ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Transcript

1 I Λ Λ Λ Α Μ Α Τ Α ί ΤΜΗΜΑ [ΕΑΔΟΙΕΟ* < (ΗΒΛΚΙΘΜΚΙ $Z*AO?jr ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ «ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΟΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΧΙΟΥ» ΘΕΟΔΩΡΑ ΚΑΤΣΙΚΑΔΕΑΗ AM: ΕΠΙΒΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΑΝΑΡΕΑΣ ΑΑΕΞΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑ 2010 ΣΔΟ(ΔΜΤΑ) Π.1026

2 I i c i Λ Λ / \ / Μ * ι η I n i I ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΟΙΕΟ* * ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ! ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΓΕΝΙΚΑ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΜΟΡΦΩΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΥΠΟΔΟΧΗΣ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ...20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΧΙΟΥ ΓΕΝIΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΧΙΟΥ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΧΙΟΥ Η ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΧΙΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΧΙΟ ΑΠΟΒΙΒΑΣΕΙΣ- ΕΠΙΒΙΒΑΣΕΙΣ ΕΠΙΒΑ ΤΩΝ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΕΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΕΠΙΒΑΤΩΝ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΕΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΕΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΕΠΙΒΑ ΤΩΝ ΤΑ ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ ΤΗΣ ΧΙΟΥ ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΧΙΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ ΧΙΟΥ ΟΙ ΟΡΧΙΔΕΕΣ ΤΗΣ ΧΙΟΥ ΠΑΡΑΛΙΕΣ ΤΗΣ ΧΙΟΥ...39 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΒΑΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΤΗ ΧΙΟ ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ : Η ΕΜΠΛΟΚΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΧΙΟΥ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΒΑΣΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Οι προοπτικές του εναλλακτικού τουρισμού ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ / ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ & ΔΕΙΓΜΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΠΟΒΙΒΑΣΕΙΣ- ΕΠΙΒΙΒΑΣΕΙΣ ΕΠΙΒΑΤΩΝ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΕΣ ΔΙΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΕΠΙΒΑΤΩΝ ΔΙΑΣΥΝΟΡ1Α ΚΕΣ AΕΡΟΠΟΡΙΚΕΣ ΔΙΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΕΠΙΒΑ ΤΩΝ...86 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ...92 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα τελευταία χρόνια η ανάπτυξη των νησιωτικών περιοχών αποτελεί ένα θέμα το οποίο συζητείται συνεχώς προκειμένου να βρεθεί μια πιο βιώσιμη λύση η οποία θα ενισχύσει τον τουριστικό κλάδο στα νησιά. Το πρότυπο της τουριστικής ανάπτυξης το οποίο εστιάζει στον μαζικό τουρισμό έχει πλέον ξεπεραστεί και θεωρείται ότι εκείνο που περιλαμβάνει τη βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί το μέλλον. Ο μαζικός τουρισμός τα πρώτα χρόνια της εμφάνισης του έφερε σημαντικά πλεονεκτήματα στις νησιωτικές περιοχές, ενισχύοντας την απασχόληση και την οικονομία της περιοχής. Με την πάροδο του χρόνου όμως ο κορεσμός που επήλθε από την συνεχή αύξηση του τουρισμού και των τουριστών αλλά και οι επιπτώσεις που προκάλεσε, λειτούργησαν ανασταλτικά για την περαιτέρω ενδυνάμωση του συγκεκριμένου μοντέλου στρέφοντας το ενδιαφέρον προς την υιοθέτηση μιας πιο βιώσιμης τουριστικής πολιτικής. Στην παρούσα μελέτη εξετάζεται η τουριστική δραστηριότητα στο νησί της Χίου, μελετάται ο ρόλος της Τοπικής αυτοδιοίκησης στην τουριστική ανάπτυξη, εντοπίζονται προβλήματα και προτείνονται λύσεις για την περαιτέρω τουριστική κίνηση του νησιού. Η παρούσα μελέτη στόχο έχει να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη σχετικά με την πορεία της τουριστικής ανάπτυξης στα νησιά καθώς επίσης και να ανοίξει τον δρόμο προς μια εναλλακτικότερη περισσότερο βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη, η οποία θα διαφυλάσσει τον πλούτο και για τις μελλοντικές γενιές Στο κεφάλαιο 1 αναλύεται η έννοια του Τουρισμού, αναπτύσσοντας τις διάφορες μορφές του αλλά και τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού. Στη συνέχεια παρουσιάζεται η συμβολή του τουρισμού και των εναλλακτικών μορφών τουρισμού στον τόπο υποδοχής και η συμβολή τους στην ποιότητα ζωής των κατοίκων. Το κεφάλαιο 2, μελετά τον τουρισμό στη Χίο. Αρχικά παρουσιάζει το νησί της Χίου, περιγράφοντας την ιστορία της, τα αξιοθέατά της, τα ήθη και τα έθιμά της και τα προϊόντα που παράγει. Στη συνέχεια περιγράφει και αναλύει τα βασικά όργανα της τουριστικής πολιτικής του νησιού και συγκεκριμένα τον 2

4 ρόλο της νομαρχιακής αυτοδιοίκησης στον τουρισμό και των διαφόρων διευθύνσεών της. Το τρίτο κεφάλαιο της παρούσης εργασίας, μελετά την τοπική αυτοδιοίκηση, σε επίπεδο δήμων, της Χίου και τη συμβολή τους στην τουριστική ανάπτυξη. Συγκεκριμένα αναπτύσσει το Γραφείο Τουρισμού, που λειτουργεί στα πλαίσια του δήμου της Χίου, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει και προτείνει μέτρα για την αντιμετώπισή τους. Στο τέταρτο κεφάλαιο είναι η μεθοδολογία καθώς και τα συμπεράσματα της έρευνας που έγινε σε τουριστικά γραφεία της Χίου, αλλά και της έρευνας από στοιχεία σχετικά με τις αφήξεις - αναχωρήσεις επιβατών Στο τέλος της εργασίας παρατίθενται τα βασικά μας συμπεράσματα. 3

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 1.1. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΓΕΝΙΚΑ Πριν παρουσιάσουμε την σημασία του τουρισμού στην Ελλάδα είναι σκόπιμο να παρουσιάσουμε την έννοια του. Ο τουρισμός έχει επιχειρηθεί να ερμηνευτεί από πολλούς εκπροσώπους και μη του επιστημονικού χώρου χωρίς στην πλειοψηφία των περιπτώσεων να επιτευχθεί ο προσδιορισμός του σε όλες του τις διαστάσεις. Ένας απλός και κατανοητός ορισμός για τον τουρισμό που χρησιμοποιείται συνήθως αναφέρει ότι τουρισμός είναι η μετακίνηση των ανθρώπων από μία γεωγραφική θέση σε μία άλλη για περίοδο μικρή ή μεγάλη. Με άλλα λόγια ο τουρισμός έχει να κάνει με τις μετακινήσεις προσώπων από τόπο σε τόπο, είτε στο εσωτερικό είτε στο εξωτερικό με σκοπό την αναψυχή1. Λέγοντας αριθμό τουριστών εννοούμε τις μετακινήσεις προσώπων για τουλάχιστον μια νύχτα, για λόγους 1) ψυχαγωγίας, ανάπαυσης, διακοπών, 2) επισκέψεων σε φίλους και συγγενείς, 3) επαγγελματικούς, 4) υγείας, 5) θρησκευτικούς, 6) για διάφορες αθλητικές εκδηλώσεις κ.λ.π.2. Με τον όρο τουριστικές εισπράξεις αναφερόμαστε στις εισπράξεις από: α) Ομαδικά και οργανωμένα ταξίδια, διακοπές, εκδρομές β) Διαμονή σε ξενοδοχεία και άλλα καταλύματα γ) Φαγητό και ποτά δ) Μεταφορές ε) Ψυχαγωγία - πολιτιστικές και αθλητικές εκδηλώσεις στ) Αγορές ζ) Διάφορα Συνήθως τα κίνητρα για τουρισμό διαφέρουν από λαό σε λαό και από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ορισμένα χαρακτηριστικά κίνητρα τουρισμού είναι τα επαγγελματικά, τα ψυχαγωγίας - ευχαρίστησης, της αναζήτησης περιπέτειας, της εκπαίδευσης, της υγείας, του αθλητισμού και της επίσκεψης αρχαιολογικών χώρων. 1 Καραθάνος, Γ., 1996, "Ελληνικός Τουρισμός : Ο ρόλος των δημοσίων σχέσεων, Αθήνα: Εκδόσεις Anubis. 2 World Tourism Organisation, 1993, Recommendations on Tourism Statistics, WTO 4

6 Η ανάπτυξη του τουρισμού τα τελευταία 40 χρόνια είναι πολύ μεγάλη, καθώς πέρασε από το επίπεδο των λίγων στον μαζικό τουρισμό. Σημαντικοί παράγοντες αυτής της αλλαγής ήταν τόσο η τεχνολογική ανάπτυξη η οποία μείωσε τις αποστάσεις, όσο και η ανάγκη για τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των εργαζομένων στον αναπτυγμένο κόσμο3. Οι πρώτες μετακινήσεις των ανθρώπων με την τουριστική έννοια έκαναν την εμφάνιση τους στην Αρχαία Ελλάδα. Η μετακίνηση σε άλλους τόπους μακριά από τον τόπο της μόνιμης κατοικίας του πραγματοποιούνταν για λόγους εμπορικούς, θρησκευτικούς, αθλητικούς και ικανοποίηση της περιέργειας του ανθρώπου για κάτι καινούργιο. Τουριστικές περιοχές γνωστές εκείνης της εποχής ήταν η Ολυμπία, οι Δελφοί, η Επίδαυρος, η Αιδηψός κ.α. Παρόλαυτα η συχνότητα των ταξιδιών και η συμμετοχή των ταξιδιωτών δεν πλησιάζει σε κανένα σημείο την σημερινή κινητικότητα και συμμετοχή. Στα ρωμαϊκά και βυζαντινά χρόνια οι μετακινήσεις γίνονται περισσότερες και αρχίζουν να υπάρχουν κανόνες όσον αφορά την ασφάλεια του ταξιδιού και τα διάφορα καταλύματα που προσφέρονται για την εξυπηρέτηση των ταξιδιωτών. Στην περίοδο του μεσαίωνα και της αναγέννησης οι μετακινήσεις αυξάνονται καθότι οι άνθρωποι ενδιαφέρονται να γνωρίσουν άλλους τόπους. Η τουριστική εξέλιξη διαχρονικά έχει μια βραδεία ανάπτυξη μέχρι το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Από τον 18 αιώνα, μετά την επικράτηση της αστικής τάξης ο τουρισμός αν και αρχίζει να σημειώνει κάποια ποσοτική και ποιοτική άνοδο παραμένει προνόμιο των ατόμων με υψηλά εισοδήματα και ελάχιστων επιστημόνων και φιλοσόφων. Η Ελλάδα με τον ανεκμετάλλευτο μέχρι τότε τουριστικό της πλούτο προσδοκούσε σε υψηλούς στόχους οι οποίοι είχαν πολλαπλασιαστικές ευεργετικές επιδράσεις στην μεταμόρφωση της χώρας καθώς η τουριστική ανάπτυξη από τότε και μετά κατάφερε να αλλάξει την ζωή στις πιο φτωχές 3 World Tourism Organisation, 1993, Recommendations on Tourism Statistics, WTO 5

7 περιοχές της και έδωσε μια ανεκτίμητη υπεραξία στην γη στις μέχρι τότε άγονες παραλιακές εκτάσεις και στις βραχώδεις παραλίες. Οι βασικές κατευθύνσεις της τουριστικής πολιτικής που εφαρμόστηκε στην αρχή ΤΓΐς ανάπτυξης του τουρισμού είναι4: Ανάπτυξη του παραλιακού τουρισμού Ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού Αποκέντρωση του τουρισμού με την περιφερειακή ανάπτυξη Κατασκευή μεγάλων οδικών δικτύων τουριστικής και όχι μόνο σημασίας για την διακίνηση τουριστών εκτός της Αθήνας Ανέγερση ξενοδοχειακών μονάδων σε σημαντικές περιοχές. Οι παραπάνω στόχοι επιδίωκαν την ανάπτυξη του τουρισμού στην χώρα μας και την δημιουργία ευνοϊκών προϋποθέσεων για την προσέλκυση ιδιωτικών πρωτοβουλιών και τουριστικών επενδύσεων. Η παρέμβαση του ιδιωτικού τομέα στον τουρισμό τελικά κατάφερε να προσδώσει μια νέα πνοή στην χώρα μας και να την αναδείξει τελικά σε έναν σημαντικό τουριστικό προορισμό παγκοσμίως ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΜΟΡΦΩΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Οι διακρίσεις του τουρισμού είναι πολλές και εξαρτώνται από τα στοιχεία με βάση τα οποία γίνεται η διάκριση. Τα στοιχεία αυτά δεν είναι άλλα από τα εννοιολογικά στοιχεία του τουρισμού Γεωγραφική και διοικητική άποψη. Με βάση το στοιχείο της ύπαρξης δυο διαφορετικών τόπων έχουμε την διάκριση του τουρισμού στην μετακίνηση μέσα στην επικράτεια μιας χώρας και στην μετακίνηση έξω από αυτή. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε τον εσωτερικό τουρισμό και στην δεύτερη τον εξωτερικό. Η σημασία των δύο αυτών κατηγοριών είναι ιδιαίτερα σημαντική ιδιαίτερα στον χαρακτηρισμό μιας χώρας σαν 4 Κολτισδόπουλος, Γ., Δ., 2001, «Τουρισμός: Θεωρητική προσέγγιση», εκδόσεις Έλλην 5 Κολτισδόπουλος, Γ., Δ., 2001, «Τουρισμός: Θεωρητική προσέγγιση», εκδόσεις Έλλην 6

8 τουριστική ή όχι και κατ επέκταση στην διαμόρφωση της τουριστικής πολιτικής της. Εσωτερικός τουρισμός: όταν η μετακίνηση ατόμων για λόγους τουριστικούς πραγματοποιείται μέσα στα όρια της επικράτειας της χώρας, της οποίας είναι πολίτες, τότε ο τουρισμός αυτός λέγεται εσωτερικός τουρισμός. Ο εσωτερικός τουρισμός έχει σαν βασικό πλεονέκτημα την αναδιανομή του εισοδήματος, όταν οι μετακινήσεις γίνονται ιδιαίτερα από τα αστικά κέντρα, όπου το εισόδημα τις περισσότερες φορές είναι υψηλό, προς την περιφέρεια. Σημαντικό μειονέκτημα του εσωτερικού τουρισμού είναι το γεγονός ότι οι πολίτες της χώρας με το να μην επισκέπτονται άλλες χώρες στερούνται της ευκαιρίας να γνωρίσουν άλλες περιοχές με διαφορετικά φυσικά προσόντα και διαφορετικό πολιτισμό και γενικά κουλτούρα6. Εξωτερικός τουρισυός. Όταν η μετακίνηση γίνεται έξω από τα όρια της επικράτειας της χώρας, της οποία είναι πολίτες, τότε ο τουρισμός αυτός λέγεται εξωτερικός τουρισμός. Ο εξωτερικός τουρισμός αφορά δύο χώρες και τους πολίτες που μπορούν να μετακινούνται. Η μια κατηγορία πολιτών λέγεται εξωτερικός παθητικός τουρισμός και η άλλη εξωτερικός ενεργητικός τουρισμός. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι πολίτες που μετακινούνται από μια χώρα σε μια άλλη, ενώ στην άλλη κατηγορία ανήκουν οι πολίτες που μετακινούνται από μια χώρα προς την χώρα μας. Το πλεονέκτημα του εξωτερικού παθητικού τουρισμού είναι η δυνατότητα που δίνεται στους μετακινούμενους να γνωρίσουν κάποιες άλλες χώρες. Στον εξωτερικό ενεργητικό τουρισμό το σημαντικό πλεονέκτημα είναι η εισροή συναλλάγματος, το οποίο αυξάνει τα αποθέματα της χώρας και παράλληλα ανεβάζει το εισόδημα των κατοίκων της. Από άποψη τουριστικού πλήθους. Ο τουρισμός ανάλογα με το αν συμμετέχει ένα άτομο ή και οικογένεια σε σχέση με συμμετοχή ομάδας ατόμων διακρίνεται σε μεμονωμένο ή ατομικό τουρισμό και σε μαζικό ή ομαδικό τουρισμό. 6 Κολτισδόττουλος, Γ., Δ., 2001, «Τουρισμός: Θεωρητική προσέγγιση», εκδόσεις Έλλην 7

9 Μευονωυένος ή ατουικός τουρισυός: Η μορφή αυτή του τουρισμού είναι η πρώτη μορφή που συναντάμε στην ιστορία της τουριστικής διαδικασίας και η πλέον διαδεδομένη μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 70. Η μετακίνηση γίνεται από ένα άτομο ή μια οικογένεια οι οποίοι αναλαμβάνουν την οργάνωση και την μετακίνηση τους. Τα πλεονεκτήματα του μεμονωμένου τουρισμού είναι ότι η επιλογή του προγράμματος είναι ευθύνη του ίδιου του ατόμου που επιπλέον έχει την δυνατότητα διαφοροποίησης του ανάλογα με τις ορέξεις του και τις καταστάσεις που θα συναντήσει κατά την εκτέλεση του. Τα μειονεκτήματα του είναι ότι στοιχίζει ακριβότερα, είναι λιγότερο ασφαλής και πολλές φορές οι επιλογές της τουριστικής περιοχής δεν είναι σύμφωνες με τις προσδοκώμενες και αρχικές επιθυμίες7. Μαζικός ή ουαδικός τουρισμός'. Η πλέον διαδεδομένη μορφή τουριστικής μετακίνησης στην σημερινή τουριστική πραγματικότητα που καλύπτει σε ποσοστό το 80%-85% των μετακινούμενων τουριστών σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι η μετακίνηση που γίνεται από ομάδα ατόμων με βάση ένα προκαθορισμένο πρόγραμμα όσον αφορά την διάρκεια ή τις περιοχές και το κόστος του. Τα μεταφορικά μέσα που χρησιμοποιούνται είναι μαζικής μεταφοράς που τις περισσότερες φορές δεν ακολουθούν τα τακτικά δρομολόγια. Μειονέκτημα του είναι η πιστή εφαρμογή του προγράμματος του, αν και τα τελευταία χρόνια υπάρχει αρκετή ελαστικότητα σε πολλά σημεία του, η χαμηλή ποιότητα των υπηρεσιών του και η ανομοιογένεια του τουριστικού πλήθους επηρεάζει την ποιότητα του. Από άποψη εποχής Ανάλογα με τις εποχές του έτους που πραγματοποιούνται οι τουριστικές μετακινήσεις μπορούμε να διακρίνουμε ανά εποχή τον τουρισμό ή να το χαρακτηρίζουμε σαν συνεχόμενο. Έτσι έχουμε τις δύο μορφές δηλαδή τον συνεχή ή τον ετήσιο τουρισμό και τον εποχιακό τουρισμό. Συνεχής ή ετήσιος τουρισυός: Είναι η μορφή εκείνη που η τουριστική κίνηση σε μια περιοχή παραμένει ποσοτικά αμετάβλητη σε όλη την διάρκεια του έτους. Συνεπώς υπάρχει μια ισοκατανομή στον αριθμό των τουριστών ή 7 Κολτισδόπουλος, Γ., Δ., 2001, «Τουρισμός: Θεωρητική προσέγγιση», εκδόσεις Έλλην 8

10 υπάρχουν πολύ μικρές ποσοτικές διακυμάνσεις οι οποίες δεν επηρεάζουν την όλη εικόνα και τον χαρακτηρισμό του τουρισμού της περιοχής σαν συνεχή. Επσγιακόσ τουρισυόσ. Από την μορφή αυτή του τουρισμού πηγάζουν τα περισσότερα προβλήματα του και συντονίζονται όλες οι προσπάθειες των αρμοδίων για την εξάλειψη τους. Ο εποχιακός τουρισμός είναι η παρουσία μεγάλου αριθμού τουριστών σε μια συγκεκριμένη εποχή του έτους. Ο τουρισμός αυτός χωρίζεται ανάλογα με την εποχή του έτους σε εαρινό, θερινό και φθινοπωρινό. Λόγω όμως των μεταβολών στις καιρικές συνθήκες ο τουρισμός πλέον διακρίνεται σε χειμερινό και σε καλοκαιρινό. Οι υψηλές θερμοκρασίες σε συνδυασμό με την θάλασσα και τον ήλιο έχουν κάνει τον καλοκαιρινό τουρισμό πλέον ανάγκη. Τους καλοκαιρινούς μήνες παρατηρείται μια αυξημένη κίνηση που πολλές φορές το μέγεθος της δημιουργεί προβλήματα τόσο στις διάφορες περιοχές όσο και στους ίδιους τους τουρίστες8. Από άποψη μεγέθους του τουριστικού πλήθους: Με την διάκριση αυτή καθορίζουμε εκείνες τις περιόδους οι οποίες έχουν μια διακύμανση στον αριθμό των τουριστών που ανάλογα με την κατανομή τους τις χωρίσουμε σε τρεις υποπεριόδους που είναι η νεκρή, η μέση και η υψηλή περίοδος. Νεκρή περίοδος'. Νεκρή περίοδος είναι εκείνη η τουριστική περίοδος στην οποία δεν υπάρχουν καθόλου τουρίστες ή ο αριθμός τους είναι πολύ μικρός. Μέση τουριστική περίρδο έχουμε όταν ο αριθμός των τουριστών σε μια χρονική περίοδο είναι σχετικά καλός με τάσεις ανόδου. Υψηλή περίοδοσ. Υψηλή περίοδο έχουμε όταν ο αριθμός των τουριστών σε μια χρονική περίοδο είναι πάρα πολύ μεγάλος σε σημείο πολλές φορές να μην έχει η περιοχή της δυνατότητα να εξυπηρετήσει τόσους τουρίστες. 8 Κολτισδόπουλος, Γ., Δ., 2001, «Τουρισμός: Θεωρητική προσέγγιση», εκδόσειςέλλην 9

11 Από άπονη uopvhç (σκοπού ή λόγου). Ο σκοπός ή ο λόγος της τουριστικής μετακίνησης θα πρέπει να είναι τουριστικός σύμφωνα με τους ορισμούς που έχουν δοθεί. Ο βασικότερος σκοπός τουριστικής μετακίνησης που έχει αναφερθεί είναι η ψυχαγωγία, η αναψυχή. Στην περίπτωση αυτή μιλάμε για την κλασική μορφή που καθορίζει την τουριστική μετακίνηση που για τον περισσότερο κόσμο αφορά τον τουρισμό των διακοπών. Κλασική υοοφή τουοισυου: Η μορφή αυτή αναφέρεται στον τουρισμό για διακοπές που πέρα από τους λόγους της ανάπαυσης και της αναψυχής περιλαμβάνει και επισκέψεις σε τουριστικά αξιοθέατα όπως φυσικές καλλονές και πολιτιστικά μνημεία και χώρους. Η συμμετοχή σε αυτή την μορφή του τουρισμού είναι και η μεγαλύτερη και συντελείται περισσότερο κατά την καλοκαιρινή περίοδο και λιγότερο κατά την χειμερινή. Ο τουρισμός των διακοπών ή μαζικός τουρισμός έρχεται πρώτος στις προτιμήσεις των τουριστών και σε αρκετές περιπτώσεις λόγω της υπερβολικής συγκέντρωσης που πραγματοποιείται σε μια περιοχή και της αδυναμίας αυτής να ανταποκριθεί έχουμε πολλές επιπτώσεις και προβλήματα από αυτή την μορφή του τουρισμού. Εναλλακτικόç τουοισυόc Οι εναλλακτικές ή ήπιες μορφές τουρισμού είναι αυτές στις οποίες στηρίζουν οι αρμόδιοι τη μεγάλη επανάσταση στον τουρισμό και προσπαθούν να τις μεταφέρουν στο τουριστικό καταναλωτικό κοινό ώστε να επιτευχθεί μια συνεχής ροή τουριστών στις περιοχές με όλες τις θετικές συνέπειες της. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται παράλληλα και οι προϋποθέσεις αντιμετώπισης ενός σημαντικού προβλήματος αυτού της εποχικότητας. Βασικό χαρακτηριστικό των εναλλακτικών μορφών τουρισμού είναι η αντίθεση τους προς τον κλασικό τουρισμό και ο κύριος στόχος τους η διαφύλαξη του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς καθώς και η ανάπτυξη νέων θεματικών τρόπων προσέλκυσης τουριστών9. 9 Κολτισδόττουλος, Γ., Δ., 2001, «Τουρισμός: Θεωρητική προσέγγιση», εκδόσεις Έλλην 10

12 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Στη σύγχρονη περίοδο ο τουρισμός ασκεί επιρροές σε κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής μιας χώρας και μπορεί να εξελιχθεί σε βασικό μοχλό ανάπτυξής της. Ο τουρισμός λειτουργεί συναρτήσει της καταναλωτικής ζήτησης για τουριστικές υπηρεσίες και της προσφοράς που υπάρχει. Ο τουρισμός δεν είναι όμως μία απλή συναλλαγή, αλλά περιλαμβάνει μία ποικιλία αγαθών και υπηρεσιών όπως είναι οι μεταφορές, τα κατάλυμα, τα τρόφιμα και ποτά, τις εισόδους σε μνημεία και αξιοθέατα και την τοπική αγορά. Η τουριστική ανάπτυξη μιας χώρας σχετίζεται άμεσα με την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού δηλαδή εκείνων των μορφών τουρισμού που θα είναι βιώσιμες μελλοντικά. Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια υπήρχε έντονη ανάπτυξη του μαζικού τουρισμού κατά τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω του ήλιου και της θάλασσας. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια στροφή προς τον εναλλακτικό τουρισμό και στην προσπάθεια ενίσχυσης της τουριστικής περιόδου από 3 μήνες σε 12. Οι κυριότερες κατηγορίες εναλλακτικών μορφών τουρισμού είναι: Κοινωνικός τουρισμός: Σχετίζεται με άτομα τρίτης ηλικίας, νέους, άτομα με χαμηλό εισόδημα και προσφέρει την δυνατότητα σε αυτά τα άτομα να διανυκτερεύσουν σε μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα με μικρό κόστος. Ο κοινωνικός τουρισμός αναπτύχθηκε με την βοήθεια της πολιτείας με σκοπό να βοηθήσει τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες10. Αγροτουρισμός: Ο αγροτικός τουρισμός αφορά συνδυασμένη μορφή άσκησης τουριστικού και αγροτικού επαγγέλματος Τουρισμός τρίτης ηλικίας: Αφορά άτομα τρίτης ηλικίας, τα οποία αναγνωρίζονται ως μια ισχυρή ηλικιακή ομάδα. Τα άτομα της τρίτης ηλικίας ταξιδεύουν σε μεγάλο βαθμό και έχουν ανάγκη από υψηλού επιπέδου υποδομές προσπελάστηκε

13 Αθλητικός - ορειβατικός - περιηγητικός - πολιτιστικός τουρισμός: Αυτή η μορφή τουρισμού προσφέρει την δυνατότητα εξοικείωσης με την τοπική κουλτούρα της χώρας. Δίνει την δυνατότητα στον τουρίστα να συνδυάσει τον τουρισμό με τον πολιτισμό ή με τον αθλητισμό ή με την ορειβασία και την περιήγηση. Ο τουρίστας αλλάζει συχνά συνήθειες καταναλωτικής συμπεριφοράς και διασκέδασης και αναζητά ουσιαστικότερη γνωριμία με τους τουριστικούς προορισμούς καθώς επίσης και με τη γνήσια και αυθεντική εικόνα των τόπων και των ανθρώπων τους. Η χώρα μας είναι πλούσια σε πολιτισμό και εύκολα μπορεί να αναπτύξει τον πολιτιστικό τουρισμό. Οικολογικός: Ο οικολογικός τουρισμός συνδυάζει τον τουρισμό με την οικολογία και την προστασία του περιβάλλοντος. Ουσιαστικά ο τουρίστας επιμορφώνεται για την σημασία του περιβάλλοντος αλλά και για την ανάγκη προστασίας του. Απευθύνεται αυτή η μορφή τουρισμού στους φυσιολάτρες και οι δραστηριότητες αλλά και τα καταλύματα έχουν σχεδιαστεί με σεβασμό στη φύση. Στη μορφή του τουρισμού αυτού περιλαμβάνονται οι Εθνικοί δρυμοί, οι παραδοσιακοί οικισμοί, τα σπήλαια, φαράγγια, μονοπάτια, βιότοποι κ.α. Τουρισμός υγείας και ιαματικός τουρισμός: Αυτή η μορφή τουρισμού απαιτεί υποδομή η οποία μπορεί να αναπτυχθεί σε ήδη υπάρχουσες περιοχές με ιαματικά λουτρά. Έχει σκοπό την αξιοποίηση και την εκμετάλλευση των πηγών καθώς και την αναβάθμιση αυτών που υπάρχουν ήδη. Στην Ελλάδα οι δυνατότητες θεωρούνται απεριόριστες αφού ο αριθμός των ιαματικών πηγών ανέρχεται στις 752, ενώ παράλληλα οι πηγές βρίσκονται σε περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Επίσης στην χώρα μας υπάρχουν σε λειτουργία 16 υδροθεραπευτήρια τα οποία εξυπηρετούν ετησίως περίπου άτομα11. Θαλάσσιος τουρισμός: Σχετίζεται με ειδικές κατηγορίες τουριστών οι οποίοι θέλουν να ταξιδέψουν στα Ελληνικά νησιά αλλά και γενικότερα σε παραθαλάσσιες περιοχές. Προσελκύει τουρίστες υψηλών εισοδημάτων και στόχος του είναι η αξιοποίηση των θαλάσσιων πόρων της χώρας και η 11 Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος 12

14 προώθηση των μαρίνων. Σχετικά με τις κρουαζιέρες, η Ελλάδα κατατάσσεται μεταξύ των δημοφιλέστερων προορισμών. Μεγάλο μέρος των ταξιδιών αναψυχής γίνεται από κρουαζιερόπλοια με ελληνική σημαία τα οποία πραγματοποιούν πολυήμερες κρουαζιέρες στα νησιά μας και σε γειτονικές χώρες. Εκπαιδευτικός τουρισμός: Δεν απαιτεί την ύπαρξη ειδικής υποδομής και συνδέεται με την επιμόρφωση των τουριστών γύρω από διάφορα θέματα όπως είναι το περιβάλλον, ο πολιτισμός, τα μνημεία μας κλπ. Επαγγελματικός - συνεδριακός τουρισμός: Αυτή η μορφή τουρισμού απαιτεί υποδομή υψηλού επιπέδου και υποδομή ψυχαγωγίας. Περιλαμβάνει επαγγελματικά ταξίδια, συνέδρια, ταξίδια κινήτρων, εμπορικές εκθέσεις και επαγγελματικές αποστολές. Η συγκεκριμένη μορφή τουρισμού έχει μεγάλη προοπτική ανάπτυξης αλλά και πολλές επιρροές στην ανάπτυξη του κλάδου αφού προσφέρει την δυνατότητα επιμήκυνσης της τουριστικής περιόδου στα παραθεριστικά κέντρα και στα ξενοδοχεία πόλεων. Για την εξυπηρέτηση συνεδρίων στην Ελλάδα λειτουργούν σήμερα 15 εκτός ξενοδοχείων συνεδριακά κέντρα. Συνεδριακές εγκαταστάσεις υπάρχουν επίσης και μέσα σε 252 ξενοδοχεία, ενώ το μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς συνεδρίων το κατέχουν οι ξενοδόχοι. Εσωτερικός τουρισμός: Ο εσωτερικός τουρισμός αναφέρεται στους πολίτες μιας χώρας οι οποίοι επιλέγουν να ταξιδέψουν μέσα στην χώρα τους. Χειμερινός τουρισμός: Η μορφή αυτή έχει αναπτυχθεί συστηματικά στη χώρα μας κατά τα τελευταία χρόνια. Όσον αφορά τον χιονοδρομικό τουρισμό, λειτουργούν 19 χιονοδρομικά κέντρα στην ελληνική αγορά. Το χιονοδρομικό κέντρο του Παρνασσού είναι το μεγαλύτερο και καλύτερα οργανωμένο χιονοδρομικό κέντρο στην Ελλάδα. Η ανάπτυξη της χιονοδρομίας στην Ελλάδα είναι αρκετά χαμηλή. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί μια γενικότερη τάση ανάπτυξης για χειμερινό τουρισμό στην ορεινή Ελλάδα, που συνδυάζει τη χιονοδρομία με την ορειβασία, ειδικά σε άτομα νεαρής ηλικίας, αλλά και την παραμονή σε παραδοσιακούς ξενώνες. Για την επιτυχή προσέλκυση χειμερινού τουρισμού 13

15 οι προσπάθειες θα πρέπει να στραφούν προς την κατασκευή υποδομών υψηλής ποιότητας, καθώς και στην προσφορά υπηρεσιών υψηλού επιπέδου σε περιοχές που συνδυάζουν τη φυσική ομορφιά και την εύκολη πρόσβαση σε αρχαιολογικούς χώρους / μνημεία. Χρονομεριστικός τουρισμός, ο οποίος δίνει την δυνατότητα στον τουρίστα να είναι ο ιδιοκτήτης του καταλύματος στο οποίο μένει για την συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Η εξειδικευμένη αυτή μορφή τουρισμού είναι σχετικά νέα για την χώρα και ρυθμίζεται κυρίως από τον Νόμο 1652/86. Θρησκευτικός τουρισμός. Η χώρα μας είναι πολύ πλούσια σε μοναστήρια και εκκλησίες και συνεπώς έχει την ικανότητα με τις κατάλληλες υποδομές να αναπτύξει τον θρησκευτικό τουρισμό. Μορφωτικός τουρισμός. Ο μορφωτικός τουρισμός επιδιώκει την συμμετοχή των τουριστών σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως είναι οι επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους, τα μουσεία, οι πινακοθήκες, η παρακολούθηση συναυλιών και θεατρικών παραστάσεων. Ο μορφωτικός τουρισμός στην Ελλάδα είναι ακόμα περιορισμένος και για να μπορέσει να αναπτυχθεί ακόμα περισσότερο προϋποθέτει την ύπαρξη θεάτρων, την δημιουργία παραστάσεων και ανάπτυξη εκθέσεων ζωγραφικής. Εκθεσιακός Τουρισμός. Ο εκθεσιακός τουρισμός αναφέρεται στον συνδυασμό των διαφόρων εκθέσεων με τον τουρισμό. Οι τουρίστες - επισκέπτες μπορούν να συνδυάζουν την αναψυχή με την επαγγελματική ενημέρωση Οικογενειακός τουρισμός. Ο οικογενειακός τουρισμός αναφέρεται σε οικογενειακές διακοπές και ειδικότερα στην προσφορά τουριστικών πακέτων σε οικογένειες των οποίων τα οικονομικά τους δεν είναι σε πολύ καλή κατάσταση. Με τις προσφορές στα οικονομικά πακέτα δίνεται η δυνατότητα στους τουρίστες να ταξιδέψουν οικογενειακούς με προσιτές τιμές για τον οικογενειακό προϋπολογισμό.αρευρίσκονται σε διάφορες εκθέσεις που πραγματοποιούνται. Τουρισμός κινήτρων. Ο τουρισμός κινήτρων αναπτύχθηκε λόγω των μεγάλων επιχειρήσεων οι οποίες προσέφεραν κίνητρα στους εργαζόμενους για να τους προτρέψουν να αυξήσουν την παραγωγικότητα την και 14

16 αποδοτικότητά τους. Ουσιαστικά προσφέρει τουριστικά πακέτα για κάποιον προορισμό συνήθως το εξωτερικό, που φτιάχνουν οι τουριστικοί πράκτορες για τις επιχειρήσεις. Οικολογικός τουρισμός. Ο Οικολογικός τουρισμός είναι ο τουρισμός που αναπτύσσεται σε περιοχές με ιδιαίτερα φυσικά χαρακτηριστικά προκειμένου να υπάρξει προστασία και δημιουργία παραδοσιακών οικισμών, των βιοτόπων και των εθνικών δρυμών και η ανάπτυξη δραστηριοτήτων όπως η πεζοπορία, οι αναρριχήσεις, οι υποβρύχιες παρατηρήσεις κλπ. Επίσης μέσω του οικολογικού τουρισμού επιδιώκεται η πληροφόρηση των τουριστών για την σημασία του περιβάλλοντος και για τα κάλλη του12. Φυσιολατρικός τουρισμός: Επισκέψεις σε συγκεκριμένες διαφορετικές περιοχές που αναδεικνύουν τα κάλλη της φύσης. Προκειμένου να μην μειωθεί ο τουρισμός στην χώρας μας και η θέση που κατέχουμε διεθνώς θα πρέπει οι αρμόδιοι φορείς να συντονιστούν για την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Η προώθηση αυτών των τουριστικών μορφών καθώς και η δημιουργία εγκαταστάσεων ειδικής τουριστικής υποδομής, θα βοηθήσει ουσιαστικά στην αύξηση του τουρισμού στη χώρα μας και στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Η ανάπτυξη του Ελληνικού τουριστικού προϊόντος θα πρέπει να προσανατολιστεί σε τουριστικές δραστηριότητες οι οποίες θα προσφέρουν θεματικές διακοπές, αναψυχή, άθληση, βελτίωση της υγείας, εξερεύνηση της χώρας και περιπέτεια. Η ελληνική αγορά έχει τις βάσεις αλλά θα πρέπει να δημιουργήσει τις υποδομές για την ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισμού. Τα έργα υποδομής που θα υποστηρίξουν την αναβάθμιση αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνουν μαρίνες, κέντρα τουρισμού υγείας, συνεδριακά κέντρα, 12 Ηγουμενάκης Ν.Γ., Κραβαρίτης Κ.Ν., Λύτρας Π.Ν., 2000, «Εισαγωγή στον τουρισμό», Interbooks, Αθήνα 15

17 γήπεδα γκολφ καθώς και μεγάλες σύγχρονες και πολυτελείς ξενοδοχειακές μονάδες Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΥΠΟΔΟΧΗΣ Ο τουρισμός ως φαινόμενο είναι αδιαμφισβήτητο ότι έχει συμβάλλει σημαντικά στην οικονομία των χωρών αλλά έχει επιφέρει και ορισμένα μειονεκτήματα τα οποία θα πρέπει να αντιμετωπιστούν. Ειδικότερα ο τουρισμός ως φαινόμενο βοηθά στην ανάπτυξη της οικονομίας με θετικό τρόπο. Η αύξηση του τουρισμού ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες είναι γεγονός ότι έχει βοηθήσει σημαντικά στην αύξηση του ΑΕΠ, στην ενίσχυση της απασχόλησης, στον περιορισμό του ισοζυγίου εξωτερικών πληρωμών, αλλά και στην αναβάθμιση των περιφερειών μέσω της επιχειρηματικότητας προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες των τουριστών. Το κάθε θετικό αποτέλεσμα που μπορεί να επιφέρει ο τουρισμός προκαλεί αλλεπάλληλες επιδράσεις και σε άλλους τομείς με αποτέλεσμα να ευνοείται όλο το σύστημα. Πιο συγκεκριμένα η τουριστική βιομηχανία συνεργάζεται και με άλλους κλάδους της οικονομίας τους οποίους τους ευνοεί σημαντικά όπως είναι ο αγροτικό τομέας, ο τομέας των μεταφορών, η ναυτική οικονομία, οι κατασκευαστικές εταιρίες, οι επιχειρήσεις εξοπλισμών ξενοδοχείων, οι επιχειρήσεις ηλεκτρισμού - τηλεπικοινωνιών - ύδρευσης. Η Ελλάδα είναι ένα παράδειγμα χώρας η οποία κατάφερε να ευνοηθεί οικονομικά από τον τουρισμό καθότι αποτελεί ένα σημαντικό πόλο έλξης τουριστών κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Ωστόσο η χώρα μας δεν μπορεί να παραμένει θεατής του εισερχόμενου τουρισμού καθότι οι ανάγκες των τουριστών συνεχώς μεταβάλλονται και είναι αναγκαίο να εξελιχθούν και οι υπηρεσίες που προσφέρονται. 13 Γενική Γραμματεία Τουρισμού, 2003, «Δράσεις Δημοσιότητας για την εκπαίδευση και την κατάρτιση στον τουρισμό», Υπουργείο Ανάπτυξης 16

18 Από την στιγμή που θα υπάρξει ποιοτική και ποσοτική ενίσχυση των τουριστικών υπηρεσιών στην χώρα μας, ενισχύεται και η ανταγωνιστικότητα μας με αποτέλεσμα να εισέρχονται ετησίως περισσότεροι τουρίστες. Ωστόσο η επίτευξη ποιοτικότερων και ποσοτικότερων τουριστικών υπηρεσιών δεν είναι εύκολη. Ωστόσο οποιαδήποτε αλλαγή συντελείται στον τουριστικό τομέα επηρεάζει αυτόματα και άλλους παραγωγικούς κλάδους και δείκτες της οικονομίας Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Οι θετικές επιδράσεις της ανάπτυξης των διαφόρων μορφών του τουρισμού στην Ελλάδα εντοπίζονται σε οικονομικό, κοινωνικό, πολιτισμικό, περιβαλλοντικό επίπεδο της χώρας. Σε επιχειρηματικό επίπεδο, ο εναλλακτικός τουρισμός συμβάλλει στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Αυτό είναι καθοριστικό για τις ευαίσθητες, από άποψη εργασίας, κοινωνικές ομάδες των νέων και των γυναικών. Μπορεί να ενεργοποιήσει άμεσα θέσεις εργασίας μέσω ξενοδοχείων, εστιατορίων, πωλήσεων αναμνηστικών αντικειμένων αλλά και έμμεσα με την παροχή αγαθών και υπηρεσιών που χρειάζονται από τις επιχειρήσεις που σχετίζονται με τον εναλλακτικό τουρισμό. Ακόμα, αναπτύσσεται συνήθως από τον τοπικό πληθυσμό δημιουργώντας συμπληρωματικά εισοδήματα για τις οικογένειες και συγκροτώντας τον κόσμο στις εστίες του. Αυτό αποκτά ιδιαίτερη σημασία στις περιοχές που αντιμετωπίζουν σημαντική πληθυσμιακή μείωση και δημογραφική γήρανση. Η συμπληρωματικότητα του εισοδήματος αποτελεί θεμελιακό στοιχείο και εισάγει αυτομάτως την αναπτυξιακή και κοινωνική διάσταση στην έννοια «εναλλακτικός τουρισμός» 14. Δεν αποτελεί τουριστική δραστηριότητα που θα υποκαταστήσει την ήδη υπάρχουσα απασχόληση του ντόπιου πληθυσμού, αλλά -αντιθέτως- είναι αυτός που θα την στηρίξει και θα την ενισχύσει. Αυτό σημαίνει μεγαλύτερο διαθέσιμο εισόδημα και βελτίωση των όρων ζωής. 14 Ρίγγας, X., 2003, «Αειφορία και εναλλακτικές μορφές τουρισμού», TEI Κρήτης 17

19 Η ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισμού συμβάλλει τα μέγιστα στην τοπική, περιφερειακή ανάπτυξη αφού η ύπαρξη του συντελεί στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, μέσω της δημιουργίας της απαραίτητης τουριστικής υποδομής ήπιας κλίμακας, η οποία εναρμονίζεται με το φυσικό περιβάλλον. Αναπτυξιακά έργα υποδομής και ανωδομής, που πιθανά να καθυστερούσαν για μεγάλα χρονικά διαστήματα, υλοποιούνται εξαιτίας της τουριστικής ανάπτυξης. Σ' αυτά τα έργα περιλαμβάνονται βελτιώσεις σε θέματα υγιεινής και συγκοινωνιών, δίκτυα παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, παροχής τηλεπικοινωνιών, νέες αθλητικές και αναψυχικές εγκαταστάσεις, εστιατόρια, δημόσιοι χώροι, καθώς και μία μαζική εισροή καλύτερης ποιότητας αγαθών και ειδών διατροφής. Η περιφερειακή ανάπτυξη συνδυάζεται με την προστασία και την ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος, δεν δρα ανταγωνιστικά προς τους φυσικούς πόρους. Αντίθετα, συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση τόσο των μόνιμων κατοίκων όσο και των επισκεπτών στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η επαφή του τουρίσταεπισκέπτη με τα οικοσυστήματα εντείνει την οικολογική συνείδηση και ευαισθητοποίηση με σκοπό την ενεργό συμμετοχή του στην προστασία της φύσης. Η εκμετάλλευση του πλούτου της περιοχής γίνεται από τους ντόπιους επιχειρηματίες, που δεν παραβλέπουν την πολιτιστική κληρονομιά. Έτσι δίνεται η ευκαιρία στην τοπική κοινωνία να αναπτύξει και να διατηρήσει τη λαογραφία, την τοπική αρχιτεκτονική, να αναβιώσει εργασίες και τέχνες ξεχασμένες για να παράγει παραδοσιακά προϊόντα, τοπικά έθιμα και να οργανώσει πολιτιστικές εκδηλώσεις. Όλα αυτά συντηρούν και δεν αλλοιώνουν το χαρακτήρα της περιοχής, αναδεικνύοντας τη διαφορετικότητα και την μοναδικότητα του κάθε τόπου. Θεωρητικά ο εναλλακτικός τουρισμός είναι ο τουρισμός που στην ιδανική περίπτωση ισοκατανέμει τους τουρίστες και το σύνολο της τουριστικής δραστηριότητας σε όλους τους μήνες του έτους αμβλύνοντας έτσι το πρόβλημα της τουριστικής εποχικότητας και τη διαφοροποίηση των 18

20 τουριστικών περιόδων, που ως γνωστόν, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα του ελληνικού τουρισμού. Αποτελεί λύση για την αποκέντρωση του τουριστικού κυκλώματος, καταργεί την τοπική και χρονική υπερσυγκέντρωση τουριστών, αλλά και για την μείωση του κοινωνικού κόστους ανάπτυξης του τουρισμού αστικών περιοχών που έχει επιφέρει ο μαζικός τουρισμός. Ακόμα, ο εναλλακτικός τουρισμός αποτελεί πηγή εσόδων για την ελληνική οικονομία. Οι κύριες θετικές οικονομικές επιδράσεις σχετίζονται με κέρδη συναλλάγματος και τις συνεισφορές στα κρατικά έσοδα15. Οι τουριστικές δαπάνες, η εξαγωγή και εισαγωγή σχετιζόμενων αγαθών και υπηρεσιών επιφέρουν έσοδα στην οικονομία της Ελλάδας που φιλοξενεί τους τουρίστες. Άλλα κρατικά έσοδα από την ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισμού μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως άμεσες και έμμεσες εισφορές. Στις άμεσες εισφορές περιλαμβάνονται οι φόροι σε εισοδήματα που προέρχονται από τουριστική απασχόληση, από τουριστικές επιχειρήσεις και από άμεσες χρεώσεις σε τουρίστες, όπως ο οικολογικός φόρος ή οι φόροι αναχώρησης. Οι έμμεσες εισφορές προκύπτουν από φόρους και δασμούς σε αγαθά και υπηρεσίες προς τους τουρίστες, όπως για παράδειγμα φόρους για αναμνηστικά αντικείμενα, αλκοολούχα ποτά, εστιατόρια κ.λ.π. Τα ταξίδια φέρνουν τους ανθρώπους, διαφορετικών πολιτισμών, σε επαφή μεταξύ τους. Λόγω του ιδιαίτερου χαρακτήρα του εναλλακτικού τουρισμού, μπορεί να δημιουργηθεί σιωπηρά ένα κλίμα κατανόησης ανάμεσα στους ανθρώπους και στους πολιτισμούς και να προωθηθούν πολιτιστικές ανταλλαγές ανάμεσα στους «φιλοξενούμενους» και τους «οικοδεσπότες». Με τον τρόπο αυτό, αυξάνονται οι πιθανότητες για τους ανθρώπους να αναπτύξουν αμοιβαία συμπάθεια και κατανόηση και να μειωθούν οι 15 Τσάρτας., Π., 1993, «Τουριστική ανάπτυξη Περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις», εκδόσεις Σύγχρονη εποχή, Αθήνα 19

21 προκαταλήψεις. Έτσι, ο εναλλακτικός τουρισμός λειτουργεί κι αυτός ως μέσο για τη διατήρηση της ειρήνης Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ Ο τουρισμός ασκεί σημαντικές επιδράσεις στους ντόπιους κατοίκους και καθώς αναπτύσσεται, καταλαμβάνει μεγαλύτερα μερίδια του τοπικού παραγόμενου προϊόντος. Ουσιαστικά η στάση των ντόπιων κατοίκων απέναντι στον τουρισμό περνάει από τα εξής στάδια: πρώτο στάδιο, είναι αυτό της ευφορίας, στο οποίο σι τουρίστες είναι ευπρόσδεκτοι με ελάχιστο έλεγχο από πλευράς τοπικής κοινότητας. Το δεύτερο στάδιο, είναι αυτό της απάθειας, όπου οι τουρίστες θεωρούνται δεδομένοι και η σχέση τους με τους ντόπιους κατοίκους γίνεται πιο τυπικοί ή εμπορική. Το τρίτο στάδιο, είναι αυτό της ενόχλησης, όπου ενώ συνεχίζεται ο κορεσμός της βιοηχανίας και οι ντόπιοι κάτοικοι αμφιβάλλουν σχετικά με τη θέση του τουρισμού, οι υπεύθυνοι φορείς αυξάνουν την υποδομή αντί να την περιορίσουν. Τέλος, το τέταρτο στάδιο, είναι αυτό του ανταγωνισμού, όπου είναι εμφανής η αρνητική στάση απέναντι στους Τουρίστες. Υπάρχουν πολλές ακόμη επιπτώσεις του τουρισμού στην κοινωνία και τον πολιτισμό που αφορούν τα εξής ζητήματα17: Κοινωνική δομή: αλλάζουν τα χαρακτηριστικά και οι λειτουργίες της τοπικής κοινωνίας όπως παραγωγική δομή, δραστηριότητες, απασχόληση κ.λ.π. Οι αλλαγές αυτές είναι ιδιαίτερα εμφανείς σε περιοχές της υπαίθρου, σε περιοχές αγροτικές ή σε γεωγραφικά απομονωμένες. Εμπορευματοποίηση δραστηριοτήτων και προϊόντων του τοπικού πολιτισμού και της παράδοσης: η ανάπτυξη οργανωμένων υποδομών και υπηρεσιών τουρισμού οδηγεί σε συστηματική προώθηση των εμπορικών χαρακτηριστικών του τομέα και στοχεύει στην εξυπηρέτηση του τουρίστα 16 Τσάρτας., Π., 1993, «Τουριστική ανάπτυξη Περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις», εκδόσεις Σύγχρονη εποχή, Αθήνα 17 Κατσούλης X., «Διεθνής Τουρισμός, Ανάπτυξη και Περιβάλλον ή ο μακρύς δρόμος προς ένα ήπιο τουρισμό, Μεταβολή του προτύπου του μαζικού τουρισμού νέες μορφές τουρισμού», (Αθήνα, ΕΤΒΑ, 1991). 20

22 καταναλωτή. Στα πλαίσια αυτά, μορφές του τοπικού πολιτισμού, όπως πολιτιστικές εκδηλώσεις, βιοτεχνικά προϊόντα κ.λ.π. μετατρέπονται σε τουριστικά προϊόντα και πωλούνται στους τουρίστες ως δείγμα της τοπικής πολιτιστικής παράδοσης ή ως αναμνηστικό του ταξιδιού και συνήθως είναι χαμηλής ποιότητας και όχι αυθεντικά. Αλλαγές στις κοινωνικές σχέσεις, τα ήθη και τα έθιμα, ο τουρισμός επιφέρει σημαντικές αλλαγές στις κοινωνικές σχέσεις, ιδιαίτερα στις κοινωνικές εκείνες όπου αναπτύσσεται σε παραγωγικές δομές και τρόπο ζωής με χαρακτηριστικά αστικοποίησης και εκσυγχρονισμού. Τέτοιες αλλαγές είναι εμφανείς στον τρόπο ζωής και συμπεριφοράς, στις σχέσεις μεταξύ των δυο φύλων, στην εκτίμηση της Τοπικής παράδοσης, στα έθιμα κλπ. Επαγγελματική και κοινωνική κινητικότητα: τα υψηλά εισοδήματα και η μεγαλύτερη Κοινωνική αποδοχή των τουριστικών επαγγελμάτων οδηγεί στην έντονη αυτή κινητικότητα, με τελικό στόχο την απασχόληση στον τουρισμό ή σε επαγγέλματα που έχουν άμεση σχέση με αυτόν, όπως κατασκευές ή εμπόριο. Οι επιπτώσεις της τάσης αυτής είναι η διάχυση των εισοδημάτων του τουρισμού σε ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού καθώς και η άμεση ή έμμεση, εγκατάλειψη κάποιων κλάδων, όπως γεωργία, κτηνοτροφία ή η βιοτεχνία, με παράλληλη στροφή στον τουρισμό. Το πλαίσιο και τα αποτελέσματα της επικοινωνίας των ντόπιων με τους τουρίστες: η επικοινωνία αυτή επηρεάζεται από τον τύπο ανάπτυξης του τουρισμού, τις εμπορικές διαστάσεις αυτής της συνάντησης, καθώς και τις διαφορές των πολιτιστικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών τουριστών και ντόπιων. Όλα αυτά συνδέονται με το στάδιο ανάπτυξης και μαζικοποίησης του τουρισμού, π.χ. στο υψηλότερο στάδιο, όπου ο τουρισμός είναι οργανωμένος και μαζικός, η επικοινωνία αυτή εμπορευματοποιείται, με αποτέλεσμα να καταλήγουν ντόπιοι και τουρίστες απλά σε μια σχέση εμπορικής συναλλαγής όπου ο ένα πουλάει και ο άλλος αγοράζει Κατσούλης X., «Διεθνής Τουρισμός, Ανάπτυξη και Περιβάλλον ή ο μακρύς δρόμος προς ένα ήπιο" τουρισμό, Μεταβολή του προτύπου του μαζικού τουρισμού νέες μορφές τουρισμού», (Αθήνα, ΕΤΒΑ, 1991). 21

23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΧΙΟΥ 2.1. ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΧΙΟΥ Στο μέσο του ανατολικού Αιγαίου, απέναντι από τη γη της Ιωνίας και τις μεγάλες Μητροπόλεις της Σμύρνης και της Εφέσσου, βρίσκεται η Χίος. Στο σταυροδρόμι των θαλάσσιων δρόμων που συνδέουν τη Μαύρη Θάλασσα και την Κωνσταντινούπολη με την Κωνσταντινούπολη με την Αίγυπτο και τα εμπορικά λιμάνια της Δύσης, τα μεγάλα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, αποτέλεσαν σπουδαία εμπορικά, οικονομικά και πνευματικά κέντρα για πολλούς αιώνες19. Πρόκειται για το πέμπτο μεγαλύτερο σε μέγεθος νησί στην Ελλάδα (904 τετρ.χιλιόμετρα) με μήκος ακτών 213 χιλιόμετρα και πληθυσμό που ζει τόσο στην πόλη και λιμάνι της Χίου όσο και στα 64 χωριά του νησιού. Ακόμη, η Χίος έχει μεγάλη απόδημη κοινότητα σε Λονδίνο και Νέα Υόρκη. Τα κύρια προϊόντα που εξάγει είναι η μαστίχα, το λάδι, τα σύκα και το κρασί ενώ έχει διεθνή φήμη για το μέγεθος και την ποιότητα της ναυτιλίας της. Διοικητικά μαζί με τα νησιά Οινούσσες και Ψαρά αποτελεί τον νομό Χίου, με πληθυσμό που φθάνει τους κατοίκους (απογραφή 2005). Πρωτεύουσα του νομού είναι η πόλη της Χίου, που λέγεται και Χώρα. 19 Θεοτοκάς Γ., Τουριστικός Οδηγός για τη Χίο 22

24 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΧΙΟΥ Το όνομα της Χίου πιθανόν προέρχεται από την κόρη του Οινοπίοντα, Χίων, σύμφωνα όμως με μια άλλη εκδοχή πρώτοι άποικοι του νησιού ήταν οι Πελασγοί. Αυτό αποδεικνύει για πολλούς και τις πολλές περιοχές του νησιού που φέρουν το όνομα τους. Σύμφωνα με μια τελευταία εκδοχή, το όνομα του νησιού προέρχεται από τους Σύρους, στην γλώσσα των οποίων σημαίνει μαστίχα. Ο πληθυσμός της Χίου αυξήθηκε πάνω από τους κατοίκους κατά τον 5ο με 4ο αιώνα π.χ. ενώ οι πλειοψηφία αυτών έμενε μάλλον στο κεντρική πόλη της Χίου. Η Χίος αναπτύχθηκε σε μια από τις σημαντικότερες πόλεις των αρχαίων χρόνων, με πληθυσμό κατοίκους και ταυτόχρονα σε μια μεγάλη ναυτική δύναμη. Η Χίος εξελίχθηκε σε ένα από τα μεγαλύτερα σημεία εξαγωγής κρασιού, τον επονομαζόμενο Αριούσιο οίνο, ο οποίος ήταν γνωστός για την εξαιρετική του ποιότητα άλλα και για το ότι ήταν ένα από τα πιο ακριβά κρασιά της Ελλάδας εκείνη την εποχή. Το 479 π.χ. οι Χιώτες ξανάχτισαν την πόλη παρουσιάζοντας μεγάλη πρόοδο στην ναυτιλία, το εμπόριο, την βιομηχανία και την παραγωγή κρασιού. Το νησί απέκτησε πλούτο ο οποίος οδήγησε σε ανέσεις για τους κατοίκους. Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, οι Χιώτες πολέμησαν στο πλευρό των Αθηναίων, έως και την καταστροφική ήττα τους στη Σικελία, οπότε και συμμαχούν με τους Σπαρτιάτες. Μετά την υπογραφή της Ανταλκιδείου Ειρήνης όμως, η Χίος επιστρέφει στο πλευρό των Αθηναίων. Όταν ο Μέγας Αλέξανδρος πέθανε, το νησί βρέθηκε σε περίοδο παρακμής και πέρασε στα χέρια των Ρωμαίων, οι οποίοι αφαίρεσαν πολλά έργα τέχνης από το νησί. Μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και την εξάπλωση του Χριστιανισμού, η Χίος υπό την διακυβέρνηση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, πραγματοποιεί την οχύρωσή της (11ο αι.) και την κατασκευή του Κάστρου της Χίου. Το 1042 μ.χ., ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Μονομάχος ξεκίνησε το κτίσιμο της Νέας Μονής στο σημείο που είχε βρεθεί η εικόνα της Παρθένου. Η Χίος το 1346 καταλαμβάνεται από τους Γενουάτες, οι οποίοι οργάνωσαν το εμπόριο μαστίχας και έφεραν στη Χίο τη καλλιέργεια εσπεριδοειδών, ενώ κατάφεραν να κρατήσουν τους Τούρκους μακριά από τη Χίο μέχρι το 1566, οπότε και οι Τούρκοι κατακτούν το νησί. Τελικά η Χίος ελευθερώθηκε το 1912 και έγινε κομμάτι της ανεξάρτητης Ελλάδας. Κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο οι 23

25 Χιώτες πολέμησαν κατά των Γερμανών ενώ το νησί απελευθερώθηκε μαζί με την υπόλοιπη Ελλάδα το Η ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΧΙΟΥ Η Νομαρχία της Χίου ανήκει στην περιφέρεια του Βορείου Αιγαίου και αποτελείται από τους κάτωθι δήμους: ν' Δήμος Χίου, ο οποίος έχει πληθυσμό κατοίκους (Απογραφή 2001) και έκταση στρέμματα. Έδρα του Δήμου είναι η Χίος. ν' Δήμος Ψαρών, ο οποίος έχει πληθυσμό 422 κατοίκους (Απογραφή 2001) και έκταση στρέμματα. Έδρα του Δήμου είναι τα Ψαρά ν' Δήμος Οινουσσών. Έχει πληθυσμό κατοίκους (Απογραφή 2001) και έκταση στρέμματα. Έδρα του Δήμου είναι οι Οινούσσες. ν' Δήμος Ομηρούπολης. Έχει πληθυσμό κατοίκους (Απογραφή 2001) και έκταση στρέμματα. Έδρα του Δήμου είναι ο Βροντάδος ν' Δήμος Καρδαμύλων. Ο Δήμος Καρδαμύλων έχει πληθυσμό κατοίκους (Απογραφή 2001) και έκταση στρέμματα. Έδρα του Δήμου είναι τα Καρδάμυλα. ν' Δήμος Μαστοχοχωριών. Ο Δήμος Μαστιχοχωρίων έχει πληθυσμό κατοίκους (Απογραφή 2001) και έκταση στρέμματα. Έδρα του Δήμου είναι το Πυργί ν' Δήμος Ιωνίας, ο οποίος δημιουργήθηκε μετά την ενοποίηση των Δήμων Ανεμώνας και Ιωνίας. Έχει πληθυσμό κατοίκους (Απογραφή 2001) και έκταση στρέμματα. Έδρα του Δήμου είναι η Καλλιμασιά ν' Δήμος Καμποχώρων, που έχει πληθυσμό κατοίκους (Απογραφή 2001) και έκταση στρέμματα. Έδρα του Δήμου είναι το Χαλκειός Εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια, ανακτημένο από: 24

26 s Δήμος Αγίου Μηνά. Ο Δήμος Αγίου Μηνά έχει πληθυσμό κατοίκους (Απογραφή 2001) και έκταση στρέμματα. Έδρα του Δήμου είναι τα Θυμιανά. S Δήμος Αμανής, ο οποίος έχει πληθυσμό κατοίκους (Απογραφή 2001) και έκταση στρέμματα. Έδρα του Δήμου είναι η Βολισσός. 2.2.ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΧΙΟ ΑΠΟΒΙΒΑΣΕΙΣ- ΕΠΙΒΙΒΑΣΕΙΣ ΕΠΙΒΑΤΩΝ Για την συγκέντρωση των απαιτούμενων πληροφοριών αναζητήθηκαν αρχικά στοιχεία από μελέτες και έρευνες που έχουν εκπονηθεί για τον τουρισμό, τα κλαδικά περιοδικά, τα δημοσιεύματα στον Τύπο, τους δικτυακούς τόπους των επιχειρήσεων στο Διαδίκτυο καθώς και τις ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων. Από τα στοιχεία από το Κεντρικό Λιμεναρχείο της Χίου (Αρ. Πρωτ: /127/10) βρέθηκαν οι αποβιβάσεις και οι επιβιβάσεις των επιβατών τα 2 τελευταία έτη κατά τη διάρκεια του χρόνου 2008 ρ Αποβιβασθέντες επιβάτες Επιβιβασθέντες επιβάτες 25

27 2008 Αποβιβασθέντες Επιβιβασθέντες επιβάτες επιβάτες Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Σύνολο Αττοβιβασθέντες επιβάτες Επιβιβασθέντες επιβάτες 2009 Αττοβιβασθέντες επιβάτες Ιανουάριος Επιβιβασθέντες επιβάτες

28 Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Σύνολο ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΕΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΕΠΙΒΑΤΩΝ Σε αυτή την ενότητα παρουσιάζονται τα στοιχεία σχετικά με τη διακίνηση των τουριστών όλων των εθνοτήτων ΕΠΙΒΑΤΕΣ Έτη Είσοδος Έξοδος Οι εισαγωγές περιλαμβάνουν πλοία αναψυχής, πλάκες, πλακάκια και πέτρες για οικοδομές και λιθόστρωση πορτοπαράθυρων (πλαστικών και αλουμινίου), γόνο λαβράκι, λάδια κινητήρων - βελτιωτικά, ξυλεία, έπιπλα, προκατασκευές, φρούτα- καρποί, ενδύματα, κουρτίνες, γεωργικά μηχανήματα και είδη ατομικές και οικιακής χρήσης Οι εξαγωγές περιλαμβάνουν γόνος τσιμπούρας, μπέικον, και λοιπά παρασκευάσματα κρεάτων, αντικροτικά παρασκευάσματα, μαστίχα Χίουγλυκά Χίου, ζαχαρώδη προϊόντα, λάδια- λιπαντικά κ.α (Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, 2009) 27

29 ΑΦΙΞΕΙΣ ΕΠΙΒΑΤΩΝ Έτη ΑΠΟ ΛΙΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΛΙΜΕΝΕΣ Ιούλιος 2008 Αύγουστος 2008 Ιούλιος 2009 Αύγουστος 2009 ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ Πηγή: Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, 2009 (Αρ. Πρ /23/09) ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΕΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΕΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΕΠΙΒΑΤΩΝ Κατηγορίες κίνησης Αεροσκάφη - κινήσεις α/φων εσωτερικού - κινήσεις α/φων εξωτερικού Γενικό Σύνολο Α/ΦΩΝ Φεβρουάριος Έτος 2008 Έτος 2009 % μεταβολή ,32% ,32 Επιβάτες - αφίξεις ,95% επιβατών εσωτερικού - αναχωρήσεις ,96% επιβατών εσωτερικού - αφίξεις I r r r δεν συμπεριλαμβάνονται πτήσεις εμπορευματικές, στρατιωτικές και γενικής αεροπορίας 28

30 επιβατών εξωτερικού -Αναχωρήσεις 0 0 επιβατών εξωτερικού ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ,95% ΑΦΙΞ. ΕΠΙΒΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ,96 ΑΝΑΧ. ΕΠΙΒΑΤΩΝ Όπως φαίνεται από τα στοιχεία του κρατικού αερολιμένα Χίου, οι κινήσεις αεροσκαφών εσωτερικού μειώθηκαν ενώ δεν υπήρχαν κινήσεις εξωτερικού. Οι αφήξεις των επιβατών του εσωτερικού αυξήθηκαν αλλά μειώθηκαν οι αναχωρήσεις των επιβατών του εσωτερικού ΤΑ ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ ΤΗΣ ΧΙΟΥ Η Χίος είναι ένα νησί που χαρακτηρίζεται για τις όμορφες παραλίες της, τα γραφικά χωριά της και το πλήθος των μοναστηριών που βρίσκονται σε διάφορα σημεία της. Οι επισκέψεις στα μουσεία του νησιού όπως επίσης και στη Βιβλιοθήκη του Κοραή δίνουν την ευκαιρία στους ταξιδιώτες να ανακαλύψουν τον πολιτισμό και την ιστορία της περιοχής. Ο επισκέπτης που επιθυμεί να γνωρίσει την πραγματική Χίο μπορεί να περπατήσει γύρω από την πόλη της Χίου, να διαβεί τα στενά δρομάκια των γραφικών χωριών και να παρακολουθήσει τα πολιτιστικά γεγονότα και τα πανηγύρια που λαμβάνουν χώρα σε αυτό στη διάρκεια του έτους Αξιοθέατα της Χίου, ανακτημένο από: gr asp, στις

31 Κάμπος Ο Κάμπος από τις πιο όμορφες περιοχές του νησιού, είναι κατάφυτη έκταση στα νότια της πόλης που καλύπτεται κυρίως από περιβόλια εσπεριδοειδών. Τα υπόγεια ύδατα της περιοχής, τα οποία πηγάζουν από τα γύρω βουνά κάνουν τον Κάμπο έναν απέραντο πορτοκαλεώνα. Ψηλοί τοίχοι από θυμιανούσικη πέτρα προστατεύουν την κάθε ιδιοκτησία από τη σκόνη, τους αγέρηδες και το κρύο. Περίτεχνες στέρνες, κοσμημένες με μαρμάρινα ανάγλυφα και κρουνούς, κατέχουν περίοπτη θέση στο χώρο της αυλής. Σκιεροί δρόμοι, κήποι λουλουδιών κι αναρριχώμενα γιασεμιά δημιουργούν ένα μοναδικό περιβάλλον23. Πυργί Ολόκληρο το χωριό Πυργί, το οποίο βρίσκεται 25 χιλιόμετρα από την πόλη της Χίου, είναι ένα από χωριά που διατηρείται έτσι όπως κτίστηκε. Χαρακτηριστικά που κάνουν το χωριό μοναδικό είναι οι στενοί δρόμοι, αμέτρητες εκκλησίες και ο βυζαντινός ναός των Αγίων Αποστόλων του 13ου αιώνα σε συνδυασμό με τη μοναδική ασπρόμαυρη γεωμετρική διακόσμηση των εξωτερικών τοίχων των σπιτιών - ξυστά-. Το Πυργί έχει αναδειχθεί διατηρητέο μνημείο24. Στο κέντρο του Πυργίου υψώνεται ο αμυντικός πύργος, όπου οι κάτοικοι είχαν σαν καταφύγιο σε περίπτωση επίθεσης. 23 Αξιοθέατα της Χίου, ανακτημένο από: qr.asp. στις Αξιοθέατα της Χίου, ανακτημένο από: qr.asp, στις

32 Μεστά Τα Μεστά είναι ένα πολύ καλά διατηρημένο χωριό - κάστρο της βυζαντινής περιόδου (14ος και 15ος αιώνας). Έχει αναδειχθεί διατηρητέο μνημείο και βρίσκεται 35 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Χίου. Αυτός ο τύπος φρουρίου, τετράγωνης και γωνιακής δομής, χτίστηκε για προστασία από τις συχνές επιδρομές των πειρατών και των Τούρκων25. Το χωριό βρίσκεται σε μικρή, άδενδρη κοιλάδα μακριά από τη θάλασσα. Οι κάτοικοι μπορούσαν να μπουν και να φύγουν από το χωριό μόνο μέσω μιας πόρτας η οποία βρίσκεται σήμερα στην τοποθεσία Κάτω Πόρτα. Ένα θαυμάσιο μνημείο που αξίζει να δει κανείς είναι η εκκλησία του Παλαιού Ταξιάρχη, μια θολωτή βασιλική, η οποία είχε δύο διαδρόμους το 1794 κι ένα ξύλινο ανάγλυφο εικονοστάσι, δείγμα της χιώτικης ξυλογλυπτικής. Στη διάρκεια του χρόνου στα Μεστά λαμβάνουν χώρα πανηγύρια. Ξεχωρίζει αυτό της Καθαρής Δευτέρας κατά το οποίο γίνεται αναπαράσταση του παραδοσιακού εθίμου του Αγά, το οποίο αναπτύσσεται παρακάτω. Νέα Μονή Η Νέα Μονή αποτελεί μνημείο διεθνούς σημασίας. Το καθολικό αποτελεί το σπουδαιότερο παράδειγμα του οκταγωνικού τύπου ναού και είναι διακοσμημένος από 25 Αξιοθέατα της Χίου, ανακτημένο από: grasp, στις

33 ψηφιδωτά και μωσαϊκά. Νοτιοδυτικά του καθολικού βρίσκεται η Τράπεζα του μοναστηριού ενώ το δυτικό τέλος του περίφρακτου χώρου καταλαμβάνεται από τον αμυντικό πύργο. Η ίδρυση της Νέας Μονής χρονολογείται στον 11ο αιώνα, με μια δωρεά του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ' του Μονομάχου και της συζύγου του Ζωής26. Ανάβατος Η βόρεια Χίος διαφέρει σημαντικά από τη νότια πλευρά του νησιού από την άποψη του φυσικού περιβάλλοντος και της παραγωγικότητας. Τα χωριά είναι μικρά και απομονωμένα και πάντα μακριά από τη θάλασσα. Τα σπίτια είναι πρόχειρα χτισμένα και το μοναδικό σημάδι Γενοβέζικης επιρροής, πέρα από τις γραπτές πηγές, είναι οι κεντρικοί πύργοι στα χωριά27. Αν και ο Ανάβατος σήμερα είναι εγκαταλελειμμένος, όπως και τα περισσότερα χωριά της βόρειας Χίου, διατηρείται ένας σημαντικός αριθμός σπιτιών όπως επίσης και το θαυμάσιο κτίριο των τριών ορόφων, όπου στεγάζονταν το ελαιοτριβείο, το Σχολείο και η εκκλησία του Ταξιάρχη και της Παρθένου Μαρίας. Η θέα είναι μια μοναδική φωτογραφία απροσδιόριστης πόλης σε ένα άγριο, φανταστικό και εντυπωσιακό περιβάλλον. Ο επισκέπτης μπορεί να φθάσει στον Ανάβατο σε 45 λεπτά ακολουθώντας μια εξαιρετική διαδρομή που συνδέει το ομώνυμο χωριό με την πόλη της Χίου. Υπάρχει επίσης μονοπάτι που προσφέρεται για ανάβαση στο δάσος που ξεκινάει από το βουνό Προβατάς και οδηγεί στον Ανάβατο. 26 Αξιοθέατα της Χίου, ανακτημένο από: qr.asp. στις Αξιοθέατα της Χίου, ανακτημένο από: gr asp, στις

34 Παναγία Σικελιά Η Παναγία Σικελιά βρίσκεται κοντά στο χωριό Έξω Διδύμα. Ήταν πιθανόν καθολικό μοναστηριού. Είναι μια μονόκλιτη καμαροσκέπαστη βασιλική με τρούλο. Χρονολογείται στον 12ο ή 13 ο αιώνα. Δοκιμαστική έρευνα στο εσωτερικό του ναού έδειξε ότι κάτω από το νεώτερο επίχρισμα δεν υπάρχουν τοιχογραφίες Βέσσα Τέσσερα χιλιόμετρα από το χωριό Ελάτα και 19 χιλιόμετρα από την πόλη της Χίου βρίσκεται το χωριό Βέσσα, το επόμενο χωριό στο οποίο κυριαρχούν τα κάστρα. Αξίζει τον κόπο ο επισκέπτης να περπατήσει στα στενά δρομάκια του χωριού και να θαυμάσει την αρχιτεκτονική των σπιτιών, η οποία έχει παραμείνει ανέπαφη. Ακόμη αξίζει να επισκεφτείτε την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου και να θαυμάσετε από κοντά την ξυλόγλυπτη εικόνα του. Η Βέσσα είναι ένα μικρό χωριό αλλά αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα μεσαιωνικού χωριού στη νότια Χίο. Έχει διατηρηθεί πολύ καλά στη διάρκεια των ετών, και ιδιαίτερα οι γωνιακοί πύργοι του κάστρου της και τα τμήματα του οχυρωμένου τοίχου. Παλατάκι Ιουστινιάνη Ιστορικό κτήριο, που βρίσκεται πλησίον της Κεντρικής Πύλης του Φρουρίου Χίου. 28 Αξιοθέατα της Χίου, ανακτημένο από: 29 Αξιοθέατα της Χίου, ανακτημένο από: 33

35 Η τωρινή έκθεση περιλαμβάνει βυζαντινές τοιχογραφίες, μεταβυζαντινές εικόνες, βυζαντινά γλυπτά, γλυπτά της εποχής της γενουατοκρατίας και είδη μικροτεχνίας. Τα σημαντικότερα εκθέματα του μουσείου είναι: s Δώδεκα τοιχογραφίες προφητών βυζαντινής εποχής που προέρχονται από τον τρούλο της Παναγίας Κρήνας στους Βαβύλους Χίου. S Μαρμάρινο θωράκιο μεσοβυζαντινής εποχής με παράσταση φανταστικών ζώων ( γρύπα, λεοντοχίμαιρας ). S Τμήμα άμβωνος με παράσταση της Διαλεκτικής - Εποχή γενουατοκρατίας. Αρχαίο μάρμαρο σε δεύτερη χρήση. S Περίτμητη εικόνα Αρχαγγέλου Μιχαήλ του 18 ου αιώνα. S Εικόνα Αγίου Αντωνίου ( κρητικής σχολής ). S Τμήμα εικονιδίου από στεατίτη με παράσταση της Κοίμησης της Θεοτόκου ( 12ος αιώνας) Αξιοθέατα της Χίου, ανακτημένο από: qr.asp. στις

36 ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΧΙΟΥ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΤΙΚΑ ΚΑΡΑΒΑΚΙΑ Το έθιμο με τα πρωτοχρονιάτικα καραβάκια αναβιώνει κάθε χρόνο στη Χίο από την Περιηγητική Λέσχη Χίου σε συνεργασία με το Δήμο Χίου. Ομάδες ατόμων που εκπροσωπούν συνοικίες της πρωτεύουσας του νησιού κατασκευάζουν απομιμήσεις εμπορικών και πολεμικών πλοίων φτιαγμένα με ιδιαίτερη προσοχή. Το μέγεθος των πλοίων είναι μέχρι 5,5 μέτρα όπως ορίζουν οι κανονισμοί. Σημασία για τα περισσότερα πληρώματα έχει η συμμετοχή και όχι τα χρηματικά βραβεία που έχουν καθιερωθεί για την καλύτερη παρουσία που όμως δεν εξαρτάται μόνο από την τελειότητα του πλοίου αλλά και από τα παινέματα. Η ΜΟΣΤΡΑ ΤΩΝ ΘΥΜΙΑΝΩΝ Η Μόστρα των Θυμιανών είναι ένα πολύ παλιό έθιμο που ανάγεται στα χρόνια του Μεσαίωνα, χωρίς να υπάρχει κάποια συγκεκριμένη ημερομηνία. Την τελευταία Παρασκευή του Τριωδίου, οι νεαροί του χωριού μεταμφιέζονται. Φορούν παλιά ρούχα, αντρικά ή γυναικεία, κρύβουν το πρόσωπό τους με αυτοσχέδιες προσωπίδες. Στην συνέχεια, την Κυριακή, μαζεύονται όλοι στο κέντρο του χωριού και με την συνοδεία οργάνων χορεύουν ένα χορό, το Ταλίμι. Ο χορός αυτός είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακός και αναπαριστά με χορευτικές κινήσεις τις μάχες των ντόπιων, σώμα με σώμα, με τους πειρατές. Έπειτα, τραγουδώντας με τη συνοδεία μουσικών οργάνων ένα πολεμικό άσμα, κατευθύνονται προς την εκκλησία του Αγίου Ευστρατίου, όπου δένουν στα κάγκελα του ναού τα χιώτικα λάβαρα και τις σημαίες. Σήμερα, η παλιά αυτή παράδοση έχει εμπλουτιστεί με νέα στοιχεία, με σατυρικά άρματα και επίκαιρες αμφιέσεις. 35

37 ΤΟ ΕΘΙΜΟ TOY ΔΙΠΛΟΥ ΧΟΡΟΥ Το έθιμο του Διπλού αναβιώνεται κάθε χρόνο στην Βολισσό από τον πολιτιστικό σύλλογο Βολισσού. Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς μια ανθρώπινη αλυσίδα τραγουδάει στην πλατεία του χωριού, τους στοίχους και χορεύει στους ρυθμούς του Βολισσιανού χορού, Διπλός. Στην πλατεία του χωριού ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι ενώ στους καλεσμένους προσφέρεται σούμα, στραγάλια, και γλυκά. ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΑΓΑ Τις Αποκριές, σε πολλά χωριά του νησιού αναβιώνει το έθιμο του Αγά. Ο Αγάς είναι ένας αυστηρός δικαστής ο οποίος ορίζεται από τους κατοίκους του χωριού. Δικάζει και καταδικάζει τους περισσότερους παρευρισκομένους. Όσο για αυτόν που θα καταδικαστεί, είναι υποχρεωμένος να εξαγοράσει την ποινή του. Κύριο χαρακτηριστικό της δίκης είναι το χιούμορ. Είναι ένα από τα ομορφότερα και παλαιότερα έθιμα της Χίου και αναβιώνει στα Μεστά, στο Πυργί, στο Λιθί, στους Ολύμπους, στη Λαγκάδα και αλλού.το έθιμο του Αγά ανάγεται γύρω στο ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΩΝ ΡΟΥΚΕΤΩΝ ΣΤΟΝ ΒΡΟΝΤΑΔΟ Ο ρουκετοπόλεμος είναι ένα παλιό Βρονταδούσικο έθιμο που έχει τις ρίζες του στους χρόνους της τουρκικής κατοχής. Αρχικά, οι κάτοικοι των ενοριών του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας Ερειθιανής, εκκλησιών που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν αυτοσχέδια κανονάκια. Με το πέρασμα του χρόνου όμως αυτά εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες, βεγγαλικά, φτιαγμένα από νίτρο, θειάφι και μπαρούτι. Η προετοιμασία των ρουκετών αρχίζει αμέσως μετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες την επόμενη χρονιά. Οι ποσότητες τα τελευταία χρόνια φτάνουν στις μερικές χιλιάδες και το θέαμα που δημιουργείται από τις ρουκέτες που εκτοξεύονται στον ουρανό του Βροντάδου το βράδυ της Ανάστασης είναι φαντασμαγορικό. Πολύς είναι ο κόσμος που επιλέγει να περάσει το Πάσχα στην Χίο για να δει αυτό το μοναδικό θέαμα. 36

38 Τα τελευταία χρόνια έχουν ληφθεί μέτρα για την προστασία των παρευρισκομένων, έτσι ώστε να διασωθεί το έθιμο ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ ΧΙΟΥ Η Χίος είναι το μόνο μέρος στον κόσμο όπου παράγεται ένα ειδικό είδος ρετσίνας από το μαστιχόδεντρο (μαστιχοφόρος σχίνος). Η καλλιέργεια της μαστίχας ήταν γνωστή από τα αρχαία χρόνια και έχει συνδεθεί στενά με την ιστορία του νησιού. Η σημασία αυτού του μοναδικού προϊόντος έκανε το νησί πολλές φορές στο παρελθόν στόχο πολλών κατακτητών. Η προστασία της μαστίχας και των παραγωγών της, ήταν ένας από τους βασικούς λόγους που τα <Μεσαιωνικά Χωριά> χτίστηκαν σαν οχυρά, καθώς μόνο έτσι μπορούσαν να αντιμετωπιστούν οι συχνές επιδρομές πειρατών που έρχονταν για να κλέψουν από το νησί μαστίχα και γυναίκες. Την περίοδο που το νησί ήταν κάτω από τη Γενουατική και την Τουρκική κυριαρχία, στα χωριά της περιοχής όπου καλλιεργούνταν η μαστίχα δόθηκαν ιδιαίτερα προνόμια και αρκετή ελευθερία. Η συλλογή της μαστίχας γίνεται μεταξύ 1ης Ιουλίου και 31ης Οκτωβρίου κάθε χρόνο. Για τη παραχθεί από τους σχίνους η μαστίχα, χαράζεται ο κορμός τους σε διάφορα σημεία από τα οποία ρέει η ρετσίνα. Μόλις οι σταγόνες αυτές έρθουν σε επαφή με τον αέρα, στερεοποιούνται παίρνοντας μια χαρακτηριστική κρυσταλλική μορφή. Η διαδικασία κατά την οποία χαράζονται οι σχίνοι αποκαλείται "Κέντημα". Ήθη και έθιμα της Χίου, ανακτημένο από: στις

39 Το μαστιχόδεντρο και το "Κέντημα" Ένα πλήθος από προϊόντα παράγεται από τη μαστίχα. Σε αυτά περιλαμβάνονται τσίχλες, αλκοολούχα ποτά, γλυκά, μπαχαρικά, αρώματα, και διάφορες χημικές ουσίες, ενώ η κυριότερη χρήση της είναι στην παγκόσμια φαρμακοβιομηχανία. Σήμερα, σχεδόν οικογένειες στη νότια Χίο έχουν ένα σημαντικό πρόσθετο εισόδημα από την καλλιέργεια της μαστίχας. Το μεγαλύτερο ποσοστό (σχεδόν 90%) του προϊόντος εξάγεται, με κύριο προορισμό τις Αραβικές χώρες32. Άλλα δημοφιλή προϊόντα της Χίου είναι: ν' Διάφορα γλυκά κουταλιού και ταψιού, παρασκευασμένα με τοπικές και ανατολίτικες συνταγές. ν' Ποτά, μεταξύ των οποίων αρκετές τοπικές μάρκες ούζου και λικέρ. ν' Κεραμικά προϊόντα όλων των ειδών, κατασκευασμένα κυρίως στο υεσαιωνικό γωριό των Αριιολίων. ν' Χειροποίητα είδη λαϊκής τέχνης, υφαντά, κεντήματα, φορεσιές, κούκλες κ.α., κατασκευασμένα με μεράκι από τοπικούς συνεταιρισυούς. ν' Τσάι του βουνού, φασκόμηλο, τήλιο και άλλα βότανα, ρίγανη, μέλι. ν' Χρυσά κοσμήματα και μπιζού. Μαστίχα, ένα μοναδικό προϊόν, ανακτημένο από: qr.htm. στις

40 ΟΙ ΟΡΧΙΔΕΕΣ ΤΗΣ ΧΙΟΥ Οι επισκέπτες καθ' όλη τη διάρκεια του έτους μπορούν να απολαύσουν τα αγριολούλουδα της Χίου. Εντούτοις, την περίοδο από τα τέλη του χειμώνα έως το πρώιμο καλοκαίρι η ποικιλία και η αφθονία των λουλουδιών είναι μεγαλύτερη. Τα φθινοπωρινά και χειμωνιάτικα τοπία έχουν να παρουσιάσουν πολύ όμορφες εικόνες από κολχικά, κυκλάμινα, κρόκους, κρινάκια και πολλά άλλα είδη φυτών. Στα τέλη του χειμώνα λουλούδια από τη μεγάλη σειρά ορχιδέων Himantoglossum robertianum εμφανίζονται σε διάφορες τοποθεσίες σε ολόκληρη τη Χίο. Καθώς η εποχή προχωράει αποκαλύπτεται μια διαδοχή πολλών διαφορετικών ειδών λουλουδιών που χρωματίζει τα τοπία με μια συνεχώς μεταβαλλόμενη παλέτα χρωμάτων. Η Χίος σήμερα είναι ευρέως γνωστή ως μία από της πλουσιότερες περιοχές της Ευρώπης σε ορχιδέες. Για το λόγο αυτό τον Απρίλιο του 2005 πραγματοποιήθηκε στη Χίο το Ευρωπαϊκό Συνέδριο για της Ορχιδέες στο οποίο συμμετείχαν άνθρωποι από όλη την Ευρώπη, ειδικοί στο θέμα αλλά και απλοί πολίτες που ενδιαφέρονται για το είδος αυτό. Το Συνέδριο είχε την υποστήριξη της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Χίου, των Δημάρχων αλλά και των ντόπιων, οι οποίοι υποδέχτηκαν με εγκαρδιότητα τους αλλοδαπούς επισκέπτες του νησιού ενόψει του Συνεδρίου ΠΑΡΑΛΙΕΣ ΤΗΣ ΧΙΟΥ Μερικές από τις καλύτερες παραλίες της Χίου είναι: Μαύρα Βόλια (Εμπορειός) Τα Μαύρα Βόλια βρίσκονται στο νότιο τμήμα του νησιού, 5 χλμ από το Πυργί. Είναι μία από τις ωραιότερες και πιο κοσμοπολίτικες παραλίες του νησιού, που ταυτόχρονα αποτελεί αξιοθέατο καθώς τα μεγάλα μαύρα Ορχιδέες και αγριολούλουδα στη Χίο, ανακτημένο από: qrxx.htm otic

41 βότσαλα της προέκυψαν από έκρηξη ενός ηφαιστείου που βρίσκεται δίπλα, κατά την προϊστορική περιοχή. Συγκεκριμένα υπάρχουν τρεις παραλίες, η μια δίπλα στην άλλη, με το ίδιο όνομα. Τα νερά τους είναι πεντακάθαρα και κρυστάλλινα. Επίσης είναι βαθειά με σκούρο μπλε χρώμα λόγω των μαύρων βότσαλων. Η γύρω περιοχή είναι το επίνειο του Πυργίου. Υπάρχουν πολλές εξοχικές κατοικίες και ένα μικρό λιμανάκι με ψαρόβαρκες. Επίσης υπάρχουν ενοικιαζόμενα δωμάτια, λίγες καφετέριες καθώς και ψαροταβέρνες που προσφέρουν φρέσκα θαλασσινά34. Αγία Φωτιά Η Αγία Φωτιά βρίσκεται σε απόσταση 11 χιλιομέτρων νότια της πόλης της Χίου, κοντά στο χωριό Νεχώρι. Η ακτή αποτελείται από μεγάλα βότσαλα ενώ τα νερά της είναι βαθιά και κρυστάλλινα. Αποτελεί μία από τις πιο κοσμοπολίτικες παραλίες του νησιού. Είναι οργανωμένη παραλία με ναυαγοσώστη, ομπρέλες, ξαπλώστρες και λίγα θαλάσσια σπορ. Η περιοχή διαθέτει πολλά ξενοδοχεία, διαμερίσματα, ενοικιαζόμενα δωμάτια και καφετέρειες καθώς επίσης και πολλά εστιατόρια και ταβέρνες που προσφέρουν θαλασσινό φαγητό και ντόπιους μεζέδες35. Ναγός Ο Ναγός βρίσκεται σι βόριο τμήμα της Χίου, 5 χ/ από τα Καρδάμυλα. Πρόκειτ για μία μικρή γραφικ παραλία με χρωματιστά μικρ βότσαλα, που προσελκύ πλήθος επισκεπτών. Τα νερ 34 Παραλίες της Χίου, ανακτημένο 35 Παραλίες της Χίου, ανακτημένο 40

42 της είναι κρυστάλλινα, πεντακάθαρα και πολύ κρύα καθώς στην περιοχή υπάρχουν αρκετά τρεχούμενα νερά. Η περιοχή διαθέτει ενοικιαζόμενα δωμάτια και ψαροταβέρνες που προσφέρουν θαλασσινό φαγητό36. Ελίντα Η Ελίντα βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της Χίου, κοντά στα Αυγώνυμα. Πήρε το όνομα της (Ελίντα ή Αλίντα) από την αρχαία ελληνική λέξη «άλιος» που σημαίνει θαλάσσιος. Πρόκειται για μία από τις ωραιότερες παραλίες του νησιού. Είναι μεγάλη παραλία με ψιλή άμμο. Χαρακτηριστικό της τα κρυστάλλινα γαλαζοπράσινα νερά της. Σε μικρή απόσταση από την ακτή υπάρχει το ναυάγιο ενός ρωμαϊκού πλοίου Παραλίες της Χίου, ανακτημένο από qr.asp. στις Παραλίες της Χίου, ανακτημένο από qr.asp, στις

43 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΒΑΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΤΗ ΧΙΟ 3.1 ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ 1. Διεύθυνση Σχεδιασμού και Προγραμματισμού Στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση της Χίου εντάσσεται η Διεύθυνση Σχεδιασμού και Προγραμματισμού αρμοδιότητα της οποίας είναι η εκπόνηση σχεδίων προγραμμάτων, έργων και μέτρων οικονομικής κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης του Νομού. Για την εκπλήρωση των αρμοδιοτήτων της, η Δ/νση Σχεδιασμού και Προγραμματισμού συνεργάζεται με τα όργανα και τις αρμόδιες υπηρεσίες της Ν.Α. (όπου υπάρχει εντεταλμένος για το σκοπό αυτό υπάλληλος) και τις αντίστοιχες μονάδες σε τοπικό, περιφερειακό, ή εθνικό επίπεδο. Επίσης συντονίζει τις υπηρεσίες της Ν.Α. Χίου για την υλοποίηση των προγραμμάτων και συνεργάζεται για το σκοπό αυτό με το Γενικό Διευθυντή. Η Διεύθυνση Σχεδιασμού και Προγραμματισμού αποτελείται από τα παρακάτω Τμήματα και ένα Γραφείο: Τμήμα Τεκμηρίωσης, Μελετών και Προγραμματισμού Τμήμα Παρακολούθησης Προγραμμάτων Γραφείο Γραμματείας. Στην αρμοδιότητα του Γραφείου ανήκει η γραμματειακή υποστήριξη και η τήρηση του αρχείου της Διεύθυνσης Τμήμα Τεκμηρίωσης, Μελετών και Προγραμματισμού Οι αρμοδιότητες του τμήματος είναι: Η συγκέντρωση και τήρηση στατιστικών και λοιπών στοιχείων για την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική κατάσταση στο Νομό και για τις πηγές χρηματοδότησης αναπτυξιακών προγραμμάτων (Κοινοτικά Προγράμματα, Εθνικά Προγράμματα, Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων κ.λ.π.) 42

44 Οι έρευνες και μελέτες για τη διάγνωση των αναγκών ανάπτυξης και την ιεράρχηση των προτεραιοτήτων έργων και μέτρων. Η συνεργασία με την ΕΝΑ ΧΙΟΥ Α.Ε. σε θέματα αναπτυξιακού σχεδιασμού του νομού. Η εκπόνηση και η επίβλεψη οικονομοτεχνικών μελετών, επιχειρηματικών σχεδίων, μελετών σκοπιμότητας - βιωσιμότητας κλπ. Ο μεσοπρόθεσμος και μακροπρόθεσμος προγραμματισμός που αφορά προγράμματα, μέτρα και έργα για την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη στο Νομό. Η διατύπωση προτάσεων για την εκπόνηση και την παρακολούθηση της εφαρμογής των Χωροταξικών Σχεδίων. Η διατύπωση εισηγήσεων για τη χωροθέτηση έργων και λειτουργιών. Η ενθάρρυνση των ιδιωτικών παραγωγικών επενδύσεων που υλοποιούνται στο νομό από επιχειρήσεις με ενίσχυση του Δημοσίου. Τμήμα Παρακολούθησης Προγραμμάτων Οι αρμοδιότητες του τμήματος είναι: Η εξασφάλιση πιστώσεων για τη χρηματοδότηση των αναπτυξιακών προγραμμάτων του νομού. Η εισήγηση για την κατάρτιση ή τροποποίηση του ετήσιου προγράμματος δημοσίων και ιδιωτικών επενδύσεων. Η παρακολούθηση υλοποίησης των προγραμμάτων και η σχετική περιοδική ενημέρωση των οργάνων και υπηρεσιών της Ν.Α. (οικονομική υπηρεσία κ.λ.π.) Το τμήμα υλοποιεί Προγράμματα Δημοσίων Επενδύσεων, εισηγείται στο Νομαρχιακό Συμβούλιο, ασχολείται με την προετοιμασία ένταξης έργων ή δράσεων σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα και υλοποιεί Αναπτυξιακά Προγράμματα. 43

45 2. Διεύθυνση Επιχειρηματικής Ανάπτυξης Αρμοδιότητα της Διεύθυνσης αποτελεί η υποστήριξη στην εφαρμογή της αναπτυξιακής διαδικασίας του δευτερογενή και τριτογενή τομέα της τοπικής οικονομίας της Χίου, καθώς και η διεκπεραίωση του συνόλου των διοικητικών διαδικασιών που αφορούν στις υποδομές, στις επιχειρήσεις και την ανθρώπινη εργασία. Στη συγκεκριμένη Διεύθυνση υπάγεται το τμήμα του τουρισμού. Στις αρμοδιότητες του τμήματος ανήκουν: Η παρακολούθηση των μεγεθών που σχετίζονται με την τουριστική κίνηση (αφίξεις-αναχωρήσεις σε λιμάνια και αεροδρόμιο, διανυκτερεύσεις, διακίνηση οχημάτων με πλοία, πληρότητα καταλυμάτων, απασχόληση στον κλάδο του τουρισμού κλπ.). Η υποβολή προτάσεων για τη βελτίωση των συγκοινωνιακών μέσων με σκοπό την εξυπηρέτηση του τουρισμού. Η υποβοήθηση της συνεργασίας και της ομαδικής δράσης των επαγγελματιών του κλάδου για την αντιμετώπιση τεχνικών, οικονομικών και διαρθρωτικών προβλημάτων. Η εκπαίδευση των επαγγελματιών και εργαζομένων του κλάδου. Η εκπόνηση προγραμμάτων έργων και μέτρων τουριστικής ανάπτυξης, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Σχεδιασμού και Προγραμματισμού. Η εφαρμογή προγραμμάτων τουριστικής ανάπτυξης και ιδιαίτερα για την υποστήριξη των τουριστικών επιχειρήσεων και την προβολή του Νομού στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Η εφαρμογή προγραμμάτων τουριστικής πληροφόρησης και η συνεργασία για το σκοπό αυτό με όλους τους φορείς του νομού που δραστηριοποιούνται στον κλάδο. 44

46 Τμήμα Τουρισμού Στις αρμοδιότητες του τμήματος ανήκουν: Η παρακολούθηση των μεγεθών που σχετίζονται με την τουριστική κίνηση (αφίξεις-αναχωρήσεις σε λιμάνια και αεροδρόμιο, διανυκτερεύσεις, διακίνηση οχημάτων με πλοία, πληρότητα καταλυμάτων, απασχόληση στον κλάδο του τουρισμού κλπ.). Η υποβολή προτάσεων για τη βελτίωση των συγκοινωνιακών μέσων με σκοπό την εξυπηρέτηση του τουρισμού. Η υποβοήθηση της συνεργασίας και της ομαδικής δράσης των επαγγελματιών του κλάδου για την αντιμετώπιση τεχνικών, οικονομικών και διαρθρωτικών προβλημάτων. Η εκπαίδευση των επαγγελματιών και εργαζομένων του κλάδου. Η εκπόνηση προγραμμάτων έργων και μέτρων τουριστικής ανάπτυξης, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Σχεδιασμού και Προγραμματισμού. Η εφαρμογή προγραμμάτων τουριστικής ανάπτυξης και ιδιαίτερα για την υποστήριξη των τουριστικών επιχειρήσεων και την προβολή του Νομού στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Η εφαρμογή προγραμμάτων τουριστικής πληροφόρησης και η συνεργασία για το σκοπό αυτό με όλους τους φορείς του νομού που δραστηριοποιούνται στον κλάδο. Τμήμα Περιβάλλοντος Αποστολή του Τμήματος είναι η προστασία του περιβάλλοντος, η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών για περιβαλλοντολογικά θέματα και ο έλεγχος των δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στο Νομό, όσον αφορά τη συμβατότητα τους με την περιβαλλοντική νομοθεσία. Στις αρμοδιότητες του τμήματος ανήκουν: Η έγκριση των περιβαλλοντικών όρων για ορισμένες δραστηριότητες και έργα, κατά τις διατάξεις της νομοθεσίας και η γνωμοδότηση για έγκριση των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων για μεταλλευτικές, 45

47 λατομικές, βιομηχανικές, βιοτεχνικές, τουριστικές, γεωργοκτηνοτροφικές, αλιευτικές και λοιπές δραστηριότητες και έργα υποδομής (όπως λιμενικά έργα, βιολογικοί καθαρισμοί κλπ.). Ο έλεγχος τήρησης των περιβαλλοντικών όρων και η επιβολή κυρώσεων για παραβάσεις της νομοθεσίας. Η λήψη μέτρων σε θέματα περιβαλλοντικής προστασίας (από στερεά απόβλητα, επικίνδυνα απόβλητα και ορυκτέλαια). Η εισήγηση λήψης μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος. Η παροχή περιβαλλοντικής πληροφόρησης. 46

48 3.2 ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ Το Γραφείο Τουρισμού Δήμου Χίου, είναι μια προσφορά στην προσπάθεια για τουριστική ανάπτυξη ολόκληρου του νησιού της Χίου. Μέσω του Γραφείου Τουρισμού ο επισκέπτης μπορεί να πάρει χρήσιμες πληροφορίες για: Αξιοθέατα, μνημεία όλου του νησιού. Μουσεία, πολιτιστικές εκδηλώσεις. Δρομολόγια πλοίων και αεροπλάνων. Εσωτερικές συγκοινωνίες του νησιού. Τιμές ξενοδοχείων, κρατήσεις. Οι υπόλοιποι δήμοι του νησιού, προσφέρουν μέσα από την ιστοσελίδα του χρήσιμες πληροφορίες στους τουρίστες αναφορικά με το νησί της Χίου (ιστορία, ήθη έθιμα), τα μνημεία του νησιού, τους χώρους διασκέδασης, τους τόπους διαμονής, αλλά και τις παραλίες του νησιού. 47

49 3.3 : Η ΕΜΠΛΟΚΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΧΙΟΥ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Στα πλαίσια της τοπικής αυτοδιοίκησης Α βαθμού στη Χίο, λειτουργεί Γραφείο Τουρισμού, το οποίο προσπαθεί να συμβάλλει στην γενικότερη τουριστική ανάπτυξη του νησιού, όπως αναφέρθηκε στο προηγούμενο κεφάλαιο. Το τουριστικό προϊόν της Χίου χαρακτηρίζεται από ορισμένα δυνατά σημεία στα οποία η Τοπική Αυτοδιοίκηση θα πρέπει να στοχεύσει. Παράλληλα θα πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουν ότι επιβάλλεται να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά και να ξεπεραστούν μέσα από το πνεύμα της συλλογικότητας και της συναίνεσης τα προβλήματα και οι αδυναμίες που αντιμετωπίζει τη σημερινή εποχή ο τουριστικός τομέας στη Χίο. Ταυτόχρονα θα πρέπει να γίνει κοινή συνείδηση ότι κάθε τουριστικός τόπος δεν αποτελεί από μόνος του παγκόσμιο χάρτη και δεν είναι σωστό να αγνοούνται από τους αρμόδιους φορείς οι εξελίξεις και οι αλλαγές που πραγματοποιούνται στο διεθνές περιβάλλον. Οι αλλαγές οι οποίες αποτελούν ευκαιρίες αλλά και απειλές, επιβάλλεται να ληφθούν πολύ σοβαρά υπόψη στη διαμόρφωση της στρατηγικής του τουριστικού τομέα. Συγκεκριμένα έχουμε: ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΤΟΠΙΟΥ Η ομορφιά και η ποικιλία της Χίου Η πλούσια ιστορική και πολιτισμική της κληρονομιά Το καλό κλίμα Οι δυνατότητες για την ανάπτυξη ποικίλων δραστηριοτήτων Μικρές αποστάσεις Εύκολα προσβάσιμος τόπος Η φιλοξενία και η φιλικότητα του ντόπιου πληθυσμού Αναπτυγμένη υποδομή Καθιερωμένος τουριστικός προορισμός 48

50 Ασφάλεια ΑΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΤΟΠΙΟΥ Τυποποίηση προϊόντος και υπηρεσιών Ημιτελές προϊόν Υψηλά κόστη Ιεράρχηση προτεραιοτήτων για επενδύσεις σε αναπτυξιακά έργα, οι οποίες δε συμβαδίζουν με τις προτεραιότητες του τουρισμού Κρούσματα αισχροκέρδειας (νοοτροπία εύκολου κέρδους) Αύξησης αντικοιννωικής συμπεριφοράς του ντόπιου πληθυσμού Εποχικότητα Υποβάθμιση του περιβάλλοντος των τουριστικών περιοχών ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ Ευαισθητοποίηση σε θέματα περιβάλλοντος Δυνατότητες για εξασφάλιση οικονομικών πόρων μέσω συμμετοχής σε προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Εξελίξεις στον τομέα των τεχνολογιών ΑΠΕΙΛΕΣ Μεταβαλλόμενες - αυξανόμενες απαιτήσεις των τουριστών Ανταγωνιστές επιθετικοί, αποτελεσματικοί και ευέλικτοι Δημογραφικές / κοινωνικές αλλαγές στις πόλεις πηγές τουρισμού Όλα τα παραπάνω πρέπει να λαμβάνονται υπόψη προκειμένου να βελτιωθεί, να αναβαθμιστεί και να διερευνηθεί το υφιστάμενο τουριστικό προϊόν ώστε εκτός από την προσφορά του ήλιου και της θάλασσας να 49

51 αναπτυχθούν προϊόντα, τα οποία αναδεικνύουν το φυσικό περιβάλλον, την ιστορία και τον πολιτισμό της Χίου ΒΑΣΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ Αν και τα τελευταία χρόνια αναδεικνύεται συνεχώς, τόσο σε επίπεδο πολιτικών διακηρύξεων όσο και σε επίπεδο αναπτυξιακών προγραμμάτων, ότι ο τουρισμός αποτελεί μια από τις σημαντικότερες αν όχι τη σημαντικότερη, τουλάχιστον στη συγκεκριμένη αναπτυξιακή φάση που διανύει η χώρα, για τα ελληνικά νησιά και ειδικότερα τη Χίο, μέχρι σήμερα κανένας φορέας, κρατικός, κοινωνικός ή επαγγελματικός, δεν έχει μελετήσει συστηματικά τις επιπτώσεις της τουριστικής ανάπτυξης, ούτε έχει υπάρξει συστηματικός σχεδιασμός έτσι ώστε η ανάπτυξη αυτή να αποδώσει το μέγιστο των ωφελημάτων και το μικρότερο δυνατό κόστος σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Η έλλειψη σχεδιασμού έχει ως αποτέλεσμα να αναπτύσσεται ο τουρισμός ανεξέλεγκτα, ακολουθώντας την πορεία της ζήτησης όπως αυτή εκφράζεται από τους tour-operators. Έτσι χρόνο με το χρόνο σημειώνεται μείωση των οικονομικών ωφελειών για τη χώρα (με παράλληλη αύξηση του κοινωνικού κόστους) εξ αιτίας της υποβάθμισης του παραγόμενου "τουριστικού προϊόντος", του υψηλού ανταγωνισμού που αναπτύσσεται μέσα και έξω από τη χώρα δεδομένου ότι υπάρχει υπερπροσφορά του κλασικού τουριστικού πακέτου που χαρακτηρίζεται από τα 3 S (sun, sand, sea) και της συσσώρευσης προβλημάτων που επιχειρούνται να λυθούν με αποσπασματικά και πυροσβεστικά μέτρα χωρίς στόχους και εσωτερική συνάφεια, ασύνδετα με το συνολικό αναπτυξιακό σχεδίασμά με αποτέλεσμα να είναι αναποτελεσματικά αν όχι επιζήμια μακροπρόθεσμα38. Ειδικότερα σε ότι αφορά τη Χίο ούτε η τουριστική ανάπτυξη φαίνεται να είναι ανάλογη με τις προσδοκίες που εκφράζονται μέσα από τα αναπτυξιακά προγράμματα, ούτε οι επιπτώσεις στο σύνολο της οικονομίας να είναι από την αύξηση των τουριστών να είναι ορατές. Αντίθετα τα τελευταία χρόνια 38 Briassoulis Η. - Van der Straaten J. (ed), Tourism and the environment. Regional, economic and policy issues, Kluwer Academic Publishers, London,

52 αυξάνονται τα προβλήματα που όπως εκφράζονται από τους εμπλεκόμενους επιχειρηματίες εστιάζονται στην αστάθεια της ζήτησης και η υστέρηση της έναντι της προσφοράς, στην υποβάθμιση της ποιότητας των πελατών (που εκφράζεται μεταξύ άλλων με τη μείωση της ημερήσιας δαπάνης και τη στροφή προς τα βοηθητικά καταλύματα), στην αδυναμία των ξενοδόχων να εκπληρώσουν τις δανειακές τους υποχρεώσεις κλπ. Παράλληλα η ανεξέλεγκτη αύξηση των καταλυμάτων και της τουριστικής κίνησης δημιουργούν αρνητικές εξωτερικές οικονομίες (πχ. προβλήματα στην ύδρευση και την ηλεκτροδότηση, κακοποίηση δομημένου περιβάλλοντος, κορεσμό οδικού δικτύου και άλλων υποδομών) η αντιμετώπιση των οποίων απαιτεί τη κατασκευή έργων υποδομής απορροφώντας πόρους που θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί περισσότερο αποδοτικά σε άλλους τομείς (κόστος ευκαιρίας χρηματικών πόρων). Σαν αίτια της κατάστασης αυτής αναφέρονται η παντελής έλλειψη τουριστικού σχεδιασμού σε περιφερειακό επίπεδο, οι ανεπαρκείς υποδομές, η έλλειψη διαφήμισης και τα ανεπαρκή κίνητρα από τη πλευρά της πολιτείας. Τη προφανή έλλειψη κεντρικού τουριστικού αναπτυξιακού σχεδιασμού δεν ήρθε να υποκαταστήσει η τοπική παρέμβαση. Η επίκληση γενικών και αόριστων στόχων όπως προσέλκυση τουριστών υψηλού επιπέδου, επιμήκυνση τουριστικής περιόδου, βελτίωση παρεχόμενων υπηρεσιών, ανάπτυξη νέων μορφών τουρισμού κλπ χωρίς να έχει προηγηθεί στοιχειώδης μελέτη σκοπιμότητας και χωρίς να ακολουθούν συγκεκριμένα έργα ή άλλες ενέργειες δεν μπορεί να θεωρηθεί τουριστικός σχεδιασμός. Ούτε ότι η κατασκευή ορισμένων τουριστικών εγκαταστάσεων όπως πχ. μαρίνα, συνεδριακό κέντρο, καζίνο ή γήπεδο golf συνεπάγονται αυτόματα ανάπτυξη τουρισμού υψηλού επιπέδου. Μέχρι σήμερα δεν αποτέλεσε αντικείμενο εξέτασης αν το είδος του τουρισμού που αναπτύσσεται στη Χίο και στην ευρύτερη περιφέρεια του Β. Αιγαίου (μαζικός τουρισμός παραλίας) και ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσεται είναι ο πλέον κατάλληλος με δεδομένα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής και κατά πόσο συμβάλλει στην αναπτυξιακή διαδικασία. Αν δηλαδή δημιουργεί ζήτηση για άλλα προϊόντα και υπηρεσίες 51

53 που παράγονται ή που μπορούν να παραχθούν στη περιοχή, πόσο επηρεάζει την απασχόληση και τα τοπικά εισοδήματα κλπ. Ακόμη περισσότερο δεν έχει αναλυθεί πως μεταβάλλεται η ζήτηση και ποιο "τουριστικό προϊόν" έχει καλές προοπτικές στην αγορά, ποιες είναι οι τάσεις που προδιαγράφονται για τα επόμενα χρόνια και πως όλα αυτά μπορούν να συνδυαστούν με τις ιδιαιτερότητες του συγκεκριμένου χώρου έτσι ώστε το "προϊόν" που θα παραχθεί να μην αντιστρατεύεται τα βασικά χαρακτηριστικά του. Επίσης δεν έχει εξεταστεί πως οι τοπικοί φορείς μπορούν με τα μέσα που διαθέτουν να παρέμβουν στο σχεδίασμά και στην υλοποίηση της τουριστικής ανάπτυξης αλλά και για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που έχουν ήδη επισημανθεί σαν στοιχεία που επηρεάζουν αρνητικά το τουριστικό προϊόν. Στα παραπάνω πρέπει να προστεθεί και η έλλειψη γνώσης σχετικά με τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των τουριστών και με τις επιπτώσεις τους στο οικονομικό, κοινωνικό, περιβαλλοντικό σύστημα έτσι ώστε οι παρεμβάσεις που θα γίνουν να μπορούν να λάβουν υπόψη τους την υπάρχουσα κατάσταση και να τη βελτιώσουν όπου είναι δυνατό ή αναγκαίο. Αυτό οφείλεται σ' ένα βαθμό στις αδυναμίες του στατιστικού συστήματος και σε ένα άλλο βαθμό στην ιδιομορφία της τουριστικής δραστηριότητας - ότι δηλαδή δεν αποτελεί ένα ομοιογενή κλάδο εύκολα διακρινόμενο από τις άλλες δραστηριότητες - και επομένως είναι δύσκολο να απομονωθούν οι επιπτώσεις του. Τα παραπάνω ερωτήματα δεν μπορούν να απαντηθούν με προχειρότητα, αλλά πρέπει να είναι αποτέλεσμα συστηματικής μελέτης για να εντοπιστούν τα ειδικά τουριστικά προϊόντα και οι μορφές οργάνωσης που ταιριάζουν στη Χίο καθώς και οι γενικότερες αλλαγές που πρέπει να επέλθουν στο τουριστικό τομέα έτσι ώστε να μεγιστοποιούνται τα οφέλη με παράλληλη ελαχιστοποίηση του κόστους σε οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και περιβαλλοντικό επίπεδο. Η γνώση αυτή θα βοηθήσει στο να προταθούν οι παρεμβάσεις και οι άλλες δράσεις που είναι αναγκαίες για την αλλαγή της τουριστικής εικόνας της Χίου. 52

54 Πράγματι σήμερα δεν αρκούν γενικές διατυπώσεις σχετικά με την ύπαρξη συγκριτικού πλεονεκτήματος της Χίου ή του Β. Αιγαίου στον τουρισμό. Το ίδιο μπορούν να ισχυριστούν όλα τα νησιά, αλλά και όλες οι παράκτιες περιοχές που βρίσκονται στην εύκρατη ζώνη (πχ. όλες οι περιοχές που βρέχονται από τη Μεσόγειο) και πολλές απ αυτές μπορούν για διάφορους λόγους να προσφέρουν το ίδιο προϊόν που προσπαθεί να πουλήσει η Χίος βασισμένο στα 3 S (sea, sand, sun) σε καλύτερη ποιότητα και χαμηλότερες τιμές. Έτσι τρεις λύσεις υπάρχουν39: α) να κρατηθούν οι τιμές πολύ χαμηλά για να είναι τα τουριστικά πακέτα ανταγωνιστικά και στήριξη των μονάδων από το κρατικό προϋπολογισμό β) να σταματήσει η Χίος να παράγει τουριστικό προϊόν ως μη κερδοφόρο και να στραφεί σε άλλες δραστηριότητες γ) να εμπλουτίσει το τουριστικό της προϊόν με νέες μορφές προσαρμοσμένες στις ιδιαιτερότητες των νησιών του νομού, ταυτόχρονα με στροφή προς το ποιοτικό τουρισμό (βελτίωση της προσφερόμενης ποιότητας). Εφόσον ακολουθηθεί η τρίτη λύση, που φαίνεται να είναι μονόδρομος, είναι απαραίτητο οι δράσεις που θα αναλαμβάνονται να έχουν τους παρακάτω στόχους: - να δημιουργούν τη νέα τουριστική εικόνα της Χίου βασισμένη στο ιδιαίτερο φυσικό και πολιτιστικό της περιβάλλον - να συνδέουν τη τουριστική δραστηριότητα με τις άλλες δραστηριότητες του νομού έτσι ώστε να υπάρξει διάχυση των κερδών και των θετικών αλληλεπιδράσεων σε όλους τους τομείς. Το ζητούμενο λοιπόν είναι να εντοπιστεί ποια πρέπει να είναι η νέα τουριστική εικόνα της Χίου και πως αυτή η εικόνα μπορεί να υλοποιηθεί και να "φτάσει" μέχρι το καταναλωτή-τουρίστα. Για να εντοπιστεί η κατεύθυνση προς την οποία πρέπει να κινούνται οι αλλαγές αυτές, είναι απαραίτητο να 39 Κοκκώσης X., Προοπτικές για το σχεδίασμά στο μέλλον, Συνέδριο Τουρισμός και Περιβάλλον, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Μόλυβος, Οκτώβριος

55 διευκρινιστούν οι λόγοι που αναγκάζουν τη δρομολόγηση των αλλαγών αυτών. Οι λόγοι αυτοί είναι δύο ειδών: ι) η στροφή της ζήτησης με τη διαμόρφωση νέου τουριστικού προτύπου ιι) τα προβλήματα που παρουσιάζονται στη Χίο από τη μέχρι τώρα τουριστική ανάπτυξη και την εικόνα που παρουσιάζει. Η εξέλιξη της τουριστικής ζήτησης φαίνεται να ακολουθεί τις μεταβολές που συμβαίνουν στην ευρύτερη παραγωγική διαδικασία και που σηματοδοτούνται από την αντικατάσταση των προϊόντων μαζικής ομοιόμορφης παραγωγής από προϊόντα που αλλάζουν γρήγορα και προσπαθούν να καλύψουν τη διαφοροποιημένη ζήτηση συγκεκριμένων μικρότερων ομάδων πληθυσμού. Στο τουρισμό αυτό το φαινόμενο εμφανίζεται με τις λεγάμενες "νέες μορφές" εναλλακτικού τουρισμού (θρησκευτικός, αγροτικός, εκπαιδευτικός, πολιτιστικός, ιαματικός, κινήτρων, θαλάσσιος, ναυταθλητικός, περιβαλλοντικός, χειμερινός, συνεδριακός, golf κλπ) που απευθύνονται κατά τεκμήριο σε σχετικά μικρές ομάδες ατόμων με ειδικά ενδιαφέροντα (στροφή από τον ποσοτικό στον ποιοτικό τουρισμό). Οι τουρίστες αυτοί δεν είναι παθητικοί δέκτες των όσων έχουν οργανωθεί γι' αυτούς, αλλά συμμετέχουν ενεργά σε κάτι που οι ίδιοι έχουν επιλέξει είτε γιατί το γνωρίζουν και θέλουν να αποκτήσουν νέες εμπειρίες και να πλουτίσουν τις γνώσεις τους είτε γιατί θέλουν να το γνωρίσουν, είτε ακόμη γιατί συνδυάζουν την αναψυχή με επαγγελματικές ή άλλες υποχρεώσεις (συνεδριακός, επαγγελματικός, θεραπευτικός κλπ τουρισμός). Οι μεταβολές στη ζήτηση έχουν ενσωματώσει και αλλαγές συνηθειών και τρόπου της καθημερινής ζωής όπως είναι η προστασία του περιβάλλοντος και η ποιότητα ζωής, ενώ παράλληλα είναι έντονη η διάθεση "φυγής" από τη καθημερινή πραγματικότητα της οργανωμένης και ρυθμισμένης από τις καθημερινές υποχρεώσεις ζωής. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ακόμη και σήμερα μεγάλες μερίδες τουριστών που αισθάνονται μεγαλύτερη ασφάλεια όταν "μεταφέρουν" μαζί τους στις διακοπές όλες τις συνήθειες τους όπως τρόπο διατροφής, οργανωμένη σε λεπτομέρειες καθημερινή ζωή, τυποποιημένη διασκέδαση κλπ. 54

56 Από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, που επιβεβαιώνονται και από τη διεθνή βιβλιογραφία και εμπειρία, διαπιστώνει κανείς εύκολα ότι η μονολιθικότητα της ζήτησης αποτελεί ήδη παρελθόν και ότι η προσφορά έχει αρχίσει να προσαρμόζεται με μεγαλύτερη οπωσδήποτε δυσκολία. Είναι όμως μια προσαρμογή απαραίτητη γιατί κινδυνεύουν οι παραγωγοί να δουν τα προϊόντα τους αδιάθετα και τις τιμές διάθεσης τους να υποχωρούν συνεχώς με δυσμενέστατα αποτελέσματα για την κερδοφορία των επιχειρήσεών τους. Η δυσκολία προσαρμογής προέρχεται τόσο από υποκειμενικούς όσο και από αντικειμενικούς λόγους. Οι πρώτοι σχετίζονται με την αδράνεια που χαρακτηρίζει κάθε σύστημα και τις επιμέρους του συνιστώσες στις αλλαγές. Η διατήρηση των κεκτημένων, ο φόβος για το καινούριο, η αδυναμία προσαρμογής αποτελούν παράγοντες που συναντώνται συχνά σε όλους τους τομείς της καθημερινής ζωής ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Η αλλαγή της τουριστικής εικόνας της Χίου είναι απαραίτητη για πολλούς λόγους οι οποίοι συνοψίζονται στα παρακάτω: η αλλαγή της τουριστικής ζήτησης που αναφέρθηκε προηγούμενα, η καθιέρωσή της σαν φτηνού, μαζικού προορισμού με τυποποιημένο προϊόν χαμηλής ποιότητας, η ανάγκη για προώθηση επώνυμου τουριστικού προϊόντος στην αγορά έτσι ώστε η προώθηση του να μην εξαρτάται μόνο με το κατά πόσο οι προσφερόμενες τιμές πακέτου είναι χαμηλές (προϊόν χαμηλής ελαστικότητας ζήτησης), η έλλειψη υπηρεσιών και ποικιλίας δραστηριοτήτων που θα βοηθούσαν στην απασχόληση των τουριστών, στην αύξηση των δαπανών τους και στην επιμήκυνση της παραμονής τους, η έλλειψη ικανοποιητικών βοηθητικών υπηρεσιών (συγκοινωνιακών, γενικής ενημέρωσης, τραπεζικών), 55

57 η συγκέντρωση της δραστηριότητας σε ορισμένες περιοχές με αποτέλεσμα να προδιαγράφονται αρνητικές προοπτικές και παραπέρα υποβάθμιση του παρεχόμενου προϊόντος (κίνδυνος υπέρβασης των ορίων της τουριστικής χωρητικότητας και της φέρουσας ικανότητας του φυσικού περιβάλλοντος), τα οικονομικά προβλήματα που παρουσιάζουν πολλές τουριστικές μονάδες του νησιού όπως παρουσιάζεται με το πρόγραμμα εκποίησης των ξενοδοχείων από τις τράπεζες λόγω χρεών, η γενικότερη υποβάθμιση της ποιότητας ζωής που προέρχεται από δραστηριότητες σχετικές ή άσχετες με τη τουριστική (ηχορύπανση, οπτική ρύπανση από σκουπίδια, ταμπέλες, πλαστικές καρέκλεςτραπέζια κλπ) η περιορισμένη συμβολή στην συνολική αναπτυξιακή προσπάθεια του νησιού. Ο σχεδιασμός, η δημιουργία και η προώθηση της νέας τουριστικής εικόνας της Χίου αποτελεί μια σύνθετη και διαρκή διαδικασία που θα επιδιώκει να αξιοποιεί και να προβάλλει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του νησιού που ανταποκρίνονται στη ζήτηση μέσα στο κατάλληλο πλαίσιο. Δύο στοιχεία αποτελούν καθοριστικές προϋποθέσεις για την αλλαγή της εικόνας της Χίου40: 1) εμπλουτισμός και διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του νησιού, 2) στροφή προς τη ποιότητα με στόχο τόσο τις προσφερόμενες υπηρεσίες, δημόσιες και ιδιωτικές, όσο και το περιβάλλον, φυσικό και δομημένο. 40 Κοκκώσης X., Προοπτικές για το σχεδίασμά στο μέλλον, Συνέδριο Τουρισμός και Περιβάλλον, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Μόλυβος, Οκτώβριος

58 3.5.1 Οι προοπτικές του εναλλακτικού τουρισμού Για τους προαναφερθέντες λόγους η ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισμού αποτελεί βασική επιδίωξη. Μερικές από τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού που μπορούν να αναπτυχθούν στη Χίο είναι: ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Στα Μεστά της Χίου έχει γίνει μια ξεχωριστή προσπάθεια οικοτουρισμού με μοναδικές δυνατότητες για τον ταξιδιώτη. Η επιχείρηση που έχει αναλάβει τον οικοτουρισμό στην περιοχή ονομάζεται Masticature και λειτουργεί με άδεια του EOT ως γραφείο γενικού τουρισμού. Δύο από τα πιο χαρακτηριστικά μαστιχοχώρια είναι τα Μεστά και το Πυργί. Τα Μεστά είναι ίσως ο πιο καλά διατηρημένος μεσαιωνικός οικισμός της Χίου και έχει βρει την ισορροπία μεταξύ τουριστικών υποδομών και παράδοσης. Διατηρεί έναν μικρό αλλά οικονομικά ενεργό πληθυσμό καθ όλη τη διάρκεια του έτους. Το Πυργί είναι η έδρα του Δήμου Μαστιχοχωρίων και είναι γνωστό μεταξύ άλλων για τα «ξυστά», τα ιδιαίτερα διακοσμητικά μοτίβα στους τοίχους των σπιτιών, και για το γεγονός ότι φιλοξένησε τον Χριστόφορο Κολόμβο κατά την επίσκεψή του στη Χίο, προτού ξεκινήσει για την ανακάλυψη της Αμερικής. Στα Μεστά οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να κάνουν περίπατο σε παλιά μονοπάτια που οδηγούν άλλοτε σε παλιούς ανεμόμυλους, άλλοτε σε 'ξωκλήσσια και μοναστήρια, άλλοτε σε βίγλες (παλιά παρατηρητήρια) και άλλοτε σε ερημικές παραλίες. Μία από τις πιο χαρακτηριστικές υπηρεσίες του Masticature είναι η τεχνική επίδειξη της καλλιέργειας του μαστιχόδεντρου. Οι επισκέπτες μαθαίνουν όλα τα βήματα της διαδικασίας και συμμετέχουν προαιρετικά στις σχετικές εργασίες41. Οικοτουρισμός στη Χίο, 2008, ανακτημένο από: 57

59 s Πολιτιστικός Τουρισμός Το φυσικό περιβάλλον και η πολιτιστική κληρονομιά της Χίου αποτελούν τα βασικότερα χαρακτηριστικά της ταυτότητας της. Η αξιοποίηση τους λοιπόν με το κατάλληλο τρόπο είναι δυνατόν να δώσει νέα, μοναδικά προϊόντα διαφοροποιώντας το παραγόμενο τουριστικό προϊόν και προσελκύοντας νέους επισκέπτες, με την τουριστική ζήτηση να είναι καλύτερα κατανεμημένη στο χώρο και το χρόνο. Με τον τρόπο αυτό, θα συντελέσουν στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής του πληθυσμού. Ταυτόχρονα η αξιοποίηση αυτή μπορεί να βοηθήσει στον εμπλουτισμό και την ποιοτική αναβάθμιση του υπάρχοντος τουριστικού προϊόντος ή ακόμη να συμβάλλει στην απόκτηση συγκεκριμένων τουριστικών προϊόντων που φαινομενικά έχουν την ίδια μορφή παντού (συνεδριακός, αθλητικός, εκπαιδευτικός, κινήτρων κλπ) ξεχωριστή ταυτότητα και διαφορετική ελκυστικότητα προς τη διεθνή και ελληνική πελατεία που πάντα ψάχνει για κάτι καινούριο και πρωτότυπο. Άλλωστε στόχος δεν είναι να φτιαχτούν προϊόντα που δεν θα συσχετίζονται μεταξύ τους, αλλά ένα βασικό κοινό υπόβαθρο το οποίο θα αποτελεί τη βάση λειτουργίας του τουρισμού αλλά και μιας αναβαθμισμένης καθημερινής ζωής των κατοίκων, ενώ ταυτόχρονα θα δημιουργήσει τη βάση για εξειδικευμένα προϊόντα που θα ανταποκρίνονται σε μια συγκεκριμένη ζήτηση και θα μπορούν να μεταβάλλονται ανάλογα42. Η αξιοποίηση αυτή πρέπει να γίνει μέσα σε μια λογική προστασίας και ανάδειξης των πόρων με τρόπο τέτοιο ώστε να αποτελέσουν βάση τουριστικής δραστηριότητας με ενεργή συμμετοχή των τουριστών, αλλά και ευρύτερα σαν ένα εργαλείο στρατηγικής ενδογενούς ανάπτυξης. Αυτό ισχύει στην περίπτωση της Χίου όπου παρατηρείται πληθυσμιακή, πολιτιστική και οικονομική συρρίκνωση. Η ανάπτυξη νέων μορφών τουρισμού απαιτούν σωστά σχεδιασμένες τοπικές πρωτοβουλίες και κινητοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού (εκπαίδευση, πληροφόρηση, ευαισθητοποίηση 42 Cappellin R., The role of cultural and natural recources in the regional development strategy, in Konsola D.(ed), Culture, environment and regional development, op.cit., p

60 σχετικά με την αξία των πόρων, τη προστασία τους, την ανάδειξη τους) που θα συμβάλλει στη πολιτιστική επανενεργοποίηση του. Κινητήρια δύναμη για τη συνολική επαναδραστηριοποίηση είναι τόσο τα μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα οικονομικά οφέλη αλλά και τα έμμεσα οφέλη από τη βελτίωση της ποιότητας ζωής σε τοπικό επίπεδο. Η απόδοση αξίας στους πόρους αυτούς μέσα από την αξιοποίηση τους θα πρέπει να θεωρηθεί σαν ένα κριτήριο για την ορθολογική τους χρήση, δεδομένου ότι οι πόροι (περιβαλλοντικοί και πολιτιστικοί) είτε καταναλώνονται άμεσα από το πληθυσμό είτε χρησιμεύουν έμμεσα για τη διεύρυνση της παραγωγικής ικανότητας μιας περιοχής και τη δημιουργία πλούτου. Η αξιοποίηση αυτή έρχεται σε αντίθεση με τη μέχρι σήμερα επικρατούσα λογική της δωρεάν χρήσης-κατανάλωσης της μεγάλης πλειοψηφίας των πόρων αυτών που είχε σαν αποτέλεσμα να αυξάνεται το ιδιωτικό όφελος των τουριστικών πρακτόρων και των τουριστών και το κόστος της συντήρησης, της προστασίας ή της υποβάθμισης τους να επιρρίπτεται στο κοινωνικό σύνολο. Με την έννοια του πολιτιστικού πόρου δεν νοούνται στενά τα μνημεία, αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία που υπάρχουν στη Χίο αλλά οποιοδήποτε στοιχείο της καλλιτεχνικής και πνευματικής κληρονομιάς του. Αναφέρεται είτε σε παλαιότερη χρονική στιγμή είτε στο σήμερα, είτε έχει απλά μουσειακή αξία είτε αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής ζωής που χαρακτηρίζει το επίπεδο και την ποιότητα του πολιτισμού ενός τόπου (και κατ' επέκταση της ανάπτυξης του) και συμβάλλει στο να γνωρίσει και να καταλάβει ο επισκέπτης το παρελθόν, το παρόν και την εξέλιξη του τόπου που επισκέπτεται. Για παράδειγμα μέρος της διαδικασίας μύησης στην τοπική κουλτούρα της Χίου είναι η συγκομιδή και δοκιμή τοπικών προϊόντων όπως τα άνυδρα ντοματάκια, το ζυμωτό ψωμί, οι χουρμαδοελιές, το τοπικό γλυκό κρασί και φυσικά η σούμα, το δυνατό ποτό που προέρχεται από απόσταξη σύκων. Οι Χιώτες δεν χάνουν αφορμή να γλεντήσουν στις πλατείες των χωριών με παραδοσιακούς χορούς και τραγούδια. Το Masticature δίνει τη δυνατότητα σε επισκέπτες να προετοιμαστούν για την εμπειρία συμμετοχής σε ένα από τα πανηγύρια με τα μαθήματα παραδοσιακών χορών που παραδίδει στους επισκέπτες των Μεστών. 59

61 Στα Μεστά επίσης το Πάσχα οι νέοι του χωριού συγκεντρώνουν ξύλα στην πλατεία όπου στήνεται μεγάλος «φανός» για να καεί ο Ιούδας. Είναι ένα από τα πολλά έθιμα του χωριού. Άλλα έθιμα είναι ο διαγωνισμός ερασιτεχνικού ψαρέματος και η μεγάλη γιορτή της Σούμας τον Αύγουστο, το Λαϊκό Δικαστήριο με τον Αγά την Καθαρή Δευτέρα, και πολλά άλλα. Ενδεχόμενα ο επισκέπτης θα μπορεί να συμμετάσχει στα δρώμενα εφόσον θα έχουν σχεδιαστεί με το κατάλληλο τρόπο. Στους πολιτιστικούς πόρους κατατάσσονται43: - αρχαιολογικοί τόποι και μουσεία (περιλαμβανομένων και των βιομηχανικών) - αρχιτεκτονική - ερείπια, διάσημα κτίρια, ολόκληρες πόλεις, - τέχνη - γλυπτική, ζωγραφική, χειροτεχνία, festivals - μουσική και χορός - κλασική, φολκλορική, σύγχρονη, - θέαμα - θέατρο, κινηματογράφος, festivals σπουδή της γλώσσας και της λογοτεχνίας, περιηγήσεις, γεγονότα^ρρβηίηοε), - κουζίνα, εκθέσεις και festivals φαγητού, τροφίμων και ποτών, - το σύνολο ενός παραδοσιακού ή πρωτόγονου πολιτισμού. Μέσα από αυτό το ευρύ φάσμα των πόρων που συναντά κανείς σε κάθε περιοχή χρειάζεται να γίνουν οι κατάλληλες επιλογές (ή συνδυασμός επιλογών) έτσι ώστε να δημιουργηθούν τα προϊόντα τα οποία θα την χαρακτηρίζουν και θα τη διαφοροποιούν από τις υπόλοιπες. Ως φυσικό περιβαλλοντικό πόρο στο χώρο του τουρισμού εννοούμε το σύνολο των γνωρισμάτων του φυσικού υποδοχέα που διαμορφώνουν την εικόνα μιας περιοχής και υποστηρίζουν τις λειτουργίες των ανθρωπίνων κοινωνιών. 43 Konsola D. (ed), Culture, environment and regional development, Contributions to the 6th workshop of the Joint Program on Regional Studies in Southern Europe, Regional Development Institute, May

62 Ο ευρύς αυτός ορισμός περικλείει επομένως και τις απόλυτες αξίες του φυσικού περιβάλλοντος αλλά και τις σχετικές αξίες που προκύπτουν από τη χρήση των συνιστωσών του φυσικού περιβάλλοντος από την ανθρώπινη κοινωνία44. Στα πλαίσια της παρούσας προβληματικής ως πόροι δεν εκλαμβάνονται μόνο τα αβιοτικά χαρακτηριστικά του υποδοχέα (θάλασσα, γλυκά ύδατα, αέρας, ήλιος, επιφάνεια γης, perse κλπ). Αντίθετα, υπογραμμίζονται ως πόροι κυρίως τα βιολογικά - οικολογικά στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος (πχ. είδη οργανισμών, γεωλογικοί σχηματισμοί, γεωμορφολογικές δομές, γεωγραφικές ιδιαιτερότητες των προηγουμένων κλπ), η απόλυτη αισθητική αξία του οικολογικού τοπίου, η σχετική οπτική αξία του οικολογικού τοπίου όπως διαμορφώνεται και από τις ανθρώπινες κατασκευές κλπ. Θεωρούμε ότι η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού βασίζεται αποκλειστικά στη κάλυψη του δυναμικού έλξης των "κρυφών" περιβαλλοντικών και πολιτιστικών πόρων καθώς και στη διατήρηση ή αύξηση της ποιότητας τους. Όσον αφορά στους "κρυφούς" περιβαλλοντικούς πόρους, η Χίος έχει μια πολλαπλότητα επιλογών για τη δημιουργία νέων προϊόντων. Για παράδειγμα αναφέρουμε: - παρατήρηση άγριας ζωής (birdwatching, botanical excursion) - εκπαιδευτικές εφαρμογές σε: πολιτιστικά περιβαλλοντικά τοπία (πχ. ελαιώνες) χερσαίους, υγροτοπικούς και υποθαλάσσιους βιοτόπους, σπήλαια - ήπιες τουριστικές χρήσεις υποδοχέα: πχ. ορεινή πεζοπορία, mountain bike, ναυταθλητισμός 44 Coccossis Η. - Parpairis A., Tourism and the environment: some observations on the concept of carrying capacity, in Briassoulis H - Van der Straaten, op.cit. p

63 - προβολή μη ορατού περιβάλλοντος: πχ. υποθαλάσσιες εκδρομές με ειδικά σκάφη - μουσειακές οργανώσεις: πχ. οικομουσεία, αναβιούμενες παραδοσιακές πρακτικές κλπ. 62

64 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Σκοπός της έρευνας είναι η διερεύνηση της υπάρχουσας κατάστασης του Ν.Χίου στον τομέα του τουρισμού καθώς και την συμβολή των τοπικών φορέων στην ανάπτυξή του. Ο όρος μεθοδολογία έχει οριστεί από τον Jankowicz ως «η ανάλυση και η λογική για, μίας συγκεκριμένης μεθόδου ή μεθόδους που χρησιμοποιούνται σε μία μελέτη και στις μελέτες γενικά» 45. Η μελέτη της βιβλιογραφίας βοηθά τον συγγραφέα αυτής της έρευνας να ανακαλύψει τα πλεονεκτήματα της τουριστικής ανάπτυξης και της συμβολής των τοπικών φορέων στην ανάπτυξή της. Επίσης η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας δίνει το απαιτούμενο θεωρητικό υπόβαθρο έτσι ώστε να σχεδιαστεί κατάλληλα η μεθοδολογία αλλά και οι μέθοδοι που θα χρησιμοποιηθούν σε αυτή τη μελέτη 4.1 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ / ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ. Για την συλλογή πρωτογενών στοιχείων σχηματίστηκε κατάλληλο ερωτηματολόγιο, το οποίο διανεμηθεί σε τουριστικά γραφεία της Χίου. Για τους σκοπούς της συγκεκριμένης εργασίας κρίθηκε απαραίτητη η διενέργεια ποσοτικής έρευνας, η οποία έδωσε πληροφορίες και στοιχεία σχετικά με τη υπάρχουσα τουριστική κατάσταση. Οι ποσοτικές έρευνες διενεργήθηκαν σε σχετικά μεγάλο και αντιπροσωπευτικό δείγμα και στοχεύουν στον ποσοτικό προσδιορισμό των σχέσεων των μεταβλητών του υπό διερεύνηση προβλήματος46. Η χρονική διάρκεια της έρευνας ήταν τον Ιούνιο του 2010 Τα υποκείμενα στην έρευνα τουριστικά γραφεία είναι: KANARIS TOURS HELLENIC SEAWAYS Jankowicz. A.D.,(1991), Business research p r o je c ts, London, Chapman & Hall 46 Καζάζης.Ν., (2000), Αποτελεσματικό μάρκετινγκ για κερδοφόρες πωλήσεις, Αθήνα, Σελ

65 ΣΕΡΑΦΕΙΜ TRAVEL ΨΥΧΙΑΣ TRAVEL ANEK LINES FENIA TRAVEL SUNRISE TOURS GETAWAY TRAVEL TRAVEL SHOP CROCK TRAVEL ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ & ΔΕΙΓΜΑ Οι απαραίτητες πληροφορίες για την διεξαγωγή της έρευνας, συγκεντρώθηκαν με τη μέθοδο του ερωτηματολογίου. Το ερωτηματολόγιο ήταν ένα από τα κύρια εργαλεία συλλογής στοιχείων στις ποσοτικές έρευνες. Η σωστή προετοιμασία και η τελική διαμόρφωση του συνέβαλαν αποφασιστικά στην επιτυχία της παρούσας έρευνας. Ο σωστός σχεδιασμός του μας έδωσε στοιχεία με υψηλό βαθμό αξιοπιστίας. Οι ερωτήσεις του ερωτηματολογίου ήταν κλειστές και ανοικτές με σκοπό να διευκολύνεται η απάντηση από τους ερωτώμενους καθώς και η καλύτερη και ταχύτερη επεξεργασία των απαντήσεων. Το ερωτηματολόγιο που απευθύνεται στους τουριστικούς πράκτορες της Χίου. Το δείγμα επιλέγηκε μετά από προσωπική επιτόπια έρευνα στην ευρύτερη περιοχή. Η έρευνα ολοκληρώθηκε σε διάστημα 4 ημερών καθώς οι συμμετόχοντες συνεργάστηκαν άριστα για την περάτωσή της. Η ανάλυση των στοιχείων έγινε από το πρόγραμμα EXCEL. Η δημιουργία του ερωτηματολογίου επιλέχθηκε ως η πιο κατάλληλη μέθοδος για την συλλογή δεδομένων για αυτήν την έρευνα. Κάποια από τα θετικά του στοιχεία είναι ότι είναι καλό για την συλλογή πληροφοριών για την γνώμη 64

66 μεγάλου πλήθους ατόμων. Ακόμα επιλέχθηκε διότι είναι σχετικά πιο φθηνό και χρειάζεται λιγότερο χρόνο σε σχέση με τις προσωπικές συνεντεύξεις. 4.2.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 1. Φύλο 30% qi Συχνότητα Ποσοστό (%) Άνδρας 4 40,0 Γυναίκα 3 30,0 Αναπάντητα 3 30,0 Σύνολο ,0 Το 57,1% των ατόμων που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν άνδρες και το 42,9% γυναίκες 65

67 2. Ηλικία q2 Συχνότητα Ποσοστό (%) 25, ,0 26, ,0 27, ,0 30, ,0 32, ,0 47, ,0 55, ,0 Αναπάντητα 3 30,0 Σύνολο ,0 Η ηλικία του δείγματος ποικίλει ξεκινά από 25 ετών έως 55 66

68 3. Έτη προϋπηρεσίας Συχνότητα Ποσοστό (%) , , ,0 Αναπάντητα 3 30,0 Σύνολο ,0 Το 28,6% έχουν προϋπηρεσία 1-3 έτη, το 14,3% 4-6 έτη και το 57,1% πάνω από 7 έτη 67

69 4. Έτη εργασίας στο γραφείο Συχνότητα Ποσοστό (%) 4-6 έτη 3 30,0 7+ έτη 4 40,0 Αναπάντητα 3 30,0 Σύνολο ,0 Το 42,9% υπάρχει το γραφείο 4-6 έτη και το 57,1% πάνω από 7 έτη 5. Επιλέγουν συχνά τη Χίο ως τουριστικό προορισμό 68

70 Συχνότητα Ποσοστό (%) Valid Συχνά 6 60,0 Σπάνια 4 40,0 Σύνολο ,0 To 60% των συμμετέχοντων τουριστικών γραφείων θεωρεί ότι συχνά επιλέγουν τη Χίο ως τουριστικό προορισμό, ενώ το 40% σπάνια Ο τουρισμός της Χίου προέρχεται κυρίως από τουρίστες του εσωτερικού οι οποίοι έχουν ρίζες στο νησί ή θέλουν να δουν από κοντά το προϊόν της μαστίχας. Δεν είναι πολύ διαφημισμένος τουριστικός προορισμός όπως άλλα γραφικά νησιά που προσελκύουν περισσότερους τουρίστες 69

71 6. Τι έχει να προσφέρει η Χίο ως τουριστικός προορισμός Πλούσιο πολιτιστικό στοιχείο Αξιοθέατα Θάλασσες Διασκέδαση Σπορ Ξεκούραση Άλλο Πλούσιο Συχνότητα Ποσοστό πολιτιστικό 2 20,0 στοιχείο Αξιοθέατα 4 40,0 Θάλασσες ,0 Διασκέδαση 2 20,0 Σπορ - - Ξεκούραση 5 50,0 Αλλο - - Σύμφωνα με τους υπεύθυνους των τουριστικών γραφείων η Χίος, προσφέρει αξιοθέατα, θάλασσές, ξεκούραση, διασκέδαση και πλούσιο πολιτιστικό στοιχείο 70

72 7. Ποια μορφή εναλλακτικού τουρισμού νομίζετε ότι θα μπορούσε να εφαρμοστεί στη Χίο q7 Συχνότητα Ποσοστό (%) Αγροτουρισμός 1 10,0 Συνεδριακός 1 10,0 Θαλάσσιος 1 10,0 Ιαματικός 3 30,0 Θρησκευτικός 4 40,0 Σύνολο ,0 Σύμφωνα με το 40% του δείγματος θα μπορούσε να εφαρμοστεί θρησκευτικός τουρισμός, και σύμφωνα με το 30% ιαματικός τουρισμός ως εναλλακτική μορφή τουρισμού 71

73 8. Θεωρείτε ότι λείπει κάτι από τη Χίο και τους κατοίκους ώστε να γίνει το νησί περισσότερο ελκυστικό στα μάτια των τουριστών q8 Συγνότητα Ποσοστό (%) Ναι ,0 Το 100% του δείγματος παραδέχεται ότι λείπει κάτι από τη Χίο και τους κατοίκους ώστε να γίνει το νησί περισσότερο ελκυστικό στα μάτια των τουριστών 9. Εάν ναι, τι πιστεύετε ότι λείπει 72

74 Ευγένεια Θέληση Αξιοποίηση τουριστικών υποδομών Τουριστική συνείδηση Ανάπτυξη συγκοινωνιών Αλλο Άλλο Συχνότητα Ποσοστό Ευγένεια 4 40,0 Θέληση 3 30,0 Αξιοποίηση τουριστικών 50 50,0 υποδομών Τουριστική συνείδηση 6 60,0 Ανάπτυξη 5 συγκοινωνιών 50 Αλλο Σύμφωνα με το 40% του δείγματος, λείπει από τους κατοίκους η ευγένεια, σύμφωνα με το 60% η τουριστική συνείδηση, σύμφωνα με το 50% η αξιοποίηση τουριστικών υποδομών και η ανάπτυξη συγκοινωνιών, και σύμφωνα με το 30% η θέληση 73

75 10. Πώς θα βαθμολογούσατε τη μέχρι στιγμής προσπάθεια των επίσημων αρχών της Χίου σε σχέση με τον τουρισμό σε υποδομές αλλά και προβολή του νησιού με άριστα το 10 q10 Συχνότητα Ποσοστό από ,0 από ,0 Σύνολο ,0 Το 60% θα βαθμολογούσε με 1-3 την προσπάθεια των επίσημων αρχών της Χίου και το 40% Ποιο έργο νομίζετε ότι επείγει για να αναπτυχθεί ο τουρισμός στη Χίο 74

76 Συχνότητα Ποσοστό Αεροδρόμιο 8 80,0 Λιμάνι 6 60,0 Σύγχρονα ξενοδοχειακά συγκροτήματα Καλύτερα μαγαζιά 3 30,0 2 20,0 Σύμφωνα με το 80% του δείγματος, επείγει για τον τουρισμό της Χίου αεροδρόμιο,, σύμφωνα με το 60% επείγει λιμάνι, σύμφωνα με το 30% επείγουν σύγχρονα ξενοδοχειακά συγκροτήματα, και σύμφωνα με το 20% καλύτερα μαγαζιά 12.0 τουρισμός βελτιώνει την εμφάνιση του νησιού 75

77 10% Συμφωνώ π ολύ Συμφωνώ Ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ q12 Συχνότητα Ποσοστό Συμφωνώ πολύ 5 50,0 Συμφωνώ 4 40,0 Ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ 1 10,0 Σύνολο ,0 Το 50% συμφωνεί πολύ ότι ο τουρισμός βελτιώνει την εμφάνιση του νησιού 76

78 13. Αυξάνοντας τον αριθμό των τουριστών βελτιώνεται η οικονομία της Χίου 10% Συμφωνώ πολύ Συμφωνώ 90% q13 Συχνότητα Ποσοστό Συμφωνώ πολύ 9 90,0 Συμφωνώ 1 10,0 Σύνολο ,0 Το 90% συμψωνεί πολύ ότι αυξάνοντας τον αριθμό των τουριστών βελτιώνεται η οικονομία της Χίου 14.0 τουρισμός αυξάνει τις ευκαιρίες για ψυχαγωγία των κατοίκων της Χίου 77

79 Συχνότητα Ποσοστό Συμφωνώ πολύ 3 30,0 Συμφωνώ 7 70,0 Σύνολο ,0 To 70% συμφωνεί ότι ο τουρισμός αυξάνει τις ευκαιρίες για ψυχαγωγία των κατοίκων της Χίου 15. Η περιοχή θα πρέπει να γίνει συνηθέστερος τουριστικός προορισμός q15 78

80 Συχνότητα Ποσοστό Συμφωνώ πολύ 4 40,0 Συμφωνώ 6 60,0 Σύνολο ,0 To 60% συμφωνεί ότι η περιοχή θα πρέπει να γίνει συνηθέστερος τουριστικός προορισμός 16.0 τουρισμός στη Χίο παρέχει καλές ευκαιρίες για δουλειά στους κατοίκους της περιοχής 10% Συμφωνώ πολύ Συμφωνώ Ο ύτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ Διαφωνώ q16 Συχνότητα Ποσοστό Συμφωνώ πολύ 5 50,0 Συμφωνώ 3 30,0 Ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ 1 10,0 Διαφωνώ 1 10,0 Σύνολο ,0 Το 50% συμφωνεί ότι ο τουρισμός στη Χίο παρέχει καλές ευκαιρίες για δουλειά στους κατοίκους της περιοχής 17.Οι τοπικοί φορείς υποστηρίζουν τον τουρισμό της Χίου 79

81 Συμφωνώ Ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ Διαφωνώ πολύ Διαφωνώ q17 Συχνότητα Ποσοστό Συμφωνώ 2 20,0 Ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ 4 40,0 Διαφωνώ πολύ 1 10,0 Διαφωνώ 3 30,0 Σύνολο ,0 Το 40% ούτε συμφωνεί ούτε διαφωνεί ότι οι τοπικοί φορείς υποστηρίζουν τον τουρισμό της Χίου τουρισμό 18. Η τοπική αρχή δεν πρέπει να περιορίζει τον Συμφωνώ πολύ Συμφωνώ Ο ύτε συμφωνώ ούτε δια φωνώ 80

82 Συχνότητα Ποσοστό Συμφωνώ πολύ 2 20,0 Συμφωνώ 7 70,0 Ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ 1 10,0 Σύνολο ,0 τουρισμό To 70% συμφωνεί ότι η τοπική αρχή δεν πρέπει να περιορίζει τον 19. Η τοπική αρχή θα πρέπει να ελέγχει τον τουρισμό Συχνότητα Ποσοστό Συμφωνώ 4 40,0 Ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ 3 30,0 Διαφωνώ πολύ 3 30,0 Σύνολο ,0 τουρισμό Το 40% συμφωνεί ότι η τοπική αρχή θα πρέπει να ελέγχει τον 20. Τι προτείνετε στις τοπικές αρχές για την αύξηση του τουρισμού στη Χίο Οι προτάσεις των τουριστικών πρακτόρων ποικίλουν, το τουριστικό γραφείο KANARIS προτείνει «μεγαλύτερη προβολή του νησιού εντός και 81

83 εκτός Ελλάδος και ανάπτυξη τουριστικών υποδομών (βελτίωση λιμένα και αεροδρομίου), δημιουργία τουριστικών καταλυμάτων» Το κεντρικό πρακτορείο της Χίου, Μιχαλάκης προτείνει: 1. επέκταση του αεροδρομίου, 2. εκβάθυνση του λιμανιού, 3. δημιουργία κλινών, 4. αξιοποίηση του κάστρου στο κέντρο της Χίου» Το γραφείο τουρισμού Σεραφείμ πρότεινε «προέκταση του αεροδρομίου, εκβάθυνση του λιμανιού, και αναπαλαίωση του κάστρου» Το γραφείο Travel Ψυχιάς προτείνει «επέκταση του αεροδρομίου, διευκόλυνση κατασκευής ξενοδοχείων, διαφήμιση» Η υπεύθυνη στο γραφείο της Fenia Travel προτείνει για την αύξηση του τουρισμού στη Χίο«να έχουν όραμα 20ετίας στις ενέργειες που γίνονται και να μπαίνουν συγκεκριμένοι στόχοι» Ο υπεύθυνος στο γραφείο του Travel Shop προτείνει για την αύξηση του τουρισμού στη Χίο«να υπάρχει συντονισμός και open- minded» Τέλος, ο υπεύθυνος στο γραφείο Grok Travel προτείνει για την αύξηση του τουρισμού στη Χίο«καλύτερο συγκοινωνιακό δίκτυο, ξενοδοχειακά συγκροτήματα, χαμηλότερες τιμές στις ξενοδοχειακές και επισιτιστικές μονάδες» 82

84 4.3.ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΠΟΒΙΒΑΣΕΙΣ- ΕΠΙΒΙΒΑΣΕΙΣ ΕΠΙΒΑΤΩΝ Από τα στοιχεία από το Κεντρικό Λιμεναρχείο της Χίου (Αρ. Πρωτ: /127/10) βρέθηκαν οι αποβιβάσεις και οι επιβιβάσεις των επιβατών τα 2 τελευταία έτη κατά τη διάρκεια του χρόνου 2008 Αττοβιβασθέντες επιβάτες Επ ιβιβασθέντες επιβάτες 2008 Αποβιβασθέντες Επιβιβασθέντες επιβάτες επιβάτες Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Σύνολο

85 2009 Αττοβιβασθέντες επιβάτες Επιβιβασθέντες επιβάτες 2009 Αποβιβασθέντες Επιβιβασθέντες επιβάτες επιβάτες Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Σύνολο