Ψηφιακή βιβλιοθήκη Περσέας

Transcript

1 Ψηφιακή βιβλιοθήκη Περσέας Πρόγραμμα Ψηφιακών Ανθρωπιστικών Επιστημών Α. Φραντζή

2 Από τη συλλογή εικόνων τέχνης και αρχαιολογίας: του Περσέα Collection: Malibu, The J. Paul Getty Museum Summary: Perseus pursuing the Gorgons Ware: Attic Black Figure, White Ground Painter: Attributed to a follower of the Theseus Painter Date: ca. 510 BC Dimensions: H. with handle m., D m. Shape: Kyathos Beazley Number: Period: Archaic

3 Τι ακριβώς είναι ο Περσέας;

4 Ο Περσέας είναι κατά βάση ένα διαρκώς εξελισσόμενο ερευνητικό πρόγραμμα στον τομέα των ψηφιακών ανθρωπιστικών επιστημών.

5 Απώτερος σκοπός του προγράμματος είναι να συμβάλει, ώστε να δημιουργηθεί ένα πλήρες μητρώο ελεύθερης πρόσβασης προσαρμοσμένο σε διάφορα γλωσσικά και πολιτιστικά υπόβαθρα.

6 Πρόκειται για μια ψηφιακή υποδομή που διευκολύνει την προσέγγιση των κλασικών γλωσσών και του ιστορικού παρελθόντος στο παρόν και στο μέλλον με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

7 Ο Περσέας περιλαμβάνει μια σειρά από θεμελιώδη εργαλεία, όπως λεξικά, εκδόσεις, εγκυκλοπαίδειες, άτλαντες, διαγράμματα, καταλόγους μουσείων, αρχαιολογικά αντικείμενα, κτλ

8 Ο Περσέας ως ερευνητικό πρόγραμμα 1 Προιόν του προγράμματος είναι μια ψηφιακή βιβλιοθήκη. Δημοσιεύει ποικίλες συλλογές και προσφέρει εξελιγμένες υπηρεσίες που αναφέρονται κυρίως στον πολιτισμό της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας αλλά τα τελευταία χρόνια και σε άλλα γνωστικά αντικείμενα. Ο Περσέας καλύπτει επίσης την πρώιμη σύγχρονη αγγλική γλώσσα, τον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο, την ιστορία και τοπογραφία του Λονδίνου, την ιστορία της Μηχανικής, την υποστήριξη της ανάγνωσης της αραβικής γλώσσας κτλ. 1. Perseus Digital Library. Research in 2008/09

9 Ο Περσέας ως ερευνητικό πρόγραμμα Μια ολοκληρωμένη, ανοικτού κώδικα, τέταρτης γενιάς βιβλιοθήκη αρχαίων ελληνικών και λατινικών εκδόσεων. Περιλαμβάνει: εκτεταμένες, συμβατές με ΤΕΙ, XML μεταγραφές ελληνικών και λατινικών κειμένων, μια ανοικτού κώδικα συλλογή σαρωμένων εικόνων-βιβλίων, τουλάχιστον ενός για κάθε έκδοση αρχαίου συγγραφέα μέσω του OCA (Open Content Alliance) έναν κατάλογο κλασικών έργων (με XML διατάξεις MADS και MODS) που αντιπροσωπεύει για κάθε κλασικό έργο πολλαπλές εκδόσεις, μεταφράσεις, υπομνήματα, ευρετήρια κτλ, μεταδεδομένα που υποστηρίζουν πρόσβαση σε βιβλίο, κεφάλαιο, τμήμα, στίχο βάσει του CTS πρωτοκόλλου.

10 Ο Περσέας ως ερευνητικό πρόγραμμα: Επεκτάσιμες μεθόδοι για να αναγνωρίζουμε, να μεταγράφουμε και να επισημειώνουμε αυτόματα κείμενα αρχαίων Ελλήνων και Λατίνων συγγραφέων

11 Ο Περσέας ως ερευνητικό πρόγραμμα Εστιασμένες συλλογές σε επιλεγμένους Έλληνες και Λατίνους συγγραφείς Ηρόδοτος, Αισχύλος, Θουκυδίδης, Όμηρος Sallustius, Propertius Αποσπασματικοί συγγραφείς Οι εκδόσεις αποσπασμάτων να περιέχουν δυναμικούς συνδέσμους προς τις εκδόσεις προέλευσής τους. Βλ. Fragmenta Graecorum Historicorum [σε εξέλιξη το πρόγραμμα] Από την πληροφορία την αναγνώσιμη από τον άνθρωπο στη γνώση που μπορεί να ενεργοποιηθεί μέσω της μηχανής Μετατρέπονται έντυπες πηγές σε δομημένη μορφή ικανή να ενεργοποιηθεί ( διαβαστεί ) από τη μηχανή, δηλαδή λεξικά, γραμματικές, υπομνήματα, εκδόσεις, εκδόσεις αποσπασμάτων.

12 Ο Περσέας ως ερευνητικό πρόγραμμα Γνωσιακές βάσεις που δημιουργούνται εξαρχής ψηφιακά και όχι κατόπιν μετατροπής από την έντυπη μορφή. Δενδρικές τράπεζες (Treebank) αρχαίας ελληνικής και λατινικής γλώσσας, δηλαδή γλωσσολογικές βάσεις δεδομένων που περιλαμβάνουν συντακτικό σχολιασμό και διευκολύνουν τη μελέτη του ύφους συγγραφέων, λογοτεχνικών ειδών κτλ. Εξόρυξη κειμένου/δεδομένων και αυτόματη παραγωγή νέας γνώσης (πχ μέσα από ευρετήρια, μεταφράσεις κτλ)

13 Ο Περσέας ως ερευνητικό πρόγραμμα. Παραμετροποίηση γλωσσολογικής και πολιτιστικής πληροφορίας για συγκεκριμένους αναγνώστες με στόχο την υποστήριξη προσαρμοσμένης στο χρήστη ανάγνωσης Συμμετοχή στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Scaife (κατανεμημένη συλλογή και μέθοδο, με την οποία οι επιστήμονες των ανθρωπιστικών επιστημών μπορούν αυτόματα να συλλέξουν το περιεχόμενο που τους ενδιαφέρει)

14 Ο Περσέας ως ερευνητικό πρόγραμμα Ιδρυματικό αποθετήριο ανθρωπιστικών επιστημών προηγμένου επιπέδου. Χρήση του λογισμικού Fedora, με στόχο να αναπτυχθούν μοντέλα δεδομένων για να υποστηρίξουν πιο σύνθετα αντικείμενα με τα οποία συνήθως δουλεύουν οι κλασικοί φιλόλογοι, δηλαδή αναζητήσεις σε λεξικά, εγκυκλοπαίδειες, μεταφράσεις κτλ Ανοικτές Υπηρεσίες με λογισμικό πλέγματος (grid enabled)

15 Κατάλογος Περσέα Ο κατάλογος του Περσέα είναι ένας κατάλογος έργων της κλασικής γραμματείας και όχι ένας κατάλογος βιβλίων. Οι πληροφορίες οργανώνονται γύρω από τα έργα και όχι τα βιβλία. Έτσι μπορούμε να ομαδοποιήσουμε εκδόσεις, χειρόγραφα και μεταφράσεις σε κάθε είδους μορφή, υλικό και γλώσσα σε οιοδήποτε χρονικό εύρος.

16

17 Κατάλογος Περσέα Σ αυτόν τον κόσμο, πρέπει να κινηθούμε από τα εκατομμύρια των βιβλίων στα δισεκατομμύρια, στην πραγματικότητα τρισεκατομμύρια λέξεων (Crane et al. Student Researchers, Citizen Scholars and the Trillion Word Library. In Proceedings of the 12th ACM/IEEE-CS Joint Conference on Digital libraries (JCDL 2012), pages , Washington, D.C. : ACM Digital Library, 2012).

18 Κατάλογος Περσέα

19 Περιήγηση στον κατάλογο με συγγραφέα

20

21

22 Συλλογές του Περσέα Αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή συλλογή Φυλλομετρητής αντικειμένων αρχαιολογίας και τέχνης Αραβικό συλλογή Γερμανική συλλογή Αμερικανική συλλογή 19ου αιώνα Συλλογή της Αναγέννησης Richmond Times Dispatch Ιταλική ποίηση του ανθρωπισμού και της αναγέννησης στη λατινική Τράπεζα δεδομένων Duke για παπυρικά έγγραφα

23 Συλλογές του Περσέα

24 Ελληνορωμαϊκή συλλογή Η συλλογή ξεκίνησε με αρχαιοελληνικό υλικό και σιγά σιγά προστέθηκε υλικό λατινικής γραμματείας και αργότερα αρχαιολογικό υλικό, σε διασύνδεση.

25 Συλλογές του Περσέα. Ελληνορωμαϊκή συλλογή

26 Αποτελέσματα αναζήτησης

27 Συλλογές του Περσέα. Ελληνορωμαϊκή συλλογή Aναζήτηση με αρχαίο συγγραφέα

28 Αναζήτηση στα περιεχόμενα των αποτελεσμάτων

29

30 Όλες οι επιλογές αναζήτησης

31 Εργαλεία αναζήτησης: Μεταγραφή στα αρχαία ελληνικά

32

33 Αναζήτηση σε λεξικό

34 Αποτελέσματα από λεξικό

35 Αναζήτηση στη Συλλογή τέχνης και αρχαιολογίας

36 Αποτελέσματα από τη Συλλογή τέχνης και αρχαιολογίας

37 Αναζήτηση τόπου

38 Αποτελέσματα για αναζήτηση τόπου

39 Αποτελέσματα για αναζήτηση τόπου

40 Αναζήτηση χρονολογίας

41 Αναζήτηση με χρονολογία

42 Εργαλείο μελέτης λέξεων: αναζήτηση

43 Εργαλείο μελέτης λέξεων: αποτελέσματα

44 Ο Περσέας είναι κατά βάση ένα διαρκώς εξελισσόμενο ερευνητικό πρόγραμμα στον τομέα των ψηφιακών ανθρωπιστικών επιστημών.

45 Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες (ΨΑΕ) Εισαγωγικές σημειώσεις

46 Από τους Υπολογιστές και τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες (Computers and the Humanities) Humanities Computing Στις Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες (Digital Humanities) John Unsworth Susan Schreibman, and Ray Siemens who, as editors of the anthology A Companion to Digital Humanities (2004)

47 Απόψεις και ορισμοί για ΨΑΕ Οι Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες δεν αποτελούν ένα ενοποιημένο γνωστικό πεδίο αλλά μια σειρά συγκλίνουσες πρακτικές που εξερευνούν το επιστητό στο οποίο: α) το έντυπο δεν είναι πλέον το αποκλειστικό ή το κανονικό μέσο με το οποίο παράγεται και/ή διαχέεται η γνώση. β) ψηφιακά εργαλεία, τεχνικές και μέσα έχουν αλλάξει την παραγωγή και τη διάδοση της γνώσης στις τέχνες, τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Digital Humanities Manifesto 2.0

48 Απόψεις και ορισμοί για ΨΑΕ Οι Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες είναι ένα ποικίλο και συνεχώς αναδυόμενο πεδίο που αγκαλιάζει την πρακτική της έρευνας των ανθρωπιστικών επιστημών μέσα και δια μέσου της πληροφορικής τεχνολογίας, και την εξερεύνηση του πώς οι ανθρωπιστικές επιστήμες μπορούν να αναπτυχθούν δια μέσου της σύνδεσής τους με την τεχνολογία, τα μέσα και τις υπολογιστικές μεθόδους. Digital Humanities Quarterly

49 Απόψεις και ορισμοί για ΨΑΕ Τα ψηφιακά μέσα αλλάζουν τη φύση αυτή καθεαυτή των γνωστικών πεδίων, καθιστώντας τα αγνώριστα, όπως θα έλεγε και ο Derrida. Hall 2008 Hall, Gary. Digitize this Book! The politics of new media, or why we need open access now. Minneapolis: University of Minnesota Press, 2008, σ.81 Οι Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες έρχονται για να ερευνήσουν πολλά ζητήματα στις ανθρωπιστικές επιστήμες, ειδικότερα όμως εκείνα που θεωρούνται δύσκολα, ή ακόμα και αδύνατον να τα παρατηρήσεις, να τα περιγράψεις, ή να τα αναλύσεις χωρίς τη βοήθεια των πληροφοριακών τεχνικών.

50 Απόψεις και ορισμοί για ΨΑΕ Οι Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες (DH) ενσωματώνουν και ψηφιοποιημένα και εκ γενετής ψηφιακά υλικά (born-digital) και συνδυάζουν τις μεθόδους των παραδοσιακών ανθρωπιστικών επιστημών (φιλολογία, αρχαιολογία, φιλοσοφίας, σπουδές κινηματογράφου, κτλ) και κοινωνικών επιστημών με τα εργαλεία που προσφέρει η πληροφορική (υπερκείμενο, υπερμέσα, οπτικοποίηση δεδομένων, ανάκτηση πληροφορίας, εξόρυξη δεδομένων, στατιστική, ψηφιακή χαρτογράφηση) και η ψηφιακή εκδοτική.

51 Πεδία των ΨΑΕ Αρχαιολογία Γλωσσολογία Ιστορία της τέχνης Ιστορικές σπουδές Κλασικές σπουδές Λεξικογραφία Λογοτεχνικές σπουδές Μουσική Παραστατικές τέχνες

52 Νέες τάσεις στις ΨAE Κινητά τηλέφωνα και κινητές συσκευές ως πρωταρχικό μέσο διεπαφής με την ψηφιακή πληροφορία Το πρόβλημα των μεγάλων δεδομένων (big data) Ανανεωμένο μοντέλο της σχέσης ανάμεσα στο κοινό και στους ερευνητές σε μια ανοιχτή αμφίδρομη συνεργασία Νέα μοντέλα ομότιμης αξιολόγησης (peer review) και δημοσίευσης της έρευνας Κωδικοποίηση σε βάθος (deep encoding) σήμανση για ονόματα, ημερομηνίες, τόπους. Διδασκαλία και παιδαγωγική

53 Οργανισμοί, εταιρείες, προγράμματα, κτλ The Association for Literary and Linguistic Computing (ALLC) The Association for Computers and the Humanities (ACH) The Society for Digital Humanities/Société pour l'étude des médias interactifs Text Encoding Initiative Oxford Digital Humanities. Universitat Leipzig Open Philology Project Δίκτυο Υποδομών για την Έρευνα στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες ΔΥΑΣ Department of Digital Humanities (King's College London, UK) UCL Centre for Digital Humanities Digital Humanities Network Institute for Advanced Technology in the Humanities Center for Digital

54

55 Περιοδικά Digital Humanities Quarterly Journal of Digital Humanities Βιβλία Burdick, Anne... κ. ά. Digital Humanities. Cambridge, M.A.: MIT Press, 2012 Schreibman, S., Siemens, R., Unsworth, J., επιμ. A Companion to Digital Humanities. Blackwell Companions to Literature and Culture. Paperback Edition, 2007 Schreibman, S., και Siemens, R., επιμ. A Companion to Digital Literary Studies". Blackwell Companions to Literature and Culture

56 Κωδικοποίηση κειμένου Πρότυπο Text Encoding Initiative (TEI) Στόχος του προτύπου είναι να δημιουργήσει ένα περιβάλλον για την κωδικοποίηση* τεκμηρίων όλων των ειδών του γραπτού λόγου (πεζός λόγος, ποίηση, δράμα), οποιασδήποτε γλώσσας και χρονικής περιόδου. * H διαδικασία διάκρισης δομικών ή σημασιολογικών χαρακτηριστικών του κειμένου με βάση κάποιους κανόνες με σκοπό την κατανόησή του από υπολογιστικά συστήματα Text Encoding Initiative βλ. και Σ. Αγγελής, Ε. Πάζα, Λ. Παπαχριστόπουλος, Χ. Παπαθεοδώρου, Text Encoding Initiative TEI, Από τις γλώσσες σήμανσης στην κωδικοποίηση κειμένων, Μαΐου / 2-4 Ιουνίου 2015.

57

58 Text Encoding Initiative (TEI) Τι κωδικοποιεί το ΤΕΙ Δομικά στοιχεία μέσα στο κείμενο Σελίδα τίτλου, Κεφάλαιο, Σκηνή, Στροφή κτλ. Τυπογραφικά στοιχεία Ειδικοί χαρακτήρες κτλ., Κενά Άλλα κειμενικά στοιχεία Διαφορετικοί τύποι περιεχομένου, Γραμματικές δομές

59 Text Encoding Initiative (TEI) Παρέχει ετικέτες για διαφορετικούς τύπους κειμένου (π.χ. έμμετρο, θέατρο, λεξικά, ομιλούντα κείμενα) πολλούς διαφορετικούς τύπους ιδιοτήτων (σε ένα έγγραφο π.χ. η βιβλιογραφική περιγραφή), και κάθε μια ετικέτα έχει ένα ξεκάθαρο, καλά τεκμηρωμένο νόημα. Πχ: για να αναπαραστήσεις ένα θεατρικό έργο η ΤΕΙ έχει ειδικές ετικέτες που υποδηλώνουν τον ευθύ λόγο κάποιου ή μια σκηνική οδηγία.

60

61

62 Text Encoding Initiative (TEI) Για να δημοσιεύσουμε ένα κωδικοποιημένο κείμενο στον ιστό πρέπει αυτό να μετατραπεί σε ιστοσελίδα ή συλλογή σελίδων. Η κωδικοποίηση παραμένει ανεξάρτητη από το πρόγραμμα παρουσίασης στον ιστό ή οποιαδήποτε άλλη εφαρμογή. Programs come and go; the encoding remains