ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΧΓΗ ΑΤΣΟΒΟΗΘΕΙΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΧΓΗ ΑΤΣΟΒΟΗΘΕΙΑ"

Transcript

1 ΑΟΗΠΡΝΡΔΙΔΗΝ ΞΑΛΔΞΗΠΡΖΚΗΝ ΘΔΠΠΑΙΝΛΗΘΖΠ - ΝΘΑΛΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΧΓΗ ΑΤΣΟΒΟΗΘΕΙΑ Με ηη τρημαηοδόηηζη ηοσ Υποσργείοσ Υγείας Απολογισμός έργοσ Έτοσς 2014 Προγράμματος Προαγωγής Αστοβοήθειας Θεσσαλονίκης, Σητείας, Χανίων Θεζζαλονίκη, 2015

2 Ρεριεχόμενα φνοψθ Βαςικά ςτοιχεία παρόντοσ απολογιςμοφ... 2 Μζροσ Πρϊτο: Παρουςίαςθ Προγράμματοσ Προαγωγισ Αυτοβοικειασ... 5 Μζροσ Δεφτερο: Παρουςίαςθ Πορείασ των Δράςεων του Προγράμματοσ Προαγωγισ Αυτοβοικειασ Θεςςαλονίκθσ κατά το Ανοικτό Ρρόγραμμα Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ Χρθςτϊν Ψυχοτρόπων Ουςιϊν και Μελϊν Οικογενειϊν Χρθςτϊν Δράςεισ προαγωγισ τθσ αυτοβοικειασ ςε άλλα ηθτιματα Δράςεισ προαγωγισ τθσ αυτοβοικειασ ςε κεωρθτικό επίπεδο Εκπαίδευςθ λειτουργϊν υγείασ Μζροσ Σρίτο: Παρουςίαςθ δράςεων Προγράμματοσ Προαγωγισ Αυτοβοικειασ θτείασ Ανοιχτό Ρρόγραμμα Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ Χρθςτϊν Ψυχοτρόπων ουςιϊν και Μελϊν των Οικογενειϊν Χρθςτϊν Δράςεισ ςτθν τοπικι κοινότθτα με κφριο ςτόχο τθν πρόλθψθ τθσ χριςθσ ψυχοτρόπων ουςιϊν και άλλων ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων Μζροσ Σζταρτο: Παρουςίαςθ δράςεων Προγράμματοσ Προαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων Ανοικτό Ρρόγραμμα Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ Χρθςτϊν Ψυχοτρόπων Ουςιϊν και Μελϊν Οικογενειϊν Χρθςτϊν Δράςεισ προαγωγισ τθσ αυτοβοικειασ / αλλθλοβοικειασ ςε κεωρθτικό επίπεδο και ςε άλλα ψυχοκοινωνικά προβλιματα και ηθτιματα υγείασ Μζροσ Πζμπτο: Παράρτθμα Ραρουςιάςεισ ςε Διεκνι/Εκνικά Συνζδρια και Θμερίδεσ και ερευνθτικι εργαςία ςτο πλαίςιο των προγραμμάτων κατά το Συνεργαςίεσ προγραμμάτων Συνεργαςίεσ Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Θεςςαλονίκθσ Συνεργαςίεσ Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ Συνεργαςίεσ Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων Διευκφνςεισ και ςτοιχεία επικοινωνίασ Ρρογραμμάτων Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ

3 φνοψθ Βαςικά ςτοιχεία παρόντοσ απολογιςμοφ Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ του τμιματοσ Ψυχολογίασ του Α.Ρ.Θ. λειτουργεί από το 2001 ςτθ Θεςςαλονίκθ, από το 2008 ςτθ Σθτεία και από το τζλοσ του 2012 ςτα Χανιά, με τθ ςυνεργαςία του ΟΚΑΝΑ και τθ χρθματοδότθςθ του Υπουργείου Υγείασ. Επιςτθμονικόσ Υπεφκυνοσ είναι ο Φοίβοσ Ηαφειρίδθσ, ψυχίατροσ, τ. αναπλθρωτισ Κακθγθτισ Ψυχολογίασ των Εξαρτιςεων. Το πρόγραμμα βαςίηει τθ λειτουργία του ςτισ κριτικζσ προςεγγίςεισ του πεδίου τθσ Ψυχολογίασ και των άλλων κοινωνικϊν επιςτθμϊν, οι οποίεσ δίνουν ζμφαςθ ςτθν κοινωνικοπολιτικι και πολιτιςμικι διάςταςθ τθσ αιτιοπακογζνειασ του προβλιματοσ τθσ εξάρτθςθσ και των άλλων ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων και οι οποίεσ κζτουν ςτο επίκεντρο των υλοποιοφμενων παρεμβάςεων τον άνκρωπο και τισ ανάγκεσ του με βαςικό πρόταγμα τθ χειραφζτθςθ του και τθν ανάκτθςθ τθσ αξιοπρζπειασ του. Κεντρικόσ άξονασ των παρεμβάςεων ςτο πλαίςιο του προγράμματοσ είναι οι ζννοιεσ τθσ αυτοβοικειασ και αλλθλοβοικειασ και του πρωταγωνιςτικοφ ρόλου των άμεςα ενδιαφερομζνων πολιτϊν. Ταυτόχρονα το πρόγραμμα αποτελεί χϊρο εκπαίδευςθσ για μεταπτυχιακοφσ και προπτυχιακοφσ φοιτθτζσ πανεπιςτθμιακϊν τμθμάτων κοινωνικϊν και ανκρωπιςτικϊν επιςτθμϊν, κακϊσ και για λειτουργοφσ υγείασ που ενδιαφζρονται για τισ προςεγγίςεισ αυτζσ. Θ υιοκετοφμενθ μεκοδολογία προςζγγιςθσ, θ οποία βαςίηεται ςτισ πλζον ςφγχρονεσ επιςτθμονικζσ αντιλιψεισ διεκνϊσ, ζχει ιδιαίτερα ενκαρρυντικά αποτελζςματα, όπωσ φαίνεται και ςτον παρόντα απολογιςμό και όπωσ ζχει τεκμθριωκεί και ερευνθτικά. Στον παρόντα απολογιςμό παρουςιάηεται θ πορεία των δράςεων του των Ρρογραμμάτων Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ για το ζτοσ Συνολικά από τα προγράμματα ζλαβαν υπθρεςίεσ 1346 διαφορετικά άτομα με διάφορα αιτιματα. Ππωσ φαίνεται και ςτον παρόντα απολογιςμό θ πρόταςθ τθσ αυτοβοικειασ / αλλθλοβοικειασ ςτθν αντιμετϊπιςθ τθσ εξάρτθςθσ αποτελεί μια ςθμαντικι εναλλακτικι, κακϊσ δίνεται θ δυνατότθτα παροχισ αξιόπιςτων υπθρεςιϊν εκπαίδευςθσ και ψυχοκοινωνικισ υποςτιριξθσ ςε ιδιαίτερα μεγάλο αρικμό ανκρϊπων, χωρίσ λίςτεσ αναμονισ. Ριο ςυγκεκριμζνα το πρόγραμμα τθσ Θεςςαλονίκθσ παρείχε υπθρεςίεσ ςε 668 διαφορετικά άτομα, το πρόγραμμα τθσ Σθτείασ ςε 393 διαφορετικά άτομα και το πρόγραμμα των Χανίων ςε 285 άτομα. Στο παρακάτω γράφθμα παρουςιάηεται αναλυτικά θ κατανομι των παρεχόμενων υπθρεςιϊν ανά αίτθμα και ανά πρόγραμμα. 2

4 Γράφημα 1. Σχηματική απεικόνιςη παρεχομζνων υπηρεςιϊν ανά πρόγραμμα και ανά αίτημα κατά το Άνκρωποι με πρόβλθμα εξάρτθςθσ Συγγενείσ ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ Άλλα αιτιματα Συμμετζχοντεσ ςε δράςεισ πρόλθψθσ/κοινωνι κοφ δικτφου Εκπαιδευόμενοι φοιτθτζσ και επαγγελματίεσ Υποςτιριξθ δθμιουργίασ ομάδων αλλθλοβοικειασ Συνολικόσ Αρικμόσ Συμμετεχόντων Ρρόγραμμα Θεςςαλονίκθσ Ρρόγραμμα Σθτείασ Ρρόγραμμα Χανίων Συνολικόσ Αρικμόσ

5 Θ αναςκόπθςθ του παρόντοσ απολογιςμοφ ςε ςυνδυαςμό με τθν ερευνθτικι τεκμθρίωςθ τθσ μεκοδολογίασ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ, θ οποία ολοκλθρϊκθκε ςτο τζλοσ του , οδθγεί ςτθν ανάδειξθ των βαςικϊν πλεονεκτθμάτων και καινοτομιϊν που χαρακτθρίηουν τθν πρόταςθ του προγράμματοσ. Ριο ςυγκεκριμζνα: - Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ το οποίο είναι το μοναδικό ςτθ χϊρα με ανάλογθ φιλοςοφία και μεκοδολογία παρζμβαςθσ - ςυμπλθρϊνει το φάςμα των προτεινόμενων προτάςεων απεξάρτθςθσ τθσ χϊρασ, κακϊσ θ πρόταςθ τθσ αυτοβοικειασ / αλλθλοβοικειασ είναι θ τρίτθ αποδεκτι προςζγγιςθ διεκνϊσ, παράλλθλα με τα κλαςςικά «ςτεγνά» προγράμματα και τα προγράμματα υποκατάςταςθσ. - Θ ακολουκοφμενθ μεκοδολογία παρζμβαςθσ οδθγεί ςτθ δυνατότθτα ςυγκρότθςθσ προτάςεων απεξάρτθςθσ με πλατιά απεφκυνςθ ςτον πλθκυςμό των εξαρτθμζνων, οι οποίεσ παρουςιάηουν υψθλό επίπεδο παρεχόμενων υπθρεςιϊν ψυχοκοινωνικισ υποςτιριξθσ και ταυτόχρονα αιςκθτά χαμθλότερο προχπολογιςμό ςε ςφγκριςθ με όλα τα προγράμματα απεξάρτθςθσ (κλαςςικά «ςτεγνά» ι προγράμματα υποκαταςτάτων). - Οι ςυγκεκριμζνεσ διαςτάςεισ του πλαιςίου και τθσ διαδικαςίασ ψυχοκοινωνικισ υποςτιριξθσ που λαμβάνει χϊρα ςτα Ρρογράμματα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ, οδθγοφν τα τελευταία χρόνια ςτθν προςζγγιςθ και ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ που δεν απευκφνονται ςτα παραδοςιακά προγράμματα απεξάρτθςθσ, διευρφνοντασ ζτςι ςθμαντικά τον κφκλο και το προφίλ των εξαρτθμζνων ςτουσ οποίουσ απευκφνεται το πρόγραμμα. - Θ λειτουργία πιλοτικϊν δράςεων υποςτιριξθσ ανκρϊπων που ςυμμετζχουν ςτα προγράμματα υποκατάςταςθσ με ςτόχο τθν επανζνταξθ τουσ. Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ είναι το μοναδικό «ςτεγνό» πρόγραμμα τθσ χϊρασ που διακζτει εμπειρία υποςτιριξθσ ανκρϊπων από προγράμματα υποκατάςταςθσ, των οποίων ο πλθκυςμόσ των μελϊν τουσ ζχει αυξθκεί κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια και θ ανάγκθ επιπλζον ςτιριξθσ τουσ είναι ιδιαίτερα εμφανισ. 1 Λαϊνάσ, Σ. (2013). Ψυχοκοινωνικζσ Ραρεμβάςεισ και Αυτοβοικεια ςτον τομζα των Εξαρτιςεων. Το παράδειγμα του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ ςτο Α.Ρ.Θ. Διδακτορικι διατριβι. Θεςςαλονίκθ: Αριςτοτζλειο Ρανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ, Τμιμα Ψυχολογίασ.

6 Μζροσ Πρϊτο: Παρουςίαςθ Προγράμματοσ Προαγωγισ Αυτοβοικειασ Γενικζσ Ρλθροφορίεσ Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ είναι ζνα πρόγραμμα του Τμιματοσ Ψυχολογίασ του Αριςτοτελείου Ρανεπιςτθμίου Θεςςαλονίκθσ (Α.Ρ.Θ.) και λειτουργεί από το Φεβρουάριο του 2001 ςτθ Θεςςαλονίκθ. Χρθματοδοτείται από το Υπουργείο Υγείασ και λειτουργεί με τθ ςυνεργαςία του Οργανιςμοφ κατά των Ναρκωτικϊν (ΟΚΑΝΑ). Τθ διαχειριςτικι ευκφνθ του προγράμματοσ ζχει ο Ειδικόσ Λογαριαςμόσ Κονδυλίων Ζρευνασ (ΕΛΚΕ) του Α.Ρ.Θ. Επιςτθμονικόσ Υπεφκυνοσ του προγράμματοσ είναι ο κ. Φοίβοσ Ηαφειρίδθσ, ψυχίατροσ, αναπλθρωτισ κακθγθτισ Ψυχολογίασ των Εξαρτιςεων. Το πρόγραμμα λειτουργεί ςτθ Θεςςαλονίκθ, τα Χανιά, τθ Σθτεία και ξεκινά ςτθν παροφςα φάςθ ςτθ Λάριςα. Βαςικοί ςτόχοι του προγράμματοσ είναι: Θ υποςτιριξθ ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από παράνομεσ και νόμιμεσ ψυχοτρόπεσ ουςίεσ και του ςυγγενικοφ και φιλικοφ τουσ περιβάλλοντοσ. Θ προαγωγι τθσ αυτοβοικειασ / αλλθλοβοικειασ ςτθν αντιμετϊπιςθ τθσ εξάρτθςθσ από ψυχοτρόπεσ ουςίεσ και γενικότερα ςτθν αντιμετϊπιςθ διαφόρων ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων. Θ εκπαίδευςθ των λειτουργϊν υγείασ ςε νζουσ ρόλουσ εμψφχωςθσ και περιφερειακισ υποςτιριξθσ πρωτοβουλιϊν των πολιτϊν. Θ ζρευνα δράςθσ για τισ εφαρμογζσ τθσ αυτοβοικειασ / αλλθλοβοικειασ ςτθν αντιμετϊπιςθ των ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων. Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ αποτελεί τθ μοναδικι κρατικι πρόταςθ ςτθ χϊρα που κζτει ςτο επίκεντρο τθσ δράςθσ τθσ, τθν ιδζα τθσ αυτοβοικειασ / αλλθλοβοικειασ ςτθν αντιμετϊπιςθ τθσ εξάρτθςθσ και άλλων ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων και προβλθμάτων υγείασ. Οι ομάδεσ και πρωτοβουλίεσ αυτοβοικειασ / αλλθλοβοικειασ άλλωςτε, αποτελοφν διεκνϊσ τον τρίτο πυλϊνα των προτάςεων αντιμετϊπιςθσ του προβλιματοσ τθσ εξάρτθςθσ πζρα από τα κλαςςικά «ςτεγνά» κεραπευτικά προγράμματα και τα προγράμματα υποκατάςταςθσ. Σε αυτό το πλαίςιο το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ αξιοποιϊντασ τισ ιδζεσ τθσ αυτοβοικειασ και αλλθλοβοικειασ, οι οποίεσ ζχουν αποδεδειγμζνα διαδραματίςει πολφ ςθμαντικό ρόλο ςτθν ιςτορία τθσ απεξάρτθςθσ 2, ςυγκροτεί μια εναλλακτικι προςζγγιςθ ςτθν αντιμετϊπιςθ του 2 White, W. (1998). Slaying the dragon: The history of addiction treatment and recovery in America. Bloomington, IL.: Chestnut Health Systems. 5

7 προβλιματοσ τθσ εξάρτθςθσ τόςο ςε επίπεδο πράξθσ, όςο και ςε επίπεδο χάραξθσ πολιτικϊν απεξάρτθςθσ. Χάρθ ςτθν καινοτόμο λειτουργία του ζχει τθ δυνατότθτα να παρζχει επαρκείσ υπθρεςίεσ ψυχοκοινωνικισ υποςτιριξθσ ςε μεγάλο αρικμό χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν και μελϊν των οικογενειϊν τουσ, χωρίσ λίςτεσ αναμονισ, με ιδιαίτερα χαμθλό κόςτοσ για τον κρατικό προχπολογιςμό 3. Στο παρόν κείμενο του απολογιςμοφ παρουςιάηονται απολογιςτικά ςτοιχεία του ζτουσ 2014 για τα Ρρογράμματα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ ςε Θεςςαλονίκθ, Χανιά και Σθτεία. Zafiridis, Ph. (2011). The Synanon self - help organization and its contribution to the understanding and treatment of addiction. International Journal of Therapeutic Communities, 32, 2, Τα Ρρογράμματα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ ζχουν το χαμθλότερο προχπολογιςμό από όλα τα προγράμματα απεξάρτθςθσ ςτθ χϊρα, «ςτεγνά» ι υποκαταςτάτων, αν ςυγκρικεί το φψοσ τθσ χρθματοδότθςθσ και ο ςυνολικόσ αρικμόσ των ανκρϊπων που λαμβάνουν υπθρεςίεσ ψυχοκοινωνικισ υποςτιριξθσ. 6

8 Βαςικοί προβλθματιςμοί που οδιγθςαν ςτθ δθμιουργία του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ 4 Οι επιδθμιολογικοί δείκτεσ για τα προβλιματα εξάρτθςθσ καταδεικνφουν μία τεράςτια εξάπλωςθ του φαινομζνου ςε όλεσ τισ κοινωνίεσ του δυτικοφ κόςμου τισ τελευταίεσ δεκαετίεσ. Μία αναςκόπθςθ των εγκυροτζρων μελετϊν για τα ψυχοκοινωνικά προβλιματα και τθν πορεία εξάπλωςισ τουσ, τοποκετεί τθν εξάρτθςθ από ψυχοτρόπεσ ουςίεσ, νόμιμεσ και παράνομεσ, αλλά και τα νεοεμφανιςκζντα φαινόμενα των μθ φαρμακευτικϊν εξαρτιςεων (διαδίκτυο, τηόγοσ, υπερκατανάλωςθ, διατροφι) ςε πρωτεφουςα κζςθ. 5,6 Οι ιδιαιτερότθτεσ του προβλιματοσ τθσ εξάρτθςθσ, θ ταχφτατθ εξάπλωςθ και οι ςυνζπειζσ του ςε πολλαπλά επίπεδα προκάλεςαν τθν ενδελεχι μελζτθ του φαινομζνου από τισ κοινωνικζσ επιςτιμεσ και τισ επιςτιμεσ υγείασ. Ο όγκοσ των μελετϊν, τισ τελευταίεσ δεκαετίεσ, για τισ αιτίεσ και τουσ τρόπουσ αντιμετϊπιςθσ του προβλιματοσ τθσ εξάρτθςθσ είναι τεράςτιοσ. Ιδιαίτερα μεγάλοσ, επίςθσ, είναι ο αρικμόσ και θ πολλαπλότθτα των παρεμβάςεων που υλοποιικθκαν ι υλοποιοφνται προκειμζνου να υπάρξουν ικανοποιθτικζσ απαντιςεισ ςτο πρόβλθμα. Ωςτόςο, παρά τον τεράςτιο όγκο πλθροφοριϊν που διακζτουμε, τουσ ςυνεχϊσ αυξανόμενουσ οικονομικοφσ πόρουσ και τθν αδιαμφιςβιτθτθ αφξθςθ των επενδφςεων ςτθν εκπαίδευςθ εξειδικευμζνου προςωπικοφ, δεν υπάρχουν πειςτικά ςτοιχεία που κα μασ επζτρεπαν να αιςιοδοξοφμε για τον μελλοντικό περιοριςμό τθσ εξάπλωςθσ των εξαρτιςεων και τθ βελτίωςθ τθσ αποτελεςματικότθτασ ςτθ κεραπεία. Από τθν άλλθ πλευρά, δεν μελετικθκαν επαρκϊσ εγχειριματα με εκπλθκτικά αποτελζςματα, όπωσ για παράδειγμα το Synanon, ςτο πεδίο των εξαρτιςεων και το πρόγραμμα Σωτθρία ςτθν αντιμετϊπιςθ των ψυχϊςεων. 7,8 Αυτό οφείλεται ςτο γεγονόσ ότι οι πολιτικζσ που υιοκετοφν τα ςφγχρονα δυτικά κράτθ για τθν αντιμετϊπιςθ των ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων ςτθρίηονται ςε κεωρίεσ βιολογικισ/νοςολογικισ ζμπνευςθσ, παρά το γεγονόσ ότι αυτζσ ζχουν αμφιςβθτθκεί για τθν ορκότθτά τουσ. 9 Το παράδοξο να αναγορεφονται ςε κυρίαρχεσ, μθ 4 Το κείμενο αυτό αποτελεί μια ςφνοψθ των βαςικϊν προβλθματιςμϊν, ςτουσ οποίουσ εδράηεται θ λειτουργία του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ. Δθμοςιεφτθκε ςτο επιςτθμονικό περιοδικό του τμιματοσ Ψυχολογίασ Κοινωνία και ψυχικι Υγεία (Ηαφειρίδθσ, Φ., Λαϊνάσ, Σ. (2007). Εξαρτιςεισ και Αυτοβοικεια. Κοινωνία & ψυχική Υγεία, 5, 4 8). 5 Ραγκόςμιοσ Οργανιςμόσ Υγείασ, (2001). Ψυχικι Υγεία: Νζα Αντίλθψθ, Νζα Ελπίδα. 6 Orford, J., (2001). Excessive Appetites: A Psychological View of Addictions. New York: John Wiley and Sons Ltd. 7 Ηαφειρίδθσ, Φ., (υπό δθμοςίευςθ). Ρροκαταςκευαςμζνα Ψζματα και Καταςκευαςτικζσ Ατζλειεσ του Νοςολογικοφ Μοντζλου τθσ Εξάρτθςθσ. 8 Mosher, L., (2001). Treating Madness Without Hospitals: Soteria and its successors. In: Schneider, K., Bugental, J. & Pierson J., (Eds), The Handbook of Humanistic Psychology (pp ). Thousand Oaks, California: Sage. 9 Peele, S. (1991). Diseasing of America. Boston: Houghton Mifflin Company. Ford, G. (1996). Existential model of promoting life change. Journal of Substance Abuse Treatment, 13 (2), pp

9 ζγκυρεσ και μθ αποτελεςματικζσ κεωρίεσ ςυναρτάται με τθν ευρφτερθ τάςθ τθσ επιςτθμονικισ ζρευνασ να αναηθτά τισ αιτίεσ των ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων αποκλειςτικά ςε ατομικοφσ, βιολογικοφσ ι ψυχοκοινωνικοφσ μθχανιςμοφσ. Θ αποπλαιςίωςθ, όμωσ αυτϊν των προβλθμάτων από το κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιςμικό περιβάλλον μζςα ςτο οποίο εμφανίηονται, αποτελεί ςαφζςτατθ ιδεολογικι επιλογι, που χρθςιμοποιεί τθν «επιςτθμονικι ουδετερότθτα» ωσ άλλοκι για τθ διάδοςθ και τθν επιβολι επιλεγμζνων, με πολιτικά κριτιρια, αντιλιψεων και κεωριϊν 10,11,12,13. Αυτι θ κατάςταςθ αποτυπϊνεται χαρακτθριςτικά ςτθ κεραπεία τθσ εξάρτθςθσ. Θ αποπλαιςιωμζνθ και εγκλωβιςμζνθ ςτθ νοςολογικι προςζγγιςθ, κεραπεία τθσ εξάρτθςθσ, οδθγεί ςε τραγζλαφο. Τα τελευταία εκατόν πενιντα χρόνια παρατθρείται το φαινόμενο μία νζα φαρμακευτικι ουςία να καλείται να κεραπεφςει εξαρτιςεισ που δθμιοφργθςε μία προθγοφμενθ φαρμακευτικι ουςία. Στθ βάςθ αυτισ τθσ λογικισ το 1898 και ενϊ ιδθ ςτισ Θ.Ρ.Α. υπάρχει ζνα ςοβαρό πρόβλθμα με εξαρτθμζνουσ από μία ςειρά από ουςίεσ όπωσ θ κωδεΐνθ, θ μορφίνθ και θ κοκαΐνθ, θ φαρμακοβιομθχανία Bayer ειςάγει ςτθν αγορά ζνα νζο πολλά υποςχόμενο φάρμακο με τθν ονομαςία θρωίνθ, το οποίο μεταξφ των άλλων «ενδείκνυται» και για τθ κεραπεία τθσ εξάρτθςθσ. Το αποτζλεςμα είναι θ κατακόρυφθ αφξθςθ του αρικμοφ των εξαρτθμζνων. Στθ δεκαετία του 1950, με τθν ανακάλυψθ των ψυχοφαρμάκων μία νζα ελπίδα γεννιζται ςτισ επιςτιμεσ υγείασ: Πτι με τθ χριςθ τουσ κα καταπολεμθκεί αποτελεςματικά και το πρόβλθμα τθσ εξάρτθςθσ. Και αυτι τθ φορά δεν υπάρχει αποτζλεςμα. Στθ δεκαετία του 1960, τα πρϊτα προγράμματα μεκαδόνθσ ξεκινοφν με προοπτικζσ και ελπίδεσ οριςτικισ επίλυςθσ του προβλιματοσ τθσ εξάρτθςθσ από οπιοφχα. Ζπειτα από μία δεκαετία, οι εμπνευςτζσ αυτϊν των προγραμμάτων Dole και Nyswander αναγνωρίηουν μζςα από τισ αναδρομικζσ τουσ μελζτεσ ότι θ κεραπεία τθσ εξάρτθςθσ αποτελεί μία πολφ ευρφτερθ διαδικαςία από τθν απλι χοριγθςθ υποκαταςτάτων. 14 Τθν τελευταία δεκαετία παρουςιάηονται και νζα υποκατάςτατα των οπιοφχων ι ανταγωνιςτζσ αυτϊν, που βαςίηονται ςτθ λογικι τθσ φαρμακευτικισ αντιμετϊπιςθσ τθσ εξάρτθςθσ. Το πρόβλθμα παραμζνει και αυξάνεται. 10 Ηαφειρίδθσ, Φ., (1992). Ναρκωτικά: Απαγόρευςθ, Αντιαπαγόρευςθ και.. Μακθτευόμενοι Μάγοι. Περιοδικό Προςζγγιςη. 11 Ηαφειρίδθσ, Φ., (υπό δθμοςίευςθ). Ρροκαταςκευαςμζνα Ψζματα και Καταςκευαςτικζσ Ατζλειεσ του Νοςολογικοφ Μοντζλου τθσ Εξάρτθςθσ. 12 Albee, G. W. (1998) Fifty years of clinical psychology, Selling our soul to the devil. Applied and Preventive Psychology, 7, Sarason, S. B. (1981). An asocial psychology and a misdirected clinical psychology. American Psychologist, 36(8), Ηαφειρίδθσ, Φ., (1983). Τοξικομανία: Ρροσ ζνα Ελεφκερο Άτομο ι προσ μία Νζα Χειραγϊγθςθ; Το Ρρόβλθμα τθσ Μεκαδόνθσ. Περιοδικό Αντί. 8

10 Ραρόμοια είναι και θ κατάςταςθ ςτο πεδίο των μθ φαρμακευτικϊν κεραπειϊν. Οι μζχρι ςιμερα γνωςτζσ ψυχοκεραπευτικζσ προςεγγίςεισ, αν και ςυνζβαλαν ςτθν κατανόθςθ επιμζρουσ διαςτάςεων τθσ Εξάρτθςθσ, δεν κατόρκωςαν να ςυγκροτιςουν αποτελεςματικζσ προτάςεισ αντιμετϊπιςθσ του προβλιματοσ 15,16. Αυτό που παρατθρείται είναι ότι ακόμθ και τα πλζον επιτυχθμζνα από τα επαγγελματικά κεραπευτικά προγράμματα, δεν παρουςιάηουν διαχρονικά ικανοποιθτικά αποτελζςματα 17. Θ κοινι ςυνιςταμζνθ όλων αυτϊν των επαγγελματικϊν προςεγγίςεων, είναι θ αδυναμία ριηικισ αντιμετϊπιςθσ του προβλιματοσ και θ μεταφορά τθσ ςυηιτθςθσ από τθ κεραπεία των αιτιϊν του, ςτθ ςυντιρθςθ, ςτθ μείωςθ τθσ βλάβθσ και -ςτθν καλφτερθ περίπτωςθ- ςτθν αντιμετϊπιςθ του ςυμπτϊματοσ τθσ εξάρτθςθσ. Θ μεταφορά, όμωσ, αυτι ςυνοδεφεται από τθ ςυνεχι διόγκωςθ του προβλιματοσ και τθ διαρκι πτϊςθ των αποτελεςμάτων των διαφόρων κεραπευτικϊν προγραμμάτων. Εκτόσ, όμωσ, από αποτυχίεσ, θ ιςτορικι επιςκόπθςθ αναδεικνφει και προτάςεισ, οι οποίεσ παρουςίαςαν κετικά αποτελζςματα. Στθ δεκαετία του 1930, εμφανίηονται οι πρϊτεσ ομάδεσ αυτοβοικειασ των Αλκοολικϊν Ανωνφμων. Οι ομάδεσ αυτζσ, που ςυςτικθκαν από ανκρϊπουσ που οι ίδιοι αντιμετϊπιηαν πρόβλθμα εξάρτθςθσ από το αλκοόλ, ειςιγαγαν μία ςειρά καινοτομιϊν ςτο πεδίο τθσ εξάρτθςθσ. Ο εμπλουτιςμόσ τθσ κεραπείασ με τθν ειςαγωγι τθσ πνευματικισ διάςταςθσ, τθσ αλλθλοβοικειασ και τθσ ενεργοποίθςθσ των άμεςα ενδιαφερομζνων οδιγθςε ςε ςφντομο χρονικό διάςτθμα τισ ομάδεσ των ΑΑ ςε μεγάλθ ανάπτυξθ. Στο τζλοσ τθσ δεκαετίασ του 1950, ζνα πρϊθν μζλοσ των Αλκοολικϊν Ανωνφμων, ο Charles Dederich, ίδρυςε ςτθν Καλιφόρνια το κοινόβιο Synanon, για εξαρτθμζνουσ από ναρκωτικά. Αυτό αποτζλεςε πραγματικι τομι ςτο πεδίο τθσ εξάρτθςθσ από ναρκωτικά κακϊσ ανζδειξε πολφ ςθμαντικζσ διαςτάςεισ του προβλιματοσ και των τρόπων επίλυςθσ του. 18 Θ διερεφνθςθ των παράλλθλων κεραπευτικϊν εγχειρθμάτων αφενόσ, τθσ επιςτθμονικισ κοινότθτασ και αφετζρου, των άμεςα ενδιαφερομζνων πολιτϊν που ςυςπειρϊκθκαν ςε ομάδεσ αυτοβοικειασ, αναδεικνφει μία ςαφζςτατθ υπεροχι τθσ αυτοβοικειασ. 19,20 Αυτι θ υπεροχι ερμθνεφεται πικανότατα από το γεγονόσ ότι θ 15 Kooyman, M. (1993) The therapeutic community for addicts: intimacy, parent involvement and treatment success. Amsterdam/Lisse: Swets & Zeitlinger. 16 Yablonsky, L. (1994). The Therapeutic Community. New York: Gardner Press. 17 Simpson, D. (1986). 12 year follow up- outcomes of opioid addicts treated in therapeutic communities. In G. DeLeon & J. Ziegenfuss, (Eds.), Therapeutic communities for addictions. Illinois: C. Thomas. 18 Ηαφειρίδθσ, Φ. (2007). Οργάνωςθ Αυτοβοικειασ Synanon: Θ Επιτομι τθσ Θεραπείασ τθσ Εξάρτθςθσ. Κοινωνία και ψυχικι Υγεία, τ Yates, R., Rawlings, B., (2001). Introduction. In: Yates, R., Rawlings, B., (Eds), Therapeutic Communities for the Treatment of Drug Users. London & Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers. 9

11 αυτοβοικεια ενεργοποιεί τουσ άμεςα εμπλεκόμενουσ πολίτεσ προσ τθν κατεφκυνςθ τθσ ανάλθψθσ τθσ ευκφνθσ αντιμετϊπιςθσ των προβλθμάτων τουσ, μζςα ςε ζνα πλαίςιο ςυλλογικότθτασ και αλλθλεγγφθσ. Αυτό ακριβϊσ το χαρακτθριςτικό τθσ αυτοβοικειασ, αναιρεί τθν πακθτικότθτα που χαρακτθρίηει ςιμερα τθ ςτάςθ των πολιτϊν ςε ηθτιματα Υγείασ. Εξάλλου το γεγονόσ ότι οι ομάδεσ αυτοβοικειασ είναι αυτοδιαχειριηόμενεσ και λειτουργοφν από τα μζλθ και για τα μζλθ, χωρίσ τθν παρουςία ειδικϊν, βοθκά τουσ ςυμμετζχοντεσ ςτο να μοιράηονται τισ προςωπικζσ τουσ εμπειρίεσ και να προςφζρουν αμοιβαία υποςτιριξθ μοναδικισ ποιότθτασ. Αλλά και άλλοι αιτιοπακογεννετικοί μθχανιςμοί τθσ Εξάρτθςθσ κεραπεφονται από βαςικά χαρακτθριςτικά τθσ αυτοβοικειασ. Για παράδειγμα, τα ελλείμματα ςε αγάπθ, αςφάλεια, ςυλλογικότθτα, ανκρϊπινεσ ςχζςεισ που αποτελοφν βαςικζσ αιτίεσ τθσ εξάρτθςθσ, βρίςκουν πολλζσ φορζσ απάντθςθ ςτισ ομάδεσ ι πρωτοβουλίεσ αυτοβοικειασ. Θ αναίρεςθ τθσ πακθτικότθτασ, θ ανάλθψθ ευκφνθσ από τουσ ίδιουσ τουσ ενδιαφερόμενουσ -και όχι θ εκχϊρθςι τθσ ςε πολυπράγμονεσ ειδικοφσ- κακϊσ και θ ςυνάντθςθ ανκρϊπων που ςυγκροτοφν κοινότθτεσ προςϊπων και όχι απρόςωπων «περιςτατικϊν» που ομαδοποιοφνται ςε κάποια άκαμπτθ διαγνωςτικι κατθγορία, είναι παράγοντεσ που ςυμβάλλουν κακοριςτικά ςτθν αποτελεςματικότθτα των ομάδων αυτοβοικειασ. Μία άλλθ κετικι επίπτωςθ τθσ αυτοβοικειασ που ελάχιςτα ζχει ςυηθτθκεί από τον επιςτθμονικό κόςμο είναι ότι θ δυναμικι του κινιματοσ που αναπτφχκθκε ιδιαίτερα τισ τελευταίεσ δεκαετίεσ επθρζαςε και επθρεάηει ςε μεγάλο βακμό το λόγο και τθν πράξθ των ειδικϊν. Θ εμπειρία αυτϊν των ομάδων επθρζαςε τόςο τθ γνϊςθ μασ για το πρόβλθμα τθσ εξάρτθςθσ όςο και τθ ςχζςθ βοικειασ. Θ πνευματικι διάςταςθ που ειςιχκθ από τουσ Α.Α. το 1935 ςτθ κεραπεία τθσ εξάρτθςθσ και ςτθ ςυνζχεια θ ανάδειξθ τθσ κοινωνικισ πακολογίασ ωσ βαςικοφ αιτιολογικοφ παράγοντα του προβλιματοσ τθσ εξάρτθςθσ από τον οργανιςμό αυτοβοικειασ του Synanon, άλλαξαν τθ γνϊςθ μασ για τθ φφςθ τθσ εξάρτθςθσ και επθρζαςαν τα επαγγελματικά κεραπευτικά εγχειριματα. Θ αποτελεςματικι λειτουργία τθσ αυτοβοικειασ αναίρεςε ςτθν πράξθ το παραδοςιακό μοντζλο παροχισ βοικειασ και ωσ εκ τοφτου μασ υποχρεϊνει να επαναπροςδιορίςουμε το ρόλο μασ ωσ ειδικοφσ. Σε κάκε περίπτωςθ θ αυτοβοικεια δεν αποτελεί πανάκεια. Αποτελεί μία αυτόνομθ πρακτικι 21,22, με δικι τθσ κοςμοκεωρία, που παρεμπιπτόντωσ κεραπεφει 23 και όχι ζνα 20 Chapel, J. (1997). Alcoholics Anonymous and Narcotics Anonymous in Clinical Practice. In N. Miller, M. Gold & D. Smith (Eds). Manual of Therapeutics for Addictions. New York: Willey. 21 Μπαϊρακτάρθσ, Κ. (1994). Ψυχική υγεία και κοινωνική παρζμβαςη. Ακινα: Εναλλακτικζσ Εκδόςεισ. 22 Rappaport, J., (1993). Narrative Studies, Personal Stories, and Identity Transformation in the Mutual Help Context. Journal of Applied Behavioral Science, 29,

12 επιπλζον επαγγελματικό εργαλείο κεραπείασ ενόσ προβλιματοσ ανάμεςα ςε πολλά άλλα. Μία τζτοια κεϊρθςθ μετακινεί τθ ςυηιτθςθ από μία τεχνικι/εργαλειακι βάςθ ςε μία ευρφτερθ ιδεολογικι. Οι ιδζεσ και οι αρχζσ που ενυπάρχουν ςτισ ομάδεσ υπερβαίνουν κατά πολφ τθ ςυηιτθςθ για επιτυχθμζνεσ ι μθ τεχνικζσ και επθρεάηουν ςυνολικά τθ φιλοςοφία αντιμετϊπιςθσ τθσ εξάρτθςθσ. Ραραδείγματα όπωσ των Α.Α., των Ν.Α. και του Synanon υποχρεϊνουν τισ επιςτιμεσ υγείασ και τουσ ειδικοφσ να απομακρυνκοφν από τθν υπεροπτικι ςτάςθ του παρελκόντοσ ζναντι των πρωτοβουλιϊν των πολιτϊν και να δείξουν περιςςότερο ενδιαφζρον γι αυτζσ. Πχι όμωσ ζνα «ακαδθμαϊκοφ» τφπου ενδιαφζρον περιγραφισ και εποπτείασ των προςπακειϊν αυτϊν, αλλά περιςςότερο ςυνεργαςίασ, απόκτθςθσ γνϊςθσ και ςε κάποιεσ περιπτϊςεισ μακθτείασ. Βαςικοί άξονεσ φιλοςοφίασ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ αποτελεί ζναν εναλλακτικό χϊρο, ζνα τόπο ςυνάντθςθσ ανκρϊπων, που επιδιϊκει να υπερβεί τα ςτενά όρια λειτουργίασ μιασ δθμόςιασ υγειονομικισ υπθρεςίασ. Ο ςτόχοσ αυτόσ ςχετίηεται άμεςα με τθ φιλοςοφία τθσ αυτοβοικειασ και τθσ αυτενζργειασ των πολιτϊν που επιχειρεί να προάγει. Ξεκινά από τθν αντίλθψθ ότι θ προαγωγι τθσ αυτοβοικειασ και ο επαναπροςδιοριςμόσ του ρόλου του ειδικοφ τθσ υγείασ, δεν μποροφν να λαμβάνουν χϊρα ςτα πλαίςια τθσ παραδοςιακισ οργάνωςθσ και λειτουργίασ ενόσ χϊρου ψυχικισ υγείασ 24. Βαςικόσ άξονασ λειτουργίασ του προγράμματοσ είναι θ επαναςφςταςθ και ο επαναπροςδιοριςμόσ τθσ ζννοιασ τθσ «κοινότθτασ». Τθσ ζμπρακτθσ δθλαδι ομαδικισ προςπάκειασ κοινωνίασ ςχζςεων, που οδθγεί από τον ατομοκεντριςμό ςτθ χαρά τθσ ςχζςθσ 25. Ηθτοφμενο του προγράμματοσ είναι θ καλλιζργεια των κοινοτικϊν αξίων τθσ αλλθλεγγφθσ, των ζντιμων ανκρϊπινων ςχζςεων, του ενδιαφζροντοσ για τον ςυνάνκρωπο, τθσ αλλθλοβοικειασ. Αξιϊν που εκπαιδεφουν, κεραπεφουν, και γενικότερα προάγουν τθν προςωπικι ανάπτυξθ κάκε ατόμου 26. Στο παραπάνω πλαίςιο, κεντρικι πολιτικι επιλογι του προγράμματοσ - απόλυτα 23 Ηαφειρίδθσ, Φ. (1987) Βαςικζσ αρχζσ λειτουργίασ τθσ κεραπευτικισ κοινότθτασ. 11 ο Πανελλήνιο Ψυχιατρικό Συνζδριο, Αθήνα. 24 Ηαφειρίδθσ, Φ. (2001). Ψυχικι υγεία και καπιταλιςτικι ανάπτυξθ. Στο βιβλίο: Ζαφειρίδησ, Φ. (2009). Εξαρτήςεισ και Κοινωνία. Θεραπευτικζσ Κοινότητεσ Ομάδεσ Αυτοβοήθειασ. Αθήνα: Εκδόςεισ Κζδροσ.. 25 Γιανναράσ, Χ. (1995) Γιατί κοινότθτα και όχι κεραπευτιριο: Θ κοινωνικι μασ πρόταςθ. Πρακτικά του 2 ου Ευρωπαϊκοφ Συνεδρίου: «Η Ευρϊπη κατά τησ Χρήςησ Ουςιϊν» Ηαφειρίδθσ, Φ. (1998 α ) Ρρόλθψθ των ναρκωτικϊν: Οι ακζατεσ όψεισ του προβλιματοσ. Ιατρικά Θζματα, 10. Στο βιβλίο: Ζαφειρίδησ, Φ. (2009). Εξαρτήςεισ και Κοινωνία. Θεραπευτικζσ Κοινότητεσ Ομάδεσ Αυτοβοήθειασ. Αθήνα: Εκδόςεισ Κζδροσ. 2. Ηαφειρίδθσ, Φ. (1998 β ) Οι Θεραπευτικζσ Κοινότθτεσ ςτθν Ελλάδα. Ιατρικά Θζματα, 13. Στο βιβλίο: Ζαφειρίδησ, Φ. (2009). Εξαρτήςεισ και Κοινωνία. Θεραπευτικζσ Κοινότητεσ Ομάδεσ Αυτοβοήθειασ. Αθήνα: Εκδόςεισ Κζδροσ. 11

13 ςυνεπισ με τισ πιο ςφγχρονεσ πολιτικζσ υγείασ - είναι θ ςυνδιαμόρφωςθ των δράςεων με τουσ ανκρϊπουσ ςτουσ οποίουσ αυτζσ απευκφνονται 27. Στόχοσ του προγράμματοσ είναι θ υλοποίθςθ δράςεων που υποςτθρίηουν περιφερειακά ανκρϊπουσ οι οποίοι ςυμμετζχουν ςε ομάδεσ αυτοβοικειασ, χωρίσ να αναιρείται θ φιλοςοφία τθσ αυτενζργειασ και τθσ ανάλθψθσ τθσ προςωπικισ ευκφνθσ των πολιτϊν που αντιμετωπίηουν κάποιο πρόβλθμα. Ο ςτόχοσ αυτόσ είναι ςυμβατόσ και με τθ ςφγχρονθ διεκνι βιβλιογραφία για το ρόλο του ειδικοφ ψυχικισ υγείασ και τθν υποςτιριξθ που μπορεί να παρζχει ςτισ ομάδεσ αυτοβοικειασ 28. Για το ςκοπό αυτό, το πρόγραμμα αποτελεί καταρχιν ζναν τόπο ςυνάντθςθσ για όςουσ ενδιαφζρονται για τθν ιδζα τθσ αυτοβοικειασ ι ςυμμετζχουν ςε κάποιεσ από τισ δράςεισ του. Οργάνωςθ Λειτουργία Βαςικόσ ςτοιχείο τθσ οργάνωςθσ του προγράμματοσ είναι ο κακοριςμόσ των πολιτικϊν του προγράμματοσ από τον επιςτθμονικό υπεφκυνο, τουσ επιςτθμονικοφσ ςυμβοφλουσ και τουσ υπευκφνουσ των δράςεων, ωσ προϊόν ςυνεχοφσ αλλθλεπίδραςθσ με τουσ ανκρϊπουσ ςτουσ οποίουσ αυτζσ οι δράςεισ απευκφνονται. Θ λειτουργία του προγράμματοσ άλλωςτε είναι βαςιςμζνθ ςτθ λογικι τθσ ζρευνασ δράςθσ που διευκολφνει αυτι τθ διαδικαςία. Βαςικόσ άξονασ τθσ λειτουργίασ του προγράμματοσ είναι να ανταποκρίνεται ςτισ ανάγκεσ των ανκρϊπων που προςεγγίηουν το πρόγραμμα και όχι να προςαρμόηει τισ ανάγκεσ των ανκρϊπων ςε μια άκαμπτθ δομι λειτουργίασ. Σε αυτό το πλαίςιο τα προγράμματα ζχουν διευρυμζνο ωράριο λειτουργίασ. Στθ Θεςςαλονίκθ και τα Χανιά τα προγράμματα λειτουργοφν από τισ 9.00 ζωσ τισ κακθμερινά και τα Σάββατα Το πρόγραμμα τθσ Σθτείασ λειτουργεί και ζωσ κακθμερινά. Στο παρακάτω ςχιμα παρουςιάηεται θ οργανωτικι δομι των τριϊν Ρρογραμμάτων Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ. 3. Zafiridis, Ph. (1990) Third generation of Therapeutic Communities. Proceedings of 13 th World Conference, Athens. Στο βιβλίο: Ζαφειρίδησ, Φ. (2009). Εξαρτήςεισ και Κοινωνία. Θεραπευτικζσ Κοινότητεσ Ομάδεσ Αυτοβοήθειασ. Αθήνα: Εκδόςεισ Κζδροσ. 27 Μπαϊρακτάρθσ, Κ. (1994) Ψυχική υγεία και κοινωνική παρζμβαςη. Ακινα: Εναλλακτικζσ Εκδόςεισ Chapel, J. (1997) Alcoholics Anonymous and Narcotics Anonymous in clinical practice. In N. Miller, M. Gold & D. Smith (Eds). Manual of therapeutics for addictions. New York: Willey. 2. Ηαφειρίδθσ, Φ., (2001) Ψυχικι υγεία και αυτοβοικεια: Το παράδειγμα των Ν.Α. και Α.Α. Τετράδια Ψυχιατρικήσ, 73, Kurtz, L., (1997) Self Help and Support Groups: A handbook for practitioners. London: Sage Publications. 4. Makela, K., Arminen, I., Bloomfield, K., et al. (1996) Alcoholics Anonymous as a mutual help movement. Wisconsin: The University of Wisconsin Press. 5. Wilson, J. (1995) How to work with self help groups: Guidelines for professionals. Aldershot: Arena Publications. 12

14 Σχήμα 1. Οργανωτική δομή Προγραμμάτων Προαγωγήσ Αυτοβοήθειασ. 13

15 Στελζχωςθ Θ ςτελζχωςθ του προγράμματοσ είναι ζνα από τα ςθμεία ςτα οποία δίνεται ιδιαίτερθ ζμφαςθ, κακϊσ θ λειτουργία του και θ ευόδωςθ των ςτόχων του εξαρτϊνται ςε μεγάλο βακμό από τουσ λειτουργοφσ υγείασ που πλαιςιϊνουν τθν προςπάκεια. Βαςικόσ άξονασ είναι θ επιλογι λειτουργϊν υγείασ για τθ ςτελζχωςθ του προγράμματοσ με ανάλογθ εκπαίδευςθ και ενδιαφζρον να ςυμμετζχουν ςε μια καινοτόμο προςπάκεια παρζμβαςθσ ςτο πεδίο των ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων. Τα ςτελζχθ του προγράμματοσ είναι κατά κφριο λόγο απόφοιτοι του Μεταπτυχιακοφ Ρρογράμματοσ Σπουδϊν τθσ Κοινωνικισ Κλινικισ Ψυχολογίασ των Εξαρτιςεων και Ψυχοκοινωνικϊν Ρροβλθμάτων του τμιματοσ Ψυχολογίασ του Α.Ρ.Θ. Το εν λόγω μεταπτυχιακό πρόγραμμα είναι το μοναδικό ςτο ςυγκεκριμζνο γνωςτικό αντικείμενο ςτθν Ελλάδα. Κατά ςυνζπεια οι άνκρωποι που ςτελεχϊνουν το πρόγραμμα είναι ιδιαίτερα καταρτιςμζνοι για τθ ςυγκεκριμζνθ δουλειά. Επίςθσ ςτα Ρρογράμματα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ εργάηονται και απόφοιτοι αυτϊν, πρϊθν εξαρτθμζνοι. Απαραίτθτο κεωρείται το ενδιαφζρον για τθ φιλοςοφία τθσ ςυγκεκριμζνθσ πρόταςθσ από όλουσ όςουσ ςτελεχϊνουν το πρόγραμμα, κακϊσ απαιτείται ςθμαντικι δζςμευςθ για τθν υλοποίθςι τθσ. Θ ςτελζχωςθ του προγράμματοσ από εργαηόμενουσ με τθν προαναφερκείςα εκπαίδευςθ και εμπειρία, είναι ζνα από τα χαρακτθριςτικά τθσ καινοτομίασ του, κακϊσ χάρθ ςτθ λογικι τθσ πλαιςίωςθσ πρωτοβουλιϊν αυτοβοικειασ / αλλθλοβοικειασ παρζχονται υπθρεςίεσ ςε μεγάλο αρικμό ανκρϊπων ςε μθνιαία βάςθ από μικρό αρικμό ςτελεχϊν. Στο παρακάτω γράφθμα παρουςιάηεται ςχθματικά θ πορεία ςτελζχωςθσ ςτο Ρρόγραμμα από τθν ζναρξθ τθσ λειτουργίασ του. Ο αρικμόσ αφορά το ςφνολο των ςτελεχϊν του προγράμματοσ. Γράφημα 2. Πορεία ςτελζχωςησ ανά ζτοσ λειτουργίασ των Προγραμμάτων Προαγωγήσ Αυτοβοήθειασ. ΠΟΡΕΙΑ ΣΕΛΕΧΩΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΟ ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΑΤΣΟΒΟΗΘΕΙΑ Ρροςωπικό Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Θεςςαλονίκθσ Ρροςωπικό Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ Ρροςωπικό Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων

16 Παρουςίαςθ απολογιςμοφ Προγράμματοσ Προαγωγισ Αυτοβοικειασ Θεςςαλονίκθσ ζτουσ

17 Μζροσ Δεφτερο: Παρουςίαςθ Πορείασ των Δράςεων του Προγράμματοσ Προαγωγισ Αυτοβοικειασ Θεςςαλονίκθσ κατά το Α. Ειςαγωγικά τοιχεία Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Θεςςαλονίκθσ ξεκίνθςε τθ λειτουργία του το Αποτζλεςε τθν πρϊτθ ςυγκροτθμζνθ προςπάκεια ςτθν Ελλάδα προαγωγισ τθσ ιδζασ τθσ αυτοβοικειασ / αλλθλοβοικειασ ςτο πεδίο τθσ εξάρτθςθσ και άλλων ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων, εκ μζρουσ των επαγγελματιϊν ψυχικισ υγείασ. Θ λειτουργία του προγράμματοσ ςθματοδότθςε ζνα ςθμαντικό παράδειγμα ςφνδεςθσ του Ρανεπιςτθμίου με τισ ανάγκεσ τθσ κοινωνίασ. Στα δεκατζςςερα χρόνια λειτουργίασ του το πρόγραμμα υποςτιριξε και ςυνεχίηει να υποςτθρίηει ιδιαίτερα μεγάλο αρικμό ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ και μζλθ του περιβάλλοντοσ τουσ, κακϊσ επίςθσ αποτζλεςε και αποτελεί ζνα εκπαιδευτικό πλαίςιο άμεςθσ ςφνδεςθσ τθσ κεωρίασ με τθν πράξθ για ςθμαντικό αρικμό μεταπτυχιακϊν και προπτυχιακϊν φοιτθτϊν του τμιματοσ Ψυχολογίασ του Α.Ρ.Θ. και λειτουργϊν υγείασ και κοινωνικϊν επιςτθμόνων. Β. υνοπτικά ςτοιχεία πορείασ των δράςεων Κατά το 2014 το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Θεςςαλονίκθσ παρείχε υπθρεςίεσ ςυνολικά ςε 668 ανκρϊπουσ με διαφορετικοφ τφπου αιτιματα. Οι υπθρεςίεσ παραςχζκθκαν ςε: ανκρϊπουσ με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από παράνομεσ και νόμιμεσ ψυχοτρόπεσ ουςίεσ κακϊσ και από τα τυχερά παιχνίδια, ςτουσ οποίουσ παραςχζκθκαν υπθρεςίεσ ψυχοκοινωνικισ υποςτιριξθσ εκ των οποίων οι 121 ιταν νζεσ προςελεφςεισ μζλθ οικογενειϊν φίλοι ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ ανκρϊπουσ με αίτθμα βοικειασ για ηθτιματα πζρα από τθ χριςθ ουςιϊν 4. 5 ανκρϊπουσ με αιτιματα για δθμιουργία ομάδων αυτοβοικειασ άτομα με αίτθμα εκπαίδευςθσ (λειτουργοί υγείασ, μεταπτυχιακοί φοιτθτζσ, προπτυχιακοί φοιτθτζσ και απόφοιτοι του τμιματοσ Ψυχολογίασ του Α.Ρ.Θ.) άτομα, μζλθ του κοινωνικοφ δικτφου του προγράμματοσ. 16

18 Γράφημα 3: Σχηματική απεικόνιςη ανθρϊπων που ζλαβαν υπηρεςίεσ κατά το 2014 ςτο Πρόγραμμα Προαγωγήσ Αυτοβοήθειασ Θεςςαλονίκησ. ΥΗΜΑΣΙΚH ΑΠΕΙΚΟΝΙΗ ΑΝΘΡΧΠΧΝ ΠΟΤ ΕΛΑΒΑΝ ΤΠΗΡΕΙΕ ΚΑΣΑ ΣΟ 2014 ΤΠΟΣΗΡΙΞΗ ΓΗΜΙΟΤΡΓΙΑ ΟΜΑΓΧΝ ΑΤΣΟΒΟΗΘΔΙΑ 5 1% ΔΚΠΑΙΓΔΤΟΜΔΝΟΙ 98 14% ΜΔΛΗ ΚΟΙΝΧΝΙΚΟΤ ΓΙΚΣΤΟΤ 32 5% ΑΝΘΡΧΠΟΙ ΜΔ ΓΙΑΦΟΡΔΣΙΚΟ ΑΙΣΗΜΑ 32 5% ΤΓΓΔΝΔΙ ΚΑΙ ΦΙΛΟΙ ΥΡΗΣΧΝ ΦΤΥΟΣΡΟΠΧΝ ΟΤΙΧΝ % ΑΝΘΡΧΠΟΙ ΜΔ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΔΞΑΡΣΗΗ % 17

19 Γράφημα 4: Σχηματική Απεικόνιςη Ανθρϊπων που ζλαβαν υπηρεςίεσ ανά ζτοσ και ανά κατηγορία αιτήματοσ ςτο Πρόγραμμα Προαγωγήσ Αυτοβοήθειασ Θεςςαλονίκησ ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΑΙΘΜΟΣ ΑΝΘΩΡΩΝ ΡΟΥ ΕΛΑΒΑΝ ΥΡΘΕΣΙΕΣ ΑΝΘΩΡΟΙ ΜΕ ΡΟΒΛΘΜΑ ΕΞΑΤΘΣΘΣ ΧΘΣΤΕΣ ΡΟΥ ΡΟΣΕΓΓΙΣΘΘΚΑΝ ΣΤΟ ΔΟΜΟ ΓΟΝΕΙΣ ΧΘΣΤΩΝ ΨΥΧΟΤΟΡΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΑΛΛΑ ΑΙΤΘΜΑΤΑ ΒΟΘΘΕΙΑΣ ΡΕΑ ΑΡΟ ΤΘ ΧΘΣΘ ΑΤΟΜΑ ΡΟΥ ΕΛΑΒΑΝ ΥΡΟΣΤΘΙΞΘ ΓΙΑ ΔΘΜΙΟΥΓΙΑ Ο.Α ΑΤΟΜΑ ΡΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ ΣΕ ΡΑΕΜΒΑΣΕΙΣ ΜΕ ΑΞΟΝΑ ΤΘΝ ΑΥΤΟΒΟΘΘΕΙΑ ΜΕΛΘ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΡΟΣΕΓΓΙΣΘΕΝΤΕΣ ΛΕΙΤΟΥΓΟΙ ΥΓΕΙΑΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΟΜΕΝΟΙ ΦΟΙΤΘΤΕΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΓΟΙ ΥΓΕΙΑΣ

20 Γ. Αναλυτικι παρουςίαςθ δράςεων του Προγράμματοσ Προαγωγισ Αυτοβοικειασ Θεςςαλονίκθσ Ανοικτό Πρόγραμμα Ψυχοκοινωνικισ Τποςτιριξθσ Χρθςτϊν Ψυχοτρόπων Ουςιϊν και Μελϊν Οικογενειϊν Χρθςτϊν. Γενικζσ πληροφορίεσ Στα πλαίςια του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ ζχει αναπτυχκεί το Ανοικτό Ρρόγραμμα Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ Χρθςτϊν Ψυχοτρόπων Ουςιϊν και Μελϊν Οικογενειϊν Χρθςτϊν. Βαςικόσ άξονασ τθσ λειτουργίασ του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ είναι θ προαγωγι τθσ αυτοβοικειασ ςτθν αντιμετϊπιςθ τθσ εξάρτθςθσ από ψυχοτρόπεσ ουςίεσ. Το Ανοικτό Ρρόγραμμα Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ είναι το μοναδικό «ςτεγνό» πρόγραμμα ενθλίκων που υλοποιείται με τθ ςυνεργαςία του Οργανιςμοφ κατά των Ναρκωτικϊν ςτθ Βόρεια Ελλάδα. Το πρόγραμμα είναι ανοικτό, δεν υπάρχουν λίςτεσ αναμονισ, παρζχει τισ υπθρεςίεσ του δωρεάν και βαςικόσ του ςτόχοσ είναι θ υποςτιριξθ των ανκρϊπων που αντιμετωπίηουν προβλιματα εξάρτθςθσ από παράνομεσ ψυχοτρόπεσ ουςίεσ και αλκοόλ και των οικογενειϊν τουσ. Ο ςτόχοσ αυτόσ επιτυγχάνεται: Με τθ ςυμμετοχι των ανκρϊπων που αντιμετωπίηουν προβλιματα εξάρτθςθσ ςτισ δράςεισ του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ. Με τθ διαςφνδεςθ των ανκρϊπων που αντιμετωπίηουν προβλιματα εξάρτθςθσ με τισ ομάδεσ αυτοβοικειασ / αλλθλοβοικειασ των 12 βθμάτων (Α.Α. και Ν.Α.) λειτουργοφν ςτθ Θεςςαλονίκθ. Οι δράςεισ που αναπτφςςονται ςτα πλαίςια του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ είναι οι εξισ: Θμεριςιο Κζντρο Υποςτιριξθσ Εξαρτθμζνων Ατόμων. Ευαιςκθτοποίθςθ ατόμων ςτθν αυτοβοικεια. Ομάδεσ υποςτιριξθσ κινθτοποίθςθσ ανκρϊπων που αντιμετωπίηουν προβλιματα εξάρτθςθσ. Ατομικζσ ςυναντιςεισ που αφοροφν: ςτθν κινθτοποίθςθ των χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν, ϊςτε να ενταχκοφν ςτο πρόγραμμα κακϊσ και ςτθν πλαιςίωςθ τθσ απεξαρτθτικισ διαδικαςίασ. Ρροςζγγιςθ χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν ςτο δρόμο. Δράςεισ εκελοντικισ εργαςίασ ςτθν κοινότθτα Oι ομάδεσ αυτοβοικειασ των Ανωνφμων Αλκοολικϊν (Α.Α) και των Ανωνφμων Ναρκομανϊν (Ν.Α) είναι εντελϊσ ανεξάρτθτεσ από το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ και λειτουργοφν αυτόνομα. 19

21 Υποςτιριξθ ςε ιατρικά, νομικά, εκπαιδευτικά και επαγγελματικά ηθτιματα. Δράςεισ ευαιςκθτοποίθςθσ ςε πολιτιςτικά, κοινωνικά, οικολογικά ηθτιματα. Σεμινάρια εκμάκθςθσ θλεκτρονικϊν υπολογιςτϊν και ξζνων γλωςςϊν. Ριλοτικι Δράςθ ςε ςυνεργαςία με το Βιολογικό Αγρόκτθμα Α.Ρ.Θ Υποςτιριξθ ςυγγενϊν και φίλων χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν. Διευκόλυνςθ Λειτουργίασ Ομάδων Αυτοβοικειασ. Στο παρακάτω ςχιμα παρουςιάηεται το οργανόγραμμα του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ Χρθςτϊν Ψυχοτρόπων Ουςιϊν και Μελϊν Οικογενειϊν Χρθςτϊν: Σχήμα 2. Οργανόγραμμα Ανοικτοφ Προγράμματοσ Ψυχοκοινωνικήσ Υποςτήριξησ Χρηςτϊν Ψυχοτρόπων Ουςιϊν και Μελϊν Οικογενειϊν Χρηςτϊν. ΑΝΟΙΚΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΨΤΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΤΠΟΣΗΡΙΞΗ ΧΡΗΣΩΝ ΨΤΧΟΣΡΟΠΩΝ ΟΤΙΩΝ ΚΑΙ ΜΕΛΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΧΡΗΣΩΝ ΓΕΝΙΚΘ ΣΥΝΕΛΕΥΣΘ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΡΟΓΑΜΜΑΤΟΣ ΠΛΡΝΛΗΠΡΖΠ ΑΛΝΗΘΡΝ ΞΟΝΓΟΑΚΚΑΡΝΠ ΔΑΗΠΘΖΡΝΞΝΗΖΠΖ ΠΡΖΛ ΑΡΝΒΝΖΘΔΗΑ ΣΟΖΠΡΥΛ ΤΣΝΡΟΝΞΥΛ ΝΠΗΥΛ ΘΑΗ ΚΔΙΥΛ ΝΗΘΝΓΔΛΔΗΥΛ ΣΟΖΠΡΥΛ ΓΗΑΠΛΓΔΠΖ ΚΔ ΝΚΑΓΔΠ ΑΡΝΒΝΖΘΔΗΑΠ ΝΚΑΓΔΠ ΞΝΠΡΖΟΗΜΖΠ - ΘΗΛΖΡΝΞΝΗΖΠΖΠ ΑΡΝΚΗΘΔΠ ΠΛΑΛΡΖΠΔΗΠ ΞΟΝΠΔΓΓΗΠΖ ΣΟΖΠΡΥΛ ΤΣΝΡΟΝΞΥΛ ΝΠΗΥΛ ΠΡΝ ΓΟΝΚΝ ΞΝΠΡΖΟΗΜΖ ΠΓΓΔΛΥΛ ΘΑΗ ΦΗΙΥΛ ΣΟΖΠΡΥΛ ΤΣΝΡΟΝΞΥΛ ΝΠΗΥΛ ΗΜΕΡΗΙΟ ΚΕΝΣΡΟ ΤΠΟΣΗΡΙΞΗ ΥΡΗΣΧΝ ΦΤΥΟΣΡΟΠΧΝ ΟΤΙΧΝ ΞΝΠΡΖΟΗΜΖ ΠΔ ΗΑΡΟΗΘΑ, ΛΝΚΗΘΑ, ΔΘΞΑΗΓΔΡΗΘΑ ΕΖΡΖΚΑΡΑ ΔΘΞΑΗΓΔΡΗΘΑ ΠΔΚΗΛΑΟΗΑ: Ζ/, ΜΔΛΥΛ ΓΙΥΠΠΥΛ ΓΟΑΠΔΗΠ ΔΑΗΠΘΖΡΝΞΝΗΖΠΖΠ ΠΔ ΞΝΙΗΡΗΠΡΗΘΑ, ΘΝΗΛΥΛΗΘΑ, ΝΗΘΝΙΝΓΗΘΑ ΕΖΡΖΚΑΡΑ ΓΗΔΘΝΙΛΠΖ ΙΔΗΡΝΟΓΗΑΠ ΝΚΑΓΥΛ ΑΡΝΒΝΖΘΔΗΑΠ ΑΛΝΗΓΚΑ ΠΡΖΛ ΡΝΞΗΘΖ ΘΝΗΛΝΡΖΡΑ ΓΟΑΠΔΗΠ ΔΘΔΙΝΛΡΗΘΖΠ ΔΟΓΑΠΗΑΠ ΤΠΟΣΗΡΙΞΗ ΣΗΝ ΚΟΙΝΧΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΣΙΚΗ ΕΝΣΑΞΗ Από τθν ζναρξθ λειτουργίασ του προγράμματοσ, το Φεβρουάριο του 2001, υπιρχαν δράςεισ που αφοροφςαν ςτθν υποςτιριξθ χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν και των ςυγγενϊν 20

22 τουσ. Το Ανοικτό Ρρόγραμμα Ψυχοκοινωνικισ ςτιριξθσ εξαρτθμζνων ατόμων και των οικογενειϊν τουσ, ωσ ςυγκροτθμζνο και ολοκλθρωμζνο πρόγραμμα λειτουργεί από το Μάιο του Το Ανοικτό Ρρόγραμμα Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ εδραιϊκθκε ςτθν τοπικι κοινότθτα τθσ Θεςςαλονίκθσ κατά τα δϊδεκα χρόνια λειτουργίασ του, όπωσ φαίνεται από τον υψθλό αρικμό των προςελεφςεων και τθν υψθλι μθνιαία επιςκεψιμότθτα και ςυμμετοχι ςτισ δράςεισ του. Κατά το 2014 ςτισ δράςεισ του Ανοιχτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ ςυμμετείχαν ςυνολικά 501 άτομα (κατά το 2013 αντίςτοιχα προςιλκαν 528 άτομα). Από αυτά τα 501 άτομα τα 361 ιταν χριςτεσ ψυχοτρόπων ουςιϊν ι άνκρωποι με άλλα προβλιματα εξάρτθςθσ, ενϊ 140 ιταν ςυγγενείσ και φίλοι χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν. Από τουσ 361 χριςτεσ οι 121 ιταν νζεσ προςελεφςεισ. Ο μθνιαίοσ μζςοσ όροσ ατόμων με προβλιματα χριςθσ, ςτα οποία παρζχεται ψυχοκοινωνικι υποςτιριξθ, για το 2014 ανζρχεται ςτα 111 διαφορετικά άτομα. Ρζρα όμωσ από τα ποςοτικά ςτοιχεία τα τελευταία χρόνια ζχει παρατθρθκεί μια ποιοτικι διαφοροποίθςθ / διεφρυνςθ του προφίλ των προςερχομζνων ςτο πρόγραμμα. Ριο ςυγκεκριμζνα, τα τελευταία χρόνια ζχουν προςεγγίςει το πρόγραμμα μεταξφ των άλλων και άνκρωποι με ςυγκεκριμζνα χαρακτθριςτικά που τουσ διαφοροποιοφςανε από το μεγαλφτερο ποςοςτό των προςερχομζνων ςε αυτό 29, όπωσ για παράδειγμα, αρκετά χρόνια χριςθσ (περιςςότερα από δζκα), με βαςικι ουςία προτίμθςθσ είτε τα οπιοφχα (ενδοφλζβια χριςθ ςτισ περιςςότερεσ περιπτϊςεισ), είτε τθν κοκαΐνθ, θλικίασ άνω των τριάντα ετϊν κατά μζςο όρο, οι οποίοι /εσ παρόλο που θ χριςθ τουσ ιταν προβλθματικι δεν είχαν αναηθτιςει ποτζ βοικεια ςε κάποιο πρόγραμμα απεξάρτθςθσ, ενϊ ταυτόχρονα διατθροφςανε ζνα επίπεδο λειτουργικότθτασ ςτθ ηωι τουσ. Ουςιαςτικά αυτόσ ο πλθκυςμόσ ςυγκεντρϊνει διαφορετικά χαρακτθριςτικά από το μζςο όρο των ανκρϊπων που προςζρχονται ςε προγράμματα απεξάρτθςθσ ςτθν Ελλάδα. Το πλζον αξιοςθμείωτο χαρακτθριςτικό αυτϊν των ανκρϊπων είναι ότι παρόλα τα πολλά χρόνια χριςθσ δεν είχαν αναηθτιςει ποτζ βοικεια, γεγονόσ που τουσ κακιςτά ωσ ζνα «κρυφό» πλθκυςμό εξαρτθμζνων, οι οποίοι δεν προςεγγίηουν τισ υπάρχουςεσ δομζσ απεξάρτθςθσ Ο βαςικόσ κορμόσ των προςερχομζνων ςτο πρόγραμμα ιταν παρόμοιοσ με αυτόν των υπολοίπων προγραμμάτων απεξάρτθςθσ, δθλαδι μακροχρόνιοι χριςτεσ οπιοφχων ςτθ μεγάλθ τουσ πλειοψθφία, με ςυνοδά προβλιματα (π.χ. θπατίτιδεσ, εμπλοκι με το νόμο, ανεργία) και εμπειρία από ςυμμετοχι ςε άλλα κεραπευτικά προγράμματα και μζςο όρο θλικίασ γφρω ςτα 27 χρόνια. 30 Ο προβλθματιςμόσ αυτόσ αναπτφςςεται διεκνϊσ κακϊσ είναι κοινόσ τόποσ ερευνθτϊν του πεδίου των εξαρτιςεων ότι μόνο ζνα μικρό κομμάτι από το ςυνολικό αρικμό των εξαρτθμζνων προςεγγίηουν τα προγράμματα απεξάρτθςθσ, γεγονόσ που οφείλει μεταξφ των άλλων να προκαλεί προβλθματιςμό και για τθν ανάγκθ διεφρυνςθσ τθσ μεκοδολογίασ παρζμβαςθσ, που υιοκετοφν οι διάφορεσ κεραπευτικζσ προτάςεισ (Sobell, 2007, Ηαφειρίδθσ, υπό ζκδοςθ). Sobell, L. (2007). The phenomenon of self - change: Overview and key issues. In Klingemann., H. & Sobell, L. C. (Eds). Promoting Self-Change From Addictive Behaviors: Practical Implications for Policy, Prevention and Treatment, (pp. 1-30). New York: Springer Science + Business Media, LLC. 21

23 Τα χαρακτθριςτικά αυτϊν των ανκρϊπων και τα κίνθτρα ςυμμετοχισ τουσ και ςυςτθματικισ παρακολοφκθςθσ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ μελετικθκαν διεξοδικά ςτο πλαίςιο μιασ πραγματοποιθκείςασ μακρόχρονθσ ζρευνασ για το ςυνολικό τρόπο λειτουργίασ αυτοφ 31. Ωσ βαςικοί λόγοι επιλογισ του ςυγκεκριμζνου προγράμματοσ αναδεικνφονται μεταξφ των άλλων, θ δυνατότθτα του εξατομικευμζνου πλάνου παρζμβαςθσ, το οποίο χαρακτθρίηεται από ευελιξία ςτθ δόμθςθ του, τθ δυνατότθτα ςυνδιαμόρφωςθσ από τον άμεςα ενδιαφερόμενο, το ανοικτό και άμεςα προςβάςιμο πλαίςιο, θ ελαχιςτοποίθςθ των ελεγκτικϊν μθχανιςμϊν και των κανόνων, θ ακολουκοφμενθ μεκοδολογία παρζμβαςθσ. Πςον αφορά ςτθν ακολουκοφμενθ μεκοδολογία παρζμβαςθσ από τθν ζρευνα φαίνεται ότι θ βαςιςμζνθ ςε αξίεσ παρζμβαςθ, που δίνει ζμφαςθ ςτθ βιωματικι γνϊςθ και τθ δυνατότθτα αυτοπροςδιοριςμοφ των άμεςα ενδιαφερομζνων, ο από κοινοφ ςχεδιαςμόσ των δράςεων και του πλάνου παρζμβαςθσ, ο διαφορετικόσ ρόλοσ των λειτουργϊν υγείασ που βαςίηεται ςτισ αρχζσ των ανκρωπιςτικϊν προςεγγίςεων τθσ εξάρτθςθσ, είναι τα χαρακτθριςτικά που κάνουν τθν ςυγκεκριμζνθ ψυχοκοινωνικϊν παρζμβαςθ περιςςότερο προςβάςιμθ ακόμθ και ςε «κρυφοφσ» πλθκυςμοφσ εξαρτθμζνων. Τα ίδια εν πολλοίσ χαρακτθριςτικά του πλαιςίου φαίνεται να λειτουργοφν και όςον αφορά ςτουσ ανκρϊπουσ με πρόβλθμα εξάρτθςθσ που παρακολουκοφν προγράμματα υποκατάςταςθσ. Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ είναι το μοναδικό «ςτεγνό» πρόγραμμα το οποίο είναι ςε κζςθ υπό προχποκζςεισ- να υποςτθρίξει και ανκρϊπουσ που παρακολουκοφν προγράμματα υποκαταςτάτων. Ο πλθκυςμόσ των προςερχομζνων ςτο Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ τα τελευταία χρόνια ςυμπεριλαμβάνει και ανκρϊπουσ που ςυμμετζχουν ςε προγράμματα υποκατάςταςθσ. Το γεγονόσ αυτό, τθσ δυνατότθτασ παράλλθλθσ υποςτιριξθσ και ανκρϊπων που ςυμμετζχουν ςτα προγράμματα υποκατάςταςθσ είναι ζνα επιπλζον καινοτόμο χαρακτθριςτικό τθσ λειτουργίασ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ 32. Στα παρακάτω γραφιματα παρουςιάηονται: α) Ηαφειρίδθσ, Φ. (υπό ζκδοςθ). Προκαταςκευαςμζνα Ψζματα και Καταςκευαςτικζσ Ατζλειεσ του Νοςολογικοφ Μοντζλου τησ Εξάρτηςησ. 31 Λαϊνάσ, Σ. (2013). Ψυχοκοινωνικζσ Ραρεμβάςεισ και Αυτοβοικεια ςτον τομζα των Εξαρτιςεων. Το παράδειγμα του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ ςτο Α.Ρ.Θ. Διδακτορικι διατριβι. Θεςςαλονίκθ: Αριςτοτζλειο Ρανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ, Τμιμα Ψυχολογίασ. 32 Το χαρακτθριςτικό αυτό είναι ιδιαίτερα ςθμαντικό αν λθφκεί υπόψθ το γεγονόσ ότι διεκνϊσ υπάρχει μεγάλθ ςυηιτθςθ για τθν αναγκαιότθτα καλφτερθσ διαςφνδεςθσ μεταξφ των προγραμμάτων υποκατάςταςθσ και των ςτεγνϊν προγραμμάτων, κακϊσ επίςθσ αν λάβουμε υπόψθ μασ τθ μεγάλθ αφξθςθ των προςερχομζνων ςτα προγράμματα υποκατάςταςθσ του ΟΚΑΝΑ τθν τελευταία διετία. Θ μαηικι προςζλευςθ ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ ςτα προγράμματα του ΟΚΑΝΑ με τθν ελαχιςτοποίθςθ του χρόνου αναμονισ, ζχει διαφοροποιιςει το προφίλ των προςερχομζνων ςε αυτά τα προγράμματα και είναι πολφ πικανό πολλοί από αυτοφσ να ζχουν ανάγκθ διαςφνδεςθσ τουσ με ςτεγνά προγράμματα με ςτόχο τθν πλιρθ απεξάρτθςθ. Θ ανάγκθ λοιπόν επινόθςθσ μεκοδολογιϊν υποςτιριξθσ αυτϊν των ανκρϊπων και λειτουργικισ διαςφνδεςθσ τουσ με «ςτεγνά» 22

24 θ πορεία των προςελεφςεων ςτο Ανοικτό Ρρόγραμμα ανά ζτοσ και ανά αίτθμα, β) θ κατανομι των αιτθμάτων κατά το Γράφημα 5: Προςελεφςεισ (διαφορετικϊν ατόμων) ανά ζτοσ και ανά αίτημα ςτο Ανοικτό Πρόγραμμα Ψυχοκοινωνικήσ Υποςτήριξησ του Προγράμματοσ Προαγωγήσ Αυτοβοήθειασ Θεςςαλονίκησ ΧΘΣΤΕΣ ΡΑΑΝΟΜΩΝ ΨΥΧΟΤΟΡΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΧΘΣΤΕΣ ΑΛΚΟΟΛ ΕΞΑΤΘΜΕΝΟΙ ΑΡΟ ΤΥΧΕΑ ΡΑΙΧΝΙΔΙΑ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΙ ΧΘΣΤΩΝ ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΑΙΘΜΟΣ ΡΟΣΕΧΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΡΟΓΑΜΜΑ Γράφημα 6. Σχηματική απεικόνιςη των επιμζρουσ αιτημάτων ςτο Ανοικτό Πρόγραμμα Ψυχοκοινωνικήσ Υποςτήριξησ του Προγράμματοσ Προαγωγήσ Αυτοβοήθειασ κατά το 2014 ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΙ ΧΘΣΤΩΝ % ΕΞΑΤΘΜΕΝΟΙ ΑΡΟ ΤΥΧΕΑ ΡΑΙΧΝΙΔΙΑ 5 1% ΧΘΣΤΕΣ ΑΛΚΟΟΛ 54 11% ΧΘΣΤΕΣ ΡΑΑΝΟΜΩΝ ΨΥΧΟΤΟΡΩΝ ΟΥΣΙΩΝ % ΧΘΣΤΕΣ ΡΑΑΝΟΜΩΝ ΨΥΧΟΤΟΡΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΧΘΣΤΕΣ ΑΛΚΟΟΛ ΕΞΑΤΘΜΕΝΟΙ ΑΡΟ ΤΥΧΕΑ ΡΑΙΧΝΙΔΙΑ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΙ ΧΘΣΤΩΝ προγράμματα κα είναι ιδιαίτερα ζντονθ τα επόμενα χρόνια. Σε αυτό το πλαίςιο, θ εμπειρία από τθ μζχρι τϊρα λειτουργία του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ μπορεί να είναι ιδιαίτερα χριςιμθ. 23

25 Ημεριςιο Κζντρο Τποςτιριξθσ Εξαρτθμζνων Ατόμων Το Θμεριςιο Κζντρο Υποςτιριξθσ Εξαρτθμζνων Ατόμων αποτελεί τθν κομβικι δράςθ του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ. Βαςικά χαρακτθριςτικά του κζντρου είναι ότι είναι άμεςα και εφκολα προςβάςιμο, ότι λειτουργεί πολλζσ ϊρεσ ςε κακθμερινι βάςθ κακϊσ και ότι ενεργό ρόλο ςτθ διαχείριςθ και τθ λειτουργία του αναλαμβάνουν τα ίδια τα μζλθ του προγράμματοσ. Το κζντρο λειτουργεί κακθμερινά από τισ ωσ τισ και τα Σάββατα από τισ ωσ τισ Βαςικοί άξονεσ λειτουργίασ του Κζντρου είναι: Θ ευαιςκθτοποίθςθ ςτθν αυτοβοικεια και τθν αλλθλοβοικεια. Θ υποςτιριξθ μελϊν ομάδων αυτοβοικειασ / αλλθλοβοικειασ. Θ παροχι ενόσ αςφαλοφσ περιβάλλοντοσ για ανκρϊπουσ ςε αρχικι φάςθ απεξάρτθςθσ. Θ κινθτοποίθςθ και εμψφχωςθ ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ για ζναρξθ ι ςυνζχιςθ τθσ προςπάκειασ απεξάρτθςθσ ςε ςυςτθματικι βάςθ. Θ διαςφνδεςθ των ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ με παλιότερα μζλθ των ομάδων αυτοβοικειασ / αλλθλοβοικειασ. Θ κινθτοποίθςθ εξαρτθμζνων που προςεγγίηουν το Θμεριςιο Κζντρο για ςυμμετοχι ςτισ υπόλοιπεσ δράςεισ του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ. Θ ψυχοκοινωνικι υποςτιριξθ ανκρϊπων που ζχουν ζνα ςθμαντικό διάςτθμα αποχισ από τθ χριςθ ψυχοτρόπων ουςιϊν ςε επιμζρουσ προβλιματα τουσ. Θ αποχι από τθ χριςθ ψυχοτρόπων ουςιϊν είναι απαραίτθτθ προχπόκεςθ για τθ ςυμμετοχι ςτο Θμεριςιο Κζντρο Υποςτιριξθσ. Τον τελευταίο χρόνο λειτουργίασ του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ το Θμεριςιο Κζντρο προςζγγιςαν 361 διαφορετικά άτομα. Ο μζςοσ όροσ προςελεφςεων ςτο Θμεριςιο Κζντρο ιταν 111 διαφορετικά άτομα ανά μινα. Στο παρακάτω γράφθμα απεικονίηεται θ πορεία των μθνιαίων προςελεφςεων (διαφορετικϊν ατόμων) ςτο Θμεριςιο Κζντρο Υποςτιριξθσ. 24

26 Γράφημα 7. Σχηματική απεικόνιςη μηνιαίων προςελεφςεων ςτο Ημερήςιο Κζντρο του Προγράμματοσ Προαγωγήσ Αυτοβοήθειασ Θεςςαλονίκησ Ομάδεσ Τποςτιριξθσ Κινθτοποίθςθσ Από τον Οκτϊβριο του 2003 ςτα πλαίςια του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ ξεκίνθςαν να λειτουργοφν ομάδεσ υποςτιριξθσ και κινθτοποίθςθσ ανκρϊπων που αντιμετωπίηουν πρόβλθμα εξάρτθςθσ και επικυμοφν να ξεκινιςουν ι ιδθ βρίςκονται ςε διαδικαςία απεξάρτθςθσ. Οι ομάδεσ βαςίηονται απευκφνονται τόςο ςε άνδρεσ, όςο και ςε γυναίκεσ. Στόχοι των ομάδων είναι: Το μοίραςμα των προβλθμάτων των μελϊν τθσ ομάδασ και θ αλλθλοχποςτιριξθ. Θ δθμιουργία ςχζςεων εμπιςτοςφνθσ ανάμεςα ςτα μζλθ τθσ ομάδασ. Θ ευαιςκθτοποίθςθ και κινθτοποίθςθ των μελϊν τθσ ομάδασ ςτα ςε λογικζσ και πρακτικζσ αυτοβοικειασ και αλλθλοβοικειασ και ςτιεσ βαςικζσ ζννοιεσ που ςυγκροτοφν μια ολοκλθρωμζνθ απεξαρτθτικι διαδικαςία. Ο εντοπιςμόσ και θ επίλυςθ των επιμζρουσ προβλθμάτων που αντιμετωπίηουν τα μζλθ τθσ ομάδασ μζςα από ςυγκεκριμζνεσ προτάςεισ (ιεράρχθςθ των προβλθμάτων, πλάνο δράςθσ, υιοκζτθςθ κακθμερινοφ προγράμματοσ από το κάκε μζλοσ, τακτζσ ςυναντιςεισ με τουσ ςυντονιςτζσ τθσ ομάδασ). Κατά το 2014 ςτισ ομάδεσ υποςτιριξθσ και κινθτοποίθςθσ ςυμμετείχαν 101 διαφορετικά άτομα. Στο παρακάτω γράφθμα παρουςιάηεται θ ςχθματικι απεικόνιςθ των ςυμμετοχϊν (διαφορετικϊν ατόμων) ςτισ ομάδεσ υποςτιριξθσ ανά μινα. 25

27 Γράφημα 8. Μηνιαίεσ ςυμμετοχζσ (διαφορετικϊν ατόμων) ςτισ ομάδεσ υποςτήριξησ του Προγράμματοσ Προαγωγήσ Αυτοβοήθειασ Θεςςαλονίκησ Ατομικζσ ςυναντιςεισ Στα πλαίςια του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ πραγματοποιοφνται ατομικζσ ςυναντιςεισ με τουσ ανκρϊπουσ που προςζρχονται ςε αυτό με αίτθμα βοικειασ με κάποιο από τα ςτελζχθ του προγράμματοσ. Οι ςυναντιςεισ αφοροφν: Στθν αρχικι ενθμζρωςθ για το πρόγραμμα και τον τρόπο λειτουργίασ του. Στθν κινθτοποίθςθ και ευαιςκθτοποίθςθ ανκρϊπων ςε αρχικι φάςθ. Στθ διαςφνδεςθ όςων ενδιαφζρονται με παλιότερα μζλθ των ομάδων αυτοβοικειασ. Στθ διαμόρφωςθ εξατομικευμζνου πλάνου δράςθσ για κακζνα που ςυμμετζχει ςτο πρόγραμμα. Στθ ςυμβουλευτικι ανκρϊπων που διατυπϊνουν ανάλογο αίτθμα Τποςτιριξθ υγγενϊν και Φίλων Ατόμων με προβλιματα εξάρτθςθσ Στα πλαίςια του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ μία από τισ βαςικζσ δράςεισ είναι θ υποςτιριξθ ςυγγενϊν και φίλων ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ που διατυπϊνουν ανάλογο αίτθμα. Δφο είναι οι βαςικοί άξονεσ τθσ υποςτιριξθσ. Ο πρϊτοσ αφορά ςτθν υποςτιριξθ των ςυγγενϊν και φίλων μζςα από ατομικζσ και ομαδικζσ ςυναντιςεισ ςτα πλαίςια του προγράμματοσ και ο δεφτεροσ αφορά ςτθ διαςφνδεςθ των ανκρϊπων αυτϊν με ομάδεσ αυτοβοικειασ για ςυγγενείσ και φίλουσ χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν. Τον τελευταίο χρόνο λειτουργίασ του, το πρόγραμμα 26

28 παρείχε υπθρεςίεσ ςυνολικά ςε 140 ςυγγενείσ και φίλουσ ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ (οι 70 ιταν νζεσ προςελεφςεισ). Γράφημα 9: Σχηματική απεικόνιςη πορείασ προςελεφςεων ςυγγενϊν και φίλων (διαφορετικϊν ατόμων) ςτο Πρόγραμμα Προαγωγήσ Αυτοβοήθειασ Θεςςαλονίκησ ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΕΛΕΤΗ ΤΓΓΕΝΩΝ ΚΑΙ ΦΙΛΩΝ ΧΡΗΣΩΝ ΨΤΧΟΣΡΟΠΩΝ ΟΤΙΩΝ ΣΟ ΑΝΟΙΚΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Προςζγγιςθ και Κινθτοποίθςθ Χρθςτϊν Ψυχοτρόπων Ουςιϊν ςτο Δρόμο Στα πλαίςια του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ πραγματοποιείται θ δράςθ τθσ προςζγγιςθσ και ευαιςκθτοποίθςθσ χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν ςτο δρόμο. Θ δράςθ ξεκίνθςε το 2004 και πραγματοποιοφνταν ςε κακθμερινι βάςθ ςε κεντρικά ςθμεία τθσ πόλθσ. Βαςικόσ ςτόχοσ τθσ δράςθσ είναι θ ενθμζρωςθ και κινθτοποίθςθ ατόμων που αντιμετωπίηουν πρόβλθμα κατάχρθςθσ ψυχοτρόπων ουςιϊν προσ μια διαδικαςία απεξάρτθςθσ και θ διαςφνδεςι τουσ με το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ και τισ ομάδεσ αυτοβοικειασ / αλλθλοβοικειασ που λειτουργοφν ςτθν πόλθ. Σθμαντικό μζροσ εξορμιςεων ςτα πλαίςια τθσ δράςθσ πραγματοποιικθκε ςτο χϊρο τθσ πανεπιςτθμιοφπολθσ, κακϊσ θ δράςθ υποςτθρίχκθκε και χρθματοδοτικθκε από τισ πρυτανικζσ αρχζσ του Α.Π.Θ. Ριο ςυγκεκριμζνα, μια ομάδα που ςτελεχωνόταν από αποφοίτουσ του προγράμματοσ και κοινωνικοφσ επιςτιμονεσ κινοφταν ςε κακθμερινι βάςθ ςτουσ χϊρουσ τθσ πανεπιςτθμιοφπολθσ προςεγγίηοντασ χριςτεσ ψυχοτρόπων ουςιϊν. Επίςθσ θ ομάδα αυτι πραγματοποιοφςε εξορμιςεισ ςε τακτά χρονικά διαςτιματα ςε 27

29 κεντρικά ςθμεία τθσ πόλθσ, τα οποία αποτελοφν τόπουσ ςυνάντθςθσ χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν. Λόγω των προβλθμάτων που αντιμετϊπιςε τα προθγοφμενα χρόνια το πρόγραμμα ςτθ ροι των χρθματοδοτιςεων θ δράςθ ανεςτάλθ για τθ διετία ενϊ ξεκίνθςε εκ νζου τθ λειτουργία τθσ από το Μάρτιο του Κατά το 2012 ςτο πλαίςιο τθσ δράςθσ προςεγγίςτθκαν 63 άτομα. Κατά το 2014 λόγω τθσ υλοποίθςθσ εκ μζρουσ του ΟΚΑΝΑ και του ΚΕΘΕΑ ςυγκροτθμζνων δράςεων προςζγγιςθσ χρθςτϊν ςτο δρόμο θ δράςθ αυτι δεν πραγματοποιικθκε 33. Γράφημα 10. Σχηματική απεικόνιςη του αριθμοφ των προςεγγιςθζντων ανθρϊπων με πρόβλημα εξάρτηςησ ςτο δρόμο κατά τα χρόνια υλοποίηςησ τησ δράςησ υνολικόσ αρικμόσ προςεγγιςκζντων ατόμων ςτο δρόμο Συνολικόσ Αρικμόσ προςεγγιςκζντων ατόμων ςτο δρόμο Τποςτιριξθ χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν ςε Ιατρικά, Νομικά, Εκπαιδευτικά και Επαγγελματικά Ζθτιματα Μια από τισ βαςικότερεσ δράςεισ του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ, πζρα από τθν ευαιςκθτοποίθςθ των χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν ςτθν ζννοια και τισ αρχζσ τθσ αυτοβοικειασ, είναι θ υποςτιριξι τουσ ςε ςθμαντικοφσ τομείσ τθσ ηωισ τουσ, ςτουσ οποίουσ αντιμετωπίηουν διάφορα προβλιματα, λόγω τθσ χρόνιασ εμπλοκισ τουσ με τισ ουςίεσ. Ριο ςυγκεκριμζνα, ςτα πλαίςια αυτισ τθσ δράςθσ αναηθτοφνται τρόποι για τθν υποςτιριξθ των ανκρϊπων γφρω από νομικά, ιατρικά, εκπαιδευτικά και επαγγελματικά ηθτιματα. Ιδιαίτερθ ζμφαςθ δίνεται ςτθν κινθτοποίθςθ και τθν ανάλθψθ προςωπικισ ευκφνθσ των ανκρϊπων, που εκφράηουν ανάλογα αιτιματα. Θ δράςθ αυτι είναι ιδιαίτερα ςθμαντικι κακϊσ θ υποςτιριξθ των ανκρϊπων που αντιμετωπίηουν προβλιματα ςε αυτοφσ τουσ τομείσ τθσ ηωισ τουσ είναι κακοριςτικισ ςθμαςίασ για τθν πορεία τθσ απεξάρτθςθσ και τθν επανζνταξι τουσ. 33 Θ ζναρξθ από το τζλοσ του 2012 εςτιαςμζνων προγραμμάτων streetwork ςτθν πόλθ τθσ Θεςςαλονίκθσ τόςο από τον ΟΚΑΝΑ όςο και από το ΚΕΘΕΑ οδθγεί εκ των πραγμάτων ςε αναςτολι τθσ δράςθσ για το κακϊσ τα ςυγκεκριμζνα προγράμματα διακζτουν πολφ περιςςότερουσ πόρουσ ανκρϊπινουσ και υλικοφσ για τθ δουλειά ςτο δρόμο. Σε αυτό το πλαίςιο κρίκθκε ςκόπιμο για όςο καιρό διαρκοφν αυτά τα προγράμματα να δοκεί ζμφαςθ ςτισ υπόλοιπεσ λειτουργίεσ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοθκείασ, το οποίο άλλωςτε ςτθν παροφςα φάςθ αποτελεί και τθν πλζον άμεςα προςβάςιμθ δομι απεξάρτθςθσ ςτθν πόλθ. 28

30 Για τθν ικανοποίθςθ των αιτθμάτων που αφοροφςαν τα παραπάνω ηθτιματα τα ςτελζχθ του προγράμματοσ πραγματοποίθςαν ςειρά επαφϊν με αρμόδιουσ φορείσ και οργανιςμοφσ, με απϊτερο ςτόχο το ςτιςιμο ενόσ δικτφου υποςτιριξθσ των ατόμων που βρίςκονταν ςε απεξάρτθςθσ. Θ εμπειρία από τθ ςυγκεκριμζνθ δράςθ αναδεικνφει τθν ανάγκθ ςυγκρότθςθσ αυτόνομθσ δράςθσ υποςτιριξθσ ςτθν κοινωνικι και επαγγελματικι ζνταξθ των μελϊν του προγράμματοσ, με διευρυμζνεσ δραςτθριότθτεσ και προςωπικό. Κατά τθν χρονικι περίοδο του 2014 ςτα πλαίςια τθσ δράςθσ υποςτθρίχτθκαν ςυςτθματικά 179 άτομα Πιλοτικι Δράςθ ςε ςυνεργαςία με το Βιολογικό Αγρόκτθμα Α.Π.Θ Θ ςυνεργαςία του προγράμματοσ με το Βιολογικό Αγρόκτθμα τθσ Σχολισ Γεωπονίασ, Δαςολογίασ και Φυςικοφ Ρεριβάλλοντοσ του Α.Ρ.Θ χρονολογείται από τθν άνοιξθ του Στόχοι τθσ δράςθσ είναι: Θ ευαιςκθτοποίθςθ των μελϊν του προγράμματοσ ςτο όραμα και ςτισ αρχζσ τισ βιολογικισ γεωργίασ Θ εκπαίδευςθ των μελϊν του προγράμματοσ ςτισ πρακτικζσ τθσ βιολογικισ γεωργίασ Θ παραγωγι ποιοτικϊν προϊόντων για τισ ανάγκεσ τθσ κουηίνασ του προγράμματοσ κακϊσ και τθσ ςυλλογικισ κουηίνασ ςτο Κοινωνικό Κζντρο-Στζκι Μεταναςτϊν Θ κατάρτιςθ μελϊν που εκδθλϊνουν ανάλογο ενδιαφζρον και θ υποςτιριξι τουσ ςτθν ανάπτυξθ πρωτοβουλιϊν αγροτικισ επιχειρθματικότθτασ, είτε μζςω ατομικϊν, είτε μζςω κοινωνικϊν επιχειριςεων. Θ ςυνεργαςία διακρίνεται ςε δφο φάςεισ. Κατά τθν πρϊτθ φάςθ (Απρίλιοσ 2013-Απρίλιοσ 2014) πραγματοποιικθκαν ςεμινάρια βιολογικισ γεωργίασ με γεωπόνουσ του αγροκτιματοσ. Κατά τθ δεφτερθ φάςθ (Ιοφνιοσ-Δεκζμβριοσ 2014) πραγματοποιικθκε καλλιζργεια εποχιακϊν φυτϊν για τισ ανάγκεσ τισ κουηίνασ του προγράμματοσ. Στθ δράςθ αυτι ςυμμετείχαν 28 διαφορετικά άτομα-μζλθ του προγράμματοσ ςε φάςθ Κοινωνικισ Επανζνταξθσ Δράςεισ ευαιςκθτοποίθςθσ ςε πολιτιςτικά, κοινωνικά, οικολογικά ηθτιματα Ζνα από τα βαςικά ηθτοφμενα του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ είναι να προτείνει και να ενκαρρφνει τθ ςυμμετοχι των ανκρϊπων ςε δράςεισ που αφοροφν πτυχζσ τθσ κακθμερινισ ηωισ, όπωσ θ επαφι με τθν τζχνθ και τθ δθμιουργία, 29

31 ο κοινωνικόσ προβλθματιςμόσ κακϊσ και θ οικολογία. Στα πλαίςια αυτισ τθσ προςπάκειασ, ζχουν δθμιουργθκεί ομάδεσ τισ οποίεσ ςτελεχϊνουν μζλθ του προγράμματοσ και εκπαιδευόμενοι ςε αυτό με τθν εποπτεία των ςτελεχϊν του προγράμματοσ. Οι ομάδεσ είναι οι εξισ: θ ομάδα πολιτιςτικϊν, θ ομάδα προβλθματιςμοφ και θ ομάδα εκδρομϊν. Σκοπόσ τουσ είναι να προτείνουν και να δθμιουργοφν δράςεισ που να παρζχουν ερεκίςματα ςε όλουσ τουσ ςυμμετζχοντεσ ςτο πρόγραμμα ςχετικά με τον πολιτιςμό, τα κοινωνικά ηθτιματα, τθν οικολογία και τθν επαφι με τθ φφςθ. Βαςικι κζςθ που διζπει τθ λειτουργία του προγράμματοσ, άρα και των ομάδων αυτϊν, είναι ότι θ απεξάρτθςθ είναι μια ςυνολικι διαδικαςία επαναδιαπαιδαγϊγθςθσ, μια πορεία νοθματοδότθςθσ τθσ ανκρϊπινθσ φπαρξθσ με αξίεσ και αρχζσ που να καλφπτουν τισ πραγματικζσ ανκρϊπινεσ ανάγκεσ, μια διαφορετικι ςτάςθ ηωισ. Συνολικά ςτισ δράςεισ αυτζσ ςυμμετείχαν 96 διαφορετικά άτομα Δράςεισ Εκελοντικισ Εργαςίασ Θ δράςθ τθσ εκελοντικισ εργαςίασ ςτθν τοπικι κοινότθτα τθσ Θεςςαλονίκθσ ξεκίνθςε το Σεπτζμβριο του Βαςικό ηθτοφμενό τθσ είναι θ τόνωςθ τθσ ςυλλογικότθτασ, θ ριξθ με τον ατομιςμό και κυρίωσ θ επαναςφνδεςθ των μελϊν του προγράμματοσ με τθν κοινωνία μζςω ςυγκεκριμζνων δράςεων. Στόχοσ τθσ δράςθσ είναι θ αλλθλεπίδραςθ, θ από κοινοφ ςυμμετοχι ςε δραςτθριότθτεσ που αναδεικνφουν τθν αξία του μοιράςματοσ, πζρα από προκαταλιψεισ. Απϊτεροσ ςτόχοσ είναι θ δθμιουργία ενόσ κοινωνικοφ υποςτθρικτικοφ δικτφου. Οι ομάδεσ πολιτϊν με τισ οποίεσ υπάρχει ςυνεργαςία είναι κατά κφριο λόγο: Άτομα με ιδιαίτερεσ ανάγκεσ, χωρίσ υποςτθρικτικό οικογενειακό - φιλικό πλαίςιο Ιδρφματα που φιλοξενοφν ανκρϊπουσ με ιδιαίτερεσ ανάγκεσ και επικυμοφν να προάγουν αρχζσ αυτοδιαχείριςθσ και αυτοβοικειασ Φορείσ οργανϊςεισ που διζπονται από αρχζσ και φιλοςοφία αυτοδιαχείριςθσ Εκδθλϊςεισ με ςτόχο τθν προαγωγι αυτοδιαχείριςθσ και ενεργοποίθςθσ πολιτϊν. Θ πιο ςθμαντικι δράςθ που πραγματοποιείται τθν τελευταία τριετία όςον αφορά ςτθ ςυνζπεια και ςτθ ςυςτθματικότθτα διενζργειασ τθσ, είναι θ λειτουργία τθσ ςυλλογικισ κουηίνασ που λειτουργεί ςτο πλαίςιο του Κοινωνικοφ Κζντρου Στεκιοφ Μεταναςτϊν Θεςςαλονίκθσ. Θ ομάδα εκελοντικϊν δράςεων του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ ανζλαβε τθ λειτουργία τθσ ςυλλογικισ κουηίνασ από κοινοφ με άλλεσ ςυλλογικότθτεσ και οργανϊςεισ τθσ πόλθσ. Το εγχείρθμα αυτό το οποίο αποτελεί μια ζμπρακτθ δράςθ αλλθλεγγφθσ ςτθν τοπικι κοινωνία απευκφνεται ςε οποιονδιποτε ζχει αδυναμία ςίτιςθσ ςτθν πόλθ τθσ Θεςςαλονίκθσ ανεξάρτθτα από εκνικότθτα ι κριςκευμα. 30

32 Στθ ςυγκεκριμζνθ δράςθ ενεπλάκθςαν κατά το διαφορετικά άτομα, μζλθ του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ Διευκόλυνςθ λειτουργίασ ομάδων αυτοβοικειασ Θ αναηιτθςθ ςτζγθσ, χϊρου για τθν πραγματοποίθςθ των ςυναντιςεων των ομάδων αυτοβοικειασ αποτελεί ζντονο πρόβλθμα που αφορά τισ ομάδεσ. Θ διεκνισ βιβλιογραφία περιγράφει ωσ ςθμαντικι ςτιριξθ εκ μζρουσ των επαγγελματικϊν προγραμμάτων τθν παροχι χϊρου ςτισ ομάδεσ αυτοβοικειασ. Κατά το 2014, το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ προςζφερε χϊρο ςε 4 διαφορετικζσ ομάδεσ αυτοβοικειασ γονζων και ςυγγενϊν εξαρτθμζνων ατόμων, οι οποίεσ χρθςιμοποιοφςαν το χϊρο ςε εβδομαδιαία βάςθ, ςε μία ομάδα αυτοβοικειασ ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από τα τυχερά παιχνίδια, ςε μια ομάδα ςυγγενϊν ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από τυχερά παιχνίδια και ςε μία ομάδα αυτοβοικειασ ανκρϊπων με ψυχικά προβλιματα. Ρζρα από τθν παροχι χϊρου, ζχει δθμιουργθκεί ζνα πολφ ςθμαντικό δίκτυο με τα μζλθ των ομάδων. Στα πλαίςια αυτοφ του δικτφου τα μζλθ των ομάδων αυτοβοικειασ απευκφνονται ςτο πρόγραμμα για επιπλζον ςτιριξθ, όταν αιςκάνονται τθν ανάγκθ και ςυςτινουν το πρόγραμμα ςε άλλουσ ανκρϊπουσ που ζχουν προβλιματα κατάχρθςθσ ψυχοτρόπων ουςιϊν. Από τθν πλευρά του το πρόγραμμα, διαςυνδζει με αυτζσ τισ ομάδεσ ανκρϊπουσ με ανάλογα προβλιματα που διατυπϊνουν αίτθμα ςτιριξθσ Δράςεισ προαγωγισ τθσ αυτοβοικειασ ςε άλλα ηθτιματα Παροχι Σεχνογνωςίασ για τθ Δθμιουργία Ομάδων Αυτοβοικειασ/Αλλθλοβοικειασ ςε ενδιαφερόμενουσ Πολίτεσ και πλαιςίωςθ ανάλογων πρωτοβουλιϊν. Στα πλαίςια του κεντρικοφ ςτόχου τθσ προαγωγισ τθσ ιδζασ και των πρακτικϊν τθσ αυτοβοικειασ ςτθν αντιμετϊπιςθ των ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων, ςχεδιάςτθκε και πραγματοποιείται από τον Φεβρουάριο του 2001, θ δράςθ υποςτιριξθσ δθμιουργίασ νζων ομάδων αυτοβοικειασ για προβλιματα ςωματικισ ι ψυχικισ υγείασ. Θ υποςτιριξθ αυτι ςυνίςταται ςτθν παροχι τεχνογνωςίασ και τθν εμψφχωςθ των ανκρϊπων που επικυμοφν να ςυγκροτιςουν μια ομάδα αυτοβοικειασ, με τελικό ςτόχο τθν αυτόνομθ και ανεξάρτθτθ λειτουργία των ομάδων που κα προκφψουν. Κατά τα προθγοφμενα χρόνια υπιρξε ενθμζρωςθ και ςυνεργαςία με πολίτεσ που αντιμετωπίηουν προβλιματα ςωματικισ ι ψυχικισ υγείασ, οι ίδιοι ι μζλθ του ςυγγενικοφ τουσ περιβάλλοντοσ και εκδιλωςαν ενδιαφζρον για τθν ζννοια τθσ αυτοβοικειασ και τισ εφαρμογζσ τθσ. Στόχοσ των ςυναντιςεων ιταν είτε θ ςυγκρότθςθ ομάδων αυτοβοικειασ, είτε θ τόνωςθ και διεφρυνςθ 31

33 ςυλλογικϊν διαδικαςιϊν που ιδθ λειτουργοφςαν ςε κάποιεσ από τισ ςυλλογικότθτεσ που ιρκαν ςε επαφι με το πρόγραμμα. Ριο ςυγκεκριμζνα όλα αυτά τα χρόνια ζγιναν οι επαφζσ και ςυνεργαςίεσ ςτα πλαίςια τθσ δράςθσ με: Ράςχοντεσ από μεςογειακι αναιμία. Ράςχοντεσ από νεανικό διαβιτθ. Γονείσ παιδιϊν με μακθςιακζσ δυςκολίεσ Γονείσ παιδιϊν με νεοπλαςματικζσ αςκζνειεσ. Γυναίκεσ που ζχουν υποςτεί κακοποίθςθ Ράςχοντεσ από ςκλιρυνςθ κατά πλάκασ Συγγενείσ χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν Συγγενείσ ανκρϊπων με ψυχιατρικι εμπειρία Άνκρωποι με ηθτιματα ψυχικισ υγείασ Κατά το 2014 υπιρξε ενθμζρωςθ και ςυνεργαςία με 5 άτομα που ενδιαφζρονταν για τθ δθμιουργία ομάδασ αυτοβοικειασ / αλλθλοβοικειασ για διακοπι καπνίςματοσ Δθμιουργία κοινωνικοφ δικτφου Στόχοσ αυτισ τθσ δράςθσ είναι θ «ςυνάντθςθ» ανκρϊπων, ςυλλογικοτιτων ι φορζων που υιοκετοφν ςτθν κακθμερινότθτα τουσ πρακτικζσ αυτοοργάνωςθσ, αυτοδιαχείριςθσ, ενεργοφ ςυμμετοχισ ςε κοινωνικά, πολιτιςτικά οικολογικά ηθτιματα και ςε ηθτιματα υγείασ. Θ διάχυςθ τθσ ιδζασ τθσ αυτοβοικειασ και τθσ αυτενζργειασ του πολίτθ για να επιτευχκεί πρζπει να βαςιςτεί καταρχιν ςτθ ςυνάντθςθ ανκρϊπων και ομάδων που λειτουργοφν με ανάλογο τρόπο ι εμπνζονται από τθν αυτι τθν ιδζα. Θ αλλθλεπίδραςθ που προκφπτει από αυτι τθ «ςυνάντθςθ» μπορεί να οδθγιςει ςτθ διαμόρφωςθ ενόσ κοινοφ «χϊρου» δράςθσ και ζκφραςθσ, ενόσ δικτφου επικοινωνίασ ανκρϊπων ι φορζων με κοινι ςτάςθ ηωισ, προβλθματιςμοφσ και ςτόχουσ από διαφορετικζσ αφετθρίεσ, αφορμζσ και αντικείμενα δράςθσ. Από τθ μία πλευρά ςτοχεφει ςτθ διεφρυνςθ ενόσ δικτφου δράςθσ ομάδων και ςυλλογικοτιτων με κοινοφσ προβλθματιςμοφσ και από τθν άλλθ πλευρά ςτθν πλαιςίωςθ των δράςεων του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ Χρθςτϊν Ψυχοτρόπων Ουςιϊν και Μελϊν Οικογενειϊν Χρθςτϊν μζςα από τθν ανάλθψθ ςυνεργατικϊν δράςεων. Κατά το 2014 ενεπλάκθςαν ςτθ ςυγκεκριμζνθ δράςθ ενεπλάκθςαν 32 διαφορετικά άτομα. 32

34 Ψυχοκοινωνικζσ παρεμβάςεισ με άξονα τθν αυτοβοικεια Ζνασ από τουσ βαςικοφσ ςτόχουσ του προγράμματοσ είναι θ ανάπτυξθ δράςεων για τθν αντιμετϊπιςθ των ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων με άξονα τθ φιλοςοφία και τισ αρχζσ τθσ αυτοβοικειασ. Για τθν υλοποίθςθ των παρεμβάςεων αυτϊν το πρόγραμμα ςυνεργάηεται ςτενά με το Μεταπτυχιακό Ρρόγραμμα Σπουδϊν τθσ Κοινωνικισ Κλινικισ Ψυχολογίασ των Εξαρτιςεων και Ψυχοκοινωνικϊν Ρροβλθμάτων του τμιματοσ Ψυχολογίασ του Α.Ρ.Θ. 34 Ηθτοφμενο είναι θ ανάπτυξθ ςυμμετοχικϊν δράςεων με τουσ άμεςα ενδιαφερόμενουσ πολίτεσ με άξονα τθν ενεργθτικι εμπλοκι τουσ τόςο ςτο ςχεδιαςμό όςο και ςτθν υλοποίθςθ των δράςεων αυτϊν. Κατά τα προθγοφμενα χρόνια το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ ςυμμετείχε ςε μια ςειρά παρεμβάςεων για διάφορα ηθτιματα. Κατά το 2012 το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ ςυμμετείχε ςτισ εξισ ψυχοκοινωνικζσ παρεμβάςεισ: - Στθν υλοποιοφμενθ από το 2005 παρζμβαςθ ςτα παιδικά - ογκολογικά τμιματα των νοςοκομείων ΑΧΕΡΑ και Ιπποκρατείου ςε ςυνεργαςία με το ςφλλογο Γονζων παιδιϊν με κακοικθ νοςιματα «Λάμψθ» - Στθν υλοποιοφμενθ από το 2008 παρζμβαςθ ςε ςυνεργαςία με το πρόγραμμα «Αυτονομία και Επικοινωνία» του Οργανιςμοφ Κοινωνικισ Φροντίδασ του Διμου Καλαμαριάσ και το Μεταπτυχιακό Ρρόγραμμα Σπουδϊν τθσ Κοινωνικισ Κλινικισ Ψυχολογίασ των Εξαρτιςεων και Ψυχοκοινωνικϊν Ρροβλθμάτων του τμιματοσ Ψυχολογίασ του Α.Ρ.Θ. - Οργάνωςθ εκελοντικϊν αιμοδοςιϊν από κοινοφ με το Σφλλογο Ατόμων με Μεςογειακι Αναιμία. Θ δράςθ ζχει ξεκινιςει το 2010 ωσ αποτζλεςμα του κοινωνικοφ δικτφου του προγράμματοσ. Κατά το 2014 λόγω τθσ αναςτολισ λειτουργίασ του ΜΡΣ τθσ Κοινωνικισ Κλινικισ Ψυχολογίασ των Εξαρτιςεων και άλλων Ψυχοκοινωνικϊν Ρροβλθμάτων δεν ςυνεχίςτθκε θ ςυγκεκριμζνθ δράςθ Δράςεισ προαγωγισ τθσ αυτοβοικειασ ςε κεωρθτικό επίπεδο Εκπαίδευςθ λειτουργϊν υγείασ Σράπεηα Πλθροφοριϊν για τθν Αυτοβοικεια Στα πλαίςια αυτισ τθσ δράςθσ αναηθτείται βιβλιογραφία ςχετικι με κζματα αυτοβοικειασ, ταξινομείται ςε θλεκτρονικι βάςθ δεδομζνων και μεταφράηεται επιλεγμζνο 34 Τθν ευκφνθ για τθν υλοποίθςθ αυτϊν των ψυχοκοινωνικϊν παρεμβάςεων ζχει ο αναπλθρωτισ κακθγθτισ Κλινικισ Ψυχολογίασ του τμιματοσ Ψυχολογίασ του Α.Ρ.Θ. κ. Κϊςτασ Μπαϊρακτάρθσ. 33

35 υλικό. Ο βαςικόσ ςτόχοσ αυτισ τθσ δράςθσ είναι θ βάςθ δεδομζνων ςε βιβλία, περιοδικά, άρκρα, που ζχει δθμιουργθκεί και ςυνεχϊσ εμπλουτίηεται και ο κφκλοσ των εκπαιδευτικϊν ςυναντιςεων που διενεργοφνται, να υποςτθρίηουν τθν υλοποίθςθ του ςυνόλου των δράςεων του προγράμματοσ. Στα πλαίςια αυτισ τθσ δράςθσ ςυνεχίςτθκε και κατά το 2014 ο εμπλουτιςμόσ τθσ τράπεηασ πλθροφοριϊν με άρκρα και βιβλία ςχετικά με τισ εξαρτιςεισ και κυρίωσ κριτικζσ προςεγγίςεισ του πεδίου των εξαρτιςεων, τθν αυτοβοικεια / αλλθλοβοικεια, τθν κριτικι κοινοτικι ψυχολογία, τθν ανκρωπιςτικι ψυχολογία / ψυχοκεραπεία, τισ πολιτικζσ υγείασ Εκπαίδευςθ Λειτουργϊν Τγείασ Ζνασ από τουσ βαςικοφσ ςτόχουσ του προγράμματοσ είναι θ εκπαίδευςθ λειτουργϊν υγείασ ςτισ αρχζσ, τθ φιλοςοφία και τισ εφαρμογζσ τθσ αυτοβοικειασ. Σε αυτά τα πλαίςια αναπτφχκθκε θ δράςθ τθσ ενθμζρωςθσ και παροχισ τεχνογνωςίασ ςε λειτουργοφσ υγείασ για τθν αυτοβοικεια. Στα πλαίςια τθσ δράςθσ πραγματοποιοφνται κφκλοι ςεμιναρίων ςε επαγγελματίεσ που εργάηονται ςε δομζσ ψυχικισ υγείασ, πρόλθψθσ και κεραπείασ εξαρτιςεων, για τθν ζννοια και τισ εφαρμογζσ τθσ αυτοβοικειασ. Σε όςουσ από τουσ επαγγελματίεσ υγείασ ενδιαφζρονται να υποςτθρίξουν τθ δθμιουργία ομάδων αυτοβοικειασ ι να οργανϊςουν δράςεισ με άξονα τθν αυτοβοικεια ςτουσ χϊρουσ ευκφνθσ τουσ, πραγματοποιοφνται ανάλογα ςεμινάρια και παρζχεται εποπτεία κακ' όλθ τθ διάρκεια των παρεμβάςεων. Θ πιο ςθμαντικι ενζργεια ςτα πλαίςια τθσ δράςθσ αυτισ είναι θ ςυςτθματικι εκπαίδευςθ των φοιτθτϊν του Μεταπτυχιακοφ Ρρογράμματοσ Σπουδϊν τθσ Κοινωνικισ Κλινικισ Ψυχολογίασ των Εξαρτιςεων και Ψυχοκοινωνικϊν Ρροβλθμάτων του τμιματοσ ψυχολογίασ του Α.Ρ.Θ.. Το εν λόγω μεταπτυχιακό πρόγραμμα είναι το μοναδικό ςτον Ελλαδικό χϊρο για το ηιτθμα των εξαρτιςεων και θ άμεςθ ςφνδεςθ κεωρίασ και πράξθσ που λαμβάνει χϊρα μζςω τθσ πρακτικισ άςκθςθσ (διάρκειασ 2 ετϊν) των μεταπτυχιακϊν φοιτθτϊν ςτο Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ ςυμβάλλει κατά τον καλφτερο τρόπο ςτθν κατάρτιςθ των ανκρϊπων αυτϊν, οι οποίοι κα κλθκοφν να ςτελεχϊςουν ανάλογεσ δομζσ ςτο άμεςο μζλλον. Θ αναςτολι λειτουργίασ του εν λόγω μεταπτυχιακοφ προγράμματοσ από το τμιμα Ψυχολογίασ κατά το 2013 και θ εκδιλωςθ μεγάλου ενδιαφζροντοσ από κοινωνικοφσ επιςτιμονεσ για εκπαίδευςθ ςτισ κριτικζσ προςεγγίςεισ του πεδίου των εξαρτιςεων και ςτθ φιλοςοφία και τισ πρακτικζσ τθσ αυτοβοικειασ / αλλθλοβοικειασ, οδιγθςαν ςτθ δθμιουργία ενόσ ετιςιου εκπαιδευτικοφ προγράμματοσ με 34

36 ανάλογουσ ςτόχουσ 35. Το υλοποιοφμενο από το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ ετιςιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα παρζχει ολοκλθρωμζνθ κεωρθτικι εκπαίδευςθ και πρακτικι άςκθςθ διάρκειασ 1000 ωρϊν ςτα Ρρογράμματα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ. Κάκε χρόνο εκπαιδεφονται δζκα περίπου κοινωνικοί επιςτιμονεσ και λειτουργοί υγείασ. Επίςθσ ςτα πλαίςια τθσ δράςθσ εντάςςεται και θ εκπαίδευςθ τελειόφοιτων του τμιματοσ Ψυχολογίασ του Α.Ρ.Θ, ςτα πλαίςια τθσ πρακτικισ τουσ άςκθςθσ, κακϊσ και αποφοίτων τμθμάτων κοινωνικϊν επιςτθμϊν που επικυμοφν να γνωρίςουν τθν πρόταςθ τθσ αυτοβοικειασ και ςυμμετζχουν εκελοντικά ςτισ δράςεισ του προγράμματοσ. Κατά το 2014 εκπαιδεφτθκαν ςτισ δράςεισ εκπαίδευςθσ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Θεςςαλονίκθσ ςυνολικά 98 διαφορετικά άτομα. Στο παρακάτω γράφθμα παρουςιάηεται θ κατανομι των εκπαιδευομζνων ςτισ δράςεισ εκπαίδευςθσ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ. Γράφημα 11. Σχηματική απεικόνιςη των επιμζρουσ κατηγοριϊν εκπαιδευομζνων ςτο Πρόγραμμα Προαγωγήσ Αυτοβοήθειασ Θεςςαλονίκησ. Ρροπτυχιακοί Φοιτθτζσ 48 49% Μεταπτυχιακοί Φοιτθτζσ 4 4% Εργαηόμενοι κοινωνικοί επιςτιμονεσ/λειτουργοί υγείασ Ρροπτυχιακοί Φοιτθτζσ Εργαηόμενοι κοινωνικοί επιςτιμονεσ/ λειτουργοί υγείασ 25 26% Απόφοιτοι Σχολϊν Κοινωνικϊν Επιςτθμϊν 21 Απόφοιτοι Σχολϊν Κοινωνικϊν Επιςτθμϊν 21% Μεταπτυχιακοί Φοιτθτζσ 35 Αναλυτικζσ πλθροφορίεσ για τισ πολιτικζσ εκπαίδευςθσ και τισ υλοποιοφμενεσ δράςεισ εκπαίδευςθσ ςτο Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ υπάρχουν ςτθν ιςτοςελίδα του προγράμματοσ: 35

37 Παρουςίαςθ απολογιςμοφ ζργου Προγράμματοσ Προαγωγισ Αυτοβοικειασ θτείασ ζτουσ

38 Μζροσ Σρίτο: Παρουςίαςθ δράςεων Προγράμματοσ Προαγωγισ Αυτοβοικειασ θτείασ Α. Ειςαγωγικά ςτοιχεία Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ ξεκίνθςε τθ λειτουργία του το 2008 με πρωτοβουλία μιασ τοπικισ κίνθςθσ πολιτϊν, τθσ Αςτικισ μθ Κερδοςκοπικισ Εταιρίασ «Κόντρα» και τθν υποςτιριξθ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Θεςςαλονίκθσ. Τθ χρθματοδότθςθ του προγράμματοσ είχε αναλάβει από τθν αρχι τθσ λειτουργίασ του θ ΑμΚΕ «Κόντρα» και κατά τα ζτθ ζνα μεγάλο μζροσ τθσ χρθματοδότθςθσ είχε αναλάβει ο Διμοσ Σθτείασ. Από το 2013 το πρόγραμμα χρθματοδοτείται από το Υπουργείο Υγείασ ςε ςυνεργαςία με τον Οργανιςμό κατά των Ναρκωτικϊν (ΟΚΑΝΑ) και εν μζρει από τθν ΑμΚΕ «Κόντρα». Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ αναπτφςςει δράςεισ ςε δφο επίπεδα: Α) ςε επίπεδο ψυχοκοινωνικισ υποςτιριξθσ ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από παράνομεσ και νόμιμεσ ψυχοτρόπεσ ουςίεσ κακϊσ και υποςτιριξθσ μελϊν του οικογενειακοφ και φιλικοφ τουσ περιβάλλοντοσ και Β) ςε επίπεδο ανάπτυξθσ δράςεων με τθν τοπικι κοινότθτα με κφριο ςτόχο τθν πρόλθψθ του προβλιματοσ τθσ εξάρτθςθσ και άλλων ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων. Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ αποτελεί το μοναδικό πρόγραμμα αντιμετϊπιςθσ του προβλιματοσ τθσ εξάρτθςθσ ςτθν πόλθ τθσ Σθτείασ και τθ μοναδικι δομι που διενεργεί δράςεισ πρόλθψθσ τθσ εξάρτθςθσ ςε ολόκλθρο το νομό Λαςικίου. Στα ζξι χρόνια λειτουργίασ του το πρόγραμμα ζχει αναπτφξει πολυδιάςτατθ δράςθ ςτθν τοπικι κοινωνία, παρζχοντασ υπθρεςίεσ ςε μεγάλο αρικμό ανκρϊπων με επάρκεια, χαμθλό κόςτοσ και χωρίσ λίςτεσ αναμονισ. Το πρόγραμμα παρζχει υπθρεςίεσ ςε ανκρϊπουσ με προβλιματα εξάρτθςθσ ι/ και άλλα ψυχοκοινωνικά προβλιματα, κακϊσ και ςτα μζλθ του οικογενειακοφ τουσ περιβάλλοντοσ, εκπαιδευτικοφσ, εφιβουσ και νζουσ, γονείσ εφιβων και νζων, λειτουργοφσ υγείασ- πρόνοιασ και ςυλλογικοφσ φορείσ. Βαςικι δράςθ του προγράμματοσ είναι θ παροχι ψυχοκοινωνικισ υποςτιριξθσ ςε χριςτεσ ψυχοτρόπων ουςιϊν και ςτισ οικογζνειζσ τουσ. Το πρόγραμμα υποςτθρίηει εξαρτθμζνουσ από παράνομεσ ι νόμιμεσ ουςίεσ, από τθν αρχικι φάςθ απεξάρτθςθσ ζωσ και τθ φάςθ τθσ πλιρουσ ζνταξισ τουσ ςτο κοινωνικό ςφνολο. Ρρόκειται για ζνα «ςτεγνό» (δεν χορθγεί υποκατάςτατα) και ανοιχτό πρόγραμμα, το οποίο απευκφνεται ςε ενιλικεσ και παρζχει τισ υπθρεςίεσ του δωρεάν. 37

39 Επιπλζον, όπωσ ζχει αναφερκεί το πρόγραμμα αναπτφςςει δράςεισ ςτθν τοπικι κοινότθτα με κφριο ςτόχο τθν πρόλθψθ τθσ χριςθσ ψυχοτρόπων ουςιϊν και άλλων ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων ςε ςυνεργαςία με υποςυςτιματα τθσ τοπικισ κοινωνίασ (οικογζνεια, ςχολείο, φορείσ και ςυλλογικότθτεσ, ΜΜΕ). Οι παρεμβάςεισ πρόλθψθσ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ ςτοχεφουν τόςο ςτο ςφνολο του νεανικοφ πλθκυςμοφ και γενικότερα τθσ τοπικισ κοινότθτασ, όςο και ςε ομάδεσ υψθλοφ κινδφνου ι άτομα που ζχουν ιδθ αρχίςει τον πειραματιςμό με τισ ουςίεσ. Βαςικζσ ςυνιςτϊςεσ τθσ φιλοςοφίασ του προγράμματοσ αποτελοφν: θ ζμφαςθ ςτθν κοινωνικι και πολιτικι διάςταςθ των αιτιϊν τθσ εξάρτθςθσ και των ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων θ εκπαίδευςθ ςε πρακτικζσ αυτοβοικειασ / αλλθλοβοικειασ και θ ενίςχυςθ τθσ ςυλλογικότθτασ θ κριτικι προςζγγιςθ του ρόλου των λειτουργϊν υγείασ και των λογικϊν των κυρίαρχων παρεμβάςεων θ αλλαγι των παραδειγμάτων παροχισ βοικειασ θ αναηιτθςθ νζων μεκόδων ζρευνασ και ςχεδιαςμοφ παρεμβάςεων. Β. Συνοπτικά ςτοιχεία πορείασ δράςεων Κατά το 2014 το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ παρείχε υπθρεςίεσ ςυνολικά ςε 393 ανκρϊπουσ με διαφορετικοφ τφπου αιτιματα. Οι υπθρεςίεσ παραςχζκθκαν ςε: Α. 47 ανκρϊπουσ ςτα πλαίςια τθσ ψυχοκοινωνικισ υποςτιριξθσ ανκρϊπων με προβλιματα εξάρτθςθσ και του περιβάλλοντόσ τουσ. Ριο ςυγκεκριμζνα ςε: ανκρϊπουσ με πρόβλθμα εξάρτθςθσ οι οποίοι προςιλκαν ςτο πρόγραμμα και ζλαβαν υπθρεςίεσ ψυχοκοινωνικισ υποςτιριξθσ ςυγγενείσ και φίλουσ χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν ανκρϊπουσ με αίτθμα βοικειασ πζρα από τθ χριςθ ουςιϊν. Β ανκρϊπουσ που ςυμμετείχαν με ενεργό ρόλο ςτισ δράςεισ του προγράμματοσ ςτθν τοπικι κοινότθτα ι εκπαιδεφτθκαν από αυτζσ. Ειδικότερα ςε: ανκρϊπουσ που ςυμμετζχουν ςε ςυλλογικότθτεσ τθσ πόλθσ με τισ οποίεσ ςυνεργάηεται το πρόγραμμα ι μεμονωμζνοι πολίτεσ εκπαιδευτικοφσ πρωτοβάκμιασ και δευτεροβάκμιασ εκπαίδευςθσ. 36 Ο αρικμόσ αυτόσ αφορά τουσ διαφορετικοφσ ανκρϊπουσ που είχαν άμεςθ εμπλοκι ςτισ δράςεισ του προγράμματοσ. Ακροίηοντασ τουσ εμπλεκόμενουσ ςτισ επιμζρουσ δράςεισ ο αρικμόσ αυτόσ είναι μεγαλφτεροσ κακϊσ πολλοί άνκρωποι ζχουν εμπλακεί ενεργά ςε περιςςότερεσ από μια δράςεισ. 38

40 3. 63 γονείσ παιδιϊν και εφιβων εφιβουσ παιδιά λειτουργοφσ υγείασ άλλουσ δθμόςιουσ λειτουργοφσ (ιερείσ, εργαηόμενουσ ςτθν τοπικι αυτοδιοίκθςθ, δικαςτικοφσ λειτουργοφσ, κα) φοιτθτζσ Θα πρζπει να ςθμειωκεί ότι οι παραπάνω είναι άμεςα ωφελοφμενοι από τθ λειτουργία του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ. Ο εκτιμϊμενοσ αρικμόσ των εμμζςωσ ωφελουμζνων, δθλαδι ανκρϊπων που ςυμμετείχαν ςτισ διάφορεσ δράςεισ πρόλθψθσ ςτθν τοπικι κοινότθτα (γονζων, μακθτϊν, εκπαιδευτικϊν, πολιτϊν) υπολογίηεται ςε περιςςότερα από άτομα. Γράφημα 12. Σχηματική απεικόνιςη ανθρϊπων που ζλαβαν υπηρεςίεσ κατά το 2014 ςτο Πρόγραμμα Προαγωγήσ Αυτοβοήθειασ Σητείασ % % Άνκρωποι που ζλαβαν υπθρεςίεσ ςτα πλαίςια τθσ ψυχοκοινωνικισ υποςτιριξθσ ανκρϊπων με προβλιματα εξάρτθςθσ και του περιβάλλοντόσ τουσ Άνκρωποι που ςυμμετείχαν με ενεργό ρόλο ςτισ δράςεισ του προγράμματοσ ςτθν τοπικι κοινότθτα ι ιταν άμεςα ωφελοφμενοι από αυτζσ 37 Ο αρικμόσ αυτόσ είναι εκτιμϊμενοσ κακϊσ, ενϊ για τισ περιςςότερο δομθμζνεσ δράςεισ είναι εφκολθ θ καταμζτρθςθ των προςερχομζνων ι των ςυμμετεχόντων, για κάποιεσ δράςεισ περιςςότερο ανοιχτζσ θ ακριβισ καταμζτρθςθ είναι δφςκολθ. Επίςθσ, και ςε αυτι τθν περίπτωςθ αν ακροίςουμε τουσ ςυμμετζχοντεσ ςτισ επιμζρουσ δράςεισ ο αρικμόσ κα είναι μεγαλφτεροσ, γιατί ςτισ δράςεισ του προγράμματοσ ςυμμετζχουν ςυχνά οι ίδιοι άνκρωποι, ειδικά ςε αυτζσ που πραγματοποιοφνται ςτθν πόλθ τθσ Σθτείασ. 39

41 Γράφημa 13. Σχηματική απεικόνιςη ανθρϊπων που ζλαβαν υπηρεςίεσ ψυχοκοινωνικήσ υποςτήριξησ κατά το 2014 ςτο Πρόγραμμα Προαγωγήσ Αυτοβοήθειασ Σητείασ % 20 42% 14 30% ΑΝΘΩΡΟΙ ΜΕ ΡΟΒΛΘΜΑ ΕΞΑΤΘΣΘΣ ΜΕΛΘ ΤΟΥ ΡΕΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΑΛΛΑ ΑΙΤΘΜΑΤΑ Γράφημα 14. Σχηματική απεικόνιςη ανθρϊπων που ζλαβαν υπηρεςίεσ κατά το 2014, ςυμμετζχοντασ με ενεργό ρόλο ςτισ δράςεισ του προγράμματοσ ςτην τοπική κοινότητα ή όντασ άμεςα ωφελοφμενοι από αυτζσ 21 6% 13 4% 6 2% 7 2% 88 25% 54 16% 94 27% 63 18% ΜΕΛΘ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΘΤΩΝ/ ΡΟΛΙΤΕΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΡΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΕΦΘΒΩΝ ΕΦΘΒΟΙ ΡΑΙΔΙΑ ΛΕΙΤΟΥΓΟΙ ΥΓΕΙΑΣ ΑΛΛΟΙ ΔΘΜΟΣΙΟΙ ΛΕΙΤΟΥΓΟΙ ΦΟΙΤΘΤΕΣ 40

42 Γ. Αναλυτικι παρουςίαςθ δράςεων Προγράμματοσ Προαγωγισ Αυτοβοικειασ θτείασ Οι δράςεισ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ αφοροφν τουσ παρακάτω ςτόχουσ: Α) Ψυχοκοινωνικι υποςτιριξθ χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν και μελϊν των οικογενειϊν τουσ και εκπαίδευςι τουσ ςε πρακτικζσ αυτοβοικειασ και αλλθλοβοικειασ για τθν αντιμετϊπιςθ των προβλθμάτων που αντιμετωπίηουν. Β) Ευαιςκθτοποίθςθ τθσ τοπικισ κοινωνίασ ςε πρακτικζσ πρόλθψθσ του προβλιματοσ τθσ εξάρτθςθσ και άλλων ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων. Γ) Εκπαίδευςθ των λειτουργϊν υγείασ ςε νζουσ ρόλουσ εμψφχωςθσ και περιφερειακισ υποςτιριξθσ πρωτοβουλιϊν των πολιτϊν. Ριο ςυγκεκριμζνα οι δράςεισ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ για το 2014 διαμορφϊκθκαν ωσ εξισ: Ανοιχτό Πρόγραμμα Ψυχοκοινωνικισ Τποςτιριξθσ Χρθςτϊν Ψυχοτρόπων ουςιϊν και Μελϊν των Οικογενειϊν Χρθςτϊν Κφρια δράςθ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ για τθν αντιμετϊπιςθ του προβλιματοσ τθσ εξάρτθςθσ είναι το Ανοιχτό Πρόγραμμα Ψυχοκοινωνικισ Τποςτιριξθσ Χρθςτϊν Ψυχοτρόπων Ουςιϊν και μελϊν Οικογενειϊν Χρθςτϊν. Σε αυτό το διάςτθμα, ςτα πλαίςια του Ανοιχτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ, το πρόγραμμα παρείχε υποςτιριξθ και οι δράςεισ του αφοροφςαν ςυνολικά ςε 20 άτομα με προβλιματα εξάρτθςθσ και 14 μζλθ οικογενειϊν χρθςτϊν. Αναλυτικότερα, οι δράςεισ που αναπτφςςονται ςτα πλαίςια του Ανοιχτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ είναι οι ακόλουκεσ 38 : Θμεριςιο Κζντρο Υποςτιριξθσ Εξαρτθμζνων Ατόμων Ομάδεσ υποςτιριξθσ-κινθτοποίθςθσ ανκρϊπων που αντιμετωπίηουν προβλιματα εξάρτθςθσ Ατομικζσ ςυναντιςεισ Υποςτιριξθ ςε ιατρικά, νομικά, εκπαιδευτικά και επαγγελματικά ηθτιματα Εκπαιδευτικά Σεμινάρια 38 Θ λογικι λειτουργίασ των ςυγκεκριμζνων δράςεων είναι παρόμοια με τθ λειτουργία των δράςεων του προγράμματοσ τθσ Θεςςαλονίκθσ, προςαρμοςμζνθ ςτισ ανάγκεσ και τισ ιδιαιτερότθτεσ τθσ τοπικισ κοινωνίασ τθσ Σθτείασ. Για αναλυτικι περιγραφι των ςυγκεκριμζνων δράςεων ο αναγνϊςτθσ μπορεί να ανατρζξει ςτθν ενότθτα που αφορά το Ανοικτό Ρρόγραμμα Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Θεςςαλονίκθσ. 41

43 Δράςεισ ευαιςκθτοποίθςθσ ςε πολιτιςτικά, κοινωνικά και οικολογικά ηθτιματα Υποςτιριξθ ςυγγενϊν, ςυντρόφων και φίλων χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν Άλλα αιτιματα Θ ςυμμετοχι των 20 διαφορετικϊν ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ που προςιλκαν ςτο Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ ιταν ςυςτθματικι ςτισ παραπάνω δράςεισ. Θ ςυμμετοχι των ανκρϊπων αυτϊν ςτισ επιμζρουσ δράςεισ κακοριηόταν από το εξατομικευμζνο πλάνο παρζμβαςθσ που ςυνδιαμορφϊνεται από το προςωπικό του προγράμματοσ από κοινοφ με τουσ άμεςα ενδιαφερόμενουσ προκειμζνου να καλφπτονται κατά τον καλφτερο δυνατό τρόπο οι ανάγκεσ των εξαρτθμζνων ανάλογα με τθ φάςθ ηωισ ςτθν οποία βρίςκονται. Επιπλζον, θ υποςτιριξθ μζςα από ατομικζσ ςυναντιςεισ των 14 ςυγγενϊν και φίλων ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ που προςιλκαν ςτο πρόγραμμα κατά το 2014 υπιρξε ςυςτθματικι ι περιςταςιακι ανάλογα με το αίτθμα των άμεςα ενδιαφερόμενων. Γράφημα 15. Πορεία μηνιαίων προςελεφςεων ατόμων με πρόβλημα εξάρτηςησ ςτο Ανοιχτό Πρόγραμμα Ψυχοκοινωνικήσ Υποςτήριξησ Χρηςτϊν Ψυχοτρόπων Ουςιϊν του Προγράμματοσ Προαγωγήσ Αυτοβοήθειασ Σητείασ ΑΝΘΩΡΟΙ ΜΕ ΡΟΒΛΘΜΑΤΑ ΕΞΑΤΘΣΘΣ ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΑΙΘΜΟΣ ΕΡΙΣΚΕΨΕΩΝ 42

44 Περιγραφι δράςεων Ανοιχτοφ Προγράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Τποςτιριξθσ Χρθςτϊν Ψυχοτρόπων Ουςιϊν και Μελϊν Οικογενειϊν Χρθςτϊν Οι δράςεισ του Ανοιχτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ Χρθςτϊν Ψυχοτρόπων Ουςιϊν και Μελϊν Οικογενειϊν Χρθςτϊν είναι οι εξισ: Ημεριςιο Κζντρο Τποςτιριξθσ Εξαρτθμζνων Ατόμων Το Θμεριςιο Κζντρο Υποςτιριξθσ Εξαρτθμζνων Ατόμων αποτελεί τθν κομβικι δράςθ του Ανοιχτοφ Ρρογράμματοσ. Ρροχπόκεςθ για ςυμμετοχι ςτο Θμεριςιο Κζντρο, όπωσ και ςτισ υπόλοιπεσ δράςεισ του προγράμματοσ, είναι θ αποχι από τθ χριςθ ψυχοτρόπων ουςιϊν. Βαςικό χαρακτθριςτικό του κζντρου είναι θ παροχι ενόσ αςφαλοφσ και υποςτθρικτικοφ περιβάλλοντοσ για ανκρϊπουσ ςε αρχικι φάςθ απεξάρτθςθσ. Βαςικοί άξονεσ τθσ λειτουργίασ του είναι θ ευαιςκθτοποίθςθ ςτθν αυτοβοικεια, θ κινθτοποίθςθ και εμψφχωςθ των χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν για ζναρξθ ι ςυνζχιςθ τθσ προςπάκειασ απεξάρτθςθσ ςε ςυςτθματικι βάςθ κακϊσ και θ κινθτοποίθςθ τουσ για ςυμμετοχι ςτισ υπόλοιπεσ δράςεισ του Ανοιχτοφ Ρρογράμματοσ. Με τον όρο αυτοβοικεια εννοείται θ ενεργοποίθςθ πολιτϊν για τθν αντιμετϊπιςθ των προβλθμάτων τουσ με τθ χριςθ ιδίων πόρων, μζςα ςε ζνα πλαίςιο ςυλλογικότθτασ και αλλθλεγγφθσ. Κφρια χαρακτθριςτικά τθσ αυτοβοικειασ είναι θ αυτενζργεια και θ ανάλθψθ προςωπικισ ευκφνθσ και κατά ςυνζπεια θ αναίρεςθ τθσ πακθτικότθτασ, θ οποία φαίνεται να χαρακτθρίηει ςιμερα τθ ςτάςθ των πολιτϊν ςε ηθτιματα υγείασ. Το Θμεριςιο Κζντρο λειτουργεί Δευτζρα- Ραραςκευι και Ομάδεσ υποςτιριξθσ κινθτοποίθςθσ ανκρϊπων που αντιμετωπίηουν προβλιματα εξάρτθςθσ Οι ομάδεσ υποςτιριξθσ απευκφνονται ςε ανκρϊπουσ που αντιμετωπίηουν πρόβλθμα εξάρτθςθσ και επικυμοφν να ξεκινιςουν ι ιδθ βρίςκονται ςε διαδικαςία απεξάρτθςθσ. Στόχοι των ομάδων είναι το μοίραςμα των προβλθμάτων των μελϊν τθσ ομάδασ και θ αλλθλοχποςτιριξθ κακϊσ και θ δθμιουργία ςχζςεων εμπιςτοςφνθσ ανάμεςα ςτα μζλθ τθσ ομάδασ. Επιπλζον ςθμαντικόσ ςτόχοσ είναι θ ευαιςκθτοποίθςθ και κινθτοποίθςθ των μελϊν τθσ ομάδασ ςε λογικζσ και πρακτικζσ αυτοβοικειασ και αλλθλοβοικειασ και ςτισ βαςικζσ ζννοιεσ που ςυγκροτοφν μια ολοκλθρωμζνθ απεξαρτθτικι διαδικαςία. Τζλοσ, ουςιϊδθσ ςτόχοσ είναι ο εντοπιςμόσ και θ επίλυςθ των επιμζρουσ προβλθμάτων που αντιμετωπίηουν τα μζλθ τθσ ομάδασ μζςα από ςυγκεκριμζνεσ προτάςεισ 43

45 (ιεράρχθςθ των προβλθμάτων, πλάνο δράςθσ, υιοκζτθςθ κακθμερινοφ προγράμματοσ από το κάκε μζλοσ, τακτζσ ςυναντιςεισ με τουσ ςυντονιςτζσ τθσ ομάδασ) Ατομικζσ ςυναντιςεισ Στα πλαίςια του Ανοιχτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ πραγματοποιοφνται ατομικζσ ςυναντιςεισ με τουσ ανκρϊπουσ που προςζρχονται ςε αυτό με αίτθμα βοικειασ με κάποιο από τα ςτελζχθ του προγράμματοσ. Οι ςυναντιςεισ αφοροφν ςτθν αρχικι ενθμζρωςθ για το πρόγραμμα και τον τρόπο λειτουργίασ του κακϊσ και ςτθν κινθτοποίθςθ και ευαιςκθτοποίθςθ ανκρϊπων ςε αρχικι φάςθ απεξάρτθςθσ. Επίςθσ, αφοροφν ςτθ διαμόρφωςθ εξατομικευμζνου πλάνου παρζμβαςθσ για κακζνα που ςυμμετζχει ςτο πρόγραμμα και ςτθ ςυμβουλευτικι ανκρϊπων που διατυπϊνουν ανάλογο αίτθμα Τποςτιριξθ ςε ιατρικά, νομικά, εκπαιδευτικά και επαγγελματικά ηθτιματα Μια από τισ βαςικότερεσ δράςεισ του Ανοιχτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ, πζρα από τθν ευαιςκθτοποίθςθ των χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν ςτθν ζννοια και τισ αρχζσ τθσ αυτοβοικειασ, είναι θ υποςτιριξι τουσ ςε διάφορα προβλιματα που αντιμετωπίηουν, λόγω τθσ χρόνιασ εμπλοκισ τουσ με τισ ουςίεσ. Ριο ςυγκεκριμζνα, ςτο πλαίςιο αυτισ τθσ δράςθσ αναηθτοφνται τρόποι για τθν υποςτιριξθ των ανκρϊπων γφρω από ιατρικά, νομικά, εκπαιδευτικά και επαγγελματικά ηθτιματα. Ιδιαίτερθ ζμφαςθ δίνεται ςτθν κινθτοποίθςθ και τθν ανάλθψθ προςωπικισ ευκφνθσ των ανκρϊπων που εκφράηουν ανάλογα αιτιματα. Θ δράςθ αυτι είναι κακοριςτικισ ςθμαςίασ για τθν πορεία τθσ απεξάρτθςθσ και τθν επανζνταξι τουσ. Υποςτιριξθ ςε ιατρικά ηθτιματα: Αναλυτικότερα, ωσ προσ τα ηθτιματα ιατρικισ φφςθσ, επιδιϊκεται θ κινθτοποίθςθ ανκρϊπων που βρίςκονται ςτα πρϊτα ςτάδια τθσ προςπάκειασ απεξάρτθςθσ για τθν φροντίδα τθσ ςωματικισ τουσ υγείασ. Ριο ςυγκεκριμζνα δίνεται ζμφαςθ ςτισ εξετάςεισ για μεταδιδόμενεσ αςκζνειεσ, ςτθ ςτοματικι υγιεινι, ςτθν παράπλευρθ ψυχιατρικι υποςτιριξθ για ανκρϊπουσ που αντιμετωπίηουν ανάλογα προβλιματα πζρα από τθ χριςθ ουςιϊν. Ειδικότερα κατά το 2014, και πζρα από τα παραπάνω, πραγματοποιικθκε διαςφνδεςθ ι/και ςυνεργαςία με γιατροφσ και εκελοντζσ του Κοινωνικοφ Ιατρείου - Φαρμακείου Σθτείασ (9 άτομα), με ζναν νευρολόγο του Γενικοφ Νοςοκομείου Σθτείασ, με τον 44

46 Οδοντιατρικό Σφλλογο Λαςικίου, με 2 οδοντιάτρουσ και μία νοςθλεφτρια του Οδοντιατρείου του Γενικοφ Νοςοκομείου Σθτείασ και με ζναν ιδιϊτθ πακολόγο τθσ πόλθσ που προςφζρει τισ υπθρεςίεσ του δωρεάν ςε ανκρϊπουσ του προγράμματοσ. Υποςτιριξθ ςε νομικά ηθτιματα: Στα πλαίςια αυτισ τθσ δράςθσ υπάρχει υποςτιριξθ των μελϊν του προγράμματοσ ςε ηθτιματα νομικά αλλά και ςε άλλα ηθτιματα που ςχετίηονται με τθ δθμόςια διοίκθςθ όπωσ για παράδειγμα εκδόςεισ πιςτοποιθτικϊν και διευκζτθςθ εκκρεμοτιτων με τθ δθμόςια διοίκθςθ. Ππωσ είναι γνωςτό, θ μακροχρόνια εμπλοκι με τισ ουςίεσ ζχει ωσ πικανι ςυνζπεια τθν εμπλοκι με το νόμο και τθ δθμιουργία εκκρεμοτιτων ςε πολλά επίπεδα τθσ κακθμερινότθτασ. Ειδικότερα κατά το 2014, και πζρα από τα παραπάνω, πραγματοποιικθκε διαςφνδεςθ και ςυνεργαςία με δικθγόρο που παρζχει ςτουσ ανκρϊπουσ του προγράμματοσ δωρεάν ςυμβουλευτικι υποςτιριξθ ςε νομικά ηθτιματα. Υποςτιριξθ ςε εκπαιδευτικά ηθτιματα: Βαςικό ςτόχο τθσ υποςτιριξθσ ςε εκπαιδευτικά ηθτιματα αποτελεί θ ολοκλιρωςθ των βαςικϊν υποχρεωτικϊν ςπουδϊν για τα άτομα που λόγω τθσ εμπλοκισ τουσ με τισ ουςίεσ διζκοψαν τθν εκπαιδευτικι διαδικαςία, αλλά και θ ςυνεχιηόμενθ κατάρτιςθ και εκπαίδευςθ ατόμων ςε ςυγκεκριμζνα εκπαιδευτικά αντικείμενα με ςτόχο τθν ομαλότερθ και ευκολότερθ ζνταξι τουσ και τθν εργαςιακι τουσ αποκατάςταςθ. Για το ςκοπό αυτό το πρόγραμμα ζχει αναπτφξει ζνα δίκτυο επαφϊν με εκπαιδευτικοφσ οργανιςμοφσ ςτθ Σθτεία όπωσ το Εςπερινό Λφκειο και το Σχολείο Δεφτερθσ Ευκαιρίασ. Υποςτιριξθ ςε επαγγελματικά ηθτιματα: Θ υποςτιριξθ εξαρτθμζνων ατόμων ςε επαγγελματικά ηθτιματα αποτελεί ζναν από τουσ ςθμαντικότερουσ παράγοντεσ για τθ ςτακεροποίθςθ τθσ πορείασ απεξάρτθςθσ και για τθν ομαλι ζνταξθ των ατόμων αυτϊν. Στα πλαίςια λοιπόν αυτισ τθσ δράςθσ δόκθκε ιδιαίτερθ βαρφτθτα ςτθν κατάλλθλθ προετοιμαςία των ατόμων για τθν είςοδο τουσ ςτο χϊρο τθσ αγοράσ εργαςίασ, μετά από ζνα μεγάλο χρονικό διάςτθμα αποχισ λόγω τθσ χριςθσ ψυχοτρόπων ουςιϊν. Θ υποςτιριξθ ςε επαγγελματικά ηθτιματα αφορά τουσ παρακάτω τομείσ: αξιολόγθςθ των μζχρι τϊρα αποκτθκζντων εργαςιακϊν εφοδίων κάκε ατόμου, υποςτιριξθ τθσ ςυνεχιηόμενθσ επαγγελματικισ κατάρτιςθσ, παροχι επαγγελματικοφ προςανατολιςμοφ και ςυμβουλευτικισ, υποςτιριξθ ςτθ ςφνταξθ βιογραφικοφ ςθμειϊματοσ, υποςτιριξθ ςτθν αναηιτθςθ εργαςίασ, ενθμζρωςθ για τα επιδοτοφμενα προγράμματα του ΟΑΕΔ για τα απεξαρτθμζνα άτομα. Στα πλαίςια αυτισ τθσ δράςθσ αναπτφχκθκε ςυνεργαςία με τον 45

47 Οργανιςμό Απαςχόλθςθσ Εργατικοφ Δυναμικοφ (Ο.Α.Ε.Δ/ Κ.Ρ.Α. Σθτείασ) και με τον Οργανιςμό Ανάπτυξθσ Σθτείασ (Ο.Α.Σ.) Εκπαιδευτικά εμινάρια Στα πλαίςια του Ανοιχτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ πραγματοποιοφνται μια ςειρά από εκπαιδευτικά ςεμινάρια με ςτόχο αφενόσ τθ δθμιουργικι αξιοποίθςθ του ελεφκερου χρόνου και αφετζρου τθν απόκτθςθ γνϊςεων και δεξιοτιτων. Βαςικι φιλοςοφία τθσ δόμθςθσ και λειτουργίασ όλων των δράςεων του προγράμματοσ είναι να αποτελοφν «πρόςχθμα» για τθν ενεργοποίθςθ, τθ γνωριμία, τθν επικοινωνία και τθ δθμιουργία ςχζςεων των ανκρϊπων του προγράμματοσ με τουσ ανκρϊπουσ που προςζρχονται ς αυτό και όχι να είναι απλζσ διαδικαςίεσ κατάρτιςθσ και απόκτθςθσ πλθροφοριϊν και γνϊςεων, χωρίσ βζβαια να υποτιμάται θ απόκτθςθ ςυγκεκριμζνων δεξιοτιτων που αποκτϊνται ςε αυτά τα ςεμινάρια. Ειδικότερα κατά το 2014 πραγματοποιικθκαν μακιματα Ελλθνικϊν Δράςεισ ευαιςκθτοποίθςθσ ςε πολιτιςτικά, κοινωνικά και οικολογικά ηθτιματα Ζνα από τα βαςικά ηθτοφμενα του Ανοιχτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ είναι να προτείνει και να ενκαρρφνει τθ ςυμμετοχι των ανκρϊπων ςε δράςεισ που αφοροφν πτυχζσ τθσ κακθμερινισ ηωισ, όπωσ θ επαφι με τθν τζχνθ και τθ δθμιουργία, ο κοινωνικόσ προβλθματιςμόσ κακϊσ και θ οικολογία. Με βάςθ τθ βαςικι κζςθ του προγράμματοσ ότι, εκτόσ των άλλων, θ απεξάρτθςθ αποτελεί μια ςυνολικι διαδικαςία επαναδιαπαιδαγϊγθςθσ, μια πορεία νοθματοδότθςθσ τθσ ανκρϊπινθσ φπαρξθσ με αξίεσ και αρχζσ που να καλφπτουν τισ πραγματικζσ ανκρϊπινεσ ανάγκεσ, μια διαφορετικι ςτάςθ ηωισ, κρίνεται απαραίτθτθ θ οργάνωςθ ι θ ςυμμετοχι ςε δράςεισ τζτοιεσ που να παρζχουν ςτουσ χριςτεσ καινοφρια ερεκίςματα και να προτείνουν ζναν διαφορετικό τρόπο ηωισ. Επίςθσ, ςτο πλαίςιο αυτό κεωρείται ςθμαντικι θ κινθτοποίθςθ των ανκρϊπων του προγράμματοσ ςε διάφορα δρϊμενα τθσ πόλθσ (ςυναυλίεσ, κεατρικζσ παραςτάςεισ, κλπ) ςυλλογικά και από κοινοφ με τα ςτελζχθ του προγράμματοσ. Ειδικότερα κατά το 2014 όςον αφορά ςτισ δράςεισ ευαιςκθτοποίθςθσ ςε πολιτιςτικά, κοινωνικά και οικολογικά ηθτιματα πραγματοποιικθκαν οι εξισ δράςεισ: μακιματα Α Βοθκειϊν, παρακολοφκθςθ ςυναυλιϊν ι άλλων πολιτιςτικϊν δρϊμενων τθσ πόλθσ, πραγματοποίθςθ προβολϊν ταινιϊν, ςυμμετοχι ςε δράςθ τοπικισ οικολογικισ οργάνωςθσ για τθν προςταςία τθσ χελϊνασ caretta- caretta και διευκόλυνςθσ τθσ ωοτοκίασ τθσ 46

48 εβδομαδιαίωσ, ςυηιτθςθ και αφιςοκόλλθςθ ςχετικά με τθν οικολογικι καταςτροφι τθσ ρίψθσ χθμικϊν ςτθ Μεςόγειο, εργαςίεσ ςτο χϊρο του προγράμματοσ όπωσ ανακαίνιςθ του εςωτερικοφ χϊρου, διαμόρφωςθ εξωτερικοφ χϊρου και κιπου, φιλικοί αγϊνεσ ποδοςφαίρου 5 επί 5 με πολίτεσ τθσ Σθτείασ, φιλικοί αγϊνεσ μπάςκετ 3x3, καταςκευι χειροποίθτου ξφλινου τραπεηίου ping pong, τουρνουά επιτραπζηιων παιχνιδιϊν από τα «Ραιχνίδια του Κόςμου» (βλ. παράγραφο για τα «Ραιχνίδια του Κόςμου»), εξόρμθςθ για ψάρεμα Τποςτιριξθ ςυγγενϊν, ςυντρόφων και φίλων χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν Στα πλαίςια του Ανοιχτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ μια από τισ βαςικότερεσ δράςεισ είναι θ υποςτιριξθ ατόμων του περιβάλλοντοσ του εξαρτθμζνου που διατυπϊνουν ανάλογο αίτθμα. Δυο είναι οι βαςικοί άξονεσ υποςτιριξθσ. Ο πρϊτοσ αφορά ςτθν υποςτιριξθ των ατόμων του περιβάλλοντοσ του χριςτθ μζςα από ατομικζσ ςυναντιςεισ και ο δεφτεροσ αφορά ςτθν ενκάρρυνςθ και κινθτοποίθςι τουσ για ςυμμετοχι ςτισ άλλεσ δράςεισ του Ανοιχτοφ Ρρογράμματοσ κακϊσ ςυχνά οι ανάγκεσ τουσ, τα αιτιματά τουσ και θ επίλυςθ των προβλθμάτων τουσ ακολουκοφν κοινι πορεία με αυτι των χρθςτϊν Άλλα αιτιματα Συχνά απευκφνονται ςτο Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ άτομα που αντιμετωπίηουν άλλα ψυχοκοινωνικά προβλιματα, τα οποία αφενόσ λαμβάνουν υποςτιριξθ και ςυμβουλευτικι ςε ατομικζσ ςυναντιςεισ ςτα πλαίςια του προγράμματοσ και αφετζρου παραπζμπονται ςε και διαςυνδζονται με άλλουσ δθμόςιουσ φορείσ ανάλογα με το εκάςτοτε αίτθμα. 47

49 Δθμογραφικά ςτοιχεία προςερχομζνων ςτο Ανοικτό Πρόγραμμα Ψυχοκοινωνικισ Τποςτιριξθσ θτείασ Ραρακάτω παρατίκενται ςτοιχεία των χαρακτθριςτικϊν των προςελκόντων ςτο πρόγραμμα κατά το Γράφημα16. Συνολικόσ αριθμόσ προςερχομζνων ανά αίτημα και ανά φφλο ςτο Πρόγραμμα Προαγωγήσ Αυτοβοήθειασ Σητείασ Άνκρωποι με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από παράνομεσ ουςίεσ Άνκρωποι με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από νόμιμεσ ςυνταγογραφοφμενε σ ουςίεσ Άνκρωποι με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από το αλκόολ Συνολικόσ Αρικμόσ Άνδρεσ Γυναίκεσ Άνδρεσ Γυναίκεσ Γράφημα 17. Ηλικιακή κατανομή των προςερχομζνων ανθρϊπων με πρόβλημα εξάρτηςης ςτο Πρόγραμμα Προαγωγήσ Αυτοβοήθειασ Σητείασ. 3 15% 8 40% 6 30% 3 15% και άνω Γράφημα 18. Σητείασ. Εργαςιακή κατάςταςη προςερχομζνων ςτο Πρόγραμμα Προαγωγήσ Αυτοβοήθειασ 10% 2 30% 6 35% 7 25% 5 Εργαηόμενοι Άνεργοι Ρεριςταςιακά εργαηόμενοι Φοιτθτζσ 48

50 Γράφημα 19. Σχηματική απεικόνιςη του είδουσ ςυγγζνειασ ή ςχζςησ των προςερχομζνων οικείων ανθρϊπων με πρόβλημα εξάρτηςησ ςτο Πρόγραμμα Προαγωγήσ Αυτοβοήθειασ Σητείασ. 4 29% 7 50% 3 21% Γονείσ Σφντροφοι Φίλοι Γράφημα 20. Σχηματική απεικόνιςη προςερχομζνων οικείων ανθρϊπων με πρόβλημα εξάρτηςησ ανά φφλο. 3 21% Άνδρεσ Γυναίκεσ 11 79% Γράφημα 21. Σχηματική απεικόνιςη τησ κατανομήσ των οικείων ανθρϊπων με πρόβλημα εξάρτηςησ, ανάλογα με το πρόβλημα του οικείου τουσ προςϊπου 1 7% Εξάρτθςθ από παράνομεσ ουςίεσ Εξάρτθςθ από τα τυχερά παιχνίδια ι / και διαδίκτυο 13 93% 49

51 Δράςεισ ςτθν τοπικι κοινότθτα με κφριο ςτόχο τθν πρόλθψθ τθσ χριςθσ ψυχοτρόπων ουςιϊν και άλλων ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ αναπτφςςει ςτθν τοπικι κοινωνία δράςεισ με κφριο ςτόχο τθν πρόλθψθ τθσ χριςθσ ψυχοτρόπων ουςιϊν και άλλων ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων. Οι δράςεισ πρόλθψθσ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ ανικουν ςτισ τρίτθσ γενιάσ παρεμβάςεισ πρόλθψθσ, που ζχουν δείξει πιο ςυνεπι αποτελζςματα 39. Οι παρεμβάςεισ αυτζσ ςτόχο ζχουν τθν προαγωγι τθσ υγείασ του ατόμου ςυνολικά μζςα από ςυλλογικζσ δράςεισ που εμπλζκουν το ςφνολο τθσ ςχολικισ κοινότθτασ (μακθτζσ, γονείσ, εκπαιδευτικοφσ), κακϊσ και τισ τοπικισ κοινότθτασ (οικογζνεια, ςχολείο, ςυλλογικότθτεσ, φορείσ και υπθρεςίεσ, ΜΜΕ). Με βάςθ τθ φιλοςοφία του προγράμματοσ, κάποιεσ από τισ γενεςιουργζσ αιτίεσ τθσ χριςθσ ψυχοτρόπων ουςιϊν και άλλων ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων, όπωσ θ βία ςτα ςχολεία, θ ςχολικι διαρροι, ο νεανικόσ αλκοολιςμόσ, θ εφθβικι κατάκλιψθ κα, είναι θ αποξζνωςθ και θ απομόνωςθ του ατόμου ςτθ ςφγχρονθ κοινωνία, οι επιφανειακζσ ςχζςεισ των ανκρϊπων, ο ζντονοσ ανταγωνιςμόσ, τα καταναλωτικά πρότυπα και θ απομάκρυνςθ του ατόμου από τισ πραγματικζσ του ανάγκεσ. Συνεπϊσ, θ πρόλθψθ οφείλει να ζχει ςτόχο τθν άμβλυνςθ των αιτιϊν αυτϊν μζςα από ςυλλογικζσ δράςεισ που ςτοχεφουν άμεςα ςτθ δθμιουργία ουςιαςτικϊν ςχζςεων, τθν επικοινωνία, τθ ςυλλογικότθτα, τθν αλλθλεγγφθ, τθ ςυνεργατικότθτα, τθν ανάλθψθ ευκυνϊν, τθ φιλία, τθν αγάπθ και τθν υποχϊρθςθ του ατομικιςτικοφ προτφπου ηωισ. Αυτοί είναι και οι ςτόχοι των δράςεων που αναπτφςςει το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ ςτθν κοινότθτα, δράςεισ ςτισ οποίεσ είναι ουςιϊδθσ θ εμπλοκι γονζων και εκπαιδευτικϊν που αποτελοφν τα βαςικά υποςτθρικτικά δίκτυα παιδιϊν και εφιβων Περιγραφι δράςεων ςτθν τοπικι κοινότθτα με κφριο ςτόχο τθν πρόλθψθ τθσ χριςθσ ψυχοτρόπων ουςιϊν και άλλων ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων Με βάςθ το παραπάνω ςκεπτικό, οι δράςεισ του προγράμματοσ ςτθν τοπικι κοινότθτα κατά το 2014 διαμορφϊκθκαν ωσ εξισ: «Παιχνίδια του Κόςμου» Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ ςτισ δράςεισ ςτθν κοινότθτα και κυρίωσ ςε αυτζσ με ςτόχο τθν πρόλθψθ χρθςιμοποιεί ωσ μζςο τα «Ραιχνίδια του Κόςμου», 39 Ηαφειρίδθσ, Φ. (1998). Ρρόλθψθ των ναρκωτικϊν: Οι ακζατεσ όψεισ του προβλιματοσ, Ιατρικά Θζματα, τ

52 τα οποία είναι ξφλινα παιχνίδια από διάφορουσ πολιτιςμοφσ και καταςκευάηονται από ανακυκλϊςιμα υλικά. Τθ ςυγκζντρωςθ πλθροφοριϊν για αυτά τα παιχνίδια και για τον τρόπο καταςκευισ τουσ ζχει πραγματοποιιςει μια γαλλικι οργάνωςθ, θ Kaloumba, θ οποία εκπαιδεφει φορείσ και ςυλλογικότθτεσ ανά τον κόςμο ςτθν καταςκευι των παιχνιδιϊν και με τθν οποία ςυνεργάηεται το πρόγραμμα. Θ επιλογι των «Ραιχνιδιϊν του Κόςμου» για τισ δράςεισ του προγράμματοσ ςχετίηεται με το γεγονόσ ότι θ Kaloumba ζχει ωσ ςτόχουσ τθν προϊκθςθ τθσ ανκρϊπινθσ επικοινωνίασ, τθ διάδοςθ του παιχνιδιοφ ωσ εργαλείο εκπαίδευςθσ, κοινωνικισ και πολιτιςμικισ εξζλιξθσ και τθν ευαιςκθτοποίθςθ ςτισ πρακτικζσ ανακφκλωςθσ, ςτόχοι οι οποίοι ςυνάδουν με όςα αναφζρκθκαν παραπάνω για τθν πρόλθψθ. Επιπλζον, θ Kaloumba για τθν επίτευξθ των ςτόχων τθσ πραγματοποιεί ςυλλογικζσ δράςεισ (π.χ. εργαςτιρια καταςκευισ παιχνιδιϊν, παιχνίδι ςε ανοιχτοφσ δθμόςιουσ χϊρουσ κα). Τζλοσ, οι αξίεσ που προάγει θ εναςχόλθςθ με τα «Ραιχνίδια του Κόςμου» όπωσ επικοινωνία, θ δθμιουργικότθτα, θ ενεργοποίθςθ, θ ςυνεργατικότθτα κα ςυμφωνοφν με τισ αξίεσ τθσ πρόλθψθσ. Κατά το 2014 το πρόγραμμα πραγματοποίθςε παραςτάςεισ με τα «Ραιχνίδια του Κόςμου» που περιλαμβάνουν τθν παρουςίαςθ των παιχνιδιϊν ςε κάποιο δθμόςιο χϊρο και παιχνίδι με αυτά ομαδικά. Αποτελοφν μια ςθμαντικι αφορμι για τθ γνωριμία του προγράμματοσ με ζνα καινοφριο πλαίςιο ι τθν κοινότθτα μζςα ςε ζνα κλίμα ομαδικότθτασ και ςυνεργαςίασ. Κατά τθ διάρκεια του 2014 πραγματοποιικθκαν 11 παραςτάςεισ με τα «Ραιχνίδια του Κόςμου» ςε ςυνεργαςία με πολίτεσ και εκπαιδευτικοφσ, ςτα οποία υπιρξε μεγάλθ προςζλευςθ και ςυμμετοχι γονζων, παιδιϊν, εκπαιδευτικϊν και γενικότερα πολιτϊν. Αναλυτικότερα, παραςτάςεισ πραγματοποιικθκαν: α) Μία ςτο Γυμνάςιο Ραλαικάςτρου (56 μακθτζσ και 5 εκπαιδευτικοί), β) μία ςτο Δθμοτικό Σχολείο Μαρωνιάσ ςε ςυνεργαςία με τον Ρολιτιςτικό Σφλλογο Μαρωνιάσ (περίπου 30 παιδιά), γ) μία ςτθν εκδιλωςθ που διοργανϊκθκε από το Δθμοτικό Σχολείο Αρμζνων, τον Σφλλογο Γονζων και Κθδεμόνων του ςχολείου και τον Ρολιτιςτικό Σφλλογο Αρμζνων (περίπου 70 άτομα, παιδιά και ενιλικεσ) δ) μία ςε ςυνεργαςία με τοπικι ενορία (περίπου 60 άτομα, παιδιά και ενιλικεσ) ε) δφο παραςτάςεισ ςτα πλαίςια του 5 ου Ραιδικοφ Φεςτιβάλ Αγίου Νικολάου (περίπου 150 άτομα), ςτ) μία ςτθν εκδιλωςθ που διοργάνωςε το Νοςοκομείο Θμζρασ Σθτείασ «Ψυχαργϊσ» και το Κζντρο Ψυχικισ Υγείασ Αγίου Νικολάου για τθν ευαιςκθτοποίθςθ ςε κζματα ψυχικισ υγείασ ςτθν κεντρικι πλατεία Σθτείασ (περίπου 30 άτομα), 51

53 η) δφο παραςτάςεισ ςτα πλαίςια του 3 ου Φεςτιβάλ «Διαλζγουμε τθ δράςθ, βρίςκουμε ζναν άλλο τρόπο ηωισ» που διοργάνωςε το πρόγραμμα, θ) μία ςτα πλαίςια των χριςτουγεννιάτικων εκδθλϊςεων για παιδιά που διοργάνωςε θ Δθμοτικι Κοινότθτα Σθτείασ και ο Δθμοτικόσ Οργανιςμόσ Κοινωνικοπολιτιςτικισ Ανάπτυξθσ Σθτείασ (ΔΟΚΑΣ) για τθν ενίςχυςθ του Δθμοτικοφ Κοινωνικοφ Ραντοπωλείου Σθτείασ (περίπου 30 άτομα), κ) μία ςτο Δθμοτικό Σχολείο Κουτςουρά ςτα πλαίςια των χριςτουγεννιάτικων εκδθλϊςεων για παιδιά που διοργάνωςε ο Διμοσ Ιεράπετρασ (περίπου 60 άτομα) Δράςθ ςτο Επαγγελματικό Λφκειο (ΕΠΑΛ) θτείασ Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ ςυνεργάηεται από το ςχολικό ζτοσ με το Επαγγελματικό Λφκειο Σθτείασ και τουσ εκπαιδευτικοφσ ςε αυτό. Θ ςυνεργαςία αυτι ςυνεχίςτθκε και για τα ςχολικά ζτθ και , με τθν ζγκριςθ του Υπουργείου Ραιδείασ και Θρθςκευμάτων. Θ ςυνεργαςία αυτι αφοροφςε: Α) Δθμιουργία μιασ «παιχνιδοκικθσ» ςτο χϊρο του ςχολείου Σε ςυνζχεια τθσ δράςθσ από τα προθγοφμενα ςχολικά ζτθ κακιερϊκθκε μζςα ςτο ςχολείο ζνασ χϊροσ για τα «Ραιχνίδια του Κόςμου» που καταςκευάςτθκαν από εκπαιδευτικοφσ και μακθτζσ. Ο χϊροσ αυτόσ αποτζλεςε ζναν χϊρο ςυνάντθςθσ εκπαιδευτικϊν και μακθτϊν, κακϊσ και ζνα χϊρο μζςα από τον οποίο προζκυψαν ιδζεσ για δράςεισ μζςα ςτο ςχολείο. Θ δράςθ αυτι αφορά το ςφνολο των μακθτϊν και των εκπαιδευτικϊν του εν λόγω ςχολείου (250 άτομα) και υλοποιείται με τθν ενεργι εμπλοκι 7 εκπαιδευτικϊν. Στόχοσ τθσ δράςθσ είναι θ δθμιουργικι αλλθλεπίδραςθ εκπαιδευτικϊν και μακθτϊν αλλά και των μακθτϊν μεταξφ τουσ, θ ανάπτυξθ τθσ ςυνεργατικότθτασ, κακϊσ και θ ενδυνάμωςθ τθσ ςχζςθσ εκπαιδευτικοφ-μακθτι, θ οποία είναι δυνατό να αποτελζςει προςτατευτικό παράγοντα για τθν εμπλοκι με τισ ψυχοτρόπεσ ουςίεσ. Β) Διαμόρφωςθ του προαφλιου χϊρου του ςχολείου Θ εν λόγω δράςθ προζκυψε μζςα από ςυηθτιςεισ με τουσ μακθτζσ του ςχολείου και αφορά ςε εικαςτικζσ παρεμβάςεισ ςε τοίχουσ του προαφλιου χϊρου από μια ομάδα μακθτϊν και εκπαιδευτικϊν ςε ςυνεργαςία με τα ςτελζχθ του προγράμματοσ. Συμμετείχαν ςε αυτι 39 μακθτζσ και 4 εκπαιδευτικοί του ςχολείου. Γ) Κφκλοσ ςυναντιςεων με τον Διευκυντι του ςχολείου 52

54 Ξεκινϊντασ το ςχολικό ζτοσ πραγματοποιικθκαν ςυναντιςεισ με τον Διευκυντι του ςχολείου για ςχεδιαςμό δράςεων που πρόκειται να υλοποιθκοφν μζςα ςε αυτό. Επιπρόςκετα, θ παρουςία των ςτελεχϊν του προγράμματοσ ςτο ςχολείο, πζρα από τισ παραπάνω δράςεισ, ςυμβάλλει και ςτον εντοπιςμό εφιβων που τυχόν ζχουν αρχίςει να πειραματίηονται με τισ ουςίεσ, γεγονόσ που πικανϊσ να επιτρζψει μια πιο άμεςθ παρζμβαςθ ςε ςχζςθ με το ηιτθμα Δράςθ ςτο Γυμνάςιο Παλαικάςτρου Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ ςυνεργάςτθκε το 2014 με το Γυμνάςιο Ραλαικάςτρου. Θ ςυνεργαςία αυτι περιλαμβάνει τισ εξισ δράςεισ: Α) υμμετοχι ςτθν παράςταςθ Θεάτρου κιϊν «Καραγκιόηθσ» Τον Φεβρουάριο του 2014 το πρόγραμμα ςυμμετείχε ςτθν παράςταςθ «Καραγκιόηθ» που διοργανϊκθκε ςτο Γυμνάςιο Ραλαικάςτρου από τθν ΑμΚΕ «Κόντρα» και μία εκπαιδευτικό του ςχολείου ςτα πλαίςια του μακιματοσ τθσ Ιςτορίασ. Θ ςυμμετοχι του προγράμματοσ ςτθν εν λόγω παράςταςθ ςτάκθκε ωσ αφορμι γνωριμίασ του με το πλαίςιο του ςχολείου και τθ ςυνζχεια τθσ ςυνεργαςίασ με αυτό. Θ παράςταςθ διενεργικθκε με τθν ενεργι εμπλοκι 6 μακθτϊν και τθν παρακολοφκθςαν όλοι οι μακθτζσ και κάποιοι εκπαιδευτικοί του ςχολείου. Β) Κφκλοσ ςυναντιςεων με εκπαιδευτικοφσ Σε ςυνζχεια τθσ γνωριμίασ του προγράμματοσ με το Γυμνάςιο Ραλαικάςτρου πραγματοποιικθκε ζνασ κφκλοσ ςυναντιςεων με εκπαιδευτικοφσ που ζδειξαν ενδιαφζρον για περαιτζρω ςυνεργαςία με το πρόγραμμα και διάκεςθ για ςυνδιαμόρφωςθ δράςεων ςτο ςχολείο. Στισ ςυναντιςεισ ςυηθτικθκε εκτενϊσ ο τρόποσ λειτουργίασ του προγράμματοσ και θ φιλοςοφία του για τθν πρόλθψθ τθσ χριςθσ ψυχοτρόπων ουςιϊν και άλλων ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων. Συμμετείχαν 3 εκπαιδευτικοί. Γ) Παράςταςθ με τα Παιχνίδια του Κόςμου Τον Απρίλιο του 2014 πραγματοποιικθκε δίωρθ παράςταςθ με τα «Ραιχνίδια του Κόςμου» (βλ. παράγραφο για «Ραιχνίδια του Κόςμου»). Συμμετείχαν 56 μακθτζσ και 5 εκπαιδευτικοί. Δ) εμινάριο ςε γονείσ ςχετικά με τθν εξάρτθςθ, τθν αντιμετϊπιςθ και τθν πρόλθψθ του προβλιματοσ Τον Απρίλιο του 2014 το πρόγραμμα πραγματοποίθςε ςτο χϊρο του Γυμναςίου Ραλαικάςτρου ζνα τρίωρο ςεμινάριο για τθν εξάρτθςθ, τθν αντιμετϊπιςθ και τθν πρόλθψθ 53

55 του προβλιματοσ. Τα ςεμινάρια απευκφνονταν ςε γονείσ μακθτϊν του ςχολείου, προςιλκαν όμωσ και εκπαιδευτικοί. Ιδιαίτερθ ζμφαςθ κατά τθ διάρκεια των ςεμιναρίων δόκθκε ςτθ ςυηιτθςθ για τον ρόλο του γονζα ςτθν πρόλθψθ τθσ χριςθσ ψυχοτρόπων ουςιϊν και άλλων ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων. Συμμετείχαν 70 άτομα, γονείσ και εκπαιδευτικοί του ςχολείου Δράςθ ςτο 3 ο Νθπιαγωγείο θτείασ Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ ξεκίνθςε το Δεκζμβριο του 2013 ςε ςυνεργαςία με το Σφλλογο Γονζων και Κθδεμόνων του 3 ου Νθπιαγωγείου Σθτείασ και με εκπαιδευτικοφσ του ςχολείου να ςχεδιάηει μια δράςθ με ςτόχο τθν αναμόρφωςθ του προαφλιου χϊρου του ςχολείου. Θ δράςθ υλοποιικθκε κατά το Συμμετείχαν 48 άτομα, εκ των οποίων 22 γονείσ, 21 παιδιά και 5 εκπαιδευτικοί του ςχολείου Δράςθ ςτο 2 ο Δθμοτικό θτείασ Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ ξεκίνθςε να ςυνδιαμορφϊνει με εκπαιδευτικοφσ και γονείσ του 2 ου Δθμοτικοφ Σχολείου Σθτείασ δράςθ που αφορά ςτθν καταςκευι επιδαπζδιων παιχνιδιϊν ςτον προαφλιο χϊρο του ςχολείου. Στο ςχεδιαςμό τθσ δράςθσ ςυμμετζχουν 11 εκπαιδευτικοί και 35 γονείσ. Θ δράςθ κα ολοκλθρωκεί το Δράςθ ςτο 4 ο Δθμοτικό θτείασ Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ πραγματοποίθςε ςυνάντθςθ με εκπαιδευτικοφσ του 4 ου Δθμοτικοφ Σχολείου Σθτείασ τον Νοζμβριο του 2014, με ςτόχο τθν ζναρξθ ςυνδιαμόρφωςθσ δράςθσ ςτο ςχολείο που αφορά ςτθν αναδιαμόρφωςθ του προαφλιου χϊρου και πιο ςυγκεκριμζνα τθν εικαςτικι παρζμβαςθ ςε τοίχουσ τθσ αυλισ. Στθν εν λόγω ςυνάντθςθ ςυμμετείχαν 8 εκπαιδευτικοί. Θ ςυνζχεια τθσ δράςθσ ορίςτθκε για το Δράςθ με μινυμα τθν αλλθλεγγφθ με αφορμι τθν Παγκόςμια Ημζρα κατά των Ναρκωτικϊν Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ τθν Ρζμπτθ 26 Ιουνίου 2014, τθν Ραγκόςμια Θμζρα Κατά των Ναρκωτικϊν, ςυνδιοργάνωςε με τθν Ρεριφερειακι Ενότθτα Λαςικίου, το Δθμοτικό Κοινωνικό Ιατρείο - Φαρμακείο Σθτείασ, το Κοινωνικό Ραντοπωλείο Σθτείασ, το Δθμοτικό Κοινωνικό Ραντοπωλείο Σθτείασ και τθν ΑμΚΕ «Κόντρα» δράςθ με μινυμα τθν αλλθλεγγφθ. Στθ δράςθ αυτι επιχειρικθκε να τονιςτεί θ ςθμαςία των 54

56 προταγμάτων αλλθλεγγφθσ και αλλθλοβοικειασ για μία άλλθ κεϊρθςθ ςυνολικά των προβλθμάτων υγείασ και κατ επζκταςθ και του προβλιματοσ τθσ εξάρτθςθσ. Ριο ςυγκεκριμζνα, ςτθν κεντρικι πλατεία τθσ Σθτείασ πραγματοποιικθκαν: Α) υηιτθςθ για τθν αλλθλεγγφθ Θ ςυηιτθςθ περιλάμβανε τουσ εξισ άξονεσ: τισ επιπτϊςεισ ςτθν υγεία των κατοίκων τθσ Ελλάδασ από τισ πολιτικζσ αντιμετϊπιςθσ τθσ οικονομικισ κρίςθσ, τθν παρουςίαςθ των εγχειρθμάτων αλλθλεγγφθσ τθσ πόλθσ, τον ρόλο τθσ αυτοβοικειασ/ αλλθλοβοικειασ και τθσ αλλθλεγγφθσ ςτο πεδίο των εξαρτιςεων. Β) υγκζντρωςθ τροφίμων και ειδϊν πρϊτθσ ανάγκθσ για τα Κοινωνικά Παντοπωλεία τθσ πόλθσ Γ) Ανταλλακτικό παηάρι Θ δράςθ πραγματοποιικθκε με τθν ενεργι εμπλοκι 36 ατόμων και θ προςζλευςθ ςε αυτιν υπολογίηεται περίπου ςτα 70 άτομα ο Φεςτιβάλ: «Διαλζγουμε τθ δράςθ, βρίςκουμε ζναν άλλο τρόπο ηωισ» Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ πραγματοποίθςε το Σεπτζμβριο του 2014 για 3 θ χρονιά ζνα 2ιμερο Φεςτιβάλ για τθν πρόλθψθ τθσ χριςθσ ψυχοτρόπων ουςιϊν και άλλων ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων. Το 2ιμερο πραγματοποιικθκε το Σάββατο και τθν Κυριακι 27 και 28 Σεπτεμβρίου ςτο χϊρο των Γυμναςίων Σθτείασ με τθ ςυνεργαςία διαφόρων ςυλλογικοτιτων τθσ πόλθσ και περιλάμβανε δράςεισ, ομιλίεσ και μουςικζσ εκδθλϊςεισ. Θ φιλοςοφία του Φεςτιβάλ ςτθρίχκθκε ςτθ φιλοςοφία του προγράμματοσ για τθν πρόλθψθ κακϊσ και ςτθ λογικι δθμιουργίασ ενόσ τόπου ςυνάντθςθσ ανκρϊπων, φορζων και ςυλλογικοτιτων τθσ πόλθσ που ζχουν να δϊςουν ερεκίςματα ςε παιδιά και νζουσ και μποροφν να μεταφζρουν τισ αξίεσ τθσ πρόλθψθσ μζςα ςτθν τοπικι κοινωνία. Βαςικοί άξονεσ του Φεςτιβάλ τζκθκαν οι εξισ: α) Θ ςυνεργαςία τθσ τοπικισ κοινωνίασ (πολίτεσ, φορείσ, ςυλλογικότθτεσ) μζςα από τθ ςυμμετοχι τουσ ςτθ διοργάνωςθ του Φεςτιβάλ. β) Θ γνωριμία παιδιϊν και νζων με ανκρϊπουσ και ςυλλογικότθτεσ που ζχουν να τουσ δϊςουν ερεκίςματα που τουσ κινθτοποιοφν προσ ζνα διαφορετικό παράδειγμα ηωισ. γ) Θ ευαιςκθτοποίθςθ τθσ τοπικισ κοινωνίασ ςτθ ςθμαςία και τισ αξίεσ τθσ πρόλθψθσ. δ) Θ κινθτοποίθςθ γονζων και εκπαιδευτικϊν αλλά και όλων των πολιτϊν για τθ ςυμμετοχι τουσ ςε δράςεισ πρόλθψθσ. 55

57 ε) Θ ανάδειξθ παραδειγμάτων δράςεων ςε ςχολεία τθσ ευρφτερθσ περιοχισ που ουςιαςτικά αποτελοφν δράςεισ πρόλθψθσ. Θ διεξαγωγι του Φεςτιβάλ πραγματοποιικθκε με μεγάλθ ςυμμετοχι μικρϊν και μεγάλων αλλά και με τθν ενεργι εμπλοκι πολλϊν ατόμων. Συνολικά ςυμμετείχαν ςτθ διοργάνωςθ των δράςεων ςτα πλαίςια του Φεςτιβάλ 12 ςυλλογικότθτεσ, 4 φορείσ και 3 ςχολεία. Ειδικότερα, 150 άνκρωποι είχαν ενεργι εμπλοκι ςτθ διοργάνωςθ και τθ διεξαγωγι των δράςεων, εκ των οποίων οι 49 ιταν ζφθβοι, μακθτζσ Γυμναςίου και Λυκείου. Υπολογίηεται ότι κατά τθ διάρκεια του 2θμζρου επιςκζφτθκαν το χϊρο του Φεςτιβάλ και ςυμμετείχαν ςε δράςεισ ι παρακολοφκθςαν τισ ομιλίεσ και τισ ςυναυλίεσ περιςςότερα από 400 άτομα υνεργαςία με ςυλλογικότθτεσ και φορείσ τθσ πόλθσ για πραγματοποίθςθ δράςεων Βαςικό ςτοιχείο τθσ φιλοςοφίασ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Σθτείασ είναι θ πλαιςίωςθ ι ενίςχυςθ ςυλλογικοτιτων τθσ κοινότθτασ ςτισ δράςεισ τουσ, αλλά και θ ςυνεργαςία μαηί τουσ για τθν υλοποίθςθ δράςεων από κοινοφ. Ρζρα από δράςεισ που ζχουν αναφερκεί ιδθ, το πρόγραμμα κατά το 2014 ςυμμετείχε ςτισ παρακάτω δράςεισ: Α) Συνεργαςία με τον Σφλλογο Αςφαλιςμζνων - Αναςφάλιςτων Ο.Α.Ε.Ε. Σθτείασ για τθ ςυνδιοργάνωςθ προβολισ του ντοκιμαντζρ «Κρίςθ και Εκνικι Κατάκλιψθ» του Γιϊργου Κεραμιδιϊτθ. Βαςικό αντικείμενο τθσ ςυηιτθςθσ του ντοκιμαντζρ αποτελεί θ αποδόμθςθ του όρου Εκνικι Κατάκλιψθ που κυριαρχεί ςτο δθμόςιο λόγο τα τελευταία χρόνια. Θ ςυνεργαςία με τον εν λόγω Σφλλογο ςυνίςτατο ςε μία ςειρά ςυναντιςεων με 6 μζλθ του. Οι ςυναντιςεισ περιλάμβαναν τθν παρακολοφκθςθ του ντοκιμαντζρ, τθ ςυηιτθςθ ςχετικά με το περιεχόμενό του και το ςχεδιαςμό διοργάνωςθσ προβολισ για όλα τα μζλθ του Συλλόγου, ϊςτε να ξεκινιςει μία ςυηιτθςθ για το παραπάνω κζμα. Β) Συνεργαςία με τθν ΑμΚΕ «Κόντρα» ςτα πλαίςια των χριςτουγεννιάτικων εκδθλϊςεων που διοργάνωςε θ Δθμοτικι Κοινότθτα Σθτείασ και ο Δθμοτικόσ Οργανιςμόσ Κοινωνικοπολιτιςτικισ Ανάπτυξθσ Σθτείασ (ΔΟΚΑΣ) για τθν ενίςχυςθ του Δθμοτικοφ Κοινωνικοφ Ραντοπωλείου Σθτείασ. Θ ςυνεργαςία αυτι αφοροφςε ςτθν πραγματοποίθςθ τρίωρου εργαςτθρίου καταςκευισ χειροποίθτων παιχνιδιϊν, ςτο οποίο ςυμμετείχαν 15 άτομα, γονείσ και παιδιά. Τα παιχνίδια που καταςκευάςτθκαν ςυλλογικά κατά τθ διάρκεια του εργαςτθρίου διατζκθκαν ςτο Δθμοτικό Κοινωνικό Ραντοπωλείο Σθτείασ. 56

58 Δικτφωςθ με άλλουσ φορείσ και ενθμζρωςθ των λειτουργϊν υγείασ για ζνα διαφορετικό παράδειγμα παροχισ βοικειασ Θ εν λόγω δράςθ ςτοχεφει ςτθ γνωριμία και τθ διαςφνδεςθ του προγράμματοσ με άλλουσ φορείσ που πικανόν ζρχονται ςε επαφι με εξαρτθμζνα άτομα ι πικανόν μποροφν να βοθκιςουν ςτθ διαδικαςία τθσ απεξάρτθςθσ. Επιπλζον ςτόχο τθσ δράςθσ αποτελεί θ γνωριμία και θ διαςφνδεςθ με άλλουσ επαγγελματίεσ υγείασ και θ ενθμζρωςι τουσ για τθ λειτουργία του προγράμματοσ και το παράδειγμα παροχισ βοικειασ που αυτό ακολουκεί. Κατά τθ διάρκεια του 2014 ςτα πλαίςια τθσ δικτφωςθσ ενθμερϊκθκαν για τισ δράςεισ του προγράμματοσ, για τθ φιλοςοφία και τον τρόπο λειτουργίασ του 25 άτομα, κατά κφριο λόγο λειτουργοί υγείασ, κακϊσ και άλλοι δθμόςιοι λειτουργοί ι πολίτεσ άλλων ειδικοτιτων (π.χ. ιερείσ, Δικθγορικόσ Σφλλογοσ Λαςικίου κ.α.) υνζδρια και εμινάρια ςτθν κοινότθτα υμμετοχι ςε ςυνζδριο Συμμετοχι ςτο 4 ο Ρανελλινιο Συνζδριο «Επ αρωγι» των Μονάδων Κοινωνικισ Ρρόνοιασ με κζμα: «Ρρόνοια: Νζο Ρρόςωπο και Ρροοπτικζσ». Το πρόγραμμα ςυμμετείχε ςτο εν λόγω ςυνζδριο με κζμα ειςιγθςθσ: «Η Δράςη από κοινοφ με την Τοπική Κοινωνία: Μια διαφορετική προςζγγιςη ςτη δόμηςη Ψυχοκοινωνικϊν Παρεμβάςεων ςτο Πεδίο των Εξαρτήςεων» Σεμινάρια στην κοινότητα εμινάρια ςε γονείσ ςχετικά με τθν εξάρτθςθ, τθν αντιμετϊπιςθ και τθν πρόλθψθ του προβλιματοσ Το πρόγραμμα κατά το 2014 πραγματοποίθςε ςεμινάρια ςχετικά με τθν εξάρτθςθ, τθν αντιμετϊπιςθ και τθν πρόλθψθ του προβλιματοσ. Μεγάλο μζροσ τθσ ςυηιτθςθσ των ςεμιναρίων επικεντρϊκθκε ςτο ρόλο του γονζα ςτθν πρόλθψθ τθσ χριςθσ ψυχοτρόπων ουςιϊν και άλλων ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων. Τα ςεμινάρια απευκφνονταν ςε γονείσ, αλλά τα παρακολοφκθςαν και πολλοί εκπαιδευτικοί. Το πρϊτο ςεμινάριο πραγματοποιικθκε τον Απρίλιο του 2014, ςτο Γυμνάςιο Ραλαικάςτρου Σθτείασ ςε ςυνεργαςία με το διευκυντι και εκπαιδευτικοφσ του ςχολείου. Το τρίωρο ςεμινάριο παρακολοφκθςαν 70 άτομα, γονείσ και εκπαιδευτικοί του ςχολείου. Το δεφτερο ςεμινάριο πραγματοποιικθκε το Μάιο του 2014 ςτο χϊρο του 4 ου Δθμοτικοφ Σχολείου Σθτείασ, ςε ςυνεργαςία με τα Διοικθτικά Συμβοφλια Γονζων και Κθδεμόνων Δθμοτικϊν Σχολείων Σθτείασ και τθ Σχολικι Σφμβουλο Ρρωτοβάκμιασ Εκπαίδευςθσ. Στο τρίωρο ςεμινάριο ςυμμετείχαν 60 άτομα γονείσ και εκπαιδευτικοί. 57

59 Παρουςίαςθ απολογιςμοφ ζργου Προγράμματοσ Προαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων ζτουσ

60 Μζροσ Σζταρτο: Παρουςίαςθ δράςεων Προγράμματοσ Προαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων Α. Ειςαγωγικά τοιχεία Φιλοςοφία Λειτουργίασ Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων ξεκίνθςε τθ λειτουργία του το Νοζμβριο του 2012 και λειτουργεί με τθ χρθματοδότθςθ του Υπουργείου Υγείασ και του Διμου Χανίων. Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων βαςίηεται ςτθν πολυετι εμπειρία λειτουργίασ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Θεςςαλονίκθσ και ςτο ςυγκεκριμζνο αξιακό και επιςτθμολογικό υπόβακρο αυτοφ. Βαςικζσ ςυνιςτϊςεσ του πλαιςίου αυτοφ μεταξφ των άλλων είναι το δικαίωμα του αυτοπροςδιοριςμοφ των άμεςα ενδιαφερομζνων πολιτϊν και ο ςεβαςμόσ ςτθ βιωματικι γνϊςθ που κατζχουν, θ αξία τθσ ςυλλογικισ δράςθσ, θ ςθμαςία τθσ αξιοποίθςθσ των εμπειριϊν που παράγονται ςτο τοπικό πλαίςιο που διενεργοφνται οι παρεμβάςεισ, θ αποδόμθςθ των κετικιςτικϊν επιςτθμονικϊν αντιλιψεων, που οδθγοφν ςτθν αντικειμενοποίθςθ των παςχόντων υποκειμζνων (βλζπε νοςολογικοποίθςθ του προβλιματοσ τθσ εξάρτθςθσ) και ςτθ ςυςςϊρευςθ εξουςιϊν ςτουσ λειτουργοφσ ψυχικισ υγείασ. Βαςικό ηθτοφμενο των υλοποιοφμενων παρεμβάςεων με βάςθ αυτό το πλαίςιο, είναι θ χειραφζτθςθ, θ ανάκτθςθ και διατιρθςθ τθσ αξιοπρζπειασ και τθσ ελευκερίασ όλων των ςυμμετεχόντων ςε αυτζσ. Βαςικζσ ζννοιεσ που υποςτθρίηουν τθν παραπάνω φιλοςοφία και επιχειρείται να είναι παροφςεσ ςτο ςχεδιαςμό και ςτθν υλοποίθςθ των παρεμβάςεων του προγράμματοσ, αφοροφν ςτο ηθτοφμενο τθσ κοινωνικισ ςυμμετοχισ, του ςυμμετοχικοφ ςχεδιαςμοφ των παρεμβάςεων με τουσ άμεςα ενδιαφερόμενουσ πολίτεσ και τθσ ςφνδεςθσ τουσ με το τοπικό πλαίςιο ςτο οποίο αναπτφςςονται, θ ανάλθψθ πρωταγωνιςτικοφ ρόλου από τουσ άμεςα ενδιαφερόμενουσ και θ υιοκζτθςθ εκ μζρουσ των λειτουργϊν υγείασ περιςςότερο περιφερειακϊν και ςυνεργατικϊν ρόλων. Ο ςτόχοσ τθσ δθμιουργίασ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων είναι θ δθμιουργικι αξιοποίθςθ τθσ παραχκείςασ εμπειρίασ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Θεςςαλονίκθσ με ςτόχο τθ δθμιουργία παρεμβάςεων, που να ανταποκρίνονται ςτισ ανάγκεσ τθσ τοπικισ κοινότθτασ και να απευκφνονται ςε όςο το δυνατόν μεγαλφτερο αρικμό εξαρτθμζνων 40. Σε αυτό το πλαίςιο βαςικόσ ςτόχοσ του 40 Θ εμπειρία λειτουργίασ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Θεςςαλονίκθσ τα τελευταία χρόνια ζχει δείξει ότι θ ςυγκεκριμζνθ μεκοδολογία παρζμβαςθσ που ακολουκείται ςτο Ανοικτό Ρρόγραμμα Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ Χρθςτϊν Ψυχοτρόπων Ουςιϊν και Μελϊν Οικογενειϊν Χρθςτϊν, που αφορά ςτθν εξατομικευμζνθ παρζμβαςθ ανάλογα με τθ φάςθ ηωισ και τισ ανάγκεσ του εξαρτθμζνου και τθν ζμφαςθ ςτθ λειτουργικότθτα του ςε όλα τα επίπεδα, ζχει οδθγιςει ςε διεφρυνςθ του πλθκυςμοφ που απευκφνεται ςτο 59

61 προγράμματοσ είναι θ προςζγγιςθ και υποςτιριξθ τόςο των ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ είτε από ναρκωτικά, είτε από το αλκοόλ, που παραδοςιακά προςεγγίηουν τισ δομζσ απεξάρτθςθσ, όςο και ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ που για διάφορουσ λόγουσ δεν προςεγγίηουν τισ δομζσ απεξάρτθςθσ. Επίςθσ, βαςικόσ ςτόχοσ του προγράμματοσ είναι θ ψυχοκοινωνικι υποςτιριξθ, ανκρϊπων που παρακολουκοφν προγράμματα υποκατάςταςθσ με ςτόχο τθν πλαιςίωςθ τθσ διαδικαςίασ επανζνταξθσ τουσ 41. Β. υνοπτικά ςτοιχεία πορείασ των δράςεων Κατά το 2014 το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων παρείχε υπθρεςίεσ εκπαίδευςθσ και υποςτιριξθσ ςυνολικά ςε 285 διαφορετικοφσ ανκρϊπουσ. Αναλυτικότερα, όπωσ φαίνεται και ςτο παρακάτω γράφθμα τα αιτιματα από ανκρϊπουσ που απευκφνκθκαν ςτο πρόγραμμα μποροφν να ταξινομθκοφν ωσ εξισ: άνκρωποι 42 με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από παράνομεσ και νόμιμεσ ψυχοτρόπεσ ουςίεσ ι με πρόβλθμα μθ φαρμακευτικισ εξάρτθςθσ εκ των οποίων οι 77 προςιλκαν ςτο πρόγραμμα και ζλαβαν υπθρεςίεσ ψυχοκοινωνικισ υποςτιριξθσ και οι 57 προςεγγίςτθκαν ςτο πλαίςιο των δράςεων προςζγγιςθσ και ευαιςκθτοποίθςθσ χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν ςτο δρόμο και ζλαβαν ανάλογεσ υπθρεςίεσ μζλθ οικογενειϊν φίλοι ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ άνκρωποι με αίτθμα βοικειασ για ηθτιματα πζρα από τθ χριςθ ουςιϊν 4. 8 άνκρωποι ζλαβαν υποςτιριξθ για τθ δθμιουργία ομάδασ / πρωτοβουλίασ αυτοβοικειασ / αλλθλοβοικειασ γονζων και φίλων νζων με αυτιςμό και νοθτικι υςτζρθςθ άνκρωποι ςυμμετείχαν ςε ςτοχευμζνεσ δράςεισ εκπαίδευςθσ / πρόλθψθσ τθσ εξάρτθςθσ και άλλων ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων λειτουργοί υγείασ, εκπαιδευτικοί και πολίτεσ άλλων ειδικοτιτων, οι οποίοι/εσ παρακολοφκθςαν ολοκλθρωμζνο ςεμιναριακό κφκλο για τισ κριτικζσ προςεγγίςεισ του πρόγραμμα. Αυτζσ οι ιδζεσ που ζχουν προκφψει από τθν επιτυχι λειτουργία του προγράμματοσ τθσ Θεςςαλονίκθσ τίκενται ςε εφαρμογι και ςτο πρόγραμμα των Χανίων. 41 Αξίηει να ςθμειωκεί ότι το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων είναι το μοναδικό «ςτεγνό» πρόγραμμα ςτθ χϊρα που αναπτφςςει ολοκλθρωμζνεσ και με ςυςτθματικό τρόπο δράςεισ υποςτιριξθσ μελϊν προγραμμάτων υποκατάςταςθσ. Απϊτεροσ ςτόχοσ είναι όχι μόνο θ ουςιαςτικι πλαιςίωςθ αυτϊν των ανκρϊπων, αλλά και θ εξαγωγι χριςιμων ςυμπεραςμάτων για τθν αποτελεςματικότερθ πλαιςίωςθ των ανκρϊπων αυτϊν από τα λεγόμενα «ςτεγνά» προγράμματα απεξάρτθςθσ. Θ μεγάλθ ανάπτυξθ των προγραμμάτων υποκατάςταςθσ άλλωςτε ςτθ χϊρα τα τελευταία χρόνια, ζχει οδθγιςει ςτθν αναηιτθςθ νζων μεκοδολογιϊν ουςιαςτικισ διαςφνδεςθσ των προγραμμάτων αυτϊν με τα ςτεγνά προγράμματα, χωρίσ όμωσ να υπάρχουν μζχρι ςτιγμισ ςυγκεκριμζνα παραδείγματα. Σε αυτό το πλαίςιο θ εμπειρία που ςυγκεντρϊνεται από το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων μπορεί να είναι ιδιαίτερα βοθκθτικι. 42 Ο αρικμόσ αυτόσ αφορά το ςφνολο των διαφορετικϊν ανκρϊπων, κακϊσ μεταξφ του αρικμοφ των προςελκόντων ςτο Ανοικτό Ρρόγραμμα και των προςεγγιςκζντων ςτθ δράςθ του streetwork υπάρχει αλλθλοεπικάλυψθ 6 ανκρϊπων. 60

62 πεδίου των εξαρτιςεων και για τθν ζννοια και τισ εφαρμογζσ τθσ αυτοβοικειασ / αλλθλοβοικειασ λειτουργοί υγείασ παρακολοφκθςαν ολοκλθρωμζνο κφκλο εκπαίδευςθσ (κεωρθτικό και πρακτικό επίπεδο) ςτο πλαίςιο των δράςεων εκπαίδευςθσ του προγράμματοσ. Γράφημα 22. Σχηματική απεικόνιςη των ανθρϊπων που ζλαβαν υπηρεςίεσ κατά το % 82 28% 20 7% % 2 1% 5 Άνκρωποι με πρόβλθμα εξάρτθςθσ 2% Άλλα αιτιματα Λειτουργοί υγείασ και πολίτεσ άλλων ειδικοτιτων Δράςεισ πρόλθψθσ ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων 41 14% Συγγενείσ και φίλοι ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ Εκπαιδευόμενοι μεταπτυχιακοί φοιτθτζσ και λειτουργοί υγείασ Υποςτιριξθ δθμιουργίασ ομάδασ αλλθλοβοικειασ Κατά τθ διετία το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων παρείχε υπθρεςίεσ ςε 445 διαφορετικοφσ ανκρϊπουσ. Αναλυτικότερα, όπωσ φαίνεται και ςτο παρακάτω γράφθμα τα αιτιματα από ανκρϊπουσ που απευκφνκθκαν ςτο πρόγραμμα μποροφν να ταξινομθκοφν ωσ εξισ: άνκρωποι 43 με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από παράνομεσ και νόμιμεσ ψυχοτρόπεσ ουςίεσ ι με πρόβλθμα μθ φαρμακευτικισ εξάρτθςθσ εκ των οποίων οι 92 προςιλκαν ςτο πρόγραμμα και ζλαβαν υπθρεςίεσ ψυχοκοινωνικισ υποςτιριξθσ και οι 78 προςεγγίςτθκαν ςτο πλαίςιο των δράςεων προςζγγιςθσ και ευαιςκθτοποίθςθσ χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν ςτο δρόμο και ζλαβαν ανάλογεσ υπθρεςίεσ μζλθ οικογενειϊν φίλοι ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ άνκρωποι με αίτθμα βοικειασ για ηθτιματα πζρα από τθ χριςθ ουςιϊν 4. 8 άνκρωποι ζλαβαν υποςτιριξθ για τθ δθμιουργία ομάδασ / πρωτοβουλίασ αυτοβοικειασ / αλλθλοβοικειασ γονζων και φίλων νζων με αυτιςμό και νοθτικι υςτζρθςθ άνκρωποι ςυμμετείχαν ςε ςτοχευμζνεσ δράςεισ εκπαίδευςθσ / πρόλθψθσ τθσ εξάρτθςθσ και άλλων ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων. 43 Ο αρικμόσ αυτόσ αφορά το ςφνολο των διαφορετικϊν ανκρϊπων, κακϊσ μεταξφ του αρικμοφ των προςελκόντων ςτο Ανοικτό Ρρόγραμμα και των προςεγγιςκζντων ςτθ δράςθ του streetwork υπάρχει αλλθλοεπικάλυψθ 10 ανκρϊπων. 61

63 λειτουργοί υγείασ, εκπαιδευτικοί και πολίτεσ άλλων ειδικοτιτων, οι οποίοι/εσ παρακολοφκθςαν ολοκλθρωμζνο ςεμιναριακό κφκλο για τισ κριτικζσ προςεγγίςεισ του πεδίου των εξαρτιςεων και για τθν ζννοια και τισ εφαρμογζσ τθσ αυτοβοικειασ / αλλθλοβοικειασ εργαηόμενοι ςε δομζσ πρόλθψθσ ι κεραπείασ των εξαρτιςεων, ςυμμετείχαν ςε ολοκλθρωμζνο κφκλο ςυηθτιςεων για τθν ζννοια και τισ εφαρμογζσ τθσ αυτοβοικειασ / αλλθλοβοικειασ ςτθν αντιμετϊπιςθ του προβλιματοσ τθσ εξάρτθςθσ λειτουργοί υγείασ και φοιτθτζσ κοινωνικϊν επιςτθμϊν παρακολοφκθςαν ολοκλθρωμζνο κφκλο εκπαίδευςθσ (κεωρθτικό και πρακτικό επίπεδο) ςτο πλαίςιο των δράςεων εκπαίδευςθσ του προγράμματοσ. Γράφθμα 23. Σχηματική Απεικόνιςη Ανθρϊπων που ζλαβαν υπηρεςίεσ ανά ζτοσ και ανά κατηγορία αιτήματοσ Άνκρωποι με πρόβλθμα Εξάρτθςθσ Συγγενείσ/Σθμαντικοί Άλλοι Εξαρτθμζνων Άλλα αιτιματα βοικειασ 2 5 Συμμετζχοντεσ ςε δράςεισ εκπαίδευςθσ Υποςτιριξθ δθμιουργίασ ομάδων αλλθλοβοικειασ Δράςεισ πρόλθψθσ ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων Συνολικόσ Αρικμόσ Γράφημα 24. Συνολική απεικόνιςη κατανομήσ παρεχομζνων υπηρεςιϊν ανά αίτημα κατά τη διετία Υποςςτιριξθ δθμιουργίασ ομάδων αλλθλοβοικειασ 8 2% Λειτουργοί υγείασ και πολίτεσ άλλων ειδικοτιτων % Δράςεισ πρόλθψθσ ψυχοκοινωνικϊν προβλθμάτων 20 4% Εξαρτθμζνοι και ςυγγενείσ εξαρτθμζνων % Εκπαιδευόμενοι μεταπτυχιακοί φοιτθτζσ και λειτουργοί υγείασ 5 1% Εργαηόμενοι του πεδίου των εξαρτιςεων 9 2% Εξαρτθμζνοι και ςυγγενείσ εξαρτθμζνων Εργαηόμενοι του πεδίου των εξαρτιςεων Λειτουργοί υγείασ και πολίτεσ άλλων ειδικοτιτων Άλλα αιτιματα 7 2% Άλλα αιτιματα Εκπαιδευόμενοι μεταπτυχιακοί φοιτθτζσ και λειτουργοί υγείασ Υποςτιριξθ δθμιουργίασ ομάδων αλλθλοβοικειασ 62

64 Γ. Αναλυτικι παρουςίαςθ των δράςεων του Προγράμματοσ Προαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων Ανοικτό Πρόγραμμα Ψυχοκοινωνικισ Τποςτιριξθσ Χρθςτϊν Ψυχοτρόπων Ουςιϊν και Μελϊν Οικογενειϊν Χρθςτϊν. Βαςικι δράςθ του προγράμματοσ είναι το Ανοικτό Ρρόγραμμα Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ Χρθςτϊν Ψυχοτρόπων Ουςιϊν και Μελϊν Οικογενειϊν Χρθςτϊν. Το Ανοικτό Ρρόγραμμα Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ Χρθςτϊν Ψυχοτρόπων Ουςιϊν και Μελϊν Οικογενειϊν Χρθςτϊν του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων βαςίηεται ςτθν εμπειρία τθσ λειτουργίασ του προγράμματοσ τθσ Θεςςαλονίκθσ, χωρίσ όμωσ να αποτελεί μια μθχανιςτικι μεταφορά του μοντζλου τθσ Θεςςαλονίκθσ. Αντίκετα επιχειρείται να αξιοποιθκοφν τα βοθκθτικά χαρακτθριςτικά που προκφπτουν από τθν εμπειρία του προγράμματοσ τθσ Θεςςαλονίκθσ και να ςυνδυαςτοφν με τισ ανάγκεσ τθσ τοπικισ κοινωνίασ των Χανίων και των ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από ναρκωτικά ι αλκοόλ που προςζρχονται ςε αυτό. Βαςικόσ ςτόχοσ του προγράμματοσ των Χανίων είναι θ ανάπτυξθ δράςεων που να απευκφνονται πζρα από τον πλθκυςμό των εξαρτθμζνων που παραδοςιακά απευκφνεται ςε ζνα πρόγραμμα απεξάρτθςθσ και ςε ανκρϊπουσ με πρόβλθμα εξάρτθςθσ που διατθροφν ζνα επίπεδο λειτουργικότθτασ και δεν ζχουν προςεγγίςει ποτζ ανάλογα προγράμματα κακϊσ και ςε μζλθ του προγράμματοσ χοριγθςθσ υποκαταςτάτων του ΟΚΑΝΑ. Το πρόγραμμα είναι ανοικτό, δεν υπάρχουν λίςτεσ αναμονισ, δεν παρζχει οποιεςδιποτε ουςίεσ ωσ υποκατάςτατα και παρζχει τισ υπθρεςίεσ του δωρεάν. Βαςικά χαρακτθριςτικά τθσ ακολουκοφμενθσ μεκοδολογίασ υποςτιριξθσ ςτο Ανοικτό Ρρόγραμμα είναι: - Θ εξατομικευμζνθ παρζμβαςθ, ανάλογα με τισ ανάγκεσ και τθ φάςθ ηωισ κάκε μζλουσ. - Θ ςυνδιαμόρφωςθ του πλάνου δράςθσ και εμπλοκισ ςτισ δράςεισ του προγράμματοσ από το προςωπικό του προγράμματοσ από κοινοφ με κάκε ενδιαφερόμενο. - Θ ελαχιςτοποίθςθ των διαδικαςιϊν ελζγχου του κινιτρου ςτθν αρχικι φάςθ τθσ προςπάκειασ. - Θ ζμφαςθ ςτθ δθμιουργία ςχζςεων εμπιςτοςφνθσ ωσ βάςθ τθσ απεξαρτθτικισ διαδικαςίασ. - Θ ενεργόσ ςυμμετοχι και θ ανάλθψθ ευκφνθσ των άμεςα ενδιαφερομζνων όχι μόνο ςτθ διαδικαςία υποςτιριξθσ, αλλά και ςτο ςχεδιαςμό αυτισ. 63

65 1.1.0 υνολικά ςτοιχεία προςελεφςεων ςτο Ανοικτό Πρόγραμμα Στο πλαίςιο των δράςεων του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων κατά το 2014 ζλαβαν υπθρεςίεσ ψυχοκοινωνικισ υποςτιριξθσ 169 διαφορετικά άτομα 44. Ριο ςυγκεκριμζνα 77 άνκρωποι με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από νόμιμεσ και παράνομεσ ψυχοτρόπεσ ουςίεσ και μθ φαρμακευτικζσ εξαρτιςεισ προςιλκαν ςτο Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ και ςυμμετείχαν ςε διάφορεσ δράςεισ. Από το 77 αυτά άτομα τα 49 προςιλκαν ςτο πρόγραμμα για πρϊτθ φορά κατά το Στο πλαίςιο τθσ δράςθσ προςζγγιςθσ και ευαιςκθτοποίθςθσ χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν ςτο δρόμο προςεγγίςτθκαν ςυνολικά 57 διαφορετικοί άνκρωποι με πρόβλθμα εξάρτθςθσ, εκ των οποίων τα 20 προςεγγίςτθκαν για πρϊτθ φορά το Από τα 57 άτομα, 6 προςζγγιςαν ςτθ ςυνζχεια το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ. Επίςθσ 41 γονείσ ι ςυγγενείσ ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ προςιλκαν ςτο πρόγραμμα και ζλαβαν υπθρεςίεσ. Από τα 41 άτομα τα 35 προςιλκαν για πρϊτθ φορά ςτο πρόγραμμα κατά το Στο παρακάτω γράφθμα παρουςιάηονται: θ μθνιαία προςζλευςθ διαφορετικϊν ατόμων ςτο Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ, θ ςφγκριςθ νζων προςελεφςεων ανά αίτθμα, ανά ζτοσ και οι προςελεφςεισ κατά το 2014 ανά είδοσ αιτιματοσ. Γράφημα 25. Πορεία μηνιαίων προςελεφςεων (Διαφορετικϊν ατόμων) ςτο Ανοικτό Πρόγραμμα κατά το ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΑΙΘΜΟΣ ΑΤΟΜΩΝ ΡΟΥ ΡΟΣΘΛΘΑΝ ΕΞΑΤΘΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ/ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ 44 Ιςχφει και ςε αυτά τα ςτοιχεία θ προαναφερκείςα αλλθλοεπικάλυψθ μεταξφ 6 ίδιων ανκρϊπων που προςιλκαν ςτο Ανοικτό Ρρόγραμμα και προςεγγίςτθκαν και ςτο streetwork. 64

66 Γράφημα 26. Σχηματική Απεικόνιςη πορείασ νζων προςελεφςεων ανά ζτοσ λειτουργίασ Νζεσ προςελεφςεισ Εξαρτθμζνων Ρροςεγγιςκζντεσ ςτο δρόμο (πρϊτθ φορά) Νζεσ προςελεφςεισ Συγγενϊν / Οικείων Άλλα αιτιματα Περιγραφι δράςεων Ανοικτοφ Προγράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Τποςτιριξθσ Χρθςτϊν Ψυχοτρόπων Ουςιϊν και Μελϊν Οικογενειϊν Χρθςτϊν Οι δράςεισ του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ Χρθςτϊν Ψυχοτρόπων Ουςιϊν και Μελϊν Οικογενειϊν Χρθςτϊν είναι οι εξισ: Ημεριςιο Κζντρο Τποςτιριξθσ Εξαρτθμζνων Ατόμων. Το Θμεριςιο Κζντρο Υποςτιριξθσ Εξαρτθμζνων Ατόμων αποτελεί τθν κομβικι δράςθ του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ. Το θμεριςιο κζντρο αποτελεί ζνα χϊροσ ςυνάντθςθσ και δθμιουργικισ απαςχόλθςθσ ανκρϊπων που παρακολουκοφν ςυςτθματικά το πρόγραμμα. Βαςικά χαρακτθριςτικά του κζντρου είναι ότι είναι άμεςα και εφκολα προςβάςιμο, ότι λειτουργεί πολλζσ ϊρεσ ςε κακθμερινι βάςθ κακϊσ και ότι ενεργό ρόλο ςτθ διαχείριςθ και τθ λειτουργία του αναλαμβάνουν τα ίδια τα μζλθ του προγράμματοσ. Το κζντρο λειτουργεί κακθμερινά από τισ 9.00 ωσ τισ και το Σάββατο Βαςικοί άξονεσ λειτουργίασ του Κζντρου είναι: - Θ ευαιςκθτοποίθςθ ςτθν αυτοβοικεια και τθν αλλθλοβοικεια. - Θ παροχι ενόσ αςφαλοφσ περιβάλλοντοσ για ανκρϊπουσ ςε αρχικι φάςθ απεξάρτθςθσ. - Θ κινθτοποίθςθ και εμψφχωςθ ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ για ζναρξθ ι ςυνζχιςθ τθσ προςπάκειασ απεξάρτθςθσ ςε ςυςτθματικι βάςθ. - Θ κινθτοποίθςθ εξαρτθμζνων που προςεγγίηουν το Θμεριςιο Κζντρο για ςυμμετοχι ςτισ υπόλοιπεσ δράςεισ του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ. 65

67 Ομάδεσ υποςτιριξθσ κινθτοποίθςθσ ανκρϊπων που αντιμετωπίηουν προβλιματα εξάρτθςθσ και μελϊν του οικογενειακοφ τουσ περιβάλλοντοσ. Οι ομάδεσ υποςτιριξθσ απευκφνονται ςε ανκρϊπουσ που αντιμετωπίηουν πρόβλθμα εξάρτθςθσ και επικυμοφν να ξεκινιςουν ι ιδθ βρίςκονται ςε διαδικαςία απεξάρτθςθσ. Στο πλαίςιο του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ πραγματοποιοφνται επίςθσ ομάδεσ υποςτιριξθσ ςυγγενϊν και οικείων προςϊπων ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ. Στόχοι των ομάδων είναι: - Το μοίραςμα των προβλθμάτων των μελϊν τθσ ομάδασ και θ αλλθλοχποςτιριξθ. - Θ δθμιουργία ςχζςεων εμπιςτοςφνθσ ανάμεςα ςτα μζλθ τθσ ομάδασ. - Θ ευαιςκθτοποίθςθ και κινθτοποίθςθ των μελϊν τθσ ομάδασ ςε λογικζσ και πρακτικζσ αυτοβοικειασ και αλλθλοβοικειασ και ςτισ βαςικζσ ζννοιεσ που ςυγκροτοφν μια ολοκλθρωμζνθ απεξαρτθτικι διαδικαςία. - Ο εντοπιςμόσ και θ επίλυςθ των επιμζρουσ προβλθμάτων που αντιμετωπίηουν τα μζλθ τθσ ομάδασ μζςα από ςυγκεκριμζνεσ προτάςεισ (ιεράρχθςθ των προβλθμάτων, πλάνο δράςθσ, υιοκζτθςθ κακθμερινοφ προγράμματοσ από το κάκε μζλοσ, τακτζσ ςυναντιςεισ με τουσ ςυντονιςτζσ τθσ ομάδασ) Ατομικζσ ςυναντιςεισ υποςτιριξθσ Οι ατομικζσ ςυναντιςεισ υποςτιριξθσ απευκφνονται ςε ανκρϊπουσ με πρόβλθμα εξάρτθςθσ κακϊσ και τουσ γονείσ και ςυγγενείσ των ανκρϊπων αυτϊν. Οι ςυναντιςεισ αφοροφν: - Στθν αρχικι ενθμζρωςθ για το πρόγραμμα και τον τρόπο λειτουργίασ του. - Στθν κινθτοποίθςθ και ευαιςκθτοποίθςθ ανκρϊπων ςε αρχικι φάςθ. - Στθ διαςφνδεςθ όςων ενδιαφζρονται με παλιότερα μζλθ των ομάδων αυτοβοικειασ. - Στθ διαμόρφωςθ εξατομικευμζνου πλάνου δράςθσ για κακζνα που ςυμμετζχει ςτο πρόγραμμα - Στθ ςυμβουλευτικι ανκρϊπων που διατυπϊνουν ανάλογο αίτθμα εμινάρια για το φαινόμενο τθσ εξάρτθςθσ και τουσ τρόπουσ αντιμετϊπιςθσ του Βαςικι κζςθ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων είναι ότι θ επιτυχισ αντιμετϊπιςθ του ηθτιματοσ τθσ εξάρτθςθσ οφείλει να ςυμπεριλαμβάνει όχι μόνο τθν ενεργό ςυμμετοχι των εξαρτθμζνων ςτθν προςπάκεια απεξάρτθςθσ, αλλά και να 66

68 αναδεικνφει το λόγο τουσ και τθ βιωματικι τουσ γνϊςθ γφρω από το πρόβλθμα. Σε αυτό το πλαίςιο το πρόγραμμα διοργανϊνει κφκλουσ εκπαιδευτικϊν ςεμιναρίων τα οποία απευκφνονται αποκλειςτικά ςτα μζλθ του προγράμματοσ (εξαρτθμζνουσ και ςυγγενείσ). Τα ςεμινάρια είναι ςχεδιαςμζνα με τζτοιο τρόπο, ϊςτε να υπάρχει ενεργι ςυμμετοχι των μελϊν του προγράμματοσ ςτθν υλοποίθςθ τουσ, μζςα από τθν κατάκεςθ εμπειριϊν, γνϊςεων και τον εμπλουτιςμό των υπό ςυηιτθςθ κεματικϊν. Θ μεκοδολογία υλοποίθςθσ των ςεμιναρίων αντλείται από τισ αρχζσ τθσ Κριτικισ Ραιδαγωγικισ και των κριτικϊν προςεγγίςεων τθσ Κοινοτικισ Ψυχολογίασ. Θ εμπειρία από τθν υλοποίθςθ των ςεμιναρίων είναι ιδιαίτερα ικανοποιθτικι και τα ςεμινάρια αποτελοφν βαςικό ςυςτατικό τθσ πρόταςθσ που διατυπϊνει το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων Τποςτιριξθ ςε ιατρικά, νομικά, εκπαιδευτικά ηθτιματα. Μια από τισ βαςικότερεσ δράςεισ του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ είναι θ υποςτιριξι τουσ ςε ςθμαντικοφσ τομείσ τθσ ηωισ τουσ, ςτουσ οποίουσ αντιμετωπίηουν διάφορα προβλιματα, λόγω τθσ χρόνιασ εμπλοκισ τουσ με τισ ουςίεσ. Ριο ςυγκεκριμζνα, ςτα πλαίςια αυτισ τθσ δράςθσ αναηθτοφνται τρόποι για τθν υποςτιριξθ των ανκρϊπων γφρω από νομικά, ιατρικά, εκπαιδευτικά και επαγγελματικά ηθτιματα. Ιδιαίτερθ ζμφαςθ δίνεται ςτθν κινθτοποίθςθ και τθν ανάλθψθ προςωπικισ ευκφνθσ των ανκρϊπων, που εκφράηουν ανάλογα αιτιματα. Θ δράςθ αυτι είναι ιδιαίτερα ςθμαντικι κακϊσ θ υποςτιριξθ των ανκρϊπων που αντιμετωπίηουν προβλιματα ςε αυτοφσ τουσ τομείσ τθσ ηωισ τουσ είναι κακοριςτικισ ςθμαςίασ για τθν πορεία τθσ απεξάρτθςθσ και τθν επανζνταξι τουσ. Στο πλαίςιο αυτισ τθσ δράςθσ ζχει δθμιουργθκεί ζνα ςθμαντικό δίκτυο με υπθρεςίεσ υγείασ, κοινωνικισ πρόνοιασ, εκπαίδευςθσ, με φορείσ επαγγελματικισ κατάρτιςθσ, με μθ κυβερνθτικζσ οργανϊςεισ και άλλουσ τυπικοφσ και άτυπουσ φορείσ ςτθν κοινότθτα με βαςικό ςτόχο τθν πλθρζςτερθ κάλυψθ των πολλαπλϊν αναγκϊν των μελϊν του προγράμματοσ. Κατά το 2014 ςυνεχίςτθκε θ υλοποίθςθ τθσ δράςθσ αυτισ με ικανοποιθτικά αποτελζςματα Δράςεισ ευαιςκθτοποίθςθσ ςε πολιτιςτικά, κοινωνικά, οικολογικά ηθτιματα. Ζνα από τα βαςικά ηθτοφμενα του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ είναι να προτείνει και να ενκαρρφνει τθ ςυμμετοχι των ανκρϊπων ςε δράςεισ που αφοροφν πτυχζσ τθσ κακθμερινισ ηωισ, όπωσ θ επαφι με τθν τζχνθ και τθ δθμιουργία, ο κοινωνικόσ προβλθματιςμόσ κακϊσ και θ οικολογία. Βαςικι κζςθ που διζπει τθ 67

69 λειτουργία του προγράμματοσ, άρα και των δράςεων αυτϊν, είναι ότι θ απεξάρτθςθ είναι μια ςυνολικι διαδικαςία επαναδιαπαιδαγϊγθςθσ, μια πορεία νοθματοδότθςθσ τθσ ανκρϊπινθσ φπαρξθσ με αξίεσ και αρχζσ που να καλφπτουν τισ πραγματικζσ ανκρϊπινεσ ανάγκεσ, μια διαφορετικι ςτάςθ ηωισ. Πλεσ οι δράςεισ που λαμβάνουν χϊρα υλοποιοφνται από επιμζρουσ ομάδεσ ςτισ οποίεσ ςυμμετζχουν ενεργά τα μζλθ του προγράμματοσ τόςο ςτθ διαμόρφωςθ τουσ όςο και ςτθν υλοποίθςθ τουσ. Στθν παροφςα φάςθ λειτουργοφν οι εξισ δράςεισ: - Εργαςτιρι ςχεδίου - Εργαςτιρι καταςκευϊν παιχνιδιϊν από ανακυκλωμζνα υλικά (κυρίωσ ξφλο). Τα παιχνίδια που καταςκευάηονται ςτο εργαςτιρι χρθςιμοποιοφνται από τθν ομάδα ςε διάφορα φεςτιβάλ, όπωσ το αντιρατςιςτικό φεςτιβάλ Χανίων. - Δανειςτικι βιβλιοκικθ με λογοτεχνικά, φιλοςοφικά και κοινωνιολογικά βιβλία. - Εβδομαδιαίεσ προβολζσ επιλεγμζνων κινθματογραφικϊν ταινιϊν και ντοκιμαντζρ. - Μακιματα εκμάκθςθσ ςκάκι. - Συμμετοχι ςε δράςεισ οικολογικοφ χαρακτιρα. - Ραρακολοφκθςθ επιλεγμζνων κεατρικϊν, κινθματογραφικϊν και μουςικϊν δρϊμενων (με τθ ςυνεργαςία και τθν υποςτιριξθ τθσ ΚΕΡΕΔΘΧ ΚΑΜ του διμου Χανίων). - Διοργάνωςθ προβολϊν ντοκιμαντζρ και ςυηθτιςεων ανοικτϊν ςε όλθ τθν τοπικι κοινότθτα. - Εκδρομζσ και εξορμιςεισ οικολογικοφ χαρακτιρα Εκπαιδευτικά ςεμινάρια εκμάκθςθσ Ηλεκτρονικϊν Τπολογιςτϊν και Ξζνων Γλωςςϊν. Θ διαδικαςία υποςτιριξθσ προσ τθν κοινωνικι και επαγγελματικι ζνταξθ ςφμφωνα με τθ φιλοςοφία του προγράμματοσ είναι ςφμφυτθ με τθν ενίςχυςθ των μελϊν ςε τομείσ τθσ ηωισ τουσ που τυχόν υπάρχουν ελλείμματα. Ρζρα από τισ ςυγκροτθμζνεσ δράςεισ υποςτιριξθσ ςε εκπαιδευτικά ηθτιματα που αφοροφν τομείσ δράςθσ εκτόσ του προγράμματοσ (π.χ. εγγραφι των μελϊν ςε ςχολεία δεφτερθσ ευκαιρίασ ι νυχτερινά γυμνάςια / λφκεια) ζχουν αναπτυχκεί εντόσ του προγράμματοσ δράςεισ προεπαγγελματικισ κατάρτιςθσ, όπωσ ςεμινάρια Θ/Υ και ξζνων γλωςςϊν. Τα ςεμινάρια αυτά μποροφν να τα παρακολουκιςουν όςοι/εσ από τουσ προςερχόμενουσ ςτο πρόγραμμα διατυπϊνουν ανάλογο αίτθμα. 68

70 Τποςτιριξθ ςυγγενϊν και φίλων χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν. Στα πλαίςια του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ μία από τισ βαςικζσ δράςεισ είναι θ υποςτιριξθ ςυγγενϊν και φίλων ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ που διατυπϊνουν ανάλογο αίτθμα. Θ υποςτιριξθ των ςυγγενϊν και οικείων ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ πραγματοποιείται μζςα: α) από ατομικζσ ςυναντιςεισ υποςτιριξθσ, β) μζςα από τισ διενεργοφμενεσ ομάδεσ υποςτιριξθσ γονζων και ςυγγενϊν εξαρτθμζνων που πραγματοποιοφνται ςε εβδομαδιαία βάςθ ςτο πρόγραμμα, κακϊσ και γ) από τθ ςυμμετοχι ςυγγενϊν και ςθμαντικϊν άλλων ςτα διενεργοφμενα ςεμινάρια του προγράμματοσ. Θ ευελιξία και θ εξατομίκευςθ τθσ παρζμβαςθσ, που αποτελοφν βαςικι ςυνιςτϊςα τθσ λειτουργίασ του προγράμματοσ, χαρακτθρίηουν και τθ ςυγκεκριμζνθ δράςθ, ζτςι ϊςτε οι ενδιαφερόμενοι ςυγγενείσ να μποροφν να ςυμμετζχουν ςτο πρόγραμμα, ανάλογα με τθ φάςθ ηωισ και τισ ανάγκεσ τουσ. Ο τρόποσ αυτόσ λειτουργίασ είναι ιδιαίτερα λειτουργικόσ όπωσ αποδεικνφει θ εμπειρία τθσ διετοφσ λειτουργίασ του προγράμματοσ Δράςθ προςζγγιςθσ και ευαιςκθτοποίθςθσ χρθςτϊν ψυχοτρόπων ουςιϊν ςε κεντρικά ςθμεία τθσ πόλθσ των Χανίων (Streetwork). Μια από τισ πρϊτεσ δράςεισ του Ανοικτοφ Ρρογράμματοσ Ψυχοκοινωνικισ Υποςτιριξθσ ςτα Χανιά ιταν θ οργάνωςθ και πραγματοποίθςθ εξορμιςεων ςε κεντρικά ςθμεία τθσ πόλθσ τα οποία αποτελοφν χϊρουσ ςυνάντθςθσ ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ. Θ δράςθ αυτι υλοποιικθκε αρχικά ςε ςυνεργαςία με τθ μονάδα υποκατάςταςθσ του ΟΚΑΝΑ Χανίων, ενϊ μετά τα μζςα του 2013 υλοποιείται μόνο από το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων 45. Σε εβδομαδιαία βάςθ μια ομάδα ςτελεχϊν του προγράμματοσ πραγματοποιεί εξορμιςεισ ςε χϊρουσ που κινοφνται άνκρωποι με πρόβλθμα εξάρτθςθσ. Στόχοσ τθσ δράςθσ είναι θ διερεφνθςθ των αναγκϊν των ανκρϊπων αυτϊν, θ υποςτιριξθ τουσ ςε ςχζςθ με τισ εκφραηόμενεσ ανάγκεσ και θ 45 Από τον Οκτϊβριο του 2013 το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων υλοποιεί τθν παρζμβαςθ χωρίσ τθν υποςτιριξθ τθσ μονάδασ υποκατάςταςθσ και πραγματοποιεί εξορμιςεισ ςε κεντρικά ςθμεία τθσ πόλθσ των Χανίων. Θ πραγματοποίθςθ τθσ παρζμβαςθσ μόνο από ςτελζχθ του Ρρογράμματοσ Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων είναι ιδιαίτερα δφςκολθ για τουσ εξισ λόγουσ: 1. Το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων λειτουργεί κακθμερινά από τισ 9.00 ωσ τισ 20.00, με αυξανόμενο αρικμό προςερχομζνων ςε αυτό και διογκοφμενεσ ανάγκεσ. Θ αποκλειςτικι ανάλθψθ τθσ ευκφνθσ τθσ ςυγκεκριμζνθσ δράςθσ τθσ δουλειάσ ςτο δρόμο, ςε ςυνδυαςμό με τθν επζκταςθ των υπολοίπων δράςεων του προγράμματοσ δυςχεραίνει τθ ςυνολικι λειτουργία αυτοφ. 2.Θ μεγάλθ πλειοψθφία των εξαρτθμζνων που προςεγγίηονται ςτο δρόμο είναι ιδθ μζλθ του προγράμματοσ υποκατάςταςθσ (ςφμφωνα με τουσ υπολογιςμοφσ μασ για τθ διετία ςε ποςοςτό μεγαλφτερο του 70%). Ππωσ γίνεται αντιλθπτό θ παρουςία ςτελεχϊν του ΟΚΑΝΑ ςτθ δουλειά ςτο δρόμο είναι άκρωσ απαραίτθτθ για τθν ευκολότερθ προςζγγιςθ των ανκρϊπων αυτϊν και κυρίωσ για τθν επαρκζςτερθ υποςτιριξθ τουσ, κακϊσ οι άνκρωποι αυτοί είναι ιδθ μζλθ του προγράμματοσ υποκατάςταςθσ. 69

71 διαςφνδεςθ των ανκρϊπων αυτϊν με προγράμματα απεξάρτθςθσ τθσ πόλθσ (για όςουσ ανκρϊπουσ δε ςυμμετζχουν ιδθ ςε κάποιο πρόγραμμα). Στο πλαίςιο τθσ ςυγκεκριμζνθσ δράςθσ γίνεται προςπάκεια ςτάκμιςθσ τθσ κατάςταςθσ και των προβλθμάτων που αντιμετωπίηει ο κάκε εξαρτθμζνοσ και εν ςυνεχεία επιχειρείται θ ςυνζχιςθ τθσ ςυνεργαςίασ από το δρόμο ςτο πλαίςιο ενόσ προγράμματοσ, με πρϊτθ επιλογι το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων το οποίο είναι άμεςα προςβάςιμο και ο εξαρτθμζνοσ ζχει ιδθ γνωρίςει ςτο δρόμο τα μζλθ του προςωπικοφ. Θ δεφτερθ φάςθ τθσ παρζμβαςθσ αφορά ςτθν προςπάκεια αναίρεςθσ των βαςικϊν εμποδίων που αντιμετωπίηει ζνασ άνκρωποσ με πρόβλθμα εξάρτθςθσ που κινείται για πολλζσ ϊρεσ τθσ θμζρασ του ι και ςτο ςφνολο αυτισ ςτο δρόμο. Ρζρα δθλαδι από τθν ανάγκθ διαχείριςθσ του προβλιματοσ τθσ εξάρτθςθσ ςυνικωσ προκφπτει πλθκϊρα προβλθμάτων ιατρικϊν, νομικϊν, οικονομικϊν και κοινωνικϊν τα οποία είναι άμεςα ςυνδεόμενα και με το ηιτθμα τθσ εξάρτθςθσ. Σε αυτό το πλαίςιο θ δουλειά τθσ προςζγγιςθσ ςτο δρόμο ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ αποτελεί απλϊσ τθν κορυφι του παγόβουνου, ενϊ για τθν κάλυψθ των αναγκϊν πολλϊν από τουσ ανκρϊπουσ που προςεγγίηονται ςτο δρόμο απαιτείται μια ολοκλθρωμζνθ παρζμβαςθ που να εμπλζκει ζνα ςφνολο υπθρεςιϊν και άλλων τυπικϊν και άτυπων φορζων κοινωνικισ υποςτιριξθσ. Για τθν περαιτζρω ομαλι και αποτελεςματικι λειτουργία τθσ ςυγκεκριμζνθσ δράςθσ απαιτείται θ ενίςχυςθ τθσ από ςτελζχθ του προγράμματοσ υποκατάςταςθσ Χανίων, κακϊσ ο βαςικόσ πλθκυςμόσ ο οποίοσ κινείται ςε κεντρικά ςθμεία τθσ πόλθσ είναι ςτθ ςυντριπτικι τουσ πλειοψθφία μζλθ του εν λόγω προγράμματοσ. Για το ςκοπό αυτό ζχουν ςταλκεί αιτιματα από το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ Χανίων προσ τισ κεντρικζσ υπθρεςίεσ του ΟΚΑΝΑ, προκειμζνου να διευκολυνκεί θ ςυμμετοχι ςτθ δράςθ και των εργαηομζνων του τοπικοφ προγράμματοσ υποκατάςταςθσ. Κατά το 2014 πραγματοποιικθκαν 384 επαφζσ με 57 διαφορετικά άτομα. Από τα 57 διαφορετικά άτομα τα 38 παρακολουκοφςαν πρόγραμμα υποςτιριξθσ εξαρτθμζνων ενϊ 19 άτομα δεν παρακολουκοφςαν πρόγραμμα υποςτιριξθσ. Από τα 19 άτομα που δεν παρακολουκοφςαν οποιοδιποτε πρόγραμμα τα 6 προςιλκαν ςτο Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ και ζλαβαν υπθρεςίεσ. Κατά τθ διετία , ςτο πλαίςιο τθσ ςυγκεκριμζνθσ δράςθσ, πραγματοποιικθκαν 754 επαφζσ και προςεγγίςτθκαν 78 διαφορετικά άτομα.στο παρακάτω γράφθμα παρουςιάηεται ςχθματικά θ ποςόςτωςθ ανάμεςα ςε όςουσ παρακολουκοφςανε πρόγραμμα απεξάρτθςθσ / υποκατάςταςθσ και ςε όςουσ δεν παρακολουκοφςανε κανζνα πρόγραμμα κατά το

72 Γράφημα 27. Σχηματική απεικόνιςη τησ ποςόςτωςησ ανάμεςα ςε όςουσ παρακολουθοφςανε πρόγραμμα απεξάρτηςησ / υποκατάςταςησ και ςε όςουσ δεν παρακολουθοφςανε κανζνα πρόγραμμα κατά το % 38 67% Μθ ςυμμετοχι ςε οποιοδιποτε πρόγραμμα Δθμογραφικά ςτοιχεία προςερχομζνων ςτο Ανοικτό Πρόγραμμα Ψυχοκοινωνικισ Τποςτιριξθσ Χανίων Στθν παροφςα ενότθτα παρουςιάηονται ςυνοπτικά βαςικά δθμογραφικά χαρακτθριςτικά των προςερχομζνων ςτο πρόγραμμα κατά διετία και διακριτά κάποια επιμζρουσ ςτοιχεία για το ζτοσ αναφοράσ (2014). Τα ςτοιχεία τθσ διετίασ αφοροφν ςε 92 διαφορετικά άτομα με πρόβλθμα εξάρτθςθσ που προςιλκαν ςτο πρόγραμμα και ςε 68 ςυγγενείσ και ςθμαντικοφσ άλλουσ ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ που επίςθσ προςιλκαν ςτο πρόγραμμα 46. Τα ςτοιχεία του 2014 αφοροφν ςε 76 διαφορετικά άτομα με πρόβλθμα εξάρτθςθσ και 41 ςυγγενείσ και ςθμαντικοφσ άλλουσ ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ που προςιλκαν ςτο πρόγραμμα και ζλαβαν υπθρεςίεσ. Από τα 92 άτομα με πρόβλθμα εξάρτθςθσ που προςιλκαν ςτο πρόγραμμα και ζλαβαν υπθρεςίεσ ψυχοκοινωνικισ υποςτιριξθσ κατά τθ διετία , τα 70 είχαν πρόβλθμα εξάρτθςθσ από παράνομεσ και νομίμωσ ςυνταγογραφοφμενεσ ψυχοτρόπεσ ουςίεσ, τα 20 από το αλκοόλ 47, ζνα άτομο είχε πρόβλθμα εξάρτθςθσ από τα τυχερά παιχνίδια και ζνα από το φαγθτό. Από τα 92 άτομα οι 20 ιταν γυναίκεσ και οι 72 άνδρεσ. Ο μζςοσ όροσ θλικίασ των προςερχομζνων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από παράνομεσ ουςίεσ ιταν τα 34 χρόνια, ενϊ ο μζςοσ όροσ των εξαρτθμζνων από το αλκοόλ τα 44 χρόνια. Από τα 76 διαφορετικά άτομα που προςζγγιςαν το πρόγραμμα κατά το 2014 τα 63 είχαν πρόβλθμα εξάρτθςθσ από παράνομεσ ουςίεσ, τα 11 από αλκοόλ, ζνα άτομο από τα τυχερά παιχνίδια και ζνα άτομο από το φαγθτό. Ο μζςοσ όροσ θλικίασ των προςερχομζνων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από παράνομεσ ουςίεσ ιταν τα 35 χρόνια, ενϊ ο μζςοσ όροσ των εξαρτθμζνων από το αλκοόλ τα 43 χρόνια. 46 Τα ςτοιχεία αφοροφν ςτθν θμερομθνία πρϊτθσ επαφισ των ανκρϊπων με το Ρρόγραμμα Ρροαγωγισ Αυτοβοικειασ. 47 Εννοείται θ κφρια ουςία προτίμθςθσ που διλωςαν οι προςερχόμενοι, χωρίσ να αποκλείεται το ενδεχόμενο χριςθσ και άλλων νόμιμων ι παράνομων ψυχοτρόπων ουςιϊν. 71

73 Κατά τθ διετία ζλαβαν υπθρεςίεσ από το πρόγραμμα 68 ςυγγενείσ και ςθμαντικοί άλλοι εξαρτθμζνων (διαφορετικά άτομα). Από τα 68 άτομα 17 ιταν άνδρεσ και 51 γυναίκεσ. Κατά το 2014 προςιλκαν ςτο πρόγραμμα 41 ςυγγενείσ και ςθμαντικοί άλλοι εξαρτθμζνων (διαφορετικά άτομα). Από τα 41 άτομα 10 ιταν άνδρεσ και 31 γυναίκεσ. Στθ ςυνζχεια παρουςιάηονται γραφιματα που αφοροφν ςτθν κατανομι των προςερχόμενων ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ ανάλογα με το φφλο τουσ, τθν θλικία τουσ, τθν ουςία προτίμθςθσ, τθν εργαςιακι τουσ κατάςταςθ, τθν πθγι παραπομπισ τουσ και όςον αφορά τουσ οικείουσ των ανκρϊπων με πρόβλθμα εξάρτθςθσ το είδοσ τθσ ςυγγζνειασ, το φφλο και τθν πθγι παραπομπισ τουσ. Γράφημα 28. Συνολικόσ αριθμόσ προςερχομζνων ανά αίτημα και ανά φφλο κατά τη διετία Άνκρωποι με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από παράνομεσ ουςίεσ Άνκρωποι με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από το αλκόολ Άνκρωποι με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από το φαγθτό Άνκρωποι με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από τα τυχερά παιχνίδια Συνολικόσ Αρικμόσ Άνδρεσ Γυναίκεσ Άνδρεσ Γυναίκεσ Γράφημα.2 9. Συνολικόσ αριθμόσ προςερχομζνων ανά αίτημα και ανά φφλο κατά το Άνκρωποι με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από παράνομεσ ουςίεσ Άνκρωποι με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από το αλκόολ Άνκρωποι με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από το φαγθτό Άνκρωποι με πρόβλθμα εξάρτθςθσ από τα τυχερά παιχνίδια Άνδρεσ Γυναίκεσ Σφνολο

74 Γράφημα 30. Ηλικιακή κατανομή των προςερχομζνων ανθρϊπων με πρόβλημα εξάρτηςησ από παράνομεσ ουςίεσ κατά τη διετία % 7 10% 23 32% και άνω 38 53% Γράφημα 31. Ηλικιακή κατανομή των προςερχομζνων ανθρϊπων με πρόβλημα εξάρτηςησ από αλκοόλ κατά τη διετία % 0 0% 5 26% και άνω 10 53% Γράφημα 32. Σχηματική απεικόνιςη των επιμζρουσ ποςοςτϊν (ανά ουςία προτίμηςησ) των προςερχόμενων ςτο πρόγραμμα με πρόβλημα εξάρτηςησ από παράνομεσ ουςίεσ και νομίμωσ ςυνταγογραφοφμενα κατά τη διετία Ινδικι Κάναβθ 11% Κοκαϊνθ 2% Οπιοφχα / οπιοειδι 80% Νομίμωσ Συνταγογραφοφμε νεσ Ουςίεσ (βεηοδιαηεπίνεσ κλπ) 7% 73

75 Γράφημα 33. Σχηματική Απεικόνιςη Εκπαιδευτικοφ επιπζδου προςερχόμενων ςτο πρόγραμμα με πρόβλημα εξάρτηςησ από παράνομεσ ουςίεσ κατά τη διετία % 26 37% 7 10% 1 1% 15 Δθμοτικό 21% 20 28% Γυμνάςιο Λφκειο Μεταλυκειακι Εκπαίδευςθ Γράφημα 34. Σχηματική Απεικόνιςη Εκπαιδευτικοφ επιπζδου προςερχόμενων ςτο πρόγραμμα με πρόβλημα εξάρτηςησ από το αλκοόλ κατά τη διετία % 0 0% 3 15% Δθμοτικό 3 15% Γυμνάςιο Λφκειο 3 15% 8 40% Μεταλυκειακι Εκπαίδευςθ Φοιτθτζσ ΑΕΙ-ΤΕΙ ΑΕΙ - ΤΕΙ (Απόφοιτοι) Γράφημα 35. Εργαςιακή κατάςταςη προςερχομζνων ςτο πρόγραμμα με πρόβλημα εξάρτηςησ από παράνομεσ ουςίεσ κατά τη διετία % 0 0% 16 23% Εργαηόμενοι Άνεργοι Φοιτθτζσ 50 71% Συνταξιοφχοι 74

76 Γράφημα 36. Εργαςιακή κατάςταςη προςερχομζνων ςτο πρόγραμμα με πρόβλημα εξάρτηςησ από το αλκοόλ κατά τη διετία % 0 0% 10 50% Άνεργοι 9 45% Εργαηόμενοι Συνταξιοφχοι Γράφημα 37. Πηγζσ παραπομπήσ των προςερχομζνων ςτο πρόγραμμα ανθρϊπων με πρόβλημα εξάρτηςησ κατά τη διετία % 3 3% 12 13% 11 12% 20 22% 19 21% 11 12% Δίκτυο προγράμματοσ ςτθν κοινότθτα Streetwork Γονείσ / ςυγγενείσ Μ.Μ.Ε. / Διαδίκτυο ΟΚΑΝΑ Χανίων Άλλα μζλθ του προγράμματοσ Υπθρεςίεσ ψυχικισ υγείασ Γράφημα 38. Σχηματική απεικόνιςη προςερχομζνων οικείων ανθρϊπων με πρόβλημα εξάρτηςησ ανά φφλο κατά τη διετία % Άνδρεσ Γυναίκεσ 59 78% 75

77 Γράφημα 39. Σχηματική απεικόνιςη προςερχομζνων οικείων ανθρϊπων με πρόβλημα εξάρτηςησ ανά φφλο κατά το % 12 29% Άνδρεσ Γυναίκεσ Γράφημα 40. Σχηματική απεικόνιςη του είδουσ ςυγγζνειασ των προςερχομζνων οικείων ανθρϊπων με πρόβλημα εξάρτηςησ κατά τη διετία % 15% 2 3% 2 3% 7 10% 44 65% Γονείσ Σφηυγοι / Σφντροφοι Ραιδιά Αδζρφια Θείοι Φιλικά πρόςωπα Γράφθμα 41.Σχηματική απεικόνιςη του είδουσ ςυγγζνειασ των προςερχομζνων οικείων ανθρϊπων με πρόβλημα εξάρτηςησ κατά το % 7% 3 7% 1 3% 1 2% 32 78% Γονείσ Αδζρφια Σφηυγοι / Σφντροφοι Θείοι Ραιδιά Φιλικά πρόςωπα 76

78 Γράφημα 42. Σχηματική απεικόνιςη τησ κατανομήσ των οικείων ανθρϊπων με πρόβλημα εξάρτηςησ, ανάλογα με το πρόβλημα του οικείου τουσ προςϊπου κατά τη διετία Εξάρτθςθ από παράνομεσ ουςίεσ 5 7% Εξάρτθςθ από ςυνταγογραφοφμενεσ ουςίεσ Εξάρτθςθ από το αλκόολ 26 38% 32 47% Εξάρτθςθ από τα τυχερά παιχνίδια ι / και διαδίκτυο 5 8% Γράφημα 43. Σχηματική απεικόνιςη τησ κατανομήσ των οικείων ανθρϊπων με πρόβλημα εξάρτηςησ, ανάλογα με το πρόβλημα του οικείου τουσ προςϊπου κατά το % 3 7% 20 49% Εξάρτθςθ από παράνομεσ ουςίεσ Εξάρτθςθ από ςυνταγογραφοφμενεσ ουςίεσ Εξάρτθςθ από το αλκόολ 3 7% Εξάρτθςθ από τα τυχερά παιχνίδια ι / και διαδίκτυο Γράφημα 44. Σχηματική απεικόνιςη των πηγϊν παραπομπήσ των οικείων ανθρϊπων με πρόβλημα εξάρτηςησ κατά τη διετία % 13 19% 13 19% 12 18% 19 Δίκτυο προγράμματοσ ςτθν κοινότθτα 28% Υπθρεςίεσ υγείασ / πρόνοιασ Άλλοι Συγγενείσ / Σφντροφοι Μζλθ του προγράμματοσ Μ.Μ.Ε. / Διαδίκτυο 77

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΟΚΑΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ Με τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων Απολογισμός έργου Έτους 2014 Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας

Διαβάστε περισσότερα

Προπτυχιακό Πρόγραμμα ςτην Πληροφορική. Οδθγόσ Σπουδϊν

Προπτυχιακό Πρόγραμμα ςτην Πληροφορική. Οδθγόσ Σπουδϊν Προπτυχιακό Πρόγραμμα ςτην Πληροφορική Οδθγόσ Σπουδϊν ΕΙΑΓΩΓΗ Αμερικανικζσ πανεπιςτημιακζσ ςπουδζσ ςτην Πληροφορική Κατά τθ διάρκεια των προπτυχιακϊν ςπουδϊν ςτθν Πλθροφορικι (BSIT), οι φοιτθτζσ αποκτοφν

Διαβάστε περισσότερα

Εξαρτιςεισ -Ναρκωτικά

Εξαρτιςεισ -Ναρκωτικά Εξαρτιςεισ -Ναρκωτικά Η ομάδα μασ φζτοσ κα αςχολθκεί με το κζμα των εξαρτιςεων το οποίο είναι πολφ διευρυμζνο ςτισ μζρεσ μασ. Θα ςασ αναφζρουμε πολλζσ πλθροφορίεσ για τισ εξαρτιςεισ. Επίςθσ κα κζλαμε να

Διαβάστε περισσότερα

ανάγκεσ τθσ αγοράσ εργαςίασ, παρότι δεν μασ λείπουν τα δυνατά και δθμιουργικά μυαλά.

ανάγκεσ τθσ αγοράσ εργαςίασ, παρότι δεν μασ λείπουν τα δυνατά και δθμιουργικά μυαλά. Χαιρετιςμόσ Γενικοφ Γραμματζα Νζασ Γενιάσ κ. Γιάννου Λιβανοφ ςε εκδήλωςη για την ίδρυςη του Μεταπτυχιακοφ Προγράμματοσ MSc in Strategic Product Design του Διεθνοφσ Πανεπιςτημίου Ελλάδοσ 17.02.12 Κυρίεσ

Διαβάστε περισσότερα

Δείκτθσ Αξιολόγθςθσ 2.1: Οργάνωςθ και ςυντονιςμόσ τθσ ςχολικισ ηωισ

Δείκτθσ Αξιολόγθςθσ 2.1: Οργάνωςθ και ςυντονιςμόσ τθσ ςχολικισ ηωισ Δείκτθσ Αξιολόγθςθσ 2.1: Οργάνωςθ και ςυντονιςμόσ τθσ ςχολικισ ηωισ ΤΟΜΕΑΣ 2: ΗΓΕΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Περιγραφι: Ο ςυγκεκριμζνοσ δείκτθσ εξετάηει τισ πρακτικζσ του ςχολείου

Διαβάστε περισσότερα

Δείκτησ Αξιολόγηςησ 5.1: Εκπαιδευτικά προγράμματα και καινοτομίεσ, υποςτηρικτικζσ και αντιςταθμιςτικζσ παρεμβάςεισ

Δείκτησ Αξιολόγηςησ 5.1: Εκπαιδευτικά προγράμματα και καινοτομίεσ, υποςτηρικτικζσ και αντιςταθμιςτικζσ παρεμβάςεισ Δείκτησ Αξιολόγηςησ 5.1: Εκπαιδευτικά προγράμματα και καινοτομίεσ, υποςτηρικτικζσ και αντιςταθμιςτικζσ παρεμβάςεισ ΣΟΜΕΑ 5: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ, ΠΑΡΕΜΒΑΕΙ ΚΑΙ ΔΡΑΕΙ ΒΕΛΣΙΩΗ ΔΙΑΔΙΚΑΙΕ ΣΟΤ ΧΟΛΕΙΟΤ Περιγραφή: Ο ςυγκεκριμζνοσ

Διαβάστε περισσότερα

Δείκτησ Αξιολόγηςησ 5.2: Ανάπτυξη και εφαρμογή ςχεδίων δράςησ για τη βελτίωςη του εκπαιδευτικοφ ζργου

Δείκτησ Αξιολόγηςησ 5.2: Ανάπτυξη και εφαρμογή ςχεδίων δράςησ για τη βελτίωςη του εκπαιδευτικοφ ζργου Δείκτησ Αξιολόγηςησ 5.2: Ανάπτυξη και εφαρμογή ςχεδίων δράςησ για τη βελτίωςη του εκπαιδευτικοφ ζργου ΣΟΜΕΑ 5: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ, ΠΑΡΕΜΒΑΕΙ ΚΑΙ ΔΡΑΕΙ ΒΕΛΣΙΩΗ ΔΙΑΔΙΚΑΙΕ ΣΟΤ ΧΟΛΕΙΟΤ Περιγραφή: Ο δείκτθσ αυτόσ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΣΙΟ ΣΤΠΟΤ ΣΟΧΑΙ ΑΕ: «ΚΛΑΔΙΚΕ ΣΟΧΕΤΕΙ» ΜΕΛΕΣΗ ΑΓΟΡΑ ΑΛΤΙΔΩΝ ΛΙΑΝΙΚΟΤ ΕΜΠΟΡΙΟΤ

ΔΕΛΣΙΟ ΣΤΠΟΤ ΣΟΧΑΙ ΑΕ: «ΚΛΑΔΙΚΕ ΣΟΧΕΤΕΙ» ΜΕΛΕΣΗ ΑΓΟΡΑ ΑΛΤΙΔΩΝ ΛΙΑΝΙΚΟΤ ΕΜΠΟΡΙΟΤ ΔΕΛΣΙΟ ΣΤΠΟΤ ΣΟΧΑΙ ΑΕ: «ΚΛΑΔΙΚΕ ΣΟΧΕΤΕΙ» ΜΕΛΕΣΗ ΑΓΟΡΑ ΑΛΤΙΔΩΝ ΛΙΑΝΙΚΟΤ ΕΜΠΟΡΙΟΤ Μείωςθ 1,9% ςε ςχζςθ με το 2009, παρουςίαςε θ αγορά των αλυςίδων λιανικοφ εμπορίου των οκτϊ εξεταηόμενων κατθγοριϊν το 2010

Διαβάστε περισσότερα

Ζρευνα ικανοποίθςθσ τουριςτϊν

Ζρευνα ικανοποίθςθσ τουριςτϊν Ζρευνα ικανοποίθςθσ τουριςτϊν Ammon Ovis_Ζρευνα ικανοποίθςθσ τουριςτϊν_ Ραδιοςτακμόσ Flash 96 1 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Σο δείγμα περιλαμβάνει 332 τουρίςτεσ από 5 διαφορετικζσ θπείρουσ. Οι περιςςότεροι εξ αυτϊν

Διαβάστε περισσότερα

Νικόλαοσ Μ. Σαλτερισ Σχολικόσ Σφμβουλοσ Δ.Ε. Δρ. Πολιτικισ Επιςτιμθσ και Ιςτορίασ Μζλοσ ΔΣ Πανελλινιασ Ζνωςθσ Σχολικϊν Συμβοφλων

Νικόλαοσ Μ. Σαλτερισ Σχολικόσ Σφμβουλοσ Δ.Ε. Δρ. Πολιτικισ Επιςτιμθσ και Ιςτορίασ Μζλοσ ΔΣ Πανελλινιασ Ζνωςθσ Σχολικϊν Συμβοφλων Νικόλαοσ Μ. Σαλτερισ Σχολικόσ Σφμβουλοσ Δ.Ε. Δρ. Πολιτικισ Επιςτιμθσ και Ιςτορίασ Μζλοσ ΔΣ Πανελλινιασ Ζνωςθσ Σχολικϊν Συμβοφλων Δομι ειςιγθςθσ Επιςτθμονικζσ Προςεγγίςεισ τθσ Αξιολόγθςθσ ςτθν Εκπαίδευςθ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΚΕΝΣΡΟ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΚΤΒΕΡΝΗΗ. Αποτελζςματα ζρευνασ αξιολογιςθσ υπθρεςιών ΚΗΔ

ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΚΕΝΣΡΟ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΚΤΒΕΡΝΗΗ. Αποτελζςματα ζρευνασ αξιολογιςθσ υπθρεςιών ΚΗΔ ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΚΕΝΣΡΟ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΚΤΒΕΡΝΗΗ Αποτελζςματα ζρευνασ αξιολογιςθσ υπθρεςιών ΚΗΔ Μάιοσ 2014 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Ειςαγωγι... 1 2. υνοπτικά αποτελζςματα... 1 2.1) Αξιολόγθςθ γενικισ

Διαβάστε περισσότερα

Είναι εφικτι θ ςυναπόφαςθ του αςκενι ςτθ κεραπεία ; Κατερίνα Κουτςογιάννθ φλλογοσ Ρευματοπακϊν Κριτθσ

Είναι εφικτι θ ςυναπόφαςθ του αςκενι ςτθ κεραπεία ; Κατερίνα Κουτςογιάννθ φλλογοσ Ρευματοπακϊν Κριτθσ Είναι εφικτι θ ςυναπόφαςθ του αςκενι ςτθ κεραπεία ; Κατερίνα Κουτςογιάννθ φλλογοσ Ρευματοπακϊν Κριτθσ Κοινόσ κεραπευτικόσ ςτόχοσ Ο πρωταρχικόσ ςτόχοσ τθσ κεραπείασ είναι θ μακροχρόνια βελτίωςη τησ ποιότητασ

Διαβάστε περισσότερα

Ανάλυςη των επιλεγμζνων Επιχειρηςιακϊν Προγραμμάτων ςτο πλαίςιο του SURF-NATURE

Ανάλυςη των επιλεγμζνων Επιχειρηςιακϊν Προγραμμάτων ςτο πλαίςιο του SURF-NATURE Ανάλυςη των επιλεγμζνων Επιχειρηςιακϊν Προγραμμάτων ςτο πλαίςιο του SURF-NATURE Περίληψη Η βιοποικιλότθτα ζχει αλλάξει δραματικά τα τελευταία 50 χρόνια ςυγκριτικά με τισ αλλαγζσ που παρατθροφνται ςε όλθ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΛΟΓΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ ΣΗ ΚΟΙΝΕΠ ΕΝΗΜΕΡΩΣΙΚΟ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΤΛΙΚΟ

ΕΠΙΛΟΓΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ ΣΗ ΚΟΙΝΕΠ ΕΝΗΜΕΡΩΣΙΚΟ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΕΠΙΛΟΓΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ ΣΗ ΚΟΙΝΕΠ ΕΝΗΜΕΡΩΣΙΚΟ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΤΛΙΚΟ ΕΠΙΛΕΓΟΝΣΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ - ΘΕΜΑΣΑ ΤΝΕΡΓΑΙΑ 1 Η οικονομικι δραςτθριότθτα αποτελεί ζνα από τα ςυςτατικά ςτοιχεία που

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΕ ΓΙΑ ΣΗΝ ΕΙΑΓΩΓΗ ΕΚΔΡΟΜΩΝ & ΝΕΩΝ - ΑΝΑΚΟΙΝΩΕΩΝ ΣΗΝ ΙΣΟΕΛΙΔΑ ΣΗ Δ.Δ.Ε. ΘΕΠΡΩΣΙΑ

ΟΔΗΓΙΕ ΓΙΑ ΣΗΝ ΕΙΑΓΩΓΗ ΕΚΔΡΟΜΩΝ & ΝΕΩΝ - ΑΝΑΚΟΙΝΩΕΩΝ ΣΗΝ ΙΣΟΕΛΙΔΑ ΣΗ Δ.Δ.Ε. ΘΕΠΡΩΣΙΑ ΟΔΗΓΙΕ ΓΙΑ ΣΗΝ ΕΙΑΓΩΓΗ ΕΚΔΡΟΜΩΝ & ΝΕΩΝ - ΑΝΑΚΟΙΝΩΕΩΝ ΣΗΝ ΙΣΟΕΛΙΔΑ ΣΗ Δ.Δ.Ε. ΘΕΠΡΩΣΙΑ ΕΙΑΓΩΓΗ Ο νζοσ δικτυακόσ τόποσ τθσ Δ.Δ.Ε. Θεςπρωτίασ παρζχει πλζον τθ δυνατότθτα τθσ καταχϊρθςθσ νζων, ειδιςεων και

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας

Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.) Οργανισμός Κατά των Ναρκωτικών (Ο.ΚΑ.ΝΑ.) Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Με τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Υγείας Απολογισμός έργου έτους 2015 Προγραμμάτων

Διαβάστε περισσότερα

Facebook Μία ειςαγωγι

Facebook Μία ειςαγωγι Facebook Μία ειςαγωγι Κοινωνικά δίκτυα Κοινωνικι δικτφωςθ ονομάηεται θ δθμιουργία ομάδων από ανκρϊπουσ με κοινά χαρακτθριςτικά (πχ γείτονεσ, ςυμμακθτζσ). Ενϊ τα κοινωνικά δίκτυα αναπτφςςονται μεταξφ προςϊπων

Διαβάστε περισσότερα

Παράγοντεσ υμμετοχήσ Ενηλίκων ςτην Εκπαίδευςη: Ζητήματα Κινητοποίηςησ και Πρόςβαςησ ςε Οργανωμζνεσ Εκπαιδευτικζσ Δραςτηριότητεσ

Παράγοντεσ υμμετοχήσ Ενηλίκων ςτην Εκπαίδευςη: Ζητήματα Κινητοποίηςησ και Πρόςβαςησ ςε Οργανωμζνεσ Εκπαιδευτικζσ Δραςτηριότητεσ ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Παράγοντεσ υμμετοχήσ Ενηλίκων ςτην Εκπαίδευςη: Ζητήματα Κινητοποίηςησ και Πρόςβαςησ ςε Οργανωμζνεσ Εκπαιδευτικζσ Δραςτηριότητεσ Ενότητα 7:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΟΔΗΓΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΓΙΑ ΣΑ ΚΕΝΣΡΑ ΚΟΙΝΟΣΗΣΑ Χριςτοσ Κφρκογλου Προϊςτάμενοσ Μονάδασ Βϋ ΕΤΕΚΣ Α. Γενικό πλαίςιο προγράμματοσ Στόχευςθ πολιτικισ και κεςμικό πλαίςιο Ν. 4368

Διαβάστε περισσότερα

Ρεριβαλλοντικι Οργάνωςθ. για τθν Ρροςταςία των Υδάτινων Οικοςυςτθμάτων

Ρεριβαλλοντικι Οργάνωςθ. για τθν Ρροςταςία των Υδάτινων Οικοςυςτθμάτων Ζκκεςθ αποτελεςμάτων ερωτθματολογίων ςτο πλαίςιο τθσ ςυμμετοχισ τθσ isea, ςτισ δράςεισ τθσ Διεφκυνςθσ Διαχείριςθσ Αςτικοφ Ρεριβάλλοντοσ του Διμου Θεςςαλονίκθσ: «Θάλαςςα και πράςινο οι δυο πνεφμονεσ τθσ

Διαβάστε περισσότερα

τατιςτικά ςτοιχεία ιςτότοπου Κ.Ε.Π.Α. Α.Ν.Ε.Μ, www.e-kepa.gr για τθν περίοδο 1/1/2011-31/12/2014

τατιςτικά ςτοιχεία ιςτότοπου Κ.Ε.Π.Α. Α.Ν.Ε.Μ, www.e-kepa.gr για τθν περίοδο 1/1/2011-31/12/2014 τατιςτικά ςτοιχεία ιςτότοπου Κ.Ε.Π.Α. Α.Ν.Ε.Μ, www.e-kepa.gr για τθν περίοδο 1/1/2011-31/12/2014 Ειςαγωγι Στο παρόν κείμενο παρουςιάηονται και αναλφονται τα ςτατιςτικά ςτοιχεία του ιςτοτόπου τθσ ΚΕΠΑ-ΑΝΕΜ,

Διαβάστε περισσότερα

Γενικόσ Δείκτησ Τιμών Καταναλωτή (ΔΤΚ) Γενικοφ ΔΤΚ. Εκπαίδευςη Αλκοολοφχα ποτά & Καπνό Χρηςιμοποιήςαμε τα λογιςμικά Excel, PowerPoint & Piktochart.

Γενικόσ Δείκτησ Τιμών Καταναλωτή (ΔΤΚ) Γενικοφ ΔΤΚ. Εκπαίδευςη Αλκοολοφχα ποτά & Καπνό Χρηςιμοποιήςαμε τα λογιςμικά Excel, PowerPoint & Piktochart. Τι είναι ο Γενικόσ Δείκτησ Τιμών Καταναλωτή (ΔΤΚ); Ροιεσ από τισ ομάδεσ που μελετά ο δείκτθσ εμφανίηουν τουσ υψθλότερουσ, ποιεσ τουσ χαμθλότερουσ μζςουσ ετιςιουσ υποδείκτεσ τθν περίοδο 2008-2018; Οι υποδείκτεσ

Διαβάστε περισσότερα

φντομη Παρουςίαςη epr.gr

φντομη Παρουςίαςη epr.gr φντομη Παρουςίαςη epr.gr Ζνα νζο διαδικτυακό εργαλείο που ζρχεται να αλλάξει τα δεδομζνα τθσ εταιρικισ επικοινωνίασ Ιοφνιοσ 2009 - Ζκδοςθ 1.3 Σι είναι το epr.gr To epr.gr αποτελεί τθν πρϊτθ διαδικτυακι

Διαβάστε περισσότερα

Rivensco Consulting Ltd 1B Georgiou Gemistou street Strovolos Nicosia Cyprus tel tel

Rivensco Consulting Ltd 1B Georgiou Gemistou street Strovolos Nicosia Cyprus tel tel Erasmus+ Programme Strategic Partnership Project Title: One Minute May Save A Life No. project: 2015-1-RO01-KA202-014982 Rivensco Consulting Ltd 1B Georgiou Gemistou street Strovolos Nicosia Cyprus tel

Διαβάστε περισσότερα

Σχολή Επιστημών Αγωγής & Κοινωνικών Επιστημών. Οδθγόσ Σπουδϊν

Σχολή Επιστημών Αγωγής & Κοινωνικών Επιστημών. Οδθγόσ Σπουδϊν Σχολή Επιστημών Αγωγής & Κοινωνικών Επιστημών Οδθγόσ Σπουδϊν Μεταπτυχιακό Πρό γραμμα ςτην Κόινωνικη Εργαςι α & Κόινωνικη Διόι κηςη ΚΟΠΟ Το πρόγραμμα μεταπτυχιακϊν ςπουδϊν ςτθν Κοινωνικι Εργαςία και Κοινωνικι

Διαβάστε περισσότερα

Δομι Απαςχόλθςθσ & Σταδιοδρομίασ Πανεπιςτθμίου Ιωαννίνων. Ελζνθ Αναςταςία Κερκεντηζ Υπεφκυνθ λειτουργίασ ΔΑΣΤΑ Ιωάννινα, 1 Φεβρουαρίου 2012

Δομι Απαςχόλθςθσ & Σταδιοδρομίασ Πανεπιςτθμίου Ιωαννίνων. Ελζνθ Αναςταςία Κερκεντηζ Υπεφκυνθ λειτουργίασ ΔΑΣΤΑ Ιωάννινα, 1 Φεβρουαρίου 2012 Δομι Απαςχόλθςθσ & Σταδιοδρομίασ Πανεπιςτθμίου Ιωαννίνων Ελζνθ Αναςταςία Κερκεντηζ Υπεφκυνθ λειτουργίασ ΔΑΣΤΑ Ιωάννινα, 1 Φεβρουαρίου 2012 Περιεχόμενα Το αντικείμενο, το όραμα και θ αποςτολι τθσ ΔΑΣΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελζςματα Ζρευνασ για τθν Απαςχολθςιμότθτα ςτθν Ελλάδα

Αποτελζςματα Ζρευνασ για τθν Απαςχολθςιμότθτα ςτθν Ελλάδα Αποτελζςματα Ζρευνασ για τθν Απαςχολθςιμότθτα ςτθν Ελλάδα Ιοφνιοσ 2017 Ταυτότθτα τθσ Ζρευνασ Η παροφςα ζρευνα διεξιχκθ το διάςτθμα Μαΐου - Ιουνίου 2017. Δείγμα: 180 επιχειριςεισ που δραςτθριοποιοφνται

Διαβάστε περισσότερα

Λεονάρδοσ Καντςόσ Εκνικι Αρχι Συντονιςμοφ του ΕΣΠΑ,ΕΥΣΕΚΤ Μονάδα ςυντονιςμοφ τθσ αξιολόγθςθσ δράςεων του Ευρωπαϊκοφ Κοινωνικοφ Ταμείου

Λεονάρδοσ Καντςόσ Εκνικι Αρχι Συντονιςμοφ του ΕΣΠΑ,ΕΥΣΕΚΤ Μονάδα ςυντονιςμοφ τθσ αξιολόγθςθσ δράςεων του Ευρωπαϊκοφ Κοινωνικοφ Ταμείου Λεονάρδοσ Καντςόσ Εκνικι Αρχι Συντονιςμοφ του ΕΣΠΑ,ΕΥΣΕΚΤ Μονάδα ςυντονιςμοφ τθσ αξιολόγθςθσ δράςεων του Ευρωπαϊκοφ Κοινωνικοφ Ταμείου Διαμορφϊκθκε με διεκνι διαβοφλευςθ το 2014 ςτο πλαίςιο του δικτφου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΡΓΟΤ ΣΩΝ ΤΠΟΧΡΕΩΣΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΣΩΝ ΕΑΡΙΝΟΤ ΕΞΑΜΗΝΟΤ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΤ ΕΣΟΤ

ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΡΓΟΤ ΣΩΝ ΤΠΟΧΡΕΩΣΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΣΩΝ ΕΑΡΙΝΟΤ ΕΞΑΜΗΝΟΤ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΤ ΕΣΟΤ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΟΤ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟΤ ΕΡΓΟΤ ΣΩΝ ΤΠΟΧΡΕΩΣΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΣΩΝ ΕΑΡΙΝΟΤ ΕΞΑΜΗΝΟΤ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΤ ΕΣΟΤ 2010-2011 Κατά τθ διάρκεια παρακολοφκθςθσ των μακθμάτων του εαρινοφ εξαμινου του ακαδθμαϊκοφ ζτουσ

Διαβάστε περισσότερα

Clinical trials have gone global: Is this a good thing? Επιλεγόμενο μάκθμα «Λευχαιμίεσ» Σταυροφλα Μπεροποφλθ Κωνςταντίνοσ Φωτιάδθσ

Clinical trials have gone global: Is this a good thing? Επιλεγόμενο μάκθμα «Λευχαιμίεσ» Σταυροφλα Μπεροποφλθ Κωνςταντίνοσ Φωτιάδθσ Clinical trials have gone global: Is this a good thing? Επιλεγόμενο μάκθμα «Λευχαιμίεσ» Σταυροφλα Μπεροποφλθ Κωνςταντίνοσ Φωτιάδθσ Τι είναι θ κλινικι δοκιμι; Σφμφωνα με το WHO Κάκε ερευνθτικι μελζτθ, θ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ Α.Π.Θ. ΟΚΑΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ Απολογισμός έργου Έτους 2011 Θεσσαλονίκη, 2012 Περιεχόμενα ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ... 5 Γενικές Πληροφορίες...

Διαβάστε περισσότερα

Η ςθμαςία τθσ Αξιολόγθςθσ

Η ςθμαςία τθσ Αξιολόγθςθσ Η ςθμαςία τθσ Αξιολόγθςθσ Προςδιορίηει το κατά πόςο οι ςυμμετζχοντεσ επιτυγχάνουν τουσ προκακοριςμζνουσ ςτόχουσ. Βελτιϊνει τισ παρεχόμενεσ υπθρεςίεσ. Προάγει τθν υπευκυνότθτα. Προςδιορίηει εάν τα αναμενόμενα

Διαβάστε περισσότερα

ελ. 11/235, Περιεχόμενα Φακζλου "Σεχνικι Προςφορά"

ελ. 11/235, Περιεχόμενα Φακζλου Σεχνικι Προςφορά υντάκτθσ : Ευάγγελοσ Κρζτςιμοσ χόλιο: ΠΑΡΑΣΗΡΗΗ 1 ελ. 11/235, Περιεχόμενα Φακζλου "Σεχνικι Προςφορά" Για τθν αποφυγι μεγάλου όγκου προςφοράσ και για τθ διευκόλυνςθ του ζργου τθσ επιτροπισ προτείνεται τα

Διαβάστε περισσότερα

Σφντομεσ Οδθγίεσ Χριςθσ

Σφντομεσ Οδθγίεσ Χριςθσ Σφντομεσ Οδθγίεσ Χριςθσ Περιεχόμενα 1. Επαφζσ... 3 2. Ημερολόγιο Επιςκζψεων... 4 3. Εκκρεμότθτεσ... 5 4. Οικονομικά... 6 5. Το 4doctors ςτο κινθτό ςου... 8 6. Υποςτιριξθ... 8 2 1. Επαφζσ Στισ «Επαφζσ»

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥΣ

ΒΙΟΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥΣ ΦΥΣΙΚΗ vs ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΒΙΟΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥΣ «Προτείνω να αναπτφξουμε πρώτα αυτό που κα μποροφςε να ζχει τον τίτλο: «ιδζεσ ενόσ απλοϊκοφ φυςικοφ για τουσ οργανιςμοφσ». Κοντολογίσ, τισ ιδζεσ που κα μποροφςαν

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΙΧΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

ΑΝΟΙΧΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΝΟΙΧΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Γιώργος Ν. Μαγούλιος, Κακθγθτις Τμιμα Λογιστικής & Χρηματοοικονομικής Άδειεσ Χρήςησ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΛΑΝΣΙΚΗ ΕΝΩΗ ΠΑΝΕΤΡΩΠΑΪΚΟ STRESS TEST ΑΦΑΛΙΣΙΚΩΝ ΕΣΑΙΡΙΩΝ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ 2014

ΑΣΛΑΝΣΙΚΗ ΕΝΩΗ ΠΑΝΕΤΡΩΠΑΪΚΟ STRESS TEST ΑΦΑΛΙΣΙΚΩΝ ΕΣΑΙΡΙΩΝ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ 2014 ΑΣΛΑΝΣΙΚΗ ΕΝΩΗ ΠΑΝΕΤΡΩΠΑΪΚΟ STRESS TEST ΑΦΑΛΙΣΙΚΩΝ ΕΣΑΙΡΙΩΝ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ 2014 τθ διάρκεια του τρζχοντοσ ζτουσ εξελίχκθκε θ ευρωπαϊκι άςκθςθ προςομοίωςθσ ακραίων καταςτάςεων για τισ Αςφαλιςτικζσ Εταιρίεσ

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτηματολόγιο ικανοποίηςησ των μελϊν του ΤΥΠΕΤ ςε ςχζςη με τισ προςφερόμενεσ υπηρεςίεσ

Ερωτηματολόγιο ικανοποίηςησ των μελϊν του ΤΥΠΕΤ ςε ςχζςη με τισ προςφερόμενεσ υπηρεςίεσ Προφίλ έρευνασ Η ζρευνα διεξιχκθ μεταξφ Μαΐου και Ιουνίου 2017 ςε όλθ τθν Ελλάδα για λογαριαςμό του ΣΤΠΕΣ. τθν ζρευνα ςυμμετείχαν 3.088 άτομα και είχαν τθν ακόλουκθ ςφνκεςθ Γενικά Συμπεράςματα Η ςυμμετοχι

Διαβάστε περισσότερα

Τα Σεμινάρια της Ερμούπολης 2011 Ομάδα INFOSTRAG

Τα Σεμινάρια της Ερμούπολης 2011 Ομάδα INFOSTRAG Ερευνητική Ομάδα για την Τεχνολογική, Οικονομική και Στρατηγική Ανάλυση της Κοινωνίας της Πληροφορίας (INFOSTRAG) Εργαστήριο Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας (ΕΒΕΟ) http://infostrag.gr/ Τα Σεμινάρια

Διαβάστε περισσότερα

Μάρκετινγκ V Κοινωνικό Μάρκετινγκ. Πόπη Σουρμαΐδου. Σεμινάριο: Αναπτφςςοντασ μια κοινωνική επιχείρηςη

Μάρκετινγκ V Κοινωνικό Μάρκετινγκ. Πόπη Σουρμαΐδου. Σεμινάριο: Αναπτφςςοντασ μια κοινωνική επιχείρηςη Μάρκετινγκ V Κοινωνικό Μάρκετινγκ Πόπη Σουρμαΐδου Σεμινάριο: Αναπτφςςοντασ μια κοινωνική επιχείρηςη Σφνοψη Τι είναι το Marketing (βαςικι ειςαγωγι, swot ανάλυςθ, τα παλιά 4P) Τι είναι το Marketing Plan

Διαβάστε περισσότερα

Πόςεσ φορζσ επιςκζπτεςαι το Μeteo;

Πόςεσ φορζσ επιςκζπτεςαι το Μeteo; Το ερωτθματολόγιο του Meteo Ανάλυςθ των αποτελεςμάτων Πριν από λίγο καιρό το Μeteo ηιτθςε για πρϊτθ φορά τθ γνϊμθ ςασ, με ςτόχο οι υπθρεςίεσ που κακθμερινά εςείσ χρθςιμοποιείτε να γίνουν ακόμθ καλφτερεσ.

Διαβάστε περισσότερα

Aux.Magazine Μπιλμπάο, Βιηκάγια, Ιςπανία www.auxmagazine.com Προςωπικά δεδομζνα

Aux.Magazine Μπιλμπάο, Βιηκάγια, Ιςπανία www.auxmagazine.com Προςωπικά δεδομζνα Προςωπικά δεδομζνα Η Λείρ Ναγιάλα, θ Σίλβια Αντρζσ, θ Χουάνα Γκαλβάν και θ Γερμάν Καςτανζντα δθμιοφργθςαν τθ δικι τουσ εταιρία, τθν AUXILIARTE FACTORIA το 2004. Ζχοντασ και ςυνειδθτοποίθςαν ότι μοιράηονταν

Διαβάστε περισσότερα

Διαγωνιςμόσ "Μακθτζσ ςτθν Ζρευνα (ΜΕΡΑ) 2011-2012"

Διαγωνιςμόσ Μακθτζσ ςτθν Ζρευνα (ΜΕΡΑ) 2011-2012 Διαγωνιςμόσ "Μακθτζσ ςτθν Ζρευνα (ΜΕΡΑ) 2011-2012" Ο Διαγωνιςμόσ «ΜΕΡΑ» προκθρφςςεται από το 2001 ςε ετιςια βάςθ, ωσ αποτζλεςμα τθσ διαπίςτωςθσ ότι θ καλλιζργεια πνεφματοσ δθμιουργικότθτασ και πρωτοβουλίασ

Διαβάστε περισσότερα

Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ Η ΤΑΞΗ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ. Στθ ΓϋΛυκείου οι Ομάδεσ Προςανατολιςμοφ είναι τρεισ:

Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ Η ΤΑΞΗ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ. Στθ ΓϋΛυκείου οι Ομάδεσ Προςανατολιςμοφ είναι τρεισ: Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ Η ΤΑΞΗ ΤΗΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ Στθ ΓϋΛυκείου οι Ομάδεσ Προςανατολιςμοφ είναι τρεισ: 1. Ομάδα Ανκρωπιςτικών Σπουδών 2. Ομάδα Οικονομικών, Πολιτικών, Κοινωνικών & Παιδαγωγικών Σπουδών 3. Ομάδα Θετικών

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνικι Παρουςιάςεων με PowerPoint

Τεχνικι Παρουςιάςεων με PowerPoint Τεχνικι Παρουςιάςεων με PowerPoint Δρ. Παφλοσ Θεοδϊρου Ανϊτατθ Εκκλθςιαςτικι Ακαδθμία Ηρακλείου Κριτθσ Περιεχόμενα Ειςαγωγι Γιατί πρζπει να γίνει παρουςίαςθ τθσ εργαςίασ μου Βαςικι προετοιμαςία Δομι παρουςίαςθσ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΛΗ ΕΡΕΤΝΙΣΙΚΩΝ ΔΡΑΣΗΡΙΩΣΗΣΩΝ

ΠΤΛΗ ΕΡΕΤΝΙΣΙΚΩΝ ΔΡΑΣΗΡΙΩΣΗΣΩΝ ΠΤΛΗ ΕΡΕΤΝΙΣΙΚΩΝ ΔΡΑΣΗΡΙΩΣΗΣΩΝ. Συγγραφέας Παναγιώτησ Τςαρχόπουλοσ Ηλεκτρολόγοσ Μηχανικόσ, Ερευνητική Μονάδα URENIO Κείμενο Εικόνα 1- Αρχική ςελίδα Πφλησ Ερευνητικών Δραςτηριοτήτων (http://rp.web.auth.gr)

Διαβάστε περισσότερα

Οδθγία 2014/95/ΕΕ Ευρωπαϊκοφ Κοινοβουλίου και Συμβουλίου τθσ 22/10/14. Ημερομθνία Δθμοςίευςθσ ςτθν Εφθμερίδα Ε.Ε.: 15/11/14

Οδθγία 2014/95/ΕΕ Ευρωπαϊκοφ Κοινοβουλίου και Συμβουλίου τθσ 22/10/14. Ημερομθνία Δθμοςίευςθσ ςτθν Εφθμερίδα Ε.Ε.: 15/11/14 Οδθγία 2014/95/ΕΕ Ευρωπαϊκοφ Κοινοβουλίου και Συμβουλίου τθσ 22/10/14 Ημερομθνία Δθμοςίευςθσ ςτθν Εφθμερίδα Ε.Ε.: 15/11/14 Δθμοςιοποίθςθ μθ χρθματοοικονομικών πλθροφοριών Ημερομθνία Εφαρμογισ τθσ Ευρωπαϊκισ

Διαβάστε περισσότερα

Πολυτεχνική Σχολή. Οδθγόσ Σπουδϊν

Πολυτεχνική Σχολή. Οδθγόσ Σπουδϊν Πολυτεχνική Σχολή Οδθγόσ Σπουδϊν Μεταπτυχιακό Πρό γραμμα Δόμόςτατική σ Μήχανική σ ΚΟΠΟ Το MSc in Structural Engineering παρζχει ςε Πολιτικοφσ Μθχανικοφσ και άλλουσ ςχετικοφσ πτυχιοφχουσ μία ςυγκεντρωμζνθ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΣΙΟ ΣΤΠΟΤ. Ζρευνα Μονάδων Κοινωνικήσ Φροντίδασ 2015

ΔΕΛΣΙΟ ΣΤΠΟΤ. Ζρευνα Μονάδων Κοινωνικήσ Φροντίδασ 2015 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάσ, 22 Δεκεμβρίου 216 ΔΕΛΣΙΟ ΣΤΠΟΤ Ζρευνα Μονάδων Κοινωνικήσ Φροντίδασ 215 Θ Ελλθνικι τατιςτικι Αρχι (ΕΛΣΑΣ) ανακοινϊνει τα ςτοιχεία τθσ Ζρευνασ Μονάδων

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΔΩΝ ΣΜΗΜΑΣΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗ Η ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΕΠΙ ΣΗΜΗ ΓΙΑ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΔΩΝ ΣΜΗΜΑΣΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗ Η ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΕΠΙ ΣΗΜΗ ΓΙΑ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΔΩΝ ΣΜΗΜΑΣΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗ Η ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΕΠΙ ΣΗΜΗ ΓΙΑ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2015-16 ΕΙ ΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΣΕΤΘΤΝ Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗ Η Υςτερα από ομόφωνθ απόφαςθ τθσ αρικμ. 14/3.12.2014

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΙΣΕΚΣΟΝΙΚΟΙ ΔΙΑΓΩΝΙΜΟΙ ΣΗΝ ΕΠΟΧΗ ΣΟΤ ΔΙΑΔΙΚΣΤΟΤ

ΑΡΧΙΣΕΚΣΟΝΙΚΟΙ ΔΙΑΓΩΝΙΜΟΙ ΣΗΝ ΕΠΟΧΗ ΣΟΤ ΔΙΑΔΙΚΣΤΟΤ ΑΡΧΙΣΕΚΣΟΝΙΚΟΙ ΔΙΑΓΩΝΙΜΟΙ ΣΗΝ ΕΠΟΧΗ ΣΟΤ ΔΙΑΔΙΚΣΤΟΤ Αλζξιοσ Βανδώροσ, αρχιτζκτων άντρα Καλλιάγρα, αρχιτζκτων, διδάςκουςα Π.Δ.407/80 Τμιμα Αρχιτεκτόνων Α.Π.Θ. ΑΡΧΙΣΕΚΣΟΝΙΚΟΙ ΔΙΑΓΩΝΙΜΟΙ GRA Δ. ΑΡΕΟΠΑΓΙΣΟΤ

Διαβάστε περισσότερα

η τζχνη τησ εκπαίδευςησ ο καθηγητήσ ςτο ςπίτι, 24 ώρεσ το 24ωρο

η τζχνη τησ εκπαίδευςησ ο καθηγητήσ ςτο ςπίτι, 24 ώρεσ το 24ωρο η τζχνη τησ εκπαίδευςησ ο καθηγητήσ ςτο ςπίτι, 24 ώρεσ το 24ωρο 210-9519043, info@odsk.gr Ειςαγωγή ιμερα, με τθν αλματϊδθ πρόοδο τθσ τεχνολογίασ και ειδικότερα ςτον τομζα των τθλεπικοινωνιϊν, ανοίγονται

Διαβάστε περισσότερα

Δείκτησ Αξιολόγηςησ 1.1: χολικόσ χώροσ, υλικοτεχνική υποδομή και οικονομικοί πόροι

Δείκτησ Αξιολόγηςησ 1.1: χολικόσ χώροσ, υλικοτεχνική υποδομή και οικονομικοί πόροι Δείκτησ Αξιολόγηςησ 1.1: χολικόσ χώροσ, υλικοτεχνική υποδομή και οικονομικοί πόροι ΣΟΜΕΑ 1: ΜΕΑ ΚΑΙ ΠΟΡΟΙ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΟΤ ΧΟΛΕΙΟΤ Περιγραφή: Ο ςυγκεκριμζνοσ δείκτθσ αναφζρεται ςτον βακμό που οι υπάρχοντεσ

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΚΆ ΤΣΉΜΑΣΑ. 7 θ Διάλεξθ Διαχείριςθ Μνιμθσ Μζροσ Γ

ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΚΆ ΤΣΉΜΑΣΑ. 7 θ Διάλεξθ Διαχείριςθ Μνιμθσ Μζροσ Γ ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΚΆ ΤΣΉΜΑΣΑ 7 θ Διάλεξθ Διαχείριςθ Μνιμθσ Μζροσ Γ ελιδοποίθςθ (1/10) Σόςο θ κατάτμθςθ διαμεριςμάτων ςτακεροφ μεγζκουσ όςο και θ κατάτμθςθ διαμεριςμάτων μεταβλθτοφ και άνιςου μεγζκουσ δεν κάνουν

Διαβάστε περισσότερα

Ακράτεια οφρων είναι οποιαςδιποτε μορφισ ακοφςια απώλεια οφρων.

Ακράτεια οφρων είναι οποιαςδιποτε μορφισ ακοφςια απώλεια οφρων. Σί είναι η ακράτεια οφρων; Ακράτεια οφρων είναι οποιαςδιποτε μορφισ ακοφςια απώλεια οφρων. Ποιά είναι η επίπτωςή τησ ςτο γυναικείο πληθυςμό; Γενικά 27% των γυναικών κα παρουςιάςουν κάποιο τφπο ακράτειασ

Διαβάστε περισσότερα

Δείκτησ Αξιολόγηςησ 4.2: Σχζςεισ του ςχολείου με γονείσ και ςυνεργαςίεσ με εκπαιδευτικοφσ-κοινωνικοφσ φορείσ

Δείκτησ Αξιολόγηςησ 4.2: Σχζςεισ του ςχολείου με γονείσ και ςυνεργαςίεσ με εκπαιδευτικοφσ-κοινωνικοφσ φορείσ Δείκτησ Αξιολόγηςησ 4.2: Σχζςεισ του ςχολείου με γονείσ και ςυνεργαςίεσ με εκπαιδευτικοφσ-κοινωνικοφσ φορείσ ΤΟΜΕΑΣ 4: ΚΛΙΜΑ ΚΑΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Περιγραφή: Ο ςυγκεκριμζνοσ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΤΜΒΟΛΗ ΣΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΣΗΝ ΠΡΟΩΘΗΗ ΣΗ ΜΑΘΗΗ: ΠΟΡΙΜΑΣΑ ΣΗ ΕΡΕΤΝΑ ΓΙΑ ΣΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ

Η ΤΜΒΟΛΗ ΣΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΣΗΝ ΠΡΟΩΘΗΗ ΣΗ ΜΑΘΗΗ: ΠΟΡΙΜΑΣΑ ΣΗ ΕΡΕΤΝΑ ΓΙΑ ΣΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ «Προωθώντασ την Ποιότητα και την Ιςότητα ςτην Εκπαίδευςη: Ανάπτυξη, Εφαρμογή και Αξιολόγηςη Παρεμβατικοφ Προγράμματοσ για Παροχή Ίςων Εκπαιδευτικών Ευκαιριών ςε όλουσ τουσ Μαθητζσ» Η ΤΜΒΟΛΗ ΣΩΝ ΓΟΝΕΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνική Επιχειρηματικότητα ςε ςυνθήκεσ κρίςησ. Ανάπτυξη Τοπικήσ Επιχειρηματικότητασ ςτο Δήμο Αθηναίων

Κοινωνική Επιχειρηματικότητα ςε ςυνθήκεσ κρίςησ. Ανάπτυξη Τοπικήσ Επιχειρηματικότητασ ςτο Δήμο Αθηναίων Κοινωνική Επιχειρηματικότητα ςε ςυνθήκεσ κρίςησ. Ανάπτυξη Τοπικήσ Επιχειρηματικότητασ ςτο Δήμο Αθηναίων Γιώργοσ Πιερράκοσ Αναπληρωτήσ Καθηγητήσ ΤΕΙ Αθήνασ Επιχειρθματικι πρόκεςθ Περιεχόμενα Κοινωνικι επιχειρθματικότθτα

Διαβάστε περισσότερα

Παιδαγωγικζσ προςεγγίςεισ και διδακτικζσ πρακτικζσ - η ςχζςη τουσ με τισ θεωρίεσ μάθηςησ. Τετάρτη 15 Μαρτίου 2017

Παιδαγωγικζσ προςεγγίςεισ και διδακτικζσ πρακτικζσ - η ςχζςη τουσ με τισ θεωρίεσ μάθηςησ. Τετάρτη 15 Μαρτίου 2017 Παιδαγωγικζσ προςεγγίςεισ και διδακτικζσ πρακτικζσ - η ςχζςη τουσ με τισ θεωρίεσ μάθηςησ Τετάρτη 15 Μαρτίου 2017 Παρατηρώντασ τη μαθηςιακή διαδικαςία Σι είδουσ δραςτθριότθτεσ παρατθριςατε να αναπτφςςονται

Διαβάστε περισσότερα

Νζεσ Τάςεισ ςτην εκπαιδευτική διαδικαςία: Gamification

Νζεσ Τάςεισ ςτην εκπαιδευτική διαδικαςία: Gamification Νζεσ Τάςεισ ςτην εκπαιδευτική διαδικαςία: Gamification Δρ. Παναγιϊτθσ Ζαχαριάσ Οικονομικό Πανεπιςτιμιο Ακθνϊν - 15/5/2014 Ημερίδα με κζμα: «Οικονομία τθσ Γνϊςθσ: Αξιοποίθςθ τθσ καινοτομίασ ςτθ Β Βάκμια

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικόσ Όμιλοσ ΕΥΡΩΓΝΩΗ EUROLAB. Γιώργοσ Κολοκοτρώνθσ Εμπορικόσ & Ακαδημαϊκόσ Διευθυντήσ

Εκπαιδευτικόσ Όμιλοσ ΕΥΡΩΓΝΩΗ EUROLAB. Γιώργοσ Κολοκοτρώνθσ Εμπορικόσ & Ακαδημαϊκόσ Διευθυντήσ Εκπαιδευτικόσ Όμιλοσ ΕΥΡΩΓΝΩΗ EUROLAB Γιώργοσ Κολοκοτρώνθσ Εμπορικόσ & Ακαδημαϊκόσ Διευθυντήσ κοπόσ ίδρυςθσ: Σφντομθ Αναφορά Για τον Πμιλο μασ Ο Εκπαιδευτικόσ Πμιλοσ ΕΥΡΩΓΝΩΗ EUROLAB ιδρφκθκε το 1996 ϊςτε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ Τµήµα Ψυχολογίας Α.Π.Θ. Ο.ΚΑ.ΝΑ. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ Απολογισµός έργου Έτους 2009 Θεσσαλονίκη, 2010 Περιεχόµενα ΜΕΡΟΣ Α. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΑΥΤΟΒΟΗΘΕΙΑΣ Γενικές πληροφορίες

Διαβάστε περισσότερα

Η Εβδομάδα Αξιολόγθςθσ διογανώνεται από τθν ΕΕΑ κατά τθν περίοδο 4-8 Ιουλίου 2016, με κζμα: «χεδιαςμόσ, εφαρμογι και διάδοςθ αξιολογιςεων»

Η Εβδομάδα Αξιολόγθςθσ διογανώνεται από τθν ΕΕΑ κατά τθν περίοδο 4-8 Ιουλίου 2016, με κζμα: «χεδιαςμόσ, εφαρμογι και διάδοςθ αξιολογιςεων» Η Εβδομάδα Αξιολόγθςθσ διογανώνεται από τθν ΕΕΑ κατά τθν περίοδο 4-8 Ιουλίου 2016, με κζμα: «χεδιαςμόσ, εφαρμογι και διάδοςθ αξιολογιςεων» Στόχοσ τθσ δράςθσ είναι θ προώκθςθ τθσ αξιολόγθςθσ και θ ενθμζρωςθ/επιμόρφωςθ

Διαβάστε περισσότερα

Sustainability Forum A training, networking and professional development event by

Sustainability Forum A training, networking and professional development event by Sustainability Forum 2012 A training, networking and professional development event by Σεπτζμβριοσ 2012 1 EuroCharity Αποςτολι τθσ EuroCharity είναι να υποςτθρίξει τισ εταιρείεσ και τουσ οργανιςμοφσ μζλθ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Γιώργος Ν. Μαγούλιος, Κακθγθτις Τμιμα Λογιστικής & Χρηματοοικονομικής Άδειεσ Χρήςησ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative

Διαβάστε περισσότερα

Γιώργος Ησαΐας Σύμβουλος INNOVADE LI LTD

Γιώργος Ησαΐας Σύμβουλος INNOVADE LI LTD Γιώργος Ησαΐας Σύμβουλος INNOVADE LI LTD Ζνταξη Ευρωπαϊκι Ζνωςθ: Αναγνωρίηει τθσ δυνατότθτασ τθσ μετανάςτευςθσ ςτθν ανάπτυξθ μιασ ανταγωνιςτικισ και βιϊςιμθσ ευρωπαϊκισ οικονομίασ (Strategy 2020, Stockholm

Διαβάστε περισσότερα

Η ΠΟΙΟΣΗΣΑ ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ ΚΑΙ ΣΟ ΔΤΝΑΜΙΚΟ ΜΟΝΣΕΛΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ

Η ΠΟΙΟΣΗΣΑ ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ ΚΑΙ ΣΟ ΔΤΝΑΜΙΚΟ ΜΟΝΣΕΛΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ «Προωθώντασ την Ποιότητα και την Ιςότητα ςτην Εκπαίδευςη: Ανάπτυξη, Εφαρμογή και Αξιολόγηςη Παρεμβατικοφ Προγράμματοσ για Παροχή Ίςων Εκπαιδευτικών Ευκαιριών ςε όλουσ τουσ Μαθητζσ» Η ΠΟΙΟΣΗΣΑ ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Συγγραφι επιςτθμονικισ εργαςίασ. Η κορφφωςθ τθσ προςπάκειάσ μασ

Συγγραφι επιςτθμονικισ εργαςίασ. Η κορφφωςθ τθσ προςπάκειάσ μασ Συγγραφι επιςτθμονικισ εργαςίασ Η κορφφωςθ τθσ προςπάκειάσ μασ Περίγραμμα Ειςήγηςησ Στάδια υλοποίθςθσ τθσ επιςτθμονικισ εργαςίασ Δομι επιςτθμονικισ / πτυχιακισ εργαςίασ Ζθτιματα ερευνθτικισ και ακαδθμαϊκισ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΨΟΤ ΑΛΛΙΩ ΔΡΑΕ ΑΛΛΙΩ

ΚΕΨΟΤ ΑΛΛΙΩ ΔΡΑΕ ΑΛΛΙΩ ΚΕΨΟΤ ΑΛΛΙΩ ΔΡΑΕ ΑΛΛΙΩ Μάρτιοσ 2018: Μινασ ενθμζρωςθσ και εξοικείωςθσ με τθν αναπθρία ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΙΚΟ ΕΜΙΝΑΡΙΟ - ΗΜΕΡΙΔΑ ΜΕ ΘΕΜΑ «ΔΙΑΣΑΡΑΧΕ ΑΤΣΙΣΙΚΟΤ ΦΑΜΑΣΟ» Σετάρτθ, 28 Μαρτίου 2018, 10:00-15:00μμ Συνεδριακό

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΑΧΕΣ ΟΓΑΝΩΣΗΣ & ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΡΙΧΕΙΗΣΕΩΝ & ΥΡΗΕΣΙΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΡΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΑΧΕΣ ΟΓΑΝΩΣΗΣ & ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΡΙΧΕΙΗΣΕΩΝ & ΥΡΗΕΣΙΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΡΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΑΧΕΣ ΟΓΑΝΩΣΗΣ & ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΡΙΧΕΙΗΣΕΩΝ & ΥΡΗΕΣΙΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α1. Να χαρακτηρίςετε τισ προτάςεισ που ακολουθοφν, γράφοντασ ςτο τετράδιό ςασ, δίπλα

Διαβάστε περισσότερα

Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ Αϋ τάξθσ Γενικοφ Λυκείου 10/10/2011

Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ Αϋ τάξθσ Γενικοφ Λυκείου 10/10/2011 Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ Αϋ τάξθσ Γενικοφ Λυκείου 10/10/2011 12 ερωτιςεισ και 12 απαντιςεισ 1. Σι είναι οι Ερευνθτικζσ Εργαςίεσ; Είναι Ομαδικι διδαςκαλία, ςτθν οποία ςυμμετζχουν όλοι αποφαςιςτικά Η διδαςκαλία

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΣ: "SWITCH-ΠΩ ΝΑ ΚΑΣΑΦΕΡΕΙ ΣΗΝ ΑΛΛΑΓΗ ΟΣΑΝ Η ΑΛΛΑΓΗ ΕΙΝΑΙ ΔΤΚΟΛΗ" Σσγγραφείς: Chip Heath & Dan Heath. Εκδόζεις: Κσριάκος Παπαδόποσλος/ΕΕΔΕ

ΤΙΤΛΟΣ: SWITCH-ΠΩ ΝΑ ΚΑΣΑΦΕΡΕΙ ΣΗΝ ΑΛΛΑΓΗ ΟΣΑΝ Η ΑΛΛΑΓΗ ΕΙΝΑΙ ΔΤΚΟΛΗ Σσγγραφείς: Chip Heath & Dan Heath. Εκδόζεις: Κσριάκος Παπαδόποσλος/ΕΕΔΕ ΤΙΤΛΟΣ: "SWITCH-ΠΩ ΝΑ ΚΑΣΑΦΕΡΕΙ ΣΗΝ ΑΛΛΑΓΗ ΟΣΑΝ Η ΑΛΛΑΓΗ ΕΙΝΑΙ ΔΤΚΟΛΗ" Σσγγραφείς: Chip Heath & Dan Heath Εκδόζεις: Κσριάκος Παπαδόποσλος/ΕΕΔΕ www.dimitrazervaki.com Περιεχόμενα ΣΡΕΙ ΑΝΑΠΑΝΣΕΧΕ ΔΙΑΠΙΣΩΕΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΙΡΕΣΙΜΟ ΕΠΙΣΡΟΠΟΤ (ΕΡΗΕΣ) Δρα ΠΟΛΤ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ

ΧΑΙΡΕΣΙΜΟ ΕΠΙΣΡΟΠΟΤ (ΕΡΗΕΣ) Δρα ΠΟΛΤ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ 1oν ΤΝΕΔΡΙΟ ΡΤΘΜΙΣΙΚΩΝ ΑΡΧΩΝ ΚΤΠΡΟΤ ΕΛΛΑΔΑ ΣΟΤ ΣΟΜΕΙ ΣΩΝ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΣΑΧΤΔΡΟΜΕΙΩΝ Λευκωςία, 3 4 Μαρτίου 2011 (Ξενοδοχείο Hilton) ΧΑΙΡΕΣΙΜΟ ΕΠΙΣΡΟΠΟΤ (ΕΡΗΕΣ) Δρα ΠΟΛΤ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ Αξιότιμθ

Διαβάστε περισσότερα

Εγχειρίδιο Χριςθσ τθσ διαδικτυακισ εφαρμογισ «Υποβολι και παρακολοφκθςθ τθσ ζγκριςθσ Εκπαιδευτικών Πακζτων»

Εγχειρίδιο Χριςθσ τθσ διαδικτυακισ εφαρμογισ «Υποβολι και παρακολοφκθςθ τθσ ζγκριςθσ Εκπαιδευτικών Πακζτων» Εγχειρίδιο Χριςθσ τθσ διαδικτυακισ εφαρμογισ «Υποβολι και παρακολοφκθςθ τθσ ζγκριςθσ Εκπαιδευτικών Πακζτων» Το Πλθροφοριακό Σφςτθμα τθσ δράςθσ «e-κπαιδευτείτε» ζχει ςτόχο να αυτοματοποιιςει τισ ακόλουκεσ

Διαβάστε περισσότερα

Η Μπάμα Τα παιδιά ανακαλφπτουν τισ δυςκολίεσ που αντιμετωπίηει μια φτωχι κοινότθτα τθσ Κζνυασ

Η Μπάμα Τα παιδιά ανακαλφπτουν τισ δυςκολίεσ που αντιμετωπίηει μια φτωχι κοινότθτα τθσ Κζνυασ Το ςχζδιο εργαςίασ «Στθν Κζνυα με τθν Έβελιν» αποτελείται από πζντε αυτοτελείσ ενότθτεσ και μια δραςτθριότθτα αξιολόγθςθσ τθσ εργαςίασ. Κεντρικόσ άξονασ είναι θ ηωι των κατοίκων τθσ κοινότθτασ Μπάμα, που

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΜΗΜΑ ΜΑΡΚΕΣΙΝΓΚ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΕΡΓΑΙΑ ΣΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΟ ΜΑΡΚΕΣΙΝΓΚ www.astegoi.weebly.com Τπεφθυνοσ καθηγητήσ : κ. Δημητριάδησ. Ονόματα ομάδασ : Γκαντοφνασ Δημήτριοσ

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΗ ΤΠΗΡΕΙΑ ΑΠΟΚΣΗΗ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΣΑΤΣΟΣΗΣΑ

ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΗ ΤΠΗΡΕΙΑ ΑΠΟΚΣΗΗ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΣΑΤΣΟΣΗΣΑ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΗ ΤΠΗΡΕΙΑ ΑΠΟΚΣΗΗ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΣΑΤΣΟΣΗΣΑ Οδηγός Χρήσης Εφαρμογής Ελέγχου Προσφορών Αφοφ πιςτοποιθκεί ο λογαριαςμόσ που δθμιουργιςατε ςτο πρόγραμμα ωσ Πάροχοσ Προςφορϊν, κα λάβετε ζνα e-mail με

Διαβάστε περισσότερα

ΤΝΔΡΟΜΟ RETT. Πθγζσ: Rett Syndrome Research Trust (reverserett.org) Rett Syndrome Association of Australia (RSAA) Army of Us (armyofus.

ΤΝΔΡΟΜΟ RETT. Πθγζσ: Rett Syndrome Research Trust (reverserett.org) Rett Syndrome Association of Australia (RSAA) Army of Us (armyofus. ΤΝΔΡΟΜΟ RETT Πθγζσ: Rett Syndrome Research Trust (reverserett.org) Rett Syndrome Association of Australia (RSAA) Army of Us (armyofus.org) Σι είναι το φνδρομο Rett; Σο φνδρομο Rett είναι μια βαριά και

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΠΟΤΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΥΑΛΙΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΤΗ KENΤΑ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΔΟΜΗ «ΕΓΑΛΕΙΟ» ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΠΟΤΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΥΑΛΙΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΤΗ KENΤΑ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΔΟΜΗ «ΕΓΑΛΕΙΟ» ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΠΟΤΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΥΑΛΙΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΤΗ KENΤΑ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΔΟΜΗ «ΕΓΑΛΕΙΟ» ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ Τι EINΑΙ τα Κζντρα Κοινότητασ One stop Shop Δομζσ ςυμπλθρωματικζσ

Διαβάστε περισσότερα

Διαδικαςία Προγράμματοσ Ωρομζτρθςθσ. (v.1.0.7)

Διαδικαςία Προγράμματοσ Ωρομζτρθςθσ. (v.1.0.7) (v.1.0.7) 1 Περίλθψθ Σο ςυγκεκριμζνο εγχειρίδιο δθμιουργικθκε για να βοθκιςει τθν κατανόθςθ τθσ Διαδικαςίασ Προγράμματοσ Ωρομζτρθςθσ. Παρακάτω προτείνεται μια αλλθλουχία ενεργειϊν τθν οποία ο χριςτθσ πρζπει

Διαβάστε περισσότερα

Πτυχία, προςωπικότθτα και ικανότθτα. Συςχετίηονται; Μαρία Κοκκίνου Manager, ICAP Human Capital Consulting

Πτυχία, προςωπικότθτα και ικανότθτα. Συςχετίηονται; Μαρία Κοκκίνου Manager, ICAP Human Capital Consulting Πτυχία, προςωπικότθτα και ικανότθτα. Συςχετίηονται; Μαρία Κοκκίνου Manager, ICAP Human Capital Consulting Προγράμματα Management Trainees Ένα πεδίο ανηαγφνιζμού για ηα νέα ηαλένηα Οξφσ ανταγωνιςμόσ Σε

Διαβάστε περισσότερα

LLP IT-LEONARDO-LMP ΠΟΛΤΠΛΕΤΡΑ ΧΕΔΙΑ ΓΙΑ ΣΗΝ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΗ ΚΑΙΝΟΣΟΜΙΑ

LLP IT-LEONARDO-LMP ΠΟΛΤΠΛΕΤΡΑ ΧΕΔΙΑ ΓΙΑ ΣΗΝ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΗ ΚΑΙΝΟΣΟΜΙΑ EUCoopC Σχζδιο αρ.: 527301-LLP-1-2012-1-IT-LEONARDO-LMP ΠΟΛΤΠΛΕΤΡΑ ΧΕΔΙΑ ΓΙΑ ΣΗΝ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΗ ΚΑΙΝΟΣΟΜΙΑ D.3.3. Επιχειρηςιακόσ οδηγόσ για τη χορήγηςη διδακτικών μονάδων Ευρωπαϊκό φςτημα Βαθμών για την Επαγγελματική

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΣΑΝΑΛΩΣΙΜΟ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΕΚΣΑΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΗ

ΚΑΣΑΝΑΛΩΣΙΜΟ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΕΚΣΑΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΗ ΚΑΣΑΝΑΛΩΣΙΜΟ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΕΚΣΑΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΗ ΚΑΣΑΝΑΛΩΣΙΜΟ το πλαίςιο τθσ ςφγχρονθσ κοινωνίασ, όπου θ βιομθχανικι παραγωγι και το εμπόριο ςυνιςτοφν βαςικοφσ παράγοντεσ τθσ οικονομικισ λειτουργίασ,

Διαβάστε περισσότερα

Μάκθμα 1 Ειςαγωγι ςτθν αναπθρία

Μάκθμα 1 Ειςαγωγι ςτθν αναπθρία Πανεπιςτιμιο Θεςςαλίασ Παιδαγωγικό Τμιμα Προςχολικισ Εκπαίδευςθσ Ένταξθ και Αναπθρία: Εκπαιδευτικζσ Προςεγγίςεισ Μάκθμα 1 Ειςαγωγι ςτθν αναπθρία Διδάςκων: Βαςίλθσ Στρογγυλόσ Περιεχόμενο μακιματοσ Ειςαγωγι

Διαβάστε περισσότερα

Ρροςκφνθμα ςτο Άγιον Προσ

Ρροςκφνθμα ςτο Άγιον Προσ Ρροςκφνθμα ςτο Άγιον Προσ Το Άγιον Προσ είναι θ μεγαλφτερθ και ςθμαντικότερθ ορκόδοξθ κοινότθτα ςτθν Ελλάδα. Είναι θ πθγι τθσ πίςτεωσ, για εκατομμφρια πιςτϊν Ορκοδόξων Χριςτιανϊν, και είναι επίςθσ μζροσ

Διαβάστε περισσότερα

Ζρευνα για τθν κλιματικι αλλαγι. Φεβρουάριοσ 2008

Ζρευνα για τθν κλιματικι αλλαγι. Φεβρουάριοσ 2008 Ζρευνα για τθν κλιματικι αλλαγι Φεβρουάριοσ 2008 Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΕΥΝΑΣ ΕΤΑΙΕΙΑ: ΑΝΑΘΕΣΗ: ΤΥΡΟΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ: ΡΛΗΘΥΣΜΟΣ: ΡΕΙΟΧΗ: ΔΕΙΓΜΑ: ΧΟΝΟΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ: ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ: ΤΥΡΙΚΟ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟ ΣΦΑΛΜΑ:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓIΑ. Επιμέλεια : Δρ. Ι. Δετοράκης

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓIΑ. Επιμέλεια : Δρ. Ι. Δετοράκης ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓIΑ Επιμέλεια : Δρ. Ι. Δετοράκης ΣΙ ΕIΝΑΙ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓIΑ Επιδθμιολογία είναι θ μελζτθ τθσ κατανομισ μιασ νόςου ςτον πλθκυςμό και οι παράγοντεσ που επθρεάηουν ι προςδιορίηουν αυτι τθν κατανομι.

Διαβάστε περισσότερα

Σπίτι μου, ςπιτάκι μου!

Σπίτι μου, ςπιτάκι μου! 4ο Δημοτικό Σχολείο Νζασ Ευκαρπίασ Αρχαιολογικό Μουςείο Θεςςαλονίκησ Σπίτι μου, ςπιτάκι μου! 1 Συμμετζχοντεσ Σχολείο: 4 ο Δημοτικό Σχολείο Ν. Ευκαρπίασ Τάξη / Τμήμα: Β1 Αριθμόσ μαθητών: 19 Αριθμόσ παλιννοςτοφντων

Διαβάστε περισσότερα

Ειδικό Φροντιστήριο Στην Ελληνική Γλώσσα. Απαντιςεισ. Το κείμενο αναφζρεται ςτθ ςθμαςία των αρχαίων μνθμείων και ςτουσ τρόπουσ προςζγγιςισ τουσ.

Ειδικό Φροντιστήριο Στην Ελληνική Γλώσσα. Απαντιςεισ. Το κείμενο αναφζρεται ςτθ ςθμαςία των αρχαίων μνθμείων και ςτουσ τρόπουσ προςζγγιςισ τουσ. Απαντιςεισ Α1. Το κείμενο αναφζρεται ςτθ ςθμαςία των αρχαίων μνθμείων και ςτουσ τρόπουσ προςζγγιςισ τουσ. Βαςικά ςθμεία: Λόγοι προςταςίασ: 1. Εκφραςτζσ δθμοκρατικοφ πνεφματοσ 2. Χϊροι ψυχαγωγίασ και πολιτιςμικισ

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΕΡΙΔΑ ΔΗΜΟΙΟΣΗΣΑ Ο.Ι.Τ.Ε. Προώκθςθ και ενίςχυςθ τθσ ςυμμετοχισ των γυναικών ςτα όργανα εκπροςώπθςθσ των ςυνδικαλιςτικών οργανώςεων των εργαηομζνων

ΗΜΕΡΙΔΑ ΔΗΜΟΙΟΣΗΣΑ Ο.Ι.Τ.Ε. Προώκθςθ και ενίςχυςθ τθσ ςυμμετοχισ των γυναικών ςτα όργανα εκπροςώπθςθσ των ςυνδικαλιςτικών οργανώςεων των εργαηομζνων ΗΜΕΡΙΔΑ ΔΗΜΟΙΟΣΗΣΑ Ο.Ι.Τ.Ε. Προώκθςθ και ενίςχυςθ τθσ ςυμμετοχισ των γυναικών ςτα όργανα εκπροςώπθςθσ των ςυνδικαλιςτικών οργανώςεων των εργαηομζνων 12 Ιουνίου 2013, ώρα 18:00, Γραφεία ΧΕΝ Ελλάδος(Αμερικής

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Γιώργος Ν. Μαγούλιος, Κακθγθτις Τμιμα Λογιστικής & Χρηματοοικονομικής Άδειεσ Χρήςησ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗΣ ΙΙ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗΣ ΙΙ ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗΣ ΙΙ Ενότητα 4: Στόχοι τθσ εκπαίδευςθσ Χατηόπουλοσ Δθμιτρθσ Σχολι Επιςτιμθσ Φυςικισ Αγωγισ και Ακλθτιςμοφ

Διαβάστε περισσότερα

Είναι μια μελζτθ αςκενι-μάρτυρα (case-control). Όςοι ςυμμετζχουν ςτθν μελζτθ ζχουν επιλεγεί με βάςθ τθν ζκβαςθ.

Είναι μια μελζτθ αςκενι-μάρτυρα (case-control). Όςοι ςυμμετζχουν ςτθν μελζτθ ζχουν επιλεγεί με βάςθ τθν ζκβαςθ. Ερϊτθςθ 1 Μια μελζτθ πραγματοποιείται για να εξετάςει αν θ μετεμμθνοπαυςιακι ορμονικι κεραπεία ζχει προςτατευτικό ρόλο για τθν πρόλθψθ εμφράγματοσ του μυοκαρδίου. 1013 γυναίκεσ με οξφ ζμφραγμα του μυοκαρδίου

Διαβάστε περισσότερα

Πειραματικι Ψυχολογία (ΨΧ66)

Πειραματικι Ψυχολογία (ΨΧ66) Πειραματικι Ψυχολογία (ΨΧ66) Διδάςκουςα: Αλεξάνδρα Οικονόμου Παρουςίαςη διαλζξεων: Πζτροσ Ροφςςοσ Διάλεξη 1 Ειςαγωγι Αντικείμενο και τρόποσ λειτουργίασ του μακιματοσ Τι είναι επιςτιμθ; Καλωςορίςατε ςτο

Διαβάστε περισσότερα

TA EΠΑΓΓΕΛΜΑΣΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΟΤ ΜΕΛΛΟΝΣΟ. Γυμνάςιο Αμυνταίου Β1

TA EΠΑΓΓΕΛΜΑΣΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΟΤ ΜΕΛΛΟΝΣΟ. Γυμνάςιο Αμυνταίου Β1 TA EΠΑΓΓΕΛΜΑΣΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΟΤ ΜΕΛΛΟΝΣΟ Γυμνάςιο Αμυνταίου Β1 Ποια είναι τα ιδανικά επαγγζλματα για να μπορζςω να είμαι ευτυχιςμζνοσ και επιτυχθμζνοσ ςτο μζλλον; Σι ζχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια ςτο

Διαβάστε περισσότερα

Ενεργειακά Τηάκια. Πουκεβίλ 2, Ιωάννινα Τθλ. 26510.23822 www.energeiaka-ktiria.gr www.facebook.com/energeiaka.ktiria

Ενεργειακά Τηάκια. Πουκεβίλ 2, Ιωάννινα Τθλ. 26510.23822 www.energeiaka-ktiria.gr www.facebook.com/energeiaka.ktiria Ενεργειακά Τηάκια Πουκεβίλ 2, Ιωάννινα Τθλ. 26510.23822 www.facebook.com/energeiaka.ktiria Σελ. 2 Η ΕΣΑΙΡΕΙΑ Η εταιρεία Ενεργειακά Κτίρια δραςτθριοποιείται ςτθν παροχι ολοκλθρωμζνων υπθρεςιϊν και ςτθν

Διαβάστε περισσότερα

ΡΟΓΑΜΜΑ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΡΟΓΑΜΜΑΤΩΝ, ΣΕΜΙΝΑΙΩΝ & ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΤΟΥ ΕΓΑΣΤΘΙΟΥ ΗΩΓΑΦΙΚΘΣ ΤΘΣ Ε ΔΘΜΟΤΙΚΘΣ ΚΟΙΝΟΤΘΤΑΣ ΔΘΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΘΣ ΑΚΑΔΘΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2011 2012

ΡΟΓΑΜΜΑ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΡΟΓΑΜΜΑΤΩΝ, ΣΕΜΙΝΑΙΩΝ & ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΤΟΥ ΕΓΑΣΤΘΙΟΥ ΗΩΓΑΦΙΚΘΣ ΤΘΣ Ε ΔΘΜΟΤΙΚΘΣ ΚΟΙΝΟΤΘΤΑΣ ΔΘΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΘΣ ΑΚΑΔΘΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2011 2012 ΡΟΓΑΜΜΑ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΡΟΓΑΜΜΑΤΩΝ, ΣΕΜΙΝΑΙΩΝ & ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΤΟΥ ΕΓΑΣΤΘΙΟΥ ΗΩΓΑΦΙΚΘΣ ΤΘΣ Ε ΔΘΜΟΤΙΚΘΣ ΚΟΙΝΟΤΘΤΑΣ ΔΘΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΘΣ ΑΚΑΔΘΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2011 2012 Υπεφθυνη Εργαςτηρίου Εικαςτικών & Εφαρμοςμζνων Τεχνών

Διαβάστε περισσότερα

ΚΡΙΣΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΣΩΝ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ ΣΗΛΕΨΗΦΟΦΟΡΙΩΝ ο ΤΜΠΟΙΟ ΕΛΟΤΝΣΑ ΚΡΗΣΗ ΜΙΧΑΛΗ ΠΟΛΤΧΡΟΝΙΑΔΗ ΡΕΤΜΑΣΟΛΟΓΟ

ΚΡΙΣΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΣΩΝ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ ΣΗΛΕΨΗΦΟΦΟΡΙΩΝ ο ΤΜΠΟΙΟ ΕΛΟΤΝΣΑ ΚΡΗΣΗ ΜΙΧΑΛΗ ΠΟΛΤΧΡΟΝΙΑΔΗ ΡΕΤΜΑΣΟΛΟΓΟ ΚΡΙΣΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΣΩΝ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ ΣΗΛΕΨΗΦΟΦΟΡΙΩΝ 2010 2 ο ΤΜΠΟΙΟ ΕΛΟΤΝΣΑ ΚΡΗΣΗ ΜΙΧΑΛΗ ΠΟΛΤΧΡΟΝΙΑΔΗ ΡΕΤΜΑΣΟΛΟΓΟ Ερωτιματα προσ τουσ ςυνζδρουσ Ποιά τα κριτιρια επιλογισ 1 ου βιολογικοφ παράγοντα

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΕΡΙΔΑ Η αγορά εργαςίασ ςε κρίςθ «Η επαγγελματική κατάρτιςη ςτην περίοδο τησ κρίςησ: τάςεισ, προοπτικζσ»

ΗΜΕΡΙΔΑ Η αγορά εργαςίασ ςε κρίςθ «Η επαγγελματική κατάρτιςη ςτην περίοδο τησ κρίςησ: τάςεισ, προοπτικζσ» ΗΜΕΡΙΔΑ Η αγορά εργαςίασ ςε κρίςθ «Η επαγγελματική κατάρτιςη ςτην περίοδο τησ κρίςησ: τάςεισ, προοπτικζσ» Ακινα, 9 Ιουλίου 2012 Χρφςα Παϊδοφςθ Διευκφντρια Επαγγελματικισ Κατάρτιςθσ, ΕΙΕΑΔ c.paidoussi@eiead.gr

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριςη έργου. Αντώνησ Μαΰργιώτησ Msc, PhD Πληροφορικήσ

Διαχείριςη έργου. Αντώνησ Μαΰργιώτησ Msc, PhD Πληροφορικήσ Διαχείριςη έργου Αντώνησ Μαΰργιώτησ Msc, PhD Πληροφορικήσ Ανάλυςη Βαςικών εννοιών για τα έργα (1) Τα ζργα υπιρξαν μζροσ τθσ ανκρώπινθσ ηωισ από τθ ςτιγμι που ξεκίνθςε ο πολιτιςμόσ. Η ανάγκθ για οργάνωςθ

Διαβάστε περισσότερα