ΣΤΑΜΑΤΗ XP. ΓΕΩΡΓΟ ΥΛΗ ΤΟΠΙΚΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

Transcript

1 r ΣΤΑΜΑΤΗ XP. ΓΕΩΡΓΟ ΥΛΗ ΤΟΠΙΚΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ANT. Ν. ΣΑΚΚΟΥΑΑ ΑΘΗΝΑ - ΚΟΜΟΤΗΝΗ 1997

2 Η πνευματική ιδιοκτησία αποκτάται χωρίς καμία διατύπωση χαι χωρίς την ανάγχη ρήτρας απαγορευτικής των προσβολών της. Επισημαίνεται πάντως ότι κατά τον Ν χαι τη Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με τον Ν. 100/1975) απαγορεύεται η αναδημοσίευση χαι γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος έργου, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματιχά ή περιληπτικά, στο πρωτότυπο ή σε μετάφραση ή άλλη διασκευή, χωρίς γραπτή άδεια του εκδότη. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣταμάτηςΧρ. Γεωργούλης Τοπική χαι περιφερειακή αυτοδιοίκηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση Stamatis Chr. Georgoutis The local and regional authorities in European Union (in greek) Les collectivites locales el regionales dans I Union Europeenne (cn grec) Die lokalen und regionalen Gebietskorperschaften in Europdischen Gemeinschafl (aufgriechisch) ISBN ΧΩΡΩΝ-ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Αυστρία Βέλγιο Γαλλία Γερμανία Δανία Ελλάδα Ηνωμένο Βασίλειο Ιρλανδία Ισπανία Ιταλία Λουξεμβούργο Ολλανδία Πορτογαλία Σουηδία ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ant. Ν. Sakkoulas Publishers 69, Solonos Str Athens - Greece TeL: Fax: , N. Zoidou Str Komotini TeL: ΠΡΟΛΟΓΟΣ Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάχχουλα Σόλωνος Αθήνα Τηλ.: *Fax Ν. Ζωΐδον Κομοτηνή Τηλ.: ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: Η ΤΟΙΠΚΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Η ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΩΝ Φινλανδία ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΑΡΧΩΝ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ-ΜΕΛΗ ΤΉΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

3 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 104 Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΜΑΑΣΤΡΙΧΤ ΚΑΙ ΤΟ ΤΑΜΕΙΟ ΣΥΝΟΧΗΣ ΤΟ ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΕΠ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΚΑΙ ΉΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΤΉΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΕΠ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΣΕ ΠΑΔ (ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ ) ΟΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΕΠΙΛΕΞΙΜΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ (ΚΠΣ) ( ) ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΠΟ- ΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΚΠΣ ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΝΩΜΕΝΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ )... Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ) Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ )... Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ )... Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ )... Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ )... Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ )... Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΉΣ ΗΠΕΙΡΟΥ )... Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ )... Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΗΣΣΟΥ )... Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΩΝ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ )... Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ )... Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ )... Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΤΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΤΟΠΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙΣ Α) ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Α. Τα τρία Διαρθρωτικά Ταμεία Β) ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ Γ) ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ Δ) ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ, ΕΡΕΥΝΑ, ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ Ε) ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΤ) ΑΛΛΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΟΙ ΑΔΕΛΦΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΑΔΕΛΦΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΗΜΩΝ ΜΕ ΔΗΜΟΥΣ ΧΩΡΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ- ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ-ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Η ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΑΡΧΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Α. Εισαγωγή Β. θεσμικό Πλαίσιο Γ. Εσωτερική οργάνωση xat λειτουργία Δ. Αρμοδιότητες Ε. Υφιστάμενη κα-ράσταση ΣΤ. Η προτεινόμενη θεσμική μεταρρύθμιση για την οργάνωση και λειτουργία της επιτροπής των περιφερειών ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ I. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ II. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΕΛΛΑΔΑΣ III. ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ IV. ΠΙΝΑΚΑΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΝ ΤΟΥΣ ΤΟΠΙΚΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ, ΕΡΕΥΝΑ, ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ, ΠΟΛΙΉΣΜΟΣ V. ΕΝΕΡΓΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ VI. ΑΔΕΛΦΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΜΕ ΠΟΛΕΙΣ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ -ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΑΙΤΗΣΗΣ ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΔΕΛΦΟΠΟΙΗΣΗ

4 ΠΟΛΕΩΝ ΟΡΚΟΣ ΑΔΕΛΦΟΠΟΙΗΣΗΣ VII. Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ VIII.... ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ IX. ΕΠΙΚΥΡΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΧΑΡΤΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ 15 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1985 ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ 30 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ X.... «ΧΑΡΤΑ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΤΉΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ» ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ SUMMARY SOMMAIRE ZUSAMMENFASSUNG ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στην σημερινή κοινότητα του Χανδρά και σύντομα τμήμα του Δήμου Ορεστιάδος του Νομοΰ 'Εβρου, όπου γεννήθηκα και της οποίας εξακολουθώ να είμαι δημότης, απέκτησα τις πρώτες εμπειρίες της κοινοτικής ζωής, οι οποίες με δίδαξαν ότι οι βασικές αυτές «κυψέλες» της τοπικής αυτοδιοίκησης ήταν, είναι και θα παραμείνουν οι κυριότεροι πόλοι έκφρασης, οργάνωσης και λειτουργίας των «τοπικών κοινωνιών» της πατρίδας μας από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Αυτό, άλλωστε, ήταν και το μήνυμα της αρχαιότητας, το οποίο χωρών-μελών στα ευρωπαϊκά δρώμενα. Στον ίδιο κοινοτικό χώρο οι αρμοδιότητες και οι δραστηριότητες των αιρετών αρχόντων ε'χουν λάβει ουσιαστικε'ς διαστάσεις μέσα από τη δημοκρατική αρχή της επικουρικότητας, τη συμμετοχή σε απευθείας υλοποίηση πολυάριθμων κοινοτικών προγραμμάτων από δήμους και κοινότητες καθώς και την υιοθε'τηση της αδελφοποίησης, ενός θεσμού που στον ευρωπαϊκό χώρο ε'χει λάβει εκτεταμε'νες διαστάσεις. Η εμπειρία μου αυτή με'σα από τους μηχανισμούς τον Υπουργείου, στα πλαίσια της εκπόνησης υπηρεσιακών μελετών και εκθε'σεων, αυξήθηκε ακόμα περισσότερο όταν, κατ αρχήν, τον Απρίλιο του 1995 μου ζητήθηκε κατόπιν εντολής του αρμοδίου Υπουργού των Εσωτερικών η υποστήριξη του ε'ργου των Ελληνικών μελών της Επιτροπής των Περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα πλαίσια της σύστασης ενός σχετικού Γραφείου στο Υπουργείο των Εσωτερικών. Το σημαντικότερο συμπέρασμα που προέκυψε από την εμπειρία μου αυτή ήταν ότι η συμβολή των τοπικών αρχών στην υλοποίηση μιας δημοκρατικής Ευρώπης των λαών περνάει, αναμφισβήτητα, μέσα από την αναβάθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης των χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής διαβιβάσθηκε στους νεωτέρους ως ιστορική παρακαταθήκη διαμέσου της αρχαίας Εκκλησίας του Δήμου, η οποία αποτέλεσε ανέκαθεν ένα «εργαστήρι της δημοκρατίας», το αληθινό, δηλαδή, βήμα (forum) αντιμετώπισης των πάσης φυσεως προβλημάτων των πολιτών του δήμου. Η κατοπινή μου επαφή με ορισμένους τοπικούς άρχοντες σε διάφορες πόλεις της Γαλλίας κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών μου σπουδών ( ), μου μετέφερε το μήνυμα ότι η Ευρωπαϊκή πραγματικότητα έχει αναβαθμίσει το ρόλο των δήμων και των κοινοτήτων σε ένα αποφασιστικό ρόλο διαχείρισης όλων των τοπικών υποθέσεων. Η πρόσληψή μου, στη συνέχεια, από το Υπουργείο των Εσωτερικών, ένα κομβικό για την οργάνωση και τη λειτουργία της αυτοδιοίκησης Υπουργείο, στη θέση του Ειδικού Επιστήμονα, πριν από έξι ακριβώς χρόνια, μου έδωσε τη δυνατότητα να αφουγκραστώ το «σφυγμό» της τοπικής αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα, μιας αυτοδιοίκησης η οποία αντιμετωπίζει στις μέρες μας δυο τάσεις έκφρασης: α) η πρώτη έχει χαρακτήρα εθνικό και ανταποκρίνεται στη μεγαλύτερη και πλέον φιλόδοξη μεταρρυθμιστική προσπάθεια από καταβολής του νέου Ελληνικού Κράτους, αυτή της ίδρυσης και υλοποίησης της νομαρχιακής αυτοδιοίκησης καθώς και της μελλοντικής υποχρεωτικής συνένωσης των Κοινοτήτων σε Δήμους, η οποία άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά από τις αρχές του 1995 και πρόκειται να συνεχιστεί στο άμεσο μέλλον, β) η δεύτερη έχει σχέση με τον Ευρωπαϊκό χαρακτήρα και προσανατολισμό της τοπικής αυτοδιοίκησης, που εκφράσθηκε κατά κύριο λόγο μέσα από την υλοποίηση, από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, της Επιτροπής Περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως θεσμικού κοινοτικού οργάνου συμμετοχής των αιρετών αρχόντων της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης των Ένωσης. Στα πλαίσια αυτά, η εκπόνηση του πονήματος αυτού αποτελεί για μένα μια σημαντική διπλή πρόκληση, πρόκληση εθνική από τη μία πλευρά αλλά ταυτόχρονα και ευρωπαϊκή. Τις δύο αυτές προκλήσεις, άλλοτε συγκρουό- μενες και άλλοτε συνεργαζόμενες, προσπάθησα να αποτυπώσω σε σχετική μελέτη που μου ζητήθηκε, στα πλαίσια του προγράμματος επιμόρφωσης «Κλεισθένης», το Δεκέμβριο του Η εμβάθυνση και ο εμπλουτισμός της μελέτης αυτής με περισσότερα στοιχεία ευρωπαϊκής, κατά βάση, προέλευσης, με οδήγησαν στην ωριμότερη σκέψη της συγγραφής του παρόντος βιβλίου, ως ενός εγχειριδίου-«οδη- γού» καταγραφής των κυριοτέρων προβλημάτων της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης σε εθνική αλλά και ευρωπαϊκή κλίμακα. Ο οδηγός αυτός, που αποτελεί προϊόν μακροχρόνιας προσπάθειας, παραδίδεται στο αναγνωστικό κοινό με την ελπίδα μιας ελάχιστης συμβολής στην αντιμετώπιση των εθνικών και ευρωπαϊκών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι τοπικές και περιφερειακές αρχε'ς στο χώρο της αυτοδιοίκησης. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

5 Η μελέτη της οργάνωσης και λειτουργίας των τοπικών αυτοδιοικήσεων των χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί αναμφισβήτητη αναγκαιότητα, στα πλαίσια των αρχών της ολοκλήρωσης της «Ευρώπης των πολιτών» 1, ως αναγνώρισης του θεσμικού ρόλου του «τρίτου εταίρου» 2 που είναι πλέον η Ευρώπη της Αυτοδιοίκησης της μετά- Μάαστριχτ εποχής. Η μελέτη αυτή επιχειρεί να φέρει στο φως τις τυχόν υπάρχουσες θεσμικές αποκλίσεις αλλά και συγκλίσεις, καθώς και τις διαφορετικές οργανωτικές δομές και τάσεις που χαρακτηρίζουν τις τοπικές και περιφερειακές αυτοδιοικήσεις των χωρών-μελών. Οι ισχύουσες αυτές καταστάσεις αποτυπώνο- νται στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου, ενώ, παράλληλα, καταβάλλεται προσπάθεια εντοπισμού των τάσεων σύγκλισης και απόκλισης που παρατηρούνται στο χώρο αυτό της αυτοδιοίκησης των 15 χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σημαντική θέση στο κεφάλαιο αυτό κατέχει η Ελλάδα όπου εξετάζονται σε βάθος δύο από τις σημαντικότερες μεταρρυθμιστικές προσπάθειες του σύγχρονου ελληνικού κράτους: α) ο ολοένα στενότερη ένωση των λαών της Ευρώπης, όπου οι αποφάσεις θα λαμβάνονται όσο το δυνατόν πιο κοντά στους πολίτες» 4, εξετάζεται μέσα από τη σύσταση της Επιτροπής των Περιφερειών από τη Συνθήκη του Μάα- στριχτ. Η ίδρυση αυτής της Επιτροπής των Περιφερειών αντανακλά κατά τον πλέον σαφή τρόπο την επιθυμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την επαρκέστερη λειτουργία της βασικής κοινοτικής αρχής της επικουρικότητας στα πλαίσια της περιφερειακής της πολιτικής, προκειμένου τα κοινοτικά όργανα να έρθουν πιο κοντά στους πολίτες της Ένωσης. Άλλωστε είναι βέβαιο ότι μόνο μέσα από την ένωση των λαών της μπορεί να κατοχυρωθεί ο έλεγχος του ιστορικού πεπρωμένου της Ευρώπης καθώς και η εγγύηση της ακτινοβολίας της σε παγκόσμιο επίπεδο. δεύτερος βαθμός νομαρχιακής αυτοδιοίκησης και β) οι αναγκαστικές συνενώσεις των κοινοτήτιυν σε δήμους του υπό ψήφιση σχεδίου νόμου «Ιω. Καποδίστριας». Ταυτόχρονα, όμως, καθίσταται αναγκαία η προσέγγιση του ευρωπαϊκού κοινοτικού φαινομένου από πλευράς περιφερειακής ανάπτυξης και πολιτικής, αφού είναι βέβαιο ότι η θεσμική ολοκλήρωση της Ευρώπης περνά μέσα από την άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων των χωρών- μελών και την ενίσχυση του «ομοσπονδιακού» ευρωπαϊκού χαρακτήρα της Ένωσης. Παράλληλα, ερευνάται η κοινοτική πρόκληση της αναβάθμισης του ρόλου των τοπικών αιρετών αρχών μέσα από την αξιοποίηση των κοινοτικών προγραμμάτων και την υλοποίηση των αρχών της αδελφοποίησης των δήμων και κοινοτήτων των χωρών-μελών. Η αναγκαιότητα για τη συνέχιση της κοινοτικής πορείας- 1 «προς μια φερειών», Jacques Blanc, Πρόεδρος της Επιτροπής Περιφερειών, «Επιτροπή των Περιφερειών», Υπηρεσία επισήμων εκδόσεων των Ευρωπαϊκών κοινοτήτων, L-2985 Luxembourg. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η ΤΟΠΙΚΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Είναι γεγονός ότι τα συστήματα τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης στις χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δε συγκλίνουν μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να καθίσταται εξαιρετικά δύσκολη μια προσπάθεια ταξινόμησής τους. Λαμβάνοντας ως γνώμονα το κριτήριο της «περιφερειοποίη- σης», που διατυπώθηκε αρχικά στο Ιταλικό Σύνταγμα του 1948 και ακολουθήθηκε, στη συνέχεια, από το Πορτογαλικό του 1976, το Ισπανικό του 1978, την ειδική νομοθεσία και τον κανονισμό του Βελγίου του 1980 και τη γαλλική μεταρρύθμιση του 1982, τότε μπορούμε να εξαγάγουμε το συμπέρασμα ότι η περιφερειακή αυτοδιοίκηση των χωρών αυτών διέπεται, ως ένα βαθμό, από κοινές τάσεις και αντιλήψεις, που εστιάζονται στα ζητήματα της αποκέντρωσης. Για μια σχετική κατάταξη των αυτοδιοικήσεων των χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε κατηγορίες, ο Γ. Χατζημαρκάκης 1 λαμβάνει υπόψη τέσσερα κριτήρια της κρατικής οργάνωσης: α) της συγκεντρωτικής κρατικής διάρθρωσης, στην οποία ανήκουν το Λουξεμβούργο, η Ιρλανδία, η Μεγάλη Βρετανία και η Δανία β) της περιφερειακής κρατικής διάρθρωσης, στην οποία ανήκουν η Ιταλία, η Ισπανία και το Βέλγιο γ) της αποκεντρικοποιημένης 2 («αποκεντρωμένης» 3 ), στην οποία ανήκουν η 1 Άρθρο στην Ευρωπαϊκή Έκφραση, τεύχος 6, Ιούλιος 1992, σ Ο όρος ανήκει στο Γ. Χατζημαρκάκη, όπ.π. 3 Ορθότερος όρος κατά την προσωπική μας άποψη.

6 Γαλλία, η Ολλανδία και η Πορτογαλία και, τέλος, δ) της Ομοσπονδιακής δομής. Από την πλευρά του ο καθηγητής Δ. Πανάς 4 προτείνει ένα άλλο πρότυπο διαχωρισμού, επισημαίνοντας τρεις βασικές κατηγορίες: α) την κατηγορία της τοπικής αυτοδιοίκησης που είναι επηρρεασμένη από το Ναπολεόντειο σύστημα διοίκησης, στην οποία εντάσσονται η Γαλλία, η Ιταλία, το Βέλγιο, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα β) το σκανδιναβικό πρότυπο, που ισχύει στη Δανία και, με αποκλίσεις, στη Μεγάλη Βρετανία και γ) το γερμανικό ομοσπονδιακό πρότυπο. Η ορολογία που χρησιμοποιείται αναφορικά με την τοπική και περιφερειακή αυτοδιοίκηση για τη μελέτη αυτή είναι ο όρος «τοπικές και περιφερειακές αρχές» ή «local and regional authorities» στην αγγλική γλώσσα ή «collectivites locales et regionales» στη γαλλική γλώσσα, γιατί πιστεύουμε ότι ο όρος αυτός εκφράζει ορθότερα την ισχύουσα κατάσταση στα πλαίσια της αυτοδιοίκησης στον κοινοτικό χώρο. Στη συνέχεια του κειμένου καταβάλλεται μια προσπάθεια ανάλυσης, κατά αλφαβητική σειρά σε κάθε χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεχωριστά, των συστημάτων τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης, προκειμένου να καταστεί σαφής η πολυμορφία των συστημάτων αυτών. Η ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ-ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ έχει θεσπίσει το δικό του νόμο της τοπικής κυβέρνησης. 1. Αυστρία 1.1. Γενικά στοιχεία Η χώρα αυτή, που έχει έκταση τ.χ. και πληθυσμό 7,8 εκατομμύρια κατοίκους, αποτελεί μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το Η Αυστρία αποτελεί μια ομοσπονδιακή πολυκομματική δημοκρατία, με ομοσπονδιακή δομή και οργάνωση θεσμικό ηλαίσιο Το ομοσπονδιακό Σύνταγμα της Αυστρίας, όπως αυτό κυρώθηκε το 1920 και τροποποιήθηκε το , καθορίζει τη δικαιοδοσία των τοπικών αρχών, δικαιοδοσία που, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει και θέματα που τους έχουν παραχωρηθεί από την κεντρική και περιφερειακή κυβέρνηση'. Οι τοπικές αρχές αποτελούν αυτόνομες εδαφικές ενώσεις καθώς και διοικητικά διαμερίσματα ανωτάτου κυβερνητικού επιπέδου 7. Σύμφωνα με το ομοσπονδιακό Σύνταγμα, κάθε Land διαιρείται σε Gemeinden 8. Το βασικό κείμενο που διέπειτην οργάνωση και τη λειτουργία των τοπικών αρχών είναι το «Mustergemeindeordnung», που αποτελείται από τους κανονισμούς που θεσπίζουν τα Lander για το σκοπό αυτό. Καθένα από τα Lander

7 1.3. Η οργανωτική δομή των τοπικών και περιφερειακών αρχών στην Αυστρία παρουσιάζει το εξής σχήμα: Α. ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΚΟ ΚΡΑΤΟΣ Β. 9 ΑΥΤΟΝΟΜΑ ΚΡΑΤΙΔΙΑ (LANDER), ως εξής': Έκταση Πληθυσμός Burgenland Karten (Carinthia) Niederosterreich Oberosterreich Saltzburg Steiermark Tirol Vorarlberg Wien Γ ΔΗΜΟΙ (MUNICIPALITIES)"' Ο αριθμός των δήμων παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια μια αισθητή πτώση. Συγκεκριμένα από το 1942 μέχρι και το 1992 μειώθηκαν σημαντικά 4 οι δήμοι από 3.999, που ήταν το 1950, σε το 1992, δηλαδή μείωση σε ποσοστό της τάξης του 42%, στα πλαίσια δραστικών διοικητικών μεταρρυθμίσεων που επέβαλε το κράτος. Από τους δήμους αυτούς 602 έχουν πληθυσμό μικρότερο των κατοίκων, μεταξύ 1001 και κατοίκων, 130 μεταξύ και κατοίκων, 64 μεταξύ και κατοίκων και 5 δήμοι αριθμούν περισσότερους των κατοίκων Η κατανομή αρμοδιοτήτων 6 Η ομοσπονδιακή δομή της Αυστρίας έχει επιβάλει την κατανομή των εξουσιών μεταξύ ομοσπονδιακής και περιφερειακής διοίκησης. Ειδικότερα η νομοθετική και εκτελεστική εξουσία κατανέμεται μεταξύ της ομοσπονδιακής και της περιφερειακής κυβέρνησης. Τα Lander διαθέτουν το συνταγματικό δικαίωμα να εκτελούν ομοσπονδιακούς νόμους που απαριθμούνται ρητά μέσω των δικών τους αρχών της περιφερειακής Κυβέρνησης. Στον τομέα της εκπαίδευσης οι εξουσίες κατανέμονται ως εξής: η αποκλειστική νομοθετική εξουσία για θέματα της συντήρησης κτηρίων και πρόσληψης προσωπικού σε επίπεδο ανώτατης εκπαίδευσης ανήκει στο κράτος, ενώ για τα ίδια θέματα σε επίπεδο εκπαίδευσης ενηλίκων ανήκει στα ομόσπονδα κρατίδια. Το κράτος ασκεί τη νομοθετική εξουσία από κοινού με τα ομόσπονδα κρατίδια σε θέματα πρόσληψης προσωπικού της προσχο- λικής, σχολικής και μέσης εκπαίδευσης και τα ομόσπονδα κρατίδια ασκούν αποκλειστικά τη νομοθετική εξουσία σε θέματα συντήρησης κτηρίων της προσχολικής, σχολικής και μέσης εκπαίδευσης. Τέλος, το κράτος ασκεί αποκλειστική εξουσία σε θέματα προσωπικού της τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης, για την οποία τα ομόσπονδα κρατίδια ασκούν αποκλειστική νομοθετική αρμοδιότητα σε θέματα συντήρησης κτηρίων. Στον τομέα της δημόσιας υγείας οι νομοθετικές αρμοδιότητες ασκούνται από κοινού από το κράτος και τα ομόσπονδα κρατίδια στα θέματα των νοσοκομείων και των αναρρωτηρίων και αποκλειστικά από το κράτος στα θέματα της ατομικής υγείας. Στον τομέα της κοινωνικής πρόνοιας, οι παιδικοί σταθμοί, τα βρεφοκομεία, οι οίκοι κοινωνικής πρόνοιας και τα άλλα θέματα κοινωνικής πρόνοιας ανήκουν στην αποκλειστική νομοθετική αρμοδιότητα των ομοσπόν- δων κρατιδίων, ενώ τα θέματα της κοινωνικής πρόνοιας των οικογενειών και η κοινωνική ασφάλιση ανήκουν στην αποκλειστική νομοθετική αρμοδιότητα του κράτους Η νομοθετική εξουσία Η νομοθετική εξουσία ανήκει αποκλειστικά στο κράτος και τα Lander, ενώ οι δημοτικές και κοινοτικές αρχές στερούνται οποιοσδήποτε νομοθετικής εξουσίας. Ειδικότερα σε θέματα πυροσβεστικής προστασίας, τη νομοθετική εξουσία ασκούν αποκλειστικά τα ομόσπονδα κρατίδια, ενώ σε θέματα δικαιοσύνης η αρμοδιότητα αυτή ασκείται αποκλειστικά από το κράτος. Οι νομοθετικές αρμοδιότητες κατανέμονται μεταξύ κράτους και ομο- σπόνδων κρατιδίων σε θέματα ασφάλειας, αστυνομίας, πολιτικής προστασίας και φυσικών καταστροφών. 4 Conseil de I Europe, the size of municipalities, efficiency and citizen participation, CDLR (93), 12, Strasbourg, , p Conseil de l Europe, the size of municipalities, efficiency and citizen participation, CDLR (93), 12, Strasbourg, , p.6.

8 Ο τομέας του οικιστικού και πολεοδομικού σχεδιασμού ανήκει στην αποκλειστική νομοθετική αρμοδιότητα των ομοσπόνδων κρατιδίων. Ο τομέας περιβάλλοντος και αποχέτευσης ανήκει στη νομοθετική αποκλειστικότητα του κράτους για τα θέματα υγεινής του ύδατος, περιβαλλοντικής προστασίας και σφαγείων, ενώ τα θέματα των νεκροταφείων, των αποτεφρωτηρίων, των συλλογικών καταφυγίων και της δημόσιας αποχέτευσης ανήκουν αποκλειστικά στα ομόσπονδα κρατίδια. Ο τομέας πολιτισμού, αναψυχής και αθλητισμού ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα του κράτους για θέματα θεάτρων, συναυλιών και θρησκείας και στην αποκλειστική αρμοδιότητα των ομοσπονδίαν κρατιδίων για θέματα αθλητισμού και ελευθέρου χρόνου. Ο τομέας συγκοινωνιών και μεταφορών ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα του κράτους για τα θέματα αστικού οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου, λιμένων και αεροδρομίων, ενώ η αρμοδιότητα ανήκει από κοινού στο κράτος και τα ομόσπονδα κρατίδια σε θέματα εθνικού οδικού δικτύου. Τέλος, στον τομέα οικονομικών αγαθών η περιφερειακή θέρμανση, ο ηλεκτρισμός και το εμπόριο ανήκουν στη νομοθετική αρμοδιότητα του κράτους, ενώ το υγραέριο, η παροχή ύδατος, η γεωργία, η αλιεία, η Θήρα, τα δάση και ο τουρισμός ανήκουν στην αποκλειστική αρμοδιότητα των ομοσπόνδων κρατιδίων Εκτελεστικές εξουσίες Αναφορικά με τις εκτελεστικές εξουσίες, παρατηρείται μια «τριχοτόμηση» των εξουσιών μεταξύ κράτους, ομοσπόνδων κρατιδίων και δήμων, οι οποίες ασκούνται είτε κατ αποκλειστικότητα είτε από κοινού. Ειδικότερα, το κράτος ασκεί αποκλειστικές εκτελεστικές εξουσίες στον τομέα της δικαιοσύνης και οι δήμοι ασκούν αποκλειστικές εξουσίες στο θέμα της πυροπροστασίας. Παράλληλα, ασκούνται από κοινού αρμοδιότητες μεταξύ κράτους και δήμων στα Θε'ματα ασφάλειας και αστυνομίας και από κοινού αρμοδιότητες μεταξύ κράτους και ομοσπόνδων κρατιδίων σε Θε'ματα πολιτικής προστασίας και φυσικών καταστροφών. Στα Θέματα της συντήρησης κτηρίων και πρόσληψης προσωπικού του τομέα της εκπαίδευσης, το κράτος ασκεί την εκτελεστική εξουσία στην ανώτατη εκπαίδευση και την επαγγελματική και τεχνική επιμόρφωση, τα ομόσπονδα κρατίδια σε θέματα εκπαίδευσης ενηλίκων, ενώ οι δήμοι και οι κοινότητες σε θέματα εκπαίδευσης σε βρεφοκομεία και νηπιαγωγεία. Στα ζητήματα της δημόσιας υγείας, το κράτος ασκεί αποκλειστικά την εκτελεστική εξουσία σε ζητήματα προσωπικής υγείας, ενώ τα Lander είναι αρμόδια σε ζητήματα νοσοκομείων και αναρρωτηρίων. Σε ζητήματα κοινωνικής πρόνοιας, η εκτελεστική εξουσία ανήκει αποκλειστικά στο κράτος για θέματα κοινωνικής ασφάλειας και κοινωνικής οικογενειακής πρόνοιας και στα ομόσπονδα κρατίδια για θέματα βρεφοκομείων και παιδικών σταθμών. Εκτελεστικές εξουσίες ασκούν από κοινού τα ομόσπονδα κρατίδια και οι δήμοι σε θέματα κοινωνικής πρόνοιας, οίκων προνοίας και σε άλλα θέματα κοινωνικής πρόνοιας. Η εκτελεστική εξουσία ασκείται αποκλειστικά από τα ομόσπονδα κρατίδια σε θέματα περιφερειακού σχεδιασμού και από τους δήμους σε θέματα οικιστικά και πολεοδομικού σχεδιασμού. Στα θέματα περιβάλλοντος και δημόσιας αποχέτευσης παρατηρείται α- ποκλειστική άσκηση εκτελεστικών αρμοδιοτήτων από το κράτος για την καθαριότητα των υδάτων, από τα ομόσπονδα κρατίδια για σφαγεία και από τους δήμους για χώρους αναψυχής, κοιμητηρίων και αποτεφρωτηρίων καθώς και ζητημάτων δημόσιας υγείας. Εκτελεστικές αρμοδιότητες από κοινού ασκούνται από το κράτος και τα ομόσπονδα κρατίδια σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος. Κατανομή εκτελεστικών αρμοδιοτήτων μεταξύ κράτους, ομοσπόνδων κρατιδίων και δήμων παρατηρείται σε θέματα θεάτρου, συναυλιών, μουσείων, αιθουσών τέχνης και βιβλιοθηκών. Οι δήμοι ασκούν αποκλειστικές εκτελεστικές αρμοδιότητες σε θέματα αλσών και ανοικτών χώρων, ενώ ασκείται από κοινού με τα ομόσπονδα κρατίδια η εκτελεστική αρμοδιότητα σε θέματα αθλητισμού και ασχολιών αναψυχής. Τα θέματα οδικού δικτύου αποτελούν αντικείμενο κατανομής, αναφορικά με τις εκτελεστικές εξουσίες, μεταξύ κράτους, ομοσπόνδων κρατιδίων και δήμων. Αρμοδιότητες από κοινού μεταξύ κράτους και Lander ασκούνται στα θέματα λιμένων και αεροδρομίων, ενώ την αποκλειστική εκτελεστική εξουσία σε θέματα αστικών οδικών μεταφορών ασκούν τα ομόσπονδα κρατίδια και σε θέματα αστικών σιδηροδρομικών συγκοινωνιών το κράτος. Η άσκηση των εκτελεστικών εξουσιών σε θε'ματα υγραερίου, κεντρικής θέρμανσης, γεωργίας, αλιείας και Θήρας, δασών, ηλεκτρισμού και εμπορίου ανήκει αποκλειστικά στα ομόσπονδα κρατίδια, ενώ σε Θε'ματα προμήθειας ύδατος ανήκει αποκλειστικά στους δήμους. Οι εκτελεστικές αρμοδιότητες σε θέματα τουρισμού ασκούνται από κοινού μεταξύ ομοσπόνδων κρατιδίων και δήμων Χρηματοδότηση 7 Η χρηματοδότηση των τοπικών αρχών προέρχεται κατά ένα σημαντικό 7 ibid. pp

9 ποσοστό, της χάξεως του 18,6% των συνολικών εσόδων, από τους άμεσους φόρους των τοπικών αρχών, κατά ποσοστό 4,6% από φόρους που εισπράττονται επί των κρατικών φόρων, κατά ποσοστό 6,5% από γενικούς φόρους, επί των οποίων οι τοπικές αρχές εισπράττουν ένα συγκεκριμένο ποσοστό, κατά ποσοστό 8,10% από φόρους από τους οποίους οι τοπικές αρχές εισπράττουν ένα μέρος καθώς και κρατικές επιχορηγήσεις που ανέρχονται σε ποσοστό 10,75% επί των συνολικών εσόδων των τοπικών αρχών. Παράλληλα, έχει αναγνωρισθεί στις τοπικές αρχές το δικαίωμα δανεισμού κατόπιν αδείας της εποπτεύουσας αρχής, που είναι ο περιφερειακός κυβερνήτης. Ο συνταγματικός οικονομικός νόμος (Constitutional Finance Law) του 1948 ορίζει τις ομοσπονδιακές και περιφερειακές αρμοδιότητες στον τομέα της φορολογίας. Η νομοθεσία καθορίζει το δικαιούχο της φορολογίας καθώς και τους διαφόρους τύπους των φόρων. Ειδικότερα, προβλέπονται φόροι που τα έσοδα τους περιέρχονται αποκλειστικά στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση και τις άλλες περιφερειακές αρχές (territorial authorities), στα ομόσπονδα κρατίδια αποκλειστικά ή στα ομόσπονδα κρατίδια και τους δήμους και, τέλος, αποκλειστικά στους δήμους. Στη διαχείριση των οικονομικών των δήμων ασκείται έλεγχος από την εποπτεύουσα αρχή, αναφορικά με τη σκοπιμότητα και την αποτελεσματικότητα, αλλά και τη σύνεση στη διαχείριση Γενικά στοιχεία 2. Βέλγιο Το Βασίλειο τον Βελγίου, με έκταση τ.χ. και πληθυσμό 10 εκατομμύρια κατοίκους, κυβερνάται από κληρονομικό Μονάρχη, ο οποίος, από κοινού με τη Βουλή των 150 μελών και τη Γερουσία των 71 Γερουσιαστών, ασκεί τη νομοθετική εξουσία θεσμικό ηλαίσιο Το συνταγματικό πλαίσιο οργάνωσης και λειτουργίας της περιφερειακής δομής στηρίζεται στο Σύνταγμα του 1831, το οποίο τροποποιήθηκε κατ επανάληψη, αρχικά το 1970 για την οργάνωση των κοινοτήτων, στη συνέχεια το 1980 για την οργάνωση των περιφερειών και το 1988 και το 1989 για την καθιέρωση του Ομοσπονδιακού συστήματος. Παράλληλα μια σειρά νόμων, που ακολουθούν χρονικά τις προαναφερθείσες συνταγματικές διατάξεις, ρυθμίζει την περιφερειακή δομή της χώρας αυτής. Πρόκειται για τον νόμο του 1836 για τα όργανα τοπικής αυτοδιοίκησης και τα επαρχιακά : όργανα, για το νόμο του 1971 που αφορά τις κοινότητες, το νόμο του 1980! για τις περιφέρειες και τις κοινότητες, το νόμο του 1986 για τις συνδέσεις ί των κοινοτήτων και τη γερμανόφωνη κοινότητα, το νόμο του 1988 για την οργάνωση ορισμένων κοινοτήτων σύμφωνα με τη γλωσσική τους ταυτότητα j και, τέλος, το νόμο του 1989 για την Περιφέρεια Βρυξελλών-πρωτεύουσας και τη χρηματοδότηση των κοινοτήτων και των Περιφερειών. Πρέπει να σημειωθεί στο σημείο αυτό ότι στο Βέλγιο εφαρμόστηκε μια βαθειά διοικητική τομή, με τη μεταρρύθμιση που ξεκίνησε, αρχικά, το καλοκαίρι του 1988 και είχε σαν συνέπεια την αναθεώρηση των Συνταγματικών διατάξεων, την τροποποίηση του ειδικού νόμου του Αυγούστου, που προκάλεσε την αύξηση των αρμοδιοτήτων των κοινοτήτων και των περιφερειών και επέτρεψε τη σύσταση Φλαμανδικού εκτελεστικού οργάνου επί τη βάσει της αρχής της απλής αναλογικής καθώς και την ψήφιση νόμου για τους απολαμβάνοντες ειδικού καθεστώτος εντολοδόχους των κοινοτήτων. Η δεύτερη φάση της μεταρρύθμισης συνεχίστηκε τόσο το 1988 όσο επίσης και το επόμενο έτος και έθεσε σε εφαρμογή τη χρηματοδότηση των κοινοτήτων και των περιφερειών, τη διεύρυνση των αρμοδιοτήτων του Διαιτητικού δικαστηρίου και τη σύσταση της Περιφέρειας των Βρυξελλών- πρωτεύουσας. Τέλος, η τρίτη φάση στοχεύει στην καθιέρωση των διεθνών αρμοδιοτήτων των κοινοτήτων και των περιφερειών, τη μεταρρύθμιση των κοινοβουλευτικών οργάνων, την εναπομένουσα αρμοδιότητα και τις οποί κλειστικές αρμοδιότητες του κράτους. I 2.3. Επίπεδα διοικητικής οργάνωσης Τα επίπεδα διοίκησης στο Βέλγιο είναι τρία: ΑΡΙΘΜΟΣ α) ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ/REGIONS/GEWESTEN 3 ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ/COMMUNAUTES/GEMEENSCHAPPE 3 β) ΕΠΑΡΧΙΕΣ/PROVTNCES/PROVINCIES 9 Πρόκειται για τις εξής περιφέρειες: 1) West-Vlaanderen 2) Oost-Vlaanderen 3) Antwerpen 4) Hainaut 5) Brabant 6) Limburg 7) Namur 8) Liege 9) Luxembourg γ) ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ/COMMUNAUTES/GEMEENTEN 589

10 Το διοικητικό σύστημα του κράτους αυτού είναι αποκεντρωμένο ομοσπονδιακό σύστημα, αποτελούμενο, σύμφωνα με τη νομοθετική μεταρρύθμιση του 1980' 5, από τρεις περιοχές: α) των Βρυξελλών, β) της Φλάνδρας και γ) της Βαλλονίας, και από τρεις κοινότητες: α) της φλαμανδικής, β) της γαλλόφωνης και γ) της γερμανόφωνης. Η διαδικασία αυτή της περιφερειοποίησης είχε ως σκοπό τον περιορισμό των εθνολογικώνγλωσσικών αντιθέσεων, αφού το 58% του πληθυσμού έχει ως επίσημη γλώσσα τη φλαμανδική, το 33% τη γαλλική, ενώ άτομα της επαρχίας της Λιέγης ομιλούν τα γερμανικά 16. Κάθε μία από τις τρεις περιοχές και τις τρεις κοινότητες διαθέτει άμεσα εκλεγμένη νομοθετική συνέλευση (συμβούλιο) και δική της κοινοβουλευτική εξουσία, με εξαίρεση τη Φλάνδρα όπου η περιοχή και η κοινότητα έχουν ενιαίο συμβούλιο και εκτελεστική εξουσία. Οι περιοχές ασκούν νομοθετικές και διοικητικές αρμοδιότητες 8 επί οικονομικών θεμάτων, όπως είναι η πολεοδομία και η χωροταξία, το περιβάλλον, η γεωργία, τα ύδατα, η οικονομική πολιτική, η ενεργειακή πολιτική, ο έλεγχος των δήμων, των διαδημοτικών ενώσεων και επαρχιών, της απασχόλησης και της εφηρμοσμένης έρευνας. Πρέπει να σημειωθεί ότι στο Βέλγιο το αποκεντρωμένο ομοσπονδιακό σύστημα λειτουργεί κατά πρωτότυπο τρόπο, αφού στο ίδιο επίπεδο αρμοδιοτήτων οργανώνονται δύο τύποι ομοσπονδιών: πρόκειται για τις περιφέρειες και τις κοινότητες, των οποίων τα εδάφη τέμνονται σε ορισμένα τμήματα. Οι κοινότητες είναι διοικητικές οντότητες που ασκούν πλήρεις εξουσίες στις γλωσσικές περιοχές όπου ομιλείται η Γαλλική, η Φλαμανδική και η Γερμανική και ορισμένες εξουσίες στην περιοχή των Βρυξελλών όπου, ως γνωστόν, είναι δίγλωσση. Οι επαρχίες είναι διοικητικές οντότητες που ανέρχονται στον αριθμό των εννέα. Τη διοίκηση σ αυτές ασκεί το Επαρχιακό Συμβούλιο, που αποτελείται από 50 ως 90 αιρετά μέλη, εκλεγμένα με άμεση καθολική ψηφοφορία κάθε τέσσερα χρόνια. Το Συμβούλιο αυτό εκλέγει μια εξαμελή μόνιμη εκπροσώπηση στην οποία προεδρεύει ο κυβερνήτης (Gouverneur), ο οποίος διαθέτει αποφασιστική ψήφο και εκπροσωπεί το κράτος. Στο Βέλγιο υπάρχουν συνολικά 589 κοινότητες (Communes) 9 *. Κάθε 15. Νόμοι της 8ης και 9ης Αυγούστου Η γερμανόφωνη κοινότητα διαθε'τει, σύμφωνα με το νόμο της 31ης Δεκεμβρίου 1983, δικό της συμβούλιο και σώμα αναπληρωτών. 17. Προκειμένου να χατοχιιρωθου'ν οι αρμοδιότητες αυτές λειτουργεί ένα Διαιτητικό Δικαστήριο, σύμφωνα με το νόμο της , που επιλύει διαφορε'ς μεταξύ κρατικών, κοινοτικών και περιφερειακών νόμων καθώς και η Επιτροπή Εναρμόνισης, σύμφωνα με το νόμο της , που επιλύει διαφορές συμφερόντων. 18. Οκτώ από τους δήμους αυτούς έχουν πληθυσμό μεγαλύτερο των κατοίκοινότητα αποτελείται από ένα κοινοτικό συμβούλιο, που περιλαμβάνει ανάλογα με τον πληθυσμό από 7 μέχρι 55 συμβούλους, εκλεγομένους με καθολική ψηφοφορία για μια εξαετία. Το Συμβούλιο αυτό εκλέγει 2 ως 9 δημοτικούς συμβούλους Κατανομή αρμοδιοτήτων Αναφορικά με τις αποκεντρωμένες κρατικές αρμοδιότητες των περιφερειακών οργάνων, αυτές ασκούνται από τον κυβερνήτη και τον επιλεγμένο Conseil de Γ Europe, the size of municipalities, efficiency and citizen participation, CDLR (93), 12, Strasbourg, , p.6. από το Βασιλιά (Burgmestre) 10, σε επίπεδο Επαρχιών και κοινοτήτων. Στις κοινότητες έχουν ανατεθεί ληξιαρχικά καθήκοντα και καθήκοντα τοπικής αστυνομίας. Οι περιφέρειες ασκούν κανονικό έλεγχο στις πράξεις των περιφερειακών αρχών σε επίπεδο κοινοτήτων και επαρχιών με εξαίρεση την επαρχία Braband 11, τις παραμεθόριες γλωσσικές κοινότητες 12 καθώς και τις γερμανόφωνες κοινότητες 13. Οι διαφορές μεταξύ κράτους, κοινοτήτων και περιφερειών για θέματα αρμοδιοτήτων επιλύονται από το διαιτητικό δικαστήριο για πράξεις νομοθετικού χαρακτήρα και από το Συμβούλιο Επικρατείας για πράξεις κανονιστικού χαρακτήρα. Σε θέματα οικονομικής πολιτικής οι περιφέρειες διαθέτουν σημαντικές αρμοδιότητες, γεγονός που περιορίζει τις κρατικές αρμοδιότητες στην οικονομική, νομισματική και την πολιτική της οργάνωσης της οικονομίας. Στις κοινότητες έχουν ανατεθεί καθήκοντα φυσικού αερίου, παροχής ύδατος και συντήρησης οδών σε τοπική κλίμακα, ενώ η συντήρηση των αυτοκινητοδρόμων ανήκει στις περιφέρειες. Στην αποκλειστική αρμοδιότητα των κοινοτήτων υπάγονται τα θέματα που αφορούν την εκπαίδευση και τον πολιτισμό, καθώς επίσης και τα θέματα υγείας, οικογενειακού προγραμματισμού, ατόμων με ειδικές ανάγκες, ηλικιωμένων και προστασίας νέων. Τα ζητήματα που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος ανήκουν στις περιφέρειες. Οι κοινότητες, από την πλευρά τους, ασκούν νομοθετικές διοικητικές αρμοδιότητες σε θέματα: α) πολιτιστικά (γλωσσική υποστήριξη, καλές τέχνες, επιστημονικά ιδρύματα, μουσεία, βιβλιοθήκες καθώς και προγράμματα ρα 10 Πρόκειται για τον επιλεγμένο από το Βασιλιά αντιπρόσωπο μεταξύ των μελών της πλειοψηφίας του Συμβουλίου. 11 Ο έλεγχος ασκείται από το κράτος. 12 Ο έλεγχος ασκείται από το κράτος και τις περιφέρειες. 13 Ο έλεγχος ασκείται από το κράτος.

11 διοφωνικά και τηλεοπτικά, νεολαίας, αθλητισμού, ελεύθερου χρόνου, τουρισμού και εκπαίδευσης), β) κοινωνικής ασφάλισης, γ) υγείας και δ) επιστημονικής έρευνας στα ανωτέρω θέματα Χρηματοδότηση Αναφορικά με τη χρηματοδότηση των κοινοτήτων, αυτές χρηματοδοτούνται από την κατανομή του προϊόντος των εθνικών φόρων, ενώ οι επαρχίες και οι κοινότητες μπορούν να εισπράττουν φόρους και να επιχορηγούνται από τις περιφέρειες Γενικά στοιχεία 3. Γαλλία Η Γαλλική Δημοκρατία, που η έκτασή της ανέρχεται σε τ.χ. και ο πληθυσμός της σε 57,2 εκατομμύρια κατοίκους, αποτελεί σύστημα προεδρι- κής δημοκρατίας. Το κοινοβούλιο διαιρείται σε δύο σώματα: α) την Εθνοσυνέλευση, με 577 Βουλευτές και β) τη Γερουσία, με 317 Γερουσιαστές θεσμικό πλαίσιο Το θεσμικό πλαίσιο οργάνωσης και λειτουργίας της περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης διέπεται τόσο από συνταγματικές όσο, επίσης, και από νομοθετικές διατάξεις 23. Πρόκειται για το ισχύον Σύνταγμα του 1958, το οποίο αναγνωρίζει στο άρθρο 72 ότι «οι τοπικές αρχές της Δημοκρατίας είναι οι δήμοι (communes), οι νομοί (departements), και τα υπερπόντια Διαμερίσματα (Departements d Outre Mer)...». Στη δεύτερη παράγραφο του ιδίου άρθρου αναγνωρίζεται ότι «οι αρχές αυτές αυτοδιοικούνται ελεύθερα από συμβούλια που εκλέγονται με εκλογές σύμφωνα με τους όρους που ορίζουν οι νόμοι». Τα άρθρα 73 και 74 αναφέρονται στην οργάνωση και τη λειτουργία των τοπικών αρχών των διαμερισμάτων των υπερπόντιων εδαφών, ενώ το άρθρο 34 αναγνωρίζει το δικαίωμα του κοινοβουλίου να ψηφίζει νόμους που αφορούν το εκλογικό σύστημα των κοινοβουλίων και τοπικών συνελεύσεων καθώς και τις βασικές αρχές που διέπουν την ελεύθερη διοίκηση από τις τοπικές αρχές, την έκταση της δικαιοδοσίας και τους πόρους των τοπικών αρχών. Η νομοθεσία που διέπει τις τοπικές και περιφερειακές αρχές είναι πολυάριθμη. Στη Γαλλία ισχύει ο δημοτικός κώδικας (code des communes), που πρωτοεισήχθηκε το 1884 και έχει τροποποιηθεί σε πολλές περιπτώσεις. Αναφορικά με τη νομοθεσία των νομών (departements) ισχύει η νομοθεσία του Νόμου της 10ης Αυγούστου 1871, του νόμου της 2ας Μαρτίου 1982 και των Νόμων της μεταφοράς εξουσίας της 7ης Ιανουαρίου 1983,22ας Ιουλίου 1983 και 10ης Ιουνίου Η βασική νομοθεσία για τις περιφέρειες περιλαμβάνεται στους νόμους της 5ης Ιουλίου 1971, 2ας Μαρτίου 1982 και τους νόμους για τη μεταφορά εξουσιών της 7ης Ιανουαρίου 1983, 22ας Ιουλίου 1983 και 24ης Φεβρουάριου Οργανωτική διάρθρωση Οργανωτικά, εξετάζοντας την περιφερειακή δομή της διοίκησης στη Γαλλία, διακρίνονται τρία βασικά επίπεδα 14 : α) 26 Regions (Περιφέρειες), από τις οποίες οι 22 βρίσκονται στη μη- τροπολιτική Γαλλία και οι 4 στα Υπερπόντια Διαμερίσματα β) 100 Departements (Διαμερίσματα), από τα οποία τα 96 αποτελούν τμήμα του εδάφους της μητροπολιτικής Γαλλίας και τα 4 των Υπερπόντιων Εδαφών, και γ) Communes (Δήμοι και Κοινότητες), από τους οποίους αποτελούν τμήμα του εδάφους της μητροπολιτικής Γαλλίας, 113 τμήμα των Υπερπόντιων Διαμερισμάτων, 80 τμήμα των Υπερπόντιων Εδαφών και 19 διαθέτουν ειδικό καθεστώς. Επιπλέον, στη Γαλλική επικράτεια ανήκουν τα 4 Υπερπόντια Εδάφη της Νέας Καληδονίας, της Γαλλικής Πολυνησίας, των Wallis και Futuna και του Γαλλικού Νοτιοτάτου Ωκεανού και των Εδαφών της Ανταρκτικής καθώς και 2 Αρχές με ειδικό καθεστώς της Mayotte και Saint-Pierre-et- Miquelon. Σύμφωνα με το γαλλικό Σύνταγμα της 4ης Οκτωβρίου 1958, ως περιφερειακοί οργανισμοί ορίζονται οι δήμοι, τα διαμερίσματα και τα υπερπόντια εδάφη, ενώ οποιαδήποτε άλλη περιφερειακή διαίρεση στο εσωτερικό της επικράτειας απαιτεί την ύπαρξη νόμου. Σύμφωνα με τις συνταγματικές αυτές διατυπώσεις συστάθηκαν, κατ αρχήν το , οι «περιφερειακοί οργανισμοί», συνδεόμενοι από νομικής απόψεως με τους δήμους και τους νομούς, οι οποίοι, σύμφωνα με νόμο 2 * του 1982, χαρακτηρίζονται ως περι 14 Council of Europe, Structure and operation of local and regional democracy, France, p Νόμος 619 της 5ης Ιουλίου 1972.

12 φέρειες (region). Η αποκεντρωτική αυτή διαδικασία οδήγησε σε θεσμικε'ς αλλαγές, σύμφωνα με τις οποίες τα εκλεγμένα, πλέον, συμβούλια ασκούν σημαντικές αρμοδιότητες καθώς και δικαιοδοσία ελέγχων, έλεγχοι σι οποίοι παλαιότερα τελούσαν υπό την προληπτική εποπτεία του νομάρχη, ενώ σήμερα διενεργούνται από διοικητικά δικαστήρια και, σε περιπτώσεις λογιστικών θεμάτων, από τα περιφερειακά ελεγκτικά συμβούλια. Η μητροπολιτική Γαλλία υποδιαιρείται σε 22 μητροπολιτικές περιφέρειες 27 και 4 υπερπόντια διαμερίσματα, ως εξής : Α. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ Πληθυσμός Έκταση ile-de-france Picardie Nord-Pas-De Calais Haute-Normandie Basse Normandie Bretagne Pays de la Loire Poitou-Charente Aquitaine Midi Pyrenees Lanquedoc-Roussillon Centre Limousin Auvergne Bourgogne Champagne-Ardenne Lorraine Alsace France-Comte Rhone-Alpes Province-Alpes-Cote d Azur Corse Νόμος 213 της 2ας Μαρτίου Council of Europe, Structure and operation of local and regional democracy, France, p Η Κορσική απολαμβάνει ειδικού καθεστώτος με τοπική βουλή και αρχές. Β. ΥΠΕΡΠΟΝΤΙΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ Πληθυσμός Έκταση Οι νομοί διοικουνται από ένα γενικό συμβούλιο, που εκλέγεται ανά εξαετία με άμεση καθολική ψηφοφορία με επικεφαλής τον πρόεδρο, που αποτελεί το εκτελεστικό όργανο του νομού. Οι Δήμοι και οι Κοινότητες διοικούνται από δημοτικά συμβούλια, που εκλέγονται κάθε έξι έτη με άμεση καθολική ψηφοφορία. Ο αριθμός των μελών του συμβουλίου ποικίλλει μεταξύ 9 και 69, ανάλογα με τον πληθυσμό. Το Παρίσι, η Λυών και η Μασσαλία διέπονται από ειδικό καθεστώς. Το δημοτικό συμβούλιο εκλέγει μεταξύ των μελών του ένα δήμαρχο, ο οποίος αποτελεί ταυτόχρονα εκτελεστικό όργανο και εκπρόσωπο του κράτους. Ωστόσο, υπάρχουν νομάρχες (Prefet) και προϊστάμενοι διοικητικών υπηρεσιών ο οποίοι ασκούν τις απο- κρατικοποιημένες εξουσίες του κράτους. Ιεραρχική δομή μεταξύ των τοπικών αρχών δεν υφίσταται. Ο νομάρχης ασκεί τον έλεγχο νομιμότητας στις πράξεις των περιφερειακών αρχών εκ των υστέρων και έχει τη δυνατότητα άσκησης δημοσιονομικού ελέγχου στα περιφερειακά ελεγκτικά συνέδρια. Στη Γαλλία υφίσταται παράλληλα ο θεσμός της Γερουσίας, που εκπροσωπεί τα συμφέροντα των περιφερειακών αρχών σε εθνικό επίπεδο, αποτελουμέ- νη από εκλεγμένους γερουσιαστές, εκπροσώπους των δήμων και κοινοτήτων, των νομών και των περιφερειών Αρμοδιότητες Αναφορικά με την άσκηση αρμοδιοτήτων από τους δήμους, τους νομούς και τις περιφέρειες, το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο κατανέμει ρητά τις αρμοδιότητες αυτές ως εξής: ο δήμος είναι πρωταρχικά αρμόδιος για θέματα πολεοδομίας και τουριστικών λιμένων, ο νομός για θέματα πρόνοιας, κοινωνικών υπηρεσιών, υγειονομικής πρόληψης, θαλασσίων λιμένων, εμπορίου, αλιείας και σχολικών μεταφορών, ενώ οι περιφέρειες ασκούν αρμοδιότητες οικονομικού προγραμματισμού, επαγγελματικής εκπαίδευσης και επιμόρφωσης. Ειδικότερα οι ληξιαρχικές πράξεις υπάγονται στην αρμοδιότητα των δήμων και των κοινοτήτων. Ο δήμαρχος ασκεί καθήκοντα αστυ- Γουαδελούπη Μαρτινίκα Γ ουϊάνα Ρεουνιόν Οι περιφέρειες διοικούνται από το περιφερειακό συμβούλιο, που εκλέγεται ανά εξαετία με άμεση και καθολική ψηφοφορία. Το εκτελεστικό όργανο της Περιφέρειας είναι ο Πρόεδρος, ο οποίος επικουρείται από 10 αντιπροέδρους.

13 νομίας στους δήμους, ενώ στις αστικές περιοχές με κρατικοποιημένη αστυνομία η αρμοδιότητα αυτή ασκείται από κοινού με το νομάρχη. Σε οικονομικά ζητήματα παροχής νερού, φωταερίου και ηλεκτρισμού, την ευθύνη φέρουν οι δήμοι και οι κοινότητες, όπως επίσης και σε θέματα πολεοδομίας. Οι αρμοδιότητες που αφορούν θέματα οικονομικής ανάπτυξης και σύστασης εταιρειών μικτής οικονομίας, ανήκουν και στα τρία επίπεδα διοίκησης. Οι τοπικές και περιφερειακές δημόσιες συγκοινωνίες κατανέμονται μεταξύ των περιφερειών, των νομών και των δήμων και κοινοτήτων, ενώ τα δημόσια έργα κατανέμονται μεταξύ του κράτους, των νομών και των δήμων και κοινοτήτων ανάλογα με τη φύση των δικτύων. Σε θέματα εκπαίδευσης η κατανομή είναι αναλογική με το επίπεδο εκπαίδευσης. Έτσι, την αρμοδιότητα για κατασκευή και συντήρηση νηπιαγωγείων και κτηρίων πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης έχουν οι δήμοι, των κολλεγίων την έχουν οι νομοί και των λυκείων οι περιφέρειες, ενώ αρμόδιες για τα πανεπιστήμια είναι οι κρατικές αρχές. Την ευθύνη για την επαγγελματική κατάρτιση φέρουν οι περιφέρειες, ενώ την ευθύνη για την κατάρτιση σχολικών προγραμμάτων τη φέρει το ίδιο το κράτος. Επικεφαλής της διοίκησης των νοσοκομείων είναι ο δήμαρχος, ο οποίος προΐσταται του διοικητικού συμβουλίου. Η κοινωνική πρόνοια υπάγεται, κατά βάση, στην αρμοδιότητα του νομού, ενώ τα ζητήματα που άπτονται της περίθαλψης των ηλικιωμένων και της κοινωνικής κατοικίας είναι δυνατόν να ανήκουν στην αρμοδιότητα των δήμων και των νομών. Τα περιβαλλοντικά θέματα ανήκουν στην κρατική αρμοδιότητα. Οι περιφέρειες είναι υπεύθυνες για τη διαχείριση των περιφερειακών εθνικών δρυμών και οι νομοί έχουν αναλάβει την προστασία του τοπίου. Οι δήμοι και οι νομοί αναλαμβάνουν όλο και περισσότερες πρωτοβουλίες στη διαχείριση αποβλήτων και στη διασφάλιση της ποιότητας του νερού Χρηματοδότηση Αναφορικά με τη χρηματοδότηση των δήμων και των κοινοτήτων, των νομών και των περιφερειών, αντή προέρχεται από τέσσερεις φόρους, τους οποίους εισπράττουν ο καθένας ξεχωριστά: α) κτηματικός φόρος, β) φόρος ακινήτων και οικοπέδων, γ) φόρος επιτηδεύματος, δ) δημοτικά τέλη κατοικίας. Παράλληλα, κάθε κατηγορία διοίκησης έχει δικούς της ξεχωριστούς πόρους, χωρίς να λείπει και η κρατική επιχορήγηση. Ειδικότερα οι δήμοι και οι κοινότητες εισπράττουν συνολική επιχορήγηση λειτουργίας, γενική επιχορήγηση αποκέντρωσης και γενική επιχορήγηση εφοδιασμού καθώς και άλλους τοπικούς φόρους, όπως ο φόρος εφοδιασμού. Οι περιφέρειες εισπράττουν φόρους επαγγελματικής κατάρτισης, επενδύσεων για τα λύκεια και επιχορήγηση αποκέντρωσης, ενώ παράλληλα έχουν το δικαίωμα είσπραξης τελών αδείας οδήγησης και τελών κυκλοφορίας οχημάτων με κινητήρα. Οι νομοί εισπράττουν συνολικές επιχορηγήσεις λειτουργίας και εφοδιασμού, ειδική επιχορήγηση εφοδιασμού κολλεγίων και επιχορήγηση αποκέντρωσης. Παράλληλα, εισπράττουν έσοδα φόρου κυκλοφορίας οχημάτων με κινητήρα, φόρου ηλεκτρισμού και έσοδα από το φόρο μεταβίβασης περιουσίας. Τέλος, κάθε διοίκηση είναι δυνατόν να ενισχυθεί από ταμεία αντιστάθμισης του Φ.Π.Α. ή να προχωρήσει στη σύναψη δανείου. Η ισχύουσα αρχή της «γενικευμένης δυνατότητας σύναψης συμβάσεων» δίδει τη δυνατότητα στις περιφέρειες και στους άλλους τοπικούς οργανισμούς να συνάπτουν συμβάσεις, είτε με το κράτος είτε μεταξύ τους, για αμοιβαία διάθεση υπηρεσιών και πόρων προκειμένου να διευκολυνθεί η άσκηση αντιστοίχων αρμοδιοτήτων. Οι αποφάσεις, οι πράξεις και οι συμβάσεις των τοπικών οργανισμών είναι άμεσα εκτελεστές από τη μεταβίβασή τους στον επίτροπο της Δημοκρατίας εντός 15 ημερών. Ο επίτροπος μπορεί σε διάστημα δύο μηνών να ακυρώσει εκείνες τις αποφάσεις, πράξεις ή συμβάσεις που κρίνει ως παράνομες, ζητώντας παράλληλα την αναστολή εκτέλεσής τους. 4. Γερμανία 4.1. Γενικά στοιχεία Η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, με έκταση τ.χ. και πληθυσμό 81,2 εκατομμυρίων, είναι ένα κράτος που βασίζεται σε ομοσπονδιακή δομή και σύνταγμα 2 '* θεσμικό πλαίσιο Η περιφερειακή οργάνωση της Γερμανίας διέπεται, κατά βάση, από τις ρυθμίσεις των άρθρων 20, 28, 30, 31, 70 και 83 του Συντάγματος του 1949 καθώς και τα συντάγματα των Lander (ομοσπονδιακών κρατών), τα οποία οργανώνουν την περιφερειακή τους διοίκηση με αυτόνομο τρόπο. Η επανένωση 16 των δύο Γερμανιών, Δυτικής και Ανατολικής, στις 3 Οκτωβρίου 1990, είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση των Lander από 11 σε Πρόκειται για τη συμφωνία ενοποίησης της 3ης Οκτωβρίου 1990, σύμφωνα με την οποία έληξε η συμφωνία των 4 δυνάμεων κατοχής, με αποτέλεσμα η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία να αποκτήσει πλήρη κυριαρχία σ ολόκληρο το έδαφος των δύο Γερμανιών.

14 4.3. Η οργανωτική διάρθρωση Τα Lander αυτά είναι τα ακόλουθα: 1) Baden- Wiirttemberg (Βάδης-Βυρτεμβέργης), 2) Bayern (Βαυαρίας) 3) Bremen (Βρε'μης) 4) Hamburg (Αμβούργου) 5) Hessen (Έσσεν) 6) Sachsen Anhalt (Σαξονίας-Άνχαλτ) 7) Nordrhein-Westfalen (Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας) 8) Rheinland-Pfalz (Ρηνανίας-Παλατινάτου) 9) Saarland (Σάαρ) 10) Schleswig-Holstein 11) Berlin (Βερολίνου) 12) Bradenburg (Βραδεμβούργου) 13) Mecklenburg-Vortpommern (Μακλεμβούργου-Δυτικής Πομερανίας) 14) Sachsen (Σαξονίας) 15) Niedersachsen (Κάτω Σαξονίας) 16) Thiiringen (Θουριγγίας) Τα κρατίδια αυτά διαθε'τουν σημαντική διοικητική και κανονιστική αυτονομία, που προσεγγίζει τις αρμοδιότητες των περιφερειών με νομοθετική εξουσία στην Ιταλία, το Βέλγιο, την Ισπανία και, εν μέρει, την Πορτογαλία. Η περιφερειακή δομή της διοίκησης αποτελείται από τρία επίπεδα: A) LANDER (Ομοσπονδιακά Κράτη) 16 Β) KREISE (διοικητικές περιφέρειες) 452 Γ) STADTE UND GEMEINDEN (δήμοι και κοινότητες) την άσκηση ελέγχου από πλευράς ομοσπονδιακής κυβέρνησης, χωρίς, ωστόσο, να στερείται του δικαιώματος ελέγχου της εκτέλεσης των ομοσπονδιακών πράξεων εκ μέρους των Lander. Αναφορικά με τα 5 Lander της πρώην Ανατολικής Γερμανίας πρέπει να σημειωθεί ότι το Συμβούλιο εκλέγεται με άμεση καθολική ψηφοφορία για τέσσερα χρόνια. Το Συμβούλιο εκλέγει από τη μια πλευρά τον Πρόεδρο και τους αντιπροέδρους, που στις πόλεις μπορούν να σχηματίσουν ένα εκτελεστικό όργανο, και από την άλλη πλευρά το δήμαρχο, τον πρόεδρο της κοινότητας και τους αντιδημάρχους. Μετά την ενσωμάτωση του 1990 διατηρήθηκε και πάλι η νομοθεσία για τα Gemeinden, παραχωρήθηκε όμως το δικαίωμα υπέρ των Lander να αποφασίζουν τη θέσπιση δικής τους νομοθεσίας. Μεταξύ κρατιδίων και ομοσπονδιακής Βουλής υπάρχει συναρμοδιότητα σε «κοινά καθήκοντα» 13, όπως: α) θέματα ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης, β) προώθηση της οικονομικής περιφερειακής υποδομής, γ) βελτίωση της γεωργικής υποδομής και της προστασίας των ακτών. Παράλληλα, τα κρατίδια συνεργάζονται 19 με τη Βουλή σε θέματα προγραμματισμού της εκπαίδευσης και στην προώθηση προγραμμάτων επιστημονικής έρευνας σε επίπεδο κατώτερο από το περιφερειακό. Το Βερολίνο, το Αμβούργο και η Βρέμη αποτελούν Stadtstaaten, διότι είναι ταυτόχρονα Land (ομόσπονδο κρατίδιο) και Stadt (πόλη). Τα κρατίδια διαθέτουν συνταγματικά το δικαίωμα για νομοθεσία σύμφωνα με το άρθρο 32 παρ. 3 του θεμελιώδης νόμου σε θέματα διεθνούς συνεργασίας μεταξύ τοπικών και περιφερειακών αρχών άλλων κρατών μετά από έγκριση της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης. Τέτοια ήταν η περίπτωση του συμφώνου που υπεγράφη το 1991 μεταξύ του Κρατιδίου της Βόρειας 4.4. Αρμοδιότητες Το ομοσπονδιακό κρατίδιο ασκεί αποκλειστική νομοθετική αρμοδιότητα σε τομείς εξωτερικών υποθέσεων, άμυνας, νομίσματος, δασμών, εναέριας κυκλοφορίας και ταχυδρομείων. Εάν η ομοσπονδία παραλείψει να ασκήσει αρμοδιότητες της, τότε τα κρατίδια μπορούν να εκδίδουν νόμους στους τομείς αστικού δικαίου, οικονομικού και εργατικού δικαίου, ποινικού δικαίου, σωφρονιστικού δικαίου, ορισμένων φόρων κ.α. Τα κρατίδια ασκούν αποκλειστική αρμοδιότητα σε τομείς σχολικής εκπαίδευσης ενώ συμπράττουν στο νομοθετικό 17 και διοικητικό έργο της ομοσπονδίας διαμέσου 31. Το 50% περίπου των ομοσπονδιακών νόμων υποβάλλεται προς έγκριση στο ομοσπονδιακό συμβούλιο. Σε περίπτωση απόρριψης, τότε το θέμα παραπέμπεται σε επιτροπή συμβιβασμού, οπότε και καλείται εκ νέου η ομοσπονδιακή βουλή να αποφασί- του Ομοσπονδιακού Συμβουλίου, το οποίο αποτελείται από μέλη των κυβερνήσεων των κρατιδίων. Κάθε κρατίδιο διαθέτει δικό του σύνταγμα, εσωτερική κυριαρχία, δικαιοσύνη και κοινοβούλιο, εκλεγμένο με άμεση καθολική ψηφοφορία (Landtag), τοπική κυβέρνηση (Landersegierung) και Σύνταγμα που πρέπει να βασίζεται στις αρχές του κράτους δικαίου, δημοκρατικού και κοινωνικού 18, και ρυθμίζει αυτόνομα την εσωτερική του κυριαρχία και εξουσία καθώς και τα ζητήματα δικαιοσύνης. Η εσωτερική κυριαρχία των Lander δεν επιτρέπει σει επί των προτάσεων τροποποιήσεων της ανώτερο) επιτροπής. 18 θεμελιώδης νόμος της Δημοκρατίας της 23ης Μαρτίου Στο ίδιο άρθρο, παρ. β.

15 Ρηνανίας-Βεστφαλίας και της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης της Γερμανίας από τη μια πλευρά και του Βασιλείου της Ολλανδίας από την άλλη για θέματα διεθνούς συνεργασίας μεταξύ των τοπικών αρχών και άλλων δημοσίων Οργανισμών πάνω στη βάση του δημοσίου δικαίου. Η αυτονομία και η δημοκρατική λειτουργία των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης κατοχυρώνεται με βάση το θεμελιώδη νόμο 20. Σύμφωνα μ αυτόν, τα κρατίδια, οι διοικητικές περιφέρειες και οι δήμοι διοικούνται από εκπροσώπους του λαού, που εκλέγονται με γενικές, άμεσες και ελεύθερες, ίσες και μυστικές εκλογές. Οι διοικητικές περιφέρειες (Kreise) διοικούνται από το συμβούλιο διοικητικής περιφέρειας, που αποτελείται από 20 μέχρι 80 μέλη τα οποία εκλέγονται με άμεση καθολική ψηφοφορία κάθε τέσσερα χρόνια. Τα συμβούλια ασκούν αρμοδιότητες σε ειδικούς τομείς, όπως οικοδομικά θέματα, δρόμοι, νοσοκομεία, μέση και επαγγελματική εκπαίδευση και δημόσιες υπηρεσίες (αέριο, νερό και ηλεκτρικό ρεύμα). Στους δήμους εξασφαλίζεται το δικαίωμα, στα πλαίσια των νόμων, της ρύθμισης με δική τους ευθύνη όλων των θεμάτων τοπικής εμβέλειας, όπως για παράδειγμα προβλέψεις για τις αστικές και περιστασιακές κρατικές μεταφορές, κατασκευή τοπικών δρόμων, συντήρηση σχολείων κατωτέρας και μέσης εκπαίδευσης, αθλητικών χώρων, θεάτρων, μουσείων, βιβλιοθηκών, δημοσίων υπηρεσιών νεότητας, πρόληψη πυρκαγιών καθώς και όλες τις αρμοδιότητες που παραχωρεί η ομοσπονδιακή κυβέρνηση προς τους δήμους σε θέματα δημόσιας ασφάλειας, αστικής προστασίας, μεταφορών και εμπορίου. Σημαντικό είναι, επίσης, το γεγονός της διαδημοτικής συνεργασίας, η οποία αξιοποιήθηκε από νόμους των κρα- Ήδίων με διάφορα οργανωτικά σχήματα, όπως αυτό του συνεταιρισμού, του συνεταιριστικού δήμου, της ένωσης των δήμων καθώς και της δημοτικής κοινότητας εργασίας. Διοικητική αυτονομία, εντός των ορίων των καθηκόντων τους, εξασφαλίζεται από το νόμο και στις ενώσεις των δήμων. Σύμφωνα με τη διοικητική ανακατάταξη που έγινε κατά το διάστημα ο αριθμός των δήμων, που ανερχόταν σε , μειώθηκε κατά τα δύο τρίτα, ενώ ο αριθμός των διοικητικών περιφερειών μειώθηκε από 425 σε 235. Ο αριθμός των δήμων ανέρχεται σήμερα, στην ενοποιημένη Γερμανία, σε , από τους οποίους 84 δήμοι υπερβαίνουν τις κατοίκους 3 ' Χρηματοδότηση Ο βασικός νόμος προβλέπει την αρχή της κατανομής των δημοσιονομικών εσόδων μεταξύ του κράτους και των Lander. Τα τελευταία εισπράττουν αυτοτελείς φόρους που ανέρχονται σε 13% των συνολικών τους εσόδων και τμήμα των κρατικών φόρων που αποτελεί το 70% των συνολικών τους εσόδων. Παράλληλα, λειτουργεί ταμείο εξίσωσης πλουσίων και φτωχών Lander. Ο ίδιος νόμος καθιερώνει τη χορήγηση πόρων από τα Lander στις τοπικές αρχές. Οι Gemeinden χρηματοδοτούνται κατά μεγάλο μέρος τόσο από το κράτος όσο, επίσης, και τα Lander, και λιγότερο από τοπικούς φόρους. 5. Δανία 5.1. Γ ενικά στοιχεία Η έκτασή της ανέρχεται σε τ.χ. και ο πληθυσμός της σε 5,2 εκατομμύρια κατοίκους. Το πολίτευμά της είναι συνταγματική μοναρχία, βασισμένη στην κοινοβουλευτική δημοκρατία θεσμικό πλαίσιο Το θεσμικό πλαίσιο της περιφερειακής οργάνωσης της Δανίας διέπεται από το άρθρο 82 του Συντάγματος του 1953 και από μία σειρά νόμων του 1968 και 1970 για τις τοπικές διοικήσεις, τους νόμους για την Κοπεγχάγη και το Frederiksberg και τους νόμους του 1948 και 1979 για τις νήσους Φερόες και τη Γροιλανδία αντίστοιχα Η διοικητική διάρθρωση Τα επίπεδα διοίκησης στη Δανία είναι δύο: α) Οι Νομοί (Amstkommuner),που είναι οι εξής: 1) Nordjylland 2) Viborg 3) Ringobing 4) Arhus 5) Ribe 6) Vejle 7) Sonderjaelland 8) Fyn 9) Vestsjaelland 10) Kobenhavn 20 'Αρθρο 28 του θεμελιώδους νόμου.

16 11) Frederiksborg 12) Roskilde 13) Storstrom 14) Bornholm και β) Οι δήμοι και κοινότητες (kommuner) Η Δανία, που διαιρείται διοικητικά σε 14 νομούς (εκτός της Κοπεγχάγης και του Φρε'ντερικσμπεργκ), χαρακτηρίζεται για το μη αποκεντρωμένο σύστημα αυτοδιοίκησής της. Εξαίρεση αποτελούν οι νήσοι Φερόες 21 και η Γροιλανδία 22, που έχουν αναγνωρισθεί ως αυτόνομες περιφέρειες εντός του Δανικού Βασιλείου με ανεξάρτητο κοινοβούλιο, χωρίς όμως να συμμετέχουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση 23. Η διοικητική μεταρρύθμιση του 1970 μείωσε τον αριθμό των νομών από 25 σε 14 και των δήμων από σε Αναφορικά με την Κοπεγχάγη και το Φρε'ντερικσμπεργκ, αποτελούν πόλεις-επαρχίες που διοικούνται από 55μελές μητροπολιτικό συμβούλιο και από εκτελεστικό σώμα με επικεφαλής το δήμαρχο Αρμοδιότητες Ο νομός διοικείται από συμβούλιο, που εκλέγεται με καθολική και αναλογική -ψηφοφορία και ασκεί αρμοδιότητες, μαζί με τους δήμους, σε θε'ματα οικονομικά, (χρηματική ενίσχυση και συμμετοχή στο κεφάλαιο δημοσίων ή ιδιωτικών επιχειρήσεων και υποστήριξη του τομέα απασχόλησης), παιδείας (για το προσωπικό και τα προγράμματα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης) και πολιτισμού, υγείας και κοινωνικής ασφάλισης (ίδρυση και διαχείριση νοσοκομείων) και περιβάλλοντος (αρμοδιότητες στον τομέα προστατευομένων χώρων και φυσικών δρυμών). Ο δήμος διοικείται από εκλεγμένο συμβούλιο με επικεφαλής το δήμαρχο. Διαθέτει αυτονομία, σύμφωνα με το Σύνταγμα 41, και ασκεί αρμοδιότητες σε θέματα α) γάμων, σε συνεργασία με την Λουθηρανική Εκκλησία, β) παροχής αγαθών (νερού, φωταερίου, ηλεκτρισμού) γ) πολεοδομίας, δ) κατώτερης εκπαίδευσης (ευθύνη για το προσωπικό των νηπιαγωγείων και της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης), ε) καθήκοντα συντήρησης δρόμων και τοπικών μέσων μεταφοράς, στ) αρμοδιότητες πολιτιστικές (κινηματογράφοι, θέατρα, βιβλιοθήκες, αθλητικές εγκαταστάσεις), ζ) κοινωνικών υπηρεσιών (κοινωνικής πρόνοιας, κοινωνικών επιδομάτων και δημόσιας υγιεινής), η) θέματα περιβάλλοντος που συνήθως ανήκουν στους δήμους, ενώ οι νομοί ασκούν αρμοδιότητες σε ειδικές περιπτώσεις. Οι αρμοδιότητες για τους προστατευόμενους χώρους και τους φυσικούς δρυμούς μοιράζονται ανάμεσα στους δήμους και τους νομούς. Οι δήμοι, τέλος, έχουν την ευθύνη της προστασίας των καταναλωτών Χρηματοδότηση Τόσο οι νομοί όσο και οι δήμοι μπορούν να εισπράττουν φόρους επί εισοδημάτων και ακινήτων. Οι περιφερειακές αρχές τυγχάνουν επίσης της κρατικής ενίσχυσης υπό μορφήν επιστροφών ή γενικών επιχορηγήσεων. Τέλος, ο νόμος προβλέπει σύστημα αποζημιώσεων σε περιφερειακό επίπεδο. 6. Ελλάδα 6.1. Ιστορικά στοιχεία της θεσμικής κατοχύρωσης της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης Η Ελλάδα, με έκταση τ.χ. και πληθυσμό 10.2 εκατομμύρια κα- 41. Άρθρο 82 του Συντάγματος της 5ης Ιουνίου Σύμφωνα με το νόμο 137 της 23ης Μαρτίου 1948, οι νήσοι Φερόες διαθε'τουν νομοθετική συνε'λευση 32 μελών εκλεγμένων με καθολική και αναλογική ψήφο, η οποία εκλέγει την περιφερειακή κυβέρνηση. Τη Δανία εκπροσωπεί ένας βασιλικός επίτροπος, ενώ δύο βουλευτές των νήσοιν συμμετέχουν στη Δανική Βουλή. Η περιφερειακή κυβέρνηση ασκεί νομοθετικές και διοικητικές αρμοδιότητες για θε'ματα αλιείας, γεωργίας κ.α. και γνωμοδοτεί αναφορικά με τους νόμους του κράτους που αφορούν τις νήσους καθώς και διεθνείς συνθήκες και συμφωνίες πριν από την επικυ'ρωσή τους. 22 Σύμφωνα με το νόμο 577, στη Γροιλανδία παραχωρήθηκε αυτονομία με νομοθετική συνέλευση 27 μελών που εκλέγονται με καθολική ψηφοφορία και εκλέγουν στη συνέχεια τον πρόεδρο και την 7μελή κυβέρνηση. Τη Δανία εκπροσωπεί ένας βασιλικός επίτροπος, ενώ δύο Γροιλανδοί εκπρόσωποι συμμετέχουν στη Δανική Βουλή. Η συνέλευση ασκεί αρμοδιότητες για θέματα αλιείας, Θήρας, βιομηχανίας, γεωργίας, οικονομικού προγραμματισμού, στοιχειώδους εκπαίδευσης, αγοράς εργασίας, υγείας, κατοικίας, περιβάλλοντος, εσωτερικών μεταφορών. Επιπλέον αναγνωρίσθηκε στη Γροιλανδία το δικαίωμα της διγλωσσίας, η προηγούμενη γνωμοδότηση της περιφερειακής κυβέρνησης για τους νόμους που αφορούν τη νήσο καθώς και το δικαίωμα χρήσης διαφορετικής σημαίας απ τη Δανία. 23 Η Γροιλανδία εξήλθε της ΕΟΚ, κατόπιν δημοψηφίσματος την 1η Φεβρουάριου μέχρι , 131 από μέχρι και 4 άνω το>ν κατοίκων.

17 τοίχους 42, παρουσιάζει έναν από τους πλέον πολυδιασπασμένους χάρτες τοπικής αυτοδιοίκησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που περιλαμβάνει κοινότητες και 457 δήμους (Πηγή: Υπουργείο Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, Πρόγραμμα Ιωάννης Καποδίστριας, Εθνικό Τυπογραφείο, Αθήνα, Φεβρουάριος 1997, σελ ). Ο θεσμός της τοπικής αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα, όπως τον βιών ου με σήμερα, έχει βαθειές ιστορικές αλλά και πολιτικές ρίζες και ανάγεται ήδη στα πρώτα χρόνια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, όταν η Β' Εθνοσυνέλευση του Άστρους της Κυνουρίας αποφάσισε «την οργάνωση των επαρχιών της Ελλάδας», υποδιαιρώντας τις επαρχίες σε δήμους και κοινότητες. Λίγα χρόνια αργότερα η Αντιβασιλεία διαιρεί 43 την εδαφική επικράτεια της χώρας σε Νομούς 44 και Επαρχίες, θεσμοθετώντας μέσα στα όρια αυτών δήμους σύμφωνα με το γαλλικό πρότυπο τοπικής αυτοδιοίκησης, που περιελάμβανε departements (νομούς), districts (επαρχίες) και communes (δήμους). Το 1836 εισάγεται νέα διοικητική μεταρρύθμιση που καταργεί το σύστημα των νομών και επιβάλλει το συγκεντρωτικό σύστημα των διοικήσεων, με αποτέλεσμα να ενισχΰσει τον απόλυτο έλεγχο της μοναρχίας στα ζητήματα των τοπικών υποθέσεων 45. Ο Μαυροκορδάτος, στη συνέχεια, μειώνει τα γεωγραφικά όρια των δήμων προκαλώντας τον κατακερματισμό τους και εισάγει τον έλεγχο της σκοπιμότητας 4 *, βάσει του οποίου απαγορεύεται η εκτέλεση των αποφάσεων των δημοτικών αρχών χωρίς την προγενέστερη έγκριση της διοικητικής αρχής. Ακολουθεί μια «πλημμυρίδα μεταρρυθμίσεων» στο χώρο της τοπικής αυτοδιοικήσεως, οι οποίες, όμως, δεν εφαρμόσθηκαν ποτέ στην πράξη, με αποτέλεσμα να μην καταφέρει η χώρα να αποκτήσει ποτέ αληθινή νομαρχιακή αυτοδιοίκηση. Χαρακτηριστικά αναφέρονται ο νόμος ΚΕ του Κωλλέτη το 1845, ο οποίος, μολονότι εισήγαγε τα νομαρχιακά συμβούλια, διατήρησε εντούτοις τον κυβερνητικό νομάρχη. Ακολουθεί ο νόμος του Χαριλάου Τρικούπη του 1877 «περί Νομαρχιακών συμβουλίων» 25, ο οποίος θέσπισε και τυπικά το δεύτερο βαθμό τοπικής 42. Σύγχρονος Άτλας του κόσμου 1995, σελ. 184, Πρώτο Διάταγμα της Αντιβασιλείας της 3ης Απριλίου Νομός είναι αρχαία ελληνική λέξη που σημαίνει διαίρεση γης ή χώρας. Τη λε'ξη χρησιμοποιεί ο Ηρόδοτος τον 7ο π.χ αιώνα, αποκαλώντας τις πόλεις της Αιγυπτιακής «δωδεκαρχίας» νομούς και τους ηγεμόνες τους νομάρχες. Βλ. σχ. «Τοπική Αυτοδιοίκηση» Οκτώβρης- Δεκέμβρης 1993 σελ Ο Κ. Γέραγας, στο βιβλίο του "Σελίδες διοικητικής ιστορίας», αναφέρει ότι η περίοδος της αγαθής διοικήσεως κράτησε όσο και τα θαύματα, βλ. σχ. «Τοπική Αυτοδιοίκηση», Οκτώβρης-Δεκέμβρης 1993, σελ Άρθρο 118 των αρχών της πολιτικής και διοικητικής μεταρρύθμισης. αυτοδιοίκησης για να καταργηθεί όμως και αυτός τέσσερα, μόλις, χρόνια αργότερα 26 * 1. Το 1899 εισήχθηκε νέος νόμος «περί νομών και της διοικήσεως αυτών» 27, χωρίς όμως να εφαρμοσθεί, αφού το σχετικό διάταγμα που τον προέβλεπε δεν εκδόθηκε ποτέ. Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης της χώρας από το Βενιζέλο επιχειρήθηκε μια βαθειά μεταρρυθμιστική τομή στο χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης, με απώτερο σκοπό τη μείωση της επιρροής των τοπικών αρχόντων 25 Νόμος ΑΦΝΓΓ/1877 ΦΕΚ Α' 202/ Νόμος ΑΩΟΖΤ/1891 ΦΕΚ 3/ ΒΧΕ/1899 ΦΕΚ Α' 136/ στους βουλευτές και την αποφυγή της εξάρτησης των κοινοτήτων από το κράτος 28. Η σημαντικότερη, ίσως, προσπάθεια της περιόδου αυτής είναι ο νόμος του 1923 «περί διοικήσεως των νομών» 29, ο οποίος, παρόλο που στηριζόταν σ ένα προοδευτικό πλαίσιο και δέχθηκε επτά συνολικά τροποποιήσεις, έμεινε τελικά ανεφάρμοστος. Το Σύνταγμα του 1927 προέβλεψε (άρθρ. 107) με τη σειρά του την ίδρυση δευτέρου βαθμού τοπικής αυτοδιοίκησης, χωρίς ωστόσο να καταστεί δυνατή και η υλοποίησή του, αφού το σχετικό διάταγμα δεν εκδόθηκε ποτέ. Το ισχύον Σύνταγμα του 1975/1986 εισήγαγε, με μια σειρά άρθρων του, τη διοίκηση του κράτους σύμφωνα με το «αποκεντρωτικό σύστημα» 30, ορίζοντας ρητά ότι: «Η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων ανήκει στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, των οποίων πρώτη βαθμίδα αποτελούν οι δήμοι και οι κοινότητες. Οι λοιπές βαθμίδες ορίζονται με νόμο» 31. Επιπλέον, το Σύνταγμα προβλέπει ότι το κράτος μεριμνά για την εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων που θα επιτρέψουν στους ΟΤΑ να εκπληρώσουν αποτελεσματικά την αποστολή τους. Πέραν, όμως, του συνταγματικού πλαισίου, ετέθησαν και βρίσκονται σε ισχύ πολλές νομοθετικές ρυθμίσεις αναφορικά με την οργάνωση και τη λειτουργία της τοπικής και της Νομαρχιακής αυτοδιοίκησης, όπως για παράδειγμα ο νόμος 3200/55, που ρυθμίζει τα θέματα της διοικητικής αποκέντρωσης της χώρας. Το 1986 καταβλήθηκε μια από τις σημαντικότερες, ίσως, προσπάθειες στην ιστορία του νεοελληνικού κράτους για τη θεσμοθέτηση και υλοποίηση 28 Laurent Eliaszewicz propos d un paradoxe: les collectivites locales en Grfcce», Cahiers deludes sur la Mediterranee orientate et Ic monde turco-iranien, no 17, Janvier- Juin 1994, p ΝΔ της 9ης Μαΐου 1923, ΦΕΚ A' 122/ Πρόκειται για τα άρθρα κυρίως 101 με'χρι 106 του ισχΰοντος Συντάγματος του 1975/ Άρθρο 102 του ισχΰοντος Συντάγματος 1975/86.

18 της δευτεροβάθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης, με την ψήφιση του νόμου 1622/86 54 περί της τοπικής αυτοδιοίκησης, της περιφερειακής ανάπτυξης και του δημοκρατικού προγραμματισμού. Ένα χρόνο αργότερα, το 1987, εκδόθηκε το προεδρικό διάταγμα 51/87 για τη σύσταση των περιφερειιόν. Τα βασικά θε'ματα νομοθεσίας, αναφορικά με θε'ματα δημοτικού και κοινοτικού κώδικα, ρυθμίζονται με το προεδρικό διάταγμα 323/89. Ο νόμος 1828/89 ρυθμίζει τα ζητήματα των πόρων της τοπικής αυτοδιοίκησης, ενώ, τε'λος, ο νόμος 1850/89 επικύρωσε τον Ευρωπαϊκό Χάρτη της Τοπικής Αυτονομίας, που είχε θεσπισθεί στα πλαίσια του Συμβουλίου της Ευρώπης. Ακολούθησαν, στη συνε'χεια, δύο νόμοι αναφορικά με την ίδρυση και την οργάνωση της νομαρχιακής αυτοδιοίκησης. Πρόκειται για το νόμο 2218/1994 με τίτλο «ίδρυση νομαρχιακής αυτοδιοίκησης, τροποποίηση διατάξεων για την πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση και την περιφε'ρεια και άλλες διατάξεις» 55 καθώς και το νόμο 2240/1994 με τίτλο «συμπλήρωση διατάξεων για τη νομαρχιακή αυτοδιοίκηση και άλλες διατάξεις» 56, που επιχειρούν, στα πλαίσια ενός νε'ου θεσμικού πλαισίου, να εδραιώσουν ε'να μεταρρυθμι- στικό πρόγραμμα που αφορά την οργάνωση και τη λειτουργία της τοπικών αρχών σε όλα τα επίπεδα. Η καθιε'ρωση της άμεσης εκλογής των νομαρχιακών αρχών, τον Οκτώβριο του 1993 για πρώτη φορά στην ιστορία της Ελλάδας, αποτε'λεσε ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα του μεταρρυθμι- στικού αυτού εγχειρήματος, αφού για πρώτη φορά ο νομός απέκτησε δικά του αιρετά διοικητικά όργανα. Ωστόσο, οι συχνές αυτές μεταρρυθμιστικές προσπάθειες που παγιώνουν την ισχύουσα κατάσταση της «πολυνομίας» στην χώρα μας, δεν ήταν δυνατό να λύσουν τα χρόνια υφιστάμενα προβλήματα στον ευαίσθητο αυτό χώρο της κεντρικής διοίκησης και της νομαρχιακής και τοπικής αυτοδιοίκησης. Για τους λόγους αυτούς, καταβάλλεται προσπάθεια από την αρμόδια πολιτική ηγεσία για μια νέα μεταρρυθμισιική πρωτοβουλία 57 που αποσκοπεί, κατ αρχήν, στη συρρίκνωση της κεντρικής διοικητικής μηχανής με «αποσυγκέντρωση» πολλών αρμοδιοτήτων προς τις περιφέρειες και τις νομαρχίες, αποσκοπώντας έτσι σε «μια κεντρική διοίκηση ευέλικτη και αποτελεσματική, με ικανότητα στρατηγικού σχεδιασμού» 58. Επιχειρείται, στη συνέχεια, η αποδέσμευση σημαντικού τμήματος αρμοδιοτήτων του κράτους 54. ΦΕΚ Α'92/ ΦΕΚ Α' 90/ ΦΕΚ Α' 153/ «Το Βήμα», Πρόγραμμα «Ιωάννης Καποδίστριας» Υπουργείο Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, Εθνικό Τυπογραφείο, Αθήνα 1997, σελ. 9. προς τις περιφερειακές διοικήσεις με στόχο τη μετατροπή τους σε «μικρές κυβερνήσεις». Η νέα αυτή προσπάθεια που εισήχθη στη Βουλή με τη μορφή νομοσχεδίου υπό τον τίτλο «ανασυγκρότηση της διοίκησης της Περιφέρειας και της Τοπικής αυτοδιοίκησης» προσβλήθηκε ως αντισυνταγματική με πρόταση της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης 32 χωρίς όμως ανάλογη επιτυχία, αφού η Βουλή την απέρριψε μετά από σχετική ψηφοφορία Αλλά και τα υπόλοιπα κόμματα της Αντιπολίτευσης επέκριναντο επίμαχο νομοσχέδιο 151, 32 Εφ. «Τα Νέα», ενώ και βουλευτές ακόμη του κυβερνητικού χώρου δήλωσαν ότι πρόκειται να το καταψηφίσουν 33 ή εξέφρασαν φανερά τις επιφυλάξεις τους 34. Η ηγεσία του Υπουργείου Εσωτερικών καταβάλλει παράλληλα προσπάθεια 35 ανασυγκρότησης του χάρτη της τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου βαθμού 36, με την υποχρεωτική συνένωση των και πλέον δήμων και κοινοτήτων όλης της χώρας σε 600 μέχρι 700 νέους δήμους 37 μέχρι τα τέλη του 1997, μέσω του προγράμματος «Ιωάννης Καποδίστριας», που εγκρίθηκε ομόφωνα στο Συνέδριο της ΚΕΔΚΕ στο Ηράκλειο το Μάρτιο του Από το σύστημα αυτό πρόκειται να εξαιρεθούν 38 δύο κοινότητες του Νομού Αττικής (Αγγιστρίου, Αντικυθήρων), τρεις του Νομού Κερκύρας (Ερεί- κουσσας, Μαθρακίου, Οθωνών), εννέα του Νομού Κυκλάδων (Ανάφης, Θηρασίας, Σικίνου, Κιμώλου, Δονούσας, Ηρακλείας, Κουφονησίων, Σχοι- νούσας, Αντιπάρου) και από μία κοινότητα των Νομών Λακωνίας (Ελαφο- νησίου), Δωδεκανήσου (Αγαθονησίου), Χανίων (Γαύδου) και Λέσβου (Άγιος Ευστράτιος) αφού πρόκειται για νησιά με πληθυσμό κάτω των χιλίων κατοίκων. Έδρες των Δήμων πρόκειται να οριστούν επί τη βάσει αντικειμενικών κριτηρίων όλων των κοινοτήτων που πρόκειται να απαρτίσουν το Δήμο 39, δηλαδή της λειτουργικότητας, της οικονομικής βιωσιμότητας και της δυνατότητας σε μια ουσιαστική συμβολή της τοπικής ανάπτυξης με ευθύνη των Τοπικών Ενώσεων Δήμων και Κοινοτήτων των Νομών και σε περίπτωση αδυναμίας με ευθύνη του Υπουργείου ΕΣΔΔΑ. Ο αριθμός των νέων ΟΤΑ που πρόκειται να προκύψει θα κυμαίνεται μεταξύ των 492 συμβουλίων περιοχής και των 1116 γεωγραφικών ενοτήτων'' 40. Οι συνολικοί πόροι που θα διατεθούν για την εφαρμογή του προγράμματος υπολογίζονται στο ύψος των δραχμών. 33 Πρόκειται για τους βουλευτές Ευβοίας κ. Β. Κεδίκογλου και Έβρου κ. Χρ. Κηπουρό, Εφ. «Τα Νέα», Ειδικότερα ο δεύτερος εκφράζει «την έντονη αντίθεσή του με τον αθηνοκεντρικό χαρακτήρα του νομοσχεδίου» δηλώνοντας ότι θα το καταψηφίσει όπως ακριβώς και ο κ. Κεδίκογλου, Εφ. «Εξουσία», Πίχίκειται^ια τους βουλευτές κκ. X. Τσιώκα και Α. Τσούρα. Εφ. «Τα Νέα», Διαφωνίες επί του Νομοσχεδίου έχει εκφράσει και ο κ. Α. Τσοχατζόπουλος, ο οποίος ως πρώην Υπουργός των Εσωτερικών «κρίνει ότι δεν υλοποιείται στην πράξη η αποκέντρωση που υπόσχεται το εν λόγω νομοσχέδιο», Εφ. Εξουσία, Σύμφωνα με δηλώσεις του Υπουργού ΕΣΔΔΑ «Το πρόγραμμα Καποδίστριας δεν επιδιώκει την απλή συνένωση κοινοτήτων. Έχει στόχο να δημιουργήσει νέους διοικητικούς μηχανισμούς μέσα στους νέου τύπου δήμους. Ο σημερινός κατακερματισμός καθιστά τις κοινότητες παντελώς ανίκανες όχι μόνο να διαδραματίσουν οποιονδήποτε αναπτυξιακό ρόλο, αλλά και να προσφέρουν στοιχειώδεις υπηρεσίες στους πολίτες». Στο αρνητικό κλίμα που παρουσιάζεται από ορισμένους τοπικούς παράγοντες ο Υπουργός διακρίνει ότι «Υπάρχουν συμπαθέστατοι συναισθηματισμοί, νοσηροί τοπικισμοί και πολλή ιδιοτέλεια. Σε όσους κλαίνε για το χαμό το>ν χωριών τους τους απαντώ ότι με την πολιτική μας θα ζωντανέψουμε τα πεθαμένα χωριά». Συνέντευξη Α. Παπαδόπουλου στον Στ. Λυγερό, Εφ. «Επενδυτής», «Ο Αλέκος Παπαδόπουλος έχει δρομολογήσει ριζικές τομές, που κατατείνουν σε μία άλλη κρατική δομή. Η συνένωση των κοινοτήτων σε ισχυρούς αγροτικούς δήμους, σε «ανοικτές πόλεις» είναι ένα εργαλείο για την αναβίωση της υπαίθρου», άποψη του Στ. Λυγερού, Εφ. Επενδυτής, Από τις υποχρεωτικές συνενώσεις φαίνεται ότι θα εξαιρεθούν οι Νομοί Αττικής, Θεσσαλονίκης και Μαγνησίας, επειδή το θέμα αυτό πρόκειται να μελετηθεί από ειδική πανεπιστημιακή ομάδα με στόχο τη δημιουργία μητροπολιτικών διοικήσεων. 38 Εφ. «αυτοπολίτης», της Τ.Ε.Δ.Κ Κυκλάδων, τεύχος 10, Στο ίδιο. 40 Κατά την άποψη του Υφυπουργού ΕΣΔΔΑ κ. Λ.Παπαδήμα «Πιστεύω ότι θα πρέπει να είναι και μικρότερος από τον αριθμό 1116 που αναφέραμε», Εφ. «αυτοπολίτης», τεύχος 10, 1997.

19 Σύμφωνα με το πρόγραμμα αυτό τέθηκαν σε εφαρμογή οι απαραίτητες ενέργειες 41 " προκειμένου να υλοποιηθούν οι ακόλουθοι στόχοι κατά το δίμηνο 18 Απριλίου μέχρι 17 Μαΐου 1997: α) ολοκλήρωση της ενημέρωσης για το περιεχόμενο του προγράμματος, β) διατύπωση της πρότασης για τα όρια, την έδρα και την ονομασία των νέων ΟΤΑ, γ) μια πρώτη καταγραφή των αναγκαίων βασικονν έργων στις ενότητες των νέων ΟΤΑ, δ) συνέχιση της δημοσιότητος του προγράμματος. Ωστόσο οι ημερομηνίες αυτές είναι πιθανόν να καθυστερήσουν αφού το εγχείρημα αυτό φαίνεται να συναντά πάντως αντιδράσεις, τόσο στο χώρο κυβερνητικών βουλευτών 42, όσο επίσης και στο χώρο των κομμάτων της αντιπολίτευσης 72, με εξαίρεση το Συνασπισμό 73, καθώς και αρκετά μεγάλου αριθμού ενδιαφερομένων φορέων 74 της τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου βαθμού 75, ενώ αρκετοί είναι και εκείνοι που ζητούν δημοψήφισμα για να 71. «...Η κυβέρνηση έχει να αντιμετωπίσει και το «εσωτερικό» μέτωπο βουλευτών, οι οποίοι αντιδρούν για διάφορους λόγους στις συνενώσεις». Εφ. Απογευματινή, «Η Νέα Δημοκρατία αντιτίθεται στις αναγκαστικές συνενώσε ις των ΟΤΑ», Εφ. «Ο Δημοκράτης», Ο Βουλευτής της Ν.Δ. Γ. Κεφαλογιάννης υποστήριξε στη Βουλή ότι «ο λαός δεν πρόκειται να δεχτεί τις υποχρεοιτικές συνενώσεις». Στις συνενο'ι- σεις ανατάχθηκαν επίσης οι Βουλευτές Α. Καταρτζής (ΚΚΕ) και Μ. Δαμανάκη (Συν), Π. Παυλόπσυλος (ΝΔ), Β. Κεδίκογλου (ΠΑΣΟΚ), ενώ ο Γ. Χαραλάμπους (ΠΑΣΟΚ) εξέφρασε σοβαρές επιφυλάξεις. Εφ. «Εξουσία», Ο πρόεδρος του Συνασπισμού Ν. Κωνσταντόπουλος δήλωσε ότι «Ο Συνασπισμός τάσσεται υπέρ των συνενώσεων των ΟΤΑ με προϋποθέσεις όμως και κίνητρα για την ανάπτυξή τους», Εφ. Αθηναϊκή, Σύμφωνα με την εφημερίδα Απογευματινή ( ) έντονες αντιδράσεις του συνόλου των κοινοταρχών στο σχέδιο I. Καποδίστριας καταγράφονται στους νομούς Χαλκιδικής, Μαγνησίας, Αιτωλοακαρνανίας, Βοιωτίας, Φωκίδας, στην Περιφέρεια Αττικής και αλλού, καθώς και στους Νομούς Φλώρινας, Χαλκιδικής, Ημαθίας, Δράμας, Ξάνθης, Καστοριάς, Κοζάνης, Πιερίας, Κιλκίς, Πέλλας και Σερρών. Παράλληλα αντιδράσεις εντοπίζονται και στις τοπικές κοινωνίες των νομών Ροδόπης και Ξάνθης όπσυ «με τις συνενώσεις δημιουργούνται στους νομούς αυτούς τέσσερις δήμοι (Ιάσμου, Φιλύρας, Αρριανών και Σαππών) με δημάρχους μουσουλμάνους». Το γεγονός αυτό είναι πιθανόν να επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί η Άγκυρα κάνοντας λόγο για «τέσσερεις Τούρκους δημάρχους». 75. Είναι υπερβολικά δύσκολο να καταγράψει κανείς από το χοίρο αυτό τις αντιδράσεις που προκαλεί η υποχρεωτική συνένωση των κοινοτήτων σε δήμους σε πανελλήνια κλίμακα. Από μια τελείως ενδεικτική καταγραφή που μας επιτρέπει η ανάγνωση του επαρχιακού τύπσυ είμαστε σε θέση να αναφέρουμε ότι τις υποχρεοιτικές συνενώσεις απορρίπτουν 1) 14 Κοινότητες του Νομού Αττικής (Σταμάτας, Αφιδνών, Κρυονερίου, Ανθοΰσας, Μαρκοπούλου, θρακομακεδόνοιν, Βαρνάβα, Ροδόπολης, Γραμματικού, Άνοιξης, Οινσης, Μαλακάσας, Πολυδενδρίου και Καλυβιών), Εφ. «Αττικός λόγος», Απρίλιος 1997, 2) Το Συμβούλιο Περιοχής της 2ης Εδαφικής Περιφέρειας Ν. Εύβοιας που απαρτίζεται από το Δήμο Βασιλικού και τις Κοινότητες Ν. Λαμψάκου, Αγίου Νικολάου, Αφρατίου, Μύτικα και Φύλλων, Εφ. «Ριζοσπάστης» , 3) Οι Πρόεδροι των Κοινοτήτων της Επαρχίας Κισσάμου, Εφ. «Ριζοσπάστης», και Εφ. «Δημοτικός και Κοινοτικός Τύπος», ,4) Πρόεδροι Κοινοτήτο>ν Ν. Ημαθίας, Εφ. «Ριζοσπά 41 Βλ. σχ. εγκύκλιο του Υπουργού ΕΣΔΔΑ προς τους Περιφερειάρχες, Εφ. Δημο τικός Κοινοτικός Τύπος,

20 στης», Η Εφ. «Τα Νέα» που κάνει λόγο για 53 Κοινότητες του Ν. Ημαθίας, ενώ η Εφημερίδα «Ημερήσια» της αναφέρει ότι 41 κοινοτάρχες του Ν. Ημαθίας λένε όχι στον «Καποδίστρια», 5) «Αιρετοί από τους Νομούς Ιωαννίνων και Χαλκιδικής και ομόφωνα το Κυριάκι Βοιωτίας προστίθενται στο μακρύ κατάλογο αυτο')ν που δηλοίνουν ότι δεν πρόκειται να αποδεχτούν τα σχέδια της Κυβέρνησης», Πρόκειται για 25 Κοινοτάρχες της Επαρχίας Πωγωνίου Ιοιαννίνων, 40 και πλέον Κοινοτάρχες του Ν. Χαλκιδικής και σύσσωμο το Κοινοτικό Συμβούλιο Κυριακίου Βοιωτίας, Εφ. «Ριζοσπάστης», , 6) Ο Δήμος Αγίου Κωνσταντίνου Αιτωλοακαρνανίας, Εφ. «Τα Νέα», , 7) Ο Σύλλογος Διατελεσάντων-Διατελούντων Προέδρων Κοινοτήτων Νομού Δωδεκάνησου διότι α) η κυβέρνηση δεν ζήτησε τη γνώμη των κοινοτήτων και κοινοταρχών, β) γιατί η κυβέρνηση πιέζει τους ΟΤΑ για να αποσπάσει τη συγκατάθεσή τους, γ) διότι η κατάργηση των κοινοτήτων που αποτελούν το κύτταρο της δημοκρατίας χιυρίς τη συναίνεση των κατοίκων θα αποτελέσει «εθνικό πραξικόπημα» και δ) διότι θα αυξηθούν τα προβλήματα και οι ταλαιπωρίες των πολιτών, θα μειωθεί ο πληθυσμός της υπαίθρου και των ακριτικών περιοχών, θα αλλάξει η πολιτιστική ταυτότητα και κληρονομιά των κατοίκων, που κράτησε άσπιλη την πίστη στην ορθοδοξία και ζωντανή την εθνική ταυτότητα στην μακρόχρονη σκλαβιά, Εφ. «Πρόοδος», , 8) ο Ιάκωβος Λιανός, Πρόεδρος της Κοινότητας Εγγαρών Νάξου, Εφ. «Δημοτικός και Κοινοτικός Τύπος», , 9) Ο Πρόεδρος της Κοινότητας Λουτρών Ν. Λέσβου κ. Β. Μαμώλης, Εφ. «Δημοτικός και Κοινοτικός Τύπος», , 10) Ο Πρόεδρος και το Κοινοτικό Συμβούλιο της Άνω Αχαϊας, Εφ. «Δημοτικός και Κοινοτικός Τύπος», , 11) Οι κάτοικοι της Κοινότητας Κορώνειας Βοιωτίας, Εφ. «Δημοτικός και Κοινοτικός Τύπος», , 12) Ο Πρόεδρος της Κοινότητας Αγίου Γεωργίου Φερών, Εφ. «Δημοτικός και Κοινοτικός Τύπος», , 13) Το Συμβούλιο Περιοχής της 4ης Γεωγραφικής Ενότητας Βελεστίνου που αποτελείται από τις Κοινότητες Αερινού, Αγ. Γεωργίου Φερών, Γλαφυρών, Καναλιών, Κεραμιδιού, Κερασιάς, Μ. Περιβολακίου και Περιβλέπτου, 13) Ο Πρόεδρος της Κοινότητας Ευαγγελισμού Πεδιάδος Ηρακλείου, Εφ. «Ηρακλειώτικα Νέα», , 14) Δήμοι και Κοινότητες του Ν. Λέσβου (Λουτρόπολης θερμής, Αγιάσου, Νεο- χωρίου, Λισβορίου, Κλεισύς, Βασιλικών, Αμπελικού, Ν. Κυδωνιοιν, Ακρασίου, Παναγιάς, Σκαλοχωρίου, Τρύγωνα, Λουτρών, Λάμπου Μύλων, Άγρας, Κάσπακα. Μεσοτό- που, Συκούντας, Αγίας Μαρίνας, Μανταμάδου, Ταξιαρχών, Στύψης, Αλυφανταίν, Κώμης, Υψηλομετώπου, Νάπης, Πτερούντας καθώς και αρκετοί δημοτικοί και κοινοτικοί σύμβουλοι επικεφαλής συνδυασμών, Εφ. «Τα Νέα των Λουτρών, Μάϊος 1997, 15) «θύελλα αντιδράσεων» στο Νομό Δράμας όπου το 70% των κοινοταρχών δηλιΰνουν αντίθετοι στις υποχρεωτικές συνενώσεις, Εφημ. «Απογευματινή» , 16) Η Επιτροπή Πρωτοβουλίας Κοινοταρχών Νομού Καρδίτσας καλεί σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας κατά των υποχρεωτικών συνενώσειον στις στην Καρδίτσα, Εφ. Ριζοσπάστης», , 17) Στο Νομό Ηρακλείου αντιδρούν οι Κοινότητες Αϊτάνια, Γαλύφα, Επισκοπή, Σγουροκεφάλι, Καινούριο Χωριό, Ανώπολη, Ελιά, Πάνω και Κάτω Βάθεια, Ευγενική, Βενεράτο, Κεράσια, Σίβα, Λευκοχώρι, Ευαγγελισμός, Καμηλάρι, Άνω και Κάτω Βιάνος, Χόνδρος, Άνω και Κάτω Ασσίτες), Εφ. Ριζοσπάστης , 18) 33 Κοινοτάρχες του Νομού Ηλείας κατά του «Καποδίστρια», Εφ. «Ελευθεροτυπία», , η εφ. «Κυριακάτικη Αυριακή» ομιλεί για «δεκατρείς πονηρούς» διότι όπως τονίζει οι έδρες 13 αποφανθεί ο λαός εάν συμφωνεί ή όχι με τις υποχρεωτικε'ς συνενώσεις. Εάν τελικά η πρόταση «Ιωάννης Καποδίστριας» ψηφισθεί από τη Βουλή σύμφωνα με το προκαθορισθέν χρονοδιάγραμμα τον Οκτώβριο του 1997, αναμε'νεται ότι θα επιφέρει σαρωτικε'ς αλλαγε'ς 7Λ στο συχνά κατακερματιζόμενο χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης, γεγονός που προκαλεί αλλά και αναμε'νεται να προκαλε'σει επίσης πολυποίκιλλες αντιδράσεις. Ήδη από μια πρώτη καταγραφή αντιδράσεις έχουν καταγραφεί κατά των συνενώσεων 43 στη Μακεδονία με αποκορύφωση την Ημαθία, όπου 41 πρόεδροι δηλώνουν αντίθετοι στη συνένωση, στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη με αποκορύφωμα τον 'Εβρο, όπου οι κοινοτάρχες διεκδικούν την ένταξη σε «ειδικές κατηγορίες», στη Θεσσαλία με επίκεντρο το Δήμο Ιωλκού, το νέο δήμο της Κάρλας και τις κοινότητες Καλλιπεύκης και Κα- ρυών Λαρίσης, τη Δυτική Ελλάδα και την Πελοπάνησσο με επίκεντρο τον Πύργο, το Δήμο Αγίου Κωνσταντίνου Αιτωλοακαρνανίας καθώς και 45 κοινότητες του Νομού Αχαΐας, το Ιόνιο με επίκεντρο τα νησιά Οθωνούς, Μαθράκι και Ερείκουσα καθώς και 47 κοινότητες της Κεφαλλονιάς, την Κρήτη με επίκεντρο τους νομούς Ηρακλείου, Χανίων και Λασιθίου και τέλος του Βορείου και Νοτίου Αιγαίου όπου το 60% των κοινοτήτων αντιδρούν στις υποχρεωτικές συνενώσεις. Διαμορφώνεται, κατά συνέπεια, ένα κλίμα που προϋποθέτει μεγάλες προσπάθειες από κυβερνητικής πλευράς για να υπερπηδηθούν τα ποίκιλλα εμπόδια και να ευωδοθεί η νέα μεταρ- ρυθμιστική προσπάθεια. 43 Εφ. «Τα Νέα», , «ποιοί λοξοκοιτάνε τον Καποδίστρια».