Η.β ΑΛΛΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΈΝΑ ΠΑΡΑΔΕΊΓΜΑΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉΣ ΈΡΕΥΝΑΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΜΈΝΑ ΑΠΌ ΕΡΕΥΝΗΤΈΣ ΕΣΤΙΑΣΜΈΝΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Η.β ΑΛΛΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΈΝΑ ΠΑΡΑΔΕΊΓΜΑΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉΣ ΈΡΕΥΝΑΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΜΈΝΑ ΑΠΌ ΕΡΕΥΝΗΤΈΣ ΕΣΤΙΑΣΜΈΝΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ"

Transcript

1 Η.β ΑΛΛΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΈΝΑ ΠΑΡΑΔΕΊΓΜΑΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉΣ ΈΡΕΥΝΑΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΜΈΝΑ ΑΠΌ ΕΡΕΥΝΗΤΈΣ ΕΣΤΙΑΣΜΈΝΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Μάνος Σαββάκης Πίνακας Περιεχομένων 1. Εισαγωγή στον Οδηγό Μελέτης 2. Προσδοκώμενα Αποτελέσματα 3. Εισαγωγικές Παρατηρήσεις 4. Συγκεκριμένα Παραδείγματα Κοινωνικής Έρευνας 1. M. Σαββάκης, Οι Λεπροί της Σπιναλόγκας ( ). Ιατρική, Εγκλεισμός και Βιωμένες Εμπειρίες, Πλέθρον, Αθήνα, Μ. Τζανάκης, Ψυχική ασθένεια και σύγχρονες πρακτικές του εαυτού. Μια μαρτυρία ζωής, Αθήνα, Πεδίο, Μ. Νικολακάκης, Τουρισμός και Ελληνική Κοινωνία την Περίοδο , Πανεπιστήμιο Κρήτης, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, Τμήμα Κοινωνιολογίας, Αδημοσίευτη Διδακτορική Διατριβή, Ρέθυμνο, T. Τσιώλης, Αποβιομηχάνιση και Βιογραφικοί Μετασχηματισμοί. Ιστορίες Ζωής Βιομηχανικών Εργατών του Λαυρίου, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, Τμήμα Κοινωνιολογίας, Διδακτορική Διατριβή, Ρέθυμνο, Εισαγωγή στον Οδηγό Μελέτης Σκοπός: Ο σκοπός της συγκεκριμένης ενότητας είναι, μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο που συζητάει τις θεωρητικές εννοιολογήσεις, τον ερευνητικό σχεδιασμό, τις δυνατότητες και την προσφορά της εφαρμοσμένης κοινωνικής έρευνας, δηλαδή με άλλα λόγια τα πλεονεκτήματα και τις πιθανές της αδυναμίες, να παρουσιαστούν κάποια πρόσφατα συγκεκριμένα ερευνητικά εγχειρήματα ελλήνων ερευνητών τα οποία εστιάζουν τόσο την θεωρητική τους ανάλυση όσο και τα μεθοδολογικά τους εργαλεία στην μελέτη όψεων της νεοελληνικής κοινωνίας και πραγματικότητας. Αυτές οι έρευνες στοχεύουν να αναδείξουν από τη μεριά την πολυπλοκότητα συγκεκριμένων κοινωνικών ζητημάτων (π.χ. 1

2 μετανάστευση, υγεία, κοινωνική πολιτική, εργασία, σχέσεις με την τοπική κοινωνία, κτλ) και από την άλλη να προτείνουν τρόπους αποτίμησης και αξιολόγησης των κοινωνικών παρεμβάσεων που δυνητικά σχετίζονται με τέτοια ζητήματα. 2. Προσδοκώμενα Αποτελέσματα: Τα προσδοκώμενα αποτελέσματα είναι τα εξής: Εξοικείωση των φοιτητών/τριων με τα αναλυτικά εργαλεία, τις θεωρητικές έννοιες, τις ερευνητικές μεθόδους και τις τεχνικές της κοινωνικής έρευνας, ειδικότερα στην ποιοτική της εκδοχή. Πρόταξη της ερμηνευτικής προσέγγισης της κοινωνικής ζωής και σύνδεση της με τις πολλαπλές εκδοχές της ποιοτικής έρευνας. Δυνατότητες, συνεισφορά και όρια της ερμηνευτικής προσέγγισης και της ποιοτικής έρευνας. Ανίχνευση προνομιακών τόπων εμπειρικής ποιοτικής έρευνας στους χώρους της καθημερινής ζωής (υγεία, εργασία, κοινωνικές σχέσεις, εκπαίδευση, κτλ). Συζήτηση κλασσικών ποιοτικών μελετών και ερευνητικών παραδειγμάτων που επικεντρώνονται στην ελληνική και στη διεθνή πραγματικότητα, ειδικότερα σε ζητήματα υγείας, μετανάστευσης, εργασίας, ανάπτυξης, κοινωνικής συνοχής και σύνδεσης τους με τις τοπικές κοινωνίες. Διασύνδεση των θεωρητικών εργαλείων με την ερευνητική πρακτική και ανάδειξη των καλών πρακτικών σχεδιασμού και εφαρμογής ερευνών και πολιτικών με αντικείμενο την κοινωνική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή. Σε ένα δεύτερο επίπεδο η παρούσα συμβολή στοχεύει να κατευθύνει τους φοιτητές/τριες να: 1. Αναπτύξουν μια ικανότητα κατανόησης της φύσης και των περιεχόμενων της ποιοτικής έρευνας, τόσο σε επίπεδο μεθόδων όσο και σε επίπεδο τεχνικών. 2. Εφαρμόσουν κάποιες συγκεκριμένες ποιοτικές μεθόδους και κάποια συγκεκριμένα τεχνικά εργαλεία στη μελέτη συγκεκριμένων πεδίου της κοινωνικής πραγματικότητας. 3. Δημιουργήσουν δεξιότητες σύνθεσης και ερμηνείας σε πραγματολογικά 2

3 δεδομένα που προκύπτουν από την εφαρμογή της ποιοτικής μεθοδολογίας στην πρακτική μελέτη της καθημερινής ζωής. 4. Συντάξουν ένα επαρκές σχέδιο εργασίας και έρευνας για ένα συγκεκριμένο θέμα μελέτης. 5. Διαυγάσουν τα όρια και τα πλεονεκτήματα της χρήσης της εφαρμοσμένης κοινωνικής έρευνας, τόσο με όρους επιστημονικής ανάλυσης όσο και με όρους πρακτικής εφαρμοσιμότητας στο επίπεδο της κοιννωικής ζωής. 3. Εισαγωγικές Παρατηρήσεις: Είναι μάλλον ευρέως αποδεκτό ότι ζούμε σε μια εποχή που κινείται σε «υψηλές ταχύτητες» και εμπεριέχει μια σειρά από αντιφατικές και ενίοτε αμφίσημες ατομικές και συλλογικές επιλογές. Οι πολίτες της σύγχρονης εποχής διαβιούν σε κοινωνίες που τείνουν να γίνουν με έναν τρόπο παγκόσμιες, με την ειδική κάθε φορά χρήση και τοπική εφαρμογή του όρου. Με άλλα λόγια, διατηρούν σοβαρές αντινομίες, διαφορές και διαφοροποιήσεις στα επιμέρους τοπικά, εθνικά ή περιφερειακά επίπεδα, απόρροια της όσμωσης των ειδικών τοπικών ιδιαιτεροτήτων και συνθηκών με τις ευρύτερες ανακατατάξεις. Την ίδια στιγμή, υποχρεώνονται, αρκετά συχνά, να λάβουν «υποχρεωτικές» κρίσιμες αποφάσεις για ζητήματα εργασίας, κοινωνικής ασφάλισης, μετανάστευσης, επαγγελματικού προσανατολισμού, οικογένειας, εκπαίδευσης, υγείας, τόπου κατοικίας, προσωπικών επιλογών, κτλ. οι οποίες δυνάμει υπόκεινται σε αναίρεση και επανασχεδιασμό με αρκετά γρηγορότερους και έντονους ρυθμούς συγκριτικά με το απώτερο παρελθόν. Ταυτόχρονα, τα τελευταία χρόνια η παγκόσμια κοινότητα αντιμετωπίζει μια μεγάλης έντασης οικονομική κρίση, η οποία, αν και εκδηλώθηκε αρχικά στις Ηνωμένες Πολιτείες με επίκεντρο τις τραπεζικές επισφάλειες και ειδικότερα την αδυναμία εξυπηρέτησης των στεγαστικών δανείων, σύντομα έλαβε διαστάσεις επιδημίας. Η χρηματοπιστωτική κρίση επεκτάθηκε ταχύτατα στις αναπτυγμένες χώρες και στη συνέχεια σε ολόκληρο τον κόσμο, με δραματικές επιπτώσεις στο επίπεδο της καθημερινής ζωής εκατομμυρίων πολιτών. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τις δραματικές και συχνά καταστροφικές αλλαγές που έχουν συμβεί και εξακολουθούν να συμβαίνουν στη χώρα 3

4 μας, συνέπεια μιας πρωτοφανούς οικονομικής, επαγγελματικής, θεσμικής, αξιακής, πολιτικής, οικογενειακής και δι-υποκειμενικής κρίσης, δημιουργούν μια αλυσίδα πρωτοφανών αλλαγών και κοινωνικών μετασχηματισμών τόσο σε επίπεδο συλλογικών και ατομικών ερμηνευτικών σχημάτων όσο και σε επίπεδο κοινωνικών και πολιτικών διαδικασιών και πρακτικών. Ειδικότερα, στις χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα) οι συνέπειες της κρίσης υπήρξαν ραγδαίες και εν πολλοίς καταστροφικές σε μια σειρά από συγκροτησιακά πεδία ολόκληρης της κοινωνικής ζωής (π.χ. εργασία, κοινωνική ασφάλιση, οικογένεια, εκπαίδευση, υγεία, μεταφορές, προσωπικές επιλογές, κτλ). Για να το θέσουμε διαφορετικά, η οικονομική κρίση μεταφέρεται με σφοδρότητα στην πραγματική οικονομία, με αποτέλεσμα την ύφεση και την πτώση της απασχόλησης και του βιοτικού επιπέδου του συνόλου της ελληνικής κοινωνίας. Την ίδια στιγμή, η οικονομική κρίση εκβάλλει με δραματικό τρόπο στον πυρήνα της ελληνικής οικογένειας με διάφορες μορφές και με ποικίλους τρόπους. Στην Ελλάδα, ειδικότερα, η κατάσταση φαίνεται να ακολουθεί τις γενικές τάσεις που ανιχνεύονται στη Δύση με αρκετές ιδιαιτερότητες και τοπικές διαφοροποιήσεις. Στην Ελλάδα, η αυξημένη τάση εξατομίκευσης που επικρατεί στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης φαίνεται να διαμεσολαβείται από την παρουσία έντονων οικογενειακών δεσμών, σχέσεων συγγένειας και κρατικών παρεμβάσεων που τείνουν να προσδίδουν ακόμα στις κοινωνικές σχέσεις, ειδικότερα των λεγόμενων τοπικών μικροκοινωνιών, μια σχετικά αυξημένη συνοχή και σταθερότητα. Όλες αυτές οι σχετικά παγιωμένες αντιλήψεις και συλλογικές πρακτικές είναι ακριβώς που τίθενται σε αμφιβολία στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης και της δυσπραγίας και αναδεικνύουν φαινόμενα που στο παρελθόν δεν υπήρχαν σε εκτεταμένο βαθμό (π.χ. αυτοκτονίες, φτώχεια, φαινόμενα αστέγων, στρατιές ανέργων, διάλυση του συστήματος υγείας, προβλήματα ψυχικής υγείας, δίκτυα κοινωνικής αλληλεγγύης, ενώσεις πολιτών, αμφισβήτηση του κεντρικού πολιτικού συστήματος και των βασικών επιλογών του, αύξηση των νέο-φασιστικών ομάδων και της επιρροής τους, κτλ ). Παρ όλη τη διαφορετικότητα και τις αποκλίσεις κάθε τοπικής, και άρα ιδιαίτερης περίπτωσης, σε επίπεδο ελληνικής επικράτειας, αυτές οι αλλαγές, συνέπεια της αποδόμησης του υπάρχοντος κοινωνικού κράτους και των δικτύων οικογένειας και 4

5 συγγένειας, διατηρούν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά και ορισμένους ομόλογους άξονες αναφοράς. Τα συγγενή χαρακτηριστικά αφορούν κυρίως τον τρόπο με τον οποίο η οικονομική κρίση - και όχι μόνο αποτελεί καταλύτη για την ανάδειξη διαδικασιών ριζικού μετασχηματισμού των παραδοσιακών οικογενειακών και κοινωνικών δομών επιτείνοντας περιπτώσεις κοινωνικού αποκλεισμού, κοινωνικού στιγματισμού, προκαταλήψεων και άνισης πρόσβασης σε μια σειρά από ότι έχει απομείνει από τα μέχρι τώρα θεωρούμενα ως «δημόσια αγαθά». Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι ακριβώς ότι αναδύονται καινούργιοι τύποι κοινωνικής ζωής και πολιτισμικής έκφρασης και νέα κοινωνικά αιτήματα, τα οποία εμπεριέχουν παλαιότερους αξιακούς και ερμηνευτικούς κώδικες και συνάμα προωθούν άλλους πιο σύγχρονα ή επιτακτικά. Παράλληλα, αναδεικνύονται με γρήγορους ρυθμούς πολυσθενή και κατακερματισμένα ατομικά και συλλογικά υποκείμενα με πολλαπλές υποχρεώσεις και ρόλους, αλλά με «δεμένα χέρια», που βιώνουν καθημερινά σωρεία προβλημάτων σε τοπικό και όχι μόνο επίπεδο και αναζητούν λύσεις. Όλα αυτά τα φαινόμενα ευρείας κλίμακας αποτυπώνονται στις τοπικές κοινωνίες και λαμβάνουν ένα μοναδικό και συχνά ανεπανάληπτο χαρακτήρα. Αυτός, όσο ειδικός και sui generis και αν είναι, δεν είναι σε καμία περίπτωση αποκομμένος ή άσχετος από τις συνολικότερες διαδικασίες μετατροπής και κίνησης της κοινωνικής και οικογενειακής ζωής. Η σταδιακή συρρίκνωση-αν όχι σε κάποιες περιπτώσεις η οριστική εξαφάνιση-ενός δικτύου κοινωνικών και οικογενειακών σχέσεων με τις αξίες της βοήθειας, της συνέργειας, της αλληλεγγύης και της προσφοράς, να τοποθετούνται σε υψηλό επίπεδο, και η οιονεί αποψίλωση ενός αποθεματικού πρακτικής τεχνογνωσίας της καθημερινότητας (π.χ. δημιουργία ψωμιού, γλυκών, παραδοσιακών τρόπων μαγειρέματος του φαγητού, καλλιέργεια γης, ψάρεμα χωρίς επίδραση στο φυσικό περιβάλλον, ανάδειξη τοπικών ιστοριών και πρωτοβουλιών, χάραξη διαδρομών με πολιτισμική σημασία, κτλ) οδήγησαν σε φαινόμενα κοινωνικού αποκλεισμού και διαφορετικές μορφές κοινωνικής, εργασιακής και οικογενειακής οργάνωσης, τις οποίες δεν είχε συνηθίσει σε αυτήν της έκταση και σε τόσο μεγάλη διάρκεια ο σύγχρονος ελληνικός σχηματισμός. Οι ανωτέρω παρατηρήσεις καθιστούν επιτακτική την ανάγκη ανάπτυξης τόσο των ερευνητικών υποδομών και των δικτύων έρευνας όσο και την πραγματοποίηση εφαρμοσμένων κοινωνικών ερευνών, που να μελετούν αυτά τα ζητήματα και να 5

6 προτείνουν λύσεις τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Στην παρούσα ενότητα, πιο συγκεκριμένα, θα αναλυθούν τρία συγκεκριμένα παραδείγματα κοινωνικής έρευνας εστιασμένα στην ελληνική κοινωνική πραγματικότητα του εικοστού και του εικοστού πρώτου αιώνα. Το πρώτο ερευνητικό παράδειγμα σχετίζεται με τις κοινωνικές διαδικασίες συγκρότησης περιοριστικών κοινωνικών θεσμών με βάση το δίπολο υγεία-ασθένεια και αναφέρεται στο Λεπροκομείο Σπιναλόγκας ( ), αλλά και σε ευρύτερα ζητήματα για την ασθένεια και την κοινωνική πολιτική στην Ελλάδα του 21 ου αιώνα. Ειδικότερα αφορά την μελέτη του Μ. Σαββάκη, Οι Λεπροί της Σπιναλόγκας ( ). Ιατρική, Εγκλεισμός και Βιωμένες Εμπειρίες, Πλέθρον, Αθήνα, Η συγκεκριμένη εργασία επικεντρώνεται στην ιστορικο-κοινωνική εξέταση του θεσμού του Λεπροκομείου Σπιναλόγκας ( ) και στην κοινωνιολογικοανθρωπολογική διερεύνηση της κοινότητας ασθενών που εγκλείστηκαν στον εν λόγω ίδρυμα. Ο σκοπός της είναι αφενός η διερεύνηση των ιστορικών και κοινωνικών διαδικασιών ανάδειξης και συγκρότησης θεσμικών μορφωμάτων περιοριστικού χαρακτήρα. Αφετέρου η εξέταση των μηχανισμών παραγωγής στιγματισμού που σχετίζονται με ένα συγκεκριμένο κοινωνικό μικρόκοσμο: εκείνο των ατόμων που εγκλείστηκαν στο Λεπροκομείο Σπιναλόγκας εξαιτίας μιας ιατρικής απόφασης, η οποία πιστοποιούσε την ύπαρξη της νόσου του Χάνσεν. Το δεύτερο εμπειρικό παράδειγμα επιχειρεί την ανάδειξη της βιωματικής διάστασης της ψυχικής ασθένειας. Ειδικότερα σχετίζεται με την εργασία του Μ. Τζανάκη, Ψυχική Ασθένεια και Σύγχρονες Πρακτικές του Εαυτού. Μια Μαρτυρία Ζωής, Αθήνα, Πεδίο, Ο σκοπός της συγκεκριμένης εργασίας του είναι διττός, αφενός η δημοσιοποίηση και αφετέρου η διερεύνηση της μαρτυρίας αυτής του Γιώργου Φαλελάκη, ο οποίος καταθέτει τη μαρτυρία του για τον τρόπο με τον οποίο βίωσε τη σχέση του με τις ελληνικές ψυχιατρικές υπηρεσίες, ως ασθενής, για την ίδια την εμπειρία της ασθένειας. Ο στόχος είναι η διασάφηση του τρόπου με τον οποίο ο μετασχηματισμός του ψυχιατρικού θεσμού, το πέρασμα από το «ασυλικό» στο επονομαζόμενο «κοινοτικό» μοντέλο ψυχιατρικής περίθαλψης, αποτυπώνεται στην καθημερινότητα των ανθρώπων τους οποίους πρωτίστως αφορά, η ανάδειξη όψεων τόσο του βιώματος της ψυχικής ασθένειας όσο και των κοινωνικών διαδικασιών που το διαμεσολαβούν. 6

7 Το τρίτο ερευνητικό εγχείρημα συνδέεται με την συστηματική μελέτη της ανάπτυξης του τουρισμού στην Ελλάδα και των κοινωνικών μετασχηματισμών που την συνόδευσαν από την πρώτη μεταπολιτευτική περίοδο ως το τέλος της στρατιωτικής δικτατορίας το Πιο συγκεκριμένα σχετίζεται με την έρευνα του Μ. Νικολακάκη, Τουρισμός και Ελληνική Κοινωνία την Περίοδο , Πανεπιστήμιο Κρήτης, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, Τμήμα Κοινωνιολογίας, Αδημοσίευτη Διδακτορική Διατριβή, Ρέθυμνο, Η μελέτη εστιάζει κυρίως στη μελέτη του δημόσιου λόγου περί τουρισμού κατά την προαναφερθείσα περίοδο. να εξετάσει τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο ( ) θεωρώντας ότι στο πλαίσιό της αναπτύσσεται αρχικά και εμπεδώνεται στη συνέχεια ο τουρισμός ως βασικός οικονομικός κλάδος στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό. Τα κριτήρια της χρονικής επιλογής σε αυτήν την εργασία ορίζονται με σαφήνεια. Η περίοδος που αρχίζει αμέσως μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου συνιστά τομή για τον τουρισμό διότι αρχίζει αφενός η διάδοσή του στις χώρες της Ευρωπαϊκής «περιφέρειας» αφετέρου και μέσα από συγκεκριμένες τεχνολογικές και οικονομικές μορφές διαδίδεται ως μαζικό προϊόν και όχι ως δραστηριότητα που αφορά κυρίως τις ευρωπαϊκές ελίτ. Η περίοδος αυτή συνιστά ταυτοχρόνως τομή και για την ελληνική κοινωνία. Αντίστοιχα, Το τέλος της Γερμανικής κατοχής και του εμφυλίου, το σχέδιο Μάρσαλ και τα σχέδια ανασυγκρότησης της Ελληνικής οικονομίας σηματοδοτούν μια περίοδο αναζητήσεων για τις οικονομικές και πολιτικές ελίτ της χώρας αναφορικά με την θέση της Ελλάδας στο διεθνή καταμερισμό εργασίας εντός του οποίου εγγράφεται κατά το συγγραφέα η εδραίωση του τουρισμού για την ελληνική περίπτωση. 4. Συγκεκριμένα Παραδείγματα Κοινωνικής Έρευνας 1. Οι Λεπροί της Σπιναλόγκας ( ). Ιατρική, Εγκλεισμός και Βιωμένες Εμπειρίες, Αθήνα, Πλέθρον: Η συγκεκριμένη εργασία επικεντρώνεται στην ανασυγκρότηση της κοινωνικής ιστορίας του λεπροκομείου και στην κατανόηση της κοινότητας ασθενών μέσα από την εξέταση ενός χωροχρονικά εστιασμένου εμπειρικού παραδείγματος. Στη μελέτη διερευνάται μια κοινότητα ασθένειας, εγκλεισμού και κοινωνικού στιγματισμού με κεντρικό άξονα 7

8 αναφοράς τον κοινωνικό κόσμο του λεπροκομείου Σπιναλόγκας. Η κοινότητα Σπιναλόγκας αποτελούνταν όχι μόνο από ασθενείς, αλλά και από ορισμένα άτομα τα οποία δεν ήταν φορείς της ασθένειας αλλά είχαν χαρακτηριστεί από τις επίσημες αρχές ως «ύποπτοι». Οι «Σπιναλογκίτες», όπως αυτοαποκαλούνταν οι ίδιοι, επιχείρησαν να διαβιώσουν σε έναν απαξιωμένο κοινωνικό κόσμο και προσπάθησαν να οικειοποιηθούν τα διαθέσιμα κοινωνικά σύμβολα και τους υπάρχοντες πόρους προς όφελος τους. Δοκίμασαν, έτσι, να συγκροτήσουν ένα δικό τους ορίζοντα βιογραφικής δράσης με άξονα αναφοράς μια εύθραυστη και ευάλωτη κοινωνική καθημερινότητα. Μέσα από την ανασυγκρότηση της εμπειρίας τους επιχειρείται η ανάλυση του βιογραφικού ορίζοντα και των κοινωνικών σχέσεων που αναδύθηκαν μέσα στο κοινότητα διαμορφώνοντας κοινωνικά όρια, εντάξεις και αποκλεισμούς. Στην συγκεκριμένη ερευνητική εργασία που εντάσσεται στην παράδοση της ερμηνευτικής κοινωνιολογίας και της ποιοτικής έρευνας επιχειρείται να έρθουν εγγύτερα η κοινωνική ιστορία, η βιογραφική μέθοδος και η εθνογραφική προσέγγιση. Γι αυτό το λόγο διερευνάται μεθοδικά το φαινόμενο του κοινωνικού θεσμού του λεπροκομείου και της κοινότητας των ασθενών μέσα από τη χρήση ιστορικού, κοινωνιολογικού και ανθρωπολογικού εμπειρικού υλικού. Με βάση τα παραπάνω ανασυγκροτούνται και παρουσιάζονται: (α) Οι ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες δημιουργήθηκε το λεπροκομείο Σπιναλόγκας και θεσμοποιήθηκε η λειτουργία του. (β) Το βίωμα της ασθένειας, του εγκλεισμού και του κοινωνικού στιγματισμού. (γ) Οι πολλαπλοί τρόποι υποκειμενικής διαχείρισης ανάλογων καταστάσεων, όπως θεματοποιούνται στις αφηγήσεις ζωής των ανθρώπων που βίωσαν τέτοιες εμπειρίες. Η εμπειρική έρευνα επικεντρώνεται κυρίως στην περίοδο , που συμπίπτει με τη λειτουργία του λεπροκομείου, αλλά ταυτόχρονα αναλύονται συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα ευρύτερης τάξεως. Οι ιστορικές αναφορές αφορούν ειδικότερα τη λέπρα, ξεκινούν από τις αρχές του 19ου αιώνα και φτάνουν μέχρι τις μέρες μας. Η ύπαρξη και λειτουργία του λεπροκομείου φαίνεται να συνθέτει ένα ιδιαίτερο κοινωνικό φαινόμενο που αναδύθηκε ως αποτέλεσμα ευρύτερων διαδικασιών κοινωνικού μετασχηματισμού. Σχηματικά, το ίδρυμα αποτέλεσε αποτέλεσμα μιας ευρύτερης διαδικασίας κοινωνικής αναδιάταξης και πολιτικού σχεδιασμού, η οποία χρονικά ξεκίνησε 8

9 περίπου λίγο πριν τα από τα μέσα του 19ου αιώνα. Ο τελικός στόχος ήταν πιθανότατα ο εκσυγχρονισμός και η αναμόρφωση των κοινωνικών, οικονομικών, πολιτισμικών και ηθικών προτεραιοτήτων συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων, οι οποίες δε συμβάδιζαν με τα προτάγματα μιας τέτοιας διαδικασίας. Στο πλαίσιο του εγχειρήματος κοινωνικού εξορθολογισμού, που συνεχίστηκε και επιταχύνθηκε στην Κρητική Πολιτεία ( ), φαίνεται ότι η ασθένεια αποτέλεσε, σε υψηλότερο βαθμό σε σχέση με το παρελθόν, ένα προνομιακό αντικείμενο της ανερχόμενης ιατρικής εξουσίας. Κατά συνέπεια, το λεπροκομείο συγκροτήθηκε σε επίπεδο προγραμματικών διακηρύξεων και θεωρητικής σύλληψης ως ένα σχετικά νεωτερικό υπόδειγμα λύσης ενός υπαρκτού προβλήματος, αλλά στην πράξη λειτούργησε ως ένας «ενδιάμεσος» κοινωνικός θεσμός στον οποίο συνυπήρχαν τόσο «προεπιστημονικές» όσο και «νεωτερικές» πρακτικές αντιμετώπισης και ερμηνείες της νόσου του Χάνσεν. Μεθοδολογικά, στη μελέτη εξετάζονται ταυτόχρονα το λεπροκομείο ως θεσμικό μόρφωμα και ο κοινωνικός κόσμος της ασθένειας μέσα από το λόγο των ίδιων των υποκειμένων. Το διπλό εγχείρημα επιτυγχάνεται μέσα από την ανάλυση διαφορετικών γραπτών τεκμηρίων, αφηγήσεων ζωής και ημι-δομημένων συνεντεύξεων (συνεντεύξεων με καθοδηγητικό νήμα) και μέσα από τη συμμετοχική παρατήρηση. Το εμπειρικό υλικό, το οποίο συλλέχθηκε κατά το πρότυπο της εθνογραφικής παράδοσης μέσω επιτόπιας έρευνας πεδίου, που πραγματοποιήθηκε κυρίως στην Αθήνα, το Ηράκλειο, τα Χανιά και τον Άγιο Νικόλαο, βασικά περιλαμβάνει: (α) Ιστορικό υλικό από διαφορετικές πηγές και κυρίως την Επίσημη Εφημερίδα της Κρητικής Πολιτείας. (β) Αφηγήσεις ζωής από ανθρώπους που εγκλείστηκαν στη Σπιναλόγκα και από συγγενείς τους. (γ) Ημι-δομημένες συνεντεύξεις με καθοδηγητικό νήμα από επαγγελματίες ειδικούς της υγείας και βοηθητικό προσωπικό του Κοινωνικού Κέντρου Αποκατάστασης Χανσενικών στην Αθήνα και της Υπηρεσίας Κοινωνικής Πρόνοιας στο Ηράκλειο. Το υλικό περιλαμβάνει ακόμα γραπτές μαρτυρίες από τοπικές εφημερίδες, περιοδικά, λογοτεχνικά κείμενα και την αυτοβιογραφία του δικηγόρου Ρεμουντάκη, εξέχοντος μέλους της κοινότητας. Επίσης, περιέχει φωτογραφίες, πρωτόκολλα συνεντεύξεων, σημειώσεις πεδίου από συμμετοχική παρατήρηση, καθώς και σημειώσεις 9

10 του ερευνητικού ημερολογίου, το οποίο διατηρούσε ο ερευνητής και στο οποίο κατέγραφε εντυπώσεις, σκέψεις, προβλήματα και ερωτήματα που ανέκυπταν κατά τη διάρκεια του ερευνητικού εγχειρήματος. Στο ιστορικό τμήμα της μελέτης αναλύονται οι προϋποθέσεις και η διαδικασία δημιουργίας και θεσμοποίησης του λεπροκομείου Σπιναλόγκας. Στο κοινωνιολογικόανθρωπολογικό μέρος, η ανάλυση επικεντρώνεται στο πάσχον και έγκλειστο, αλλά ενεργό, υποκείμενο και στις κοινωνικές σχέσεις στην κοινότητα λεπρών. Οι μαρτυρίες των έγκλειστων ασθενών πλαισιώνονται από άλλες αφηγήσεις ζωής και γραπτές πηγές. Η μελέτη των γραπτών τεκμηρίων εμπλουτίζει και ελέγχει τις αφηγήσεις ζωής, χωρίς να τις υποκαθιστά, και εισάγει τον παράγοντα της ιστορικής μεταβολής, της θεσμικής οπτικής και της επίσημης διάστασης. Η ιστορική τεκμηρίωση δεν πλαισιώνει ή απλώς συμπληρώνει τις αφηγήσεις ζωής. Είναι απολύτως αναγκαία για τη διερεύνηση των προϋποθέσεων θεσμοποίησης και των όρων λειτουργίας του λεπροκομείου. Ακριβώς εξαιτίας της επιστημονικής σύνθεσης που επιχειρείται η μελέτη ενέχει έναν ανοιχτό χαρακτήρα. Χαρακτηριστικό της είναι περισσότερο η πρόταξη ενός συγκροτημένου, τρόπου ερμηνείας και λιγότερο η διατύπωση ενός δύσκαμπτου θεωρητικού μοντέλου. Αντίστοιχα, μέσα από τις αφηγήσεις ζωής στο σύνολο τους και το υπόλοιπο βιογραφικό υλικό, όπου αναλύονται εξονυχιστικά δυο παραδείγματα βιογραφιών, της Ιφιγένειας και του Παύλου, εξετάζονται τα βασικά χαρακτηριστικά της ζωή πριν την διάγνωση της ασθένειας και τον εγκλεισμό στο λεπροκομείο για να διαπιστωθούν τυχόν ομοιότητες και διαφορές που υπάρχουν αναφορικά με το επόμενο στάδιο της βιογραφικής διαδρομής των μελών της κοινότητας. Επιπρόσθετα, γίνεται αναφορά στην περίοδο της ασθένειας και του εγκλεισμού σ αυτό και παρουσιάζεται διεξοδικά η κοινωνική οργάνωση και τα κοινωνικά χαρακτηριστικά της ζωής της κοινότητας των ασθενών. Η ανάλυση επικεντρώνεται σε βασικές όψεις της κοινωνικής οργάνωσης της κοινότητας λεπρών, στις σχέσεις ανάμεσα σε ασθενείς, στην ιατρική φροντίδα και στον κοινωνικό έλεγχο. Τέλος, παρουσιάζονται οι γαμήλιες πρακτικές και η συνολική αξιολόγηση της ζωής στην κοινότητα από την σκοπιά των δρώντων υποκειμένων. Το αφηγηματικό υλικό αναδεικνύει τις δυσάρεστες και χαρούμενες όψεις της ζωής στην κοινότητα και παρουσιάζει την «εγκλεισμένη» ζωή με στοιχεία που προσιδιάζουν με 10

11 εκείνα της ζωής σε μια παραδοσιακή κοινότητα. Επίσης, φέρνει στην επιφάνεια τις σχέσεις του υποκειμένου με τη συλλογικότητα, τις εντάσεις, τα περιθώρια, τις ευκαιρίες, τους περιορισμούς και τους άξονες συγκρότησης της υποκειμενικότητας του αφηγητή. Η εργασία ολοκληρώνεται με ένα σύντομο επίλογο που κωδικοποιεί τα σημαντικότερα ζητήματα της μελέτης. Ακόμα, σχολιάζει τις πρόσφατες αλλαγές που συντελέστηκαν στη Σπιναλόγκα και την πορεία της σύγχρονης ιστορίας της, συνδέοντας τη με ευρύτερα ζητήματα κοινωνικής πολιτικής στο χώρο της υγείας και της κοινωνικής προστασίας. Συνοψίζοντας, σημειώνεται ότι, στη δύση του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα δημιουργήθηκε η Κρητική Πολιτεία ( ) ως ένα κρατικό μόρφωμα με συγκεκριμένα εκσυγχρονιστικά χαρακτηριστικά. Το συνολικότερο εγχείρημα συνδυάστηκε με μια προσπάθεια αποστασιοποίησης από τις κοινωνικές συνήθειες, τις πολιτισμικές πρακτικές και τα ερμηνευτικά σχήματα του οθωμανικού παρελθόντος. Διάφορα πεδία της κοινωνικής ζωής (π.χ. οικονομία, εκπαίδευση και υγεία) αναδιαμορφώθηκαν ώστε να ακολουθούν μια περισσότερο «μοντέρνα» λογική. Έτσι, τροποποιήθηκαν οι υπάρχοντες κοινωνικοί θεσμοί και θεσμοθετήθηκε ο διαχωρισμός ανάμεσα σε «ευυπόληπτες» και «μιαρές» κοινωνικές ομάδες (π.χ. πόρνες, ανέστιοι, πλάνητες, άεργοι, επαίτες, λεπροί, κτλ). Στη μελέτη διερευνάται το λεπροκομείο Σπιναλόγκας ( ) ως κοινωνικός θεσμός και ως μικρόκοσμος με τη δική του καθημερινότητα και επίπεδα οργάνωσης. Με βάση το συγκεκριμένο παράδειγμα επιχειρείται η κατανόηση ευρύτερων θεμάτων υγείας, ασθένειας και κοινωνικού στιγματισμού. Παράλληλα, αναδεικνύεται η σημασία της βίωσης «οριακών» εμπειριών σε σχέση με τη διαμόρφωση της εικόνας του εαυτού και της κοινωνικής ταυτότητας και της συμμετοχής σε απαξιωμένους μικρόκοσμους. Η Σπιναλόγκα αποτέλεσε μια ετεροτοπία, η οποία συνδύαζε στοιχεία σκληρής περιθωριοποίησης και σχετικής ελευθερίας διαχείρισης αυτής της κοινωνικής απομόνωσης. Η καθημερινότητα ήταν, κάθε φορά, το επίδικο αποτέλεσμα μιας εύθραυστης και πολύτροπης «τεχνοτροπίας της επιβίωσης», που συνομιλούσε τόσο με την κανονιστικότητα και τις απαιτήσεις της εξουσίας των «υγιών», όσο και με τους ειδικούς κώδικες επικοινωνίας των ασθενών. Ο μικρόκοσμος των λεπρών της Σπιναλόγκας αποτέλεσε κίνδυνο για την υγεία, την αισθητική και την ηθική των «κανονικών». Ταυτόχρονα, απολάμβανε τη ραστώνη, τη ραθυμία, το γλέντι και τους γάμους μιας «γυμνής ζωής» εκτός παραγωγικής διαδικασίας με κόστος την οδύνη, την απαξίωση και 11

12 τον εξοβελισμό. Τελικά, η φιγούρα του έγκλειστου και απαξιωμένου λεπρού του παρελθόντος υπενθυμίζει έντονα στο σήμερα τις σύγχρονες τοπογραφίες του αλλότριου και του διαφορετικού και τις ασταμάτητες μάχες των υποκειμένων για αντίσταση και αξιοπρέπεια. Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη Αλεξιάς Γ., (2006), Κοινωνιολογία του Σώματος. Από τον «Άνθρωπο του Νεάτερνταλ» στον «Εξολοθρευτή», Ελληνικά Γράμματα: Αθήνα. Μακρυνιώτη Δ., (2004), (επιμ.), Τα όρια του Σώματος. Διεπιστημονικές Προσεγγίσεις, Νήσος: Αθήνα. Οικονόμου Χ. & Σπυριδάκης Μ., (επιμ.), (2012), Ανθρωπολογικές και Κοινωνιολογικές Προσεγγίσεις της Υγείας, Αθήνα: Σιδέρης. Οικονόμου Χ. & Σπυριδάκης Μ., (2012), «Υγεία και Κοινωνία: Η Ανθρωπολογική και η Κοινωνιολογική Οπτική», στο Οικονόμου Χ. & Σπυριδάκης Μ., (επιμ.), (2012), Ανθρωπολογικές και Κοινωνιολογικές Προσεγγίσεις της Υγείας, Αθήνα: Σιδέρης: Σαββάκης Μ., και Τζανάκης Μ., (2006), «Βιογραφική Ρήξη και Ιδρυματισμός: Θεσμικές και Αφηγηματικές Διαστάσεις μιας Κοινωνικής Διαδικασίας», Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 120 Β : Σαββάκης Μ., (2008), Οι Λεπροί της Σπιναλόγκας. Ιατρική, Εγκλεισμός, Βιωμένες Εμπειρίες ( ), Αθήνα, Πλέθρον. Σαββάκης Μ., (2009), «Νεωτερικότητα και Ιατρική Επιστήμη. Η Ανάδυση μιας Νέας Κανονιστικότητας», Νέοι, Έγκλημα και Κοινωνία, 2: Σαββάκης Μ., (2012), «Μετανάστες, Πρόσφυγες, Κοινωνικοί Παρίες: Πέρα από το Δίλημμα Κοινωνική Ένταξη ή Ενσωμάτωση», στο Τρουμπέτα Σ., (επιμ.), Το Προσφυγικό και Μεταναστευτικό Ζήτημα - Μελέτες και Διαβάσεις Συνόρων, Αθήνα: Παπαζήσης: Σαββάκης Μ. & Καρατζά Ε., (2012), «Ιατρική Επιστήμη, Ασθένεια και Θάνατος. Μια Μικροκοινωνιολογική Ποιοτική Προσέγγιση», στο Οικονόμου & Σπυριδάκης Μ., (επιμ.), (2012), Ανθρωπολογικές και Κοινωνιολογικές Προσεγγίσεις της Υγείας, Αθήνα: Σιδέρης: Ψυχική Ασθένεια και Σύγχρονες Πρακτικές του εαυτού. Μια Μαρτυρία Ζωής, Αθήνα, Πεδίο: Το συγκεκριμένο βιβλίο επιχειρεί την ανάδειξη της βιωματικής διάστασης της ψυχικής ασθένειας. Ο σκοπός είναι διττός, αφενός η δημοσιοποίηση και αφετέρου η διερεύνηση της μαρτυρίας αυτής του Γιώργου Φαλελάκη, ο οποίος καταθέτει τη μαρτυρία του για τον τρόπο με τον οποίο βίωσε τη σχέση του με τις ελληνικές ψυχιατρικές υπηρεσίες, ως 12

13 ασθενής, για την ίδια την εμπειρία της ασθένειας. Ο στόχος είναι η διασάφηση του τρόπου με τον οποίο ο μετασχηματισμός του ψυχιατρικού θεσμού, το πέρασμα από το «ασυλικό» στο επονομαζόμενο «κοινοτικό» μοντέλο ψυχιατρικής περίθαλψης, αποτυπώνεται στην καθημερινότητα των ανθρώπων τους οποίους πρωτίστως αφορά, η ανάδειξη όψεων τόσο του βιώματος της ψυχικής ασθένειας όσο και των κοινωνικών διαδικασιών που το διαμεσολαβούν. Με το δεδομένο ότι εδώ κι ένα τέταρτο του αιώνα, η δημόσια ψυχιατρική στην Ελλάδα εγκαταλείπει τα τείχη του ασύλου, κι ένα ολοένα και μεγαλύτερο μέρος του θεραπευτικού έργου επιτελείται στις νέες, κοινοτικού τύπου, ψυχιατρικές υπηρεσίες (τα κέντρα ψυχικής υγείας και τα όμορα ιατροπαιδαγωγικά κέντρα για παιδιά και εφήβους, οι ψυχιατρικοί τομείς των γενικών νοσοκομείων, οι κινητές ψυχιατρικές μονάδες, οι ξενώνες, τα οικοτροφεία, τα θεραπευτικά διαμερίσματα, και άλλες συναφούς θεραπευτικού προσανατολισμού ψυχιατρικές δομές) η επικέντρωση σε μια μαρτυρία η οποία βασίζεται στο βίωμα τόσο της ασυλικής όσο και της «κοινοτικής» ψυχιατρικής μας δίνει πολύτιμες πληροφορίες και υλικό για μια πιο εδραία κατανόηση της νέας θεραπευτικής σχέσης. Τα παραδοσιακά ψυχιατρικά νοσοκομεία, οι επίγονοι των ασύλων φρενοβλαβών, έχουν κι αυτά αλλάξει μορφή και προσανατολισμό, καθώς αποσκοπούν πλέον στην «παρέμβαση στην κρίση», στην αντιμετώπιση της «οξείας φάσης» της ψυχικής ασθένειας, και όχι στη μακροχρόνια νοσηλεία. Οι ψυχιατρικές θεραπείες, όσον αφορά τον δημόσιο τομέα της υγείας, λαμβάνουν χώρα ολοένα και περισσότερο έξω από τα εξειδικευμένα ψυχιατρικά νοσοκομεία. Σε αυτές τις «μη ασυλικές δομές», παρεμβαίνουν όλο και πιο συχνά νέοι παρεμβαίνοντες, όπως είναι οι σύλλογοι οικογενειών, «χρηστών» ή «ληπτών», δηλαδή ομάδες «αυτοεκπροσώπησης» και «αυτοβοήθειας», και Μ.Κ.Ο., οι οποίες αναπτύσσουν προγράμματα ψυχικής υγείας με σκοπούς θεραπευτικούς, επιστημονικούς, πολιτικούς, ενίοτε και επιχειρηματικούς. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας, οι οποίοι στελεχώνουν τις κοινοτικές ψυχιατρικές υπηρεσίες (ψυχίατροι, ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι, νοσηλευτές, κοινωνικοί λειτουργοί, εργοθεραπευτές κ.ά.) μετέχουν σε διαφορετικές επαγγελματικές παραδόσεις, κι ως εκ τούτου η θεραπευτική παρέμβαση αποκτά εκ των πραγμάτων διεπαγγελματικό χαρακτήρα. Αυτά τα στοιχεία εμφανίζονται στην υπό δημοσιοποίηση μαρτυρία και αναδεικνύονται στην ανάλυση. 13

14 Την ίδια στιγμή παρατηρείται μια διεύρυνση των ψυχοθεραπευτικών εφαρμογών, στις παρυφές της δημόσιας ψυχιατρικής, με ποικίλους κλινικούς προσανατολισμούς. Αναπόφευκτα, το άνοιγμα της θεραπευτικής ομάδας σε μορφές παρέμβασης οι οποίες δεν έχουν αμιγώς βιοϊατρικό χαρακτήρα θέτει ζητήματα εννοιολόγησης της ψυχικής ασθένειας, και καθιστά το πεδίο της ψυχιατρικής λιγότερο συμπαγές. Σε αυτή τη σχετική απροσδιοριστία των θεραπευτικών παρεμβάσεων συμβάλει και το γεγονός ότι οι κοινοτικού τύπου δομές ψυχικής υγείας είναι προσβάσιμες σε ένα ολοένα και πιο ευρύ κοινό. Δια μέσου των νέων θεραπευτικών προσανατολισμών, οι οποίοι τείνουν να κυριαρχήσουν στην κλινική πρακτική ως καταστατικές αρχές, τα υπό θεραπεία άτομα καθοδηγούνται έτσι ώστε να αναπτύξουν μια συγκεκριμένη σχέση με τον εαυτό. Οι νέες θεραπευτικές παραδοχές επηρεάζουν καθοριστικά τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα στα οποία προτείνεται μια ψυχιατρική διάγνωση αναζητούν ερμηνευτικά σχήματα προκειμένου να κατανοήσουν αυτό που τους έχει συμβεί, να μιλήσουν για την «ασθένειά τους» και να διαχειριστούν την καθημερινότητά τους. Ο αναπροσανατολισμός της κλινικής πρακτικής συνάδει με νέες πρακτικές του εαυτού, οι οποίες, εντούτοις, δεν αποτελούν ίδιον των ψυχιατρικών εφαρμογών. Απεναντίας, συνάδουν με μορφές σχέσης με τον εαυτό οι οποίες έχουν κυριαρχήσει μεταπολεμικά στο δυτικό κόσμο, αντανακλούν θεμελιώδεις κοινωνικούς μετασχηματισμούς. Οι μετασχηματισμοί αυτοί έχουν ιδεολογικές συνδηλώσεις τις οποίες οφείλουμε να αναδείξουμε. Για το λόγο αυτό η επικέντρωση στην καθηλωμένη φωνή, αυτή των πρώην έγκλειστων των ψυχιατρείων και νυν «ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας», μας οδηγεί σε ένα προνομιακό σημείο προκειμένου να παρατηρήσουμε, κι εν συνεχεία να ερμηνεύσουμε, τη μορφή που τείνει να πάρει η ψυχιατρική θεραπεία στις μέρες μας, τον τρόπο με τον οποίο αυτή συνδέεται με ευρύτερες κοινωνικές αλλαγές. Ο Γιώργος Φαλελάκης, ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, βίωσε επώδυνα τις ψυχιατρικές θεραπείες που του προσέφεραν οι ελληνικές ψυχιατρικές υπηρεσίες. Η μαρτυρία του αποτελεί μια πολύτιμη πηγή πληροφοριών προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα τι ήταν κάποτε η ψυχιατρική στην Ελλάδα, αλλά και προς τα που πορεύεται. Αυτοβιογραφικές συνεισφορές σαν αυτή του Γιώργου Φαλελάκη μας βοηθούν να θυμηθούμε τι ήταν η «ασθένεια» πριν γίνει αντικείμενο ιατρικής φροντίδας, αλλά και πως 14

15 η ψυχιατρική παρέμβαση καθοδηγεί το άτομο προκειμένου να αναπτύξει μια νέα σχέση με τον εαυτό. Έτσι, διατυπώνεται το αίτημα σε αυτή τη μαρτυρία η ασθένεια να πάψει να αποτελεί «αντικείμενο», κάτι ξένο για τον ίδιο τον πάσχοντα, δίχως εντούτοις να αποδιώχνεται σαν φάντασμα που δεν υπάρχει. Εάν και στο βαθμό που πρόκειται για μια «πάθηση» αυτή θεωρείται ότι αφορά την ύπαρξη στην ολότητά της. Δεν μπορεί να αποκοπεί από τη βιογραφία, αναγόμενη δια μέσου μιας αυστηρής ψυχιατρικής σημειολογίας σε νοσολογική οντότητα, πέραν της ιστορίας ζωής του ατόμου, και της κοινωνίας εντός της οποίας αυτή εκτυλίσσεται. Γι αυτό και ο λόγος που πηγάζει από το βίωμα της ψυχικής ασθένειας είναι κριτικός και αυτοκριτικός ταυτόχρονα, θεμελιωδώς αντιφατικός, ενίοτε αμήχανος έναντι αυτού που συμβαίνει. Το ενδιαφέρον είναι ότι αυτές οι διεκδικήσεις δεν περιορίζονται στο πεδίο της ατομικής διαχείρισης της ψυχικής ασθένειας, αλλά αντανακλούν όψεις των σύγχρονων πρακτικών του εαυτού, οι οποίες και διερευνώνται παράλληλα με την μαρτυρία που δημοσιοποιείται. Το βιβλίο διαρθρώνεται σε τέσσερα σχετικά αυτόνομα μέρη. Στην «Εισαγωγή» περιγράφεται το ιστορικό της όλης προσπάθειας και αναλύονται τα μεθοδολογικά διλλήματα που προέκυψαν στην πορεία. Το «Πρώτο Κεφάλαιο» αποτελεί ένα ανθολόγιο περιγραφών της καθημερινής ζωής, όπως αυτές αποτυπώθηκαν στο προσωπικό ημερολόγιο του Γιώργου Φαλελάκη. Οι καταγραφές παρατίθενται ακολουθώντας τη χρονολογική σειρά στην οποία γράφτηκαν. Σκιαγραφούν την εμπειρία της ψυχικής ασθένειας, όπως αυτή αποτυπώνεται σε ενεστώτα χρόνο, καθώς και τα εγχειρήματα διαχείρισης μιας επώδυνης καθημερινότητας. Στο «Δεύτερο Κεφάλαιο» παρατίθεται η προφορική μαρτυρία του Γιώργου Φαλελάκη. Πρόκειται για μια σύνθεση πολλαπλών αφηγήσεων ζωής, στην πρωτότυπη μορφή τους, οι οποίες ανασυγκροτούν το παρελθόν, βάσει των σχεδίων ζωής και των επιταγών του παρόντος, συχνά επιστρέφοντας σε γεγονότα και εμπειρίες που αποτυπώνονται και στο προσωπικό ημερολόγιο. Τέλος, στο «Τρίτο Κεφάλαιο», αναλύεται η προβληματική της αφήγησης και της μαρτυρίας κι επιχειρείται μια ενδελεχής κοινωνιολογική ανάλυση των κοινωνικών μηχανισμών που μορφοποιούν το βίωμα της ψυχικής ασθένειας, με βασικό πλαίσιο αναφοράς τη μαρτυρία του Γιώργου Φαλελάκη. Ως εκ τούτου, αναλύεται διεξοδικά η βιογραφική διαδρομή του αφηγητή, όπως 15

16 αυτή αποτυπώνεται στα τεκμήρια τα οποία δημοσιοποιούνται. Η ανάλυση ακολουθεί τέσσερις βασικούς θεωρητικούς άξονες. Ο πρώτος αποσκοπεί σε μια κριτική προσέγγιση της έννοιας της «ηθικής σταδιοδρομίας» του Goffman. Καταδεικνύονται τα ερμηνευτικά πλεονεκτήματα αλλά και τα όρια της εν λόγω προσέγγισης και οριοθετούνται οι όροι και οι προϋποθέσεις της χρησιμοποίησής της στη μη-ασυλική ψυχιατρική. Ο δεύτερος αφορά στα γραπτά του ύστερου Foucault, τα οποία παραπέμπουν στην έννοια της «πρακτικής του εαυτού» και της «διακυβερνησιμότητας». Ο τρίτος αναδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο η σύγχρονη συζήτηση περί εξατομίκευσης αποτελεί έναν πολύ καλό οδηγό προκειμένου να κατανοήσουμε θεμελιώδεις όψεις της νέας ρύθμισης στο εσωτερικό της ψυχιατρικής. Ο τέταρτος θεωρητικός άξονας βασίζεται στην κριτική ανάγνωση της βιβλιογραφίας σχετικά με την διάσταση της «βιογραφική ρήξης». Προτείνεται η έννοια του «ρηγματώδους εαυτού», προκειμένου οι τέσσερις αυτές θεωρητικές παρακαταθήκες να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τη βιογραφική διαδρομή των ατόμων με ψυχιατρικές εμπειρίες στο μεταασυλικό περιβάλλον. Το βασικό επιχείρημα του βιβλίου συνίσταται στο ότι οι ψυχιατρικές παρεμβάσεις οδηγούν, εν τέλει, στη σταδιακή τροποποίηση της σχέσης με τον εαυτό, και στην υιοθέτηση πρακτικών οι οποίες συνάδουν με τις πλέον σύγχρονες μορφές διαγωγής του βίου. Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη Savvakis M. & Tzanakis M., (2004), The Researcher, the Field and the Issue of Entry: Two Cases of Ethnographic Research Concerning Asylums in Greece, Sociological Research on Line, V. 9 (2), Scambler G., (ed.), (2008), Sociology as Applied to Medicine, London: Elsevier. Turner B., (2003), The History of the Changing Concepts of Health and Illness: Outline of a General Model of Illness Categories, στο Albrecht G. L., Fitzpatrick R. & Scrimshaw S. C. (eds.), (2003), The Handbook of Social Studies in Health and Medicine. London: Sage: Τζανάκης Μ., (2012β), «Η Ψυχική Ασθένεια ως Κοινωνική Εμπειρία. Ο Πάσχων Ευατός στη Μετα-ασυλιακή Εποχή της Ελληνικής Ψυχιατρικής», στο Οικονόμου Χ. & 16

17 Σπυριδάκης Μ., (επιμ.), (2012), Ανθρωπολογικές και Κοινωνιολογικές Προσεγγίσεις της Υγείας, Αθήνα: Σιδέρης: Τζανάκης Μ., (2008), Πέραν του Ασύλου. Η Κοινοτική Ψυχιατρική και το Ζήτημα του Υποκειμένου, Αθήνα: Συνάψεις. Τζανάκης Μ., (2006), «Τεχνικές του Σώματος, Τεχνικές του Εαυτού. Η Ηθική Διάσταση της Χρόνιας Ασθένειας», Ουτοπία, 72: Τουρισμός και Ελληνική Κοινωνία την Περίοδο , Πανεπιστήμιο Κρήτης, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, Τμήμα Κοινωνιολογίας, Αδημοσίευτη Διδακτορική Διατριβή, Ρέθυμνο: Η συγκεκριμένη διδακτορική διατριβή διερευνά τον τουρισμό ως συγκεκριμένο οικονομικό κλάδο ο οποίος αναπτύσσεται εντός ενός κοινωνικού σχηματισμού σε ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό και χρονικό πλαίσιο. Από την άλλη, εξετάζει τον τουρισμό ως όχημα, παράγοντα και συμμέτοχο διαδικασιών κοινωνικού μετασχηματισμού της ελληνικής κοινωνίας μεταπολεμικά. Το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου σηματοδοτεί τόσο τις προσπάθειες οικονομικής ανασυγκρότησης της χώρας, εν μέσω εμφυλίου πολέμου, όσο και την ένταξη της σε ένα σχεδιαζόμενο διεθνή καταμερισμό εργασίας που προωθούταν μέσω του σχεδίου Μάρσαλ. Η δε λήξη της περιόδου σημαδεύεται από την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας και τον εκδημοκρατισμό της πολιτικής ζωής του τόπου. Παράλληλα, όμως, η ίδια περίοδος εσωκλείει και την «χρυσή εποχή» του διεθνούς τουρισμού, της αλματώδους αύξησης του ως ένα καθολικό δικαίωμα για τα μεσαία και κατώτερα στρώματα των πολιτών στις χώρες τις δυτικής Ευρώπης, μια διαδικασία εν πολλοίς κινητοποιημένη από την σταδιακή ανάπτυξη του κράτους πρόνοιας, τις πολιτικές πλήρους απασχόλησης και της Κευνσιανής ρύθμισης που αποτελούσαν το ηγεμονικό οικονομικό δόγμα κατά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Τέλος, η πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας στη χώρα συμπίπτει και σχετίζεται με την πετρελαϊκή κρίση που οδηγεί και τον τουριστικό κλάδο σε άνευ προηγουμένου κλυδωνισμούς και θα επηρεάσει το σύνολο των οικονομιών στο μεσογειακό ευρωπαϊκό νότο. 17

18 Τα βασικά ερευνητικά ερωτήματα της εργασίας συνοψίζονται ως εξής: α) Πώς μπορούμε να κατανοήσουμε θεωρητικά εντός των ιστορικών του συμφραζόμενων το φαινόμενο του τουρισμού όπως αυτό εμφανίζεται μεταπολεμικά στην περίπτωση της Ελλάδας; β) Ποιες είναι οι ιστορικές εκείνες προϋποθέσεις που κάνουν μεταπολεμικά την ανάπτυξη του τουρισμού στην Ελλάδα εφικτή και ποιες πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις επηρέασαν την ανάπτυξη του; γ) Πώς διαμορφώνονται και αναπτύσσονται η θεσμική σφαίρα, οι οικονομικοί φορείς και οι πολιτικές και κοινωνικές αντιπαραθέσεις που σχετίζονταν με την ανάπτυξη του τουριστικού φαινομένου; δ) Ποια ήταν η εξέλιξη του ίδιου του τουριστικού εμπορεύματος στην περίπτωση της Ελλάδας; ε) Και, τέλος, πώς επηρέαζε η διάδοση του εμπορεύματος αυτού διαδικασίες κοινωνικού μετασχηματισμού και πολιτισμικών αλλαγών στην ελληνική κοινωνία την περίοδο ; Βασική μεθοδολογική επιλογή για την έρευνα του μεταπολεμικού ελληνικού τουρισμού αποτέλεσε στην κρινομένη εργασία κατά κύριο λόγο η μελέτη του δημόσιου λόγου περί τουρισμού. Αναζητήθηκαν γραπτά τεκμήρια του δημόσιου λόγου που σχετίζονταν με τις διαφορετικές ασκούμενες πολιτικές, τις διαφορετικές αντιλήψεις περί τουρισμού από μέλη της πολιτικής, οικονομικής και επιστημονικής ελίτ της χώρας, το τελικό πωλούμενο προϊόν και τέλος την επίδραση του επί της κοινωνίας υποδοχής. Το ερευνητικό εγχείρημα, πέραν της βιβλιογραφικής αναζήτησης, εκκίνησε από την μελέτη των ασκούμενων πολιτικών μέσα από τα αντίστοιχα νομικά κείμενα, τις σχετικές συζητήσεις στη Βουλή, λόγους πολιτικών ιθυνόντων, προπαγανδιστικό υλικό των ασκούμενων πολιτικών και τεχνοκρατικών μελετών που αποκάλυπταν σχεδιασμούς, προοπτικές και αποφάσεις που καλούνταν να πάρουν οι αρμόδιοι. Στη συνέχεια διενεργήθηκαν πιλοτικές έρευνες σε εβδομαδιαία και μηνιαία έντυπα, ώστε να εντοπίσουμε εκείνους τους χώρους στους οποίους προνομιακά αναπτύσσονταν οι σχετικοί προβληματισμοί. Στα παραπάνω πλαίσια ερευνήθηκαν οικονομικά περιοδικά, περιοδικά με αρχιτεκτονικό, περιηγητικό και αισθητικό ενδιαφέρον αλλά πάνω από όλα έντυπα που, κατά το πρότυπο του Γαλλικού Paris Match και του Αμερικάνικου Life, συνιστούσαν την δημοφιλή μορφή στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια του περιοδικού ποικίλης ύλης. Επιπλέον, έγινε προσπάθεια να εντοπιστούν μορφές διαφημιστικού λόγου που να αποτυπώνουν την διαχρονική εξέλιξη του ελληνικού τουριστικού προϊόντος. Τέλος, αναζητήθηκε στατιστικό υλικό τόσο από φορείς της αγοράς 18

19 όσο και από τις επίσημες κρατικές υπηρεσίες και διασταυρώθηκε με ποσοτικά και τάσεις της τουριστικής αγοράς, όπως παρουσιάζονταν μέσα από την έρευνα το δημοσίου λόγου. Συμπερασματικά, μέσα από έξι κεφάλαια, στα οποία η συγκεκριμένη εργασία αναλύει επισταμένων ποικίλο εμπειρικό υλικό, η εικόνα που αναδύεται μέσα από την επισταμένη μελέτη του μεταπολεμικού τουρισμού καταλήγει σε μια τριχοτόμηση του υπό εξέταση αντικειμένου σε τρεις υποπεριόδους. Στις αρχές της δεκαετίας του 50 ο τουρισμός για την Ελλάδα αποτελούσε μια οικονομική διέξοδο περισσότερο σύμφωνη με τις κατευθύνσεις του σχεδίου Μάρσαλ και λιγότερο αποδεκτή από τις πολιτικές δυνάμεις και τους επιστημονικούς φορείς της χώρας. Οι πολιτικές ελίτ υποστήριζαν την ιδέα της ταχείας εκβιομηχάνισης ως της μόνης καθολικά αποδεκτής εξόδου από τα δεινά της Κατοχής και του Εμφυλίου. Την ίδια περίοδο, κοινωνικά και ιδεολογικά, ο τουρισμός νοείται ως μια υπόσχεση ευημερίας και ως απόδειξη της σχέσης της χώρας με το «δυτικό στρατόπεδο» στην επερχόμενη ψυχροπολεμική διαίρεση. Συστηματικές κρατικές παρεμβάσεις, με προεξέχουσες την δημιουργία της κρατικής αλυσίδας ξενοδοχείων «Ξενία», την νομισματική μεταρρύθμιση του 1953 και την τροποποίηση του νόμου περί ξένων επενδύσεων που επέτρεπε την δανειοδότηση τουριστικών επιχειρήσεων από τις τράπεζες το 1958, δημιούργησαν σταδιακά μια σταθερή και ήπια ροή επισκεπτών έως τις αρχές της δεκαετίας του 60. Οι ασκούμενες τουριστικές πολιτικές την ίδια περίοδο ήταν προσανατολισμένες προς την προσέλκυση μελών των κοινωνικών και οικονομικών ελίτ των ΗΠΑ και των χωρών της δυτικής Ευρώπης, γεγονός που προκύπτει τόσο από την κατανομή των χρηματοδοτικών πόρων σε συγκεκριμένες κατηγορίες υπερπολυτελών, κρατικών ή με κρατική στήριξη, ξενοδοχείων όσο και από το πολιτισμικό ύφος εκδηλώσεων, όπως το Φεστιβάλ της Αθήνας, που διοργανώνονταν ως πόλοι προσέλκυσης τουριστών. Σύμφωνα με τον κρατικό σχεδιασμό της εποχής οι τουρίστες θα επισκέπτονταν την Αθήνα και τον περίγυρο της, την Κέρκυρα και τη Ρόδο, νησιά τα οποία σταδιακά μεταμορφώνονταν στα πρώτα οργανωμένα παραθεριστικά θέρετρα της χώρας. Παρόλα αυτά, η εφαρμοζόμενη τουριστική πολιτική δεν βρισκόταν σε συμφωνία με την πραγματικότητα των «Χρυσών Ορδών» που σταδιακά κατέκλυζαν τις μεσογειακές ακτές. Η Ελλάδα, την ίδια περίοδο γίνεται ο υποδοχέας ενός τελείως διαφορετικού 19

20 τουριστικού ακροατηρίου. Νέοι και νέες από όλη την Ευρώπη αρχίζουν να επισκέπτονται τη χώρα μας, υπερβαίνοντας τους επίσημους σχεδιασμούς στους τομείς των μεταφορών και των υποδομών καθώς και αγνοώντας συχνά τους καθιερωμένους τουριστικούς πράκτορες. Αυτό το αναπάντεχο κύμα επισκεπτών καταλαμβάνει εξ απήνης την πολιτική ηγεσία της χώρας εξαιτίας τόσο της χαμηλότερης επίδρασης του επί του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών αλλά και λόγω της γεωγραφικής εξάπλωσης του φαινομένου στις περισσότερες επαρχίες της χώρας. Το κύμα αυτό νεώτερων τουριστών συνδέεται και με τη σταδιακή άνοδο ενός στρώματος μικρομεσαίων οικογενειακών επιχειρήσεων που συνδέουν την τύχη τους με τους νέους επισκέπτες, των οποίων τα συμφέροντα δεν εκπροσωπούνταν στον επίσημο κρατικό σχεδιασμό και οι οποίοι εν καιρώ θα αναπροσανατολίσουν τις οικονομικές τους προσδοκίες και των οικογενειακό τους προγραμματισμό προς τον κλάδο. Το καθεστώς της στρατιωτικής δικτατορίας που εγκαθιδρύεται τον Απρίλη του 1967 αλλάζει ριζικά τις ασκούμενες τουριστικές πολιτικές. Είναι εχθρικό προς την καθιερωμένη κρατική επιχειρηματικότητα στον κλάδο αλλά και ταυτόχρονα ανίκανο να προσελκύσει ξένες επενδύσεις λόγω της πολιτικής αστάθειας που αυτό συμβόλιζε. Καταλήγει έτσι να προωθήσει τον τουρισμό μέσα από την de facto στήριξη της εγκαθιδρυμένης μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας αλλά και δια της δημιουργίας μιας μικρής μερίδας ενδογενών επιχειρηματιών, με προνομιακές σχέσεις με το καθεστώς σε πελατειακή βάση, που ανέλαβαν να υλοποιήσουν μεγάλες επενδύσεις σύμφωνες με τα διεθνή πρότυπα της εποχής. Η πολιτική αυτή εξυπηρετούσε τρεις διακριτούς στόχους. Από τα μια, η ηγεσία της Χούντας χρησιμοποιούσε τον τουρισμό ως μέσο για τη διεθνή προβολή και αναγνώριση της. Από την άλλη, επιδίωκε να διατηρήσει τους υψηλούς ρυθμούς αύξησης του Α.Ε.Π. της δεκαετίας του 60 ενώ ταυτόχρονα σταδιακά εγκατέλειπε την προτεραιότητα που μέχρι πρότινος δίνονταν στην εκβιομηχάνιση ως τον καθολικά αποδεκτό δρόμο προς την οικονομική ανάπτυξη. Τέλος, στο βαθμό που το καθεστώς στερείτο εσωτερικής νομιμοποίησης, η ηγεσία του προσπαθούσε να αποκτήσει κοινωνικά ερείσματα ιδιαίτερα στην επαρχία. Έτσι, ο τουρισμός των οικογενειακών επιχειρήσεων ήταν, μαζί με τη διαγραφή των αγροτικών χρεών και τα μικρά έργα υποδομής, τμήμα μιας στρατηγικής πολιτικής επιβίωσης για τους ιθύνοντες της στρατιωτικής δικτατορίας. 20

21 Η δραματική αύξηση των τουριστικών αφίξεων κατά την επταετία οδήγησε τελικά σε εντάσεις μεταξύ των αντιπροσώπων του τουριστικού κλάδου και άλλων οικονομικών φορέων που αισθανόταν ότι τα συμφέροντα τους υπονομεύονται από τους «εκλεκτούς» ξενοδόχους της Χούντας, σε εντάσεις σχετικά με την ελλειπή προστασία του περιβάλλοντος που εκφράζονταν ακόμα και σε αυτή την περιορισμένη κοινωνία των πολιτών που δραστηριοποιούταν κατά την επταετία και εν τέλει σε εντάσεις σε σχέση με την εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από τον τουριστικό κλάδο. Τελικά, στην σταδιακή μερική απονομιμοποίηση του καθεστώτος συνέβαλε η επίδραση που είχε η διεθνής πετρελαϊκή κρίση στον ελληνικό τουρισμό ο οποίος, παρότι απολάμβανε προνομιακής μεταχείρισης από το κράτος, στα πρώτα σημάδια διεθνούς οικονομικής αστάθειας παρουσιαζόταν έτοιμος να καταρρεύσει. Η αύξηση της τουριστικής κίνησης, όμως, και η διάχυση της σε όλη την ελληνική επικράτεια συνέβαλε στην αποσταθεροποίηση του καθεστώτος πολύ περισσότερο και μέσα από τον τρόπο που αυτός μετασχημάτιζε την καθημερινή ζωή και τις πολιτισμικές προκείμενες της ελληνικής κοινωνίας με εγγενώς αντιφατικό τρόπο. Από τη μια, η σταδιακή διαδικασία συγκρότησης της τουριστικής οικονομίας κατανοούσε τη λαϊκή παράδοση, την αρχαιοελληνική κληρονομία και όλη την πολιτισμική και συμβολική πρώτη ύλη που συγκροτούσε το μεταπολεμικό εθνικό αφήγημα ως πόρους προς εκμετάλλευση και έτσι ενέτασσε στοιχεία τους, συμβολικά ή και υλικά, στην εμπορευματική σφαίρα. Από την άλλη, όμως, ο τρόπος με τον οποίο επενεργούσε σε κοινωνικό επίπεδο η τουριστική οικονομική δραστηριότητα αλλά και οι μορφές κοινωνικών δικτύων που αναπτύσσονταν γύρω από αυτή συνέβαλαν στην ανάπτυξη προσδοκιών κοινωνικού εκμοντερνισμού που δημιουργούσαν μεταβολές στην εργασία, νέες έμφυλες ιεραρχίες, νέες αντιλήψεις σχετικά με τις λειτουργίες και τα όρια του ανδρικού και του γυναικείου σώματος, νέες καταναλωτικές προσδοκίες, συχνά ασύμβατες και με τις ίδιες τις αναγκαιότητες του τουριστικού κυκλώματος, και τέλος ένα μερικό μετασχηματισμό του τρόπου με τον οποίο η ελληνική κοινωνία συλλογικά κατανοούσε τον εαυτό της. Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη Τσάρτας Π., (2010), Ελληνική τουριστική ανάπτυξη: χαρακτηριστικά, διερευνήσεις, προτάσεις, Αθήνα: Κριτική. 21

22 Apostolopoulos Y., Leivadi S. and Yiannakis A., (eds.), (1996). The Sociology of Tourism: Theoretical and Empirical Investigations, London: Routledge. Dritsas M., (2002), «Water, Culture and Leisure: From Spas to Beach Tourism in Greece during the Nineteenth Centuries», στο Canderson S. and Tabb B. H., (eds.), Water, Leisure and Culture: European Historical Perspectives, Oxford: Berg: MacCannell D., (1999), The Tourist: A New Theory of the Leisure Class, Los Angeles: University of California Press. Urry J., (2002), The Tourist Gaze, London: Athens. 3. Αποβιομηχάνιση και Βιογραφικοί Μετασχηματισμοί. Ιστορίες Ζωής Βιομηχανικών Εργατών του Λαυρίου, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, Τμήμα Κοινωνιολογίας, Διδακτορική Διατριβή, Ρέθυμνο: Η διατριβή πραγματεύεται τη διαδικασία της αποβιομηχάνισης βιομηχανικών περιοχών μελετώντας τον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνικές εξελίξεις και οι μεταβολές εγγράφονται στις ιστορίες ζωής των βιομηχανικών εργατών. Η κρίση αποβιομηχάνισης, που έπληξε την περιοχή του Λαυρίου στις αρχές της δεκαετίας του 90, αποτελεί το συγκεκριμένο παράδειγμα, που εξετάζεται στο πλαίσιο της διατριβής. Στη μελέτη υιοθετούνται οι κατευθύνσεις της ερμηνευτικής ερευνητικής παράδοσης και της ποιοτικής μεθοδολογίας στην κοινωνική έρευνα. Ειδικότερα, υιοθετείται η βιογραφική προσέγγιση. Η επιλογή της βιογραφικής προσέγγισης ως ενδεδειγμένης ερευνητικής πρακτικής για τη μελέτη των τρόπων με τους οποίους κοινωνικές εξελίξεις και διαδικασίες "εγγράφονται" στο επίπεδο του ατομικού συνδέεται με μια παράλληλη στόχευση της διατριβής: το μεθοδολογικό αναστοχασμό πάνω στις ιδιομορφίες, τις προϋποθέσεις και τις δυνατότητες της βιογραφικής μεθόδου. Αντικείμενο της εργασίας αποτελεί η εξέταση του τρόπου με τον οποίο οι ραγδαίες μεταβολές, που επέφερε το κύμα αποβιομηχάνισης, προσλαμβάνονται και βιώνονται από τους βιομηχανικούς εργάτες καθώς και των τεχνικών διαχείρισης της κρίσης, τις οποίες ενεργοποιούν. Τηρώντας κριτική στάση σε μηχανιστικές και αναγωγιστικές αντιλήψεις του τρόπου με τον οποίο το κοινωνικό εγγράφεται στο ατομικό, οι κοινωνικοί μετασχηματισμοί δεν κατανοούνται ως ομοιόμορφες διαδικασίες, που εισπράττονται και εγγράφονται με τον ίδιο και απαράλλαχτο τρόπο στο ατομικό επίπεδο. Η προσοικείωση των κοινωνικοιστορικών δρώμενων από τα δρώντα υποκείμενα θεωρείται ως μια διαδικασία 22

23 πολυεπίπεδη, σύνθετη, που εμπεριέχει αντιστάσεις, παλινδρομήσεις και συμβολικές επαναδιαπραγματεύσεις. Ως προνομιακό πεδίο διερεύνησης της διαλεκτικής διαδικασίας προσοικείωσης των μεταβολών που επέφερε η διαδικασία αποβιομηχάνισης λαμβάνονται οι αφηγήσεις των ιστοριών ζωής ανθρώπων, που βρέθηκαν στη δίνη της κρίσης. Αφετηρία μιας τέτοιας επιλογής αποτελεί η θεώρηση πως ο τρόπος βίωσης ενός σημαντικού για τη ζωή του ατόμου γεγονότος ή εξέλιξης προσδιορίζεται αλλά και αποκαλύπτεται από τον τρόπο με τον οποίο εγγράφεται στη βιογραφία του από τον τρόπο δηλαδή που συναρθρώνεται στο συσσωρευμένο απόθεμα της βιογραφικής εμπειρίας, φωτίζεται από αυτό αλλά και το φωτίζει επίσης, από τον τρόπο με τον οποίο επαναπροσδιορίζει το μελλοντικό βιογραφικό ορίζοντα. Η μελέτη στηρίχθηκε στο εμπειρικό υλικό που συλλέχθηκε το 1994 κατά την εξάμηνη επιτόπια έρευνα, που πραγματοποιήθηκε στο Λαύριο. Τα είδη και οι πηγές του υλικού ποικίλουν. Περιλαμβάνονται όλα τα διαθέσιμα δημογραφικά στοιχεία, προηγούμενες μελέτες για το Λαύριο, δημοσιεύματα στον τοπικό και αθηναϊκό τύπο, συνεντεύξεις με εκπροσώπους των τοπικών φορέων. Πυρήνα ωστόσο της ερευνητικής διαδικασίας αποτέλεσε η διενέργεια και η επεξεργασία 17 αφηγηματικών βιογραφικών συνεντεύξεων με απολυμένους βιομηχανικούς εργάτες και εργάτριες. Στο Πρώτο Μέρος του κειμένου της διατριβής εκτίθενται τα θεωρητικά και μεθοδολογικά προαπαιτούμενα της έρευνας. Αρχικά επιχειρείται η τοποθέτηση της συγκεκριμένης ερευνητικής προσπάθειας στο πλαίσιο της διεθνούς επιστημονικής συζήτησης και ερευνητικής πρακτικής. Στη συνέχεια προσδιορίζονται οι μεθοδολογικοί όροι της ερευνητικής προσπάθειας και αναδεικνύεται η νέα οπτική στη μελέτη των κοινωνικών φαινομένων που προτείνεται από τη βιογραφική έρευνα. Ειδικότερα, στο πρώτο κεφάλαιο του πρώτου μέρους επιχειρείται μια κριτική επισκόπηση των σημαντικότερων ερευνών για τους άνεργους στη διεθνή βιβλιογραφία. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις κλασικές έρευνες της δεκαετίας του '30. Αναδεικνύονται επίσης νεότερες τάσεις της έρευνας ανέργων κατά τις τελευταίες δεκαετίες, που αφορούν κυρίως στη "διαφοροποιημένη" έρευνα ανέργων και στις έρευνες που υιοθετούν τη βιογραφική προσέγγιση. Σκοπός της επισκόπησης των ερευνών αυτών ήταν να εντοπιστούν σημαντικά ερωτήματα και ευρήματα παρεμφερών ερευνών στον διεθνή χώρο 23

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (1) ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΗ Σχολή Κοινωνικών Επιστημών ΤΜΗΜΑ Κοινωνιολογίας ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Προπτυχιακό ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 343 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 4 ο ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Κοινωνιολογία με Έμφαση στη

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΧΤΕΛΙΔΗΣ, ΥΒΟΝ ΚΟΣΜΑ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΧΤΕΛΙΔΗΣ, ΥΒΟΝ ΚΟΣΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παιδική ηλικία είναι ένα ζήτημα για το οποίο η κοινωνιολογία έχει δείξει μεγάλο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 έως σήμερα βρίσκεται υπό εξέλιξη ένα πρόγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (1) ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΗ Κοινωνικών Επιστημών ΤΜΗΜΑ Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΟΛ201 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 1 ο ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΘΕΩΡΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. ΣΧΟΛΗ Σχολή Κοινωνικών Επιστημών ΤΜΗΜΑ Κοινωνιολογίας ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Προπτυχιακό ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 343 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 4 ο

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. ΣΧΟΛΗ Σχολή Κοινωνικών Επιστημών ΤΜΗΜΑ Κοινωνιολογίας ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Προπτυχιακό ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 343 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 4 ο ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (1) ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΗ Σχολή Κοινωνικών Επιστημών ΤΜΗΜΑ Κοινωνιολογίας ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Προπτυχιακό ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 343 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 4 ο ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Κοινωνιολογία με έμφαση στη

Διαβάστε περισσότερα

ENA, Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών Ζαλοκώστα 8, 2ος όροφος T enainstitute.org

ENA, Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών Ζαλοκώστα 8, 2ος όροφος T enainstitute.org Ιδρυτική Διακήρυξη 1. 2. 3. Το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών - ΕΝΑ ενεργοποιείται σε μια κρίσιμη για την Ελλάδα περίοδο. Σε μια περίοδο κατά την οποία οι κοινωνικοί και πολιτικοί θεσμοί λειτουργούν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ Α ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ Α ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ..................................... 13 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΣΧΗΜΑΤΩΝ................................... 14 ΠΡΟΛΟΓΟΣ............................................. 15 ΜΕΡΟΣ Α ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Διαβάστε περισσότερα

«Παιδαγωγική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού μέσω τηλεκπαίδευσης (e-learning)»

«Παιδαγωγική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού μέσω τηλεκπαίδευσης (e-learning)» «Παιδαγωγική προσέγγιση της ελληνικής ιστορίας και του πολιτισμού μέσω τηλεκπαίδευσης (e-learning)» Εισαγωγικά Στη σημερινή πρώτη μας συνάντηση θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε με απλό και ευσύνοπτο τρόπο

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος: The nation, Europe and the world: Textbooks and Curricula in Transition

Τίτλος: The nation, Europe and the world: Textbooks and Curricula in Transition ACADEMIA ISSN, 2241-1402 http://hepnet.upatras.gr Volume 4, Number 1, 2014 BOOK REVIEW Τίτλος: The nation, Europe and the world: Textbooks and Curricula in Transition Συγγραφέας: Hanna Schlisser, Yasemin

Διαβάστε περισσότερα

Ποιοτικοί μέθοδοι έρευνας. Μυλωνά Ιφιγένεια

Ποιοτικοί μέθοδοι έρευνας. Μυλωνά Ιφιγένεια Ποιοτικοί μέθοδοι έρευνας Μυλωνά Ιφιγένεια Έρευνες για την απόκτηση πληροφοριών η γνωμών από τους χρήστες Χρησιμοποιήθηκαν από τις κοινωνικές επιστήμες για τη χρήση κοινωνικών φαινομένων Ο όρος «ποιοτική

Διαβάστε περισσότερα

Β.δ Επιλογή των κατάλληλων εμπειρικών ερευνητικών μεθόδων

Β.δ Επιλογή των κατάλληλων εμπειρικών ερευνητικών μεθόδων Β.δ Επιλογή των κατάλληλων εμπειρικών ερευνητικών μεθόδων Νίκος Ναγόπουλος Για τη διεξαγωγή της κοινωνικής έρευνας χρησιμοποιούνται ποσοτικές ή/και ποιοτικές μέθοδοι που έχουν τις δικές τους τεχνικές και

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. «Η Επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα 2012-13: Ενδείξεις ανάκαμψης της μικρής επιχειρηματικότητας;»

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. «Η Επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα 2012-13: Ενδείξεις ανάκαμψης της μικρής επιχειρηματικότητας;» ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH Τσάμη Καρατάσου 11, 117 42 Αθήνα, Tηλ.: 210 92 11 200-10, Fax: 210 92 33 977, www.iobe.gr 11 Tsami Karatassou, 117

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Η εκπαιδευτική έρευνα και ο σχεδιασμός της Διδάσκων: Νίκος Ανδρεαδάκης ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος: Κογκίδου ήµητρα. Εκπαιδευτική Ηγεσία και Φύλο. Στο: αράκη Ελένη (2007) Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.

Πρόλογος: Κογκίδου ήµητρα. Εκπαιδευτική Ηγεσία και Φύλο. Στο: αράκη Ελένη (2007) Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο. Πρόλογος: Κογκίδου ήµητρα Στο: αράκη Ελένη (2007) Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο. Εκπαιδευτική Ηγεσία και Φύλο. Τα τελευταία χρόνια βρισκόµαστε µπροστά σε µια βαθµιαία αποδόµηση της ανδροκρατικής έννοιας της ηγεσίας

Διαβάστε περισσότερα

Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο

Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο ΣΧΟΛΗ Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ω Ν Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ω Ν Τ Ο Μ Ε Α Σ Π Ο Λ Ε Ο Δ Ο Μ Ι Α Σ Κ Α Ι Χ Ω Ρ Ο Τ Α Ξ Ι Α Σ Πατησίων 42, 10682 Αθήνα τηλ. 30(1) 772 3818

Διαβάστε περισσότερα

Συνεργασία για την Ανοικτή Διακυβέρνηση. Σχέδιο Δράσης

Συνεργασία για την Ανοικτή Διακυβέρνηση. Σχέδιο Δράσης Συνεργασία για την Ανοικτή Διακυβέρνηση Σχέδιο Δράσης 2016-2018 Δέσμευση : Ενίσχυση της εξωστρέφειας και της προσιτότητας του Κοινοβουλίου στον πολίτη Στόχος: Ενίσχυση της διαφάνειας των κοινοβουλευτικών

Διαβάστε περισσότερα

Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1

Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1 Σημειώσεις Κοινωνιολογίας Κεφάλαιο 1 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Γέννηση της κοινωνιολογίας Εφαρμογή της κοινωνιολογικής φαντασίας Θεμελιωτές της κοινωνιολογίας (Κοντ, Μαρξ, Ντυρκέμ, Βέμπερ) Κοινωνιολογικές

Διαβάστε περισσότερα

Πτυχιακή Εργασία: «Η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα» Επιμέλεια Εργασίας: Ταταρίδης Μιχάλης Τουμπουλίδης Ιωάννης

Πτυχιακή Εργασία: «Η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα» Επιμέλεια Εργασίας: Ταταρίδης Μιχάλης Τουμπουλίδης Ιωάννης Πτυχιακή Εργασία: «Η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα» Επιμέλεια Εργασίας: Ταταρίδης Μιχάλης Τουμπουλίδης Ιωάννης Η παρούσα εργασία αποτελεί την Πτυχιακή Εργασία και πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΙΝΈΣ ΙΣΤΟΡΊΕΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΥΡΏΠΗ ΧΩΡΊΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΤΙΚΈΣ ΓΡΑΜΜΈΣ

ΚΟΙΝΈΣ ΙΣΤΟΡΊΕΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΥΡΏΠΗ ΧΩΡΊΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΤΙΚΈΣ ΓΡΑΜΜΈΣ ΚΟΙΝΈΣ ΙΣΤΟΡΊΕΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΥΡΏΠΗ ΧΩΡΊΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΤΙΚΈΣ ΓΡΑΜΜΈΣ 33Οι επιπτώσεις της Βιομηχανικής Επανάστασης 33Η ανάπτυξη της εκπαίδευσης 33Τα ανθρώπινα δικαιώματα στην ιστορία της τέχνης 3 3 Η Ευρώπη και ο

Διαβάστε περισσότερα

Η Ερευνητική Στρατηγική

Η Ερευνητική Στρατηγική Η Ερευνητική Στρατηγική Ο τομέας της Υγείας Η σύγχρονη έρευνα στον τομέα της υγείας σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης σκοπεύει να εξασφαλίσει την πρόσβαση όσων ζουν στα κράτημέλη σε υγειονομική περίθαλψη υψηλής

Διαβάστε περισσότερα

Μεθοδολογία Έρευνας Διάλεξη 1 η : Εισαγωγή στη Μεθοδολογία Έρευνας

Μεθοδολογία Έρευνας Διάλεξη 1 η : Εισαγωγή στη Μεθοδολογία Έρευνας Μεθοδολογία Έρευνας Διάλεξη 1 η : Εισαγωγή στη Μεθοδολογία Έρευνας 1 Δρ. Αλέξανδρος Αποστολάκης Email: aapostolakis@staff.teicrete.gr Τηλ.: 2810379603 E-class μαθήματος: https://eclass.teicrete.gr/courses/pgrad_omm107/

Διαβάστε περισσότερα

Επαγγελματικές Προοπτικές. Επιστημόνων Κοινωνικής Πολιτικής στην Εκπαίδευση. Πρόεδρος Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο

Επαγγελματικές Προοπτικές. Επιστημόνων Κοινωνικής Πολιτικής στην Εκπαίδευση. Πρόεδρος Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο Επαγγελματικές Προοπτικές Επιστημόνων Κοινωνικής Πολιτικής στην Εκπαίδευση Καθηγητής Ιορδάνης Ψημμένος, Πρόεδρος Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο Καθηγητής Βασίλειος Χατζόπουλος, Πρόεδρος

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Επιστημολογία κοινωνικής έρευνας ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ: Νικόλαος Ναγόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Επιστημολογία κοινωνικής έρευνας ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ: Νικόλαος Ναγόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Επιστημολογία κοινωνικής έρευνας ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ: Νικόλαος Ναγόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου ΣΤΟΧΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Η κοινωνική έρευνα επιχειρεί να ανταποκριθεί και να ανιχνεύσει

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΙΝΣΕΠ: Ένα Χρήσιμο Εργαλείο για τις Τοπικές Κοινωνίες

ΚΟΙΝΣΕΠ: Ένα Χρήσιμο Εργαλείο για τις Τοπικές Κοινωνίες ΚΟΙΝΣΕΠ: Ένα Χρήσιμο Εργαλείο για τις Τοπικές Κοινωνίες Βασικές αρχές: Αλληλεγγύη Κοινωνική συνοχή Υπεροχή του ατόμου έναντι του κεφαλαίου, Κοινωνική υπευθυνότητα και δημοκρατική λήψη αποφάσεων Στην Ευρωπαϊκή

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΔΗΜΟΣ ΝΟΤΙΑΣ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ

Ο ΔΗΜΟΣ ΝΟΤΙΑΣ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Ο ΔΗΜΟΣ ΝΟΤΙΑΣ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΕΛΕΝΗ ΜΑΙΣΤΡΟΥ 1 Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΗΣΤΟΣ Α. ΦΡΑΓΚΟΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΥ

ΧΡΗΣΤΟΣ Α. ΦΡΑΓΚΟΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός του βιβλίου είναι η κατανόηση του τρόπου παραγωγής πολιτικής σε παγκόσμιο επίπεδο. Προς αυτή την κατεύθυνση, εξετάζει τις κεντρικές έννοιες καθώς και τις κύριες θεωρητικές προσεγγίσεις

Διαβάστε περισσότερα

Το κομμάτι που λείπει ή αλλιώς η εκπαιδευτική βιογραφία ως εργαλείο αναστοχασμού των εκπαιδευτικών συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης

Το κομμάτι που λείπει ή αλλιώς η εκπαιδευτική βιογραφία ως εργαλείο αναστοχασμού των εκπαιδευτικών συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης Το κομμάτι που λείπει ή αλλιώς η εκπαιδευτική βιογραφία ως εργαλείο αναστοχασμού των εκπαιδευτικών συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης Δρ. Γεώργιος Α. Κουλαουζίδης Λευκωσία 22/11/2017 3 ο Συνέδριο

Διαβάστε περισσότερα

Τάσεις, χαρακτηριστικά, προοπτικές και υποδοχή από την εκπαιδευτική κοινότητα ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 5 ο Συνέδριο EduPolicies Αθήνα, Σεπτέμβριος 2014

Τάσεις, χαρακτηριστικά, προοπτικές και υποδοχή από την εκπαιδευτική κοινότητα ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 5 ο Συνέδριο EduPolicies Αθήνα, Σεπτέμβριος 2014 Τάσεις, χαρακτηριστικά, προοπτικές και υποδοχή από την εκπαιδευτική κοινότητα ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 5 ο Συνέδριο EduPolicies Αθήνα, Σεπτέμβριος 2014 Η διεθνής βιβλιογραφία διαπιστώνει την αντιπαράθεση μεταξύ

Διαβάστε περισσότερα

Μουσεία και Εκπαίδευση (υποχρεωτικό 3,4 εξ.) Προσδοκώμενα αποτελέσματα: Στη διάρκεια του μαθήματος οι φοιτητές/τριες

Μουσεία και Εκπαίδευση (υποχρεωτικό 3,4 εξ.) Προσδοκώμενα αποτελέσματα: Στη διάρκεια του μαθήματος οι φοιτητές/τριες Μουσεία και Εκπαίδευση (υποχρεωτικό 3,4 εξ.) Περιγραφή του μαθήματος - στόχοι: Το μάθημα εξετάζει τις κοινωνικές, πολιτισμικές και ιστορικές διαστάσεις της ανάπτυξης του θεσμού του μουσείου και η ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1 [Δείγμα σημειώσεων για την ύλη[ ]

Κεφάλαιο 1 [Δείγμα σημειώσεων για την ύλη[ ] Κεφάλαιο 1 [Δείγμα σημειώσεων για την ύλη[1.2-1.3] 1.2 Η Επιχείρηση 1.2.1 Εισαγωγικές έννοιες Η Σημασία της Επιχείρησης Η Επιχείρηση αποτελεί ένα στοιχείο της κοινωνίας μας, το ίδιο σημαντικό με την οικογένεια.

Διαβάστε περισσότερα

V/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ.

V/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ. V/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ. Η συμβολή της οικογένειας στην άσκηση κοινωνικής πολιτικής είναι μεγάλη και διαχρονική. Η μορφή και το περιεχόμενο, όμως, αυτής της συμβολής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

Υπάρχουσες Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και Δράσεις στο Ν.Χανίων:

Υπάρχουσες Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και Δράσεις στο Ν.Χανίων: ΧΑΝΙΑ Μάρτιος 2018 Το Ψυχιατρείο έκλεισε αποτελεί πλέον παρελθόν. Ο χώρος της ψυχιατρικής φροντίδας έχει αλλάξει. Ένα δίκτυο κοινοτικών δομών αντικατέστησε το παλαιό άσυλο Το καλοκαίρι του 2012 λίγους

Διαβάστε περισσότερα

Αγροτική Κοινωνιολογία

Αγροτική Κοινωνιολογία Αγροτική Κοινωνιολογία Θεματική ενότητα 4: Ο αγροτικός μετασχηματισμός 1/2 Όνομα καθηγητή: Χαράλαμπος Κασίμης Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης Εκπαιδευτικοί στόχοι Η παρούσα ενότητα στοχεύει να

Διαβάστε περισσότερα

Σκούρτου, Ε. (2011). Η Διγλωσσία στο Σχολείο. Αθήνα: Gutenberg. Γλώσσες και Διγλωσσία στον Κόσμο. Κεφάλαιο Πρώτο

Σκούρτου, Ε. (2011). Η Διγλωσσία στο Σχολείο. Αθήνα: Gutenberg. Γλώσσες και Διγλωσσία στον Κόσμο. Κεφάλαιο Πρώτο Σκούρτου, Ε. (2011). Η Διγλωσσία στο Σχολείο. Αθήνα: Gutenberg. Γλώσσες και Διγλωσσία στον Κόσμο Κεφάλαιο Πρώτο Η διγλωσσία / πολυγλωσσία είναι ένα παλιό φαινόμενο. Πάει χέρι με χέρι με τις μετακινήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Διευθύντρια Σειράς: Χρυσή Βιτσιλάκη. Αθήνα: Ατραπός.

Διευθύντρια Σειράς: Χρυσή Βιτσιλάκη. Αθήνα: Ατραπός. Mονογραφίες υπό έκδοση 2007-10 1. Ευθυμίου, Η., Βιτσιλάκη, Χ. (2007). Φύλο και Νέες Τεχνολογίες: Εμπειρικές Προσεγγίσεις. Επιστημονική Σειρά Σπουδών Φύλου, Διευθύντρια Σειράς: Χρυσή Βιτσιλάκη. Αθήνα: Ατραπός.

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία του Κωνσταντίνου Τσουτσοπλίδη Γενικού Γραμματέα Διαχείρισης Κοινοτικών και άλλων Πόρων, στην

Ομιλία του Κωνσταντίνου Τσουτσοπλίδη Γενικού Γραμματέα Διαχείρισης Κοινοτικών και άλλων Πόρων, στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ & ΑΛΛΩΝ ΠΟΡΩΝ Ομιλία του Κωνσταντίνου Τσουτσοπλίδη Γενικού Γραμματέα Διαχείρισης Κοινοτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΝΟΣ ΣΑΒΒΑΚΗΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

ΜΑΝΟΣ ΣΑΒΒΑΚΗΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 1 ΜΑΝΟΣ ΣΑΒΒΑΚΗΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2014 2 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΑΒΒΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΗΜΕΡ. ΓΕΝΝΗΣΗΣ: 23-12-1973 ΔΙΕYΘ. ΕΠΙΚΟΙΝ: ΕΠΟΝ 9, 714 09, ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΤΗΛ: 2811 113 867 (Σπίτι), 6973-349435

Διαβάστε περισσότερα

Η ψυχιατρική περίθαλψη στην Ελλάδα του 21 ου αιώνα

Η ψυχιατρική περίθαλψη στην Ελλάδα του 21 ου αιώνα Η ψυχιατρική περίθαλψη στην Ελλάδα του 21 ου αιώνα Μ. Μαδιανός Κέντρο Κοινοτικής Ψυχικής Υγιεινής Ζωγράφου, Πανεπιστήµιο Αθηνών Ψυχιατρική 2002, 13:297-300 Η Ελλάδα, τρία έτη µετά την ένταξή της από το

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 15

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 15 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η δημιουργικότητα είναι η λειτουργία που επιτρέπει στο νου να πραγματοποιήσει ένα άλμα, πολλές φορές εκτός του αναμενόμενου πλαισίου, να αναδιατάξει τα δεδομένα με απρόσμενο τρόπο, υπερβαίνοντας

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας & Ανθρώπινου Δυναμικού (Ε.Ι.Ε.Α.Δ Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας

Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας & Ανθρώπινου Δυναμικού (Ε.Ι.Ε.Α.Δ Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας & Ανθρώπινου Δυναμικού (Ε.Ι.Ε.Α.Δ Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας Ημερίδα με θέμα «Η αγορά εργασίας σε κρίση». Συνεδρία: Οι συνέπειες της κρίσης σε διάφορες

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Χωροταξικού Σχεδιασμού. 10 η Διάλεξη Όραμα βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης Εισήγηση: Ελένη Ανδρικοπούλου

Εργαστήριο Χωροταξικού Σχεδιασμού. 10 η Διάλεξη Όραμα βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης Εισήγηση: Ελένη Ανδρικοπούλου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διδακτική ομάδα: Ελένη Ανδρικοπούλου, Γρηγόρης Καυκαλάς 10 η Διάλεξη Όραμα βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης Εισήγηση: Ελένη Ανδρικοπούλου Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 5/11/2017 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ. Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων :

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 5/11/2017 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ. Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων : ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 5/11/2017 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1. Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων : α. Φεντερασιόν β. Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος γ. Κλήριγκ Μονάδες 15 ΘΕΜΑ Α2. Να χαρακτηρίσετε

Διαβάστε περισσότερα

Διάταξη Θεματικής Ενότητας ΕΛΠ42 / Αρχαιολογία στον Ελληνικό Χώρο

Διάταξη Θεματικής Ενότητας ΕΛΠ42 / Αρχαιολογία στον Ελληνικό Χώρο Διάταξη Θεματικής Ενότητας ΕΛΠ42 / Αρχαιολογία στον Ελληνικό Χώρο Σχολή ΣΑΚΕ Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών Πρόγραμμα Σπουδών ΕΛΠΟΛ Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό Θεματική Ενότητα ΕΛΠ42

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.)

ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.) ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΟΤΗΤΑΣ (Κ.Ε.Θ.Ι.) ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (Π.Ι.Ε.)

Διαβάστε περισσότερα

«Τα Βήματα του Εστερναχ»

«Τα Βήματα του Εστερναχ» «Τα Βήματα του Εστερναχ» Τοποθέτηση του ΔΗΜ.ΓΚΟΥΝΤΟΠΟΥΛΟΥ στη παρουσίαση του βιβλίου ΑΛΕΚΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ. ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΕΙΟ-Λάρισα 16/1/2009 Κυρίες και κύριοι. Σε κάθε βιβλίο, μελέτη,διήγημα η ποίημα ο συγγραφέας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (1) ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΗ Κοινωνικών Επιστημών ΤΜΗΜΑ Κοινωνιολογίας ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Προπτυχιακό ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 604 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ 4 ο ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Πολιτισμός και Τοπικές Κοινωνίες ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ EΝΙΑΙΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΥΕΣ 1987-99 1999-02 6 ΥΕΣ, 1 2002-03 6 ΥΕΣ,

ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ EΝΙΑΙΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΥΕΣ 1987-99 1999-02 6 ΥΕΣ, 1 2002-03 6 ΥΕΣ, ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ EΝΙΑΙΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΥΕΣ (ανά κατεύθυνση) Για τους εισαχθέντες 1987-99 και για τους εισαχθέντες 1999-02 απαιτούνται τουλάχιστον 6 ΥΕΣ, εκ των οποίων, 1 τουλάχιστον από κάθε

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στο ίκαιο των Πληροφοριακών Συστημάτων, των Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών και του ιαδικτύου Α.Μ 30437. Χριστίνα Θεοδωρίδου 2

Εισαγωγή στο ίκαιο των Πληροφοριακών Συστημάτων, των Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών και του ιαδικτύου Α.Μ 30437. Χριστίνα Θεοδωρίδου 2 Α.Μ 30437 Χριστίνα Θεοδωρίδου 2 Περιεχόμενα Περιεχόμενα... 3 1. Εισαγωγή... 7 2. Θέματα νομικής ορολογίας... 9 2.1. Η νομική έννοια του διαδικτύου και του κυβερνοχώρου... 9 2.2. Το πρόβλημα της νομικής

Διαβάστε περισσότερα

Η ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΤΗΝ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ: ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ

Η ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΤΗΝ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ: ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ 1 Η ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΤΗΝ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ: ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ Η ποιοτική έρευνα έχει επιχειρηθεί να ορισθεί με αρκετούς και διαφορετικούς τρόπους εξαιτίας

Διαβάστε περισσότερα

Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης»

Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης» ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΚΑΝΙΑΤΣΑΣ' Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης» Α. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Το θέμα του συνεδρίου, Ήέες πόλεις πάνω σε παλιές", είναι θέμα με πολλές

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΙΚΑ ΑΝΑΠΗΡΩΝ ΣΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ»

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΙΚΑ ΑΝΑΠΗΡΩΝ ΣΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ» «H AΠΑΣΧΟΛΗΣΗ A ΩΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΙΚΑ ΑΝΑΠΗΡΩΝ ΣΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ» Ημερίδα του ΠΑΣΥΠΚΑ «Δράσεις ένταξης των κινητικά αναπήρων στην παραγωγική διαδικασία

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. Ιωάννης Βλασσόπουλος Μεταπτυχιακός Φοιτητής, ΠΜΣ Κοινωνικής Πολιτικής: Μέθοδοι και Εφαρμογές, Πάντειο Πανεπιστήμιο.

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. Ιωάννης Βλασσόπουλος Μεταπτυχιακός Φοιτητής, ΠΜΣ Κοινωνικής Πολιτικής: Μέθοδοι και Εφαρμογές, Πάντειο Πανεπιστήμιο. ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Ιωάννης Βλασσόπουλος Μεταπτυχιακός Φοιτητής, ΠΜΣ Κοινωνικής Πολιτικής: Μέθοδοι και Εφαρμογές, Πάντειο Πανεπιστήμιο. M. Lipsky (1980), Street-Level Bureaucracy: The Dilemmas of the Individual

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΑΙΟΥ από τον Σάββα Γ. Ρομπόλη

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΑΙΟΥ από τον Σάββα Γ. Ρομπόλη Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών. 114. 2004. 205-211 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΑΙΟΥ από τον Σάββα Γ. Ρομπόλη Χρήστος Μπάγκαβος, 2003, Δημογραφικές μεταβολές, αγορά εργασίας και συντάξεις στην Ελλάδα και την

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: «ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΗΘΙΚΩΝ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ» ΜΑΘΗΤΡΙΑ: ΣΚΡΕΚΑ ΝΑΤΑΛΙΑ, Β4 ΕΠΙΒΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΝΤΑΒΑΡΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016 17 Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (1) ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΚΑΙ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ & ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΜΗΜ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ & ΤΜΗΜΑ Ι ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΚΡΙΣΗ ΞΕΠΕΡΑΣΤΗΚΕ ΚΑΘΩΣ ΛΕΝΕ;

Η ΚΡΙΣΗ ΞΕΠΕΡΑΣΤΗΚΕ ΚΑΘΩΣ ΛΕΝΕ; Η ΚΡΙΣΗ ΞΕΠΕΡΑΣΤΗΚΕ ΚΑΘΩΣ ΛΕΝΕ; Καθώς έχουν περάσει, από το 2008 οπότε και ξέσπασε η μεγαλύτερη καπιταλιστική κρίση μετά την κρίση του 1929, οι πάντες σχεδόν συμπεριφέρονται σαν να έχει ξεπεραστεί η κρίση

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΜΣ «ΤΟΠΙΚΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ» ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΔΙΑΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΜΣ «ΤΟΠΙΚΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ» ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΑΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΜΣ «ΤΟΠΙΚΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ» ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Σχεσιακές παραβάσεις στην υπερνεωτερικότητα: Ο διυποκειμενικός εαυτός στη μυστική πλευρά των σχέσεων: Βιωμένες. εμπειρίες εξωδυαδικών σχέσεων

Σχεσιακές παραβάσεις στην υπερνεωτερικότητα: Ο διυποκειμενικός εαυτός στη μυστική πλευρά των σχέσεων: Βιωμένες. εμπειρίες εξωδυαδικών σχέσεων Περίληψη πρότασης για την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής με θέμα, Τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, ΕΚΠΑ Συγγραφέας: Nτάλη Ευδοκία Επιβλέπων Καθηγητής: κ.χρηστάκης Νικόλας, Καθηγητής Σχεσιακές

Διαβάστε περισσότερα

Μεταμοντέρνες Προσεγγίσεις στην Ψυχοθεραπεία

Μεταμοντέρνες Προσεγγίσεις στην Ψυχοθεραπεία Μεταμοντέρνες Προσεγγίσεις στην Ψυχοθεραπεία Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΦΟΡΕΑΣ ΚΕΝΤΡΟ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Bienestar Το Κέντρο Bienestar προσφέρει συμβουλευτικές και εκπαιδευτικές υπηρεσίες στη Θεσσαλονίκη.

Διαβάστε περισσότερα

η ενημέρωση για τις δράσεις που τυχόν υιοθετήθηκαν μέχρι σήμερα και τα αποτελέσματα που προέκυψαν από αυτές.

η ενημέρωση για τις δράσεις που τυχόν υιοθετήθηκαν μέχρι σήμερα και τα αποτελέσματα που προέκυψαν από αυτές. Με ιδιαίτερη χαρά σας καλωσορίζω στην έδρα της Περιφέρειας Πελοποννήσου. Σας ευχαριστώ θερμά για τη συμμετοχή σας, η οποία πιστεύω ότι είναι ένα ακόμη βήμα στην προσπάθεια που κάνουμε όλοι, για την ανάδειξη

Διαβάστε περισσότερα

Διερεύνηση Δυνατοτήτων Αντιμετώπισης Παραγωγικών Προβλημάτων του Νόμου Κοζάνης. Αξιοποίηση των Εγκαταστάσεων της Εταιρείας Α.Ε.Β.Α.Λ.

Διερεύνηση Δυνατοτήτων Αντιμετώπισης Παραγωγικών Προβλημάτων του Νόμου Κοζάνης. Αξιοποίηση των Εγκαταστάσεων της Εταιρείας Α.Ε.Β.Α.Λ. Διερεύνηση Δυνατοτήτων Αντιμετώπισης Παραγωγικών Προβλημάτων του Νόμου Κοζάνης Αξιοποίηση των Εγκαταστάσεων της Εταιρείας Α.Ε.Β.Α.Λ. εχνολογικά Πάρκα / Τεχνοπόλεις Οργανισμοί, με κύρια επιδίωξή την αύξηση

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομική Κοινωνιολογία

Οικονομική Κοινωνιολογία Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης Εαρινό Εξάμηνο 2016-17 Οικονομική Κοινωνιολογία Διδάσκων: Δημήτρης Λάλλας Νέα Οικονομική Κοινωνιολογία Η νέα Οικονομική Κοινωνιολογία συντίθεται

Διαβάστε περισσότερα

Μέθοδοι Γεωργοοικονομικής & Κοινωνιολογικής Έρευνας

Μέθοδοι Γεωργοοικονομικής & Κοινωνιολογικής Έρευνας Μέθοδοι Γεωργοοικονομικής & Κοινωνιολογικής Έρευνας Ενότητα 9: Συμμετοχική Παρατήρηση (2/2) 2ΔΩ Διδάσκοντες: Χ. Κασίμης- Ελ. Νέλλας Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης Μαθησιακοί στόχοι Η εκμάθηση

Διαβάστε περισσότερα

Εκθέσεις και προφορική ιστορία. Μουσεία, αντικείμενα και ανθρώπινες φωνές. Τα μουσεία:

Εκθέσεις και προφορική ιστορία. Μουσεία, αντικείμενα και ανθρώπινες φωνές. Τα μουσεία: Εκθέσεις και προφορική ιστορία Μουσεία, αντικείμενα και ανθρώπινες φωνές Τα μουσεία: ακολουθούν το ρεύμα για μια ιστορία «από τα κάτω» εμπλέκονται ολοένα και περισσότερο στην αναπαράσταση «δύσκολων» θεμάτων

Διαβάστε περισσότερα

Μαρία Μητροσύλη.

Μαρία Μητροσύλη. Μαρία Μητροσύλη Αναπλ. Καθηγήτρια Παν/μιου Δυτικής Αττικής Πρόεδρος Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές mariamitrossili@gmail.com 1 Στη χώρα μας, το πέρασμα

Διαβάστε περισσότερα

Αγροτική Κοινωνιολογία

Αγροτική Κοινωνιολογία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Αγροτική Κοινωνιολογία Ενότητα 1 η : Εισαγωγή Μαρία Παρταλίδου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

Μάριος Βρυωνίδης Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου Εθνικός Συντονιστής Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας

Μάριος Βρυωνίδης Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου Εθνικός Συντονιστής Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας Μάριος Βρυωνίδης Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου Εθνικός Συντονιστής Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας Χριστίνα Παπασολομώντος Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου Μέλος Ομάδας Συντονισμού για Ευρωπαϊκή Κοινωνική Έρευνα

Διαβάστε περισσότερα

Γνώση, Τεχνολογία και Πρότυπα για Βιώσιμες και Έξυπνες Πόλεις

Γνώση, Τεχνολογία και Πρότυπα για Βιώσιμες και Έξυπνες Πόλεις Γνώση, Τεχνολογία και Πρότυπα για Βιώσιμες και Έξυπνες Πόλεις Εμπειρίες από τη συμμετοχή του Δήμου Θεσσαλονίκης στο διεθνές Δίκτυο Ανθεκτικών Πόλεων Βασίλης Ακύλας Μηχανολόγος Μηχανικός, PhD Θεσσαλονίκη,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (1) ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟ3019 ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Γ ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 17

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 17 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ............................................... 17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Θεωρίες περιφερειακών ανισοτήτων Μια σύντομη παρουσίαση...................... 21 1.1 Εισαγωγή...........................................

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΟΝΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ Ε.Π. «EΘΝΙΚΟ ΑΠΟΘΕΜΑΤΙΚΟ ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΩΝ 2007-2013»

ΑΞΟΝΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ Ε.Π. «EΘΝΙΚΟ ΑΠΟΘΕΜΑΤΙΚΟ ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΩΝ 2007-2013» ΑΞΟΝΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ Ε.Π. «EΘΝΙΚΟ ΑΠΟΘΕΜΑΤΙΚΟ ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΩΝ 2007-2013» ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 1 «Μέσο-μακροπρόθεσμη στήριξη του ανθρώπινου δυναμικού που υφίσταται τις συνέπειες απρόβλεπτων τοπικών η

Διαβάστε περισσότερα

Δελτίο Τύπου Έκτη Ελληνογερμανική συνέλευση

Δελτίο Τύπου Έκτη Ελληνογερμανική συνέλευση ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΡΟΕΔΡΟΥ Κέρκυρα 9/11/2016 Δελτίο Τύπου Έκτη Ελληνογερμανική συνέλευση Ο Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Κέρκυρας κ. Γεώργιος Π. Χονδρογιάννης, ο οποίος συμμετέχει στην ΚΕΕ με την ιδιότητα του οικονομικού

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ (1)

ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ (1) Αντώνης Κ. Τραυλός (B.A., M.A., Ph.D.) Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήμα Οργάνωσης και Διαχείρισης Αθλητισμού Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου 1 ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ (1) Οι μεταπτυχιακοί/ες φοιτητές/τριες θα είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΩΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ-ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ (BIOGRAPHICAL INTERPRETATIVE)

ΩΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ-ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ (BIOGRAPHICAL INTERPRETATIVE) ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ-ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ (BIOGRAPHICAL INTERPRETATIVE) ΕΛΛΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ ΚΑΠΟΛΟΥ ΔΡ. ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΡΙΑ ΤΟΜΕΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ E-LEARNING ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ E-LEARNING ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ E-LEARNING ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ, ΠΑΝΤΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Βεμπεριανές απόψεις για την Εκπαίδευση Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 12ο (σελ. 274 282) 2 Max Weber (1864 1920) Βεμπεριανές απόψεις για

Διαβάστε περισσότερα

Σχέδιο Δράσης Φτώχεια και Εργασία: Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση διερεύνησης και άμβλυνσης του φαινομένου

Σχέδιο Δράσης Φτώχεια και Εργασία: Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση διερεύνησης και άμβλυνσης του φαινομένου Σχέδιο Δράσης Φτώχεια και Εργασία: Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση διερεύνησης και άμβλυνσης του φαινομένου Ένα πρόβλημα που μας αφορά όλους Το φαινόμενο της φτώχειας παραμένει κυρίαρχο στις σύγχρονες κοινωνίες

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Αγροτικής Ανάπτυξης

Κοινωνιολογία της Αγροτικής Ανάπτυξης Κοινωνιολογία της Αγροτικής Ανάπτυξης ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη και Διαχείριση του Αγροτικού Χώρου» Ενότητα 4: Κοινωνικές Τάξεις & Κοινωνικές Ανισότητες στην Ύπαιθρο (1/2) 2ΔΩ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΜΝΗΜΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΜΝΗΜΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΜΝΗΜΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΑ ΜΟΥΣΕΙΑ Ραγδαία αύξηση μουσείων και κηρυγμένων ιστορικών χώρων Κάθε μουσειακή παρουσίαση συνιστά

Διαβάστε περισσότερα

Συνεντεύξεις «πρόσωπο με πρόσωπο (face to face). Κοινές ερωτήσεις για όλους τους συμμετέχοντες.

Συνεντεύξεις «πρόσωπο με πρόσωπο (face to face). Κοινές ερωτήσεις για όλους τους συμμετέχοντες. Κεντρικά ερωτήματα: Ποιες είναι οι διαστάσεις της συζήτησης για την κρίση στο Δημόσιο Διάλογο; Ήταν η υιοθέτηση του πακέτου διάσωσης για την Ελλάδα και η ένταξη της Ελλάδας στο μηχανισμό στήριξης μονόδρομος

Διαβάστε περισσότερα

«Κοινωνία σε κρίση, αυτοδιοίκηση σε δράση»

«Κοινωνία σε κρίση, αυτοδιοίκηση σε δράση» Συνέδριο «Κοινωνία σε κρίση, αυτοδιοίκηση σε δράση» Έκθεση ΠΟΛΙΣ, Θεσσαλονίκη 21-22 / 11/ 2013 «Κοινωνικές Δράσεις στη Νέα Προγραμματική Περίοδο» Αγγελική Ωραιοπούλου Προϊσταμένη ΕΔΑ Περιφέρειας Κεντρικής

Διαβάστε περισσότερα

Κοινότητα 2.0: Τόπος Ταυτότητα Δίκτυα

Κοινότητα 2.0: Τόπος Ταυτότητα Δίκτυα Κοινότητα 2.0: Τόπος Ταυτότητα Δίκτυα Σοφία Καλογερομήτρου - 29/04/2019 Ερευνητική εργασία Φοιτήτρια: Σοφία Καλογερομήτρου Επιβλέπων: Νικόλας Αναστασόπουλος Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σχολή Αρχιτεκτόνων

Διαβάστε περισσότερα

23/2/2014 ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

23/2/2014 ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Οικονομική Επιστήμη Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Γιατί δημιουργήθηκε η οικονομική

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΝΑΤΓΩΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΝΑΤΓΩΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΝΑΤΓΩΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Απόστ. Παπαδούλης Πρόεδρος Εκτελεστικής Επιτροπής Συνδέσμου Βιομηχανιών Θεσσαλίας & Κεντρικής Ελλάδος 24 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2012 ΚΟΖΑΝΗ ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΟΥ ΚΥΡΙΑΡΧΟΥΝ ΣΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Μεθοδολογία της Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήμες Ι & ΙΙ (κωδ. 401 & 407) Εαρινό εξάμηνο 2019 Διδάσκουσα: Αλεξάνδρα Βασιλοπούλου (κλιμάκιο Α-ΚΑ)

Μεθοδολογία της Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήμες Ι & ΙΙ (κωδ. 401 & 407) Εαρινό εξάμηνο 2019 Διδάσκουσα: Αλεξάνδρα Βασιλοπούλου (κλιμάκιο Α-ΚΑ) Μεθοδολογία της Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήμες Ι & ΙΙ (κωδ. 401 & 407) Εαρινό εξάμηνο 2019 Διδάσκουσα: Αλεξάνδρα Βασιλοπούλου (κλιμάκιο Α-ΚΑ) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗ: Στο αρχείο αυτό παρουσιάζεται η βιβλιογραφία

Διαβάστε περισσότερα

Πιστοποίηση στη Συστημική Οικογενειακή Θεραπεία (4ετές πρόγραμμα)

Πιστοποίηση στη Συστημική Οικογενειακή Θεραπεία (4ετές πρόγραμμα) Πιστοποίηση στη Συστημική Οικογενειακή Θεραπεία (4ετές πρόγραμμα) Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΦΟΡΕΑΣ Το Κε.Συ.Θε.Σ. είναι το μοναδικό Κέντρο Εκπαίδευσης στη Βορειοδυτική Ελλάδα που οργανώνει τετραετές επαγγελματικό

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 1. ΓΕΝΙΚΑ ΔΙΔΑΣΚΩΝ / ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ Κωνσταντίνος Καβουλάκος ΕΞΑΜΗΝΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ (χειμ./εαρινό) Χειμερινό ΣΧΟΛΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Προπτυχιακό

Διαβάστε περισσότερα

5 η Διδακτική Ενότητα Οι βασικές αρχές και η σημασία της Διοίκησης του Ανθρώπινου Δυναμικού στην περίπτωση των τουριστικών επιχειρήσεων

5 η Διδακτική Ενότητα Οι βασικές αρχές και η σημασία της Διοίκησης του Ανθρώπινου Δυναμικού στην περίπτωση των τουριστικών επιχειρήσεων ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ Πρόγραμμα επικαιροποίησης γνώσεων αποφοίτων ΑΕΙ στην οργάνωση, διοίκηση τουριστικών επιχειρήσεων και στην προώθηση τουριστικών προορισμών 5 η Διδακτική Ενότητα Οι βασικές αρχές και

Διαβάστε περισσότερα

Νότια Ευρώπη. Οικονομική Κρίση: Αγροτικές/αστικές ανισότητες, περιφερειακή σύγκλιση, φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός. Ελληνικά

Νότια Ευρώπη. Οικονομική Κρίση: Αγροτικές/αστικές ανισότητες, περιφερειακή σύγκλιση, φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός. Ελληνικά Νότια Ευρώπη Οικονομική Κρίση: Αγροτικές/αστικές ανισότητες, περιφερειακή σύγκλιση, φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός Η πρόσφατη οικονομική κρίση επηρέασε εκατομμύρια Ευρωπαίων πολιτών με πολλούς να χάνουν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ- ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ- ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (1) ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 183-55- 17 ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ- ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Δρ. Ευριπιδου Πολυκαρπος Παθολογος-Διαβητολογος C.D.A. College Limassol

Δρ. Ευριπιδου Πολυκαρπος Παθολογος-Διαβητολογος C.D.A. College Limassol Δρ. Ευριπιδου Πολυκαρπος Παθολογος-Διαβητολογος C.D.A. College Limassol ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2014 θεμα: Ιστορικη Εξελιξη Αγωγης και Προαγωγης Υγειας. Η προαγωγη υγειας είναι συνδεδεμενη με τις αλλαγες που

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία της Ιστοριογραφίας

Ιστορία της Ιστοριογραφίας Ιστορία της Ιστοριογραφίας Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 2) Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Πολυμέρης Βόγλης Παραδοσιακή ιστοριογραφία Εδραιώνεται τον 19 ο αιώνα

Διαβάστε περισσότερα

Ανάλυση Πολιτικού Λόγου

Ανάλυση Πολιτικού Λόγου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 9η: Ο λόγος της Πολιτικής Οικολογίας 2 Γιάννης Σταυρακάκης, Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Αγροτική Κοινωνιολογία

Αγροτική Κοινωνιολογία Αγροτική Κοινωνιολογία Θεματική ενότητα 1: Θεωρητική συγκρότηση της Αγροτικής Κοινωνιολογίας 1/3 Όνομα καθηγητή: Χαράλαμπος Κασίμης Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης Εκπαιδευτικοί στόχοι Στόχος

Διαβάστε περισσότερα

Γενικής Υποδομής Υποχρεωτικό. Δεν υφίστανται προϋποθέσεις. Ελληνική

Γενικής Υποδομής Υποχρεωτικό. Δεν υφίστανται προϋποθέσεις. Ελληνική ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Προπτυχιακό ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ GD0350 ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Κοινωνιολογία ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ σε περίπτωση που οι πιστωτικές

Διαβάστε περισσότερα

ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ - Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ

ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ - Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ - Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΗΣ Υποέργο 1 «Εκπαίδευση Ενηλίκων» 1 ος κύκλος Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων Νοέμβριος 2012 Φεβρουάριος 2013 Αθήνα, 2012 Σελίδα 2 από 16 Εικόνα Εγγράφου Αριθμός Παραδοτέου

Διαβάστε περισσότερα

Αγροτική Κοινωνιολογία

Αγροτική Κοινωνιολογία Αγροτική Κοινωνιολογία Θεματική ενότητα 1: Θεωρητική συγκρότηση της Αγροτικής Κοινωνιολογίας 1/3 Όνομα καθηγητή: Χαράλαμπος Κασίμης Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης Εκπαιδευτικοί στόχοι Στόχος

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Συγκρουσιακές Θεωρήσεις Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 5ο (σελ. 128 136) Οι θέσεις του Althusser Οι θέσεις του Gramsci 2 Karl Marx (1818-1883)

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΑ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΑ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Τίτλος μαθήματος ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΑ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΥΠΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Επιλογής / Ενότητα Τεχνών (ΤΕ) ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΝΑΚΟΥ ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: ΚΤ1121 ΜΟΝΑΔΕΣ ECTS:

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΟΝΟΣ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ & ΔΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΕΠΙΔΟΣΗ

ΧΡΟΝΟΣ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ & ΔΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΕΠΙΔΟΣΗ Σελ.1 Μια σύνοψη του Βιβλίου (ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ): Υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ Νοημοσύνης και Λογικής. Λογική είναι οι γνώσεις και οι εμπειρίες από το παρελθόν. Η Λογική έχει σχέση με το μέρος εκείνο της

Διαβάστε περισσότερα