ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ (Νόμος υπ. αριθμ. 26/46)

Transcript

1 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ (Νόμος υπ. αριθμ. 26/46) Α) ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ 1) Κοινωνική φροντίδα είναι η προστασία που παρέχεται σε άτομα ή ομάδες με προγράμματα πρόληψης και αποκατάστασης και αποσκοπεί να δημιουργήσει προϋποθέσεις ισότιμης συμμετοχής των ατόμων στην οικονομική και κοινωνική ζωή και να τους εξασφαλίσει αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης. Η στήριξη της οικογένειας αποτελεί βασικό στόχο των παραπάνω προγραμμάτων. 2) Η παροχή κοινωνικής φροντίδας αποτελεί ευθύνη του κράτους. Κάθε άτομο που διαμένει νόμιμα στην Ελληνική Επικράτεια και βρίσκεται σε κατάσταση ανάγκης δικαιούται κοινωνικής φροντίδας από τους φορείς του Εθνικού Συστήματος, κατά τους ειδικότερους όρους του παρόντος νόμου. Η κοινωνική φροντίδα παρέχεται μετά τη διαπίστωση του απειλούμενου άμεσου κινδύνου ή της υπάρχουσας ανάγκης και διαρκεί όσο διατηρούνται οι προϋποθέσεις χορήγησής της. 3) Οι υπηρεσίες κοινωνικής φροντίδας παρέχονται χωρίς διακρίσεις, ανάλογα με τις ιδιαίτερες προσωπικές, οικογενειακές, οικονομικές και κοινωνικές ανάγκες των ατόμων, στο πλαίσιο ενιαίου και αποκεντρωμένου Εθνικού Συστήματος Κοινωνικής Φροντίδας, που οργανώνεται σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου αυτού. 4) Στο Εθνικό Σύστημα Κοινωνικής Φροντίδας υπηρεσίες παρέχουν οι φορείς του δημοσίου τομέα που εποπτεύονται από το Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και οι ιδιωτικοί φορείς μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, στους οποίους περιλαμβάνονται και εθελοντικές οργανώσεις. Β) ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Οι παρεχόμενες υπηρεσίες από τους φορείς του Εθνικού Συστήματος διακρίνονται σε: α) Πρωτοβάθμια Κοινωνική Φροντίδα

2 β) Δευτεροβάθμια Κοινωνική Φροντίδα γ) Τριτοβάθμια Κοινωνική Φροντίδα Η πρωτοβάθμια κοινωνική φροντίδα έχει ως αντικείμενο την παροχή υπηρεσιών ανοιχτής φροντίδας και αποσκοπεί στην πρόληψη των αναγκών και στον έγκαιρο εντοπισμό προβλημάτων κοινωνικοοικονομικού αποκλεισμού. Οι υπηρεσίες αυτές παρέχονται κυρίως στο πλαίσιο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης α βαθμού. Η δευτεροβάθμια κοινωνική φροντίδα έχει ως αντικείμενο την παροχή υπηρεσιών φιλοξενίας ή κλειστής φροντίδας και αποσκοπεί στη θεραπεία και αποκατάσταση σωματικής, πνευματικής, ψυχικής νόσου ή αναπηρίας, ως και στην πρόληψη και αποκατάσταση των συνεπειών κοινωνικοοικονομικού αποκλεισμού. Οι υπηρεσίες αυτές παρέχονται κυρίως στο πλαίσιο της Περιφέρειας και της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης. Η τριτοβάθμια κοινωνική φροντίδα έχει ως αντικείμενο την παροχή υπηρεσιών ανοιχτής και κλειστής κοινωνικής φροντίδας που απαιτεί υψηλή εξειδίκευση ή τεχνολογία. Οι υπηρεσίες αυτές παρέχονται κυρίως στο πλαίσιο της Κεντρικής Διοίκησης και της Περιφέρειας. Γ) ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ (Δ.Υ.ΠΕ.) (Απόσπασμα από τα επίσημα πρακτικά της ΡΛΖ, 22 Μαρτίου 2005, Συνεδρίασης της Ολομέλειας της Βουλής) Η επικράτεια διαιρείται σε υγειονομικές περιφέρεις, οι οποίες ταυτίζονται με τις διοικητικές. Έδρα της κάθε υγειονομικής περιφέρειας ορίζεται η έδρα της αντίστοιχης διοικητικής περιφέρειας. Σκοπός της Δ.Υ.ΠΕ. είναι: α) ο προγραμματισμός, συντονισμός, εποπτεία και έλεγχος στα όρια της οικείας Υγειονομικής Περιφέρειας, της λειτουργίας όλων των Φορέων Παροχής Υπηρεσιών Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΦΠΥΥΚΑ). Ως Φορείς Παροχής Υπηρεσιών Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ορίζονται οι ακόλουθοι: 1) Νοσοκομεία, Κέντρα Υγείας και Μονάδες Κοινωνικής Φροντίδας, 2) Κέντρα Ψυχικής Υγείας και Απεξάρτησης,

3 3) Λοιπά νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου του δημόσιου τομέα, που ασκούν δραστηριότητες στους τομείς υγείας και κοινωνικής αλληλεγγύης και εποπτεύονται από τον Υπουργό Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. β) η υποβολή, προς τον Υπουργό Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, εισηγήσεων, μέτρων και προτάσεων που αποσκοπούν στην πληρέστερη και αποδοτικότερη παροχή υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής αλληλεγγύης στον πληθυσμό της Περιφέρειάς τους. γ) η παρακολούθηση της εφαρμογής, από τις Διοικήσεις των εποπτευόμενων ΦΠΥΥΚΑ, της πολιτικής που χαράσσεται από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Οι Δ.Υ.ΠΕ. συντονίζονται σε εθνικό επίπεδο από το Κεντρικό Συμβούλιο Υγειονομικών Περιφερειών (ΚΕ. ΣΥ.Υ.ΠΕ.) Δ) ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΜΟΝΑΔΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ (Απόσπασμα από τα επίσημα πρακτικά της ΡΛΖ, 22 Μαρτίου 2005, Συνεδρίασης της Ολομέλειας της Βουλής) 1) ΟΡΙΣΜΟΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ Όσον αφορά στο παιδί, η κοινωνική προστασία παρέχεται από τις Μονάδες Κοινωνικής Φροντίδας, όπως είναι οι Παιδοπόλεις και τα Κέντρα Παιδικής Μέριμνας. Σύμφωνα με το άρθρο 108 του Αστικού Κώδικα, τα δημόσια ιδρύματα αποκτούν προσωπικότητα με προεδρικό διάταγμα, που εγκρίνει τη σύστασή τους. Η ιδρυτική πράξη γίνεται είτε με δικαιοπραξία εν ζωή είτε με διάταξη τελευταίας βούλησης, που απαιτείται να γίνει με συμβολαιογραφικό έγγραφο (Άρθρο 109, Α.Κ.). Στην ιδρυτική πράξη πρέπει να καθορίζεται ο σκοπός του ιδρύματος, η περιουσία που αφιερώνεται και ο οργανισμός του. Το διάταγμα που εγκρίνει το ίδρυμα μπορεί να ορίσει ή να συμπληρώσει ή να τροποποιήσει τον οργανισμό με τον όρο ότι η θέληση του ιδρυτή θα παραμείνει σεβαστή. (Άρθρο 110, Α.Κ.). Η εισαγωγή σ αυτά γίνεται μετά από αίτηση του γονέα ή του κηδεμόνα ή κατόπιν εισαγγελικής εντολής. Για την εισαγωγή στα δημόσια ιδρύματα εμπλέκονται οι Υπηρεσίες Πρόνοιας της οικείας Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, οι Περιφέρειες και το Εθνικό Κέντρο Άμεσης Κοινωνικής Βοήθειας (Ε.Κ.Α.Κ.Β.).

4 Οι Μονάδες Κοινωνικής Φροντίδας μπορούν να οργανώνουν και να θέτουν σε λειτουργία υπηρεσίες, με σκοπό την αποϊδρυματοποίηση, αποκατάσταση και επανένταξη των ατόμων με αναπηρίες, όπως προστατευόμενα διαμερίσματα, ξενώνες και οικοτροφεία, προστατευόμενα εργαστήρια και εργαστήρια επαγγελματικής κατάρτισης και επανένταξης. Στους ξενώνες και στα οικοτροφεία παρέχεται στέγη, θεραπεία, κοινωνική στήριξη, καλλιτεχνικές, πολιτιστικές και άλλες υπηρεσίες. Στα προστατευόμενα διαμερίσματα παρέχονται υπηρεσίες ήπιας θεραπείας, παρακολούθηση και εποπτεία περιορισμένης μορφής από προσωπικό του οικείου φορέα. Στα προστατευόμενα εργαστήρια και στα εργαστήρια επαγγελματικής κατάρτισης παρέχονται υπηρεσίες εκμάθησης επαγγελματικών δεξιοτήτων με σκοπό την αυτονομία, την κοινωνική επανένταξη και την επαγγελματική αποκατάσταση των ατόμων. Η ηλικία εισαγωγής των παιδιών στα ιδρύματα είναι 5,5 έως 16 ετών. Παραμένουν στα ιδρύματα μέχρι την ενηλικίωσή τους, εκτός κι αν έχουν εκλείψει οι λόγοι εισαγωγής τους, οπότε φεύγουν νωρίτερα. Εξαίρεση αποτελούν τα παιδιά που σπουδάζουν, τα οποία μπορούν να παραμείνουν στα ιδρύματα μέχρι την ολοκλήρωση των σπουδών τους και την επαγγελματική τους αποκατάσταση. 2) ΚΕΝΤΡΑ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ Με το νόμο 2851/1922 ιδρύθηκαν τα Εθνικά Οικοτροφεία Απόρων Μαθητών. Στη συνέχεια, με το Βασιλικό Διάταγμα 273/1973 τα ανωτέρω Ορφανοτροφεία και Οικοτροφεία, μετατράπηκαν σε Κέντρα Παιδικής Μέριμνας και με την 8291/ απόφαση εγκρίθηκε ο Κανονισμός Λειτουργίας των Κέντρων Παιδικής Μέριμνας. Σήμερα στην Ελλάδα λειτουργούν 13 Κέντρα Παιδικής Μέριμνας, στα οποία φιλοξενούνται παιδιά. Σκοπός των Κέντρων Παιδικής Μέριμνας είναι η περίθαλψη, μόρφωση και επαγγελματική εκπαίδευση των παιδιών, που αποδεδειγμένα είναι απροστάτευτα και στερούνται οικογενειακής φροντίδας. Αρμόδια υπηρεσία για να γίνει εισαγωγή παιδιού σε Κέντρο Παιδικής Μέριμνας είναι η Διεύθυνση Κοινωνικής Πρόνοιας της οικείας Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης. Απαραίτητες προϋποθέσεις για την εισαγωγή είναι οι εξής: α) ηλικία παιδιού: 5,5-16 ετών,

5 β) ύπαρξη κοινωνικών κριτηρίων, όπως είναι: παιδιά ορφανά από δύο ή ένα γονέα, παιδιά αναπήρων γονέων, παιδιά τυφλών ή κωφαλάλων ή γενικά αναπήρων ή φυματικών ή φυλακισμένων για μεγάλο χρονικό διάστημα, σε συνδυασμό με την οικονομική αδυναμία της οικογένειάς τους να τα αναθρέψουν, πολυτέκνων και απόρων οικογενειών, αγροτικών και ορεινών περιοχών γ) οι εισαγόμενοι πρέπει να είναι σωματικώς, ψυχικώς και πνευματικώς υγιής και αρτιμελής. Απαγορεύεται η εισαγωγή παιδιών που πάσχουν από χρόνια μεταδοτικά νοσήματα. Ο χρόνος διεκπεραίωσης εξαρτάται από το Κέντρο και δεν υπάρχει κόστος. 3) ΠΑΙΔΟΠΟΛΕΙΣ Ο όρος «Παιδόπολη» χρησιμοποιήθηκε μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο για να χαρακτηρίσει τα ιδρύματα φιλοξενίας και περίθαλψης απροστάτευτων και ορφανών παιδιών, την ευθύνη των οποίων είχε η Ειδική Υπηρεσία Περίθαλψης Ελληνοπαίδων (πρώτος κανονισμός λειτουργίας Παιδοπόλεων, Αύγουστος 1948). Με το νόμο 3329/05 «Εθνικό Σύστημα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και λοιπές διατάξεις» οι Μονάδες Κοινωνικής Φροντίδας μετατρέπονται σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.). Οι Παιδοπόλεις ως ιδρύματα εσωτερικής πρόνοιας του Εθνικού Οργανισμού Πρόνοιας (Ε.Ο.Π.) λειτουργούσαν σύμφωνα με Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας που εγκρίθηκε από την τότε Εκτελεστική Επιτροπή του «Εράνου Πρόνοια Βορείων Επαρχιών της Ελλάδας» και εκδόθηκε το Το 1983 συντάχθηκε από τον Ε.Ο.Π. νέος Κανονισμός Λειτουργίας των Παιδοπόλεων, ο οποίος ισχύει μέχρι σήμερα. Σήμερα στην Ελλάδα λειτουργούν έξι Παιδοπόλεις και φιλοξενούν παιδιά. Οι Παιδοπόλεις παρέχουν σίτιση, στέγαση, ένδυση, επαγγελματική κατάρτιση, ψυχαγωγία, συναισθηματική στήριξη από ειδικούς επιστήμονες και κάθε άλλη αναγκαία φροντίδα προς τα φιλοξενούμενα παιδιά. Στα παιδιά παρέχονται υπηρεσίες υγείας από τις Υπηρεσίες του Ε.Σ.Υ. Σε κάποιες από αυτές εφαρμόζονται και προγράμματα εναλλακτικής μορφής παιδικής προστασίας, όπως προγράμματα ανάδοχων οικογενειών, υιοθεσίας και φιλοξενίας των παιδιών σε οικογένειες για τα Σαββατοκύριακα, τις γιορτές και τους καλοκαιρινούς μήνες. Φιλοξενούν παιδιά ηλικίας 6-16 ετών, αλλά παρέχεται η δυνατότητα να παραμείνουν στις Παιδοπόλεις μέχρι περατώσεως των σπουδών τους.

6 Η εισαγωγή στις Παιδοπόλεις γίνεται με δύο τρόπους: α) μετά από αίτηση των γονέων στη Διεύθυνση Κοινωνικής Πρόνοιας της οικείας Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης. Στην περίπτωση αυτή διενεργείται κοινωνική έρευνα για τη βεβαιότητα των περιστατικών και σύνταξη σχετικής αίτησης. β) με εισαγγελική παραγγελία, όταν διαπιστώνεται η παραβατικότητα, η κακοποίηση και τα επιμέρους προβλήματα (οικογενειακά, οικονομικά, υγείας κλπ.) Στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας- Θράκης λειτουργούν δύο Μονάδες Κοινωνικής Φροντίδας: α) Κέντρο Παιδικής Μέριμνας Αρρένων Δράμας, που φιλοξενεί μέχρι 50 παιδιά και β) Παιδόπολη «Άγιος Γεώργιος Καβάλας», που φιλοξενεί μέχρι 42 παιδιά. 5) ΚΕΝΤΡΑ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ (ΚΕ.ΠΕ.Π.) Με διάφορα διατάγματα και υπουργικές αποφάσεις μετατράπηκαν αναρρωτήρια ή άλλα κέντρα του ΠΙΚΠΑ σε ΚΕΠΕΠ. Σκοπός τους είναι η περίθαλψη παιδιών, τα οποία πάσχουν από ανίατες ασθένειες, σωματικές αναπηρίες ή βαριά νοητική υστέρηση. Πανελλαδικά λειτουργούν 5 ΚΕΠΕΠ, που φιλοξενούν περίπου 300 παιδιά με νοητική υστέρηση και σωματικές αναπηρίες. Αρμόδια υπηρεσία για την εισαγωγή παιδιού σε ΚΕΠΕΠ είναι η Διεύθυνση Κοινωνικής Πρόνοιας της οικείας Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η βαριά νοητική καθυστέρηση ή κινητική αναπηρία. Ο χρόνος διεκπεραίωσης εξαρτάται από το ΚΕΠΕΠ και δεν έχει κόστος. 6) ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΜΕΣΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΒΟΗΘΕΙΑΣ (Ε.Κ.Α.Κ.Β.) Συστήθηκε με το νόμο 2646/98. Είναι Ν.Π.Δ.Δ., με έδρα την Αθήνα και υπάγεται στην εποπτεία και τον έλεγχο του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Σκοπός του Κέντρου είναι ο συντονισμός του δικτύου παροχής υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας σε άτομα, οικογένειες, πληθυσμιακές ομάδες που περιέρχονται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Ειδικότερα, οι υπηρεσίες περιλαμβάνουν: α) επείγουσες κοινωνικές παρεμβάσεις,

7 β) προσωρινή παροχή στέγης, διατροφής και ένδυσης γ) παροχή πληροφοριών και ενημέρωσης για προνοιακά θέματα δ) συμβουλευτική στήριξη σε ατομικό, ομαδικό και κοινοτικό επίπεδο ε) συντονισμό και εφαρμογή προγραμμάτων κοινωνικής αλληλεγγύης και εθελοντικής προσφοράς για αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών στ) ψυχολογική βοήθεια βραχείας διάρκειας σε άτομα, οικογένειες και πληθυσμιακές ομάδες. 7) ΚΕΝΤΡΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ: ΚΕΝΤΡΟ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ, ΚΕΝΤΡΟ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΝΑΠΗΡΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ (Κ.Α.Α.Π. ΒΟΥΛΑΣ) ΚΕΝΤΡΟ ΑΥΤΙΣΤΙΚΩΝ ΒΟΛΟΥ Στα Κέντρα αυτά, στην πλήρη μορφή τους (κλειστή περίθαλψη- νοσηλεία) υπάρχει η δυνατότητα διανυκτέρευσης ή νοσηλείας των ασθενών στις εγκαταστάσεις τους. Σκοπός τους είναι: α) η παροχή υπηρεσιών, αποθεραπείας, φυσικής και κοινωνικής αποκατάστασης στα ανωτέρω άτομα β) η παροχή ψυχολογικής και κοινωνικής στήριξης των ιδίων και των οικογενειών τους γ) η εκπαίδευση του ατόμου στο να αυτοεξυπηρετείται έπειτα από την ασθένεια ή το ατύχημα δ) η λειτουργία προστατευμένων εργαστηρίων και κινητών μονάδων αποθεραπείας, φυσικής και κοινωνικής αποκατάστασης, για την κατ οίκον περίθαλψη των ΑΜΕΑ και την επανένταξή τους στην κοινότητα ε) η υλοποίηση προγραμμάτων για έρευνα θεμάτων που αφορούν τα ΑΜΕΑ. 8) ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ Α) Δ.Υ.ΠΕ. ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ- ΘΡΑΚΗΣ -Κέντρο Παιδικής Μέριμνας Αρρένων Δράμας -Παιδόπολη «Άγιος Γεώργιος» Καβάλας

8 Β) Δ.Υ.ΠΕ. ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ - Κέντρο Παιδικής Μέριμνας Αρρένων «ΠΑΠΑΦΕΙΟ» Θεσσαλονίκης Ο ΜΕΛΙΤΕΥΣ» Γ) Δ.Υ.ΠΕ. ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ - Κέντρο Παιδικής Μέριμνας Αρρένων Φλώρινας -Παιδόπολη «ΑΓΙΑ ΟΛΓΑ» Φλώρινας Δ) Δ.Υ.ΠΕ. ΗΠΕΙΡΟΥ -Κέντρο Παιδικής Μέριμνας Θηλέων Ιωαννίνων - Κέντρο Παιδικής Μέριμνας Αρρένων Κόνιτσας - Κέντρο Παιδικής Μέριμνας Αρρένων Πωγωνιανής - Κέντρο Παιδικής Μέριμνας Αρρένων Φιλιατών - Παιδόπολη «ΑΓΙΑ ΕΛΕΝΗ» Ιωαννίνων Ε) Δ.Υ.ΠΕ. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ - Κέντρο Παιδικής Μέριμνας Πατρών «ΣΚΑΓΙΟΠΟΥΛΕΙΟ» - Κέντρο Παιδικής Μέριμνας Θηλέων Πατρών ΣΤ) Δ.Υ.ΠΕ. ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ - Κέντρο Παιδικής Μέριμνας Αρρένων Λαμίας Ζ) Δ.Υ.ΠΕ. ΑΤΤΙΚΗΣ - Παιδόπολη «ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ» Καλαμακίου Αττικής - Παιδόπολη «ΑΓΙΑ ΒΑΡΒΑΡΑ» Νέας Σμύρνης Αττικής - Αναρρωτήριο Πεντέλης - Κέντρο Βρεφών «ΜΗΤΕΡΑ» - Κ.Α.Α.Π. Βούλας Η) Δ.Υ.ΠΕ. ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ - Κέντρο Παιδικής Μέριμνας Θηλέων Ρόδου Θ) Δ.Υ.ΠΕ. ΚΡΗΤΗΣ - Κέντρο Παιδικής Μέριμνας Θηλέων Ηρακλείου

9 - Παιδόπολη Νεάπολης Λασιθίου Κρήτης - Κέντρο Αποκατάστασης Παιδιών και Νέων Κρήτης - Παιδικό Αναπτυξιακό Κέντρο Ι) Δ.Υ.ΠΕ. ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ - Ο.Δ.Α.Ζ. Ζακύνθου

10 ΥΙΟΘΕΣΙΑ Α) ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΥΙΟΘΕΣΙΑΣ Υιοθεσία νοείται η νομική πράξη με την οποία διαπλάσετε τεχνητός γονικός δεσμός, ο οποίος προβλέπεται και διαμορφώνεται από το νόμο ή τη νομική πράξη με την οποία καταλύεται κάθε νομικός δεσμός του τέκνου με τη φυσική του οικογένεια και εντάσσεται αυτό πλήρως στην οικογένεια του θετού γονέα. (Άρθρο 1561 Α.Κ.) Β) ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΥΙΟΘΕΣΙΑΣ Η υποβολή δικαιολογητικών γίνεται από τον ενδιαφερόμενο ή τον πληρεξούσιο δικηγόρο στη Διεύθυνση Κοινωνικής Πρόνοιας της οικείας Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, ενώ η διεξαγωγή της κοινωνικής έρευνας πραγματοποιείται από τους κοινωνικούς λειτουργούς της Πρόνοιας του οικείου δήμου. Η χρονική περίοδος για τη διεξαγωγή κοινωνικής έρευνας και η υποβολή της έκθεσης στο δικαστήριο (Πρωτοδικείο) διαρκεί από τρεις έως έξι μήνες. Διεξάγεται από τους κοινωνικούς λειτουργούς τόσο κατ οίκον όσο και στην υπηρεσία τους, με σκοπό τη λήψη του κοινωνικού ιστορικού της οικογένειας και την αξιολόγηση της προσωπικότητας των ενδιαφερομένων. Στην περίπτωση που οι φυσικοί γονείς ή ένας από τους δύο είναι αλλοδαπός (χωρίς ελληνική υπηκοότητα) η υιοθεσία είναι διακρατική. Γ) ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΥΙΟΘΕΣΙΑΣ 1) Το άτομο που θέλει να υιοθετήσει ανήλικο πρέπει να είναι ικανό για δικαιοπραξία. Να έχει συμπληρώσει το 30 ο έτος της ηλικίας του και να μην ξεπερνά τα 60. (Άρθρο 1542, Α.Κ.) 2) Διαφορά ηλικίας. Ο υποψήφιος θετός γονέας πρέπει να είναι μεγαλύτερος τουλάχιστον κατά 18 χρόνια και όχι περισσότερο από 50. Σε περίπτωση υιοθεσίας παιδιού του συζύγου καθώς και όταν υπάρχει σπουδαίος λόγος, το δικαστήριο επιτρέπει και μικρότερη διαφορά, όχι όμως κάτω των 15 ετών. Ο περιορισμός της

11 ηλικίας, δεν ισχύει στην περίπτωση που ο ένας από τους δύο συζύγους επιθυμεί να υιοθετήσει το παιδί που έχει υιοθετηθεί από τον άλλο σύζυγο. (Άρθρο 1544, Α.Κ.) 3) Δεν επιτρέπεται η υιοθεσία ανηλίκου που είναι ήδη υιοθετημένο από άλλον όσο διαρκεί η υιοθεσία, εκτός αν πρόκειται για διαδοχική υιοθεσία του ίδιου προσώπου και από το σύζυγο που υιοθέτησε πρώτος. (Άρθρο 1545, Α.Κ.) 4) Υιοθεσία από έγγαμο. Ο έγγαμος δεν μπορεί να υιοθετήσει χωρίς τη συναίνεση του συζύγου του, η οποία παρέχεται αυτοπροσώπως με δήλωση στο δικαστήριο. Εάν ο σύζυγος έχει τη συνήθη διαμονή του στην αλλοδαπή, η αίτησή του μπορεί να δοθεί με δήλωσή του ενώπιον συμβολαιογράφου. Το δικαστήριο μπορεί να επιτρέψει την υιοθεσία χωρίς τη συναίνεση αυτή, όταν η παροχή της είναι αδύνατη για νομικούς ή πραγματικούς λόγους ή αν εκκρεμεί δίκη διαζυγίου ανάμεσα στους δύο συζύγους. (Άρθρο 1546, Α.Κ.) 5) Υιοθεσία πολλών. Επιτρέπεται να υιοθετηθούν, από το ίδιο πρόσωπο, περισσότεροι ανήλικοι με την ίδια πράξη ή διαδοχικά. (Άρθρο 1547, Α.Κ.) 6) Χρόνος της συναίνεσης. Η συναίνεση των γονέων για υιοθεσία δεν επιτρέπεται να δοθεί, προτού να συμπληρωθούν από τη γέννηση του τέκνου (Άρθρο 1551, Α.Κ.) 7) Συναίνεση του ανηλίκου. Ο ανήλικος εφόσον έχει συμπληρώσει το 12 ο έτος τη ηλικίας του συναινεί αυτοπροσώπως στο δικαστήριο, εκτός αν βρίσκεται σε κατάσταση ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής που περιορίζει τη λειτουργία της βούλησης του. Ανάλογα με την ωριμότητά του το δικαστήριο οφείλει να ακούσει και τη δική του γνώμη. (Άρθρο 1555, Α.Κ.) 8) Συναίνεση των γονέων (φυσικών ή του νόμιμου αντιπροσώπου). Για να υιοθετηθεί ένας ανήλικος χρειάζεται να συναινέσουν ενώπιον του δικαστηρίου οι γονείς του, ή ο ένας τους μόνο, αν ο άλλος έχει εκπέσει από τη γονική μέριμνα κατά το άρθρο 1537 ή η συναίνεσή του είναι αδύνατη γιατί έχει τεθεί σε στερητική δικαστική συμπαράσταση, που περιλαμβάνει και τη στέρηση της ικανότητας να συναινεί για την υιοθεσία του παιδιού του. Αν ο ανήλικος δεν έχει γονείς, συναινεί ενώπιον του δικαστηρίου ο επίτροπος, ύστερα από άδεια του εποπτικού συμβουλίου, στην περίπτωση που ο ανήλικος προστατεύεται από αρμόδια κοινωνική υπηρεσία ή οργάνωση. (Άρθρο 1550, Α.Κ.)

12 Δ) ΥΙΟΘΕΣΙΑ ΤΕΚΝΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΛΕΙΜΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (Άρθρο 1542, Α.Κ.) Με τη νέα διάταξη του άρθρου 3 ν. 2447/96, με την οποία εισάγεται παρέκκλιση από την ίση μεταχείριση του ελληνικού και των αλλοδαπών δικαίων, υπέρ του ελληνικού δικαίου, ορίζεται ως εφαρμοστέο το ελληνικό ουσιαστικό δίκαιο για την υιοθεσία τέκνων αλλοδαπών, που έχουν εγκαταλειφθεί στην Ελλάδα. Ενόψει της γενικής, χωρίς διακρίσεις, διατύπωσης της διάταξης, η εφαρμογή της εκτείνεται είτε, τα ανήλικα προς υιοθεσία, είναι αλλοδαποί ή απέκτησαν την αλλοδαπή ιθαγένεια (Άρθρο 1, παρ. 2) είτε δεν απέκτησαν την ελληνική ιθαγένεια, καθώς και για τον ίδιο λόγο είτε οι υποψήφιοι γονείς είναι Έλληνες ή και οι δύο ή ο ένας είναι αλλοδαπός. Η εφαρμογή του δικαίου προϋποθέτει την εγκατάλειψη του τέκνου στην Ελλάδα και απραξία ως προς την επίδειξη ενδιαφέροντος για την προστασία του για τουλάχιστον ένα εξάμηνο με αφετηρία την εγκατάλειψη, η οποία είναι αδιάφορο από ποιον και με ποιον τρόπο έγινε. Ως προϋπόθεση δεν απαιτείται ο επικείμενος κίνδυνος της ζωής ή βλάβης της υγείας του ανήλικου. Το ενδιαφέρον, η απουσία του οποίου επί εξάμηνο αποτελεί προϋπόθεση, περιλαμβάνει τη λήψη όλων εκείνων των μέτρων για τη διατροφή, συντήρηση και ανατροφή του ανήλικου, προς αποτροπή βλάβης του σώματος ή και της ζωής του.

13 Ε) ΔΙΑΚΡΑΤΙΚΕΣ ΥΙΟΘΕΣΙΕΣ (Άρθρο 1542, Α.Κ.) Κατά το άρθρο 4 του ν. 2447/96, κρίσιμο στοιχείο είναι η συνήθης διαμονή του υποψηφίου θετού γονέα ή του προς υιοθεσία ανήλικου στην αλλοδαπή (και του άλλου μέρους, βεβαίως στην ημεδαπή). Για τις περιπτώσεις αυτές στο άρθρο 4 του ίδιου νόμου περιλήφθησαν διατάξεις με τις οποίες ρυθμίζονται το θέμα της κοινωνικής έρευνας και το θέμα του τρόπου της δήλωσης των συναινέσεων των μερών, για την ασφαλέστερη και πληρέστερη διασφάλιση του συμφέροντος του τέκνου. Με το ίδιο άρθρο ορίζεται ότι, όταν ο υποψήφιος θετός γονέας ή το υποψήφιο θετό τέκνο έχει τη συνήθη διαμονή του στο εξωτερικό, απαιτείται έκθεση κοινωνικής υπηρεσίας, η οποία συντάσσεται από την αρμόδια ελληνική κοινωνική υπηρεσία ή κοινωνική οργάνωση, που έχει αναγνωριστεί ως ειδικευόμενη στις διακρατικές υιοθεσίες σε συνεργασία με την αρμόδια κοινωνική υπηρεσία του εξωτερικού (αν υπάρχει βεβαίως). Ενόψει της άνω φύσης της ρύθμισης, στις περιπτώσεις που αλλοδαπό δικαστήριο τελεί υιοθεσία, η οποία εντάσσεται στη ρύθμιση του άρθρου 4, χωρίς να λάβει υπόψη του έκθεση της ελληνικής κοινωνικής υπηρεσίας, η απόφασή του δεν αναγνωρίζεται από τα ελληνικά δικαστήρια, ως αντίθετη στη δημόσια τάξη. Η συναίνεση των υποψηφίων θετών γονέων κατά τη διάταξη του άρθρου 5, παρ. 1 του ίδιου νόμου, δηλώνεται πάντοτε ενώπιον του ελληνικού δικαστηρίου, όταν αυτό τελεί την υιοθεσία (Άρθρο 800, παρ. 2, Κ.Πολ.Δ.), δηλαδή κι αν τα πρόσωπα αυτά έχουν τη συνήθη διαμονή τους στην αλλοδαπή. Τα λοιπά πρόσωπα που κατά νόμο συναινούν, δηλώνουν τη συναίνεσή τους είτε ενώπιον του ελληνικού δικαστηρίου που τελεί την υιοθεσία, εφόσον έχουν συνήθη διαμονή στην ημεδαπή είτε, στην αντίθετη περίπτωση, ενώπιον της αρμόδιας ελληνικής προξενικής αρχής ή της αρμόδιας αρχής του τόπου της συνήθους διαμονής τους. Έτσι η δήλωση ενώπιον της ελληνικής προξενικής αρχής της προς υιοθεσία συναίνεσης, αναγνωρίζεται μόνο για τους φυσικούς γονείς του προς υιοθεσία τέκνου και των συζύγων υιοθετούντος και υιοθετημένου, καθώς και για τη γνώμη του προς υιοθεσία τέκνου. Στις 29 Μαΐου 1993 τέθηκε σε εφαρμογή η σύμβαση της Χάγης για τις διεθνείς υιοθεσίες, η οποία καταρτίστηκε κατά τη διάρκεια της 17 ης Συνόδου της Σ.Χ.Ι.Δ.Δ.. Ωστόσο, δεν έχει υπογραφεί ακόμη από την Ελλάδα, παρότι έγιναν συζητήσεις κατά τις προπαρασκευαστικές εργασίες της επιτροπής για τη σύνταξη του σχεδίου των τροποποιήσεων που υλοποίησε ο νόμος 2447/ 96.

14 ΣΤ) ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ- ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ «ΠΕΡΙ ΥΙΟΘΕΣΙΑΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ» Η σύμβαση «Περί Υιοθεσίας Ανηλίκων» υπογράφηκε στο Στρασβούργο στις 24 Απριλίου 1967, κυρώθηκε από τη χώρα μας με το νόμο 1049/80 και αποτέλεσε εσωτερικό δίκαιο από τις Αναφέρεται στη ρύθμιση της υιοθεσίας ανηλίκων που, κατά τον χρόνο άσκησης της αίτησης υιοθεσίας,δεν έχουν συμπληρώσει το 18 ο έτος της ηλικίας τους και δεν είναι ούτε ήταν έγγαμοι, ούτε έχουν κάποιο τεκμήριο ενηλικότητας υπέρ αυτών. Οι διατάξεις χωρίζονται στις δεσμευτικές για τα κράτη- μέλη (Άρθρα 4-16) και τις μη δεσμευτικές (Άρθρα 17-20). Οι δεσμευτικές υπερισχύουν, σύμφωνα με το άρθρο 28, παρ. 1 του Συντάγματος από το εσωτερικό δίκαιο. Η διεθνής αυτή σύμβαση καθιερώνει ομοιόμορφους ουσιαστικούς κανόνες σχετικά με τις προϋποθέσεις και τ αποτελέσματα της υιοθεσίας.

15 ΕΠΙΤΡΟΠΕΙΑ ΑΝΗΛΙΚΟΥ Η αφαίρεση του συνόλου της επιμέλειας του προσώπου του τέκνου και από τους δύο γονείς και η ανάθεσή του σε τρίτο διατάσσονται από το δικαστήριο μόνο όταν άλλα μέτρα κρίνονται αναποτελεσματικά ή ανεπαρκή για την αποτροπή κινδύνου της σωματικής, πνευματικής ή ψυχικής υγείας του παιδιού. Το δικαστήριο ορίζει την έκταση της γονικής μέριμνας που παραχωρεί στον τρίτο και τους όρους της άσκησής της. Επίσης, αποφασίζει την ανάθεση της πραγματικής φροντίδας ή της επιμέλειας στον τρίτο με τον εξής τρόπο: μπορεί να αφαιρέσει από τον ένα γονέα την άσκηση της γονικής μέριμνας ολικά ή μερικά και να την αναθέσει αποκλειστικά στον άλλον ή αν συντρέχουν και στο πρόσωπο αυτού προϋποθέσεις κακής άσκησης, να αναθέσει την πραγματική φροντίδα του παιδιού ή ακόμη και την επιμέλειά του, ολικά ή μερικά σε τρίτο ή να διορίσει επίτροπο. Το δικαστήριο αποφασίζει τα ανωτέρω ύστερα από έλεγχο του ήθους, των βιοτικών συνθηκών και γενικά της καταλληλότητας του τρίτου, στηριζόμενο υποχρεωτικά σε βεβαίωση της κοινωνικής υπηρεσίας. Η ανάθεση γίνεται σε κατάλληλη οικογένεια, κατά προτίμηση συγγενική (ανάδοχη οικογένεια) και, αν αυτό δεν είναι δυνατό, σε κατάλληλο ίδρυμα. (Άρθρο 1533, Α.Κ.) Όργανα της επιτροπείας είναι ο επίτροπος, το επιτροπικό συμβούλιο και το δικαστήριο, ενώ καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει και η κοινωνική υπηρεσία. (Άρθρο 1590, Α.Κ.). Το κεντρικό όργανο της επιτροπείας είναι ο επίτροπος, που διορίζεται πάντοτε από το δικαστήριο και μπορεί να είναι όχι μόνο φυσικό αλλά και νομικό πρόσωπο. (Άρθρο 1592, Α.Κ.)

16 ΑΝΑΔΟΧΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Α) ΕΝΝΟΙΑ ΑΝΑΔΟΧΗΣ Η αναδοχή αποσκοπεί στην προστασία των προσωπικών συμφερόντων του ανηλίκου, όταν οι γονείς ή ο επίτροπος δεν είναι σε θέση να φροντίζουν το παιδί. Πρόκειται για νομοθετική ρύθμιση μιας πραγματικής κατάστασης, η οποία δημιουργείται από την ανάθεση, με συμφωνία των γονέων και της ανάδοχης οικογένειας και είναι απόφαση του δικαστηρίου, της πραγματικής φροντίδας του παιδιού σε τρίτον. Β) ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΝΑΔΟΧΗΣ 1) Συμφωνία των γονέων με την ανάδοχη οικογένεια. Η αναδοχή ανηλίκων μπορεί να επέλθει ύστερα από συμφωνία μεταξύ των γονέων του ανηλίκου και της ανάδοχης οικογένειας. Η συμφωνία αυτή είναι είτε ρητή, είτε και σιωπηρή, συναγόμενη από τη σταθερή και μόνιμη παραμονή του ανηλίκου σε τρίτα πρόσωπα. (Άρθρο 1655, Α.Κ.) Οι γονείς είναι ελεύθεροι να επιλέξουν τους ανάδοχους γονείς. Η συμφωνία πρέπει να αναγγέλλεται, χωρίς καθυστέρηση, στην Κοινωνική Υπηρεσία. (Άρθρο 1665, Α.Κ.) 2) Δικαστική απόφαση Το δικαστήριο αναθέτει την πραγματική φροντίδα του ανηλίκου σε ανάδοχη οικογένεια, όταν συντρέχει στο πρόσωπο και των δύο γονέων, κακή άσκηση της γονικής μέριμνας (Άρθρα 1532, 1533, Α.Κ.) ή όταν ο επίτροπος αποδεικνύεται ακατάλληλος για την ανάπτυξη του ανηλίκου. (Άρθρο 1607, Α.Κ.). Το δικαστήριο αναθέτει την πραγματική φροντίδα ανηλίκου σε οικογένεια αποτελούμενη από συζύγους, με παιδιά ή και χωρίς παιδιά, η οποία έχει αναγνωριστεί με απόφαση του Υπουργού Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας κατάλληλη να αναλαμβάνει την αναδοχή ανηλίκου. Οι ανάδοχοι γονείς δικαιούνται να ασκούν όσες αρμοδιότητες είναι απαραίτητες για να αντιμετωπίζουν υποθέσεις του ανηλίκου με τρέχοντα ή επείγοντα χαρακτήρα (Άρθρο 1659, Α.Κ.). Κατά τ άλλα όλες οι αποφάσεις που αφορούν στις προσωπικές

17 ή στις περιουσιακές υποθέσεις του ανηλίκου εξακολουθούν να λαμβάνονται από τους γονείς ή τον επίτροπο. Όταν, όμως, η ένταξη του ανηλίκου στην ανάδοχη οικογένεια γίνεται διαρκέστερη, ενώ παράλληλα εξασθενούν οι δεσμοί του με τους φυσικούς γονείς του, οι ανάδοχοι γονείς έχουν το δικαίωμα να ζητούν από το δικαστήριο να αφαιρεί από τους φυσικούς γονείς εν μέρει ή εν όλω την επιμέλεια του προσώπου του ανήλικου ή και τη διοίκηση της περιουσίας του. Στην τελευταία περίπτωση οι ανάδοχοι γονείς καθίστανται επίτροποι. (Άρθρο 1660, Α.Κ.)