πολιτική για την αξιοβίωτη ανάπτυξη, τον κοινωνικό - οικολογικό μετασχηματισμό της παραγωγής, την προστασία και τη διαχείριση του

Transcript

1 ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΣΥΡΙΖΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 πολιτική για την αξιοβίωτη ανάπτυξη, τον κοινωνικό - οικολογικό μετασχηματισμό της παραγωγής, την προστασία και τη διαχείριση του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος ΙΟΥΛΙΟΣ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Εισαγωγή : ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 6 Α. ιστορική διαμόρφωση του συστήματος (μη) προστασίας του περιβάλλοντος στην Ελλάδα... 6 Ανεπάρκεια θεσμών και ελεγκτικών μηχανισμών... 6 Διαφθορά, περιβαλλοντικό έγκλημα και διάχυτη ανασφάλεια δικαίου... 6 Αποτελέσματα όχι ουδέτερα κοινωνικά... 7 Διεθνής, Ευρωπαϊκή και Περιφερειακή πολιτική για το περιβάλλον... 8 Β. Την περίοδο των μνημονίων... 9 Κύρια χαρακτηριστικά της περιόδου... 9 Τα σημαντικότερα πλήγματα ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (ΟΡΑΜΑ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ) ΌΡΑΜΑ ΚΑΙ ΟΡΙΖΟΥΣΕΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΜΑΣ Α. Η οικολογική και η οικονομική κρίση συνδέονται και αλληλοτροφοδοτούνται Β. Ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής Γ. Το φυσικό περιβάλλον της χώρας, ως βάση ανασυγκρότησης Δ. Τοπική/ συνεργατική διάσταση - με επίκεντρο το περιβάλλον Ε. Υπερεθνικές πρωτοβουλίες για το περιβάλλον ΘΕΣΜΙΚΑ ΜΕΤΡΑ- ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ Άμεσα Μεσοπρόθεσμα Ενίσχυση ειδικών υπηρεσιών Αξιολόγηση προηγούμενων θέσεων / θέματα προς διερεύνηση ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ ΓΙΑ ΤΑ ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΥΔΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Περιγραφή προβλήματος (στρατηγικά και λόγω μνημονίου) Προτάσεις (όραμα και μέτρα) α. συνταγματική διασφάλιση της πρόσβασης σε νερό επαρκές και καλής ποιότητας β. εξοικονόμηση και τη σχεδιασμένη διαχείριση των υδατικών πόρων στην αγροτική παραγωγή, τον τουρισμό, την παραγωγή ενέργειας, τη βιομηχανία γ. έλεγχο της εκμετάλλευσης και της ρύπανσης των νερών ΔΑΣΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ Κύρια σημεία της πολιτικής για τα δάση, τα φυσικά οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα* Οι αρχές μας για την αειφορική διαχείριση των χερσαίων φυσικών οικοσυστημάτων και των προστατευόμενων περιοχών ΕΞΟΡΥΞΕΙΣ ΜΕΤΑΛΛΕΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝ Εισαγωγή Περιγραφή προβλήματος (στρατηγικά και λόγω μνημονίου)

3 Προτάσεις (όραμα και μέτρα) Προτεραιότητες για την διαχείριση του ορυκτού πλούτου Αξιολόγηση προηγούμενων θέσεων / θέματα προς διερεύνηση ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Αξιολόγηση προηγούμενων θέσεων / θέματα προς διερεύνηση: ΕΝΕΡΓΕΙΑ Κεντρικά κριτήρια μιας αριστερής και οικολογικής ενεργειακής πολιτικής Ο ρόλος της ενέργειας σε ένα αντιδιαμετρικά αντίθετο υπόδειγμα Εκ διαμέτρου αντίθετα κριτήρια για εκ διαμέτρου αντίθετες προτεραιότητες και ανάγκες Άξονες και προτεραιότητες ενεργειακής πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ Κεντρικοί κόμβοι και του νέου υποδείγματος - μεσοπρόθεσμες στοχεύσεις και μετασχηματισμοί Μακροχρόνιος Στρατηγικός Ενεργειακός Σχεδιασμός Ρόλος και λειτουργία του δημόσιου τομέα Εξοικονόμηση Ενεργειακή Απόδοση Α.Π.Ε Ενεργειακό Κόστος Βιομηχανίας (αναλυτικά - παράρτημα 7.3.5) ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΖΩΩΝ Αδέσποτα Κυνήγι Pet-Shops και παράνομο εμπόριο ζώων Αυστηρός έλεγχος/πάταξη της παράνομης εμπορίας ζώων. Παραγωγικά Ζώα Γουνεμπόριο Πειραματόζωα Ανάπτυξη Φιλοζωϊκής Συνείδησης/Παιδεία Θέσπιση Ειδικής Γραμματείας για τα Δικαιώματα και την Προστασία των Ζώων ΑΣΤΙΚΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΙ ΧΩΡΟΙ ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ (ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΑ) ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ (ΠΡΟΣΩΡΙΝΟ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΓΙΝΕΙ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ) ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ : ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΜΕΩΝ ΚΑΙ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ Παράρτημα Β- Ανάσχεση της Κλιματικής Αλλαγής Παράρτημα Πρόγραμμα πολιτικής για τα δάση και τη βιοποικιλότητα Εισαγωγή Α Μέρος: Περιγραφή του προβλήματος Β Μέρος: Οι προτάσεις μας B.1. Το όραμά μας Β.2. Οι αρχές μας για την αειφορική διαχείριση των χερσαίων φυσικών οικοσυστημάτων και των προστατευόμενων περιοχών Β.3. Μέσα επίτευξης των σκοπών αυτών: Άμεσα μέτρα Μακροπρόθεσμα μέτρα Παράρτημα Εξορύξεις μεταλλευμάτων και υδρογονανθράκων Μεταλλευτική Δραστηριότητα στον Κόσμο και στην Ελλάδα Δράσεις του ΣΥΡΙΖΑ για τις Εξορύξεις και τη Μεταλλεία Πολιτική Εκτίμηση του ΣΥΡΙΖΑ για τις Σκουριές και το Κίνημα

4 4. Η Πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για Διέξοδο στις Σκουριές και στη Β.Α. Χαλκιδική Παράρτημα Διαχείριση απορριμμάτων και στερεών αποβλήτων ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Σύνταξη εθνικού σχεδίου διαχείρισης Σύνταξη περιφερειακού σχεδίου διαχείρισης (με αναθεώρηση των υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ) Σύνταξη τοπικού σχεδίου διαχείρισης ο επίπεδο, το κοντινότερο στον πολίτη : διαλογή στην πηγή με δράσεις σε επίπεδο δήμου, γειτονιάς, χώρων εργασίας και κατοικίας ο επίπεδο : Αποκεντρωμένες μονάδες διαχείρισης με κομποστοποίηση - διαλογή - διαχωρισμός σε επίπεδο μεγάλων δήμων ή ομάδας δήμων Τι χρειάζεται και τι περιλαμβάνει μια ΑΕΟΔΑ ο επίπεδο: υγειονομική ταφή υπολείμματος (ΧΥΤΥ) σε επίπεδο περιφέρειας, περιφερειακών ενοτήτων ή μεγάλων ομάδων δήμων/ εγκαταστάσεις, διαπεριφερειακού επιπέδου, προσωρινής αποθήκευσης, επεξεργασίας και τελικής διάθεσης των επικινδύνων και νοσοκομειακών απορριμμάτων Τα περιβαλλοντικά πλεονεκτήματα της πρότασης Παράρτημα Ενέργεια Κεντρικά κριτήρια μιας αριστερής και οικολογικής ενεργειακής πολιτικής Ο ρόλος της ενέργειας σε ένα αντιδιαμετρικά αντίθετο υπόδειγμα Περιγραφή κεντρικών παραμέτρων της παρούσας κατάστασης Άξονες και προτεραιότητες ενεργειακής πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ Άμεσες Προτεραιότητες Εκ διαμέτρου αντίθετα κριτήρια για εκ διαμέτρου αντίθετες προτεραιότητες και ανάγκες Άμεσα μέτρα και προϋποθέσεις σχεδιασμού ριζικής αντιστροφής του ενεργειακού μοντέλου στην κατεύθυνση κοινωνικού οικολογικού μετασχηματισμού του Ανάπτυξη κεντρικών κόμβων και κατευθύνσεων (και άμεσων) του νέου υποδείγματος - μεσοπρόθεσμες στοχεύσεις και μετασχηματισμοί Μακροχρόνιος Στρατηγικός Ενεργειακός Σχεδιασμός Ρόλος και λειτουργία του δημόσιου τομέα Εξοικονόμηση Ενεργειακή Απόδοση Α.Π.Ε Αταξινόμητα σε σχέση με τη δομή σημεία Παράρτημα Για τα ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΖΩΩΝ Προστασία και Δικαιώματα Ζώων ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΑ ΖΩΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΖΩΑ Γουνεμποριο

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Εισαγωγή : Η προγραμματική συμβολή του τμήματος περιβάλλοντος ξεκινά με μια αναφορά: α. στην αντιμετώπιση του περιβάλλοντος ως απεριόριστου τροφοδότη της παραγωγής και ταυτόχρονα ως υποδοχέα ανεξέλεγκτων δραστηριοτήτων και αποβλήτων που επιβάλουν οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, β. στα κυριότερα περιβαλλοντικά προβλήματα όπως εξελίχθηκαν διαχρονικά και γ. στις ιδιαίτερες συνθήκες του μνημονίου. Στη συνέχεια αναλύεται η θέση πως τόσο η περιβαλλοντική προστασία 1 όσο και η ανασυγκρότηση των παραγωγικών δραστηριοτήτων αλλά και αλληλένδετα με τον ριζικό κοινωνικό-οικολογικό μετασχηματισμό της παραγωγής και της κατανάλωσης που προϋποθέτει βαθιές ρήξεις με το ισχύον κεφαλαιοκρατικό μοντέλο. περιβαλλοντική αποκατάσταση είναι θέματα κεντρικής σημασίας για την Τέλος θεωρώντας το φυσικό περιβάλλον της χώρας ένα μοναδικό της πλεονέκτημα, προχωράμε σε προτάσεις που αφορούν: α. τις θεσμικές αλλαγές και β. τα μέτρα, αναλύοντας την σκοπιμότητα και τις κοινωνικές ωφέλειες που προκύπτουν. Κεντρικό μας πρόταγμα αποτελεί η θεώρηση του περιβάλλοντος ως θεμελιώδους αγαθού και αξίας και η ενσωμάτωση της αντιμετώπισης της διογκούμενης οικολογικής κρίσης σε όλες τις ασκούμενες πολιτικές. 1 Οι έννοιες «περιβαλλοντική προστασία» ή «προστασία του περιβάλλοντος», αναφερόμενες στη σχέση μεταξύ των ανθρωπίνων κοινωνιών και του φυσικού περιβάλλοντος, εμπεριέχουν, ιδεολογικές συνδηλώσεις, που αφορούν στην ανάγκη προστασίας της φύσης από τον άνθρωπο και στην ταυτόχρονη ανθρωποκεντρική αναγωγή του στη θέση του προστάτη της φύσης, με την αντίστοιχη συνεπαγωγή για την τελευταία. Οι συνδηλώσεις αυτές είναι λανθασμένες, καθώς η διαφύλαξη της παρούσας οικολογικής ισορροπίας του παγκόσμιου οικοσυστήματος είναι αναγκαία για την προστασία, ακριβώς, των ανθρωπίνων κοινωνιών και μάλιστα από τις δικές τους δραστηριότητες, καθώς η σοβαρή διατάραξη της οικόσφαιρας δυσχεραίνει στον ένα ή τον άλλο βαθμό την αναπαραγωγή του ανθρώπινου είδους και όχι την ύπαρξη της οικόσφαιρας που άλλωστε προϋπήρξε. Με αυτή την έννοια χρησιμοποιούμε τις παραπάνω έννοιες/όρους και σύμφωνα με το κριτήριο της πλατιάς χρήσης και διάδοσής τους. 5

6 7. 1. Το περιβαλλοντικό ζήτημα στην Ελλάδα Α. ιστορική διαμόρφωση του συστήματος (μη) προστασίας του περιβάλλοντος στην Ελλάδα Το μοντέλο ανάπτυξης -μεταπολεμικά και ιδιαίτερα μεταπολιτευτικά- στηρίχθηκε στη σπατάλη των φυσικών πόρων παρά τις ήπιες κλιματολογικές συνθήκες και την σχεδόν ανυπαρξία βαριάς και χημικής βιομηχανίας. Ταυτόχρονα η -συχνά παράνομη- απόρριψη αποβλήτων (αστικών και βιομηχανικών) σωρεύει φαινόμενα ακραίας ρύπανσης (χωματερές, αστικά/βιομηχανικά λύματα κλπ). Η περιβαλλοντική και χωροταξική νομοθεσία και οι μηχανισμοί εφαρμογής της υπήρξαν ιστορικά ανεπαρκείς: το καθεστώς συσσώρευσης του κεφαλαίου υπέταξε το φυσικό περιβάλλον και τη χωροταξία στις ανάγκες διευκόλυνσης των πάσης φύσεως επενδυτών στον τουρισμό, τη βιομηχανία, τις εξορύξεις, τις κατασκευές, τις μεταφορές, τις ιχθυοκαλλιέργειες κλπ εμποδίζοντας την ανάπτυξη άλλων χρήσεων και πολλές φορές δραματικά υποβαθμίζοντας ή καταστρέφοντας ολόκληρες περιοχές όπως το Θριάσιο, ο Ασωπός κ.λ.π. Ανεπάρκεια θεσμών και ελεγκτικών μηχανισμών Αντίστοιχα είναι διαχρονικά ανεπαρκές το θεσμικό, κανονιστικό, νομοθετικό και ρυθμιστικό περιβαλλοντικό πλαίσιο ή και όπου το θεσμικό πλαίσιο είναι σχετικά επαρκές υπάρχει μεγάλη υστέρηση ή μη εφαρμογή. Με σκόπιμες γραφειοκρατικές εμπλοκές, αντικρουόμενες εγκυκλίους, σωρεία τροποποιήσεων μέσα σε άσχετα νομοσχέδια, με έλλειψη ολοκληρωμένων προτύπων προστασίας και ελέγχου περιβάλλοντος, με ανεπαρκή κρατικό μηχανισμό, οδήγησε σε αύξηση κόστους, χωρίς ουσιαστική περιβαλλοντική προστασία με αναποτελεσματικές και χρονοβόρες διαδικασίες. Η συνειδητή επιλογή της θεσμικής παραβατικότητας (δηλαδή της μη συμμόρφωσης των ίδιων των θεσμικών δομών, όπως τοπική αυτοδιοίκηση, ΔΕΚΟ, υπουργεία), θωρακίστηκε με ανεπαρκές - χαοτικό θεσμικό πλαίσιο και με κενά συμμόρφωσης με το ευρωπαϊκό πλαίσιο περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η απουσία ακόμη μέχρι σήμερα Εθνικού Κτηματολογίου και Δασολογίου και η διασπάθιση των πόρων που δαπανήθηκαν για το σκοπό αυτό. Διαφθορά, περιβαλλοντικό έγκλημα και διάχυτη ανασφάλεια δικαίου Η επικράτηση της αυθαιρεσίας συνοδεύεται με την μη απονομή δικαιοσύνης σε περιπτώσεις περιβαλλοντικών παραβάσεων και εγκλημάτων. Ακόμη και όταν οι παραβάσεις φθάσουν στα δικαστήρια, ακόμη και όταν τελικά υπάρξουν καταδικαστικές αποφάσεις αυτές συχνά είτε είναι αναντίστοιχες με τη συντελούμενη παράβαση είτε δεν εφαρμόζονται. Εξίσου σοβαρή είναι η ελεγκτική αδυναμία. Επιλέχθηκε και συντηρήθηκε η αδυναμία παρακολούθησης και ελέγχου της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και συμμόρφωσης με πολιτική εξάρτηση των θεσμών ελέγχου, ελλιπή στελέχωση των ελεγκτικών μηχανισμών, «γνωστικό έλλειμμα» περιβαλλοντικών και χωρικών 6

7 δεδομένων και εργαλείων διαπίστωσης παραβάσεων. Έλλειψη περιβαλλοντικής πολιτικής σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο Πρέπει να σημειωθεί ότι στη χώρα μας, η ενσωμάτωση ακόμη και των θετικών στοιχείων της περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ είναι αργή και στρεβλή, συνηθέστερα υπό την απειλή καταδικών από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, με πρόχειρο και αναποτελεσματικό τρόπο και ελλειμματική εφαρμογή. Η ανυπαρξία εγχώριας ενημέρωσης για τη διαμόρφωση των ευρωπαϊκών περιβαλλοντικών πολιτικών και των αντίστοιχων διεθνώς επιδίκων ζητημάτων εξυπηρετεί κύρια την αναπαραγωγή των εξουσιαστικών μηχανισμών κατανομής των φυσικών πόρων και λήψης των αναπτυξιακών αποφάσεων. Επιπλέον, αποτρέπει και μια ουσιαστική συζήτηση για το χαρακτήρα και τα όρια των περιβαλλοντικών πολιτικών της ΕΕ και διαιωνίζει την απουσία της Ελλάδας από τις διαδικασίες διαμόρφωσής τους. Σχηματικά η έλλειψη περιβαλλοντικής πολιτικής απεικονίζεται : - στην αδιαφορία ανάληψης πρωτοβουλιών, διαμόρφωσης προτάσεων, άσκησης πιέσεων κλπ στο ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, - στην πλημμελή ενσωμάτωση των κοινοτικών οδηγιών στο εθνικό δίκαιο και στην απροθυμία εφαρμογής τους. Τέλος, στην ακόμη πιο απρόθυμη ανάγνωση και ερμηνεία τους από την άποψη των κοινωνικών αναγκών και των περιβαλλοντικών στόχων, - στην χαμηλή απορρόφηση των κοινοτικών κονδυλίων συνοχής και στήριξης για έργα προστασίας/ διαχείρισης περιβάλλοντος μη-ποιοτικά χαρακτηριστικά των περιβαλλοντικών έργων τα οποία χρηματοδοτήθηκαν (π.χ. ΧΥΤΑ, βιολογικοί καθαρισμοί), - Στα χαμηλά ποσοστά των επαγγελμάτων που σχετίζονται με το περιβάλλον, την πολύ χαμηλή έρευνα και την σχεδόν ανύπαρκτη καινοτομία που αφορά σε φιλοπεριβαλλοντικές τεχνολογίες παραγωγής και τεχνολογίες προστασίας του περιβάλλοντος. Αποτελέσματα όχι ουδέτερα κοινωνικά Τα παραπάνω φαινόμενα θεσμικής ανεπάρκειας, ελλείμματος περιβαλλοντικών πολιτικών και συνολικά μη επαρκούς και αποτελεσματικής προστασίας του περιβάλλοντος, οφείλονται σε συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές οι οποίες δεν είναι κοινωνικά ουδέτερες αλλά διευρύνουν τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες. Συγκεκριμένα, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος πλήττει καίρια τις συνθήκες ζωής της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας και ιδιαίτερα τα πιο ευάλωτα στρώματα τα οποία δεν έχουν τα μέσα να τις αντιμετωπίσουν (υγεία, διατροφή, περιοχές κατοικίας κ.λ.π.). Αντίστοιχο είναι και το αποτέλεσμα για τις τοπικές παραγωγικές δραστηριότητες μικρής κλίμακας και ιδιαίτερα όσων συνδέονται με το περιβάλλον που συχνά εκτοπίζονται ή και υποβαθμίζονται από την επέλαση μεγάλων ιδιωτικών επενδύσεων, με συχνά ευνοϊκές η και χαριστικές διατάξεις και συνθήκες. Το φαινόμενο αυτό είναι διαχρονικό και εκτεταμένο και παρατηρείται από την μεταποιητική βιομηχανία και την ενέργεια, έως τον τουρισμό και τον κατασκευαστικό κλάδο. Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι η κοινωνική πλειοψηφία να επωμίζεται το κόστος, με έντονη οικονομική διάσταση, της 7

8 απουσίας προστασίας του περιβάλλοντος είτε μέσω της υποβάθμισης των συνθηκών ζωής της, είτε μέσω του εκτοπισμού παραγωγικών δραστηριοτήτων μικρής, αλλά μαζικής κλίμακας. Διεθνής, Ευρωπαϊκή και Περιφερειακή πολιτική για το περιβάλλον Η παγκοσμιότητα ενός συστήματος που στηρίζεται στον ανταγωνισμό για τη διαρκή οικονομική μεγέθυνση, η παραγωγή τεράστιου πλούτου και η ολοένα και πιο άνιση κατανομή του, οδηγεί σε μια μεγάλης κλίμακας καταστροφή στο περιβάλλον όσο και στους ανθρώπινους πόρους. Ο ανταγωνισμός προκαλεί περιβαλλοντικό και κοινωνικό dumping ιδιαίτερα στις φτωχότερες περιοχές, οι πολυεθνικές επιβάλλουν εντατικές μονοκαλλιέργειες που προκαλούν έλλειψη τροφίμων, ο καταναλωτισμός αποτελεί την κυρίαρχη κουλτούρα. Παρόλο που σε επίπεδο διεθνών θεσμών, διακηρύξεων και συμφωνιών, σημειώνεται η ανησυχία για την ανορθολογική και μη βιώσιμη διαχείριση του περιβάλλοντος, η κατάσταση επιδεινώνεται. Η περιβαλλοντική πολιτική της Ε.Ε. ιστορικά αναπτύχθηκε στη βάση τριών παραγόντων αντιθετικών και ταυτόχρονα συμπληρωματικών ως προς τα αποτελέσματα τα οποία καταγράφτηκαν κατά το παρελθόν. Ο πρώτος αφορούσε την εμπορική ένωση και την πορεία προς τη νομισματική ενοποίηση που απαιτούσε έναν ενιαίο χώρο λειτουργίας των αγορών. Το χαρακτηριστικό αυτό απαιτούσε, πάντα στα πλαίσια της αγοράς, κοινούς κανόνες στην παραγωγή και στην διαχείριση των φυσικών πόρων. Ο δεύτερος αφορά την ανάπτυξη ισχυρών περιβαλλοντικών και οικολογικών κινημάτων από τη δεκαετία του 60 ως συνέπεια και της εμφάνισης του φαινομένου της οικολογικής κρίσης και της κλιματικής αλλαγής, της αντίθεσης στην πυρηνική ενέργεια κ.λ.π. που συνέβαλαν στην δημιουργία μιας σχετικά ισχυρής και περιβαλλοντικής συνείδησης σε πλατιά τμήματα του πληθυσμού. Τέλος, ο τρίτος αφορά την ανάπτυξη του κοινωνικού κράτους, των δημοσίων αγαθών και υπηρεσιών κατά την μεταπολεμική περίοδο και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 80 με την επέλαση του νεοφιλελευθερισμού. Συνέπεια αυτών ήταν ή ανάπτυξη ενός πλέγματος περιβαλλοντικού δικαίου και η διαμόρφωση μιας περιβαλλοντικής πολιτικής στην Ε.Ε., που παρά το κοινωνικό έλλειμμα και τις εγγενείς αντιφάσεις, συνέβαλλαν ώστε να εισαχθούν σταδιακά, σε χώρες που υπολείπονται σε σχετικούς θεσμούς και διοικητικές δομές, όπως η Ελλάδα, αρχές περιβαλλοντικής διαχείρισης σε πλείστα θέματα. Ωστόσο, η κυριαρχία του νεοφιλελεύθερου μοντέλου αμφισβήτησε θεμελιωδώς την παραπάνω κατεύθυνση, εντάσσοντας την προστασία του περιβάλλοντος εξ ολοκλήρου στους μηχανισμούς της αγοράς, της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, των επενδυτικών ευκαιριών και των ιδιωτικοποιήσεων δημόσιων τομέων, αφαιρώντας ουσιαστικά στοιχεία του κοινωνικού και δημόσιου περιεχομένου της. Σήμερα, που η διεθνής οικονομική κρίση χρησιμοποιείται από τις κυρίαρχες τάξεις ως ευκαιρία για την αποσάθρωση κάθε περιβαλλοντικού κεκτημένου, η κατάσταση στο εσωτερικό της Ε.Ε, τείνει να αντιστραφεί. Οι ακραία νεοφιλελεύθερες πολιτικές του άκρατου ανταγωνισμού, της λιτότητας και της κοινωνικής εξαθλίωσης έχουν ως κύριο θύμα τους και το περιβάλλον και μάλιστα με ιδιαίτερη σφοδρότητα στις χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου. Στην εγγύτερη γειτονιά μας, την περιφέρεια της νοτιοανατολικής Ευρώπης και 8

9 της Μεσογείου, τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι ιδιαίτερα οξυμένα. Αν και τα κράτη μοιράζονται μεγάλης σημασίας φυσικούς πόρους για τους οποίους υπάρχει κοινή ευθύνη, δεν υπάρχουν εγκαθιδρυμένοι μηχανισμοί διεθνούς συνεργασίας και διακρατικές συμφωνίες για ζητήματα όπως η διασυνοριακή ρύπανση υδάτων και η μεταφορά επικινδύνων αποβλήτων. Έτσι η δήθεν «προωθημένη» περιβαλλοντική πολιτική της ΕΕ παραμένει εν πολλοίς σε θετικές διακηρύξεις αλλά σε ατελέσφορες πολιτικές, σε διαρκείς υποχωρήσεις και τελικά σε αναπαραγωγή του μοντέλου της περιβαλλοντικής καταστροφής εντός και εκτός συνόρων Ε.Ε. Β. Την περίοδο των μνημονίων Η ίδρυση Υπουργείου Περιβάλλοντος, το 2009, με την αποκοπή του από τα Δημόσια Έργα και την υπαγωγή της Γενικής Διεύθυνσης Δασών σε αυτό, δήθεν αναβαθμισμένης σε Ειδική Γραμματεία, δημιούργησε προσδοκίες οι οποίες όμως σύντομα διαψεύστηκαν. Στο νέο Υπουργείο υπήχθη και η Ενέργεια, ένας δυναμικός τομέας που συγκεντρώνει το ενδιαφέρον της επιχειρηματικής ελίτ, θεωρητικά υποδεικνύοντας ότι θα δινόταν ιδιαίτερη έμφαση στα θέματα που αφορούν την σχέση της παραγωγής ενέργειας με την εξάντληση των φυσικών πόρων, την ρύπανση και την κλιματική αλλαγή. Στην πράξη αποδείχθηκε το αντίθετο: αν σε μια προηγούμενη περίοδο, τον «τόνο» στις πολιτικές έδιναν οι προτεραιότητες της προώθησης των «μεγάλων» δημόσιων έργων, σήμερα αυτός δίνεται από τα συμφέροντα στον τομέα της ενέργειας. Κύρια χαρακτηριστικά της περιόδου Στην περίοδο που προηγήθηκε, και στο πλαίσιο της μνημονιακής συνθήκης, περάσαμε γρήγορα από τις διακηρύξεις της «πράσινης ανάπτυξης» της αγοράς, στην πλήρη απαξίωση κάθε περιβαλλοντικού μέτρου και ελέγχου. Το περιβάλλον περιθωριοποιείται περαιτέρω και η νομοθεσία και οι δημόσιοι θεσμοί ελέγχου προβάλλονται ιδεολογικά ως τροχοπέδη της ανάπτυξης. Έχει προκληθεί η διάλυση της διοίκησης σε όλα τα επίπεδα (κεντρικές υπηρεσίες ΥΠΕΚΑ, αποκεντρωμένες δομές πχ δασαρχεία, πολεοδομίες, αυτοδιοίκηση, φορείς διαχείρισης). Ενδεικτική είναι η περίπτωση του Πράσινου Ταμείου: περιορισμός των δαπανών του στο μόλις 2,5% των διαθεσίμων και πρόβλεψη για μεταφορά του 97,5% των πόρων του στον κρατικό προϋπολογισμό για τη μείωση του ελλείμματος. Η οικονομική κρίση δίνει άλλοθι για την περαιτέρω εκποίηση της δημόσιας περιουσίας (επιχειρήσεις, υπηρεσίες, γη) και την παράδοση του φυσικού περιβάλλοντος στο real estate. Η ιδιωτικοποίηση βασικών κοινωνικών αγαθών και υπηρεσιών που ξεκίνησε τα τελευταία χρόνια, επιταχύνεται με τα μνημόνια και τους εφαρμοστικούς νόμους και οδηγεί όχι μόνο σε μια δραματική κλιμάκωση της περιβαλλοντικής καταστροφής αλλά και στην απώλεια δημόσιας περιουσίας και φυσικών πόρων απαραίτητων για την επιβίωση και την παραγωγή. Η πολιτική αυτή συνοδεύεται αναπόφευκτα με την παραβίαση των δικαιωμάτων των πολιτών στην πληροφόρηση διαβούλευση και την βάρβαρη καταστολή των κινημάτων υπεράσπισης του περιβάλλοντος. 9

10 Τα σημαντικότερα πλήγματα Α. Συνοπτικά : Η ιδιωτικοποίηση βασικών κοινωνικών αγαθών και πόρων όπως το νερό, η ενέργεια, η διαχείριση απορριμμάτων, η εκποίηση δημόσιων πόρων όπως ορυκτών, δημόσιων και κοινόχρηστων χώρων, δασικών εκτάσεων και η υπαγωγή του χωροταξικού σχεδιασμού στην προώθηση των μνημονιακών επιταγών. Β. Συγκεκριμένα: 1. Για το Νερό : προωθείται η ιδιωτικοποίηση όχι μόνο των δικτύων διανομής αλλά επίσης των επιφανειακών υδάτων μέσω των μικρών και μεγάλων υδροηλεκτρικών καθώς και των υπογείων υδάτων μέσω των δικαιωμάτων χρήσης. Τα απαραίτητα εργαλεία για την άσκηση πολιτικής δηλαδή η απογραφή των γεωτρήσεων και τα σχέδια διαχείρισης που με μεγάλη καθυστέρηση εκπονήθηκαν πρόσφατα για όλη τη χώρα, χρησιμοποιούνται για να προωθήσουν την πολιτική επιλογή της ιδιωτικοποίησης. Τα μνημόνια της τελευταίας τριετίας, όπως και σε άλλους τομείς, θα παίξουν και εδώ τον ρόλο καταλύτη με στόχο τόσο την επίσπευση της διαδικασίας, όσο και την επιδείνωση των όρων εις βάρος του δημοσίου. Παράλληλα τα σημαντικότερα προβλήματα που παραμένουν αφορούν στην εκτεταμένη καταστροφή υδροφορέων κυρίως από βιομηχανική, αγροτική και αστική ρύπανση και την εξάντλησή τους από υπεράντληση, αλλά και επιφανειακών υδατικών συστημάτων (Κορώνεια, Βεγορίτιδα, Ασωπός, Πηνειός κλπ). 2. Για την Ενέργεια: προωθούνται fast track μεγάλες επενδύσεις σε όλους τους τομείς, το κερδοσκοπικό μοντέλο διείσδυσης των ΑΠΕ καταστρέφει αγρότες και μικρομεσαίους παραγωγούς, απειλεί το περιβάλλον και επιβαρύνει τους καταναλωτές, προωθούνται νέες μονάδες γαιανθράκων και μεγάλων Υ/Η, αγωγοί Φ.Α. και πετρελαίου. 3. Για τις εξορύξεις: χωρίς καμία μέριμνα για τις αποκαταστάσεις, εντατικοποιούνται πιέσεις για εξορύξεις και μάλιστα χωρίς αποδόσεις για το δημόσιο (royalties). Νέα eldorado αποτελούν οι εξορύξεις χρυσού στη Βόρεια Ελλάδα που έχουν εγείρει μεγάλες τοπικές αντιστάσεις και τα φημολογούμενα κοιτάσματα υδρογοναθράκων. 4. Για τη διαχείριση απορριμμάτων: την πραγματικότητα των ΧΑΔΑ/ΧΥΤΑ διαδέχθηκε η προώθηση των μεγαλοεργολαβικών σχεδιασμών για φαραωνικά εργοστάσια επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων με σκοπό την ενεργειακή αξιοποίηση που ακυρώνουν την προοπτική της ανακύκλωσης και αποτελούν προθάλαμο για την καύση των αποβλήτων 5. Για την ατμοσφαιρική ρύπανση: το φαινόμενο παροξύνεται, με τελευταίο ενδεικτικό στοιχείο την εμφάνιση οξύτατων επεισοδίων αιθαλομίχλης σε πληθώρα αστικών κέντρων. Φαινόμενο που συνδέεται με την ενεργειακή φτώχεια. 6. Στον τομέα χωροταξία δόμηση - υπό-εκποίηση δημόσια περιουσία: νομιμοποιούνται καταπατήσεις και αυθαιρεσίες, ακόμη και σε προστατευόμενες περιοχές και προωθούνται χωροταξικές «ρυθμίσεις» με στόχο την προώθηση των διευρωπαικών 10

11 δικτύων και τη μετατροπή της χώρας σε α. διαμετακομιστικό χώρο μεταφορών και ενέργειας β. σε ζώνη «ανεμπόδιστης» ανάπτυξης επενδυτικών δραστηριοτήτων. Κύριο χαρακτηριστικό της περιόδου είναι η ίδρυση ΝΠΙΔ με μορφή Α.Ε που αναλαμβάνουν ένα πρωτοφανούς έκτασης εγχείρημα για την εκποίηση δημόσιας περιουσίας με αιχμή του δόρατος το περίφημο ΤΑΙΠΕΔ (αλλά και τα Επενδύστε στην Ελλάδα, Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου Α.Ε. (ΕΤΑΔ): Παράκτιο Αττικό Μέτωπο Α.Ε. ΕΛΛΗΝΙΚΟ Α.Ε.). Παραδείγματα: στους τομείς των εξορύξεων (ειδικό χωροταξικό βιομηχανίας), των ΑΠΕ (ειδικό χωροταξικό ΑΠΕ), του real estate (αναθεωρημένο ειδικό χωροταξικό τουρισμού, σχέδια «αξιοποίησης» Ελληνικού κλπ), στις ιχθυοκαλλιέργειες (ειδικό χωροταξικό υδατοκαλλιεργειών) κλπ για τα οποία έχουν διατυπωθεί ενστάσεις και προσφυγές των σχετικών εμπλεκομένων κοινωνικών φορέων και πλήθους κινήσεων πολιτών. Οι τάσεις «απαλλαγής» από τους χωροταξικούς κανόνες αποτυπώνονται επιπλέον με την ρύθμιση για την ιδιωτική χωροθέτηση- πολεοδόμηση. Ιδιαίτερη σημασία έχει η προωθούμενη διάλυση της δασικής υπηρεσίας που σε συνδυασμό με την εγκατάλειψη της διαχείρισης των δασικών οικοσυστημάτων τόσο ως προς τον παραγωγικό τους ρόλο όσο και ως προς την προστατευτική-οικολογική τους διάσταση, την παράδοσή τους στα μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα (τουριστικά, ενεργειακά, εξορυκτικά κ.αλ.), την νομιμοποίηση όλων των αυθαιρεσιών και την απουσία δασικών χαρτών και δασολογίου, απειλεί δάση και δασικές εκτάσεις. Η διάλυση της ήδη όπως περιγράψαμε προβληματικής- διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης (fast track, παράκαμψη ΥΠΕΚΑ από Υπουργεία Ανάπτυξης και Τουρισμού) συντείνει σε αυξανόμενες συγκρούσεις χρήσεων και ανασφάλεια δικαίου. Τέλος στο όνομα των μνημονιακών υποχρεώσεων προωθούνται με σκανδαλώδεις όρους αδιαφάνειας και ξεπουλήματος τα δημόσια ακίνητα και μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις με το δημόσιο να αναλαμβάνει την υποχρέωση να παραμένει ως ενοικιαστής Προτάσεις (όραμα και μέτρα) Όραμα και ορίζουσες της στρατηγικής μας Α. Η οικολογική και η οικονομική κρίση συνδέονται και αλληλοτροφοδοτούνται H ληστρική εκμετάλλευση κοινωνίας και φύσης και οι αναπτυξιακές ανισομέρειες που επιβάλλει ο καπιταλισμός, εντείνονται σε συνθήκες κρίσης, με την όξυνση των ανταγωνισμών και την επιβολή ακραίου νεοφιλελευθερισμού, ενώ ταυτόχρονα η περιβαλλοντική υποβάθμιση ναρκοθετεί τις μελλοντικές συνθήκες παραγωγής και σωρεύει τεράστιο κοινωνικό και περιβαλλοντικό κόστος. Αφού οι κρίσεις της οικονομίας και του περιβάλλοντος είναι βαθιές και αλληλένδετες, η αντιμετώπισή τους πρέπει να είναι κοινή. Στον αντίποδα του ανταγωνισμού, της διαρκούς μεγέθυνσης και συσσώρευσης του καπιταλισμού που γεννά την κρίση, υποστηρίζουμε ένα ριζικά διαφορετικό μοντέλο οργάνωσης των σχέσεων κοινωνίας, οικονομίας και περιβάλλοντος. 11

12 Ο ίδιος δρόμος δεν μπορεί να οδηγήσει σε άλλα αποτελέσματα. Μόνη πραγματική διέξοδο, για το παρόν και το μέλλον των κοινωνιών, μπορεί να αποτελέσει ένας κοινωνικός-οικολογικός μετασχηματισμός της παραγωγής σε ένα μεταβατικό πρόγραμμα μιας οικονομίας των αναγκών σε σοσιαλιστική κατεύθυνση. Το σχέδιο αυτό στηρίζεται και στις τοπικές παραγωγικές δυνάμεις και τους πόρους κάθε περιοχής, επιδιώκει την ισορροπία και τη συνέργεια μεταξύ των τομέων της παραγωγής, διαφυλάσσει το περιβάλλον και επιτρέπει τη διανομή της παραγόμενης αξίας στο σύνολο του πληθυσμού. Όλες οι επενδύσεις πρέπει να πραγματοποιούνται μέσα σ ένα προστατευτικό για το περιβάλλον νομοθετικό πλαίσιο και να υπόκεινται πάντα στον απαιτούμενο διοικητικό και δημοκρατικό κοινωνικό έλεγχο. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, σταδιακά θα εκλείψουν οικονομικές δραστηριότητες που είτε έχουν δυσανάλογα μεγάλο οικολογικό αποτύπωμα είτε μπορούν να υποκατασταθούν από περιβαλλοντικά φιλικές παραγωγικές μεθόδους, προϊόντα και υπηρεσίες. Β. Ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής Η κρισιμότητα του φαινομένου της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής θα επηρεάσει δυσανάλογα ευαίσθητα οικοσυστήματα και τους φτωχούς. Ο ΣΥΡΙΖΑ συντάσσεται με τα κόμματα και τις οργανώσεις στην Ευρώπη και παγκόσμια που διεκδικούν υψηλούς και δεσμευτικούς στόχους για το κλίμα, που απορρίπτουν τις «ψευδο-λύσεις» (ευέλικτων μηχανισμών, ETS, CDMs, etc.), που ζητούν «κλιματική δικαιοσύνη» μεταξύ παγκόσμιου Βορρά και Νότου. Η επιτακτική δραστική ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής, τα μέτρα αντιμετώπισης των συνεπειών της και η αποκατάσταση της οικολογικής ισορροπίας αποτελούν ζωτικό όρο για την κοινωνική αναπαραγωγή και την διασφάλιση των αναγκών της κοινωνικής πλειοψηφίας και ιδιαίτερα των πιο αδύναμων. Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής δεν είναι ταξικά ουδέτερες. Πλήθος επιστημονικών ερευνών που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας τα προηγούμενα χρόνια καθώς και στην 5 η έκθεση της δεύτερης ομάδας εργασίας της IPCC 2 καταδεικνύουν ότι οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής πλήττουν με μεγαλύτερη ένταση τα δις των φτωχών του παγκόσμιου Νότου που ευθύνονται συντριπτικά λιγότερο για την πρόκλησή της, καθώς επίσης και τους εργαζόμενους και τα φτωχά λαϊκά στρώματα του Βορρά, λόγω των λιγότερων μέσων που διαθέτουν για να τις αντιμετωπίσουν αλλά και των παραγωγικών δραστηριοτήτων τους που συνδέονται οργανικά με το τοπικό περιβάλλον (π.χ. γεωργία, αλιεία), που αποτελεί και τόπο μόνιμης διαβίωσής τους. Ευρώπη Μεσόγειος Οι κύριες επιπτώσεις (κίνδυνοι) όπως συνοψίζονται στην πρόσφατη έκθεση της 2 ης ομάδας εργασίας της IPCC αφορούν:

13 Αυξημένες οικονομικές απώλειες και συνέπειες για τους κατοίκους, από πλημμύρες σε λεκάνες απορροής ποταμών και ακτές, λόγω αστικοποίησης, αύξησης της στάθμης της θάλασσας, παράκτιας διάβρωσης και των παροχών αιχμής ποταμών. Αυξημένη έλλειψη νερού ιδιαίτερα στη Νότια Ευρώπη. Αυξημένα γεγονότα καύσωνα με συνέπειες: α) για την υγεία και τις συνθήκες διαβίωσης, β) την παραγωγικότητα της εργασίας, γ) την γεωργική παραγωγή, δ) την ποιότητα του αέρα και ε) τον αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιών στη νότια Ευρώπη. Ορισμένα επιπρόσθετα στοιχεία ειδικά για τη λεκάνη της Μεσογείου, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη: Μέχρι το 2050, κατά μέσο όρο, προβλέπονται: α)αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα κατά 2 C περίπου και της θάλασσας από 0,8 έως 1,8 C, β) αύξηση της στάθμης της θάλασσας από 6 έως 12 εκατοστά, γ) μείωση της ποσότητας βροχής κατά 5 με 10% και δ) αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης ακραίων καιρικών φαινομένων. Εκπομπές σωρευτικός προϋπολογισμός άνθρακα Ο στόχος του περιορισμού της ανόδου της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από τους 2 C μέχρι το 2100, θεωρείται από τη διεθνή κοινότητα, το ανώτατο επιτρεπτό όριο προκειμένου να μην υπερβούμε το σημείο καμπής που οδηγεί στην καλπάζουσα κλιματική αλλαγή. Στο σενάριο που ανταποκρίνεται στον στόχο των 2 C - RCP2.6 -, πάνω από το 66% των ήδη γνωστών και οικονομικά εκμεταλλεύσιμων αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων πρέπει να παραμείνουν στο έδαφος. Σε αυτά, φυσικά, δεν περιλαμβάνονται τα δυνητικά ή μελλοντικά κοιτάσματα ορυκτών πόρων τα οποία θα προκύψουν βάσει της παρούσας τάσης των μεγάλων πολυεθνικών για στροφή στις έρευνες εντοπισμού νέων κοιτασμάτων και ιδιαίτερα των μη-συμβατικών ορυκτών καυσίμων (αντλήσεις βαθέων υδάτων, σχιστολιθικό πετρέλαιο, πισσώδεις άμμοι, σχιστολιθικό αέριο κ.λ.π.). Η εξέλιξη αυτή είναι καταστροφική και οδηγεί, ταχύτατα στο σενάριο της καλπάζουσας κλιματικής αλλαγής. Στο ίδιο καταστροφικό πλαίσιο, εντάσσεται και η παρούσα ενεργειακή πολιτική των μνημονιακών κυβερνήσεων που επικεντρώνεται, μεταξύ άλλων, στις έρευνες εντοπισμού νέων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στο Ιόνιο, Δυτικά και Νότια της Πελοποννήσου και Νότια της Κρήτης. Στην κατεύθυνση που κινούμαστε σήμερα - «business as usual» - σύμφωνα με τα σενάρια που αναπτύσσονται εκτιμάται ότι η άνοδος μπορεί να φθάσει έως και τους 5,3 0 C, με μέσο όρο τους 4,3 0 C. Συνεπώς, η ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής απαιτεί άμεσες, δραστικές και διαρκείς καθαρές μειώσεις των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Στόχοι Πολιτικές κατευθύνσεις Κεντρικό στόχο και διεκδίκηση της αριστεράς σε διεθνές επίπεδο αποτελεί η απαίτηση για την επίτευξη μια δίκαιης φιλόδοξης και δεσμευτικής συμφωνίας που θα βασίζεται στην αρχή - των Η.Ε για την κλιματική αλλαγή - των Κοινών αλλά 13

14 Διαφοροποιημένων Ευθυνών και των Αντίστοιχων Δυνατοτήτων (CBDRRC) και στο στόχο μη υπέρβασης του ορίου των 1,5 0 C στο πλαίσιο του αντίστοιχου προϋπολογισμού άνθρακα. Δεσμευτικό, κανονιστικό και κοινωνικά δίκαιο πλαίσιο άμεσων μέτρων καθαρών μειώσεων των εκπομπών GHGs ενάντια στην κερδοσκοπία και τις αυταπάτες των μηχανισμών της αγοράς. Οι μηχανισμοί και τα εργαλεία των αγορών έχουν αποδειχθεί τις τελευταίες δεκαετίες, πέραν όλων των άλλων συνεπειών τους, εντελώς αναποτελεσματικοί για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής. Η στρατηγική του κεφαλαίου για «πράσινη ανάπτυξη» ή «πράσινο εκσυγχρονισμό» έχει στο επίκεντρό της, όχι την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αλλά με αφορμή την τελευταία τη δημιουργία νέων πεδίων κερδοφορίας για την επανάκαμψη της συσσώρευσης, δηλαδή πράσινες «business as usual», το κόστος των οποίων επωμίζεται η κοινωνική πλειοψηφία. Στη δική μας αντίληψη η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και ευρύτερα της συνδυασμένης οικονομικής οικολογικής κρίσης δεν αφορά, πρωτίστως και μόνο, έναν τεχνικό-τεχνολογικό μετασχηματισμό, αλλά απαιτεί τον ριζικό κοινωνικό-οικολογικό μετασχηματισμό οργάνωσης της κοινωνικής παραγωγής σε μια μεταβατική κατεύθυνση της οικονομίας των αναγκών, με σοσιαλιστικό ορίζοντα. Αίτημα και διεκδίκηση της αριστεράς και των ριζοσπαστικών κινημάτων αποτελεί η κατάργηση των Συστημάτων Εμπορίας Ρύπων (ETS) μέσω των ειδικών χρηματιστηρίων ρύπων, των Μηχανισμών Καθαρής Ανάπτυξης (CDM) και γενικά των ευέλικτων μηχανισμών του Κιότο που όχι μόνο δεν έχουν επιτύχει κανένα αποτέλεσμα στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και στη μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, αλλά επιπλέον α) ευνοούν μια διαδικασία κερδοσκοπίας προς όφελος των μεγάλων ρυπαντών, β) αποτελούν τροχοπέδη για τις όποιες μειώσεις μέσω αμφίβολων επενδύσεων σε τρίτες χώρες, γ) μεγιστοποιούν την περιβαλλοντική πίεση μέσω της διάχυσης και επέκτασής σε παγκόσμιο επίπεδο και δ) μετακυλύουν το κόστος στη μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία. Άξονες και μέτρα για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής Καθαρές μειώσεις των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 40% έως το 2020 και κατά 95% έως το 2050 σε σχέση με τα επίπεδα του 1990 για τις αναπτυγμένες χώρες. Σταδιακή απεξάρτηση των οικονομιών των ανεπτυγμένων χωρών από τον άνθρακα έως το 2050 το 2070 σε παγκόσμια κλίμακα -. Δεσμευτική και επαρκή χρηματοδοτική και τεχνολογική υποστήριξη καθώς επίσης και ενισχύσεις για τη δημιουργία υποδομών από τις «αναπτυγμένες» προς τις χώρες του παγκόσμιου Νότου και τις πιο ευάλωτες κοινότητες, τόσο για την ανάσχεση, όσο και για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Το ύψος της απολύτως αναγκαίας χρηματοδοτικής υποστήριξης που απαιτείται ανέρχεται στα, κατ ελάχιστον, 100 δις ετησίως το Φορέας διαχείρισής της πρέπει να είναι τα Η.Ε. Δραστικά ολοκληρωμένα προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας και αύξησης της 14

15 ενεργειακής απόδοσης σε: βιομηχανία, γεωργία, κτιριακό τομέα, μεταφορές, συγκοινωνίες. Άμεση ανακοπή των ερευνών και των εξορύξεων μη συμβατικών ορυκτών καύσιμων - σχιστολιθικού αερίου (shale gas), πισσώδους άμμου κ.α. Αντιστροφή της προωθούμενης κατεύθυνσης αύξησης της χρήσης άνθρακα και του εξωραϊσμού τους που προωθούν μεγάλοι πολυεθνικοί όμιλοι μέσω της χρήσης τεχνολογιών δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα (CCS). Καμιά νέα εγκατάσταση πυρηνικής ενέργειας και ορισμός χρονοδιαγραμμάτων για το οριστικό κλείσιμο των υπαρχουσών. Απόρριψη της παραγωγής βιοκαυσίμων από ενεργειακές καλλιέργειες. Άμεσα μέτρα για το σταμάτημα της αποδάσωσης και την προώθηση μεγάλης κλίμακας αναδασώσεων και αναγέννησης των δασών. Αναδιάρθρωση των υδροβόρων καλλιεργειών και ενίσχυση της παραγωγής βιολογικών προϊόντων με σεβασμό στη βιοποικιλότητα των οικοσυστημάτων. Δραστική περικοπή εξοπλιστικών δαπανών και μεταφορά δημόσιων πόρων στην προστασία του περιβάλλοντος και στην ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής. Δημόσια χρηματοδότηση στην έρευνα, την καινοτομία και την ανάπτυξη διαφοροποιημένης τεχνολογίας σε δημόσια πανεπιστήμια, ινστιτούτα, φορείς και δημόσιες επιχειρήσεις για την ανάσχεση και αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τον κοινωνικό-οικολογικό μετασχηματισμό της παραγωγής. Προστασία και διασφάλιση των δικαιωμάτων των περιβαλλοντικών προσφύγων. Γ. Το φυσικό περιβάλλον της χώρας, ως βάση ανασυγκρότησης Σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, η διαφύλαξη του περιβαλλοντικού πλούτου και των φυσικών πόρων, σε συνδυασμό με την εξορθολογισμένη διαχείρισή τους και με κύριο άξονα τον αναντικατάστατο ρόλο του Δημόσιου Τομέα, μπορεί να αποτελεί την ραχοκοκαλιά και το πλαίσιο αναφοράς μιας ανθρωποκεντρικής οικονομίας. H χώρα διαθέτει ένα μοναδικό φυσικό περιβάλλον, με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά παγκόσμιας κληρονομιάς, που επιτελεί σημαντικές φυσικές ρυθμιστικές και προμηθευτικές λειτουργίες και προσδίδει αξία στο σύνολο της παραγωγικής διαδικασίας, σε κάθε κλάδο της οικονομίας. Η οικολογικά ορθή αξιοποίηση του μοναδικού αυτού φυσικού διαθεσίμου αποτελεί από μόνη της μοχλό βιώσιμης ανάπτυξης. Η καλή κατάσταση του περιβάλλοντος, η διευρυμένη οικολογική ποιότητα (όχι μόνο σε προστατευόμενες «νησίδες»), η διατήρηση των τοπίων, της ιστορικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, η ανάσχεση της αστικοποίησης, η λήψη άμεσων μέτρων και παρεμβάσεων για την ποιότητα του αστικού και δομημένου περιβάλλοντος, οι περιβαλλοντικές υποδομές (πχ. διαχείριση αποβλήτων, λιμνοδεξαμενές, έργα σε προστατευόμενες περιοχές) και η αντίστοιχη καινοτομία πρέπει να ειδωθούν ως το βασικό «συγκριτικό πλεονέκτημα» της χώρας στους τομείς του τουρισμού, του 15

16 κοινωνικού-οικολογικού μετασχηματισμού του ενεργειακού μοντέλου, της γεωργίας και των τροφίμων, της δασοπονίας, των υπηρεσιών ποιότητας, της έρευνας και της καινοτομίας, της επικοινωνίας αλλά ακόμη και της μεταποίησης και κλάδων της βιομηχανίας στο βαθμό που συνδέονται με την προώθηση οργανωμένων και ορθολογικά χωροθετημένων βιομηχανικών περιοχών. Η προστασία του περιβάλλοντος δεν αποτελεί κόστος αλλά όρο ικανοποίησης των κοινωνικών αναγκών αφού έχει ως αποτέλεσμα: - τη δημιουργία θέσεων εργασίας: είτε άμεσα στην περιβαλλοντική προστασία, πρόληψη, αποκατάσταση, είτε μέσω της προστασίας και ανάπτυξης των τομέων που έχουν άμεση σχέση με το περιβάλλον, - την εξοικονόμηση πόρων (ενέργειας, πρώτων υλών, δαπανών υγείας) για την οικονομία. Η εξοικονόμηση και ορθολογική χρήση των πεπερασμένων εγχώριων πόρων αποτελεί επιπλέον σήμερα αναγκαστική επιλογή για τη βιώσιμη οικονομική ανασυγκρότηση με βάση τις ανάγκες των ανθρώπων, - την ποιότητα της ζωής και την ιεράρχηση πολιτιστικών αξιών. Δ. Τοπική/ συνεργατική διάσταση - με επίκεντρο το περιβάλλον Οι τομείς της διαχείρισης του περιβάλλοντος -φυσικού και ανθρωπογενούς- και των τοπικών πόρων συνδέονται κατεξοχήν με τις δραστηριότητες της συνεταιριστικής και (νέας) μικρομεσαίας οικονομίας. Oι συλλογικές μορφές δραστηριότητας όπως οι συνεταιρισμοί, τα δίκτυα συνεργασίας, οι ομάδες παραγωγών (περιεκτικός χαρακτήρας, ισχυρή διακλαδικότητα, ποιοτικές θέσεις εργασίας, τοπικά προστιθέμενες αξίες, εξοικονόμηση πόρων) συμβάλλουν ιδιαίτερα στην αντιμετώπιση της ανεργίας ταυτόχρονα με την προστασία του περιβάλλοντος. Τα ζητήματα που αφορούν το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής των πολιτών, γενικότερα ο οικολογικός χαρακτήρας του σχεδίου ανασυγκρότησης που προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ είναι στοιχείο φυσιογνωμικό, και μπορεί να κινητοποιήσει ιδιαίτερα την κοινωνία στην συγκεκριμενοποίηση και υλοποίησή του. Άπτονται ιδιαίτερα των διαδικασιών αποκέντρωσης, συμμετοχικού σχεδιασμού και δημοκρατικού κοινωνικού ελέγχου στα μέσα παραγωγής και στα συλλογικά αγαθά που προωθεί η Αριστερά. Αφορά και συνδέεται άρρηκτα με την εμβάθυνση της δημοκρατίας, την αποκέντρωση των αποφάσεων και την αυτοδιοίκηση των τοπικών κοινωνιών από τα πιο μικρά τους κύτταρα. Η συνεργατική δράση περιλαμβάνει: Κοινωνική κινητοποίηση, προώθηση των δομών κοινωνικής αυτοργάνωσης, κινημάτων πόλης, τοπικών και υπερτοπικών κινήσεων κατοίκων για τη διεκδίκηση και διαμόρφωση αστικών και περιαστικών πάρκων όπως το Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού (κοινωνική εμπλοκή τις περιβαλλοντικές δράσεις). Ε. Υπερεθνικές πρωτοβουλίες για το περιβάλλον Σημειώνουμε ορισμένα κεντρικά κριτήρια και κατευθύνσεις της ριζοσπαστικής- 16

17 οικολογικής αριστεράς που αφορούν τις διεθνείς και περιφερειακές πολιτικές δράσεις και πρωτοβουλίες : α) Είμαστε αντίθετοι στην «εξαγωγή ρύπανσης» γενικά προς λιγότερο ανεπτυγμένα κράτη και ιδιαίτερα του παγκόσμιου Νότου, που ευνοείται από την «απελευθέρωση» των τοπικών αγορών, το χαμηλότερο εργατικό κόστος, την ανεπάρκεια ή και την απουσία θεσμικών πλαισίων και τους ασθενείς μηχανισμούς περιβαλλοντικού ελέγχου, που εντείνουν την ανισότητα και την εκμετάλλευση. Οι μορφές αυτές αντιστάθμισης μέσω της μετακύλισης της ρύπανσης, που εντάσσονται στους αγοραίους μηχανισμούς διαχείρισης, δεν έχουν κανένα περιβαλλοντικό και ιδιαίτερα ως προς την κλιματική αλλαγή αποτέλεσμα, καθώς το παγκόσμιο περιβάλλον δεν γνωρίζει διοικητικά, οικονομικά ή αλλά σύνορα. β) Θεωρούμε σημαντική την υπογραφή ισότιμων διεθνών συμφωνιών, την σύναψη αλληλέγγυων σχέσεων συνεργασίας με τις χώρες της Βαλκανικής και της Μεσογείου ώστε να αποτρέπεται η χρησιμοποίησή τους ως χώρων περιβαλλοντικού ντάμπινγκ, ως υποδοχείς ρυπογόνων και ανθυγιεινών δραστηριοτήτων ή αποθήκες επικίνδυνων αποβλήτων. Προτείνουμε την ανάπτυξη κοινών μηχανισμών για την προστασία και διαχείριση των διακρατικών φυσικών πόρων και συνεργασία σε θέματα χωρικού σχεδιασμού, διασυνοριακής ρύπανσης, υδάτινων πόρων, διαχείρισης αποβλήτων, απαγόρευσης γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, απόσυρσης κ.ά. γ) Είμαστε κατηγορηματικά αντίθετοι/ες στην πυρηνική ενέργεια. Αγωνιζόμαστε για τον διεθνή έλεγχο των υπαρχουσών εγκαταστάσεων μέχρι να επιτευχθεί η οριστική κατάργησή τους. Ειδικά στην περιοχή της Μεσογείου και των Βαλκανίων, προτείνουμε την ανάπτυξη σχέσεων συνεργασίας για τον έλεγχο, την σταδιακή απόσυρση και την μη ανάπτυξης νέων πυρηνικών εγκαταστάσεων. Υποστηρίζουμε ότι είναι μια επικίνδυνη τεχνολογία που παράγει μη διαχειρίσιμα ραδιενεργά απόβλητα, θέτει σοβαρά ζητήματα ασφάλειας και δημιουργεί γεωπολιτικές εξαρτήσεις, στρατιωτικοποιώντας περαιτέρω τη χώρα υπό την κηδεμονία του ΝΑΤΟ. δ) Τέλος θεωρούμε αναγκαιότητα την ανάπτυξη της συντονισμένης κοινής πολιτικής και κοινωνικής δράσης καθώς επίσης και της ανάληψης κοινών πρωτοβουλιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο των δυνάμεων και των κινημάτων της ριζοσπαστικής αριστεράς και οικολογίας για τη διαμόρφωση, ισχυρών και δίκαιων, διεθνών περιβαλλοντικών πολιτικών. 17

18 7.2.2 Θεσμικά μέτρα- πολιτικές Άμεσα Αναδιάρθρωση Υπουργείου Περιβάλλοντος: Η έμπρακτη πολιτική βούληση για προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και οικολογικό μετασχηματισμό της παραγωγής, κατ αρχάς εκδηλώνεται με την ενίσχυση του Υπουργείου Περιβάλλοντος (Χωροταξίας και Δασών). Το Υπουργείο εκτός από τους αμιγώς περιβαλλοντικούς τομείς πρέπει να έχει και την εποπτεία των αποφάσεων, πληθώρας άλλων Υπουργείων και κατά προτεραιότητα των τομέων της Ενέργειας και Δημοσίων Έργων αλλά των τομέων Εσωτερικών, Ανάπτυξης, Οικονομικών, Μεταφορών, Ναυτιλίας, Βιομηχανίας, Αγροτικής Ανάπτυξης για θέματα που σχετίζονται με το περιβάλλον. Νομοθετική ακύρωση συγκεκριμένων (μνημονιακών και όχι μόνο) αποφάσεων που αφορούν : ιδιωτικοποίηση νερού και ενέργειας, αδειοδοτήσεις εξορύξεων χρυσού και νέων κοιτασμάτων, ΣΔΙΤ απορριμμάτων, εκποίηση δημόσιων χώρων όπως Ελληνικού, τις fast track αδειοδοτήσεις, την προστασία και διαχείριση δασών, υγροτόπων, προστατευόμενων περιοχών, ακτών κλπ. Πρώτης προτεραιότητας είναι το πάγωμα των διαδικασιών εκπλειστηριασμού των δημόσιων ακινήτων. Σε απόλυτη προτεραιότητα η προώθηση επενδυτικών επιλογών χαμηλού άνθρακα του δημόσιου και κοινωνικού τομέα της οικονομίας με χαρακτηριστικά μακρόχρονης απόσβεσης. Εφαρμογή ολοκληρωμένων προγραμμάτων επείγοντος χαρακτήρα περιβαλλοντικής αποκατάστασης και συνολικού αναπροσανατολισμού του παραγωγικού μοντέλου σε περιοχές προτεραιότητας (π.χ. Πτολεμαΐδα- Κοζάνη, Βιομηχανική περιοχή Θεσ/νικης, λεκάνη Ασωπού, Θριάσιο -Ελευσίνα κλπ). Αναδιάρθρωση των εσωτερικών υπηρεσιών της διοίκησης και της δικαιοσύνης και αυστηροποίηση του θεσμικού πλαισίου για την απονομή δικαίου και την αντιμετώπιση του περιβαλλοντικού εγκλήματος. Πολιτική δέσμευση αντιστροφής της περιβαλλοντικής υποβάθμισης με νομοθετικά, θεσμικά και χρηματοδοτικά μέτρα. Λήψη νομοθετικών πρωτοβουλιών, μετά από σύγκληση οργάνων διαβούλευσης παραγωγικών - κοινωνικών φορέων νέας σύνθεσης και ρόλου. Άμεση εφαρμογή της νομοθεσίας περί περιβαλλοντικής ευθύνης για την πρόληψη και πλήρη αποκατάσταση κάθε ζημιάς, με χρήση των προστίμων για περιβαλλοντικούς σκοπούς. Άμεση αναβάθμιση της υπηρεσίας των Επιθεωρητών περιβάλλοντος και ίδρυση παραρτημάτων της σε όλη χώρα με προτεραιότητα στις περιοχές μεγάλων βιομηχανικών συγκεντρώσεων. Εγκαταστάσεις Seveso : Σημαντική μείωση των παραμέτρων επικινδυνότητας στις υφιστάμενες εγκαταστάσεις Seveso (μείωση ζωνών επικινδυνότητας), σε αντίθετη περίπτωση δεν χορηγείται καμία άδεια έγκρισης περιβαλλοντικών όρων ή άδεια παράτασης λειτουργίας. 18

19 Μεσοπρόθεσμα Επικαιροποίηση του θεσμικού πλαισίου και αντιμετώπιση της πολυδιάσπασης του περιβαλλοντικού αντικειμένου. Ενοποίηση της Περιβαλλοντικής νομοθεσίας και εφαρμογή της νομοθεσίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης με σύνταξη ενιαίων προτύπων. Αναβάθμιση και υποχρεωτική τήρηση διαδικασιών ενημέρωσης και διαβούλευσης με τους πολίτες και ουσιαστική συμμετοχή των αυτοδιοικητικών, παραγωγικών και κοινωνικών φορέων στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, σε κάθε επίπεδο, από το τοπικό έως το εθνικό και το Ευρωπαϊκό. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να είναι αναγκαία η σύμφωνη γνώμη του οικείου δημοτικού συμβουλίου, καθώς και του περιφερειακού για μεγάλης κλίμακας επεμβάσεις. Κατάρτιση περιουσιολογίου με προτεραιότητα τα δημόσια ακίνητα και παράλληλα ολοκλήρωση της διαδικασίας σύνταξης των δασικών χαρτών και του Κτηματολογίου με επαναφορά του δημόσιου ελέγχου και του τεκμηρίου κυριότητας του Δημοσίου. Εκπόνηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και στη διάρκεια του ενεργού βίου κάθε πολίτη. Στήριξη της δημόσιας επιστημονικής έρευνας για ανάπτυξη πρωτογενούς γνώσης, εφαρμογών και καινοτομίας για την προστασία του περιβάλλοντος και την αειφορία. Ίδρυση και λειτουργία οργανωμένων υποδοχέων βιομηχανικών εγκαταστάσεων και θεσμοθέτηση της υποχρεωτικής εγκατάστασης κάθε νέας βιομηχανικής μονάδας εντός αυτών. Ενίσχυση ειδικών υπηρεσιών Ενδυνάμωση της δασικής υπηρεσίας και ενίσχυσής της με εξειδικευμένο προσωπικό ώστε να αποτελέσει σώμα φύλαξης για το φυσικό περιβάλλον με σύνθετες αρμοδιότητες αγροφυλακής, επιθεωρητών περιβάλλοντος, δασοφυλακής, φύλακες προστατευόμενων περιοχών (χερσαίων και θαλάσσιων). Για το θαλάσσιο περιβάλλον η φύλαξη θα γίνεται από το Λιμενικό Σώμα-Ακτοφυλακή. Ενίσχυση του σώματος επιθεωρητών περιβάλλοντος και ανασύσταση αυτοδιοικητικής αστυνομίας για το έλεγχο του αστικού περιβάλλοντος και των βιομηχανικών δραστηριοτήτων. Ισχυροποίηση του θεσμού του Εισαγγελέα περιβάλλοντος, αναβάθμιση των μηχανισμών δικαστικού ελέγχου και του αρμόδιου τμήματος του ΣτΕ. Αξιολόγηση προηγούμενων θέσεων / θέματα προς διερεύνηση 1. Απαιτείται εξέταση και συζήτηση για το θέμα της αφαίρεσης ή μη από το Υπουργείο περιβάλλοντος του τομέα της Ενέργεια, (αιτιολόγηση υπερ: διαφοροποίηση ρόλων ελεγκτή-ελεγχόμενου, ξεκάθαρος πολιτικός ρόλος «υπέρ του περιβάλλοντος» ενός 19

20 Υπουργείου στην κυβέρνηση). 2. Ανασύσταση και αναβάθμιση των Οργανισμών Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αττικής, Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων, Βόλου, Ηρακλείου, Καβάλας, λειτουργία τους υπό την εποπτεία των Περιφερειών, με κοινωνική συμμετοχή μέσα από τα Συμβούλιά τους για τον τοπικό χωροταξικό, πολεοδομικό, περιβαλλοντικό σχεδιασμό. 3. Μεταφορά της αρμοδιότητας περιβαλλοντικής αδειοδότησης,έργων και δραστηριοτήτων κατηγορίας Α1, από το ΥΠΕΚΑ στις Περιφέρειες Συνοπτική αναφορά ανά τομέα για τα κυριότερα θέματα της περιόδου Υδατικοί πόροι Περιγραφή προβλήματος (στρατηγικά και λόγω μνημονίου) Η ιδιωτικοποίηση της ύδρευσης είναι το πρώτο βήμα για την ιδιωτικοποίηση όλων των διαστάσεων της χρήσης του νερού. Με το 86% της συνολικής υδατικής χρήσης στην Ελλάδα να καταναλώνεται στην άρδευση, είναι προφανές το λαμπρό πεδίο που ανοίγει για την ιδιωτικοποίηση και του αρδευτικού νερού. Η παραχώρηση σε ιδιωτικές ή μεικτές εταιρείες της διαχείρισης όλου του πανάκριβου κύκλου έργων που το συνοδεύει (ταμιευτήρες, αντλιοστάσια, αγωγοί μεταφοράς, αρδευτικά δίκτυα κλπ) θα έχει ως τελικό στόχο την μετακύλιση του (διογκωμένου) κόστους νερού στους αγρότες. Η διαδικασία αυτή διευκολύνεται και από τα πρόσφατα ευρωπαϊκά νομοθετήματα που αφορούν τόσο στη διαχείριση του νερού, όσο και στον αγροδιατροφικό τομέα (νέα ΚΑΠ κλπ). Κρίσιμα ζητήματα αφορούν: α. την προωθούμενη από τις κυρίαρχες δυνάμεις ιδιωτικοποίηση των επιχειρήσεων ύδρευσης αποχέτευσης την ώρα που η παγκόσμια εμπειρία έχει αποδείξει τις αρνητικές συνέπειες στην ποιότητα, την επάρκεια και τις τιμές, β. τις άδειες και τα δικαιώματα χρήσης νερού με στόχο την εκμετάλλευση και εμπορία των φυσικών αποθεμάτων από ιδιωτικές εταιρίες (π.χ. εμφιάλωσης νερού), γ. τα υδροηλεκτρικά φράγματα και τις εκτροπές των ποταμών που άμεσα προωθούν την εμπορευματοποίηση του νερού από μεγάλες εταιρίες, ιδιωτικοποιούν τη διαχείριση των ποταμών, διακόπτουν τους υδάτινους κύκλους και καταστρέφουν ανεπανόρθωτα την οικολογική ισορροπία, δ. μη βιώσιμες πρακτικές άρδευσης και ανυπαρξία/παλαιότητα-εγκατάλειψη των δικτύων άρδευσης ενώ οι Τοπικοί Οργανισμοί Έγγειων Βελτιώσεων που διαχειρίζονται τα δίκτυα ρημάζουν χωρίς προσωπικό και πόρους, ε. σχέδια διαχείρισης λεκανών απορροής που εκπονήθηκαν χωρίς να λάβουν υπόψη τις οικονομικές δραστηριότητες και τις οικολογικές παραμέτρους. 20

21 21

22 Προτάσεις (όραμα και μέτρα) α. συνταγματική διασφάλιση της πρόσβασης σε νερό επαρκές και καλής ποιότητας Θεωρούμε ότι το νερό δεν είναι εμπόρευμα και χρηματοοικονομικό περιουσιακό στοιχείο αλλά ένα κοινό, δημόσιο αγαθό που ανήκει συλλογικά στον ελληνικό λαό και θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, που πρέπει να κατοχυρωθεί συνταγματικά, στη βάση του ψηφίσματος 64/292 του ΟΗΕ για την ελάχιστη ποσότητα νερού, που είναι αναγκαία για κάθε άνθρωπο, και τη διασφάλιση της πρόσβασης στην ποσότητα αυτή καθώς και μια διαχείριση που διαφοροποιεί τις χρήσεις του νερού για το γενικό συμφέρον των πολιτών. Η αρχή της «κάλυψης του πλήρους κόστους» για τη χρηματοδότηση ολοκληρωμένων υπηρεσιών ύδρευσης πρέπει να ξεπεραστεί, επιστρέφοντας την ευθύνη για την πρόσβαση στο νερό στην κοινωνία ως σύνολο. Η εξασφάλιση πόρων για την επένδυση σε ειδικά έργα υποδομών πρέπει να περάσει στη μέριμνα της γενικής φορολογίας και να ελέγχεται από την κοινωνία. Η ιδιοκτησία, η διαχείριση και ο έλεγχος των υπηρεσιών ύδρευσης και των υποδομών πρέπει να είναι δημόσια, μη κερδοσκοπική και δημοκρατική, με την ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών καταναλωτών νερού, των εργαζομένων, των τοπικών, παραγωγικών και επιστημονικών φορέων. Ο ΣΥΡΙΖΑ θα εργαστεί για να μην προχωρήσει και θα ακυρώσει την ιδιωτικοποίηση των επιχειρήσεων ύδρευσης Αθήνας και Θεσσαλονίκης. Όσον αφορά την τιμολόγηση: ισχύει η αρχή ότι η πολιτεία οφείλει να καλύπτει με επάρκεια τις βασικές ανάγκες σε νερό, με αντίστοιχη ποιότητα για κάθε χρήση και όχι στη βάση εμπορευματικών, ιδιωτικοοικονομικών κριτηρίων. Συστήματα κλιμακωτής τιμολόγησης με κοινωνικά κριτήρια αποθαρρύνουν τη σπατάλη νερού και άλλα οικονομικά και όχι μόνο εργαλεία. β. εξοικονόμηση και τη σχεδιασμένη διαχείριση των υδατικών πόρων στην αγροτική παραγωγή, τον τουρισμό, την παραγωγή ενέργειας, τη βιομηχανία Η προώθηση της διατήρησης και συντήρησης των υδάτινων κύκλων αποτελεί κυρίαρχη στρατηγική μείωσης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στα φυσικά οικοσυστήματα. Απαιτούνται βιώσιμες πρακτικές διαχείρισης, ώστε να προστατευθεί η οικολογία των υδάτινων κύκλων και να διατηρείται η ποιότητα του νερού στα ποτάμια και τους υδροφόρους ορίζοντες. Απαιτείται προσανατολισμός στην κατεύθυνση της εξοικονόμησης του νερού και τη διατήρηση της καλής οικολογικής κατάστασης. Είναι κοινωνικά, οικονομικά και οικολογικά επωφελής, ο σταδιακός μετασχηματισμός της γεωργικής παραγωγής προς λιγότερο υδροβόρες πρακτικές: Μέτρα και τεχνικές της διαχείρισης της ζήτησης του νερού, χρηματοδότηση μικρών έργων συλλογής νερού (μικροί ταμιευτήρες: έργα που μπορούν να αποθηκεύσουν ποσότητες νερού μεταξύ 22