Ξεκινώντας την επικουρική ορμονική θεραπεία. 1 στ. Α.Υ.Γ.Η (Ασθενείς, Υποστήριξη, Γνώση, Ηρεμία) Υπό την Αιγίδα της Ε.Ο.Π.Ε. και της Ε.Χ.Ε.Μ.

Transcript

1 Το παρόν δεν συνιστά και δεν υποκαθιστά ιατρική συμβουλή, δεν συνιστά συνταγογράφηση, ή προτροπή αυτής, δεν συνιστά ιατρική ενημέρωση και δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως βάση για οποιαδήποτε απόφαση ή ενέργεια. Αναζητείστε τη συμβουλή του γιατρού σας για οποιαδήποτε απόφαση ή ενέργεια, συνεπεία της πληροφόρησης που λαμβάνετε εκ του παρόντος. Το παρόν τελεί υπό την αιγίδα της (ΕΧΕΜ/ΕΟΠΕ) με την οικονομική υποστήριξη της AstraZeneca Eλλάδος. Υπό την Αιγίδα της Ε.Ο.Π.Ε. και της Ε.Χ.Ε.Μ. Ξεκινώντας την επικουρική ορμονική θεραπεία Α.Υ.Γ.Η (Ασθενείς, Υποστήριξη, Γνώση, Ηρεμία) 1 στ

2 Περιεχόμενα σελίδα 2 σελίδα 6 σελίδα 8 σελίδα 10 σελίδα 11 Μακροπρόθεσμη προστασία από τον καρκίνο του μαστού Αντιμετωπίζοντας τις παρενέργειες Η υγιεινή διατροφή βοηθά Απολαμβάνοντας και πάλι τη ζωή Γλωσσάρι Μακροπρόθεσμη προστασία από τον καρκίνο του μαστού Τι μπορείτε να κάνετε τώρα για να εμποδίσετε την επανεμφάνιση του καρκίνου του μαστού Εάν λαμβάνετε ή εάν σκέπτεστε να ξεκινήσετε ορμονοθεραπεία θα βρείτε τις ακόλουθες πληροφορίες χρήσιμες. Παρόλο που υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η χειρουργική επέμβαση και οι επακόλουθες θεραπείες να έχουν απομακρύνει τον καρκίνο, υπάρχει περίπτωση αυτός να επανεμφανιστεί κατά τη διάρκεια των επόμενων ετών. Ο κίνδυνος επανεμφάνισης του καρκίνου δεν είναι πάντα σταθερός, αλλά είναι μεγαλύτερος κατά τη διάρκεια των 2-3 ετών μετά τη χειρουργική επέμβαση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υφίσταται καθόλου κίνδυνος αργότερα. Αυτός είναι και ο λόγος που η ορμονοθεραπεία (εφόσον έχει κριθεί κατάλληλη για εσάς) συστήνεται να χορηγείται για 5 έτη, ενώ είναι ιδιαίτερα σημαντική η συνέχιση της θεραπείας για ολόκληρο το προαναφερθέν διάστημα. Πολλές γυναίκες φαντάζονται την επικουρική ορμονοθεραπεία σαν ασφαλιστήριο συμβόλαιο. Πολλοί επαγγελματίες υγείας θεωρούν τη χορήγησή της ως το πιο σημαντικό βήμα που μπορείτε να κάνετε για να εμποδίσετε την επανεμφάνιση του καρκίνου. Η θεραπεία αυτή συνήθως χορηγείται ημερησίως υπό τη μορφή δισκίου για διάστημα έως και πέντε ετών. Επομένως πρέπει να ενσωματώσετε τη χορήγησή της στο καθημερινό σας πρόγραμμα, ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο παράλειψής της. Εάν ήδη λαμβάνετε ορμονοθεραπεία, πιθανώς θα επισκέπτεστε την ιατρική σας ομάδα λιγότερο συχνά. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι δεν μπορείτε να αναζητήσετε τη φροντίδα, συμβουλή και υποστήριξη που χρειάζεστε για να αντεπεξέλθετε στις δυσκολίες αυτού του σημαντικού σταδίου της θεραπείας σας. Το να προνοείτε για την ανάρρωσή σας σας βοηθά να αισθάνεστε καλά. Με το να επισκέπτεστε το γιατρό σας, να ρωτάτε ερωτήσεις και να συλλέγετε περισσότερες πληροφορίες για πράγματα που σας κάνουν να αισθάνεστε καλύτερα, τόσο σωματικά όσο και ψυχικά, πλησιάζετε κοντύτερα στο ουσιαστικό συναίσθημα της επανάκτησης του ελέγχου. Αυτό συμπεριλαμβάνει και τη διασφάλιση της κατανόησης των λόγων που λαμβάνετε ορμονοθεραπεία, τους οποίους θα καλύψουμε στο παρόν φυλλάδιο. 2

3 Υπερήφανη και αισιόδοξη Έχετε κάθε δικαίωμα να αισθάνεστε υπερήφανη εάν σκεφτείτε τις δοκιμασίες που αντιμετωπίσατε πρόσφατα. Μπορεί να εκπλαγείτε, ωστόσο, ανακαλύπτοντας ότι πολλά από τα αρνητικά συναισθήματα εξακολουθούν να σας κυριεύουν. Φυσικά, ο καθένας είναι διαφορετικός, αλλά πολλοί άνθρωποι ανακαλύπτουν ότι διαθέτουν μια ικανότητα διαχείρισης των κρίσεων, η οποία τους επιτρέπει να αντιμετωπίζουν τις δύσκολες καταστάσεις. Εν τέλει, όταν περάσει η κρίση, τα αρνητικά συναισθήματα θα διαρρεύσουν τη στιγμή που θα αισθανθείτε ότι είναι ασφαλές να συμβεί αυτό. Ορισμένα από τα συναισθήματα που έχετε τώρα, πιθανώς έχουν τις ρίζες τους μερικούς μήνες πριν. Επειδή εκδηλώνονται καθυστερημένα μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση τόσο σε εσάς όσο και στους γύρω σας, καθώς φαίνεται να μην έχουν συνοχή. Στην πραγματικότητα, το γεγονός ότι τα συναισθήματα αυτά εμφανίζονται τώρα είναι θετικό σημάδι, και αποτελούν μέρος της συνολικής διαδικασίας επούλωσης. Έτσι, εάν αισθάνεστε ότι θέλετε να κλάψετε, μη διστάσετε! 3

4 Ξεκινώντας την ορμονοθεραπεία Η λήψη της ορμονοθεραπείας είναι το σημαντικότερο βήμα που μπορείτε να κάνετε για να εμποδίσετε την επανεμφάνιση του καρκίνου του μαστού. Ορισμένα κύτταρα του όγκου διεγείρονται από τα οιστρογόνα που φυσικά παράγονται στο σώμα μας. Η ορμονική θεραπεία δρα στερώντας στα δυνητικά καρκινικά κύτταρα τα οιστρογόνα που χρειάζονται για να επανεμφανιστούν. Για να σας παρέχει η ορμονοθεραπεία την καλύτερη δυνατή προστασία, πρέπει να λαμβάνετε τη φαρμακευτική σας αγωγή καθημερινά. Φανταστείτε ότι χτίζετε έναν τοίχο για να εμποδίσετε τον καρκίνο να επιστρέψει. Εάν διατηρείτε σε καθημερινή βάση τον τοίχο ανέπαφο, τότε είναι πολύ δύσκολο να επανεμφανιστεί ο καρκίνος. Η ενσωμάτωση της χορήγησης του φαρμάκου στην καθημερινή σας ρουτίνα είναι η απάντηση. Η λήψη του φαρμάκου την ίδια ώρα κάθε ημέρα βοηθά στο να μην παραλείπετε τη χορήγησή του, όπως το πρωί πριν ή κατά τη διάρκεια του πρωινού γεύματος, όταν ανοίγετε για πρώτη φορά το ραδιόφωνο ή την τηλεόραση ή πριν ξαπλώσετε το βράδυ. Μπορείτε να τοποθετήσετε τα φάρμακά σας δίπλα στην κουζίνα, ώστε να τα λαμβάνετε το πρωί με το τσάι σας. Μπορείτε επίσης να αγοράσετε ειδικά δοχεία τοποθέτησης των φαρμάκων, τα οποία μπορούν να σας βοηθήσουν να διασφαλίσετε ότι λαμβάνετε τα σωστά χάπια κάθε ημέρα. Όταν προγραμματίζετε τις διακοπές σας πρέπει να προμηθευτείτε αρκετά χάπια έτσι ώστε αυτά να σας φτάσουν κατά τη διάρκεια του διαστήματος που θα λείπετε. Εάν ξεχάσετε να λάβετε ένα δισκίο, μην ανησυχείτε. Πάρτε το μόλις το θυμηθείτε. Αλλά εάν είστε πολύ απασχολημένη και συχνά το ξεχνάτε, μπορείτε να προγραμματίσετε το ξυπνητήρι ή το κινητό σας τηλέφωνο έτσι ώστε να σας το θυμίζει. 4

5 Ο καρκίνος μπορεί να νικηθεί, αν τον κάνεις φίλο σου! Διασφαλίζοντας ότι λαμβάνετε τη σωστή θεραπεία Είναι σημαντικό να συζητάτε με το γιατρό σας για την ορμονική θεραπεία την οποία λαμβάνετε και να τον ενημερώνετε εάν αντιμετωπίζετε τυχόν προβλήματα με αυτή. Σήμερα διατίθενται παραπάνω από ένα είδος ορμονικής θεραπείας και συνεπώς υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις εάν πιστεύετε ότι τα συγκεκριμένα χάπια δεν σας ταιριάζουν. Μερικές από τις νεότερες ορμονοθεραπείες έχουν αποδειχθεί πιο αποτελεσματικές σε ορισμένους ανθρώπους. Ο γιατρός σας και το εξειδικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό μπορούν να σας ενημερώσουν για τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του κάθε είδους ορμονικής θεραπείας. Εάν προγραμματίζετε να πάτε διακοπές, βεβαιωθείτε ότι έχετε αρκετά χάπια μαζί σας, ούτως ώστε να είστε καλυμμένη κατά τη διάρκεια του ταξιδιού σας. Εάν δεν είστε σίγουρη, ζητήστε μια ακόμα συνταγή. 5

6 Αντιπετωπίζοντας τις παρενέργειες Πληροφορίες σχετικά με τις παρενέργειες Με την ορμονική θεραπεία ενδέχεται να εμφανίσετε προσωρινά ορισμένες ανεπιθύμητες ενέργειες. Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχουν πρακτικές λύσεις που μπορείτε να εφαρμόσετε ώστε να εμποδίσετε αυτές να παρεμβαίνουν στην καθημερινότητά σας. Στο σημείο αυτό οι εμπειρίες άλλων γυναικών που αντιμετώπισαν το ίδιο πρόβλημα με εσάς μπορεί να αποδειχθούν πραγματικά χρήσιμες. Ορισμένες από τις παρενέργειες της θεραπείας είναι συνήθεις. Έτσι, το να μιλήσετε με άλλες γυναίκες ή να επισκεφτείτε ιστοσελίδες όπως το μπορεί να σας φανεί ιδιαίτερα χρήσιμο. Ποιες ανεπιθύμητες ενέργειες ενδέχεται να εμφανίσω; Εάν είστε μετεμμηνοπαυσιακή, μπορεί να διαπιστώσετε ότι οι παρενέργειες της ορμονοθεραπείας είναι παρόμοιες με τα συμπτώματα που εμφανίσατε κατά την εμμηνόπαυση. Σας παραθέτουμε ορισμένες συμβουλές για την αντιμετώπιση ορισμένων παρενεργειών, όπως οι ακόλουθες: Εξάψεις Αποφεύγετε τα καυτερά φαγητά, ντυθείτε με τρόπο ώστε να μπορείτε να προσθέτετε ή να αφαιρείτε ρούχα εύκολα για να ρυθμίζετε τη θερμοκρασία σας, πιείτε κάτι κρύο εάν αισθάνεστε εξάψεις, κοιμηθείτε σε ένα δροσερό δωμάτιο και ρωτήστε το γιατρό σας για άλλα πιθανά φαρμακευτικά σκευάσματα που θα μπορούσαν να σας ανακουφίσουν. Απώλεια της λίμπιντο Εάν έχετε κάποιο σύντροφο, είναι πολύ σημαντικό να του εξηγήσετε ότι η απώλεια της λίμπιντο δεν οφείλεται στο ότι δεν τον αγαπάτε πια. Το να κάνετε υπομονή είναι σημαντικό και για τους δύο σε αυτές τις περιπτώσεις. Αυτό δε σημαίνει ότι η σεξουαλική σας ζωή έχει κλείσει, αλλά είναι φυσικό να μεσολαβήσει ένα διάλειμμα. Μελέτες έχουν δείξει ότι η άσκηση είναι ένας ιδιαίτερα αποτελεσματικός τρόπος για να ξυπνήσει μια κουρασμένη λίμπιντο. Πολλές γυναίκες που είχαν καρκίνο του μαστού αναφέρουν ότι χρειάστηκε περίπου ένας χρόνος μετά τη θεραπεία τους για να επανέλθει η λίμπιντο σε επίπεδα παρόμοια με αυτά πριν την έναρξη της αγωγής. Ο χρόνος είναι ο καλύτερος γιατρός. Ξηρότητα στην περιοχή του κόλπου Εάν αντιμετωπίζετε το πρόβλημα αυτό, δοκιμάστε κάποιο ενυδατικό προϊόν κατάλληλο για την περιοχή του κόλπου, το οποίο μπορείτε να χρησιμοποιείτε μερικές φορές την εβδομάδα. Εάν έχετε σύντροφο και ανησυχείτε ότι αυτό θα επηρεάσει τη σεξουαλική σας ζωή, μπορείτε να εφαρμόζετε κάποιο λιπαντικό προϊόν. Μην χρησιμοποιείτε σκευάσματα που περιέχουν οιστρογόνα, χωρίς να συμβουλευτείτε πρώτα το γιατρό σας, καθώς αυτά ενδέχεται να εξουδετερώσουν τη δράση της ορμονικής θεραπείας που λαμβάνετε. Πόνος στις αρθρώσεις Εφαρμόστε θερμότητα στην επώδυνη περιοχή ή δοκιμάστε τη λήψη ιβουπροφαίνης ή κάποιου παρόμοιου αντιφλεγμονώδους φαρμάκου. Η σωματική δραστηριότητα, όπως το περπάτημα για τουλάχιστον μισή ώρα κάθε ημέρα, μπορεί να είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη για την υγεία σας συνολικά, ενώ μπορεί να βοηθήσει και στη μείωση του πόνου στις αρθρώσεις. Διαταραχές του ύπνου Εάν μπορείτε, δοκιμάστε να κοιμηθείτε για λίγο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αθληθείτε το πρωί, παρά το βράδυ, και μειώστε την πρόσληψη καφεΐνης. Εάν δεν μπορείτε να κοιμηθείτε το βράδυ γιατί σας κατακλύζουν άσχημες σκέψεις, επισκεφτείτε κάποιο ψυχολόγο υγείας, ο οποίος θα μπορούσε να σας βοηθήσει να ξεπεράσετε το πρόβλημά σας. 6

7 Τι άλλο μπορώ να κάνω για να αποφύγω την εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών; Μην υπερβαίνετε το όριο των 14 μονάδων αλκοόλ την εβδομάδα. Φροντίστε να προσλαμβάνετε αρκετή βιταμίνη D, τρώγοντας γαλακτοκομικά προϊόντα, ενισχυμένα δημητριακά, ορισμένα λιπαρά ψάρια και πράσινα λαχανικά. Η παραγωγή βιταμίνης D στον οργανισμό διεγείρεται από το ηλιακό φως. Αν και η παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο ενέχει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του δέρματος, οι περισσότεροι επαγγελματίες υγείας συμφωνούν ότι 15 λεπτά παραμονής στον ήλιο μερικές φορές την εβδομάδα μπορεί να βοηθήσει πολύ τα επίπεδα της βιταμίνης D. Ενδέχεται να έχετε ακούσει για ορισμένες γυναίκες που εμφάνισαν οστεοπόρωση και εξασθένηση των οστών ως συνέπεια της ορμονοθεραπείας. Εάν έχετε αυτή την ανησυχία, ζητήστε να πραγματοποιηθεί αξιολόγηση της οστικής σας πυκνότητας πριν την έναρξη της θεραπείας. Για να μειώσετε τον κίνδυνο εμφάνισης οστεοπόρωσης, κάνετε τακτική σωματική άσκηση για τουλάχιστον 20 λεπτά επί τρεις φορές την εβδομάδα και καταναλώνετε τροφές πλούσιες σε ασβέστιο. Το ασβέστιο βρίσκεται στα γαλακτοκομικά προϊόντα - καθώς και στα λιπαρά ψάρια όπως οι σαρδέλες ή ο σολομός, στα καρύδια, στους σπόρους και στα πράσινα λαχανικά με φύλλα. Ο γιατρός σας ενδέχεται να σας συστήσει τη λήψη συμπληρωμάτων ασβεστίου και βιταμίνης D για τη βελτίωση της υγείας των οστών σας. Κάντε ήπια σωματική άσκηση - μικρής διάρκειας και σε τακτά χρονικά διαστήματα. Συμπληρωματικές θεραπείες όπως το Reiki, ο βελονισμός και το μασάζ μπορεί να σας βοηθήσουν να χαλαρώσετε. Τεχνικές σαν αυτές βοηθούν να ελέγξετε τα επίπεδα άγχους, γεγονός το οποίο γενικά προάγει την υγεία. Έτσι, εάν ήδη ακολουθείτε κάποια από αυτές τις θεραπείες, αξίζει να τη συνεχίσετε. Αναμφίβολα, η συζήτηση είναι ουσιώδους σημασίας. Δεν θα σας βοηθήσει να αποφύγετε τις ανεπιθύμητες ενέργειες, αλλά σίγουρα μπορεί να σας βοηθήσει στην αντιμετώπισή τους. Μοιραστείτε την εμπειρία σας με κάποιο κοντινό σας άτομο ή έναν ψυχαναλυτή. Με τον τρόπο αυτό οι κοντινοί σας άνθρωποι δείχνουν περισσότερη κατανόηση, σας βοηθούν και δεν περιμένουν πολλά από εσάς όταν δεν αισθάνεστε καλά. Καταγράψτε τις ανεπιθύμητες ενέργειες που παρατηρείτε και συζητήστε τις με το γιατρό σας. Αν μη τι άλλο, θα σας καθησυχάσει. «Ένα από τα πράγματα που έμαθα γρήγορα ήταν ότι ο καρκίνος δεν ήταν η αιτία για κάθε πόνο που ένιωθα.» Σοφία, 59 Όταν οι γύρω σας θέλουν πραγματικά να αισθανθούν ότι κάνετε πρόοδο, μπορεί να είναι δύσκολο για αυτούς να αποδεχτούν ότι μπορεί ακόμα να αντιμετωπίζετε δυσκολίες. Όσο πιο πολύ τους εμπλέκετε σε αυτά που κάνετε, τόσο πιο εύκολο θα είναι για αυτούς να σας παρέχουν τη βοήθεια και υποστήριξη που χρειάζεστε. 7

8 Η υγιεινή διατροφή βοηθά Η διατροφή παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της γενικότερης κατάστασης της υγείας σας. Το να ακολουθείτε ορισμένους απλούς διατροφικούς κανόνες μπορεί να κάνει μεγάλη διαφορά. Καταναλώνετε τουλάχιστον 5 μερίδες φρέσκων φρούτων και λαχανικών κάθε ημέρα Χρησιμοποιείτε σαν βάση των γευμάτων σας αμυλούχες τροφές, όπως ψωμί ολικής αλέσεως και δημητριακά Καταναλώνετε περισσότερο ψάρι και συμπεριλάβετε στο διαιτολόγιό σας δύο μερίδες λιπαρού ψαριού κάθε εβδομάδα Ελαττώστε την κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών (αυτά συχνά βρίσκονται στα αλλαντικά και στα επεξεργασμένα κρέατα. Ελέγχετε τις ετικέτες των τροφίμων πριν τα αγοράσετε) Μειώστε την πρόσληψη ζάχαρης και άλατος Καταναλώνετε 6-8 ποτήρια νερό την ημέρα Παίρνετε τακτικά γεύματα - και μην παραλείπετε το πρωινό! 8

9 Γιατί η σωματική άσκηση είναι σημαντική Εκτός του ότι σας βοηθά στην ανάρρωση από το χειρουργείο, η τακτική σωματική άσκηση έχει πολλά άλλα οφέλη. Έρευνες έχουν δείξει ότι ακόμα και 3-4 ώρες άσκησης την εβδομάδα μπορούν να βελτιώσουν τις συνολικές σας πιθανότητες πλήρους ίασης από τον καρκίνο του μαστού. Δεν χρειάζεται να κάνετε έντονη σωματική άσκηση μονομιάς: ένας ήπιος περίπατος ή ήπιο κολύμπι αρκούν. Ο χρυσός κανόνας είναι «λίγο και συχνά». Μην το παρακάνετε, ενώ πάντα να αναζητάτε τη συμβουλή του γιατρού σας εάν δεν είστε σίγουρη πόση σωματική άσκηση πρέπει να κάνετε. Τα χάπια σας ενδέχεται να μην σας κάνουν να αισθανθείτε καλύτερα, αλλά... Το παράδοξο με την ορμονοθεραπεία είναι ότι πιθανώς δεν θα σας κάνει να αισθανθείτε καλύτερα από τη μια ημέρα στην άλλη. Αλλά στη διάρκεια των 5 ετών θα μειώσει σημαντικά την πιθανότητα επανεμφάνισης του καρκίνου του μαστού. Παρόλο που μπορεί να μην παρατηρείτε κάποιο όφελος από τη θεραπεία σας, ενώ ταυτόχρονα ενδέχεται να εμφανίζετε κάποιες ανεπιθύμητες ενέργειες, το να τη σταματήσετε χωρίς να συμβουλευτείτε τον ογκολόγο σας και το γιατρό σας μπορεί μακροπρόθεσμα να θέσει την υγεία σας σε κίνδυνο. Σε ορισμένες γυναίκες οι ανεπιθύμητες ενέργειες μπορεί να υποχωρήσουν με την πάροδο του χρόνου. Μιλήστε με το γιατρό σας για τυχόν ανησυχίες που έχετε σχετικά με τις παρενέργειες της θεραπείας. 9

10 Απολαμβάνοντας και πάλι τη ζωή Ευτυχώς, αισθάνεστε τελικά ότι η ζωή σας τακτοποιείται και επανέρχεστε στην καθημερινή σας ρουτίνα. Περάσατε πολλά και φυσικά όλα αυτά έχουν αλλάξει τη ζωή σας, αλλά τώρα μπορεί να αισθάνεστε ότι ελέγχετε και πάλι την κατάσταση. Ακούγεται παράξενο, αλλά πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η μάχη με τον καρκίνο του μαστού μακροπρόθεσμα πραγματικά άλλαξε τη ζωή τους προς το καλύτερο. Όταν η ζωή κυλά φυσιολογικά είναι πολύ εύκολο να χάσει κανείς την ουσία των πραγμάτων. Η εμπειρία σας αυτή μπορεί να σας κάνει να εκτιμήσετε πράγματα που παλαιότερα τα θεωρούσατε ως δεδομένα. Κάτι τόσο απλό όσο το να κάθεται κανείς σε ένα κήπο και να παρατηρεί τα λουλούδια μπορεί να φαίνεται πραγματική απόλαυση. Και φυσικά ήρθε η ώρα να εκτιμήσετε τους ανθρώπους στη ζωή σας. Πάντα προκαλεί έκπληξη το γεγονός ποιοι είναι εκείνοι τελικά που θα σας πλησιάσουν με ενδιαφέρον όταν έλθετε αντιμέτωπη με δυσκολίες. Μπορεί να διαπιστώσετε ότι πλέον έχετε μια στάση που χαρακτηρίζεται από τη νοοτροπία του «άδραξε την ημέρα». Για παράδειγμα, εάν πάντα υποσχόσασταν στον εαυτό σας διακοπές σε ένα ξεχωριστό μέρος και δεν το πραγματοποιήσατε ποτέ - γιατί δεν ξεκινάτε να προγραμματίζετε σήμερα κιόλας την υλοποίησή τους; Δεν υπάρχει καμία στιγμή σαν το παρόν! Συνεχίστε να συζητάτε με το γιατρό σας Πάνω από τις μισές γυναίκες που ακολούθησαν θεραπεία για τον καρκίνο του μαστού και αισθάνονται κουρασμένες, δεν αναφέρουν ποτέ το πρόβλημα στο γιατρό τους. Λανθασμένα υποθέτουν ότι αυτό είναι κάτι για το οποίο εκείνος δεν μπορεί να τους βοηθήσει. Το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να γράψετε σε ένα χαρτί πώς η κατάσταση αυτή σας επηρεάζει και να κλείσετε ένα ραντεβού με το γιατρό σας ή το εξειδικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό για να τους εξηγήσετε πως αισθάνεστε. Μπορεί να εκπλαγείτε από τον αριθμό των επιλογών που υπάρχουν για να βοηθηθείτε. Εάν αισθάνεστε κόπωση, έχετε διαταραγμένο ύπνο, δυσκολεύεστε να συγκεντρωθείτε, αισθάνεστε άγχος, είστε ευσυγκίνητη ή οξύθυμη μπορεί να έχετε κατάθλιψη. Το καλύτερο άτομο στο οποίο μπορείτε να απευθυνθείτε για την κατάθλιψη είναι ο γιατρός σας. Μόνο με την εκτεταμένη συζήτηση θα μπορέσει ο γιατρός σας να σας προτείνει το σωστό τρόπο αντιμετώπισης. Εάν ψάξετε στο διαδίκτυο, θα βρείτε ορισμένες χρήσιμες πληροφορίες για το πως να ευχαριστήσετε και να εμπλέξετε τα άτομα που αγαπάτε σε αυτό που βιώνετε. Ιδιαίτερα αξιόλογες είναι οι ακόλουθες ιστοσελίδες: και Προσεχώς... Μια καινούργια αρχή Ελπίζουμε να πηγαίνουν όλα καλά με την ορμονική σας θεραπεία. Την επόμενη φορά που θα συναντηθούμε, πιθανώς να είστε έτοιμη να βάλετε πολλά από αυτά που συνέβησαν τους τελευταίους μήνες πίσω σας - το επόμενο φυλλάδιο έχει ως στόχο να σας βοηθήσει να ξεκινήσετε να απολαμβάνετε και πάλι τη ζωή. Μπορεί να μην είναι ακριβώς όπως πρώτα, αλλά, όπως θα δείτε, υπάρχουν πολλά πράγματα τα οποία μπορείτε να προσμένετε. 1 Διακοπές ή χαλάρωση στο σπίτι 2 Αποκτώντας τους δικούς σας ρυθμούς 3 Πώς και πότε να γιορτάσετε 4 Τι να πείτε στους φίλους σας και στην οικογένειά σας 10

11 Γ λωσσάρι ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ: Η επικουρική θεραπεία χρησιμοποιείται επιπλέον της πρωτογενούς θεραπείας προκειμένου να αυξηθούν οι πιθανότητες αντιμετώπισης του καρκίνου. Συνήθως χορηγείται όταν δεν είναι βέβαιο εάν εξακολουθούν να παραμένουν στον οργανισμό καρκινικά κύτταρα. Παραδείγματα επικουρικής θεραπείας στην αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού είναι η χρήση θεραπείας ορμονικού αποκλεισμού ή χημειοθεραπείας μετά από χειρουργική επέμβαση. ΑΝΤΙΟΙΣΤΡΟΓΟΝΑ: Τα αντιοιστρογόνα είναι φάρμακα τα οποία μειώνουν την παραγωγή οιστρογόνων ή μεταβάλλουν τη φυσιολογική δράση των οιστρογόνων στον οργανισμό. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με ορμονοευαίσθητους όγκους, καθώς η παρουσία οιστρογόνων μπορεί να διεγείρει τα κύτταρα του όγκου. ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΑΡΩΜΑΤΑΣΗΣ: Οι αναστολείς αρωματάσης δρουν αποκλείοντας την παραγωγή οιστρογόνων στην περιφέρεια. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με ορμονοευαίσθητους όγκους, καθότι η παρουσία οιστρογόνων μπορεί να διεγείρει τα κύτταρα του όγκου. ΕΠΑΝΟΡΘΩΤΙΚΉ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΉ ΜΑΣΤΟΥ: Η πλαστική αποκατάσταση του μαστού ύστερα από το χειρουργείο. ΚΑΡΚΙΝΟΣ: Ο όρος καρκίνος είναι ένας γενικός όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει παραπάνω από 200 νοσήματα. Είναι η μη ελεγχόμενη, παθολογική αύξηση των κυττάρων τα οποία μπορούν να εισβάλλουν και να καταστρέψουν υγιείς ιστούς. Τα περισσότερα είδη καρκίνου μπορούν να εξαπλωθούν σε άλλα μέρη του σώματος. ΚΥΤΤΑΡΟ: Το κύτταρο είναι η βασική δομική μονάδα των ζώντων ιστών. Όλα τα φυτά και τα ζώα αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα. Επί παραδείγματι, η αμοιβάδα αποτελείται από ένα κύτταρο. ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ: Η χρήση κυτταροτοξικών φαρμάκων για τη θεραπεία του καρκίνου. ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ: Ερευνητικές μελέτες που αποσκοπούν στη διερεύνηση νέων θεραπειών ή προσεγγίσεων για τη διάγνωση του καρκίνου, τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης αυτού και την αντιμετώπισή του, οι οποίες ενδέχεται να αποδειχθούν αποτελεσματικότερες από τις ήδη υπάρχουσες μεθόδους. Ακολουθούνται αυστηροί κανόνες προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι συμμετέχοντες πληροφορούνται επαρκώς για το σκοπό, τους κινδύνους και τα οφέλη της μελέτης προτού συμφωνήσουν να λάβουν μέρος σε αυτή.η συμμετοχή σε μια κλινική μελέτη δεν επηρεάζει την ποιότητα της περίθαλψης που θα λάβετε. ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ: Η χρήση δύο ή περισσοτέρων ειδών θεραπείας για ένα συγκεκριμένο τύπο καρκίνου (π.χ. χειρουργική επέμβαση και ακτινοθεραπεία). ΚΥΤΤΑΡΟΤΟΞΙΚΟ ΦΑΡΜΑΚΟ: Χαρακτηρίζεται το φάρμακο που βλάπτει ή καταστρέφει τα ταχέως πολλαπλασιαζόμενα καρκινικά κύτταρα. Τα φάρμακα αυτά μπορούν επίσης να επηρεάσουν και τα φυσιολογικά ταχέως πολλαπλασιαζόμενα κύτταρα του σώματος (π.χ. μυελός των οστών, επιθηλιακά κύτταρα δέρματος και στομάχου) και συνεπώς μπορεί να σχετίζονται με δυσάρεστες παρενέργειες. ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΟΡΜΟΝΙΚΗΣ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ (ΘΟΥ): Η χρήση συνθετικών οιστρογόνων ή/και προγεστερόνης μετά την εμμηνόπαυση που στοχεύει στην αντικατάσταση των φυσικών ορμονών που παράγονται από τις γυναίκες κατά τη γόνιμη ηλικία τους. ΟΡΜΟΝΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ: Η θεραπεία αυτή, η οποία συνιστάται όταν οι όγκοι είναι ορμονοευαίσθητοι, π.χ. όταν η συνεχιζόμενη αύξηση του όγκου εξαρτάται από τα οιστρογόνα και την προγεστερόνη (γυναικείες ορμόνες), συνήθως χορηγείται μετά την ολοκλήρωση της ακτινοθεραπείας και της χημειοθεραπείας (εφόσον ισχύει στην περίπτωσή σας). Υπάρχουν διάφορα φάρμακα. Συνήθως χορηγείται ένα χάπι κάθε ημέρα για περίπου 5 έτη. Η λήψη της πλήρους θεραπείας είναι κλινικά αποδεδειγμένο ότι μειώνει τον κίνδυνο υποτροπής του καρκίνου. ΟΡΜΟΝΕΣ: Χημικές ουσίες που ρυθμίζουν συγκεκριμένες λειτουργίες του οργανισμού, όπως το μεταβολισμό, την ανάπτυξη και την αναπαραγωγή. ΛΕΜΦΑΔΕΝΕΣ: Μικροί αδένες σε σχήμα φασολιού που φιλτράρουν ανεπιθύμητες ουσίες οι οποίες προσλαμβάνονται από το λεμφικό υγρό. Μεγάλες συγκεντρώσεις λεμφαδένων βρίσκονται κυρίως στις μασχάλες, στη βουβωνική χώρα και στον αυχένα. ΚΑΚΟΗΘΗΣ: Ο όρος κακοήθης σημαίνει καρκινικός. ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑ: Στη μαστογραφία χρησιμοποιούνται μικρές δόσεις ακτινοβολίας με στόχο τη λήψη ευκρινούς εικόνας της ιστικής υφής του μαστού. ΝΕΟΕΠΙΚΟΥΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ (ΠΡΟ-ΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗ): Η θεραπεία αυτή χορηγείται πριν από τη χειρουργική επέμβαση με σκοπό τη σμίκρυνση του όγκου. Αυτό διευκολύνει την αφαίρεσή του και όταν αυτό είναι απαραίτητο μπορεί να καταστήσει δυνατή την επέμβαση με διατήρηση του υγιούς τμήματος του μαστού αντί της ολικής μαστεκτομής. Αναλόγως του τύπου του όγκου η νεοεπικουρική θεραπεία μπορεί να είναι χημειοθεραπεία ή ορμονοθεραπεία. ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΑ: Γυναικείες ορμόνες οι οποίες παράγονται κυρίως στις ωοθήκες. Επηρεάζουν τα φυλετικά χαρακτηριστικά των γυναικών, όπως την ανάπτυξη των μαστών, και είναι απαραίτητα για την αναπαραγωγή. Μια μικρή ποσότητα παράγεται από τα επινεφρίδια, καθώς και από άλλους ιστούς, όπως το λιπώδη ιστό και το ήπαρ. Η ανάπτυξη των περισσοτέρων τύπων καρκίνου του μαστού διεγείρεται από την παρουσία οιστρογόνων. ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΜΑΣΤΟΥ: Ο χειρούργος μαστού είναι ο ιατρός που έχει ειδικευτεί στην αξιολόγηση και θεραπεία του καρκίνου. Στην Ελλάδα ασχολείται με την αντιμετώπιση του καρκίνου μέσω χημειοθεραπείας. Υπάρχουν εξειδικεύσεις σε διάφορους τομείς όπως: η γυναικολογική ογκολογία (καρκίνος των ωοθηκών, της μήτρας και του κόλπου), παθολογική ογκολογία (φαρμακοθεραπεία), παιδιατρική ογκολογία (καρκίνοι της παιδικής ηλικίας), ακτινολογική και χειρουργική ογκολογία. ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ: Μια διεργασία κατά την οποία ή οστική απώλεια είναι ταχύτερη από την οστική ανακατασκευή, καθιστώντας τα οστά λεπτότερα, αδύναμα και επιρρεπή σε κατάγματα. ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΊΑ: Η χρήση ακτίνων υψηλής ενέργειας και διεισδυτικότητας για τη θεραπεία ορισμένων νοσημάτων. Η ακτινοθεραπεία μπορεί να είναι εσωτερική ή εξωτερική. ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΟΣ/απεικονιστής: Ο ακτινολόγος/ απεικονιστής είναι ο γιατρός που έχει εξειδικευθεί στην αξιολόγηση και ερμηνεία ακτινογραφιών και άλλων τεχνικών απεικόνισης, όπως το υπερηχογράφημα και οι αξονικές τομογραφίες, για διαγνωστικούς σκοπούς. Οι ασθενείς με καρκίνο του μαστού θα διαπιστώσουν ότι ο ακτινοθεραπευτής είναι επίσης υπεύθυνος για τη χρήση ακτινοβολίας για τη θεραπεία της νόσου. ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΑ: Ένα ανεπιθύμητο ή δυσάρεστο σύμπτωμα που προκαλείται από τη θεραπεία του καρκίνου. ΟΓΚΟΣ: Ο όγκος είναι ένα εξόγκωμα, μια μάζα ή διόγκωση ενός ιστού. Ένας όγκος μπορεί να είναι καλοήθης (μη καρκινικός) ή κακοήθης (καρκινικός). ΑΚΤΙΝΕΣ-Χ: Ακτινοβολία βραχέος μήκους κύματος που προέρχεται από μία πηγή ακτινοβολίας υψηλής ενέργειας. Οι ακτίνες Χ παράγουν απεικονίσεις των διαφόρων οργάνων του σώματος πάνω σε φιλμ για διαγνωστικούς σκοπούς. Οι ακτίνες Χ υψηλής ενέργειας χρησιμοποιούνται στη θεραπεία κάποιων μορφών καρκίνου. Οι ακτίνες Χ είναι ένα είδος «ιονίζουσας ακτινοβολίας». ΣΥΛΛΟΓΟΙ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ 1. Πανελλήνιος Σύλλογος Γυναικών με Καρκίνο του Μαστού - ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ, Λεωσθένους 21-23, Πειραιάς , τηλ.: , κα Χατζή, 2. Σύλλογος Καρκινοπαθών Μακεδονίας - Θράκης, Αγίας Σοφίας 46, Θεσσαλονίκη , τηλ.: , κα Μήττα, 3. Σύλλογος Στήριξης Ασθενών με Καρκίνο - Η ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ, Ηλέκτρας 10, Άργος , τηλ.: , κα Μπαρλιά 4. Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία - ΔΙΚΤΥΟ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΜΑΣΤΟΥ, Τσόχα 18-20, Αθήνα , τηλ.: , κα Γιδοπούλου, 5. Σύλλογος Καρκινοπαθών Βέροιας Ημαθίας - ΑΓΙΟΣ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣ, δεν υπάρχουν καταχωρημένα τα στοιχεία, κα Νάτσιου 6. Ίδρυμα «Τζένη Καρέζη» - Μονάδα Ανακούφισης Πόνου και Παρηγορητικής Αγωγής, Κορινθίας 27, Αμπελόκηποι , τηλ.: , καθ. Λ. Βλάχου, 7. Κέντρο Ημέρας για Ψυχολογική Υποστήριξη Ασθενών με Καρκίνο, Λ. Αμαλίας 32, Ζάππειο, τηλ: , kipiak@otenet.gr 11

12 OTH/00038/1/0512 Με την ευγενική χορηγία της Α.Υ.Γ.Η (Ασθενείς, Υποστήριξη, Γνώση, Ηρεμία) 12