεσαίωνας..

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 3. ΙΣΤΟΡΙΚΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Πρωτόγονη και αρχαία περίοδος. Ελληνική και Ρωμαϊκή περίοδος.. Μεσαίωνας.. 8 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ Α 1. ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ Φύση και έννοια της αναπηρίας Η συνειδητοποίηση της αναπηρίας.. Η στάση της οικογένειας απέναντι στο παιδί με αναπηρία Στάσεις της

Διαβάστε περισσότερα

Βογιατζόγλου E, Βογιατζόγλου Δ. Γενικό Νοσοκομείο «Αμαλία. Δόνου Α.,

Βογιατζόγλου E, Βογιατζόγλου Δ. Γενικό Νοσοκομείο «Αμαλία. Δόνου Α., ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ. Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΜΑΣ ΣΤΟ ΙΑΤΡΕΙΟ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ, ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ «ΑΜΑΛΙΑ ΦΛΕΜΙΝΓΚ». Μεϊμέτη Ε., Καφαντάρης Ι., Δόνου Α., Βογιατζόγλου E, Βογιατζόγλου Δ.

Διαβάστε περισσότερα

Συστάσεις για τις γυναίκες με επιληψία στην αναπαραγωγική ηλικία

Συστάσεις για τις γυναίκες με επιληψία στην αναπαραγωγική ηλικία Συστάσεις για τις γυναίκες με επιληψία στην αναπαραγωγική ηλικία Γενική σύσταση Συνιστάται η βελτιστοποίηση της θεραπείας να γίνεται αρκετό καιρό προ της σύλληψης με το πιο αποτελεσματικό ΑΕD για το είδος

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΔΙΑΒΗΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΑΠ ΑΥΤΟΝ ΑΤΟΜΩΝ ΝΕΑΡΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΔΙΑΒΗΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΑΠ ΑΥΤΟΝ ΑΤΟΜΩΝ ΝΕΑΡΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΔΙΑΒΗΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΑΠ ΑΥΤΟΝ ΑΤΟΜΩΝ ΝΕΑΡΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Δρ Γεώργιος Ι Κούρτογλου Παθολόγος-Διαβητολόγος Διδάκτωρ Ιατρικής ΑΠΘ Εκρηκτικές διαστάσεις λαμβάνει πλέον ο σακχαρώδης

Διαβάστε περισσότερα

Θετική Ψυχολογία. Καρακασίδου Ειρήνη, MSc. Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο

Θετική Ψυχολογία. Καρακασίδου Ειρήνη, MSc. Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο Θετική Ψυχολογία Καρακασίδου Ειρήνη, MSc Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο Εισαγωγή Θετική-Αρνητική Ψυχολογία Στόχοι της Ψυχολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν α

Π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν α ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΕΝΤΥΠΟ Π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν α 1. Πρόλογος 2. Τι είναι η Κατά Πλάκας Σκλήρυνση/Πολλαπλή Σκλήρυνση 3. Λίγα λόγια για τον Παγκύπριο Σύνδεσμο Πολλαπλής Σκλήρυνσης Π ρ ό λ ο γ ο ς Ο λόγος της σύνταξης

Διαβάστε περισσότερα

Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια

Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια ρ ZΩΗ ΚΑΤΣΑΡΟΥ Νευρολόγος ιευθύντρια ΕΣΥ Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια µορφή κατάθλιψης,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΦΑΣΜΑ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΕΜΒΡΥΙΚΟΥ ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΥ (FASD) ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Γνωστοποιήσεις:

ΤΟ ΦΑΣΜΑ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΕΜΒΡΥΙΚΟΥ ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΥ (FASD) ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Γνωστοποιήσεις: Γνωστοποιήσεις: Εργάζομαι στην Κλινική Παιδιατρικής Νευρολογίας του ΝΑΜ Γ όπου μεταξύ άλλων παιδιών με παιδονευρολογικά προβλήματα αξιολογώ νευρολογικά παιδιά στο φάσμα διαταραχής εμβρυικού αλκοολισμού.

Διαβάστε περισσότερα

Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ

Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ www.printo.it/pediatric-rheumatology/gr/intro Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΟΙΚΟΓΕΝΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΣ ΠΥΡΕΤΟΣ 1.1 Τι είναι; Ο Οικογενής Μεσογειακός Πυρετός (ΟΜΠ) είναι ένα γενετικά

Διαβάστε περισσότερα

πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για τη μέση σας

πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για τη μέση σας πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για τη μέση σας Αυτά τα συμπτώματα είναι πολύ σπάνια αλλά πρέπει να επικοινωνήσετε άμεσα με τον γιατρό σας εάν τα αισθανθείτε Αισθάνεστε δυσφορία με τον πόνο στην μέση

Διαβάστε περισσότερα

Υποκειμενική Νοητική Διαταραχή: Νεώτερα Δεδομένα και Μελλοντικός Σχεδιασμός Έρευνας

Υποκειμενική Νοητική Διαταραχή: Νεώτερα Δεδομένα και Μελλοντικός Σχεδιασμός Έρευνας Υποκειμενική Νοητική Διαταραχή: Νεώτερα Δεδομένα και Μελλοντικός Σχεδιασμός Έρευνας Λαζάρου Ιουλιέττα, Tσολάκη Μάγδα, Κομπατσιάρης Ιωάννης Ψυχολόγος- Ερευνήτρια 1. EKETA- ΙΠΤΗΛ 2. Γ ΝΡΛ Γ.Ν. «Γ. Παπανικολάου»,

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Βιολογίας Α' Λυκείου με θέμα: Μάριος Μ., Α'2. Νόσος του Πάρκινσον

Εργασία Βιολογίας Α' Λυκείου με θέμα: Μάριος Μ., Α'2. Νόσος του Πάρκινσον Εργασία Βιολογίας Α' Λυκείου με θέμα: Μάριος Μ., Α'2 Νόσος του Πάρκινσον Τρόπος αντιμετώπισης νόσου Πάρκινσον. Η νόσος του Πάρκινσον (Parkinson) είναι νευροεκφυλιστική ασθένεια της μέλαινας ουσίας με συχνότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ ΥΠΝΟΥ

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ ΥΠΝΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ ΥΠΝΟΥ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η κεντρική υπνική άπνοια (central sleep apnea - CSA) συναντάται σε ποσοστό 5-10% όλων των ασθενών με διαταραχή της αναπνοής στον ύπνο (sleep-disordered breathing

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Α' ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ. Από 3/10/2017 έως 28/06/2018 Αμφιθέατρο Αιγινητείου Νοσοκομείου

ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Α' ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ. Από 3/10/2017 έως 28/06/2018 Αμφιθέατρο Αιγινητείου Νοσοκομείου ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Α' ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ Από 3/10/2017 έως 28/06/2018 Αμφιθέατρο Αιγινητείου Νοσοκομείου Ι. Κάθε Πέμπτη παρουσίαση περιστατικού από το αντίστοιχο τμήμα: 14.00-15.00

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΙΑ. Εισήγηση 11 Επιληψία ΕΠΙΛΗΨΙΑ

ΘΕΩΡΙΑ. Εισήγηση 11 Επιληψία ΕΠΙΛΗΨΙΑ ΘΕΩΡΙΑ Εισήγηση 11 Επιληψία Δρ. Ροβίθης Μιχαήλ, καθ. Εφαρμογών PhD, Mmedsci, MPH - 2017 ΕΠΙΛΗΨΙΑ Επιληψία, είναι η κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο εμφανίζει επαναλαμβανόμενα επεισόδια σπασμών. Ο κάθε

Διαβάστε περισσότερα

Συνδρομο Περιοδικου Πυρετου Με Τραχηλικη Λεμφαδενιτιδα, Φαρυγγοαμυγδαλιτιδα Και Αφθωδη Στοματιτιδα (PFAPA)

Συνδρομο Περιοδικου Πυρετου Με Τραχηλικη Λεμφαδενιτιδα, Φαρυγγοαμυγδαλιτιδα Και Αφθωδη Στοματιτιδα (PFAPA) www.printo.it/pediatric-rheumatology/gr/intro Συνδρομο Περιοδικου Πυρετου Με Τραχηλικη Λεμφαδενιτιδα, Φαρυγγοαμυγδαλιτιδα Και Αφθωδη Στοματιτιδα (PFAPA) Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ PFAPA 1.1 Τι είναι;

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος Πρόλογος ελληνικής έκδοσης Ευχαριστίες. Κεφάλαιο 1 Έργο και γνωστική αποκατάσταση 3

Πρόλογος Πρόλογος ελληνικής έκδοσης Ευχαριστίες. Κεφάλαιο 1 Έργο και γνωστική αποκατάσταση 3 Πρόλογος Πρόλογος ελληνικής έκδοσης Ευχαριστίες xiii xiv xvii ΜΈΡΟΣ 1 Γνωστικές λειτουργίες και εργοθεραπευτική διαδικασία 1 Κεφάλαιο 1 Έργο και γνωστική αποκατάσταση 3 Ο σκοπός της γνωστικής αποκατάστασης

Διαβάστε περισσότερα

ΣΠΑΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΟΡΦΑΝΑ ΦΑΡΜΑΚΑ

ΣΠΑΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΟΡΦΑΝΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΣΠΑΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΟΡΦΑΝΑ ΦΑΡΜΑΚΑ Σωτηρία Μαστρογιάννη Παιδίατρος Παιδονευρολόγος Διευθύντρια ΕΣΥ Νευρολογικό Τµήµα Νοσοκοµείο Παίδων Αθηνών «Παν. & Αγλαΐας Κυριακού» "Rare diseases are rare, but rare disease

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΨΥΧ 422 ΨΥΧΟΒΙΟΛΟΓΙΑ II:

ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΨΥΧ 422 ΨΥΧΟΒΙΟΛΟΓΙΑ II: ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ: ΨΥΧ 422 ΨΥΧΟΒΙΟΛΟΓΙΑ II: Νευροψυχολογία ΑΙΘΟΥΣΑ B211 ΧΩΔ 02 ΗΜΕΡΑ : ΤΡΙΤΗ & ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 3: 00 4: 30 μμ ΔΙΔΑΣΚΩΝ Dr Greta Wozniak MD., PhD Επίκουρος Επισκέπτης Καθηγητής Νευροφυσιολόγος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 1 o ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΗΜΕΡΕΣ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ` 04-05 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2014 ΠΑΤΡΑ, ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ PATRA PALACE ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Δ ι ο ρ γ ά ν ω σ η : Ελληνική Εταιρία Ηλεκτροεγκεφαλογραφίας

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα IV. Επιστημονικά πορίσματα

Παράρτημα IV. Επιστημονικά πορίσματα Παράρτημα IV Επιστημονικά πορίσματα 1 Επιστημονικά πορίσματα Από τη στιγμή χορήγησης της άδειας κυκλοφορίας του Esmya έχουν αναφερθεί τέσσερις περιπτώσεις σοβαρής ηπατικής βλάβης που οδήγησαν σε μεταμόσχευση

Διαβάστε περισσότερα

Μαρκομανωλάκη Ελένη Α. Μ. : 9799 Επιβλέπων καθηγητής : Νάσιος Γρηγόριος

Μαρκομανωλάκη Ελένη Α. Μ. : 9799 Επιβλέπων καθηγητής : Νάσιος Γρηγόριος Μαρκομανωλάκη Ελένη Α. Μ. : 9799 Επιβλέπων καθηγητής : Νάσιος Γρηγόριος Είναι κακώσεις που συμβαίνουν στην περιοχή της κεφαλής Οι κακώσεις αυτές προκαλούνται, όταν : Α) ένα κινούμενο αντικείμενο χτυπήσει

Διαβάστε περισσότερα

Καταστάσεις που μιμούνται σπασμούς

Καταστάσεις που μιμούνται σπασμούς ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ - ΤΟΜΕΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΠΑΙΔΙΟΥ 1Η ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΠΘ «ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ» ΓΝΘ Καταστάσεις που μιμούνται σπασμούς Δημήτριος Ζαφειρίου Καθηγητής Παιδιατρικής Νευρολογίας-Αναπτυξιολογίας

Διαβάστε περισσότερα