ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2016) 165 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Πρώτη έκθεση για τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση EL EL

2 1 Εισαγωγή Το 2015, περίπου άτομα έφθασαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω της Ελλάδας και της Ιταλίας. Τον Μάιο του 2015, για πρώτη φορά στην ιστορία της ευρωπαϊκής πολιτικής για τη μετανάστευση, η Επιτροπή πρότεινε τη μετεγκατάσταση ατόμων με σαφή ανάγκη διεθνούς προστασίας εντός της ΕΕ, από κράτη μέλη τα οποία βρίσκονται υπό ασφυκτική πίεση σε άλλα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τον Σεπτέμβριο του 2015, το Συμβούλιο εξέδωσε δύο νομικά δεσμευτικές αποφάσεις 1 που καθιέρωσαν ένα προσωρινό και έκτακτο μηχανισμό μετεγκατάστασης αιτούντων με σαφή ανάγκη διεθνούς προστασίας από την Ελλάδα και την Ιταλία 2. Ταυτόχρονα, με στόχο την αντιμετώπιση της παγκόσμιας μεταναστευτικής κρίσης συνολικά και την επίδειξη αλληλεγγύης με τρίτες χώρες που έχουν εξίσου επηρεαστεί, η Επιτροπή συνέστησε πρόγραμμα της ΕΕ για την επανεγκατάσταση ατόμων που χρήζουν διεθνούς προστασίας. Τον Ιούλιο του 2015, τα κράτη μέλη, καθώς και τα συνδεδεμένα με το σύστημα του Δουβλίνου κράτη, συμφώνησαν στην επανεγκατάσταση, εντός δύο ετών, ατόμων που χρήζουν διεθνούς προστασίας από τη Μέση Ανατολή, το Κέρας της Αφρικής και τη Βόρεια Αφρική. Μολονότι οι ροές συνεχίζονται το 2016, μέχρι σήμερα μόνο 937 άτομα έχουν μετεγκατασταθεί από την Ιταλία και την Ελλάδα και μόνο έχουν επανεγκατασταθεί. Το μη ικανοποιητικό επίπεδο εφαρμογής αμφότερων των προγραμμάτων οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται η έλλειψη πολιτικής βούλησης των κρατών μελών να εκπληρώσουν πλήρως και εγκαίρως τις νομικές τους υποχρεώσεις ως προς τη μετεγκατάσταση. Μέχρι πρόσφατα, η προσέγγιση της διέλευσης χωρίς διατυπώσεις (wave-through) κατά μήκος της διαδρομής των Δυτικών Βαλκανίων αποτελούσε πρόσθετο εμπόδιο στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης δεδομένου ότι οι πλέον επιλέξιμοι αιτούντες συνέχιζαν το ταξίδι τους αντί να μετεγκαθίστανται με οργανωμένο τρόπο. Παράλληλα, τα κράτη μέλη δίσταζαν να προβούν σε επανεγκαταστάσεις όσο συνεχίζονταν οι παράτυπες αφίξεις ατόμων. Μετά την έκθεση της Επιτροπής 3 για τον τρόπο αποκατάστασης της τάξης στη διαδρομή Ανατολικής Μεσογείου και Δυτικών Βαλκανίων, καθώς και τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 18ης και 19ης Φεβρουαρίου και της συνόδου των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της 7ης Μαρτίου 4, τα κράτη μέλη συμφώνησαν να υιοθετήσουν μια ευρωπαϊκή προσέγγιση και να τερματίσουν την πολιτική της διέλευσης χωρίς διατυπώσεις. Σημείωσαν επίσης την ανάγκη να συμπαρασταθούν στην Ελλάδα σε αυτή τη δύσκολη στιγμή, λαμβανομένης υπόψη της ιδιαίτερα δυσχερούς κατάστασης στον ανθρωπιστικό τομέα που εξελίσσεται ραγδαία επί τόπου. Εν προκειμένω, και με τις ροές να συνεχίζονται, περισσότεροι από μετανάστες θα μπορούσαν να εγκλωβιστούν στην Ελλάδα μέσα σ ένα μήνα, σύμφωνα με την 1 Απόφαση (ΕΕ) 2015/1523 του Συμβουλίου, της 14ης Σεπτεμβρίου 2015, για τη θέσπιση προσωρινών μέτρων στον τομέα της διεθνούς προστασίας υπέρ της Ιταλίας και της Ελλάδας και απόφαση (ΕΕ) 2015/1601 του Συμβουλίου, της 22ας Σεπτεμβρίου 2015, για τη θέσπιση προσωρινών μέτρων στον τομέα της διεθνούς προστασίας υπέρ της Ιταλίας και της Ελλάδας. 2 Από αυτούς τους , οι που θα έπρεπε να μετεγκατασταθούν από την Ουγγαρία σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, θα μετεγκατασταθούν από την Ιταλία και την Ελλάδα, εάν δεν ληφθεί απόφαση τροποποίησης της δεύτερης απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με τη μετεγκατάσταση έως τον Σεπτέμβριο του COM(2016) 85 final. 4 EUCO 1/16 SN 28/16. 2

3 Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR). Ως εκ τούτου, ζήτησαν να επιταχυνθεί σημαντικά η εφαρμογή της μετεγκατάστασης προκειμένου να μειωθεί η μεγάλη πίεση που επί του παρόντος ασκείται στην Ελλάδα. Η παρούσα ανακοίνωση ανταποκρίνεται στην υποχρέωση δυνάμει του άρθρου 12 των δύο αποφάσεων του Συμβουλίου για υποβολή στο Συμβούλιο, κάθε έξι μήνες, έκθεσης σχετικά με την εφαρμογή των αποφάσεων και των χαρτών πορείας για την Ιταλία και την Ελλάδα. Επίσης, ανταποκρίνεται στη δέσμευση της Επιτροπής στο πλαίσιο του χάρτη πορείας «Αποκατάσταση του χώρου Σένγκεν» 5 να υποβάλλει μηνιαίες εκθέσεις για την εφαρμογή της μετεγκατάστασης και της επανεγκατάστασης. Η παρούσα ανακοίνωση συνοψίζει τις προκλήσεις που εντοπίστηκαν και τα διδάγματα που αντλήθηκαν σε αυτούς τους πρώτους μήνες εφαρμογής των προγραμμάτων μετεγκατάστασης και επανεγκατάστασης, και προτείνει συστάσεις και δράσεις βραχυπρόθεσμα για τη βελτίωση του ποσοστού εφαρμογής. 2 Μετεγκατάσταση 2.1 Νομικό πλαίσιο και χώρες που συμμετέχουν στα προγράμματα μετεγκατάστασης της ΕΕ Σύμφωνα με τις δύο αποφάσεις του Σεπτεμβρίου 2015, αιτούντες άσυλο πρέπει να μετεγκατασταθούν από την Ιταλία 6 και την Ελλάδα 7 έως τον Σεπτέμβριο του Οι υπόλοιποι θα πρέπει να μετεγκατασταθούν από την Ιταλία και την Ελλάδα, εκτός εάν υποβληθεί πρόταση από την Επιτροπή στο Συμβούλιο πριν από την 26η Σεπτεμβρίου 2016 για την προσαρμογή του μηχανισμού μετεγκατάστασης 8. Επιπλέον, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 20ης Ιουλίου 2015, τα κράτη μέλη θα πρέπει να δεσμευθούν ακόμη για την κατανομή των υπόλοιπων θέσεων σύμφωνα με την πρώτη απόφαση του Συμβουλίου, επί συνόλου θέσεων που έχουν συμφωνηθεί. Τα κράτη μέλη έχουν την υποχρέωση να προβούν σε μετεγκατάσταση από την Ιταλία και την Ελλάδα του αριθμού των ατόμων που έχουν κατανεμηθεί σ αυτά σύμφωνα με τα παραρτήματα Ι και ΙΙ της απόφασης του Συμβουλίου (ΕΕ) 2015/ καθώς και εκείνων που συμφωνήθηκαν στην απόφαση του Συμβουλίου (ΕΕ) 2015/ , σύμφωνα με τα αριθμητικά στοιχεία που ορίζονται στα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 20ης Ιουλίου Η υποχρέωση αυτή πρέπει να εκπληρωθεί εντός διετίας. Σύμφωνα με τις ειδικές τους θέσεις στο πλαίσιο των Πρωτοκόλλων 21 και 22 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία δεν δεσμεύονται από την εν λόγω απόφαση, αλλά μπορούν να αποφασίσουν να συμμετάσχουν. Από τις 6 Οκτωβρίου 2015, η Ιρλανδία συμμετέχει σε αμφότερες τις αποφάσεις του Συμβουλίου και ήδη προβαίνει σε μετεγκατάσταση αιτούντων από την Ιταλία και την Ελλάδα. Επιπλέον, οι συνδεδεμένες με το σύστημα του Δουβλίνου χώρες (Ελβετία, Νορβηγία 5 COM(2016) 120 final αιτούντες άσυλο πρόκειται να μετεγκατασταθούν από την Ιταλία στο πλαίσιο των δύο αποφάσεων του Συμβουλίου σχετικά με τη μετεγκατάσταση αιτούντες άσυλο πρόκειται να μετεγκατασταθούν από την Ελλάδα στο πλαίσιο των δύο αποφάσεων του Συμβουλίου σχετικά με τη μετεγκατάσταση. 8 Άρθρο 4 παράγραφος 3 της απόφασης (ΕΕ) 2015/1601 του Συμβουλίου. 9 Απόφαση (ΕΕ) 2015/1601 του Συμβουλίου της 22ας Σεπτεμβρίου Απόφαση (ΕΕ) 2015/1523 του Συμβουλίου της 14ης Σεπτεμβρίου

4 και Λιχτενστάιν) εξέφρασαν το ενδιαφέρον τους για να συμμετάσχουν στο σύστημα μετεγκατάστασης και βρίσκονται στο στάδιο της ολοκλήρωσης των απαραίτητων διμερών ρυθμίσεων με την Ιταλία και την Ελλάδα προκειμένου να αρχίσει η μετεγκατάσταση το συντομότερο δυνατόν. Η Ουγγαρία και η Αυστρία δεν έχουν δεσμευθεί για θέσεις μετεγκατάστασης στο πλαίσιο της απόφασης 2015/1523. Η Ουγγαρία και η Σλοβακία υπέβαλαν προσφυγές 11 ενώπιον του Δικαστηρίου της ΕΕ, για την επανεξέταση της νομιμότητας της δεύτερης απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με τη μετεγκατάσταση. Οι προσφυγές αυτές δεν έχουν ανασταλτικό αποτέλεσμα και, ως εκ τούτου, τα κράτη μέλη παραμένουν υποχρεωμένα να προβούν σε μετεγκατάσταση σύμφωνα με την εν λόγω απόφαση. Η μεταναστευτική πίεση στη Σουηδία και την Αυστρία οδήγησε τα δύο αυτά κράτη μέλη να ζητήσουν την προσωρινή αναστολή των υποχρεώσεων που υπέχουν βάσει των αποφάσεων του Συμβουλίου σχετικά με τη μετεγκατάσταση. Για την αντιμετώπιση αυτών των αιτημάτων, τον Δεκέμβριο του 2015, η Επιτροπή εξέδωσε πρόταση απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με την προσωρινή αναστολή των υποχρεώσεων της Σουηδίας δυνάμει αμφότερων των αποφάσεων του Συμβουλίου σχετικά με τη μετεγκατάσταση 12 και τον Φεβρουάριο του 2016 πρόταση εκτελεστικής απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με την προσωρινή αναστολή μετεγκατάστασης του 30 % του αριθμού των αιτούντων που πρόκειται να μετεγκατασταθούν από την Αυστρία δυνάμει της απόφασης (ΕΕ) 2015/1601 του Συμβουλίου. Η απόφαση σχετικά με την Αυστρία εγκρίθηκε από το Συμβούλιο στις 10 Μαρτίου Ως εκ τούτου, για την Αυστρία προβλέπεται αναστολή ενός έτους για τη μετεγκατάσταση αιτούντων. Η πρόταση σχετικά με τη Σουηδία εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο συζήτησης στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. 2.2 Χάρτες πορείας που υποβλήθηκαν από την Ιταλία και την Ελλάδα Σύμφωνα με το άρθρο 8 των αποφάσεων για μετεγκατάσταση, η Ελλάδα και η Ιταλία έχουν υποβάλει στην Επιτροπή και το Συμβούλιο χάρτες πορείας με μέτρα στον τομέα του ασύλου, της πρώτης υποδοχής και της επιστροφής, τα οποία αποσκοπούν στην ενίσχυση των ικανοτήτων, της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των συστημάτων τους στους τομείς αυτούς, καθώς και με μέτρα για να εξασφαλιστεί η ορθή εφαρμογή των αποφάσεων σχετικά με τη μετεγκατάσταση. Οι χάρτες πορείας έχουν κοινοποιηθεί σε όλα τα κράτη μέλη και τα συνδεδεμένα με το σύστημα του Δουβλίνου κράτη και συζητήθηκαν στο πλαίσιο της ημερίδας μετεγκατάστασης που διοργανώθηκε από την Επιτροπή στις 21 Σεπτεμβρίου 2015 και του φόρουμ για τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση της 1ης Οκτωβρίου Η Επιτροπή υποβάλλει τακτικά εκθέσεις 13 σχετικά με την πρόοδο που έχει επιτευχθεί μέχρι σήμερα τόσο από την Ελλάδα όσο και από την Ιταλία όσον αφορά την εφαρμογή των 11 C-643/15 και C-647/ COM(2015) 677 final. 13 Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Διαχείριση της προσφυγικής κρίσης: άμεσα επιχειρησιακά, δημοσιονομικά και νομικά μέτρα στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος δράσης για τη μετανάστευση» (COM(2015) 490 της 23ης Σεπτεμβρίου 2015). Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Διαχείριση της προσφυγικής κρίσης: η κατάσταση όσον αφορά την εφαρμογή των δράσεων προτεραιότητας στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος δράσης για τη μετανάστευση» (COM(2015) 510 της 14ης Οκτωβρίου 2015). Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Έκθεση προόδου σχετικά με την εφαρμογή των κέντρων πρώτης υποδοχής στην Ελλάδα» (COM(2015) 678 της 15ης Δεκεμβρίου 2015). 4

5 δράσεων προτεραιότητας στους βασικούς τομείς στους οποίους αναφέρονται οι χάρτες πορείας: την εγκαθίδρυση λειτουργικών κέντρων πρώτης υποδοχής, την εφαρμογή του προγράμματος μετεγκατάστασης, την εξασφάλιση αποτελεσματικής επιστροφής των μεταναστών που δεν δικαιούνται διεθνή προστασία, τη βελτίωση της συνοριακής διαχείρισης και τη δημιουργία επαρκούς και κατάλληλης ικανότητας υποδοχής. Η Ιταλία έχει δεσμευθεί βάσει του χάρτη πορείας της για τη δημιουργία έξι κέντρων πρώτης υποδοχής, πέντε στη Σικελία και ενός στην Απουλία. Επί του παρόντος, τέσσερα κέντρα υποδοχής έχουν καταστεί λειτουργικά ενώ ένα έχει μετατραπεί σε κόμβο μετεγκατάστασης το πέμπτο κέντρο πρώτης υποδοχής ανακοινώθηκε από την Ιταλία κατά τη διάρκεια του Συμβουλίου Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων της 10ης Μαρτίου 2016 και η τελική του τοποθεσία θα πρέπει να κοινοποιηθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το συντομότερο δυνατό. Όπως αναφέρεται στον χάρτη πορείας, τα ιταλικά κέντρα πρώτης υποδοχής συνδέονται στενά με τη διαδικασία μετεγκατάστασης για την οποία έχει αναπτυχθεί τυποποιημένη και αποτελεσματική διαδικασία με την ενεργό συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (ΕΥΥΑ) στη διαδικασία. Ακόμη, πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή διαδικασία για τη μεταφορά ασυνόδευτων ανηλίκων στο πλαίσιο των αποφάσεων για μετεγκατάσταση. Όσον αφορά το δεύτερο επίπεδο στέγασης των αιτούντων άσυλο, οι θέσεις που είναι σήμερα διαθέσιμες ευθυγραμμίζονται με εκείνες που δηλώθηκαν στον χάρτη πορείας. Ωστόσο, ορισμένες βελτιώσεις της αποτελεσματικότητας θα ήταν επιθυμητές, ιδίως με τη θέσπιση περισσότερο οργανωμένης κατανομής των αιτούντων άσυλο σε ολόκληρη την ιταλική επικράτεια. Μολονότι οι θέσεις υποδοχής για τους ασυνόδευτους ανηλίκους είναι διαθέσιμες σύμφωνα με τους χάρτες πορείας, θα πρέπει να διατεθούν επιπλέον θέσεις για να εξασφαλιστεί η ομαλή μετάβαση μεταξύ πρώτου και δεύτερου επιπέδου υποδοχής. Πέραν τούτου, η υποδοχή των ατόμων που πρέπει να επιστρέψουν παραμένει εξαιρετικά περιορισμένη και κάτω από το κατώτατο όριο που δηλώθηκε στον χάρτη πορείας με αποτέλεσμα να δημιουργούνται σημαντικές προκλήσεις για την ταχεία εφαρμογή των επιχειρήσεων επιστροφής. Οι εν εξελίξει εργασίες για τη μεταρρύθμιση του ιταλικού συστήματος ασύλου θα πρέπει να ολοκληρωθούν πριν από το καλοκαίρι με στόχο να αντιμετωπιστούν οι εναπομένουσες ελλείψεις και να εξασφαλιστεί πιο ευέλικτη διαδικασία ασύλου, μεταξύ άλλων και όσον αφορά τη μείωση του κατακερματισμού της ποιότητας της λήψης αποφάσεων σε όλη τη χώρα. Η Ελλάδα έχει δεσμευθεί βάσει του χάρτη πορείας της για τη δημιουργία πέντε κέντρων πρώτης υποδοχής. Τέσσερα κέντρα υποδοχής λειτουργούν επί του παρόντος και ένα ακόμη πρόκειται να ολοκληρωθεί στη νήσο Κω. Οι διαδικασίες στα κέντρα πρώτης υποδοχής φαίνεται να καθίστανται αποδοτικές και αποτελεσματικές για την καταγραφή μεγάλου αριθμού υπηκόων τρίτων χωρών σε καθημερινή βάση, ενώ ορισμένες περαιτέρω βελτιώσεις στο κεντρικό σύστημα ΤΠ βρίσκονται σε εξέλιξη για την αντιμετώπιση της μεγάλης αύξησης της λήψης δακτυλικών αποτυπωμάτων. Πρέπει να θεσπιστούν συστηματικοί έλεγχοι με τη χρήση βάσεων δεδομένων ασφαλείας και απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για τον εντοπισμό και τη διασφάλιση της παρακολούθησης των περιπτώσεων απάτης σχετικά με τα έγγραφα. Μολονότι η ενημέρωση και η καταγραφή των υποψηφίων προς μετεγκατάσταση αποτελεί μέρος της προσέγγισης των κέντρων πρώτης υποδοχής στην Ελλάδα, η ελληνική Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Η κατάσταση όσον αφορά την εφαρμογή των δράσεων προτεραιότητας στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος δράσης για τη μετανάστευση (COM(2016)85 της 10ης Φεβρουαρίου 2016). Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Έκθεση προόδου σχετικά με την εφαρμογή των κέντρων πρώτης υποδοχής στην Ελλάδα» (COM(2016) 141 final της 4ης Μαρτίου 2016). 5

6 Υπηρεσία Ασύλου και η ΕΥΥΑ είναι παρούσες μόνο σε τρία νησιά. Ενόψει της αιφνίδιας αύξησης των υπηκόων τρίτων χωρών που βρίσκονται στην επικράτειά της, η Ελλάδα ενισχύει τώρα το σύστημα στέγασης με τη συμμετοχή των ενόπλων δυνάμεων και με τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω χρηματοδότησης και του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ (EUPCM). Η ΕΥΥΑ έχει αρχίσει να επεκτείνει τις δραστηριότητές τις για την αύξηση της ικανότητας καταγραφής της Ελλάδας. Όσον αφορά τις επιστροφές, η Ελλάδα αύξησε πρόσφατα τις επανεισδοχές στην Τουρκία. Ωστόσο, η ικανότητα κράτησης παραμένει μάλλον περιορισμένη και πολλά κέντρα κράτησης χρειάζονται ανακαίνιση. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι απαιτείται περαιτέρω πρόοδος από την Ελλάδα όσον αφορά το γενικό σύστημά της για το άσυλο. Τα μέτρα που απαιτούνται στον τομέα αυτό προσδιορίστηκαν από την Επιτροπή στη σύσταση της 10ης Φεβρουαρίου Η Ελλάδα υπέβαλε σχετική έκθεση στις 4 Μαρτίου. Η Επιτροπή προέβη σε προκαταρκτική αξιολόγηση της απάντησης και θα είναι σε επαφή με τις ελληνικές αρχές προκειμένου να ζητήσει συμπληρωματικές διευκρινίσεις. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς την πρόοδο της Ελλάδας και θα διενεργήσει αξιολόγηση για το κατά πόσον συντρέχουν οι συνθήκες που θα επιτρέψουν στα κράτη μέλη την εκ νέου και σταδιακή έναρξη των μεμονωμένων μεταφορών στην Ελλάδα δυνάμει του κανονισμού του Δουβλίνου, πριν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου. Τα παραρτήματα 3 και 4 παρέχουν επισκόπηση της προόδου που έχει σημειωθεί από την Ιταλία και την Ελλάδα ως προς την εφαρμογή των χαρτών πορείας και των μέτρων που πρέπει ακόμη να ληφθούν. 2.3 Κύριες τάσεις μετά από πέντε μήνες εφαρμογής των προγραμμάτων μετεγκατάστασης: Χαμηλός ρυθμός υλοποίησης αλλά διαφαίνονται οι πρώτες ενδείξεις μιας θετικής εξέλιξης: Έως τις 15 Μαρτίου 2016, είχαν μετεγκατασταθεί 937 άτομα (368 από την Ιταλία και 569 από την Ελλάδα). Ωστόσο, η πείρα που αποκτήθηκε κατά τις πρώτες εβδομάδες του Μαρτίου, όταν 287 άτομα (εκ των οποίων τα 241 από την Ελλάδα και μόνο) μετεγκαταστάθηκαν γρήγορα, έδειξε ότι εάν τα κράτη μέλη είναι αποφασισμένα, η μετεγκατάσταση μπορεί να λειτουργήσει. Όπως φαίνεται στο σχήμα 1 παρακάτω, ο ρυθμός μετεγκατάστασης αυξήθηκε σημαντικά τις πρώτες εβδομάδες του Μαρτίου, αλλά παραμένει ανεπαρκής για την επίτευξη των στόχων των δύο αποφάσεων του Συμβουλίου για τη μετεγκατάσταση, οι οποίες είναι επείγοντα μέτρα που έχουν ως στόχο να απαλλάξουν την Ιταλία και την Ελλάδα από τις σημαντικές πιέσεις που υφίστανται στον χώρο του ασύλου. Δεδομένου ότι οι πιέσεις αυτές είναι έντονες, ιδίως στην Ελλάδα, η ανάγκη για ενισχυμένη δράση καθίσταται ακόμη πιο επιτακτική. 14 Σύσταση της Επιτροπής προς την Ελληνική Δημοκρατία σχετικά με τα επείγοντα μέτρα που πρέπει να ληφθούν από την Ελλάδα ενόψει της επανέναρξης των μεταφορών δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 604/2013 (C(2016) 871 της 10ης Φεβρουαρίου 2016). 6

7 Διάγραμμα 1 - Μεταφορές για λόγους μετεγκατάστασης την περίοδο Οκτωβρίου Μαρτίου IT EL Σύνολο 0 Τα κράτη μέλη δήλωσαν σε διάφορα φόρουμ ότι καθιστούν διαθέσιμες θέσεις μετεγκατάστασης. Ωστόσο, στις 15 Μαρτίου, ο συνολικός αριθμός δηλώσεων προθυμίας από κράτη μέλη να μεταφέρουν για ταχεία μετεγκατάσταση αιτούντες διεθνή προστασία («επίσημες δεσμεύσεις») ανερχόταν σε επίσημες δεσμεύσεις. Το θετικό είναι ότι τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν διορίσει αξιωματικούςσυνδέσμους, οι οποίοι διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαδικασία. Ταχεία αύξηση του αριθμού των αιτούντων: Κατά τους πρώτους πέντε μήνες της εφαρμογής, ο αριθμός των αιτούντων μετεγκατάσταση ήταν χαμηλός (π.χ. περίπου 20 άτομα την ημέρα στην Ελλάδα). Η εξέλιξη αυτή οφειλόταν εν μέρει στην περιορισμένη εμπιστοσύνη των μεταναστών στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης. Ωστόσο, τις πρώτες εβδομάδες του Μαρτίου, ο αριθμός των αιτούντων άσυλο αυξήθηκε σημαντικά (π.χ. 300 άτομα ημερησίως στην Ελλάδα). Εν μέρει αυτό αποτελεί συνέπεια των περιορισμών που επιβλήθηκαν στα σύνορα Ελλάδας-πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, αλλά και των πρόσθετων προσπαθειών για διάδοση πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης κινητών ομάδων της ΕΥΥΑ εκτός των κέντρων πρώτης υποδοχής για τη μεγιστοποίηση της προβολής. Ωστόσο, παραμένει ο κίνδυνος διαφυγής μόλις το άτομο ενημερωθεί σχετικά με το κράτος μέλος μετεγκατάστασης. Αύξηση του αριθμού των ιθαγενειών που είναι επιλέξιμες για μετεγκατάσταση αλλά και μεγαλύτερη αβεβαιότητα όσον αφορά τις νέες ιθαγένειες που καλύπτονται δυνητικά από τις αποφάσεις του Συμβουλίου: Η μετεγκατάσταση εφαρμόζεται στις ιθαγένειες με μέσο ποσοστό αναγνώρισης για διεθνή προστασία τουλάχιστον 75%. Οι πληροφορίες αυτές βασίζονται σε στοιχεία της Eurostat οι οποίες επικαιροποιούνται ανά τρίμηνο βάσει των εκθέσεων της Eurostat. Στη συνέχεια, η Επιτροπή ενημερώνει για τις ιθαγένειες που είναι επιλέξιμες για μετεγκατάσταση την EYYA, η οποία ενημερώνει με τη σειρά της τα εθνικά σημεία επαφής. Έτσι, κάθε τέσσερις μήνες μπορούν να προστεθούν ή να αφαιρεθούν ιθαγένειες από τον κατάλογο των ιθαγενειών που είναι επιλέξιμες για μετεγκατάσταση, γεγονός που προκαλεί αβεβαιότητα στους μετανάστες και τους ενδιαφερόμενους φορείς. Με βάση τα 7

8 τελευταία τριμηνιαία στοιχεία της Eurostat (4ο τρίμηνο του 2015), οι ιθαγένειες που είναι επιλέξιμες για μετεγκατάσταση είναι επί του παρόντος 15 του Μπουρούντι, της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας, της Ερυθραίας, της Κόστα Ρίκα, του Αγίου Βικεντίου και των Γρεναδίνων, του Μπαχρέιν, του Ιράκ, των Μαλδίβων, της Συρίας και των βρετανικών υπερπόντιων χωρών και εδαφών 16. Σε σύγκριση με την προηγούμενη τριμηνιαία έκθεση, οι ιθαγένειες της Υεμένης και της Σουαζιλάνδης δεν είναι πλέον επιλέξιμες για μετεγκατάσταση. Η μετεγκατάσταση των ευάλωτων αιτούντων διεθνή προστασία, συμπεριλαμβανομένων των ασυνόδευτων ανηλίκων, αποδεικνύεται προβληματική: Μόνο ένας πολύ περιορισμένος αριθμός ασυνόδευτων ανηλίκων («ΑΑ») (ένας ή δύο από την Ελλάδα στη Φινλανδία) μετεγκαταστάθηκε, παρά τις αποφάσεις του Συμβουλίου για τη μετεγκατάσταση οι οποίες ζητούν να διεκπεραιώνονται κατά προτεραιότητα οι μετεγκαταστάσεις των ευάλωτων αιτούντων. Οι λόγοι για αυτό είναι ποικίλοι, όπως η απροθυμία των κρατών μελών μετεγκατάστασης να δεχθούν τη μετεγκατάσταση των ΑΑ και η έλλειψη συγκεκριμένων διαδικασιών στην Ιταλία και την Ελλάδα ώστε να επιτρέπεται η μετεγκατάσταση των ΑΑ. Η μετεγκατάσταση των ΑΑ αποτελεί σύνθετη διαδικασία και ορισμένοι μετανάστες, ιδίως Ερυθραίοι στην Ιταλία, ισχυρίσθηκαν ότι είναι ενήλικοι προκειμένου να μην διαχωριστούν από την ομάδα με την οποία έφθασαν. Η Ιταλία και η Ελλάδα καταρτίζουν νέες διαδικασίες προκειμένου να είναι σε θέση να μετεγκαθιστούν γρήγορα τους ΑΑ σύμφωνα με το ύψιστο συμφέρον του παιδιού και την εθνική τους νομοθεσία. Οι ιταλικές αρχές και ο Frontex διαθέτουν εμπειρογνώμονες για την εκτίμηση της ηλικίας των ατόμων αυτών. Πολλές οργανώσεις εντείνουν επίσης τις προσπάθειές τους για την προσφορά κατάλληλων εγκαταστάσεων υποδοχής στην Ελλάδα (π.χ. τα κέντρα της UNICEF για τη στήριξη των παιδιών και της οικογένειας). Γενικότερα, δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με τον αριθμό των μεταφορών ευάλωτων αιτούντων διεθνή προστασία για λόγους μετεγκατάστασης. Ωστόσο, η πείρα στον τομέα αυτόν δείχνει ότι πολλοί αιτούντες ανήκουν σε αυτή την κατηγορία (π.χ. έγκυες γυναίκες, άτομα με αναπηρία, ηλικιωμένοι). Παρά την έκκληση προς τα κράτη μέλη να διαβιβάζουν στοιχεία σχετικά με το δυναμικό που διαθέτουν για την υποδοχή ιδιαίτερα ευάλωτων ατόμων, σχεδόν κανένα κράτος μέλος δεν έχει αναφέρει οποιοδήποτε αξιόπιστο δυναμικό. 2.4 Μέτρα που έχουν ληφθεί από την Επιτροπή και τους οργανισμούς της ΕΕ Στις 10 Φεβρουαρίου, η Επιτροπή απέστειλε διοικητικές επιστολές στα κράτη μέλη μετεγκατάστασης καλώντας τα να επισπεύσουν την εκτέλεση των αποφάσεων του Συμβουλίου και την αντιμετώπιση πολλών από τα εντοπισθέντα εμπόδια. Απέστειλε επίσης στην Ιταλία και την Ελλάδα παρόμοιες επιστολές με συστάσεις για τη βελτίωση και την 15 Όταν εκδόθηκαν οι αποφάσεις του Συμβουλίου, οι ιθαγένειες που ήταν επιλέξιμες για μετεγκατάσταση ήταν της Συρίας, του Ιράκ και της Ερυθραίας. Κατά την πρώτη επικαιροποίηση (3ο τρίμηνο 2015), οι ιθαγένειες που ήταν επιλέξιμες για μετεγκατάσταση ήταν: του Μπαχρέιν, της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας, της Ερυθραίας, του Ιράκ, της Συρίας, της Σουαζιλάνδης και της Υεμένης. 16 Ορισμένες από τις εν λόγω ιθαγένειες αντιπροσωπεύουν λιγότερους από 200 αιτούντες διεθνή προστασία στην ΕΕ κατά την περίοδο αναφοράς. Δεδομένου ότι οι αποφάσεις του Συμβουλίου για τη μετεγκατάσταση δεν περιλαμβάνουν διατάξεις σχετικά με τον ελάχιστο αριθμό αποφάσεων που απαιτούνται για τον υπολογισμό του ευρωπαϊκού μέσου όρου, οι ιθαγένειες με πολύ λίγες αποφάσεις, αλλά οι οποίες είναι όλες θετικές, εμπίπτουν χωρίς πρόβλημα στο πεδίο εφαρμογής των αποφάσεων του Συμβουλίου για τη μετεγκατάσταση. 8

9 επιτάχυνση της διαδικασίας μετεγκατάστασης. Επιπλέον, η Επιτροπή κίνησε διαδικασίες επί παραβάσει κατά της Ιταλίας και της Ελλάδας σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού Eurodac και κατά της Ελλάδας σε σχέση με την οδηγία για τις συνθήκες υποδοχής. Όπως προβλέπεται στο πλαίσιο του προγράμματος μετεγκατάστασης, η Ιταλία και η Ελλάδα λαμβάνουν χρηματοδότηση μέσω των εθνικών τους προγραμμάτων του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ) (πρόσθετο κατ αποκοπή ποσό 500 EUR για κάθε άτομο που μετεγκαθίσταται) προς στήριξη των προσπαθειών τους σχετικά με τη μετεγκατάσταση. Χρηματοδοτική βοήθεια παρέχεται επίσης στα κράτη μέλη μετεγκατάστασης, τα οποία θα λαμβάνουν κατ αποκοπή ποσό EUR για κάθε άτομο που μετεγκαθίσταται μέσω των εθνικών προγραμμάτων τους του ΤΑΜΕ. Συνολικά εκατ. EUR έχουν διατεθεί για τη μετεγκατάσταση ατόμων και τα εθνικά προγράμματα του ΤΑΜΕ έχουν αναθεωρηθεί για να περιλάβουν τα ποσά που αντιστοιχούν στα άτομα που πρόκειται να μετεγκατασταθούν (για 644,5 εκατ. EUR συνολικά). Τέλος, σημαντική οικονομική στήριξη έχει διατεθεί στο πλαίσιο της βοήθειας έκτακτης ανάγκης από το ΤΑΜΕ για τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ) με σκοπό τη στήριξη της εφαρμογής του μηχανισμού επείγουσας μετεγκατάστασης στην Ελλάδα και την Ιταλία. Στις 10 Μαρτίου, η Επιτροπή ενέκρινε τροποποιήσεις των προγραμμάτων εργασίας για το 2016, αυξάνοντας τη χρηματοδότηση για βοήθεια έκτακτης ανάγκης στο πλαίσιο του ΤΑΜΕ και του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας (ΤΕΑ) με επιπλέον EUR. Για να καλυφθεί η πρόσθετη χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης, θα χρησιμοποιηθούν κονδύλια του ΤΑΜΕ και του ΤΕΑ που έχουν προβλεφθεί στον προϋπολογισμό της ΕΕ για το 2016, τα οποία δεν έχουν ακόμη κατανεμηθεί. Η αύξηση της χρηματοδότησης έκτακτης ανάγκης ακολουθεί τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 18ης-19ης Φεβρουαρίου, 2016, στα οποία ζητείται να αναληφθεί επειγόντως δράση για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κατάστασης στην Ελλάδα και κατά μήκος των Δυτικών Βαλκανίων, με χρήση όλων των διαθέσιμων ενωσιακών και εθνικών μέσων για τη βελτίωσή της. Ο αρχικός προϋπολογισμός των EUR για βοήθεια έκτακτης ανάγκης στο πλαίσιο του ΤΑΜΕ και του ΤΕΑ για το 2016 έχει ήδη ενισχυθεί με επιπλέον EUR για το ΤΑΜΕ και 82 εκατ. EUR για το ΤΕΑ φθάνοντας σε συνολικό ποσό EUR για το 2016 για την αντιμετώπιση των πιο επειγουσών αναγκών χρηματοδότησης των κρατών μελών στο πλαίσιο της προσφυγικής κρίσης. Η Επιτροπή έχει συγκροτήσει ειδική ομάδα για τη Στρατηγική Ενημέρωσης των Μεταναστών (MIS) στην οποία εκπροσωπούνται όλοι οι σχετικοί θεσμικοί παράγοντες, κατόπιν αιτήματος του Συμβουλίου ΔΕΥ για να εξασφαλιστεί ότι οι αιτούντες άσυλο και οι μετανάστες θα λαμβάνουν επαρκείς πληροφορίες. Η ειδική αυτή ομάδα συντονίζει σε διοργανικό επίπεδο τις δραστηριότητες ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής περιεχομένου και της διάδοσης πληροφοριακού υλικού, και εγγυάται τη συνοχή των δράσεων αυτών με τη Στρατηγική Ενημέρωσης των Μεταναστών. Η Επιτροπή έχει συγκροτήσει ειδική ομάδα για τα κέντρα πρώτης υποδοχής η οποία είναι παρούσα επιτόπου μαζί με τον FRONTEX, την ΕΥΥΑ και την Ευρωπόλ. Εκτός από τη σημαντική ανάπτυξη εμπειρογνωμόνων, συμπεριλαμβανομένων των κινητών ομάδων, η ΕΥΥΑ αναπτύσσει διάφορα εργαλεία για να βοηθήσει στα διάφορα στάδια της μετεγκατάστασης (ενημερωτικά φυλλάδια, πληροφορίες πριν από την αναχώρηση, εργαλείο αντιστοίχισης, εργαλείο για τον εντοπισμό των ευάλωτων περιπτώσεων). Έχει 9

10 επίσης αναπτυχθεί συγκεκριμένο πρόγραμμα κατάρτισης, συμπεριλαμβανομένων εκπαιδευτικών ενοτήτων προσαρμοσμένων στις ανάγκες των ασυνόδευτων ανηλίκων και των κέντρων πρώτης υποδοχής. 2.5 Δράσεις που πρέπει να αναληφθούν από τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης Κύρια εμπόδια και προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν Ανεπαρκής και περιορισμένος αριθμός επίσημων δεσμεύσεων Εσφαλμένη χρήση των προτιμήσεων από τα κράτη μέλη Μακρά περίοδος απόκρισης στις αιτήσεις μετεγκατάστασης Εμπόδια που σχετίζονται με τους ελέγχους ασφαλείας Αδικαιολόγητες απορρίψεις Μη παροχή πληροφοριών πριν από την αναχώρηση από το κράτος μέλος μετεγκατάστασης Ανεπαρκής ανταπόκριση στο αίτημα της ΕΥΥΑ για εμπειρογνώμονες Ανεπαρκής και περιορισμένος αριθμός δεσμεύσεων: ο αριθμός των δεσμεύσεων σαφώς δεν αρκεί για να καλύψει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις αποφάσεις του Συμβουλίου για τις μετεγκαταστάσεις. Ο συνολικός αριθμός των επίσημων δεσμεύσεων ήταν στις 15 Μαρτίου 2016, αριθμός που αντιπροσωπεύει το 2,33% των μεταφορών για λόγους μετεγκατάστασης που πρέπει να πραγματοποιηθούν. Τρία κράτη μέλη (η Κροατία, η Ουγγαρία και η Σλοβενία) δεν έχουν διαθέσει καμία θέση για μετεγκατάσταση μέχρι στιγμής. Μόνο 18 κράτη μέλη έχουν δεσμευθεί να μετεγκαταστήσουν άτομα από την Ελλάδα και 19 κράτη μέλη από την Ιταλία. Πολλά κράτη μέλη έχουν αναλάβει πολύ περιορισμένες μόνο δεσμεύσεις σε σχέση με τη συνολική τους κατανομή και για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Ο χαμηλός αριθμός των δεσμεύσεων επηρεάζει ιδιαίτερα την Ελλάδα. Μετά τους περιορισμούς που επιβλήθηκαν στα σύνορα Ελλάδας-πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη να αυξηθεί γρήγορα ο αριθμός των δεσμεύσεων, ώστε να μπορέσει να βελτιωθεί η πολύ δύσκολη ανθρωπιστική κατάσταση που επιδεινώνεται ταχέως επιτόπου. Εσφαλμένη χρήση των προτιμήσεων από τα κράτη μέλη: ο κύριος στόχος των προτιμήσεων είναι να διευκολυνθεί η ένταξη των ατόμων που μετεγκαθίστανται στο κράτος μέλος της μετεγκατάστασης 17. Ωστόσο, ορισμένα κράτη μέλη έχουν ανακοινώσει μακρείς ή περιοριστικούς καταλόγους προτιμήσεων για το προφίλ των αιτούντων που πρόκειται να μετεγκατασταθούν. Ορισμένα κράτη μέλη μετεγκατάστασης είναι απρόθυμα να δεχθούν αιτήματα μετεγκατάστασης που αφορούν συγκεκριμένες ιθαγένειες, μεμονωμένους αιτούντες ή ασυνόδευτους ανηλίκους, λόγω έλλειψης διερμηνείας, προγραμμάτων ένταξης ή ικανότητας υποδοχής άλλα δηλώνουν σαφώς ότι δέχονται μόνο οικογένειες. Η πλειονότητα των κρατών μελών χρησιμοποιεί τις προτιμήσεις ως 17 Πρβλ. αιτιολογική σκέψη 28 της απόφασης (ΕΕ) 2015/1523 του Συμβουλίου και αιτιολογική σκέψη 34 της απόφασης (ΕΕ) 2015/1601 του Συμβουλίου. 10

11 μέσο για να αποκλείει πιθανούς υποψηφίους, και όχι για να καταστήσει δυνατή τη βελτίωση της διαδικασίας αντιστοίχισης με σκοπό την καλύτερη ενσωμάτωση. Οι ιταλικές και ελληνικές αρχές προσπαθούν να ικανοποιούν στο μέτρο του δυνατού τις προτιμήσεις που εκφράζονται (τηρώντας πάντα την αρχή της μη διάκρισης), μολονότι αυτές δεν είναι δεσμευτικές για την Ελλάδα και την Ιταλία. Ορισμένα κράτη μέλη μετεγκατάστασης επικαλέστηκαν το γεγονός ότι δεν λήφθηκαν υπόψη οι προτιμήσεις τους ως λόγο για την απόρριψη αίτησης μετεγκατάστασης, πράγμα που δεν επιτρέπεται βάσει των αποφάσεων του Συμβουλίου 18. Μεγάλος χρόνος απόκρισης στις αιτήσεις μετεγκατάστασης: Η γρήγορη απάντηση του κράτους μέλους μετεγκατάστασης είναι ζωτικής σημασίας για να αυξηθεί η αξιοπιστία του προγράμματος μετεγκατάστασης. Ωστόσο, η διαδικασία μετεγκατάστασης γενικότερα υπερβαίνει το χρονικό όριο των δύο μηνών που καθορίζεται στις δύο αποφάσεις του Συμβουλίου για τη μετεγκατάσταση, εν μέρει λόγω έλλειψης γρήγορης απάντησης από τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης 19. Αυτό εμποδίζει το πρόγραμμα μετεγκατάστασης να αποκτήσει τον κανονικό και σταθερό ρυθμό που χρειάζεται για να καταστεί πλήρως λειτουργικό και να ανταποκριθεί στις επείγουσες ανάγκες επιτόπου. Επίσης, καθιστά τη διαχείριση των μεταφορών για λόγους μετεγκατάστασης ακόμη πιο πολύπλοκη δεδομένου ότι η αποδοχή των αιτήσεων και η μεταφορά μεγάλων ομάδων δημιουργεί υλικοτεχνικές προκλήσεις για την Ιταλία, την Ελλάδα και τον ΔΟΜ. Ο μεγάλος χρόνος απόκρισης διακυβεύει την αποτελεσματικότητα του μηχανισμού μετεγκατάστασης δεδομένου ότι υπονομεύεται η εμπιστοσύνη των μεταναστών που συχνά επιλέγουν το πρόγραμμα για να διαπιστώσουν στη συνέχεια ότι οι υποσχέσεις γρήγορης μεταφοράς που έλαβαν δεν υλοποιούνται, γεγονός που συμβάλλει στον αυξημένο κίνδυνο διαφυγής. Εμπόδια σχετικά με τους ελέγχους ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένης της ανταλλαγής δεδομένων που αφορούν τα δακτυλικά αποτυπώματα: Ο κύριος λόγος της καθυστερημένης απόκρισης στις αιτήσεις μετεγκατάστασης είναι οι πρόσθετοι έλεγχοι ασφαλείας. Μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι τον Νοέμβριο του 2015, ορισμένα κράτη μέλη επιθυμούν να διεξάγουν ελέγχους ασφαλείας των αιτούντων μετεγκατάσταση πριν απαντήσουν στην αίτηση μετεγκατάστασης. Αυτό είναι σύμφωνο με τις αποφάσεις περί μετεγκατάστασης, ωστόσο οι εν λόγω πρόσθετοι έλεγχοι ασφαλείας θα πρέπει να διεξάγονται όσο το δυνατόν ταχύτερα. Τα κύρια θέματα σχετικά με τους ελέγχους ασφαλείας είναι τα εξής: o Συστηματικές συνεντεύξεις ασφαλείας 20. Ορισμένα κράτη μέλη ζητούν συστηματικές 18 Σύμφωνα με το άρθρο 5 παράγραφος 7 των αποφάσεων του Συμβουλίου σχετικά με τη μετεγκατάσταση, η μετεγκατάσταση αιτούντος μπορεί να απορριφθεί «μόνον εφόσον συντρέχουν εύλογοι λόγοι να θεωρηθεί κίνδυνος για την εθνική ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη, ή εάν συντρέχουν σοβαροί λόγοι για την εφαρμογή των διατάξεων αποκλεισμού όπως ορίζεται στα άρθρα 12 και 17 της οδηγίας 2011/95/ΕΕ». 19 Για παράδειγμα, η Πολωνία υπέβαλε τις δεσμεύσεις της στις 16 Δεκεμβρίου. Μέχρι τις 15 Μαρτίου, καμία αίτηση μετεγκατάστασης δεν είχε γίνει δεκτή. Αφετέρου, η Πορτογαλία υπέβαλε τη δεύτερη δέσμευσή της στις 26 Φεβρουαρίου 2016 και η μετεγκατάσταση πραγματοποιήθηκε στις 7 Μαρτίου. Στην πραγματικότητα, στην περίπτωση της Πορτογαλίας, η μεταφορά πραγματοποιήθηκε εντός μιας εβδομάδας μετά την παραλαβή της αίτησης μετεγκατάστασης από την Ελλάδα. 20 Συνεντεύξεις για τον καθορισμό του καθεστώτος πρόσφυγα του αιτούντα που πρόκειται να μετεγκατασταθεί, πριν από την αποδοχή αίτησης μετεγκατάστασης, θα ήταν σαφώς αντίθετες προς το γράμμα και το πνεύμα του προγράμματος και δεν θα πρέπει να ζητούνται. 11

12 συνεντεύξεις για να εκτιμήσουν εάν ο αιτών ενδέχεται να εμπίπτει στους λόγους απόρριψης των αποφάσεων του Συμβουλίου. Αυτό συνδέεται συχνά με την εκτεταμένη εφαρμογή της ρήτρας εξαίρεσης 21 των αποφάσεων του Συμβουλίου 22 η οποία θα πρέπει να ερμηνεύεται αυστηρώς. Η ύπαρξη λόγων απόρριψης πρέπει να προκύπτει κυρίως από τις αιτήσεις μετεγκατάστασης που υποβάλλονται από την Ελλάδα και την Ιταλία, οι οποίες περιλαμβάνουν ειδικά δελτία σχετικά με στοιχεία που προσδιορίστηκαν κατά τη διαδικασία, που ενδεχομένως επισημαίνουν αυτούς τους λόγους απόρριψης o Πολλά κράτη μέλη έχουν επανειλημμένως ζητήσει τα δακτυλικά αποτυπώματα των αιτούντων που λαμβάνονται για τους λόγους του κανονισμού EURODAC 23 μέσω του δικτύου DubliNet ως απαραίτητα για τη διεξαγωγή ελέγχων ασφαλείας. Η Επιτροπή έχει ήδη ενημερώσει τα κράτη μέλη ότι αυτό δεν επιτρέπεται στο πλαίσιο του υφιστάμενου νομικού πλαισίου και έχει προτείνει στα κράτη μέλη εναλλακτικές λύσεις για την ανταλλαγή των δακτυλικών αποτυπωμάτων μέσω αστυνομικών διαύλων συνεργασίας. Η Ελλάδα και η Ιταλία έχουν εντείνει τις προσπάθειές τους για τη διεξαγωγή ελέγχων ασφαλείας τόσο στα κέντρα πρώτης υποδοχής όσο και στην ηπειρωτική χώρα, ανταποκρινόμενες στις σχετικές ανησυχίες του κράτους μέλους μετεγκατάστασης. Οι έλεγχοι αυτοί περιλαμβάνουν αναζήτηση στις εθνικές βάσεις δεδομένων, καθώς και στις ευρωπαϊκές και διεθνείς βάσεις (SIS, SLTD της Ιντερπόλ και VIS) πριν από την αποστολή οποιασδήποτε αίτησης μετεγκατάστασης. Η χωρητικότητα των κέντρων υποδοχής έχει επίσης αυξηθεί ενώ περιλαμβάνουν πρόσθετες συσκευές Eurodac, συσκευές ακτίνων Χ, σταθερή σύνδεση Ιντερνετ και αυξημένη χωρητικότητα εξυπηρετητή. Επιπλέον, η Ιταλία προτίθεται να διορίσει ανταποκριτή ασφαλείας ο οποίος θα βρίσκεται σε στενή επαφή με αξιωματικούς-συνδέσμους για λόγους ασφαλείας. Οι έλεγχοι αυτοί αναμένεται να παρέχουν επαρκείς εγγυήσεις στο κράτος μέλος μετεγκατάστασης και να μειώσουν τον αριθμό των πρόσθετων ελέγχων και των συνεντεύξεων ασφαλείας. Αδικαιολόγητη απόρριψη αιτήσεων μετεγκατάστασης: Ορισμένα κράτη μέλη έχουν χρησιμοποιήσει μια γενική αναφορά στην εθνική ασφάλεια, τη δημόσια τάξη ή την εφαρμογή των διατάξεων αποκλεισμού της οδηγίας σχετικά με τις απαιτήσεις για την αναγνώριση 24, για να απορρίπτουν τις αιτήσεις χωρίς να παρέχουν ειδική αιτιολόγηση. Η πρακτική της μη αιτιολόγησης της απόρριψης δεν συνάδει με τις αποφάσεις του Συμβουλίου σχετικά με τη μετεγκατάσταση και είναι αντίθετη προς το πνεύμα της καλόπιστης συνεργασίας. Έλλειψη προαναχωρησιακής ενημέρωσης από το κράτος μέλος μετεγκατάστασης: η παροχή προαναχωρησιακής ενημέρωσης είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να εξασφαλιστεί η συνεργασία των αιτούντων, καθώς και για την αποφυγή περιπτώσεων διαφυγής και δευτερογενών μετακινήσεων. Πολλοί μετανάστες επιθυμούν να μεταβούν σε συγκεκριμένο κράτος μέλος και είναι προϊδεασμένοι δεδομένου ότι γνωρίζουν λίγα μόνο κράτη μέλη (π.χ. εκείνα στα οποία έχουν συγγενείς ή γνωστούς). Επιπλέον, υπάρχει 21 Άρθρα 12 και 17 της οδηγίας 2011/95/ΕΕ. 22 Άρθρο 5 παράγραφος 7 των αποφάσεων του Συμβουλίου για τη μετεγκατάσταση. 23 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 603/ Οδηγία 2011/95/ΕΕ. 12

13 διαρκής παραπληροφόρηση που διαδίδεται με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ως εκ τούτου, η προαναχωρησιακή ενημέρωση είναι ζωτικής σημασίας, τη στιγμή της κοινοποίησης στον αιτούντα της απόφασης μετεγκατάστασης. Οι ιταλικές και ελληνικές αρχές πρέπει να είναι σε θέση να παρέχουν ποιοτικές και ελκυστικές πληροφορίες για να καθησυχάζουν τους αιτούντες σχετικά με το κράτος μέλος στο οποίο πρόκειται να μεταφερθούν. Οι αξιωματούχοι-σύνδεσμοι διαδραματίζουν καίριο ρόλο με το να απαντούν στα ερωτήματα και τις ανησυχίες των αιτούντων. Ωστόσο, η πλειοψηφία των κρατών μελών μετεγκατάστασης δεν έχει μέχρι σήμερα ετοιμάσει κατάλληλο προαναχωρησιακό ενημερωτικό υλικό. Έτσι είναι δύσκολο να κερδίσει την εμπιστοσύνη των αιτούντων που πρόκειται να μετεγκατασταθούν σε λιγότερο γνωστά κράτη μέλη και να εξασφαλίσει ότι θα ακολουθήσουν τη διαδικασία χωρίς να διαφύγουν. Ανεπαρκής ανταπόκριση στις προσκλήσεις εμπειρογνωμόνων της ΕΥΥΑ: παρά το γεγονός ότι τα κράτη μέλη προσέφεραν 201 εμπειρογνώμονες στη γενική πρόσκληση της ΕΥΥΑ για 374 εμπειρογνώμονες, η ανταπόκριση είναι ελλιπής για ειδικές προσκλήσεις και τοποθετήσεις στην πράξη. Αυτό δεν είναι αρκετό, δεδομένης της κρίσιμης κατάστασης, ιδίως στην Ελλάδα. Επιπλέον, οι εμπειρογνώμονες έχουν την τάση να είναι διαθέσιμοι για περιορισμένο χρονικό διάστημα γεγονός που μειώνει την αποτελεσματικότητα της τοποθέτησης αφού αποχωρούν όταν καταστούν λειτουργικοί και πρέπει να εκπαιδευτούν καινούριοι. Την 1η Μαρτίου, η ΕΥΥΑ προκήρυξε νέα πρόσκληση 39 εμπειρογνωμόνων για την Ελλάδα μόνο 12 εμπειρογνώμονες έχουν προσφερθεί. Ενόψει της επιδείνωσης της κατάστασης στην Ελλάδα, στις 9 Μαρτίου δημοσιεύθηκε άλλη μία πρόσκληση για 57 επιπλέον εμπειρογνώμονες. 2.6 Ενέργειες που πρέπει να αναλάβει η Ιταλία και η Ελλάδα Βασικά εμπόδια και προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν Όλα τα κέντρα πρώτης υποδοχής πρέπει να καταστούν πλήρως λειτουργικά και να συνεχιστεί η εφαρμογή των χαρτών πορείας Ανεπαρκής ικανότητα υποδοχής και καταγραφής στην Ελλάδα Ανεπαρκής ικανότητα συντονισμού Ανεπαρκής παρακολούθηση των αιτούντων Για την Ιταλία και την Ελλάδα Η Ιταλία και η Ελλάδα πρέπει να καταστήσουν όλα τα κέντρα πρώτης υποδοχής λειτουργικά και να εξακολουθήσουν να εφαρμόζουν τους χάρτες πορείας: Αν και έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος όσον αφορά τη λειτουργία των 4 από τα 5 κέντρα πρώτης υποδοχής που έχουν προγραμματιστεί στην Ελλάδα (παράρτημα 3) και των 4 από τα 6 κέντρα πρώτης υποδοχής που έχουν ανοίξει στην Ιταλία (παράρτημα 4) παρά το σχετικά χαμηλό επίπεδο αφίξεων που αναφέρονται μέχρι σήμερα, θα πρέπει να εξασφαλιστεί ότι όλα τα κέντρα πρώτης υποδοχής θα γίνουν πλήρως λειτουργικά το συντομότερο δυνατόν. Ωστόσο, η ολοκλήρωση της εφαρμογής των κέντρων πρώτης υποδοχής δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως πρόσχημα για τον περιορισμό του αριθμού των δεσμεύσεων. Επιπλέον, είναι δυνατή η μετεγκατάσταση ατόμων από περιοχές εκτός των κέντρων πρώτης υποδοχής υπό την προϋπόθεση ότι πληρούνται οι όροι του άρθρου 3 13

14 παράγραφος 2 και του άρθρου 5 παράγραφος 9 των αποφάσεων του Συμβουλίου (επιλέξιμη υπηκοότητα, ταυτοποίηση, καταγραφή και λήψη των δακτυλικών αποτυπωμάτων). Ανεπαρκής ικανότητα συντονισμού: ο αυξανόμενος αριθμός των φορέων που συμμετέχουν στη διαδικασία μετεγκατάστασης και η ανάγκη να επισπευσθεί η καταγραφή των αιτούντων και οι μεταφορές απαιτούν πρόσθετες προσπάθειες συντονισμού καθώς και εποπτεία των δραστηριοτήτων των πολλαπλών ΜΚΟ που παρέχουν πληροφορίες στα κέντρα πρώτης υποδοχής. Η ανάπτυξη των τυποποιημένων διαδικασιών λειτουργίας και των πρωτοκόλλων που βρίσκονται στο στάδιο της προετοιμασίας αναμένεται να βελτιώσουν την κατάσταση. Ανεπαρκής παρακολούθηση των αιτούντων: η διατήρηση των αιτούντων τακτικώς και επαρκώς ενημερωμένων σχετικά με την πορεία της αίτησής τους είναι ζωτικής σημασίας για να μην διαφεύγουν και για να διαβεβαιώνονται ότι εξακολουθούν να είναι μέρος του προγράμματος μετεγκατάστασης, ιδίως σε περίπτωση καθυστερημένης απάντησης του κράτους μέλους μετεγκατάστασης. Ωστόσο, προς το παρόν, δεν διασφαλίζεται στενή παρακολούθηση. Για την Ελλάδα Ανεπαρκής ικανότητα υποδοχής στην Ελλάδα: η διάθεση κατάλληλων εγκαταστάσεων υποδοχής είναι καίριας σημασίας για να αποφεύγεται η διαφυγή και να διατίθεται ο απαιτούμενος χώρος για την κατάλληλη ενημέρωση των μεταναστών σχετικά με τη διαδικασία μετεγκατάστασης. Μετά τη σύνοδο των ηγετών για τις προσφυγικές ροές κατά μήκος της διαδρομής των Δυτικών Βαλκανίων, της 25ης Οκτωβρίου, και σύμφωνα με τον χάρτη πορείας της, η Ελλάδα δεσμεύθηκε να δημιουργήσει θέσεις στέγασης για την αντιμετώπιση των αναγκών υποδοχής των αιτούντων άσυλο και των παράτυπων μεταναστών. Μέχρι σήμερα, φαίνεται ότι είναι διαθέσιμες θέσεις υποδοχής. Επιπλέον, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες δεν έχει συνάψει όλες τις συμφωνίες που απαιτούνται για να επιτευχθεί ο στόχος των θέσεων στο πλαίσιο του προγράμματος ενοικίασης στέγης. Ακόμη, το πρόγραμμα ενοικίασης στέγης είναι καταλληλότερο για τη μεσομακροπρόθεσμη υποδοχή αιτούντων άσυλο και όχι αιτούντων μετεγκατάσταση, λόγω του είδους των καταλυμάτων που παρέχονται και της διασποράς τους. Λόγω του αυξανόμενου αριθμού των αιτούντων που παραμένουν μετέωροι στην Ελλάδα, χρειάζονται επειγόντως ειδικοί χώροι υποδοχής για τους αιτούντες μετεγκατάσταση. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή εξετάζει πιθανές τροποποιήσεις του προγράμματος ενοικίασης στέγης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Επιπλέον, η Επιτροπή θα αρχίσει σύντομα την υλοποίηση του σχεδίου έκτακτης ανάγκης και αντίδρασης 25, στο πλαίσιο του οποίου θα παρασχεθεί πρόσθετη χρηματοδοτική στήριξη στην Ελλάδα. Η ικανότητα καταγραφής στην Ελλάδα: ο αυξανόμενος αριθμός μεταναστών που εντάσσονται στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης υπερβαίνει κατά πολύ την ικανότητα ημερήσιας καταγραφής της ελληνικής Υπηρεσίας Ασύλου. Προς το παρόν, ο χρόνος που μεσολαβεί από τη στιγμή που ο μετανάστης αποφασίζει να ενταχθεί στο πρόγραμμα 25 Η Επιτροπή ενέκρινε στις 10 Μαρτίου επιπλέον ποσό 275,5 εκατ. EUR από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης και το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας για τη στήριξη της Ελλάδας. 14

15 μετεγκατάστασης μέχρι την καταχώριση της αίτησης ασύλου είναι περίπου τρεις εβδομάδες. Η Ελλάδα ενισχύει την ικανότητά της με προσωπικό 100 επιπλέον ατόμων που θα προσληφθούν έως τον Ιούνιο 26. Επιπλέον, η ΕΥΥΑ θέτει σε πιλοτική εφαρμογή ένα νέο σύστημα που θα στηρίξει την ελληνική Υπηρεσία Ασύλου για την καταγραφή περιπτώσεων μετεγκατάστασης απευθείας στα αγγλικά. Σε περίπτωση επιτυχίας, το σύστημα αυτό θα επεκταθεί σε όλα τα περιφερειακά γραφεία ασύλου της Ελλάδας όπου ενδεχομένως πρέπει να καταγραφούν περιπτώσεις μετεγκατάστασης. 2.7 Συστάσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που διαπιστώθηκαν Κύριες συστάσεις προς τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης Να αυξήσουν σημαντικά τον αριθμό και τη συχνότητα των δεσμεύσεων Να απαντούν στις αιτήσεις μετεγκατάστασης από την Ιταλία και την Ελλάδα εντός μιας εβδομάδας μετά την παραλαβή τους Να επισπεύσουν τους πρόσθετους ελέγχους ασφαλείας ούτως ώστε να διεξάγονται σε διάστημα μιας εβδομάδας και με έμφαση σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις Να παρέχουν προαναχωρησιακό ενημερωτικό υλικό το οποίο να περιέχει ποιοτικές και ελκυστικές πληροφορίες προς τους αιτούντες σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της ΕΥΥΑ Να ανταποκρίνονται άμεσα στις προσκλήσεις εμπειρογνωμόνων της ΕΥΥΑ για τη στήριξη της Ιταλίας, και ιδίως της Ελλάδας, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη συνέχεια στην τοποθέτηση εμπειρογνωμόνων Κύρια σύσταση προς την Ελλάδα και την Ιταλία Να αυξηθεί η ικανότητα της ελληνικής Υπηρεσίας Ασύλου, με την υποστήριξη της ΕΥΥΑ, για την καταγραφή των αιτούντων που πρόκειται να μετεγκατασταθούν, ώστε να αντιστοιχεί στη σημαντική αύξηση του αριθμού των επιλέξιμων μεταναστών που ενδιαφέρονται να ενταχθούν στο πρόγραμμα Να ολοκληρωθεί η πλήρης λειτουργία όλων των κέντρων πρώτης υποδοχής Να αυξηθούν οι προσπάθειες για τη διεξαγωγή συστηματικών ελέγχων ασφαλείας και τη βελτίωση της ποιότητας των πληροφοριών που παρέχονται στις αιτήσεις μετεγκατάστασης που αποστέλλονται στα κράτη μέλη, και να διοριστεί ανταποκριτής ασφαλείας Να βελτιωθεί η ικανότητα συντονισμού με την οριστικοποίηση και υλοποίηση το συντομότερο δυνατόν των τυποποιημένων διαδικασιών λειτουργίας και των πρωτοκόλλων για μετεγκατάσταση Να αυξηθεί η ικανότητα υποδοχής της Ελλάδας με τη διάθεση των θέσεων για τις οποίες έχουν αναληφθεί δεσμεύσεις στο πλαίσιο του χάρτη πορείας το ταχύτερο δυνατόν Να ολοκληρωθούν, το συντομότερο δυνατόν, οι διαδικασίες για τη διευκόλυνση της μετεγκατάστασης ασυνόδευτων ανηλίκων. Στο παράρτημα 5 παρατίθεται ιδεώδης ροή εργασιών για τη μετεγκατάσταση, με βάση την πείρα που αποκτήθηκε κατά την πρώτη εβδομάδα του Μαρτίου στην Ελλάδα. 26 Τον Απρίλιο, η Υπηρεσία Ασύλου θα ενισχυθεί με 29 νέους υπαλλήλους. Συνολικά, μέχρι τον Ιούνιο τρέχοντος έτους θα προσληφθούν 100 υπάλληλοι. Σήμερα, η Υπηρεσία διαθέτει ικανότητα καταγραφής 80 περιπτώσεων ημερησίως σε ολόκληρη τη χώρα. 15

16 2.7.1 Από την πλευρά των κρατών μελών κατανομής Δράσεις για τη διευθέτηση περιορισμένου αριθμού δεσμεύσεων: Όλα τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης θα πρέπει να αυξήσουν τον αριθμό των επίσημων δεσμεύσεων που αναλαμβάνουν μέσω του δικτύου επικοινωνίας DubliNet τηρουμένης της μέγιστης προθεσμίας τριών μηνών που έχει καθοριστεί στις αποφάσεις του Συμβουλίου. Οι δεσμεύσεις αυτές θα πρέπει να συμφωνούν με τις ποσοστώσεις που έχουν κατανεμηθεί στο κράτος μέλος μετεγκατάστασης και να λαμβάνουν πλήρως υπόψη την κατάσταση έκτακτης ανάγκης επιτόπου. Δράσεις για τη μείωση της εσφαλμένης χρήσης των προτιμήσεων: Τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης θα πρέπει να περιορίζουν, στο μέτρο του δυνατού, τις προτιμήσεις που έχουν διατυπωθεί και να τις χρησιμοποιούν μόνο για λόγους καλύτερης ένταξης, και θα πρέπει να είναι σε θέση να υποδεχθούν όλες τις κατηγορίες μεταναστών (οικογένειες, ασυνόδευτους ανηλίκους, μόνους άρρενες αιτούντες) Δράσεις για να επιταχυνθεί ο χρόνος απόκρισης σε αιτήματα μετεγκατάστασης: Τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης θα πρέπει να δίνουν συνέχεια στις αιτήσεις μετεγκατάστασης εντός μίας εβδομάδας. Υπό την έννοια αυτή, σε σχέση με τους ελέγχους ασφαλείας, ο Frontex θα πρέπει να διενεργεί συστηματικούς ελέγχους ασφαλείας σε 1η γραμμή, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης στο σύστημα SIS, και θα πρέπει να προβλεφθεί η ενίσχυση του ρόλου της Ευρωπόλ στους ελέγχους σε 2η γραμμή, ενώ η Ιταλία και η Ελλάδα θα πρέπει να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους για τη διενέργεια συστηματικών ελέγχων ασφαλείας και τη βελτίωση της ποιότητας των πληροφοριών που παρέχονται στις αιτήσεις μετεγκατάστασης που αποστέλλονται σε κράτη μέλη. Τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης θα πρέπει να επικεντρώνονται σε συμπληρωματικούς ελέγχους και ιδίως να διενεργούν συνεντεύξεις ασφαλείας, σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις, δηλαδή όταν υπάρχουν βάσιμες υποψίες ότι το πρόσωπο ενδέχεται να εμπίπτει σε έναν από τους λόγους απόρριψης. Οι λόγοι πρέπει να κοινοποιούνται το συντομότερο δυνατόν στις ιταλικές και ελληνικές αρχές. Σε κάθε περίπτωση, αυτοί οι πρόσθετοι έλεγχοι, συμπεριλαμβανομένων των συνεντεύξεων, θα πρέπει να διενεργούνται εντός του χρόνου απόκρισης μίας εβδομάδας για να μην καθυστερεί η διαδικασία. Όταν τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης έχουν εύλογους λόγους απόρριψης για σκοπούς εθνικής ασφάλειας, δημόσιας τάξης ή κινδύνου αποκλεισμού, οι λόγοι αυτοί θα πρέπει να κοινοποιούνται στην Ιταλία και την Ελλάδα. Δράσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που συνδέονται με τη μετεγκατάσταση ευάλωτων αιτούντων και ΑΑ (ασυνόδευτων ανηλίκων): Τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης θα πρέπει να διαθέσουν, το ταχύτερο δυνατό, θέσεις για ευάλωτα άτομα και ασυνόδευτους ανηλίκους και να αυξήσουν τις ικανότητες υποδοχής γι αυτήν την κατηγορία αιτούντων, καθώς και να εξασφαλίζουν την κατάλληλη επιτροπεία. Δράσεις για την αύξηση της αποδοχής και της εμπιστοσύνης εκ μέρους των μεταναστών στο πρόγραμμα και την αποφυγή αποσύρσεων: Τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης θα πρέπει να βελτιώσουν σημαντικά την παροχή πληροφοριών πριν από την αναχώρηση, ιδίως για τα κράτη μέλη που είναι λιγότερο γνωστά στους μετανάστες. Τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης θα πρέπει να παράσχουν, το συντομότερο δυνατό, ενημερωτικό υλικό στις αρχές ασύλου της 16

17 Ελλάδας και της Ιταλίας, καθώς και στην ΕΥΥΑ και τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔOM) σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες που συνέταξε η ΕΥΥΑ. Οι αξιωματικοί σύνδεσμοι θα πρέπει να διαθέτουν κατάλληλο ενημερωτικό υλικό και να είναι παρόντες κατά τη φάση της κοινοποίησης για να απαντούν στις ερωτήσεις των μεταναστών και να ανταποκρίνονται στις ανησυχίες τους. Οι δραστηριότητες κατάρτισης που σχεδιάζει η ΕΥΥΑ θα πρέπει να προβλέπουν επίσης την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών, καθώς και για την ενημέρωση και την οικοδόμηση αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Δράσεις για την αποφυγή δευτερογενών μετακινήσεων μετά τις μεταφορές για λόγους μετεγκατάστασης: Τα κράτη μέλη μετεγκατάστασης θα πρέπει να κάνουν πλήρη χρήση των διαθέσιμων μέσων του κεκτημένου στον τομέα του ασύλου (υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων, παροχή στους αιτούντες διεθνή προστασία μέσων υποδοχής μόνο σε είδος, κράτηση υπό ορισμένες περιστάσεις). Οι μεταφορές στην Ελλάδα βάσει του καθεστώτος του Δουβλίνου θα πρέπει να επαναληφθούν, όταν πληρούνται οι προϋποθέσεις 27. Δράσεις για την ενίσχυση της ικανότητας της ΕΥΥΑ να υποστηρίζει την Ιταλία και την Ελλάδα: όλα τα κράτη μέλη θα πρέπει να ανταποκριθούν στην πρόσκληση εμπειρογνωμόνων από την ΕΥΥΑ και να τους αναπτύσσουν με μεγαλύτερη ευελιξία ώστε να καλύπτεται η προθεσμία δύο ετών που προβλέπουν οι αποφάσεις του Συμβουλίου Από την πλευρά της Ιταλίας και της Ελλάδας Δράσεις για την επίσπευση της καταγραφής των αιτούντων: Η Ελλάδα θα πρέπει να οριστικοποιήσει την πρόσληψη 100 επιπλέον υπαλλήλων το συντομότερο δυνατόν, καθώς και να αναβαθμίσει και να αποδεχθεί την ενισχυμένη υποστήριξη της ΕΥΥΑ στη διαδικασία καταγραφής. Ο στόχος θα πρέπει να είναι το να εξασφαλιστεί ότι οι μετανάστες θα μπορούν να καταχωρούν την αίτηση ασύλου τους εντός τριών ημερών από τη στιγμή που εντάσσονται στο πρόγραμμα. Δράσεις για τη βελτίωση του συντονισμού: Η Ιταλία θα πρέπει να θεσπίσει και να εφαρμόσει πλήρως τις τυποποιημένες διαδικασίες λειτουργίας που ισχύουν για τα κέντρα πρώτης υποδοχής. Η Ιταλία και η Ελλάδα θα πρέπει να ολοκληρώσουν και να εφαρμόσουν πλήρως τα πρωτόκολλα για μετεγκατάσταση σε συνεργασία με όλους τους οικείους ενδιαφερομένους (UNHCR, ΔOM, ΕΥΥΑ, ΜΚΟ και Επιτροπή). Δράσεις για τη βελτίωση των δυνατοτήτων υποδοχής στην Ελλάδα: Η Ελλάδα θα πρέπει να καταστήσει διαθέσιμες, το συντομότερο δυνατόν, τις θέσεις για τις οποίες ανέλαβε δέσμευση στο πλαίσιο του χάρτη πορείας, συμπεριλαμβανομένων των νεοαφιχθέντων μεταναστών. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες θα πρέπει να συνάψει τις συμφωνίες εφαρμογής, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος των θέσεων στο πλαίσιο του προγράμματος ενοικίασης στέγης το ταχύτερο δυνατό, και να διασφαλίσει ένα κεντρικό σύστημα στέγασης για τους μετανάστες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό προκειμένου να εξασφαλίζονται αποτελεσματικές μεταφορές 27 Σύσταση προς την Ελληνική Δημοκρατία σχετικά με τα επείγοντα μέτρα που πρέπει να ληφθούν από την Ελλάδα ενόψει της επανέναρξης των μεταφορών δυνάμει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 604/2013, (C(2016) 871, της 10ης Φεβρουαρίου 2016). Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Συμβούλιο, Αποκατάσταση του χώρου Σένγκεν - Χάρτης πορείας, COM(2016) 120 final της 4 Μαρτίου