Αλληλεπίδραση Ανθρώπου- Υπολογιστή & Ευχρηστία

Transcript

1 Αλληλεπίδραση Ανθρώπου- Υπολογιστή & Ευχρηστία Ενότητα 4: Η Αλληλεπίδραση Σαπρίκης Ευάγγελος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Γρεβενά)

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Σκοποί ενότητας Να κατανοήσει ο φοιτητής τις βασικές έννοιες της αλληλεπίδρασης του χρήστη με σύστημα. Μελετώνται θέματα, όπως: κύκλος εκτέλεσης-αξιολόγησης (μοντέλο Norman), εργονομία, στυλ ανάδρασης και νοητικά μοντέλα. 4

5 Περιεχόμενα ενότητας Ορισμός αλληλεπίδρασης και βασικά χαρακτηριστικά της. Στυλ αλληλεπίδρασης. Κύκλος εκτέλεσης-αξιολόγησης (μοντέλο Norman). Εργονομία. Νοητικά μοντέλα. 5

6 Τι είναι η αλληλεπίδραση; Γενικά, πρόκειται για την επικοινωνία (διάδραση) μεταξύ του χρήστη-ανθρώπου και του συστήματος. 6

7 Αλληλεπίδραση (1) Σκοπός ενός αλληλεπιδραστικού συστήματος είναι η υποβοήθηση του χρήστη για την επίτευξη στόχων σε κάποιο πεδίο εφαρμογής. Ως πεδίο εφαρμογής ορίζεται μία περιοχή γνώσης και εμπειρίας σε κάποια δραστηριότητα του πραγματικού κόσμου (π.χ. σχεδίαση γραφικών). Στόχος είναι το επιθυμητό αποτέλεσμα από την εκτέλεση μίας εργασίας. Οι εργασίες είναι οι λειτουργίες για το χειρισμό των βασικών εννοιών ενός πεδίου εφαρμογής. Πηγή: Dix et al. (2007). 7

8 Αλληλεπίδραση (2) Πρόθεση είναι η συγκεκριμένη ενέργεια (ή ενέργειες) που απαιτείται για την επίτευξη του στόχου. Η ανάλυση εργασιών είναι ο προσδιορισμός του χώρου προβλημάτων για τον χρήστη ενός αλληλεπιδραστικού συστήματος, βάσει του πεδίου εφαρμογής, των στόχων, των προθέσεων και των εργασιών. Πηγή: Dix et al. (2007). 8

9 Στυλ αλληλεπίδρασης (1) Μενού επιλογών. Φυσική γλώσσα. Περιβάλλον γραμμής εντολών. Θέση ποντικιού στην οθόνη. 9

10 Στυλ αλληλεπίδρασης (2) Φύλλα εργασίας. Φόρμες ερωτοαποκρίσεων Παραθυρικά περιβάλλοντα (Windows, Icons, Menus, Pointers - WIMP). Τρισδιάστατες διεπιφάνειες. 10

11 Άσκηση 1 Περιγράψτε τρία διαφορετικά στυλ αλληλεπίδρασης τα οποία χρησιμοποιούνται για την υλοποίηση διαλόγου μεταξύ χρήστη και υπολογιστή. 11

12 Ο κύκλος εκτέλεσης-αξιολόγησης: Μοντέλο Norman (1) Μοντέλο αλληλεπίδρασης του Norman: θεωρείται το μοντέλο με τη μεγαλύτερη επιρροή στην επιστήμη της Επικοινωνίας Ανθρώπου-Υπολογιστή (ΕΑΥ) (Norman, 1991). Ο χρήστης διατυπώνει ένα πλάνο ενεργειών, το οποίο στη συνέχεια εκτελείται στην διεπιφάνεια του υπολογιστή. Έπειτα, ο χρήστη παρατηρεί την διεπιφάνεια για να αξιολογήσει το αποτέλεσμα και να καθορίσει περαιτέρω ενέργειες. Το μοντέλο (κύκλος) αλληλεπίδρασης του Norman μπορεί να διαχωριστεί σε 2 φάσεις: α) εκτέλεση και β) αξιολόγηση, οι οποίες υποδιαιρούνται σε 7 στάδια. 12

13 Ο κύκλος εκτέλεσης-αξιολόγησης: Μοντέλο Norman (2) 1. Ορισμός στόχου. 2. Σχηματισμός πρόθεσης. 3. Προσδιορισμός της αλληλουχίας ενεργειών. 4. Εκτέλεση ενεργειών. 5. Αντίληψη της κατάστασης του συστήματος. 6. Ερμηνεία της κατάστασης του συστήματος. 7. Αξιολόγηση της κατάστασης του συστήματος βάσει στόχων και προθέσεων. Πηγή: Dix et al. (2007) & Norman (1991). 13

14 Ο κύκλος εκτέλεσης-αξιολόγησης: Μοντέλο Norman (3) Το μοντέλο αλληλεπίδρασης του Norman πλησιάζει πολύ στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος διαισθητικά την ΕΑΥ. Παράδειγμα-στόχος: «άνοιγμα καλοριφέρ». Κάθε πρόθεση περιλαμβάνει σειρά ενεργειών. Οι στόχοι και οι προθέσεις δεν έχουν σχέση «1 προς 1». Πηγή: Dix et al. (2007) & Norman (1991). 14

15 Άσκηση 2 Αναλύστε τα επιμέρους στάδια του μοντέλου αλληλεπίδρασης του Norman για το παράδειγμαστόχος «αποθήκευση ενός ανοιχτού αρχείου υπολογιστή». 15

16 Ο κύκλος εκτέλεσης-αξιολόγησης: Μοντέλο Norman (4) Ο Norman χρησιμοποιεί αυτό το μοντέλο για να δείξει γιατί κάποιες διεπιφάνειες δημιουργούν πρόβλημα στον χρήστη. Αυτά τα προβλήματα να χαρακτηρίζει ως «χάσμα εκτέλεσης» και «χάσμα αξιολόγησης». Χάσματος εκτέλεσης: μας επιτρέπει η διεπιφάνεια να εκτελέσουμε τις ενέργειες που απαιτούνται για την αντίστοιχη πρόθεση; (Στόχος-Πρόθεση-Ενέργεια). Χάσμα αξιολόγησης: η απόσταση μεταξύ της φυσικής παρουσίασης του συστήματος και αυτού που αναμένει ο χρήστης. 16

17 Ο κύκλος εκτέλεσης-αξιολόγησης: Μοντέλο Norman (5) Ο χρήστης πρέπει να κατανοεί το σύστημα και στους στόχους του, καθώς επίσης να διενεργεί το σωστό σχηματισμό της ενέργειας ή των ενεργειών του. 17

18 Εργονομία (1) Η εργονομία αφορά τη μελέτη των φυσικών χαρακτηριστικών της αλληλεπίδρασης. Σκοπός της εργονομίας είναι η ασφάλεια και η αποδοτικότητα, χρησιμοποιώντας τη γνώση για τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά σε πρακτικά ζητήματα. Προβλήματα εργονομίας οδηγούν σε λάθη, κόστος, κτλ. 18

19 Παραδείγματα εργονομίας Χρωματισμοί αντικειμένων. Σχήμα αντικειμένων. Ζητήματα υγείας.. 19

20 Εργονομία υπολογιστών (1) Όλες οι διεπιφάνειες θα πρέπει να είναι σχεδιασμένες σε σχέση με τη θέση του χρήστη. Παράγοντες του φυσικού περιβάλλοντος που επηρεάζουν την ποιότητα της αλληλεπίδρασης και την απόδοση του χρήστη (Dix et al., 2007): α) Φυσική θέση, β) Θερμοκρασία, γ) Φωτισμός, δ) Θόρυβος και ε) Χρόνος. 20

21 Εργονομία υπολογιστών (2) Σημαντικός παράγοντας το χρώμα. Ο ανθρώπινος νους επηρεάζεται από τους χρωματισμούς. Επομένως, συνδυάζονται και άλλα επιστημονικά πεδία, όπως η ψυχολογία. 21

22 Νοητικά μοντέλα (1) Είναι δυναμικά σχήματα γνώσης που αφορούν χρήση συσκευών ή διατάξεων ή τρόπους αντιμετώπισης προβλημάτων. Στην ΕΑΥ: ο τρόπος με τον οποίο κατανοεί ο χρήστης πως δουλεύει μία συσκευή. Στην πράξη, αλλιώς αντιλαμβάνεται ο χρήστης ως δουλεύει μία συσκευή και εντελώς διαφορετικά έχει υλοποιηθεί από των κατασκευαστή (μοντέλο υλοποίησης). Για παράδειγμα, το κουμπί του ασανσέρ. 22

23 Νοητικά μοντέλα (2) Στην τεχνολογία λογισμικού, υλοποιούνται μοντέλα διεπιφανειών αναπαράστασης δυνατών συμπεριφορών, οι οποίες είθισται να διαφέρουν από τα αντίστοιχα μοντέλα υλοποίησης. Επομένως, η σχεδίαση διεπιφανειών πρέπει να βασίζεται στο νοητικό μοντέλο των τελικών χρηστών. 23

24 Περιορισμοί στη σχεδίαση διεπιφανειών Ενδεικτικοί τομείς: Εργονομία. Κόστος. Αισθητική. Νομικά ζητήματα. Ασφάλεια.. 24

25 Βιβλιογραφία Dix, A., Finlay, J., Abowd, G. D, and Beale, R. (2007). Επικοινωνία Ανθρώπου Υπολογιστή (3 η Έκδοση). Εκδόσεις Μ. Γκιούρδας, Αθήνα. Norman, D. A. (1991). The Design of Everyday Things. Penguin Books, New York, USA. 25