Αναστολή λειτουργίας σχολείων και πανδημία γρίπης Κ. Ντάνης Ιατρός Εργασίας-Επιδημιολόγος

Transcript

1 Αναστολή λειτουργίας σχολείων και πανδημία γρίπης Κ. Ντάνης Ιατρός Εργασίας-Επιδημιολόγος Tμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης & Παρέμβασης, ΚΕΕΛΠΝΟ 1

2 Περιεχόμενα Επιδημιολογικές ενδείξεις από άλλες επιδημίες & πανδημίες Μαθηματικά μοντέλα προσομοίωσης Κοινωνικές & οικονομικές επιπτώσεις Τι γίνεται σε άλλες χώρες Συμπεράσματα & προτάσεις 2

3 Μέτρα ελέγχου πανδημίας ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Αντιιικά φάρμακα Εμβόλια ΜΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Απομόνωση κρουσμάτων (στο σπίτι ή αλλού) Μέτρα υγιεινής Περιορισμός ταξιδιών Αποφυγή συγχρωτισμού (π.χ. αποφυγή συγκεντρώσεων) Κλείσιμο σχολείων 3

4 Γιατί κλείσιμο των σχολείων; Τα παιδιά μεταδίδουν τη γρίπη για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και είναι πιο ευαίσθητα στην εποχιακή γρίπη Υψηλός αριθμός επαφών στα σχολεία Μείωση μετάδοσης στην κοινότητα-καθυστέρηση & επιπέδωση κορυφωσης της επιδημίας Μείωση φόρτου στις υγειονομικές υπηρεσίες = «Κέρδος χρόνου» Αριθμ. Κρουσμάτων Μη παρέμβαση Με παρέμβαση Ημέρες μετά το πρώτο κρούσμα Based on an original graph developed by the US CDC, Atlanta 4 Animated slide: Press space bar

5 Ορισμοί Διακοπή μαθημάτων: Σχολείο παραμένει ανοιχτό με διοικητικό προσωπικό, αλλά οι μαθητές εκτός σχολείου Κλείσιμο σχολείου: Αποχή όλων των μαθητών & εκπαιδευτικών από το σχολείο Προληπτικό (proactive) κλείσιμο: Κλείσιμο σχολείου πριν σημειωθεί σημαντική μετάδοση νόσου μεταξύ των μαθητών Λειτουργικό (reactive) κλείσιμο: Κλείσιμο σχολείου λόγω αυξημένου απουσιασμού (για λόγους υγείας ή λόγω ανησυχίας) μαθητών/εκπαιδευτικών Πηγή: European Centre of Disease Prevention & Control 5

6 Μέθοδοι Βιβλιογραφική ανασκόπηση Pubmed, Scopous influenza AND ( school closure or nonpharmaceutical or social distancing ) Web sites: ινστιτούτα ΔΥ και ΠΟΥ Tηλεδιασκέψεις: EWRS, WHO Συζήτηση με συναδέλφους άλλων χωρών (expert opinion) 6

7 Επιδημιολογικά δεδομένα 7

8 Κλείσιμο σχολείων, Χονγκ-Κονγκ, Μάρτιος 2008 Επίπτωση γριπώδους συνδρομής όχι διακοπές μετά την κορύφωση διακοπές μετά την κορύφωση Καμία επίδραση Εβδομάδα Κλείσιμο σχολείων Πηγή: Benjamin J et al. Emerging Infectious Diseases 2008;14:

9 Κλείσιμο σχολείων λόγω απεργίας, Ισραήλ, 2000 Αριθμός επισκέψεων & διαγνώσεων Πριν το κλείσιμο των σχολείων 4/1-17/1 Κατά το κλείσιμο των σχολείων 18/1-31/1 Μετά το κλείσιμο των σχολείων 1/2-14/2 Κυρ. Τρ. Πέμ. Σάβ. Δευτ. Τετ. Παρ. Κυρ. Τρ. Πέμ. Σάβ. Δευτ. Τετ. Παρ. Κυρ. Τρ. Πέμ. Σάβ. Δευτ. Τετ. Παρ. Κυρ. Τρ. Πέμ. Ιατρικές επισκέψεις Διαγνώσεις Λοίμωξης αναπνευστικού Πηγή: Heymann et al. Pediatric Infectious Diseases 2004;23:

10 Σχολικές διακοπές στη Γαλλία, Ανάλυση στοιχείων επιδημιολογικής επιτήρησης γρίπης 21 ετών Μέθοδο Monte Carlo Markov για εκτίμηση επίδρασης των σχολικών διακοπών Σχολικές διακοπές μείωση επαφών των παιδιών κατά 25% μείωση επίπτωσης εποχικής γρίπης κατά 16-18% Παρόμοια μείωση με το κλείσιμο σχολείων σε πανδημία; Πηγή: Cauchemez S et al. Nature 2008;452:

11 Πανδημία 1918, Αυστραλία περίοδος R(t+9) εισαγωγές/θάνατοι ημέρα του 1919 Πηγή: Caley P et al. J. R. Soc. Interface 2008;5:

12 Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδρομο (SARS), Χονγκ-Κονγκ, , 2003 Αλλαγή στα ποσοστά θετικών δειγμάτων διαφόρων ιών το 2003 σε σχέση με τα 5 προηγούμενα χρόνια %Αλλαγής θετικών δειγματων Ηπατίτιδα Β ---Γρίπη --Παραϊνφλουένζα RSV Αδενοϊός Ιαν. Φεβ. Μάρ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπ. Οκτ. Νοέμ. Δεκ. Μήνες Πηγή: Janice YC Lo et al., Emerging Infectious Diseases 2005; 11:

13 Πηλίκο προσβολής ανά ηλικία, πανδημίες 1918, 1957, 1968 Πηλίκο προσβολής γρίπης (%) Ηλικία (έτη) Πηγή: Cauchemez S et al., Lancet Infect Dis ;9(8): Review 13

14 Μαθηματικά μοντέλα 14

15 Μοντέλο από Ελλάδα Εκτιμούμενο ποσοστό μείωσης πηλίκου προσβολής πανδημικής γρίπης ανάλογα με τα μέτρα παρέμβασης, στοχαστικό μοντέλλο Πηγή: Sypsa V et al., Euro Surveill Jun 18;14(24). pii:

16 Συμπεράσματα από άλλα μοντέλα Διαφορετικές εκτιμήσεις ανάλογα με τις παραδοχές Μερικά εκτιμούν ότι έγκαιρο κλείσιμο σχολείων θα μείωνε τη συνολική επίπτωση γρίπης Άλλα εκτιμούν οριακή μείωση συνολικής επίπτωσης, αλλά σημαντικότερη μείωση κατά την κορύφωση επιδημίας Παραδοχές Αυξημένος ρυθμός μετάδοσης γρίπης στα σχολεία (50%) Τα παιδιά θα παραμείνουν απομονωμένα μετά το κλείσιμο του σχολείου 16

17 Συμπεριφορά παιδιών μετά το κλείσιμο σχολείων, Βόρεια Καρολίνα, ΗΠΑ, 2006 Τοποθεσίες που επισκέφθηκαν οι μαθητές κατά τη διάρκεια κλεισίματος του σχολείου % Μαθητών Ηλικία<12 ετών Ηλικία 12 ετών 0 Οποιαδήποτε τοποθεσία Εξωτερικό Κατάσ. Τροφίμων Ταχυφαγείο Εκκλησία Εμπ. κέντρο Πάρτυ Πηγή: Johnson AJ et al. Emerg Infect Dis Jul;14(7):

18 Κοινωνικές & οικονομικές επιπτώσεις 18

19 Οικονομικό κόστος & άλλες επιπτώσεις Χαμένες εργατο-ώρες λόγω απουσίας γονέων από την εργασία τους για τη φροντίδα παιδιών Μ. Βρετανία: εκτίμηση κόστους 3-μηνου κλεισίματος σχολείων = 0,2-1,0% ΑΕΠ (Sadique et al., 2008) ΗΠΑ: κόστος 6% ΑΕΠ, φορές πιο ακριβό από αντιικά και εμβολιασμό (Sander et al, 2009) Ενδεχομένως στην Ελλάδα μικρότερο κόστος λόγω οικογενειακής συνοχής Εργασιακή ανασφάλεια & μείωση οικογενειακού εισοδήματος Χαμένες διδακτικές ώρες, μείωση σχολικών επιδόσεων Πανικός στην κοινή γνώμη 19

20 Επιπτώσεις στο σύστημα φροντίδας υγείας Διαταραχή λειτουργίας συστημάτων φροντίδαςυγείαςλόγωαπουσίαςγονέων Μ. Βρετανία: Sadique et al: εκτίμησαν την απουσία 45% του υγειονομικού προσωπικού σε μία πανδημία γρίπης, εκ των οποίων 30% λόγω κλεισίματος σχολείων 21% υγειονομικού προσωπικού δε θα πήγαινε στη δουλειάμετάαπόκλείσιμοσχολείων Dalton et al: 38% του υγειονομικού προσωπικού αντίστοιχα στην Αυστραλία Σουηδία: γυναίκες 83% υγειονομικού προσωπικού & 41% με ανήλικα παιδιά 20

21 Πολιτικές άλλων χωρών 21

22 Τι γίνεται σε άλλες χώρες (1) ΜΕΞΙΚΟ: προληπτικό κλείσιμο σχολείων για 2 εβδομάδες, Μάιος 2009 στιςαρχέςτηςπανδημίας ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ-ΚΑΝΑΔΑΣ-ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ: κλείσιμο σχολείων, όταν ανιχνεύθηκε 1 επιβεβαιωμένο κρούσμα (μόνο στην αρχική φάση πανδημίας & σε περιοχές χωρίςμετάδοσηστηνκοινότητα) Στην επόμενη φάση, δεν έγινε αναστολή λειτουργίας σχολείων ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ: Μείωση προσέλευσης κρουσμάτων γριπώδους συνδρομής στα επείγοντα σε παιδιά 5-16 ετών κατά τις σχολικές διακοπές. Δε συστήνεται κλείσιμο σχολείων 22

23 Τι γίνεται σε άλλες χώρες (2) ΗΠΑ (CDC): Δεν προτείνεται προληπτικό κλείσιμο σχολείων, λόγω ηπιότητας της νόσου. Επιλεκτικό κλείσιμο σχολείων με παιδιά με κίνδυνο επιπλοκών ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ: 100% των κρατών μελών θα ανοίξουν κανονικά τα σχολεία. Σε καμία χώρα, δεν έχουν διατυπωθεί κριτήρια αναστολής λειτουργίας σχολείων ΓΑΛΛΙΑ: Σχέδιο πανδημίας: πιθανό κλείσιμο, ΕΑΝ: 3 κρούσματα σε 1 εβδομάδα στην ίδια τάξη κλείσιμο για τουλάχιστον 6 μέρες για καθαρισμό και αερισμό Τώρα δεν προβλεπεται αναστολή λειτουργίας σχολείων 23

24 Πρακτικές δυσκολίες εφαρμογής-1 Επιλογή 1: Απόφαση σε τοπικό επίπεδο για κλείσιμο σχολείου, όταν ανιχνευθούν εγκαίρως τα πρώτα επιβεβαιωμένα κρούσματα σε σχολεία ή στην κοινότητα Δυσκολίες: Απαιτεί πολύ ευαίσθητο σύστημα επιτήρησης σε τοπικό επίπεδο! Δύσκολη διαδικασία 24

25 Πρακτικές δυσκολίες εφαρμογής-2 Επιλογή 2: Απόφαση για προληπτικό ταυτόχρονο κλείσιμο σε εθνικό επίπεδο Μειονεκτήματα: τοπικά επιδημικά κύματα σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα μεγάλο διάστημα κλεισίματος (12-16 εβδομάδες), μεγαλύτερες επιπτώσεις Πως θα αποφασισθεί το πότε ξανανοίγουν τα σχολεία; Συλλογική ανοσία; Επίπεδα εμβολιαστικής κάλυψης; Μετά 6 μέρες; 25

26 Συμπεράσματα Ενδείξεις για οφέλη κλεισίματος σχολείων στη μείωση μετάδοσης της γρίπης στην κοινότητα: ΜΟΝΟ στα αρχικά στάδια της επιδημίας, πριν την εγκατεστημένη μετάδοση στην κοινότητα Με συμμόρφωση μαθητών για αποφυγή συγχρωτισμού Σε συνδυασμό με άλλα μέτρα (π.χ. ακύρωση αθλητικών γεγονότων & εξωσχολικών δραστηριοτήτων) Μη τεκμηριωμένη αποτελεσματικότητα, σε περίοδο εγκατεστημένης μετάδοσης στην κοινότητα Σημαντικές κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις Πιθανές διαταραχές στη λειτουργία του συστήματος υγείας Πρακτικές δυσκολίες στην εφαρμογή του μέτρου Ήπια κλινική εικόνα του Α(Η1Ν1)

27 Προτάσεις (1) Σε αυτή τη φάση της πανδημίας, δεν προτείνεται προληπτικό κλείσιμο σχολείων με σκοπό τη μείωση μετάδοσης στην κοινότητα Κλείσιμο σχολείων μπορεί να χρειαστεί, αλλά μόνο για λειτουργικούς λόγους, λόγω αυξημένων απουσιών Ποσοστό απουσιών ως κριτηρίου για το κλείσιμο; (σε τι επίπεδο; -τμήμα; τάξη; περιοχή;) Απόφασησετοπικόεπίπεδο, λόγω συνθετότητας παραμέτρων Άλλα ΜΕΤΡΑ στα σχολεία Αναγνώριση & απομόνωση παιδιών με εκδηλώσεις γρίπης Τα άρρωστα παιδιά παραμένουν στο σπίτι Τήρηση μέτρων υγιεινής (οδηγίες και εγκύκλιος ΥΥΚΑ) 27

28 ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΜΕΤΡΑ προς εξέταση (ΕΑΝ αυξηθεί η σοβαρότητα της νόσου) Ενεργή αναζήτηση υπόπτων κρουσμάτων (με 2 από τα πρακάτω συμπτώματα: πυρετό, πονόλαιμο, βήχα, καταρροή) Παραμονή στο σπίτι παιδιών με χρόνια προβλήματα (& κίνδυνο επιπλοκών) Παραμονή στο σπίτι παιδιών που έχουν άρρωστα (με γρίπη) μέλη της οικογένειας τους (5 ημέρες) Παραμονή στο σπίτι άρρωστων παιδιών και προσωπικού του σχολείου για τουλάχιστον 7 ημέρες ή ένα 24-ωρο μετά την παρέλευση του πυρετού (το μεγαλύτερο διάστημα εκ των 2) Αναδιοργάνωση δραστηριοτήτων για μείωση στενών επαφών (π.χ. μικρότερες τάξεις) 28

29 Σας ευχαριστώ πολύ! 29