ΜΝΗΜΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ

Transcript

1 1 ΜΝΗΜΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ «100 Χρόνια ζωής του έργου του από την ημέρα της αποδημίας του» ΣΧΟΛΙΚΗ - ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ ΜΕ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ- ΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟ ΑΘΗΝΑ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2012

2 2 Τὸ ἐπ ἐμοί, ἐν όσῳ ζῶ καὶ ἀναπνέω καὶ σοφρονῶ, δὲν θὰ παύσω πάντοτε, νὰ ὑμνῶ μετὰ λατρείας τὸν Χριστόν μου, νὰ περιγράφω μετ ἔρωτος τὴν φύσιν, καὶ νὰ ζωγραφῶ μετὰ στοργῆς τὰ γνήσια Ἑλληνικὰ ἔθη. ἐὰν ἐπιλάθωμαί σου,ἱερουσαλήμ, ἐπιλησθείη ἡ δεξιά μου κολληθείη ἡ γλῶσσά μου τῷ λάρυγγί μου, ἐὰν οὐ μή σου μνησθῶ, ἐὰν μὴ προανατάξωμαί σοι ὡς ἐν ἀρχῇ τῆς εὐφροσύνης μου. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ

3 3 ΗΜΕΡΙΔΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: «100 ΧΡΟΝΙΑ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΟΔΗΜΙΑ ΤΟΥ» I. Εισηγήσεις της ημερίδας : α. Γεράσιμος Μασούρας : Η θρησκευτικότητα στο έργο του Παπαδιαμάντη. β. Ευδοκία Βλάχου : Η φύση στο έργο του Παπαδιαμάντη. ΙΙ. Παράλληλες Εκδηλώσεις της Ημερίδας: α.παρουσίαση της αυτοβιογραφίας του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και απαγγελία του ποιήματος «Δέηση για την ψυχή του Παπαδιαμάντη», του Λάμπρου Πορφύρα από την κ. Ελένη Κοντράρου β.παρουσίαση του πεζογραφήματος τα πτερόεντα του Παπαδιαμάντη από τον αφηγητή ηθοποιό κ. Κώστα Γιαλίνη γ. Ανάγνωση κειμένων για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη από μαθητές των 34 ου, 88 ου και 174 ου Δημοτικών Σχολείων Αθηνών 1. Ξενάγηση στο Σπίτι-Μουσείο του Αλ.Παπαδιαμάντη 2. Ο συμβολισμός των φυτών στο έργο του Παπαδιαμάντη 3. Γράμμα προς τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη 4. Ποίημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη 5. Αποσπάσματα έργων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη ΙΙΙ. Θεατρική παράσταση του διηγήματος «Η σταχομαζώχτρα» (Διασκευή) του Αλ. Παπαδιαμάντη, από μαθητές της ΣΤ τάξης του 34 ου Δημ. Σχολείου Αθηνών ΙV. Παραδοσιακοί Χοροί α. «ΚΑΜΑΡΑ» σκιαθίτικος χορός από μαθητές της Δ τάξης του 34 ου Δημ. Σχολείου Αθηνών β. Νησιώτικοι χοροί από το χορευτικό συγκρότημα του Κέντρου Ελληνικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισμού.

4 4 Ο χαρισματικός αφηγητής λογοτεχνικών κειμένων και ηθοποιόςκ. Κώστας Γιαλίνης μέσα από μια συγκλονιστική αφήγηση μας άγγιξε βαθειά με την αισθαντική και μεστή φωνή του, έτσι απλός, άμεσος, τρυφερός, ασκητικός κάνοντας ένα πέρασμα από το παρελθόν στο παρόν υποδυόμενος τον ίδιο τον Παπαδιαμάντη, μας παρουσίασε το πεζογράφημα του κοσμοκαλόγερου τα πτερόεντα δώρα : τη ζωή (πλασμένην δια να πάλλη εις τας καρδίας), την αύρα (ικανή να δροσίζει τας ψυχάς) και το άστρον (το προορισμένο να λάμπει εις τας συνειδήσεις)

5 5 Και δεν ήταν τυχαίο που η εκδήλωση στη μνήμη του έγινε δίπλα στον Πρόφήτη Ηλία αφού τον ἀγαποῦσε, ὅπως ὅλους τους Ἁγίους. Γιὰ τὸν Προφήτη Ἠλία εἶχε γράψει καὶ ὁρισμένα μικρὰ τροπάρια, ἀπόστιχα τοῦ Μικροῦ Ἑσπερινοῦ εἰς τὴν ἑορτήν του. Κατὰ τὸν Βαλέτα : «Αὐτὰ τὰ μικρὰ τροπάρια εἰς ἦχον β πρὸς τὸ «Οἶκος τοῦ Ἐφραθᾶ», τὰ σύνθεσε ὁ Παπαδιαμάντης χωρὶς νὰ κοπιάσει καθόλου καὶ μέσα σὲ λίγη ὥρα κατὰ τὰ τελευταῖα του χρόνια, ὅταν κάποτε εἶχε πάει στὸ πανηγύρι τοῦ Προφήτου Ἠλία, ποὺ τὸ μοναστηράκι του βρίσκεται σὲ μία ὄμορφη ἀγναντερὴ τοποθεσία [ ]. Τἄγραψε γιὰ νὰ συμπληρώσει μὲ αὐτὰ τὴν παλιὰ ἀσματικὴ ἀκολουθία τοῦ Προφήτη, ἀπὸ τὴν ὁποία λείπει ὁ μικρὸς Ἑσπερινός».

6 6 «ΠΤΕΡΟΕΝΤΑ ΔΩΡΑ» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη Ξένος του κόσμου και της σαρκός, κατήλθε την παραμονήν από τα ύψη, συστείλας τας πτέρυγας, όπως τας κρύπτη, θείος άγγελος. Έφερε δώρα από τα άνω βασίλεια δια να φιλεύση τους κατοίκους της πρωτευούσης. Ήτον ο καλός άγγελος της πόλεως. Εκράτει εις την χείραν εν άστρον και επί του στέρνου του έπαλλε ζωή και δύναμις, και από το στόμα του εξήρχετο πνοή θείας γαλήνης. Τα τρία ταύτα δώρα ήθελε να μεταδώση εις όλους όσους προθύμως τα δέχονται. Εισήλθεν εν πρώτοις εις εν αρχοντικόν μέγαρον. Είδεν εκεί το ψεύδος και την σεμνοτυφίαν, την ανίαν, και το ανωφελές της ζωής ζωγραφισμένα εις τα πρόσωπα του ανδρός και της γυναικός, και ήκουσε τα δύο τεκνία να ψελλίζωσι λέξεις εις άγνωστον γλώσσαν. Ο Άγγελος επήρε τα τρία ουράνια δώρα του, και έφυγε τρέχων εκείθεν. Επήγεν εις την καλύβην πτωχού ανθρώπου. Ο ανήρ έλειπεν όλην την εσπέραν εις την ταβέρναν. Η γυνή επροσπάθει ν' αποκοιμίση με ολίγον ξηρόν άρτον τα πέντε τέκνα, βλασφημούσα άμα την ώραν που είχεν υπανδρευθή. Τα μεσάνυχτα επέστρεψεν ο σύζυγός της / αυτή τον ύβρισε νευρική με φωνήν οξείαν, εκείνος την έδειρε με την ράβδον την οζώδη, και μετ' ολίγον οι δυο επλάγιασαν χωρίς να κάμουν την προσευχή των, και ήρχισαν να ροχαλίζουν με βαρείς τόνους. Έφυγεν εκείθεν ο Άγγελος. Ανέβη εις μέγα κτίριον πλουσίως φωτισμένον. Ήσαν εκεί πολλά δωμάτια με τραπέζας, κ' επάνω των έκυπτον άνθρωποι μετρώντες αδιακόπως χρήματα, παίζοντες με χαρτία. Ωχροί και δυστυχείς, όλη η ψυχή των ήτο συγκεντρωμένη εις την ασχολίαν ταύτην. Ο Άγγελος εκάλυψε το πρόσωπον με τας πτέρυγάς του δια να μη βλέπη κ' έφυγε δρομαίος. Εις τον δρόμον συνήντησε πολλούς ανθρώπους, άλλους εξερχομένους από τα καπηλεία, οινοβαρείς, και άλλους κατερχομένους από τα χαρτοπαίγνια, μεθύοντας χειροτέραν μέθην. Τινάς είδε ν' ασχημονούν, και τινάς ήκουσε να βλασφημούν τον Άι-Βασίλην ως πταίστην. Ο Άγγελος εκάλυψε με τας πτέρυγας τα ώτα, δια να μην ακούη, και αντιπαρήλθεν. Υπέφωσκεν ήδη η πρωΐα της πρωτοχρονιάς, και ο Άγγελος δια να παρηγορηθή, εισήλθεν εις μίαν εκκλησίαν. Αμέσως πλησίον της θύρας είδεν ανθρώπους να μετρούν νομίσματα, μόνον δεν είχον παιγνιόχαρτα εις τας χείρας / και εις τι βάθος, αντίκρυσεν ένα άνθρωπον χρυσοστόλιστον και μιτροφορούντα ως Μήδον σατράπην της εποχής του Δαρείου, ποιούντα διαφόρους ακκισμούς και επιτηδευμένας κινήσεις. Δεξιά και αριστερά άλλοι μερικοί έψαλλον με πεπλασμένας φωνάς: Τον Δεσπότην και αρχιερέα! Ο Άγγελος δεν εύρε παρηγορίαν. Επήρε τα πτερόεντα δώρά του - το άστρον το προωρισμένον να λάμπη εις τας συνειδήσεις, την αύραν, την ικανήν δια να δροσίζη τας ψυχάς, και την ζωήν, την πλασμένην δια να πάλλη εις τας καρδίας, ετάνυσε τας πτέρυγας, και επανήλθεν εις τας αψίδας. Α. Παπαδιαμάντης εφ. Αλήθεια, 1 Ιαν. 1907

7 7 Το οδοιπορικό της ημερίδας «100 χρόνια ζωής του έργου του Παπαδιαμάντη από την αποδημία του» Η εκπαίδευση στο σχολείο έχει ως σκοπό να καλλιεργήσει το μαθητή ατομικά και ομαδικά σε όλους τους τομείς του πολιτισμού(πολιτισμός είναι το σύνολο των δημιουργημάτων του ανθρώπου σε όλους τους τομείς της δραστηριότητάς του: οικονομίακοινωνική ζωή-πολιτική οργάνωση-επιστήμη-θρησκεία-ηθική-μορφές τέχνης). Αυτό το επιδιώκει τόσο μέσα από τα γνωστικά αντικείμενα του σχολικού προγράμματος, όσο και με τις πολιτιστικές δραστηριότητες και εκδηλώσεις, οι οποίες πραγματοποιούνται εντός και εκτός του σχολικού χώρου και αποσκοπούν στην πνευματική ανάπτυξη, την αισθητική καλλιέργεια, στην δημιουργική έκφραση των μαθητών και γενικά στην ευαισθητοποίησή τους σε θέματα πολιτισμού. Οι δραστηριότητες αυτές μπορεί να είναι: μουσικές εκδηλώσεις, θεατρικό εργαστήρι και θεατρικές παραστάσεις, λογοτεχνικές εκδηλώσεις, παραδοσιακοί χοροί, εικαστικό εργαστήρι και εκθέσεις ζωγραφικής, εκδόσεις εφημερίδων και περιοδικών. Στο πλαίσιο αυτών των δραστηριοτήτων οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά, αναπτύσσουν την προσωπικότητά τους, καλλιεργούν την αισθητική τους αντίληψη, εκφράζονται ελεύθερα και επικοινωνούν με αλληλοσεβασμό μέσα στη σχολική ομάδα. Οι μαθητές στο πλαίσιο των σχολικών δραστηριοτήτων γνωρίζουν μια μορφή εκπαίδευσης που υποκινείται από τους ίδιους και τα ενδιαφέροντά τους, περιστρέφεται γύρω από αυτούς και αγκαλιάζει ένα πλήθος αντικειμένων, ιδεών και δραστηριοτήτων, που εκπορεύονται από το σχολείο και επεκτείνονται στην κοινωνία. Μέσα από τη συμμετοχή τους σε ένα ομαδικό βιωματικό εργαστήρι ή σε μια ομάδα έρευνας δρουν και αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και ευθύνες. Στο πλαίσιο όλων των παραπάνω πραγματοποιήθηκε Σχολική Πολιτιστική Ημερίδα με Εκπαιδευτικό- Παιδευτικό Χαρακτήρα και Στόχο στο συγκρότημα των : 34 ου και 88 ου Δημοτικών Σχολείων Αθηνών για τη συμπλήρωση των εκατό χρόνων ζωής του έργου του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη από την αποδημία του μέχρι σήμερα, η οποία ήταν αφιερωμένη στη μνήμη του και την προσφορά του στα ελληνικά γράμματα. Αφιερώσαμε αυτήν την Ημερίδα σε έναν άνθρωπο που δεν διακρίθηκε μόνο για το λογοτεχνικό του χάρισμα αλλά και για την αγάπη του στην παράδοση και στην όμορφη και μοναδική φύση του νησιού της Σκιάθου. Να πάρουν και τα παιδιά μας μια γεύση από την προσωπικότητα του μεγάλου αυτού Έλληνα πεζογράφου και να τον γνωρίσουν καλύτερα. Χωρίς αμφιβολία ο Παπαδιαμάντης ανήκει όχι μόνο στους μεγάλους λογοτέχνες της γενιάς του, της γενιάς του 1880, αλλά και στους μεγάλους Νεοέλληνες λογοτέχνες χάρη στη συμβολή του στην εξέλιξη του νεοελληνικού διηγήματος και της νεοελληνικής ηθογραφίας. Η καταγωγή του από ιερατική οικογένεια, η σχέση του με την Εκκλησία, που παρουσιάζεται ανάγλυφη στα έργα του και η σχεδόν ασκητική ζωή του ιδιαίτερα στα τελευταία χρόνια, οδήγησε πολλούς να τον χαρακτηρίσουν ως τον «άγιο των νεοελληνικών γραμμάτων». Η αξία και η σημασία του ως λογοτέχνη, αξία που στο πέρασμα των χρόνων και παρά το γεγονός ότι η γλώσσα που χρησιμοποιεί στα διηγήματά του, δυστυχώς, δυσκολεύει τα παιδιά και τους νέους της εποχής μας να τα κατανοήσουν, αυξάνεται γιατί και οι κριτικοί και οι αναγνώστες εκτιμούν στο έργο του την αμεσότητα της αφηγήσεώς του, την αγάπη του για τον τόπο του και τα πρόσωπα ανάμεσα στα οποία έζησε και τα οποία με στοργή αποτύπωσε στα διηγήματά του. Και τα πρόσωπα αυτά, παρά τις τυχόν αδυναμίες και ατέλειες που παρουσιάζουν, καθώς όλοι οι άνθρωποι έχουμε ατέλειες και αδυναμίες, δεν παύουν να είναι πρόσωπα με χαρακτηριστικά αγνά, ευσεβή και καθαρά, δεν παύουν να είναι πρόσωπα γνήσια και αληθινά, που μας διδάσκουν ακόμα και με τα λάθη τους, όπως μας διδάσκει και ο δημιουργός τους, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.

8 8 Η αφορμή γι αυτήν την ημερίδα μου δόθηκε σε ένα ταξίδι που έκανα στη Σκιάθο το 2009 όταν είχα προσκληθεί ως ομιλήτρια -από το Σύλλογο Γυναικών της Σκιάθου- σε μια ημερίδα που ήταν αφιερωμένη «στη Μάνα» και θα πραγματοποιόταν στη χώρα της Σκιάθου. Η χαρά μου δεν περιγραφόταν γιατί ναι μεν θα πήγαινα στη Σκιάθο για τον συγκεκριμένο σκοπό αλλά θα είχα και τη δυνατότητα να επισκεφτώ ξανά το σπίτι του Παπαδιαμάντη. Δυστυχώς όμως η ημερίδα πραγματοποιήθηκε Σάββατο βράδυ και το Μουσείο ήταν κλειστό. Έτσι προσέφυγα στην Πρόεδρο του Μουσείου κ. Παπαγεωργίου Αθηνά και της εξέφρασα την επιθυμία μου να επισκεφτώ το Μουσείο. Εκείνη έδειξε μεγάλη κατανόηση και έχοντας απέραντη αγάπη στον κυρ- Αλέξανδρο μου άνοιξε το Μουσείο και όχι μόνο! Δέχθηκε να με ξεναγήσει σε όλους τους χώρους-από τα δωμάτια μέχρι τη βιβλιοθήκηεξηγώντας το κάθε τι προκειμένου να παρουσιάσω το μουσειακό υλικό στους μαθητές μου όταν θα επέστρεφα στην Αθήνα. Μαζί με το φωτογραφικό υλικό αγόρασα και διάφορα βιβλία, μεταξύ των άλλων και τη «Σταχομαζώχτρα»,ένα συγκινητικό πανέμορφο βιβλίο του Παπαδιαμάντη, με ωραία μηνύματα αλλά και ωραία εικονογράφηση ελκυστικό για τους μαθητές. Η ιστορία του βιβλίου πάντα μου γέμιζε την ψυχή, γιατί είχα βιώσει η ίδια μια ολόιδια κατάσταση, όταν, όντας μικρό κοριτσάκι, με έπαιρνε η μητέρα μου και πηγαίναμε στα χωράφια των χωριανών μας για να μαζέψουμε τα πεσμένα στάχυα 1, χεριές-χεριές και να τα κάνουμε μικρά δεματάκια τα οποία ύστερα τα ενώναμε και τα στουμπούσαμε, εξασφαλίζοντας έτσι λίγο στάρι που έφτανε με το ζόρι για ένα ταψί ψωμί. Όταν γύρισα στην Αθήνα διάβασα το διήγημα στους μαθητές μου και παρ όλο που ήταν μικροί, κατανόησαν πλήρως τα μηνύματα που προέκυπταν και πλημμύρισαν από συγκίνηση και χαρά. Κάτι όμως δεν είχε τελειώσει, δεν είχε ολοκληρωθεί ακόμα. Ώσπου τον Οκτώβρη του 2011 στην Αθήνα παραβρέθηκα σε ένα συνέδριο αφιερωμένο στον Παπαδιαμάντη και εκεί τελικά μου γεννήθηκε η ιδέα να παρουσιάσω όλα αυτά που είδα και άκουσα και στους μαθητές των σχολείων μας. Μα δεν άργησε να παρουσιαστεί και η κατάλληλη ευκαιρία. Ένα πρωινό του Δεκέμβρη μιλώντας με τους μαθητές της ΣΤ τάξης για λογοτεχνία ήρθε η κουβέντα μας και στον κυρ Αλέξανδρο. Από όλα τα παιδιά μόνο δυο-τρία είχαν ακούσει ή ήξεραν λίγα πράγματα για τον Παπαδιαμάντη. Εκπληκτικό ήταν όταν ένας μαθητής, ο Πέτρος, μας ανέφερε με χαρά πως μια εβδομάδα πριν, ο πατέρας του του χάρισε τα «Άπαντα του Παπαδιαμάντη». 1 Σε πολλούς λαούς της Μεσογείου επικρατούσε η συνήθεια να αφήνουν μετά το θέρισμα τα τελευταία στάχυα αμάζευτα. Έτσι που ο καθένας και κυρίως οι γυναίκες να μπορούν να τα μαζεύουν για να εξασφαλίσουν ένα μέρος από τον επιούσιο. Χαρακτηριστικό είναι το «βιβλίο της Ρουθ» ένα από τα πιο σημαντικά της εβραϊκής λογοτεχνίας, όπου γίνεται λόγος για τη σταχομαζώχτρα του αρχαίου κόσμου, τη Ρουθ. Στα νεότερα χρόνια, ο δικός μας Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης μας άφησε σημαντική ηθογραφική-λογοτεχνική παρακαταθήκη τη δική του Ρουθ τη «θεια-αχτίτσα». Ένα διήγημα στο οποίο αποτυπώνεται η φτώχεια, η ανέχεια αλλά και η ευγένεια των εθίμων τα οποία όμως από τη μια απηχούν και το φόβο του ανθρώπου για το αβέβαιο μέλλον του, ενώ από την άλλη προσπαθούν να διατηρήσουν τη γονιμότητα της γης, τα αγαθά της οποίας πρέπει στοιχειωδώς να διανέμονται στους ανθρώπους. Το σιτάρι σου θερίζεις; Δώσε χήρας και ορφανού Και όντεν αλωνολυχνίζεις Του φτωχού και του ουρανού (δηλ. των πτηνών) Χφ Παύλου Βλαστού, εις Ιστορικόν Αρχείον Κρήτης, τόμος 37,σ.649

9 9 Συζητώντας μαζί τους, τους πρότεινα να τους διαβάσω τη «Σταχομαζώχτρα» που ήταν γραμμένη στη γλώσσα του Παπαδιαμάντη αλλά και διασκευασμένο. Τα ίδια τα παιδιά επέλεξαν να το ακούσουν στη γλώσσα του. Καθώς προχωρούσα την ανάγνωση τα ρωτούσα αν καταλάβαιναν το κείμενο. Αυτά μου απαντούσαν ότι καταλάβαιναν πάρα πολύ λίγα. Παρ όλα αυτά, όταν τα ρωτούσα αν έπρεπε να σταματήσω το ατόφιο κείμενο και να τους διαβάσω τη διασκευή, όλα μου απαντούσαν να συνεχίσω την ανάγνωση. Φαινόταν καθαρά ότι τα γοήτευε η γλώσσα του Παπαδιαμάντη. Μετά την ολοκλήρωση της ανάγνωσης τους ρώτησα αν θα ήθελαν να επισκεφτούμε ένα γειτονικό σχολείο και να παρακολουθήσουμε τη «Σταχομαζώχτρα» σε θεατρική παράσταση από μαθητές του σχολείου. Όλα τα παιδιά απάντησαν με μια φωνή ότι θα το ήθελαν πολύ. Όμως μια άλλη μαθήτρια, η Ελένη, έριξε μια πολύ πιο ωραία ιδέα. Πρότεινε να παίξουν οι ίδιοι οι μαθητές το έργο αυτό στο σχολείο μας. Με μεγάλη χαρά ανταποκρίθηκα στο αίτημά τους και με όλο μου το σεβασμό και την ταπεινότητα, θέλησα να γευτώ ξανά την υπέροχη αυτή γλώσσα του Παπαδιαμάντη μαζί με τα παιδιά, προσθέτοντας την προσωπική μου ματιά. Έτσι, γεννήθηκε η ανάγκη να πραγματοποιήσουμε αυτήν την εκδήλωση και ανέλαβε η τάξη τους, να παρουσιάσει σε δρώμενο το έργο αυτό. Ο θεσμός του Σχολείου με τον μορφωτικό, ψυχαγωγικό και κοινωνικό χαρακτήρα από τη μια, η λογοτεχνία και η παράδοσή μας- με τα ήθη και τα έθιμα, τα τραγούδια και τους παραδοσιακούς χορούς της πατρίδας μας -από την άλλη, έδεσαν αρμονικά. Σκοπός του δρώμενου αυτού ήταν τα παιδιά να προσεγγίσουν και να γνωρίσουν αξίες, που πλαισιώνουν θετικά τις ανθρώπινες εκδηλώσεις, διαμορφώνοντας μια γόνιμη αφετηρία για το μέλλον, μέσα από κατάλληλη προετοιμασία που ολοκληρώνεται μέσα στην Ευέλικτη Ζώνη του Σχολείου. Μέσα από τη μελέτη και την προβολή αυτού του έργου αναδύονται ήθη και έθιμα, μέσα από τα οποία οι μαθητές θα γνωρίσουν και θα συνειδητοποιήσουν τη σπουδαιότητα, τον πλούτο και την αξία της ελληνικής παράδοσης, και θα οδηγηθούν σε μια ερευνητική και βιωματική επικοινωνία με τη συμμετοχή τους στο τελικό δρώμενο. Φυσικά, η σχολική τάξη, και ειδικά η ΣΤ τάξη με την οποία προσεγγίσαμε βιωματικά το θέμα μας, αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό και για τον λόγο αυτό χρειάστηκε μια καλά σχεδιασμένη διδακτική προσέγγιση, που απέδωσε το θέμα χωρίς διαστρεβλώσεις. Σε όλη τη διαδικασία ακολουθήθηκε η ομαδοσυνεργατική μέθοδος. Ο ρόλος του δασκάλου στο πλαίσιο τη πολιτιστικής εκδήλωσης ήταν να δημιουργεί τις προϋποθέσεις της ειρηνικής συνύπαρξης της ομάδας και να εμψυχώνει συνεχώς το έργο της. Να ενθαρρύνει τις ιδέες και προτάσεις των μαθητών και να υποστηρίζει διακριτικά το πρόγραμμα της εκδήλωσης. Να συζητά τα προβλήματα της ομάδας και να βρίσκουν μαζί τις εφαρμόσιμες λύσεις.. Να κινείται στις ομάδες, να συζητά με τους μαθητές να παρεμβαίνει επικουρικά και διορθωτικά να αποτρέπει τη μονόδρομη και παθητική ροή των πληροφοριών να δημιουργεί κίνητρα, ευνοϊκές συνθήκες και συνεργατικό περιβάλλον, να λειτουργεί ως συντονιστής και σύμβουλος. Με βάση την παιδαγωγική αρχή της αφόρμησης, οι μαθητές εισήχθησαν στο συγγραφικό έργο του Παπαδιαμάντη και στην ηθογραφία της υπαίθρου με παρακολούθηση οπτικοακουστικού υλικού (κινηματογραφική ταινία) και ανάγνωση λογοτεχνικών διηγημάτων του συγγραφέα. Αρχικά οι μαθητές χωρίστηκαν σε ερευνητικές ομάδες του έργου του συγγραφέα, ανακοινώθηκαν οι στόχοι, και έγινε ανάθεση συγκεκριμένων ρόλων ως προς την αφήγηση αποσπασμάτων και την παρουσίαση θεατροποιημένου δρώμενου. Ειδικότερα στις ομάδες ανατέθηκε η διερεύνηση στοιχείων που αφορούν στην βιογραφία του συγγραφέα και το συγγραφικό του έργου και το λοιπό υλικό το οποίο συνθέτει την όλη προσωπικότητα και το έργο του, όπως φωτογραφικό υλικό του ίδιου και

10 10 του περιβάλλοντος χώρου όπου έζησε καθώς και στοιχεία της φύσης που αναφέρονται μέσα στο έργο του( φυτικός κόσμος). Μέσα από την έρευνα αυτή, κατά ομάδες, οι μαθητές ασκήθηκαν ιδιαίτερα στη μέθοδο της παρατήρησης. Για να τιμήσουν το μεγάλο Έλληνα λογοτέχνη Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, συνεργάσθηκαν μαθητές της ΣΤ, Ε, Δ, και της Γ τάξης των Σχολείων μας. Στη συνέχεια ακολούθησε μια εισαγωγική δραστηριότητα με προβολή φωτογραφίας Παπαδιαμάντη και άλλα πεδία ερεύνης, έχοντας ως βάση το «Βλέπω-σκέφτομαιαναρωτιέμαι». Ακόμα οι μαθητές της συγκεκριμένης ομάδας, αναζήτησαν φωτογραφίες και προσωπογραφίες του Παπαδιαμάντη, ασκούμενοι έτσι στην παρατήρηση της εικόνας. Οι μαθητές άλλης ομάδας ανέτρεξαν στην εργογραφία του επισημαίνοντας την ενασχόλησή του με τη μετάφραση έργων ξένων λογοτεχνών και συνέταξαν σε ταμπλώ την ενδεικτική εργογραφία του. Άλλοι μαθητές διάβασαν κείμενα, μαρτυρίες, κριτικές & μελέτες για τον Παπαδιαμάντη, ενώ άλλοι συγκέντρωσαν ποιήματά του. Μια άλλη ομάδα περιηγήθηκε εικονικά στο σπίτι του, στη Σκιάθο, αναπτύσσοντας έτσι τη δεξιότητα της παραγωγής περιγραφικού κειμένου Άλλοι μελέτησαν το ποίημα «Δέηση για την ψυχή του Παπαδιαμάντη» του Λ. Πορφύρα μέσα από το οποίο βρήκαν πληροφορίες για τον Παπαδιαμάντη και παρουσίασαν βιογραφικά στοιχεία του. Η παρουσίαση της αυτοβιογραφίας του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και απαγγελία του ποιήματος «Δέηση για την ψυχή του Παπαδιαμάντη», του Λάμπρου Πορφύρα από την κ. Ελένη Κοντράρου. Αυτοβιογραφικό σημείωμα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Εγεννήθην εν Σκιάθω, τη 4 Μαρτίου Εβγήκα απο το ελληνικόν Σχολείον εις τώ 1863, αλλά μόνον τώ 1867 εστάλην εις το Γυμνάσιον Χαλκίδος, όπου ήκουσα την Α και Β τάξιν. Την Γ εμαθήτευσα είς Πειραιά, είτα διέκοψα τας σπουδάς μου και έμεινα είς την πατρίδα. Κατά τον Ιούλιον του 1872 υπήγα είς το Αγιον Ορος χάριν προσκυνήσεως, όπου έμεινα ολίγους μήνας. Τώ 1873 ήλθα εις Αθήνας καί εφοίτησα εiς την Δ του Βαρβακείου. Τώ 1874 ενεγράφην εις την Φιλοσοφικήν Σχολήν, όπου ήκουα κατ' εκλογήν ολίγα μαθήματα φιλολογικά, κατ' ιδίαν δε ησχολούμην εις τας ξένας γλώσσας. Μικρός εζωγράφιζα αγίους, είτα έγραφα στίχους, καί εδοκίμαζα να συντάξω κωμωδίας Τώ 1868 επεχείρησα να γράψω μυθιστόρημα. Τώ 1879 εδημοσιεύθη «Η Μετανάστις» έργον μου εις το περιοδικόν «Σωτήρα». Τώ 1882 εδημοσιεύθη «Οι έμποροι των εθνών» εις τώ «Μη χάνεσαι». Αργότερα έγραψα περί τα εκατόν διηγήματα, δημοσιευθέντα εις διάφορα περιοδικά καί εφημερίδας.»

11 11 Δέηση για την ψυχή του Παπαδιαμάντη Χριστέ μου, δόστου τη χαρά, τη μόνη που μπορούσε να σου ζητήση απάνω εκεί νοσταλγικά η ψυχή του. κάνε το θάμμα κι άσε τον να ζήση όπως εζούσε σε μια μεριά που, τάχατες, να μοιάζη το νησί του. Νάναι τα βράχια στο γκρεμό βαθιά κουφαλιασμένα, νάχη σωριάσει η θάλασσα στην αμμουδιά τα φύκια, κι αράδα-αράδα στο γιαλό δεμένα, αποσταμένα, να σιγοτρίζουν τα φτωχά σκιαθίτικα καΐκια. Νάναι οι νησιώτισσες οι γριές, κ' οι νιες, οι πεθαμένες αυτές που τις θλιμμένες τους μας έλεγε ιστορίες - να γνέθουν το λινάρι οι γριές στην πόρτα καθισμένες, και δίπλα στα παράθυρα ν' ανθίζουν οι γαζίες. Κ' ύστερα ακόμα νάναι ελιές, και νάναι κυπαρίσσια, σκυμμένα νάναι και το φώς τ' αχνό να προσκυνάνε, να τονε περιμένουνε στον κάμπο τα ξωκκλήσια Και την καμπάνα τους μακρυά οι αγγέλοι να χτυπάνε. Δόστου, Χριστέ μου, τη στερνή χαρά να ιδή και πάλι τη γνώριμή του τη ζωή κοντά στ' ακροθαλάσσι! Αχ, έτσι αθώα, κ' έτσι απλά κι αγνά την είχε ψάλει, που της αξίζει εκεί ψηλά μαζί μ' αυτόν ν' άγιάση!.. Λάμπρος Πορφύρας

12 12 Στη συνέχεια ακολούθησε ανάγνωση κειμένων για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη από μαθητές των Σχολείων 1. Ξενάγηση στο σπίτι-μουσείο του Αλ. Παπαδιαμάντη Το Μουσείο, είναι το σπίτι όπου γαλουχήθηκε και πέρασε τα πρώτα του χρόνια ο συγγραφέας της Φόνισσας, όπου δοκίμασε τους πρώτους καημούς κι έπλεξε τα πρώτα όνειρα της ζωής του και όπου κατατρεγμένος έκλεισε τα μάτια του, είναι απ' τα παλιά αρχοντικά του νησιού, της ντόπιας αρχιτεκτονικής, στο κεντρικότερο μέρος της πόλης της Σκιάθου" (Γ. Βαλέτας). Απέχει 80 μέτρα από το ανατολικό λιμάνι, διώροφο με το κατώγι και το ανώγι του. Είναι κτίσμα του 1860, αγροτικού τύπου, εμβαδού 75 τ.μ. και σ' αυτό έζησε όλη η οικογένεια του παπα-διαμαντή Εμμανουήλ, τα 5 παιδιά του (3 κορίτσια και 2 αγόρια) και η πρεσβυτέρα, μητέρα του Αλ. Παπαδιαμάντη, η Γκιουλώ (Αγγελικώ) Μωραΐτη-Παπαδιαμάντη. Στον επάνω όροφο είναι τρία δωμάτια, οι κατοικήσιμοι χώροι, και έξω στο χαγιάτι είναι το καλοκαιρινό κουζινάκι του σπιτιού. Από την πλατεία Παπαδιαμάντη, μια ξύλινη σκάλα στην ανατολική πλευρά του σπιτιού, μας οδηγεί στο χαγιάτι και από αυτό εισερχόμαστε στο σπίτι. Ό,τι αντικείμενα, έπιπλα και ρούχα υπάρχουν είναι αυτά που θέλησαν να χαρίσουν οι απόγονοι του συγγραφέα, που είναι ανήψια του, τα παιδιά δηλ. της παντρεμένης αδελφής του Ουρανίας, Αλεξάνδρου και του αδελφού του Γιώργου Παπαδιαμάντη. Στο χωλ συναντάμε αριστερά επάνω το εικονοστάσι με τα εικονίσματα, το καντηλάκι και το θυμιατό, δείγματα της βαθιάς θρησκευτικής ευλάβειας που υπήρχε στο σπίτι. Δεξιά είναι η μικρή κρεβατοκάμαρα, το δωματιάκι, όπου κοιμόταν ο συγγραφέας, όταν ερχόταν στο νησί του από την Αθήνα.. Αντικείμενα της οικογένειας του Αλ. Παπαδιαμάντη επάνω στο τζάκι, δίπλα διακρίνεται το εντοιχισμένο ντουλάπι, στο χειμωνιάτικο δωμάτιο

13 13 Η καλοκαιρινή κουζίνα του σπιτιού του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη Στη μέση είναι το σαλόνι του σπιτιού με τον στολισμένο με υφαντά Σκιαθίτικο καναπέ, το γραφειάκι του κυρ-αλέξανδρου, τις φωτογραφίες των γονιών του στον τοίχο και την προθήκη, όπου φυλάσσονται τα προσωπικά του αντικείμενα. Η πέννα του Αλ. Παπαδιαμάντη με την οποία έγραψε τα 180 διηγήματα, το μελανοδοχείο, το ψαλτήρι του και φωτοτυπίες χειρογράφων του. Υπήρχαν σ' αυτή την προθήκη κι άλλα 4 προσωπικά του αντικείμενα (το αμμοδοχείο, η σφραγίδα του, το κομπολόι του και η καπνοσακκούλα), αλλά δυστυχώς το Φεβρουάριο του 1999 για πρώτη φορά το σπίτι διαρρήχθηκε, βεβηλώθηκε από ιερόσυλους και εκλάπησαν αυτά τα αντικείμενα, για την τύχη των οποίων δεν έχουμε ως τώρα καμία είδηση Τέλος το τρίτο δωμάτιο ήταν το καθιστικό τους, το χειμωνιάτικο δωμάτιο με το τζάκι, τα μιντέρια (καναπές-κρεβάτι), το σοφρά (τραπέζι φαγητού), το μπαούλο για τα ρούχα τους, ένα γωνιαίο ντουλάπι, όπου έβαζαν το ψωμί και το φαγητό τους, κι ένα εντοιχισμένο ντουλάπι με διακοσμητικά αντικείμενα (παραδοσιακά πιάτα, κηροπήγια, το φλυτζανάκι του και το φαναράκι, που έπαιρνε ο κυρ-αλέξανδρος για να βλέπει στο δρόμο). Στο δωμάτιο αυτό, στην πλευρά αριστερά από το τζάκι, στις 2 προς 3 Ιανουαρίου 1911, άφησε την τελευταία του πνοή ο σπουδαίος ένοικος αυτού του σπιτιού, όντας 35 μέρες κατάκοιτος από γρίππη και πνευμονία. Μία εσωτερική ξύλινη σκάλα οδηγεί στην αυλή και στο ισόγειο του σπιτιού, το οποίο χρησιμοποιούνταν από την οικογένεια ως αποθηκευτικός χώρος. Το καλοκαίρι του 2001 το ισόγειο διαμορφώθηκε, αφού προηγουμένως έγιναν οι απαραίτητες εργασίες υγρομόνωσης και συντήρησής του και λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος-βιβλιοπωλείο με σκοπό την ουσιαστικότερη γνωριμία των επισκεπτών με το έργο του συγγραφέα. Για το λόγο αυτό λειτουργούν στη μία πλευρά εκθεσιακό τμήμα-βιβλιοθήκη, όπου εκτίθενται βιβλία-παλιές εκδόσεις έργων του Παπαδιαμάντη, αφίσες, φωτογραφικό υλικό. Σε μία ειδική προθήκη παρουσιάζονται τα βιβλία με τα μεταφρασμένα έργα του συγγραφέα ανά τον κόσμο. Στην άλλη πλευρά, στο εμπορικό τμήμα διατίθενται όλες οι νέες εκδόσεις έργων του, καρτ-ποστάλ, φωτογραφίες του Μουσείου κ.λ.π. Στον ίδιο χώρο προγραμματίζονται προβολές διαφανειών, βιντεοταινιών με ντοκυμανταίρ για τη ζωή και το έργο του Σκιαθίτη διηγηματογράφου και ακούγονται μελοποιημένα ποιήματα ή απαγγελίες ποιημάτων και διηγημάτων του κυρ-αλέξανδρου. Επίσης συντηρήθηκε η μικρή πετροστρωμένη αυλή, φυτεύτηκε η παλιά λεμονιά και γέμισε με γλάστρες βασιλικού, μαντζουράνας και άλλων λουλουδιών, όπως τότε που τ' ανάσταινε και τα φρόντιζε η φιλοκαλία της μάνας του Αλ. Παπαδιαμάντη.

14 14 Μετά το θάνατο του συγγραφέα, το σπίτι συνέχισε να κατοικείται από την οικογένεια και συγκεκριμένα από τις τρεις ανύπαντρες αδελφές του Αλ. Παπαδιαμάντη έως το 1936, για να πουληθεί από τους κληρονόμους το 1940 σε δύο ιδιώτες Σκιαθίτες και στη συνέχεια να απαλλοτριωθεί το 1954 από το Δήμο Σκιάθου και να διασωθεί. Το 1965 κρίθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού. Η χρήση του Μουσείου παραχωρήθηκε το 1993 στη Δημοτική Επιχείρηση "Αναπτυξιακή Σκιάθου". Το σπίτι-μουσείο του Αλ. Παπαδιαμάντη δέχεται περίπου επισκέπτες κάθε χρόνο και επιτελεί δύο σκοπούς: α) έχει τεθεί στην ιδιοκτησία της Ελληνικής Εθνικής σκέψης, κρατώντας άσβεστη τη μνήμη του μεγάλου διηγηματογράφου, β) αποτελεί ζωντανή φωτογραφία του παρελθόντος. Σε μια εποχή που αλλάζει η διακόσμηση των εσωτερικών, των επιπλώσεων και του εξωτερικού των σπιτιών, οι μέλλουσες γενιές θα βλέπουν στο σπίτι του Παπαδιαμάντη την εικόνα του νησιώτικου σπιτιού του παρελθόντος. Γι' αυτό λοιπόν το Σπίτι-Μουσείο Αλ. Παπαδιαμάντη θα περιμένει πάντα κάθε επισκέπτη-ευλαβικό προσκυνητή της μνήμης και του πνεύματος του κοσμοκαλόγερου να τον υποδεχτεί να τον ξεναγήσει στο χώρο καθημερινά.

15 15 2. Ο συμβολισμός των φυτών στο έργο του Παπαδιαμάντη Τα άνθη του κυρ Αλέξανδρου Μια τεράστια ποικιλία από άνθη και φυτά είχε στην υπηρεσία των συμβολισμών του ο μεγάλος των ελληνικών γραμμάτων, σύμφωνα με τον καθηγητή του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Γεώργιο Σαρλή o οποίος αποκωδικοποίησε τα μυστικά της δημιουργίας του. Αναφέρεται σε βρύα, πολυτρίχια όπου συμβολίζουν τη μοναχικότητα και την ταπεινότητα. Αναφέρεται σε βούρλα, σε χλόη σε βαθιές πρασινάδες γιατί το πράσινο χρώμα είναι το χρώμα της ελπίδας. Επίσης διάφοροι θάμνοι και δέντρα συμβολίζουν την ανάσταση, την αθανασία, την ελευθερία και τα πάθη του Χριστού. Δεντρολίβανο, βασιλικό και φρέσκα κρινάκια, που βγαίνουν το Πάσχα ευωδιάζοντας τη φύση για την ταφή του Εσταυρωμένου, διάλεγε να στολίσει τα πεζογραφήματά του Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης Δεν ξέρουμε αν ο συγγραφέας τα βάζει, έτσι, για να δείξει αυτό που θέλει, ή τα βάζει για τις ανάγκες των διηγημάτων. Γίνεται η αναφορά τους είτε στην αρχή των περισσοτέρων πεζογραφημάτων του, οπότε προδιαγράφονται και συμβολικά τα θέματά τους, είτε σε σημείο όπου, γεγονότα, περιγραφές ή σκέψεις του συγγραφέα, πέραν του αναφορικού λόγου, ισχυροποιούνται και συμβολικά. Π. Χ. Περιγράφει ένα κτήμα και λέει : Η μια πλευρά έχει Χίλιες κυδωνιές, η άλλη χίλιες αχλαδιές, η άλλη χίλια καλάμια, και η άλλη χίλια πηγάδια. Δεν μπορεί να υπήρχαν την εποχή εκείνη, στη Σκιάθο, χίλιες αχλαδιές στη σειρά μα ούτε και μπορούσε να τις μετρήσει κιόλας. Τα φυτά έχουν συνδυαστεί με ευχές,με αρώματα, με φάρμακα, με τα χρώματά τους, με τις αρχαίες θεότητες, με τα νομίσματα. Εμείς λοιπόν θα αναφερθούμε σε λίγα φυτά που συναντήσαμε στα έργα του και τα επιλέξαμε για να δούμε το συμβολισμό τους. ΑΝΘΟΔΕΣΜΗ Η ανθοδέσμη ήταν σύμβολο επικοινωνίας. Παλιά, αυτό που ήθελαν να πουν με λόγια, το έλεγαν στέλνοντας μια ανθοδέσμη ή έριχναν ένα γαρύφαλλο στην πόρτα ή το παράθυρο της αγαπημένης τους. Η συνεννόηση δηλαδή γινόταν με τα άνθη και τα κλαδιά των φυτών.

16 16. ΑΡΑΒΟΣΙΤΟΣ Ο αραβόσιτος είναι το γνωστό μας καλαμπόκι. Είναι ένα από τα φυτά που χαρακτηρίζονται σαν δέντρα ζωής. Διότι, μόνο με καλαμπόκι, στάρι, λάδι και το αμπέλι ο άνθρωπος μπορεί να ζήσει. ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ Ο βασιλικός πάει πάντα με τον Τίμιο Σταυρό, αφού όπως μαθαίνουμε στην Ιστορία βρέθηκε δίπλα του, από την Αγία Ελένη. Είναι ένα φυτό, που διώχνει το κακό και χρησιμοποιείται επίσης για να διώχνει τα έντομα. Συνήθως τον φυτεύουμε δίπλα από τις ντομάτες,τις μελιτζάνες και το μαϊντανό, για να μην πλησιάζουν τα ζουζούνια και τα καταστρέφουν. Είναι όπως λέμε εντοαπωθητικό. Στα χωριά τον βάζουμε στο παραθύρι όχι τόσο για διακόσμηση, όσο για να μην μπουν μέσα στα σπίτια διάφορα έντομα. ΚΡΙΝΟΣ Φρέσκα κρινάκια, που βγαίνουν το Πάσχα ευωδιάζοντας τη φύση για την ταφή του Εσταυρωμένου, διάλεγε να στολίσει τα πεζογραφήματά του ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Ο κρίνος συμβολίζει την αθωότητα, αλλά επίσης κρίνο, αποκαλείται και η Παναγία στην χριστιανική Αγιογραφία. Ο ΜΕΝΕΞΕΣ Ο μενεξές συμβολίζει τη γιορτή της Αγίας Τριάδος. Το άνθος του γυρίζει προς τα κάτω γιατί πιστεύεται ότι συμβολίζει την ταπεινότητα. Τα φύλλα του έχουν το σχήμα του Σταυρού. Με το χρώμα του μας παραπέμπει στα πάθη του Χριστού. Ο Χριστός φοράει μωβ ιμάτιο στην Αγιογραφία. Εξάλλου το μωβ χρώμα είναι το χρώμα της Μεγάλης Παρασκευής. ΠΑΠΑΡΟΥΝΑ Η παπαρούνα είναι το κόκκινο στολίδι του κάμπου. Υποδηλώνει την περίοδο του ύπνου. Συνδέεται με τη Θεά Δήμητρα, την Περσεφόνη, την Αφροδίτη, τον Ύπνο και τον Ορφέα. Το κόκκινο χρώμα της συμβολίζει τα πάθη του Χριστού. ΤΟ ΣΙΤΑΡΙ Το σιτάρι δείχνει το σώμα του Χριστού. Το σιτάρι πρέπει να σαπίσει,να κατέβει στον Άδη όπως ο Χριστός και να φυτρώσει-δηλαδή να αναστηθεί, όπως ο ίδιος. Τα δεμάτια του σταριού συμβολίζουν τη γονιμότητα. Χρησιμοποιείται στα κόλυβα και στα πολυσπόρια. ΤΑ ΑΓΡΙΑ ΧΟΡΤΑ Τα άγρια χόρτα δημιουργούν το χλοοτάπητα όπου ο μεγάλος ποιμήν (δηλαδή ο Χριστός )βόσκει τα πρόβατα ΑΓΙΟΚΛΗΜΑ- ΑΓΡΑΜΠΕΛΗ-ΓΙΑΣΕΜΙ Το αγιόκλημα η αγράμπελη και το γιασεμί, όπως κάθε τι το αναρριχώμενο συμβολίζει την ανάταση προς τα πάνω, την ανάσταση, την ελευθερία και τη μετάβαση από το σκοτάδι στο φως. ΤΟ ΑΜΠΕΛΙ-Η ΑΜΠΕΛΟΣ Συμβολίζει τη γονιμότητα,το πάθος. Είναι από τις αρχαιότερες παραστάσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Μαθαίνουμε ότι ο Χριστός είπε : «Εγώ είμαι η άμπελος και σεις τα κλήματα». Ακόμα τα περιστέρια που ζουν στα κλαδιά του, συμβολίζουν τις ψυχές που ζουν στο Χριστό. ΑΝΑΔΕΝΤΡΑΔΑ-ΚΛΗΜΑΤΑΡΙΕΣ Η Αναδεντράδα συμβολίζει την Παναγία, η οποία με την υπακοή της, επανένδυσε τον άνθρωπο, με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. ΒΑΤΟΣ Κάθε τι το οποίο φέρει ακάνθας δημιουργεί την αντίθεση: πόνο και ευχαρίστηση. Πονάς, και από τον πόνο σου καταβάλλεις προσπάθεια, καλλιεργείς, πονάς, ιδρώνεις αλλά έχεις και την ευχαρίστηση με τη συγκομοιδή. Δηλώνει ακόμα την αμαρτία, τη θλίψη και τη δοκιμασία και παραπέμπει και στο ακάνθινο στεφάνι του Χριστού. Σαν καιόμενη η βάτος υποδηλώνει τη θεία εκδήλωση μέσα από τις φλόγες. ΔΑΦΝΗ Συμβολίζει τη ζωή, τη νίκη, την υστεροφημία και την αθανασία.

17 17 Το στεφάνι της δάφνης συμβολίζει την ανανέωση της ζωής. Τα παλιά χρόνια στεφάνωναν εκείνους που διακρίνονταν στα γράμματα και στα αγωνίσματα. Τη χρησιμοποιούμε ακόμα στο στεφάνωμα των ανδριάντων. ΔΕΝΤΡΟΛΙΒΑΝΟ Το δεντρολίβανο όπως και ο βασιλικός, χρησιμοποιείται σε επικήδειες τελετές. Το χρώμα των ανθέων του είναι κυανόλευκο και συμβολίζει την ιερότητα, τη θρησκευτική αφοσίωση και τη μετάνοια. ΚΙΣΣΟΣ Είναι αναρριχώμενος. Επειδή ανεβαίνει προς τα πάνω δείχνει ότι πρέπει να ανεβαίνουμε όλο και πιο ψηλά, αποκτώντας γνώσεις και δύναμη. Συμβολίζει επιπλέον την εξάρτηση και την προσκόλληση σε κάτι. ΑΓΡΑΜΠΕΛΗ Η αγράμπελη συμβολίζει τη φιλικότητα, τη χάρη, την έλξη και τη συμφιλίωση των ανθρώπων. Σαν αναρριχώμενο δείχνει τη μετάβαση από τη γη στον Ουρανό φτάνοντας έτσι στη Θέωση. ΚΟΥΜΑΡΙΑ Το κόκκινο χρώμα των καρπών της, συμβολίζει τη ζωή,την υπέρτατη θυσία που συντελέστηκε πάνω στο σταυρό, την προσφορά, την αιωνιότητα, την αθανασία, την αγάπη και την ευγνωμοσύνη. Οι καρποί της υποδηλώνουν την αφθονία, την ευημερία και τη γονιμότητα. Ροδή Ροδή, είναι η κοινή τριανταφυλλιά. Θεωρούνταν παραδείσιο φυτό. Ήταν το έμβλημα της Αφροδίτης,του Ήλιου και της Ηούς. Ακόμα συμβολίζει την Παρθένα Μαρία για την οποία αναφέρεται ότι είναι: «Ρόδο το αμάραντον, χαίρε η μόνη βλαστήσασα». Όλοι οι κάτοικοι που πέρασαν από τον πλανήτη μας είχαν κάτι να λένε για τα ρόδα. Είναι δηλαδή διαχρονικά. Ένας υμνωδός του 5 ου αιώνα προ Χριστού, ο Ανακρέων είχε γράψει: «Το ρόδον των ερώτων, το καλίφυλλον κροτάφισιν αρμόσαντες, πίνομεν αδρά γελώντες». Οι μάγκες της παλιάς εποχής έβαζαν το ρόδο στο αυτί τους για να ευθυμήσουν. Από τη ροδιά βγαίνει και το πανάκριβο ροδέλαιο. Από αγριοτριανταφυλλιά έπλεξαν το αγκάθινο στεφάνι του Χριστού. Τα κόκκινα τριαντάφυλλα συμβολίζουν τον πόθο και το χυμένο αίμα του Χριστού. Ακόμα υποδηλώνουν και μυστικό γάμο. Ενώ τα άσπρα τριαντάφυλλα συμβολίζουν την αγνότητα, την ίδια την Παναγία. ΔΡΥΣ- Η ΒΕΛΑΝΙΔΙΑ Δρυς, είναι η κοινή βελανιδιά. Ο ι κλώνοι της, η κορφή της, ο τρόπος που φυτρώνει, συμβολίζουν την ισχύ, τη δύναμη, την προστασία και το ανθρώπινο σώμα. Στο μαντείο της Δωδώνης υπήρχαν βελανιδιές κάτω από τις οποίες κάθονταν όσοι ήθελαν να λάβουν ένα χρησμό. Οι Δρυίδες ήταν ιερείς των Κελτών και προστάτευαν τα δάση. Πάνω στη δρυ αναπτύσσεται ένα παράσιτο, το λεγόμενο γκι που πίστευαν ότι έκανε δια πάσαν νόσον. Μάλιστα πριν πέντε χρόνια οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι τα συστατικά του γκι μπορούν να προσβάλουν τα καρκινικά κύτταρα. ΤΟ ΚΥΠΑΡΙΣΣΙ Το κυπαρίσσι θεωρείται από πολλές παραδόσεις ιερό. Συνδέεται με το θάνατο, με την κάθοδο στον Άδη, με την κόλαση και τη λατρεία των Θεών. Γι αυτό το βρίσκουμε σε κοιμητήρια και σε ησυχαστήρια. Δείχνει το πένθος για την πτώση και τον θάνατο του ανθρώπου. Η ΚΥΔΩΝΙΑ Η κυδωνιά εκφράζει τον έρωτα, και την επιθυμία για ζωή. Οι καρποί της κυδωνιάς -τα κυδώνια- θεωρούνταν το μήλο του Διόνυσου και η τροφή των νυμφών, που έφερνε δύναμη, αθανασία και γονιμότητα

18 18 Ακόμα την ίδια μέρα συμμετείχε και μια ομάδα μαθητών από το 174 Ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών η οποία έγραψε ένα γράμμα στον ίδιο τον Παπαδιαμάντη και το οποίο διάβασε μαζί με ένα ποίημά του, προσφέροντας ως δώρο στο σχολείο μας τα άνθη του κυρ- Αλέξανδρου, τιμώντας τον έτσι και αυτοί με αυτόν τον ιδιαίτερο τρόπο. 3.ΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ

19 19

20 ΑΠΑΓΓΕΛΙΑ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ «ΕΙΚΟΝΑ ΑΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΗ» ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ (Το έγραψαν και το απήγγειλαν μαθητές του 174 ου Σχολείου Αθηνών) Δημοτικού

21 21 5. ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΕΡΓΩΝ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ Τα παιδιά διάβασαν μερικά αποσπάσματα από τα έργα του όπως: «ΣΤΟ ΧΡΙΣΤΟ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΟ», «Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΔΡΑΚΩΝ», «Η ΦΟΝΙΣΣΑ», «ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ ΤΗΣ ΦΩΚΙΑΣ», «ΟΝΕΙΡΟ ΣΤΟ ΚΥΜΑ», «ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ», «ΤΑ ΡΟΔΙΝΑ ΑΚΡΟΓΙΑΛΙΑ» Εξαιρετική ήταν η Ηλιάνα, μαθήτρια της Ε τάξης, που για έκπληξη όλων μας, απήγγειλε από στήθους και στη γλώσσα του Παπαδιαμάντη ένα μεγάλο απόσπασμα από το έργο του «Αχ! βασανάκια». Απολαύστε το : Ήσαν πρώτον το Λενιώ και το Κατερινιώ Τα τρία κοράσια της οικίας Είτα, είχον έλθει από την πρώτην γειτονικήν οικίαν Το Ξενιώ και το Κουμπώ, δύο νέαι μελαχριναί αδερφαί, η μία δεκατεσσάρων, και η άλλη δώδεκα ετών. Μετ αυτάς, ήλθον το Φιλιώ το Βελισσάριον, και το Μαχώ το πορταρίτικο από δύο άλλας κατοικημένας οικίας. Κατόπιν ήλθον το Κατινιώ η παπαδοπούλα και η Ευανθία η καπετανοπούλα από την οικία της εξαδέλφης των της Μαχώς όπου ευρίσκοντο.ύστερον ήλθον το Τσιτσώ το ραφτί και το Ασπασώ το παραδί καιο η Σοφούλα το μπατιρί. Και τελευταίαι ήλθον η Μόρφω η Σερετούλα και το Κυρατσώ και το Ασπινιώ αι αδελφαίς και προσετέθησαν ες τας άλλας. Όλαι ή σχεδόν όλαι ήσαν ωραία κοράσια με γαλανά όμματα με μαύρα όμματα, με αμαυρά και νωπά όμματα με λευκό χρώμα με μελίχρυσον και χλοάζοντα χνώτα με μαύρους βοστρύχους, και μακρούς και ξανθούς και καστανούς πλοκάμους,με ελαφρά βαθουλώματα περί τας κόγχας των οφθαλμών, με ωραία λεπτά ρόδινα και απαλά και κοράλινα χείλη με αναστήματα νεοφύτων κυπαρίσσων με λεπτά και διαφανή αλέπια περί την κεφαλήν με κοντά φουστανάκια με λευκούς περικνημίδας. Συνήλθον εκεί υψηλά εις την ταράτσαν καθώς τα χελιδόνια εις τον άλλον πυργίσκον. Και ομίλουν και κελάηδουν και εγέλων και συνδιαλέγοντο και ετιτίβιζον. Η μια επεχείρει να διηγηθεί κάτι τι και το άφηνε μισό. Διότι η άλλη την διέκοπτε δι ερωτήσεων δι επιφωνημάτων και δια παρατηρήσεων. Η Τρίτη ήρχιζεν άσμα και έλεγεν, μόνον έναν στίχον μισό. Η Τετάρτη έσυρε 4ή 5 βήματα καλαματιανού, και η άλλη συνέπλεκε κατά τινά τρόπον τους βραχίονας σταυρωτά με αλλας δύο και τας εβίαζε να χορέψωσι την καμάραν άδουσαν μελωδικώς : Καμάρα χτί- καμάρα χτί- καμάρα χτίζουν στο γιαλό!!! 6. Παραδοσιακή εκδήλωση χωρίς χορό δε γίνεται. Έτσι προβλήθηκε βιντεοσκοπημένο το τραγούδι «η καμάρα» που το χόρευαν και το τραγουδούσαν παππούδες και γιαγιάδες της Σκιάθου. Επίσης είδαν βιντεοσκοπημένη μια παράσταση με τη Δόμνα Σαμίου που είχε πραγματοποιηθεί 20 χρόνια νωρίτερα. Προέκυψε έτσι αβίαστα η ανάγκη εκμάθησης τραγουδιών και χορών της Σκιάθου. Αποφασίσαμε, συνεπώς, να δουλέψουμε με τους μαθητές του τμήματος Δ2 -Δασκάλα τους η κ. Σάσα Μαραθωνίτου- μαθαίνοντας με τη βοήθεια της καθηγήτριας της Φυσικής Αγωγής κ. Βηλαρά Αθανασίας χορούς της Σκιάθου. Χόρεψαν το σκιαθίτικο τραγούδι : «η καμάρα» ενώ ταυτόχρονα το τραγουδούσαν όλοι οι μαθητές των δυο σχολείων αφού η μουσικός μας κ. Τουμπακάρη Βασιλική είχε φροντίσει να το διδάξει σε όλα τα τμήματα. Τα παιδιά του χορευτικού ήταν όλα ντυμένα με ελληνικές παραδοσιακές φορεσιές. Οι θεατές απολάμβαναν όσα παρακολουθούσαν και ενθάρρυναν τα παιδιά μας με ένα θερμό χειροκρότημα για καθετί που μας παρουσίαζαν.

22 22 «ΚΑΜΑΡΑ» σκιαθίτικος χορός από μαθητές της Δ τάξης του 34 ου Δημ. Σχολείου Αθηνών ΚΑΜΑΡΑ ΧΤΙΖΟΥΝ ΣΤΟ ΓΙΑΛΟ Λε σαραντα πε- σαράντα πε Λε σαράντα πέντε μάστοροι(δυο) Σαράντα πέντε μάστοροι και 60 μαθητάδες ( δυο) Λε καμάρα χτί-καμάρα χτι Λε καμάρα χτίζουν στο γιαλό (δυο) Καμάρα χτίζουν στο γιαλό καμάρα δε στεριώνει (δυο) Λέει ολημερίς ολημερίς Λέει ολημερίς εχτίζανε (δυο) Ολημερίς εχτίζανε και αποβραδίς γκρεμιέται(δυο) Λέει μοιρολογούν- μοιρολογούν Λέει μοιρολογούν οι μάστοροι (δυο) Μοιρολογούν οι μάστοροι και κλαιν οι μαθητάδες(δυο) Λέει αλοίμονο- αλοίμονο Λέει αλοίμονο στους κόπους μας (δυο) Αλοίμονο στους κόπους μας κρίμα στις δούλεψές μας Λέει ολημερίς ολημερίς Λέει ολημερίς να χτίζουνε (δυο) Ολημερίς να χτίζουνε Το βράδυ να γκρεμιέται(δυο) Λέει και το στοιχειό- και το στοιχειό Λέει και το στοιχειό αποκρίθηκε(δυο) και το στοιχειό αποκρίθηκε δεξιά από την κάμαρα (δυο) Λέει αν δεν στοιχειώ- αν δεν στοιχειώ- Λέει αν δεν στοιχειώσετε άνθρωπο (δυο) Αν δεν στοιχειώσετε άνθρωπο καμάρα δεν στεριώνει.(δυο) Ο Παπάς και η παρέα του χορεύουν την Καμάρα Περί την δείλην είχεν αρχίσει ο χορός, χορός κλέφτικος, διότι αι γυναίκες επεφυλάττοντο δια την Δευτέραν και την Τρίτην, όπως χορεύσωσι τον συρτόν και την κ α μ ά ρ α, και ο παπα-κυριάκος, μετά της παπαδιάς και του Ζάχου, όστις εγλύτωσε το ξύλο χάριν της μέρας (διότι ο πατήρ του είχε θυμώσει είτα κατ αυτού ως γενομένου αιτίου της χασμωδίας εκείνης), αποχαιρετήσανστες την συντροφιάν, κατήλθον εις την πολίχνην. Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

23 23 Ακολούθησαν Νησιώτικοι Χοροί από το χορευτικό συγκρότημα Κέντρο Ελληνικού Χορού και Λαϊκού Πολιτισμού: Μπάλος, Ικαριώτικος, Πηδηχτός, Βλάχα, Τσιριγώτικος. 7. Επιλέχθηκε να δραματοποιηθεί το διήγημα «Σταχομαζώχτρα», ως πιο κατάλληλο και εκπαιδευτικό για μαθητές Δημοτικού. Προηγήθηκε συζήτηση για το συγγραφέα, τη ζωή του και τη γενέτειρά του, τη Σκιάθο. Ακολούθησε η επεξεργασία του διηγήματος. Το κείμενο παρουσιάστηκε στα παιδιά τμηματικά, χωρίς εικόνες ατόφιο και από απόδοση. Όμως για τις ανάγκες του δρώμενου διασκευάσθηκε με μικρούς διαλόγους ανάμεσα στα κύρια πρόσωπα του έργου. Η επεξεργασία έγινε με κλασικές δραστηριότητες ανάλυσης (ερωτήσεις κατανόησης, λεξιλόγιο, σκιαγράφηση χαρακτήρων κ.λπ.) και με δραστηριότητες δημιουργικής γραφής.. Τα παιδιά μελέτησαν το κείμενο, ζωγράφισαν και έγραψαν τις εντυπώσεις τους για τους ήρωες της ιστορίας και εξέφρασαν τη γνώμη τους για το ρόλο που επιθυμούσαν να υποδυθούν. Βοήθησαν στο στολισμό του θεάτρου και στην επιλογή των κουστουμιών. Χάρηκαν πολύ με τις πρόβες και όλη την προετοιμασία της παράστασης. Επίσης κατανόησαν την κεντρική ιδέα και τα μηνύματα που εμπεριέχει το διήγημα. Γνώρισαν έναν πολύ σημαντικό Έλληνα συγγραφέα που αργότερα θα αξιολογήσουν καλύτερα και θα εμβαθύνουν περισσότερο στο έργο του. Έγινε συγκέντρωση όλου του υλικού που παράχθηκε για την παρουσίαση. Έγινε σύνθεση και έκθεση των εργασιών. Κάθε ομάδα παρουσίασε το έργα της και ακολούθησε συζήτηση ώστε να εξαχθούν συμπεράσματα.. Οι μαθητές προετοιμάστηκαν για την προσέγγιση και άλλων διηγημάτων του Παπαδιαμάντη. Η εργασία ολοκληρώθηκε με τη συμπλήρωση του φύλλου αξιολόγησης που δόθηκε στους μαθητές από τον διδάσκοντα. Μετά από την δίμηνη εκπαίδευση και προετοιμασία των μαθητών αφού έγινε συνέλευση διδασκόντων, πήραμε όλοι μαζί την απόφαση, εκπαιδευτικοί και μαθητές για να υλοποιήσουμε αυτά που μάθαμε, διοργανώνοντας μια παράσταση. Στην παράσταση αυτή έγινε προσπάθεια να παρουσιαστούν παλιές εργασίες που σηματοδοτούσαν κάποτε τη ζωή μικρών ελληνικών χωριών. Προσπαθήσαμε να θυμίσουμε εποχές όχι πολύ μακρινές και αξίες που, αν και το μουσικοχορευτικό τους τελετουργικό φαίνεται να έχει χαθεί, αυτές καθαυτές επιβιώνουν, θέλουμε να πιστεύουμε, και στους νεότερους. Τέλος, με την αρωγή των γονέων, των γιαγιάδων των παιδιών και την ένθερμη συμπαράσταση του υπόλοιπου προσωπικού του σχολείου φτιάχτηκαν παραδοσιακά γλυκά και εδέσματα (π.χ. ραβανί, μπακλαβάδες). Η πίτσα galeone (στην πλατεία Αγίου Ανδρέα) και η Πίτσα fun (στην οδό Παπαφλέσσα) μας πρόσφεραν πίτσες για όλους τους καλεσμένους. Η κ. Νίκη Σπυροπούλου φιλοτέχνισε τα στάχια. Φίλες, φίλοι, μανάδες, γιαγιάδες έβγαλαν από το γιούκο τους και τα μπαούλα τους πολλά παραδοσιακά κεντήματα, κιλίμια, μπαντανίες, κουρελούδες που άλλα εκτέθηκαν στους τοίχους και άλλα στρώσαμε κάτω για να κάθονται τα παιδιά και να δώσουν μιαν ατμόσφαιρα παραδοσιακή στη γιορτή μας. Η κυρία Ελένη Γαλανού πιστή στις παραδόσεις, ζύμωσε με προζύμι ένα πρόσφορο στη μνήμη του Παπαδιαμάντη και το μοίρασε στους καλεσμένους μετά τη λήξη της εκδήλωσης.

24 24 Παραδοσιακό Πρόσφορο με κέντισμα : «Στη μνήμη του Παπαδιαμάντη» Από την κ. Ελένη Γαλανού Θεατρική Παράσταση του έργου «Η σταχομαζώχτρα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (Διασκευή) Η παιδική σκηνή του 34 ου Δημ.Σχολείου Αθηνών παρουσιάζει (σε διασκευή) τη θεατρική παράσταση «Η Σταχομαζώχτρα» βασισμένη στο ομώνυμο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Είναι ένα διήγημα που περιγράφει μια ιστορία που διαδραµατίζεται µεταξύ Σκιάθου και Βόρειας Εύβοιας. Γράφτηκε στο τέλος του 19 ου αιώνα αλλά λόγω της οικονομικής κρίσης που βιώνουμε σήμερα είναι επίκαιρο και μπορεί να αναγνωρίσει κανείς σ αυτό κοινά στοιχεία με την υπάρχουσα δεινή κατάσταση της Ελλάδας. Αναδεικνύει τον αγώνα για την επιβίωση που κάνει η θεια-αχτίτσα (η σταχομαζώχτρα του Παπαδιαμάντη) για να θρέψει τα δυο ορφανά εγγονάκια της. Η σταχοµαζώχτρα του είναι µια ηλικιωµένη γυναίκα που ηµοίρα την είχε χτυπήσει πολύ άσχηµα. Μια ταλαιπωρηµένη γιαγιά στα όρια της ένδειας που προσπαθούσε να τα βγάλει πέρα χωρίς καµιά απολύτως βοήθεια. Η Αχτίτσα είχε χάσει τον άντρα της, µια κόρη και δυο γιους. Ο τρίτος της γιος,ήταν κάπου στην Αµερική, χωρίς να έχει δώσει για πολλά χρόνια σηµεία ζωής. Είχε δυο ορφανά εγγονάκια, από την κόρη της, τον Γέρο και την Πατρώνα. Φρόντιζε τα παιδιά με πολλή αγάπη και στοργή. Όμως επειδή ήταν πολύ φτωχή, αναγκαζόταν να κάνει πολλές δουλειές για να τα ζήσει. Το κυριότερο εισόδημά της προερχόταν από το σταχομάζωμα γι' αυτό και ονομάστηκε Σταχομαζώχτρα. Την εποχή του θερισµού περνούσε µαζί µε άλλες γυναίκες, µε καΐκι, στη Βόρεια Εύβοια, πήγαινε στα χωράφια και µάζευε τα πεσµένα στο χώµα στάχυα που δεν καταδέχονταν να µαζέψουν οι αγρότες. Ωσπου κάποια Χριστούγεννα κι ενώ η ηλικιωµένη τα φερνε βόλτα δύσκολα, έλαβε ένα αναπάντεχο γράµµα από την Αμερική- από τον ξενιτεµένο της γιο- που της έστελνε ένα σημαντικό ποσό χρημάτων. Ένα γράμμα που άλλαξε σε μια στιγμή τη ζωή των δυο μικρών ορφανών και της καλής γιαγιάς τους. Ήταν μια πνοή

25 25 ελπίδας για τη χαροκαµένη χήρα που µπόρεσε έτσι να συντηρήσει τα εγγόνια της.έτσι αυτή η θλιβερή χριστουγεννιάτικη ιστορία είχε αίσιο τέλος. Ας αφήσουμε την γλώσσα του Παπαδιαμάντη να χαρεί γι αυτήν: «Και ιδού διατί η φτωχή γραία εφόρει την ημέραν των Χριστουγέννων καινουργή άδολην μανδύλαν, τα δε δύο ορφανά είχον καθαρά υποκαμισάκια δια τα ισχνά μέλη των και θερμήν υπόδεσιν δια τους παγωμένους πόδας των. Η ιδιαίτερη γλώσσα του Παπαδιαμάντη, γνωστή σε όλους για τη μοναδικότητά της στην ελληνική πεζογραφία, έχει γίνει προσπάθεια να διατηρηθεί και στην παράσταση, με την κατασκευή μικρών διαλόγων στο ίδιο πνεύμα Το πρόγραμμα παρουσιάστηκε στην αίθουσα εκδηλώσεων του σχολείου το Σάββατο 21 Ιανουαρίου Προσκεκλημένοι: όλοι οι μαθητές του Σχολείου, γονείς και κηδεμόνες, φίλες και φίλοι και άλλοι λάτρεις της παράδοσής μας. Μέσα σε μια κατανυκτική ατμόσφαιρα, οι μικροί μαθητές -ηθοποιοί μαζί με τον κ. Κώστα Γιαλίνη αφηγητή -ηθοποιό ζωντανεύουν τον κόσμο του Παπαδιαμάντη, τον κόσμο των απλοϊκών ανθρώπων, των φτωχών και των κτυπημένων από την αδυσώπητη μοίρα. Οι θεατές, μαθητές-γονείς-φίλοι, μικροί και μεγάλοι, θα συγκινηθούν και θα συμπονέσουν τη θεια- Αχτίτσα που βλέπει τα ορφανά εγγόνια της να πεινούν, ώσπου ένα γράμμα από την Αμέρικα θα έρθει αναπάντεχα, σαν Θεία Πρόνοια, να την αλαφρώσει από το βαρύ φορτίο της. Όμως η πονηριά του κυρ Μαργαρίτη παραμονεύει Τέλος ο κ. Παναγιώτης Μεντζίνης, ο κ. Σούλης Παπαναστασίου και η κ.μαρουλιώ Χανιώτη απαθανάτισαν όλο το σκηνικό και τα δρώμενα με εικονοσκόπηση και βιντεοσκόπηση ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΗΡΩΙΔΑ : Η σταχομαζώχτρα Θεία Αχτίτσα ΒΑΣΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ: Τα εγγόνια της Γέρος και Πατρώνα, ο ιερέας παπα-δημήτρης, ο δάσκαλος, ο έμπορος κυρ-μαργαρίτης, ένας Συριανός έμπορος, η γειτόνισσα Ζερμπινιώ, η Ζουμπουλία μαζί με άλλες γυναίκες και οι άντρες του χωριού. ΧΡΟΝΟΣ : Χριστούγεννα του ΓΛΩΣΣΑ ΥΦΟΣ : Στοιχεία περιγραφικά, φυσιολατρικά, με έντονο χρωματισμό στα εκφραστικά μέσα, με ειδυλλιακή ατμόσφαιρα, υποταγμένα σε κανόνες και σχέδιο. Η σταχομαζώχτρα Θεία Αχτίτσα διαπερνάται από ένα βαθύ λαϊκό ανθρωπισμό. Δ Ι Α Ν Ο Μ Η Ρ Ο Λ Ω Ν ΑΧΤΙΤΣΑ: ΚΑΛΑΜΠΑΛΙΚΗ ΕΛΕΝΗ ΓΕΡΟΣ: Βούρδας Γεώργιος, ΠΑΤΡΩΝΑ: Καραγιάννη Κωνσταντίνα ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ: Αυγουλαδάκη Χριστίνα, Ρούσα Σοφία, Μπάλα Τσεσίλντα, Χριστίνα Μαρμαρινού ΑΝΤΡΕΣ ΤΟΥ ΚΑΦΕΝΕΙΟΥ: Ντρέτσα Αντόνιο, Νάνο Παντελής, Βόντας Ανδρέας, Τουμαράς Αθανάσιος, Μυλωνάς Ανδρέας, Καραγιάννης Νικόλαος ΖΕΡΜΠΙΝΙΩ: Τόλια Θεοδώρα-Αναστασία ΦΙΛΗ ΖΕΡΜΠΙΝΙΩΣ: Βάρσου Μαρία ΖΟΥΜΠΟΥΛΙΩ: Μακρυδάκη Εμμανουέλα ΠΑΠΑ-ΔΗΜΗΤΡΗΣ: Μεντζίνης Βασίλης ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ: Κοντογιάννης Βασίλης ΔΑΣΚΑΛΟΣ: Χρονόπουλος Βασίλης ΕΜΠΟΡΟΣ ΣΥΡΙΑΝΟΣ: Xαλδαίος Πέτρος ΑΦΗΓΗΤΕΣ: Σιδεράτος Φραγκούλης-Δημήτριος, Κόκκινου Άννα, Μεντζίνη Χριστίνα, Μακρής Γεώργιος

26 26 ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Βασιλική Τουμπακάρη ΑΦΗΓΗΣΗ: Κώστας Γιαλίνης και μαθητές ΜΟΥΣΙΚΟΣ : Ανδρέας Νιάρχος, ΦΛΟΓΕΡΑ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ, ΔΙΑΣΚΕΥΗ, ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΦΙΣΩΝ: Ευδοκία Βλάχου ΣΚΗΝΙΚΑ : Ευδοκία Βλάχου και Χριστίνα Γκλοβάνου ΥΛΙΚΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ-ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ: Ρούχα γυναικών Ρούχα Αχτίτσας και παιδιών Τενεκές παλιός Μια στάμνα Ένα καντηλάκι Ένα καλαθάκι με ρόκες (καλαμπόκες) Μια γλάστρα με κλωνάρια γεμάτα ελιές Μια γλάστρα με κουμαριά και κόκκινα κούμαρα Μια λάμπα πετρελαίου Ρόκα γνεσίματος, πλεχτό, κέντημα Μαγκούρα, ένα καλάθι για τις ελιές Τσουβάλια Στάχυα Χάρτινο τσεκούρι, δρεπάνι Ένα δεμάτι ξύλα λιανά δεμένα με μια τριχιά Ένα καλαθάκι με χιόνι Κρύσταλλα για τα παράθυρα Δυο σχολικές πάνινες τσάντες Τζάκι Μασιά Πυροστιά Ένα μικρό σκουπάκι Ένα σκαμνάκι Ένα κομματάκι ψωμί Ένα μαλλινοσέντονο Ένα ρούχο για στρώσιμο Ένα βιβλίο καφενείου Λίρες Όλα τα κοστούμια και υλικά της παράστασης ήταν προσφορά φίλων, εκπαιδευτικών και γονέων των μαθητών : Η ΣΚΗΝΗ ΣΤΗΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΑΙΘΟΥΣΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Η σκηνή παρίστανε άλλοτε το εξωτερικό μέρος ενός σπιτιού και άλλοτε το εσωτερικό του σπιτιού του Παπαδιαμάντη. Δεξιά της σκηνής τοποθετήθηκε ένα μικρό τζάκι όπου επάνω του τοποθετήθηκαν αντικείμενα παραδοσιακά όπως το καντηλάκι, δυο ξύλινα κηροπήγια και μια εικόνα παλιά Αριστερά του τζακιού στήθηκε μια παραδοσιακή γωνιά με παραδοσιακά αντικείμενα (σίδερο σιδερώματος, μια ρόκα γνεσίματος, μια φωτογραφία του Παπαδιαμάντη κ.λ.π) και ένα παλιό μπαούλο που περιείχε τα παραδοσιακά κεντήματα και πάνω σ αυτό ήταν τοποθετημένα χοντρόρουχα. Παραδίπλα ήταν στημένο ένα χειράμι από στάχια. Από την άλλη πλευρά της σκηνής είχαν εκτεθεί τα έργα ζωγραφικής των παιδιών με θέμα μερικά από τα έργα του Παπαδιαμάντη. Τα δρώμενα έγιναν όλα πάνω στη σκηνή.

27 27

28 28 ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Σ' αυτό το διήγημα φαίνεται καθαρά ότι ο άνθρωπος δεν πρέπει να απελπίζεται ποτέ. Πρέπει να αγωνίζεται συνεχώς για κάτι καλύτερο και ο χρόνος είναι σίγουρο ότι θα το επιβεβαιώσει. Διαβάζοντας αυτό το βιβλίο νιώθεις θαυμασμό γι' αυτήν τη γυναίκα που παρά τις πίκρες και δυστυχίες της, αγωνιζόταν να ζήσει τα εγγόνια της. Καταλαβαίνει κανείς το χιούμορ του Παπαδιαμάντη που παρουσιάζει εξαιρετικές διακυμάνσεις, ή και δυσκολίες. Άλλοτε είναι εύκολο, αβίαστο, προσιτό, καλοπροαίρετο άλλοτε σκοτεινό, ερμητικό, συγκεκαλυμμένο, υπόγειο, σαρκαστικό. Πόσο αθώα π.χ. είναι η φράση από την συγκινητική Σταχομαζώχτρα: «Τον Ιούνιον, κατ έτος, επεβιβάζετο εις πλοίον, έπλεεν υπερπόντιος, και διεπεραιούτο εις Εύβοιαν; Η Εύβοια αποτελούσε τη κύρια πηγή εισοδήματος για τους κατοίκους. Εδώ εντοπίζονται κάποια χαρακτηριστικά που επικρατούσαν την εποχή αυτή. Κατ αρχάς τα μεταφορικά μέσα ήταν τα πλοία, η χρήση των οποίων οδήγησε στην ανάπτυξη θαλάσσιων δρόμων.. Επίσης στην κοινωνία επικρατούσαν στερεότυπα σύμφωνα με τα οποία ήταν υποτιμητικό να ταξιδεύει γυναίκα στα πελάγη. Στο διήγημα αυτό μας παρουσιάζεται η κυρίαρχη ασχολία των κατοίκων του παραθαλάσσιου χωριού. Στο πλαίσιο αυτό, η θεία-αχτίτσα παρά τη μεγάλη της ηλικία επιβιβαζόταν στα πλοία και ταξίδευε για να μαζέψει στάχια από τη πλούσια συγκομιδή του τόπου. Μ αυτό το τρόπο εξασφάλιζε τα προς το ζην για την ίδια και κυρίως για την ανατροφή των δύο εγγονιών της. Εντύπωση προκαλεί ακόμα το γεγονός ότι οι κάτοικοι της Εύβοιας αντιμετώπιζαν με εξευτελιστικό τρόπο τους χωρικούς που κατέφθαναν για να συλλέξουν στάχια. Μέσα σε αυτά, λοιπόν, τα κοινωνικά πλαίσια η κεντρική ηρωίδα προσπαθούσε να επιβιώσει και να μεγαλώσει τα εγγόνια της ξεχνώντας το οικογενειακό της δράμα. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Με το πολιτιστικό πρόγραμμα «100 χρόνια ζωής του έργου του Παπαδιαμάντη από την αποδημία του» εισάγεται για πρώτη φορά στα συστεγαζόμενα σχολεία μας μια νέα καινοτόμα εκπαιδευτική πρακτική και νέα παιδαγωγική προσέγγιση στην εκπαιδευτική διαδικασία, αναμορφώνοντας την καθιερωμένη διδακτική προσέγγιση. Τα μαθησιακά αποτελέσματα ήταν ικανοποιητικά, αφού οι μαθητές βοηθήθηκαν στην κατανόηση και εμβάθυνση του έργου του Παπαδιαμάντη, κατανοώντας στην ουσία «πώς να μαθαίνουν» συμμετέχοντας ενεργά στην όλη διαδικασία. Όλη η ενασχόληση με το θέμα ικανοποίησε μερικές από τις λογοτεχνικές τους ανάγκες και συνέβαλε στην προσωπική, κοινωνική και πολιτιστική τους ανάπτυξη, δημιουργώντας κίνητρα για τη δημιουργία υψηλότερων προσδοκιών,στρέφοντας το ενδιαφέρον τους και σε άλλους λογοτέχνες. Ακόμα η Ημερίδα αυτή βοήθησε στη δημιουργία θετικού κλίματος μεταξύ των δασκάλων, μαθητών και του υπόλοιπου προσωπικού του σχολείου με τους γονείς των μαθητών. Επίσης βοήθησε στην ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ των εκπαιδευτικών της σχολικής μονάδας. Οι μαθητές συμμετείχαν σε μία βιωματική διαδικασία μάθησης. Απέκτησαν αξιόλογη παραδοσιακή συνείδηση αφού ευαισθητοποιήθηκαν γύρω από λογοτεχνικά θέματα Εξασκήθηκαν στον προφορικό λόγο και στην παραγωγή του γραπτού λόγου. Ήρθαν σε επαφή με τη μουσική, λαϊκή και δημοτική παράδοση. Γενικά με το πρόγραμμα αυτό η τάξη έγινε ένα σύγχρονο, ολοκληρωμένο, θεωρητικό και πρακτικό εργαστήρι μάθησης λογοτεχνικών θεμάτων και μύησης στον πολιτισμό. Ο αντίκτυπος των αποτελεσμάτων στην τοπική κοινωνία ήταν σημαντικός. Η διάχυση του προγράμματος έγινε με την έκδοση ειδικών εντύπων, με σχετικές δημοσιεύσεις στον