ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ

Transcript

1 Κωνσταντίνος Καρκανιάς ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ ΑΘΗΝΑ 2015 ΑΛΦΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ 7 η 1

2 2

3 Κωνσταντίνος Καρκανιάς ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ ΑΘΗΝΑ 2015 ΑΛΦΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ 7 η 3

4 4

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Μεσολόγγι 2015 Τι μας λείπει; Τι μας φταίει; 2. Όραμα και Στρατηγική για το Μεσολόγγι 3. Συνεργασία των Συλλόγων με τον Δήμο Β. ΙΔΕΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ i. Εισαγωγή ii. Τι πρέπει να γίνει iii. Σύνοψη των προτάσεων iv. Ποιος θα πληρώσει 1.. Ανάπλαση και Ανάδειξη του Φρουρίου του Μεσολογγίου 1α. Εισαγωγή 1β. Το Τείχος σήμερα 1γ. Τι πρέπει να γίνει 1δ. Πρόσθετα στοιχεία 2. Η Λιμνοθάλασσα ως Συντελεστής Ανάπτυξης του Μεσολογγίου 2α. Γενικά 2β. Η Λιμνοθάλασσα σήμερα 2γ. Τι πρέπει να γίνει 2δ. Οι νησίδες της Λιμνοθάλασσας 2ε. Το Κανάλι του Βιολογικού Καθαρισμού 2στ. Η μελλοντική προστασία της Λιμνοθάλασσας 3. Τα Αλίπεδα 3α. Γενικά 3β. Τι μπορεί να γίνει 3γ. Ξεκαθάρισμα ιδιοκτησιών 4. Κοσμόραμα και Μουσεία στο Μεσολόγγι 5. Τουριστική Ανάπτυξη της Πόλης και της περιοχής 5

6 Τα κείμενα που ακολουθούν αποτελούν επικαιροποίηση παλαιότερων κειμένων και άρθρων μου, τα οποία έχουν δοθεί σε όλους σχεδόν τους δημάρχους μας κατά τις τελευταίες δεκαετίες χωρίς ποτέ να προσεχθούν ή και χωρίς ποτέ να διαβαστούν. Εξ άλλου έχουν αποτελέσει την βάση για άρθρα μου, τα οποία είχαν δημοσιευθεί στην εφημερίδα ΑΙΧΜΗ κατά τους πρώτους μήνες του Έκδοση 3 η 8/06/1998 Έκδοση 5 η 1/03/2007 Έκδοση 6 η 25/08/2011 6

7 Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Α1. ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ ΤΙ ΜΑΣ ΛΕΙΠΕΙ; ΤΙ ΜΑΣ ΦΤΑΙΕΙ; Η πόλη δεν έχει ανάπτυξη λένε συνεχώς οι πολλοί. Έχουμε υψηλή ανεργία ιδίως στους νέους λένε άλλοι. Δεν έχουμε τουρισμό παρά μόνο λίγες μέρες μέσα στον χρόνο. Δεν υπάρχει εμπορική κίνηση λένε οι έμποροι. Κι όμως η κατάσταση είναι πολύ καλύτερη από παλιά (πριν από 50 ή 30 ή 10 χρόνια) αφού, όπως βλέπουμε όλοι: Ακόμη και τώρα υπάρχει οικοδομική ανάπτυξη, η πόλη είναι γεμάτη από ΙΧ αυτοκίνητα, η αγροτική γή καλλιεργείται εντατικά, εκατοντάδες μεγάλοι γεωργικοί ελκυστήρες κυκλοφορούν στην πεδιάδα. Υπάρχει μεγάλη ζήτηση εργασίας, την οποία όμως καλύπτουν κυρίως ξένοι αλλά και φοιτητές, γιατί οι υπόλοιποι δεν δέχονται να εργαστούν εκεί που υπάρχει ζήτηση (γεωργία, οικοδομή, εστίαση). Τα ξενοδοχεία συνήθως έχουν υψηλή πληρότητα, τα εστιατόρια είναι σχεδόν γεμάτα, οι φοιτητές και οι νεοσύλλεκτοι (παρ ότι λιγότεροι) υπάρχουν. Νέα καταστήματα άνοιγαν έως και χθές. Θα θέλαμε βεβαίως να είναι τα πράγματα καλύτερα αλλά ίσως δεν έχουμε ορίσει πως θα ήταν η καλύτερη κατάσταση, δεν έχουμε κάποιο στρατηγικό σχεδιασμό για την ανάπτυξη της περιοχής, δεν έχουμε σκεφτεί ποιος θα οδηγήσει την ανάπτυξη, δεν έχουμε σκεφτεί ποιος θα χρηματοδοτήσει τις απαραίτητες ενέργειες. Για να ξεκινήσει όμως μια τέτοια συζήτηση θα έπρεπε πρώτα από όλα να «μετρήσουμε» το τι έχουμε, ποια είναι εκείνα τα πράγματα από τα οποία ξεκινάμε. Αυτό το μέτρημα ακούγεται πολύ εύκολο αλλά δεν είναι, γιατί σχετίζεται με το ποια είναι τα πράγματα, που ο κάθε ένας μας θεωρεί ότι έχουν αξία για τον ίδιο, για τους άλλους δημότες, για τους ξένους που μένουν στην Πόλη, για τους πιθανούς επισκέπτες. 7

8 Θα προσπαθήσω σε αυτό το κείμενο να κάνω μια αποτίμηση της «περιουσίας μας» με βάση την δική μου κλίμακα εκτίμησης των αξιών. 8

9 α. Η ΓΗ Η ΘΑΛΑΣΣΑ 1. Έχουμε μια από τις πιο εύφορες πεδιάδες της Ελλάδας με πλήρες σύστημα αρδεύσεως, η οποία εκτείνεται μεταξύ των δύο ποταμών μας, του Ευήνου και του Αχελώου. 2. Έχουμε άφθονα «νερά» με δύο ποτάμια στα όρια του νέου δήμου. 3. Έχουμε πολλά βιολογικά αγροκτήματα. 4. Έχουμε μια πολύ πλούσια σε αλιεύματα λιμνοθάλασσα. 5. Έχουμε τις Αλυκές Μεσολογγίου. 6. Έχουμε τον πανέμορφο Αράκυνθο 7. Έχουμε ορυχεία μαρμάρου και πέτρας. H ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΛΟΙΠOΝ ΓΗ ΕΠΑΓΓΕΛΙΑΣ; β. ΟΙ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ 1. Έχουμε άρτιο, παρ ότι όχι τέλειο, οδικό δίκτυο που μας συνδέει με την πρωτεύουσα και άλλες μεγάλες πόλεις και οι σχετικές αποστάσεις έχουν ελαττωθεί χρονικά μετά την κατασκευή της Γέφυρας «Χαρίλαος Τρικούπης». 2. Βρισκόμαστε στο κέντρο ενός κύκλου, η περιφέρεια του οποίου θα περνούσε από την Δωδώνη, την Ολυμπία, τους Δελφούς. 3. Βρισκόμαστε σε μισή ώρα απόσταση από την δυτική ναυσιπλοϊκή είσοδο της Ελλάδας, την Πάτρα και άλλη τόση ώρα από την δημιουργούμενη νέα Πύλη, τον Αστακό. 4. Έχουμε λιμάνι και μαρίνα (έστω ημιτελή). 5. Έχουμε μικρό αεροδρόμιο. ΔΕΝ ΜΑΣ ΛΕΙΠΕΙ ΔΗΛΑΔΗ ΤΙΠΟΤΑ; 9

10 γ.οι ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΘΗΣΑΥΡΟΙ 1. Έχουμε δύο σημαντικές αρχαίες πόλεις, την Πλευρώνα και την Καλυδώνα γνωστές από την πρώϊμη αρχαιότητα, που αναφέρονται σε όλους τους σημαντικούς αρχαίους «μύθους» χωρίς να μετρήσουμε τους Οινιάδες. 2. Μέσα στα όρια του νέου Δήμου, υπάρχουν τρία αρχαία θέατρα, κάτι που είναι μοναδικό ίσως σε όλη την Ελλάδα. 3. Έχουμε μια μοναδική σε ιστορία πόλη, την μόνη Ιερή Πόλη της Ελλάδας και την μόνη Ιερή Πόλη στον κόσμο που ονομάστηκε έτσι για μη θρησκευτικούς λόγους. 4. Έχουμε το μοναδικό στην νεώτερη ελληνική ιστορία οχυρωματικό έργο, το Τείχος της Πόλης και τις οχυρώσεις των νησιών. 5. Είχαμε σημαντικούς ποιητές και πολιτικούς. 6. Έχουμε ήδη δύο μουσεία, δύο πινακοθήκες και δύο πολιτιστικά κέντρα χωρίς να υπολογίσουμε την Πινακοθήκη Χαρακτικής της Βάσως Κατράκη. 7. Έχουμε το «Σπίτι του Βύρωνα». 8. Έχουμε δεκάδες ενεργών συλλόγων. 9. Έχουμε δεκάδες τοποθεσιών με ιστορική σημασία ή με εξαιρετική ομορφιά. 10. Έχουμε τις Γιορτές της Εξόδου και του Ντολμά. 11. Έχουμε το Πανηγύρι του Άη Συμιού μαζί με τα γειτονικά Πανηγύρια της Αγιαγάθης, του Άη Γιαννιού, της Αγίας Παρασκευής. 12. Έχουμε τον μοναδικό Κήπο (Νεκροταφείο;;) των Ηρώων. 13. Έχουμε το μοναστήρι του Αγίου Συμεών και άλλα μοναστήρια συν τα ερείπια της Μοναστικής Πολιτείας της Βαράσοβας. ΕΙΜΑΣΤΕ ΛΟΙΠΟΝ ΠΟΛΥ ΠΛΟΥΣΙΟΙ ΣΕ ΑΛΛΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΘΑ ΑΡΚΟΥΣΕ ΕΝΑ ΜΟΝΟ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΑΠΤΥΧΘΟΥΝ. 10

11 δ.φυσικα ΑΞΙΟΘΕΤΑ 1. Ο πανέμορφος Ζυγός. 2. Η εκπληκτική και μοναδική λιμνοθάλασσα. 3. Τα νησάκια της λιμνοθάλασσας. 4. Ο Εύηνος 5. Ο Αχελώος 6. Η εκπληκτική χλωρίδα του Αρακύνθου και των ποταμών. 7. Τα χιλιάδες πουλιά της λιμνοθάλασσας. 8. Οι ανατολές και τα ηλιοβασιλέματα 9. Όλα όσα ανέφερα στους πολιτιστικούς θησαυρούς κλπ κλπ. ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΕΧΟΥΜΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΠΟ ΟΣΑ ΧΡΕΙΑΖΟΜΑΣΤΕ ε.εκπαιδευτικα ΙΔΡΥΜΑΤΑ 1. Πολλά δημόσια σχολεία γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης. 2. Τις απομείνασες Σχολές του ΤΕΙ. 3. Είχαμε το Ερευνητικό Κέντρο ΙΧΘΥΚΑ, το οποίο θα έπρεπε να είχε συνδεθεί με το ΤΕΙ. 4. Θα μπορούσαμε να είχαμε περισσότερες σχολές στο ΤΕΙ καθώς και Πανεπιστημιακές. στ. ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ Είναι αλήθεια ότι δεν υπάρχει καταγραφή του ανθρωπίνου δυναμικού, που είναι εκπαιδευμένο (σε τι;) και διαθέσιμο (για τι;) εργασία. Ούτε υπάρχει κάποια εκτίμηση για την δυναμική του επιχειρηματικού τομέα. 11

12 ζ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Μετά από αυτή την πρώτη καταγραφή των περιουσιακών μας στοιχείων, που δείχνει ότι είμαστε πολύ πλούσιοι πρέπει να αναρωτηθούμε για το τι είναι εκείνο που μας λείπει και δεν εκτινασσόμαστε σε αναπτυξιακά ύψη. Νομίζω, ότι γενικά αυτό που φταίει είμαστε εμείς, οι άνθρωποι, της πόλης, οι άρχοντες και οι επιχειρηματίες της πόλης, οι εν δυνάμει εργαζόμενοι της περιοχής. Εμείς είμαστε αυτοί που δεν γνωρίζουμε τι έχουμε στην «κάσα», τι μπορούμε να κάνουμε με αυτά που έχουμε, τι κάνουν άλλοι με παρόμοιες δυνατότητες. Εμείς είμαστε αυτοί που δεν γνωρίζουμε τι πρέπει να ζητήσουμε από την κεντρική κυβέρνηση ή τι σχέδια πρέπει να υποβάλλουμε προς την Ευρωπαϊκή Ένωση για χρηματοδότηση. Εμείς είμαστε αυτοί που δεν γνωρίζουμε πως θα ήταν δυνατόν το ΤΕΙ να γίνει συντελεστής ανάπτυξης της περιοχής και όχι μόνο μηχανισμός τροφοδότησης των «ορθάδικων». Εμείς είμαστε αυτοί που δεν καταφέραμε να διατηρήσουμε τα «προνόμια» της πρωτεύουσας του νομού και χάσαμε τις έδρες του ΚΤΕΛ, του Εμπορικού-Βιομηχανικού Επιμελητηρίου, του Τεχνικού Επιμελητηρίου, το Εφετείο, την έδρα και πολλές σχολές του ΤΕΙ, κ.ά, Εμείς δεχθήκαμε τις εντελώς στραβές και εσφαλμένες από πλευράς πολεοδομικής, επεκτάσεις της πόλης στην Πλώσταινα και προς την Κλείσοβα. Εμείς δεχόμαστε την διατήρηση των απαράδεκτων δρόμων μέσα στην θάλασσα καθώς και την μεταβολή του καναλιού της Πρώτης Καμάρας και της θάλασσας της Πλώσταινας σε εξαρτήματα των Αλυκών. Εμείς δεχόμαστε την τριτοκοσμική κατάσταση στα λεγόμενα Ιαματικά Λουτρά της Αγίας Τριάδας, εμείς δεχόμαστε την επιχωμάτωση όλης της παραλιακής γραμμής από τις εκβολές του Ευήνου έως το Αιτωλικό. Τι θα έπρεπε λοιπόν να κάνουμε και πως; Και ποιοι θα έπρεπε να δράσουν; 12

13 Οι απαντήσεις σε αυτά και πολλά άλλα σχετικά ερωτήματα θα έπρεπε να δίδονται μετά από μελέτες που θα ξεκινούσαν από ένα σαφές και μακρόπνοο Στρατηγικό Σχέδιο, το οποίο θα περιείχε το Όραμα για μια νέα Πόλη. Σε επόμενα κείμενά μου, θα προσπαθήσω να δώσω κάποιες δικές μου απαντήσεις, που βασίζονται στην δική μου οπτική και στο δικό μου όραμα για την ανάπτυξη της πόλης και της ευρύτερης περιοχής, η οποία ανήκει στον διευρυμένο δήμο της Ιεράς Πόλεως του Μεσολογγίου. Σημειώνω, ότι τα περισσότερα από όσα ακολουθούν έχουν παρουσιαστεί πολλές φορές κατά τις τελευταίες δεκαετίες στους διατελέσαντες δημάρχους και αντιδημάρχους χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Επίσης έχουν παρουσιαστεί σε άρθρα μου σε εφημερίδες και μάλιστα με σχεδόν ολοκληρωμένη μορφή στην ΑΙΧΜΗ το Τέλος αυτές οι σκέψεις οδήγησαν στην έκδοση ή ενίσχυση της έκδοσης πολλών βιβλίων ή φυλλαδίων για το Μεσολόγγι αλλά και στην πρωτοβουλία και συμμετοχή στην ίδρυση του Συλλόγου για τις Πανεπιστημιακές Σχολές στο Μεσολόγγι και της Αδελφότητας των Απογόνων των Ελεύθερων Πολιορκημένων. 13

14 Α2. ΟΡΑΜΑ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ Ο Δήμος της Ιεράς Πόλης του Μεσολογγίου - είτε πριν τις αλλαγές των προγραμμάτων ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ και ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ είτε μετά πάσχει, κατά την γνώμη μου από παντελή έλλειψη μιας ολοκληρωμένης και μακρόπνοης στρατηγικής και ως εκ τούτου δεν έχει επιδιώξει και ούτε επιδιώκει συγκεκριμένους στόχους απλά και μόνο αντιμετωπίζει τα θέματα όταν παρουσιάζονται και τότε συνήθως είναι ήδη αργά. Εξ άλλου ο ένας δήμαρχος δεν παραδίδει στον άλλο τα σχέδια που είχε, τους στόχους που επιδίωξε, τα ημιτελή έστω αποτελέσματα. Θα μπορούσα να αναφέρω πολλά παραδείγματα καλών ιδεών προηγουμένων δημάρχων, οι οποίες ξεχάστηκαν εντελώς μετά την εκλογή του εκάστοτε νέου Δημάρχου. Μια στρατηγική όμως για την Πόλη και την σημερινή ευρύτερη περιοχή θα έπρεπε να είναι σταθερή και να μην εξαρτάται από τις αλλαγές δημάρχων και κυβερνήσεων. Πρακτικά θα έπρεπε να είναι η Βίβλος της Πόλης και ο κάθε δήμαρχος θα έπρεπε να αξιολογείται σχετικά με το πόσο καλά την εφαρμόζει. Φυσικά ο κάθε δήμαρχος θα μπορούσε να προσθέτει ή να αφαιρεί θέματα εάν έχουν εν τω μεταξύ αλλάξει οι συνθήκες, οι οποίες υπήρχαν κατά την περίοδο δημιουργίας της στρατηγικής. Την ευθύνη για την εφαρμογή μιας τέτοιας στρατηγικής δεν θα έπρεπε να έχει μόνο ο δήμαρχος αλλά και οι σύλλογοι και οι πολίτες της περιοχής, με τους οποίους ο Δήμος θα έπρεπε να έχει συνεχή, θεσμοθετημένη, ειλικρινή και αποτελεσματική συνεργασία. Τέλος μια τέτοια στρατηγική θα έπρεπε να περιλαμβάνει την ανάδειξη θεμάτων που αφορούν και τις πόλεις και τα χωριά της περιοχής του νέου δήμου, μεταξύ των οποίων οπωσδήποτε θα έπρεπε να περιλαμβάνονται και τα ακόλουθα: 14

15 α. Λιμνοθάλασσα - Ελεύθερη (από δρόμους και καταπατήσεις) Πηγή Πλούτου και Ανάπτυξης 1. Λιμνοθάλασσα χωρίς δρόμους και χωρίς οποιεσδήποτε άλλες αυθαίρετες επεμβάσεις. 2. Άρση του βραχίονα για την αποχέτευση των νερών από τον Βιολογικό Καθαρισμό προς τις εκβολές του Ευήνου. Αντικατάστασή του με κατάλληλο υπόγειο αγωγό. 3. Ανάδειξη της ιστορικής σημασίας των νησίδων της λιμνοθάλασσας. 4. Ήπια τουριστική ανάπτυξη της περιοχής με παραχώρηση του δικαιώματος κατασκευής και εκμετάλλευσης πραγματικών πελάδων σε επιχειρηματίες ή συνεταιρισμούς. 5. Σύνδεση του ΤΕΙ Ιχθυολογίας με την εκμετάλλευση της λιμνοθάλασσας, ώστε να αξιοποιηθούν πλήρως όλες οι σύγχρονες τεχνικές και να αυξηθεί η παραγωγή 6. Ένταξη του αυγοτάραχου στα προϊόντα με Ονομασία Προέλευσης 7. Ενεργοποίηση του Φορέα Διαχείρισης της λιμνοθάλασσας προς την εκπλήρωση των ουσιαστικών υποχρεώσεών του. 8. Δημιουργία Δικτύου Θαλασσίων Διαδρομών μέσα στην λιμνοθάλασσα αλλά και έξω από αυτήν έως τις εκβολές του Ευήνου και του Αχελώου με την προώθηση δημιουργίας σχετικών επιχειρήσεων. β. Εκπαίδευση και Πολιτισμός Βάση για μορφωτική και οικονομική ανάπτυξη 1. Συνεχής αγώνας για πραγματικές Πανεπιστημιακές Σχολές υπό το Πανεπιστήμιο Πατρών. 2. Υποστήριξη του απομείναντος ΤΕΙ και για διατήρηση των τωρινών σχολών αλλά και για ίδρυση νέων ελκυστικών ειδικοτήτων. 3. Επιτάχυνση της δημιουργίας του Αρχαιολογικού Μουσείου. 4. Ενεργοποίηση της Ακαδημίας της Ελευθερίας 5. Αναβάθμιση των Εορτών της Εξόδου και διεύρυνση της σημασίας τους, ώστε να περιλάβουν όλη την περιοχή του Δήμου (Από το Ευηνοχώρι έως το Αιτωλικό και πιο πέρα έως την Κατοχή και το Λεσίνι). 6. Αναβάθμιση των Πανηγυριών της περιοχής. 15

16 7. Ενιαιοποίηση των πολιτιστικών εκδηλώσεων στην περιοχή του διευρυμένου Δήμου και εκπόνηση κοινού ετησίου προγράμματος. 8. Υποστήριξη οργάνωσης συνεδρίων σχετικών με την περιοχή. 9. Ανάπτυξη συνεργασίας με όλους τους συλλόγους του Δήμου αλλά και των πατριωτών μας στην Αθήνα και αλλού. 10. Ονοματοθεσία των μεγάλων Οδικών Αξόνων μέσα και έξω από τα αστικά κέντρα με στόχο την ανάδειξη της ιστορίας της περιοχής. γ. Τουρισμός 1. Ανάδειξη των σημαντικών φυσικών πόρων Αράκυνθος, Εύηνος, Αχελώος, Λιμνοθάλασσα 2. Ανάδειξη των σημαντικότατων ιστορικών πόρων 3. Ανάδειξη των σημαντικότατων λογοτεχνικών πόρων 4. Υποστήριξη της δημιουργίας ξενοδοχείων αλλά και αγροτουριστικών εγκαταστάσεων 5. Δημιουργία και προβολή Ποδηλατικών Διαδρομών από τον Αχελώο έως τον Εύηνο και ίσως και σχετικών αγώνων. 6. Δημιουργία δικτύου Θαλάσσιων Διαδρομών μέσα και έξω από την λιμνοθάλασσα. 7. Ήπια τουριστική ανάπτυξη της περιοχής όπως προαναφέρθηκε. 8. Ανάδειξη του Αεροδρομίου και της Μαρίνας. 9. Παροχή δυνατότητας αλιείας σε ερασιτέχνες ψαράδες (με πληρωμή φυσικά). δ. Γεωργία Με στόχο την παραγωγή επώνυμων και βιολογικών προϊόντων 1. Υποστήριξη των βιολογικών καλλιεργειών 2. Υποστήριξη της δημιουργίας σχετικών βιοτεχνικών δραστηριοτήτων. 3. Σύνδεση του ΤΕΙ με τους αγρότες της περιοχής. 4. Δημιουργία Ονομασιών Προέλευσης και γενικής όπως «Μεσολόγγι» αλλά και πιο ειδικών όπως π.χ. «Γουριά Μεσολογγίου» ή «Νότιος Αράκυνθος» ή «Αιτωλικό» για τα προϊόντα της περιοχής. 16

17 ε. Οικολογία για καλύτερη ζωή των κατοίκων και προσέλκυση τουρισμού Ενέργειες για ένα πράσινο Δήμο με διάφορες δράσεις: Βιολογικές καλλιέργειες Αγροτουρισμό Παραγωγή ενέργειας από φωτοβολταϊκά Χρήση ποδηλάτων και μέσα στα αστικά κέντρα και έξω από αυτά Καλύτερες συγκοινωνίες Λιγότερα σκουπίδια στ. Ανάδειξη του Τείχους του Μεσολογγίου και των οχυρώσεων στις Νησίδες της Λιμνοθάλασσας Με σεβασμό προς το παρελθόν και για προσέλκυση τουριστών 1. Ανάδειξη των Οχυρώσεων στο σύνολο της περιοχής, που είναι ίσως, το πρώτο τεχνικό έργο και οπωσδήποτε το πρώτο ή και μοναδικό οχυρωματικό έργο στην Νέα Ελλάδα. 2. Ανάδειξη της Τάφρου του Τείχους και επανασύνδεσή της με την θάλασσα. 3. Δημιουργία ΚΟΣΜΟΡΑΜΑΤΟΣ, στο οποίο θα παρουσιάζονται οι πολιορκίες, η Έξοδος, σχετικές ιστορικές ταινίες αλλά και άλλες ηλεκτρονικές πολυμεσικές δημιουργίες για την περιοχή από την αρχαιότητα έως σήμερα. 17

18 ζ. Ανάκτηση της Υπερηφάνειας για αυτό που είμαστε Δηλαδή: 1. Η Πρωτεύουσα του Νομού ακόμη και εάν δεν υπάρχει Νομός ακόμη και εάν μείνει μόνο μια καλύβα στον τόπο μας. 2. Μια σημαντική ιστορική περιοχή από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα 3. Μια περιοχή με την πιο εύφορη ίσως πεδιάδα της Ελλάδας 4. Η περιοχή από την οποία ξεκίνησε η Νέα Ελλάδα η. Συνεργασία με Συλλόγους Σημαντικός κρίκος στην εκπόνηση και εφαρμογή του Στρατηγικού Σχεδίου πρέπει να είναι η συνεργασία του Δήμου με τους Συλλόγους της περιοχής είτε είναι εδώ είτε στην Αθήνα ή και αλλού. Για το θέμα όμως αυτό καθώς και για συγκεκριμένα έργα ανάπτυξης θα μιλήσω στα επόμενα κείμενα. 18

19 Α3. ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΜΕ ΤΟΝ ΔΗΜΟ Κάποιες σκέψεις Κάθε τέσσερα χρόνια μια νέα δημοτική αρχή μας δημιουργεί μια αισιοδοξία και μια ελπίδα, ότι η πόλη και η περιοχή της θα αλλάξουν προς το καλύτερο. Κατά την διάρκεια των τεσσάρων ετών που ακολουθούν αρχίζουμε να γκρινιάζουμε, ότι αλλαγές δεν γίνονται ή αν γίνονται δεν είναι αρκετές ούτε προς την σωστή κατεύθυνση. Είναι αλήθεια όμως, ότι εμείς οι ψηφοφόροι πολλές φορές δεν έχουμε όλα τα στοιχεία, που χρειάζονται για να θεμελιώσουμε την όποια αρνητική κριτική κάνουμε. Αυτή η έλλειψη βεβαίως οφείλεται κυρίως στο ότι ο Δήμος γενικά και ο κάθε Δήμαρχος ειδικά δεν έχουν κάποιο οργανωμένο, σαφές και προσβάσιμο Στρατηγικό Σχέδιο, ώστε να είναι δυνατή η κριτική των πολιτών σχετικά με την επίτευξη πολλών ή λίγων στόχων του. Είναι ακόμη αλήθεια, ότι οι περισσότεροι από εμάς πέραν της ανά τετραετία ψήφου μας δεν έχουμε μετάσχει παρά σπάνια σε προσπάθειες διέγερσης της δημοτικής αρχής ή υποβοήθησης του έργου της ή πραγματικής αντίδρασης (όχι καφενοβιακής) σε πιθανή κακή πορεία της. Είναι τέλος αλήθεια, ότι υπάρχουν πολλοί δημότες (θα μπορούσε να είναι περισσότεροι) που μετέχουν στους δεκάδες συλλόγων, οι οποίοι δραστηριοποιούνται στον δήμο (στην πόλη και τις άλλες κοινότητες που τον απαρτίζουν) και οι οποίοι πολλές φορές έχουν σημαντικές δραστηριότητες και προτάσεις. Σημειώνω εδώ, ότι η πόλη μας (ο ευρύτερος δήμος) έχει περισσότερους συλλόγους οργανώσεις (περισσότερους από 50) από πολλές άλλες πόλεις και του Νομού και άλλων Νομών σε σχέση με τον πληθυσμό της. Η δυναμική όμως την οποία έχουν αυτοί οι σύλλογοι δεν έχει χρησιμοποιηθεί επαρκώς από καμμιά δημοτική αρχή. Είναι γνωστό βέβαια, ότι η συνεργασία με ένα σύλλογο δεν είναι κάτι εύκολο, γιατί εξαρτάται και από τα μέλη του Διοικητικού του Συμβουλίου αλλά και από την πολιτική, που διαμορφώνεται στις έστω ολιγομελείς Γενικές Συνελεύσεις. Εξ άλλου πολλές φορές οι δημοτικοί άρχοντες μπορεί να βλέπουν τους εκπροσώπους των συλλόγων σαν πιθανούς 19

20 μελλοντικούς υποψηφίους δημάρχους ή δημοτικούς συμβούλους και αυτό να τους ωθεί να μην τείνουν ευήκοον ούς στις προτάσεις τους. Ανεξαρτήτως όμως από τις δυσκολίες επικοινωνίας, που υπάρχουν, πιστεύω, ότι η δημοτική αρχή που θα κατορθώσει να χρησιμοποιήσει τις γνώμες, τις ιδέες και την ενεργητικότητα των συλλόγων θα μπορέσει να πολλαπλασιάσει την αποτελεσματικότητά της υπέρ της πόλης. Το ερώτημα βεβαίως είναι, πως θα ήταν δυνατόν να συμβεί αυτό με τον πιο καλό τρόπο; Μια ιδέα, την οποία έχω συζητήσει στο παρελθόν με δημάρχους και δημοτικούς συμβούλους είναι η θεσμοθέτηση της επικοινωνίας με τους συλλόγους μέσω των δημοτικών συμβούλων. Να οριστεί δηλαδή για κάθε σύλλογο ή για ομάδα συλλόγων ένας δημοτικός σύμβουλος, ο οποίος να είναι ο εκπρόσωπος του δήμου για την συζήτηση θεμάτων που αφορούν τον σύλλογο. Αυτή η διευθέτηση δεν θα εμποδίζει βεβαίως τον σύλλογο να παρουσιάζει τα θέματά του και με οποιοδήποτε άλλο τρόπο. Πιστεύω όμως ότι εάν εφαρμοστεί θα διευκολύνει την επικοινωνία και επι πλέον θα δώσει την ευκαιρία στους Δημοτικούς Συμβούλους να ασχοληθούν οργανωμένα και όχι ευκαιριακά με θέματα της λεγόμενης Κοινωνίας των Πολιτών, δηλαδή των πολιτών που είναι οργανωμένοι σε συλλόγους. Σημειώνω, ότι υπάρχουν σύλλογοι, οι οποίοι έχουν κάποιας μορφής εμβρυακής έστω στρατηγικό σχέδιο, το οποίο θα ήταν δυνατόν να ενταχθεί στο γενικό στρατηγικό σχέδιο του δήμου, εφ όσον η Δημοτική Αρχή αποφάσιζε να εκπονήσει ένα τέτοιο σχέδιο. Ένα καλό παράδειγμα κατά την γνώμη μου είναι η δράση του Λαογραφικού Συλλόγου με στόχους την ίδρυση Λαογραφικού Μουσείου και την ανάδειξη της Πλευρώνας και του θεάτρου της, οι οποίοι εν μέρει έστω έχουν επιτευχθεί. Αντίστοιχο σχέδιο έχει και το επιδιώκει με επιτυχία η Βυρωνική Εταιρεία. Συγκεκριμένες επιδιώξεις επίσης έχει και πολεμά για αυτές η Ιστορική και Αρχαιολογική Εταιρεία Δυτικής Ελλάδος καθώς και ο Σύλλογος για τις Πανεπιστημιακές Σχολές στο Μεσολόγγι και η Αδελφότητα των Απογόνων. Είναι προφανές ότι οι ανωτέρω σύλλογοι αναφέρονται ενδεικτικά. 20

21 Είναι αλήθεια, ότι πολλοί δήμαρχοι κατά τα προηγούμενα χρόνια έχουν καλέσει όλους τους συλλόγους σε συζητήσεις ή οργάνωση διεκδικήσεων αλλά αυτό έχει γίνει με τρόπο μη οργανωμένο και μη συνεχή. Εξ άλλου είναι αλήθεια ότι το «όλους του συλλόγους» ερμηνεύεται πολλές φορές σύμφωνα με το ποια προεδρεία είναι φιλικά προς τον εκάστοτε δήμαρχο. Είναι επίσης αλήθεια, ότι σε πολλές περιπτώσεις δήμαρχοι της πόλης δεν υποστήριξαν τις επιδιώξεις ή και τις επιτυχίες συλλόγων της πόλης ή ακόμη και ομάδων συλλόγων, για λόγους άλλες φορές προφανείς και άλλες φορές ανεξήγητους. Θα μπορούσα να αναφέρω κάποιες τέτοιες περιπτώσεις, στις οποίες μετείχα σαν εκπρόσωπος του Συλλόγου για τις Πανεπιστημιακές Σχολές στο Μεσολόγγι, του οποίου οι προσπάθειες τις περισσότερες φορές αντιμετωπίστηκαν εντελώς αρνητικά από τις δημοτικές αρχές. Αυτές και πολλές άλλες παρόμοιες περιπτώσεις δείχνουν αυτό που υποστήριξα παραπάνω, δηλαδή ότι υπάρχει ανάγκη για θέσπιση μόνιμης συνεργασίας του Δήμου με ΟΛΟΥΣ τους συλλόγους μέσω συγκεκριμένων δημοτικών συμβούλων ή με άλλο τρόπο, γιατί ασφαλώς ο δήμαρχος δεν έχει τον χρόνο για συνεχή επικοινωνία μαζί τους. Όλα τα παραπάνω επίσης δείχνουν, ότι οι στόχοι των Συλλόγων θα ήταν δυνατόν να ενταχθούν στο Στρατηγικό Σχέδιο του Δήμου ή και ότι οι Σύλλογοι θα ήταν δυνατόν να αναλάβουν την υποστήριξη κάποιων από τους στόχους ενός τέτοιου σχεδίου. Τελειώνοντας θέλω να πω, ότι τα όσα λέγονται για τους «συλλόγους-σφραγίδες» παρ ότι έχουν μια δόση αληθείας, δεν θα έπρεπε να εμποδίζουν τον δήμο να συνεργάζεται μαζί τους, γιατί πολλοί σύλλογοι χάνουν την δυναμική τους επειδή ακριβώς δεν έχουν καμμιά επικοινωνία με τον δήμο. 21

22 Β. ΙΔΕΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ ΜΕ ΒΑΣΗ: 1. ΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΤΕΙΧΟΥΣ 2. ΤΗΝ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΝΗΣΙΔΩΝ ΤΗΣ 3. ΤΗΝ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΑΛΙΠΕΔΩΝ 4. ΚΟΣΜΟΡΑΜΑ 5. ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 22

23 Βi. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα στοιχεία που συνθέτουν το φυσικό και ιστορικό περιβάλλον της πόλης, όπως την γνωρίζουμε και όσοι ζήσαμε, σ αυτήν ή έστω την έχουμε επισκεφθεί καθώς και όσοι απλά έχουν κάπου διαβάσει ή ακούσει γι αυτήν είναι: Η λιμνοθάλασσα: Το Τείχος: Η παλαιότερη ιδιαίτερη όψη των κατοικιών: Η λίμνη με τα ξέβαθα νερά, τα μικρά και χαμηλά νησάκια της, τα ιβάρια, τις πελάδες, τις βάρκες της, την Τουρλίδα, τις χαμηλές ακτές, τα σάλτσινα, τα ηλιοβασιλέματα. Το νεότερο Τείχος στην θέση του παλιού Τείχους και του προϋπάρxoντος φράκτη, με την τάφρο, τα κανόνια, τον Κήπο των Ηρώων, την ιστορία πίσω από κάθε άγαλμα, από κάθε όνομα. Που ξεκινούσε από το γεγονός ότι η πόλη είχε κτισθεί πάνω σε νησάκια, και επεκτάθηκε σιγά - σιγά σε αλίπεδα που δημιουργόταν γύρω τους. Έτσι υπήρχαν γενικά χαμηλά σπίτια ειδικά στις άκρες, όπου κατέληγαν στις πελάδες. Σήμερα όλο αυτό το περιβάλλον έχει υποστεί και υφίσταται καθημερινά μια τεράστια καταστροφή, που οφείλεται στην αδιαφορία και καταστρεπτική διάθεση και των κατοίκων και του κράτους. Βέβαια το κύριο βάρος πέφτει στους κατοίκους, που δεν έχουν αντιδράσει ουσιαστικά αλλά πολλές φορές έχουν συντείνει στην καταστροφή. Εξ άλλου η περιοχή του Μεσολογγίου και της γύρω θάλασσας δεν μπορεί και δεν πρέπει να κυτταχθεί μόνη της αλλά πρέπει να μελετηθεί μαζί με την περιοχή Αιτωλικού, του Νεοχωρίου, της Κατοχής και τις νησίδες-ιβάρια από τον Εύηνο έως τον Αχελώο. 23

24 Για να γίνουν κατανοητές πολλές από τις σκέψεις ή τις προτάσεις που ακολουθούν θα πρέπει να κυττάξουμε παλιούς και νέους χάρτες και φωτογραφίες της περιοχής ή να ανεβούμε στον Ζυγό και να αγναντέψουμε προς την θάλασσα. Ακόμη πιο εύκολο είναι να χρησιμοποιήσουμε δορυφορικούς χάρτες και φωτογραφίες που είναι διαθέσιμοι δωρεάν σε οποιοδήποτε υπολογιστή. Ακόμη θα ήταν πολύ καλό αν μπορούσαμε να κάνουμε την διαδρομή από τα ΤΕΙ μέσω του παραλιακού δρόμου μέχρι τον χώρο πίσω από το Γήπεδο, από εκεί κατά μήκος της οδού Κύπρου μέχρι την ντάπια του Φραγκλίνου και από εκεί μπροστά από το Τείχος μέχρι και γύρω από τον χώρο του ΣΒΔΕ (ανατολικά από την περίφραξή του), να προχωρήσουμε ακολουθώντας την σιδηροδρομική γραμμή και να προχωρήσουμε ως την θάλασσα ανάμεσα στα κτίρια του ΤΕΛ και του Δημοτικού. Ακόμη δύο χρήσιμες διαδρομές θα ήταν αυτές στους δρόμους μέσα στην θάλασσα - από το Καλιαντέρι προς την Γύρα του Μακρή και από το Αιτωλικό προς το λεγόμενο Νησί Τουρλίδας. 24

25 Bii. ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ Όλοι λέμε όταν συζητάμε στα καφενεία ή τα σπίτια μας, ότι κάτι πρέπει να γίνει και για το κάθε ένα από τα παραπάνω προβλήματα και συνολικά. Όλοι όμως περιμένουμε κάποιους άλλους να δράσουν για μας. Ειδικότερα περιμένουμε το κράτος, μ οποιαδήποτε μορφή του, να επέμβει. Πιστεύω πως έφτασε η ώρα να ξεκινήσει κάποια ουσιαστική δραστηριοποίηση από τους πολίτες και την ίδια την πόλη. Υπάρχουν πιστεύω πολλά πράγματα που μπορούν να γίνουν στο επίπεδο του δήμου και των δημοτών. Εδώ μπορούν να ξεκαθαρισθούν οι στόχοι με σοβαρότητα και ρεαλισμό αλλά σύγχρονα με αγάπη και φαντασία. Εδώ μπορεί να γίνει μια αρχική μελέτη - θεώρηση του τεράστιου προβλήματος και να υποδειχθούν λύσεις που να συμφέρουν και αρέσουν σ όλους τους δημότες (και όχι μόνο σε μερικούς). Παρακάτω γράφω μερικές σκέψεις για τα θέματα, που έθιξα προηγουμένως. Βέβαια οι ιδέες αυτές αποτελούν μια πολύ αρχική και πρόχειρη αντιμετώπιση του θέματος. Εν τούτοις μπορούν να αποτελέσουν βάση για συζήτηση και παραπάνω ανάπτυξη και μελέτη. Εξ άλλου θέλω να σημειώσω, ότι αυτές οι προτάσεις δεν είναι όλες μόνο δικές μου. Έχω συζητήσει πολλές φορές με φίλους και γνωστούς για τα αντίστοιχα θέματα και έτσι διαμορφώθηκαν οι διάφορες ιδέες. Προσπάθησα να ομαδοποιήσω τις σκέψεις μου στα παρακάτω κεφάλαια παρ ότι τα θέματα δεν είναι ανεξάρτητα αλλά συνδέονται: 1. Το Τείχος και η περιφερειακή τάφρος. 2. Ξεκαθάρισμα Ιδιοκτησιών. 25

26 3. Η λιμνοθάλασσα γύρω από την πόλη. 4. Τα αλίπεδα γύρω από την πόλη. 26

27 Biii. ΣΥΝΟΨΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ Αφού εκπονηθεί το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης της Πόλης και της περιοχής θα επιδιωχθούν 1. ΤΕΙΧΟΣ α) Ανάδειξη του Τείχους με κατάλληλη διαμόρφωση των χώρων μπροστά και πίσω του. β) Υποβάθμιση του χώρου μπροστά στο υπάρχον Τείχος ώστε να φανεί το ύψος του σε σχέση με το επίπεδο της παλιάς τάφρου. γ) Ενοποίηση με τον χώρο του παλιού χαντακιού, που υπήρχε έξω από τον τοίχο του ΣΒΔΕ και μέχρι την θάλασσα. δ) Ενοποίηση με τον χώρο της ντάπιας του Φραγκλίνου και επικοινωνία μέχρι την θάλασσα της Πλώσταινας. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΤΑΦΡΟΣ - ΚΑΝΑΛΙ Δημιουργία: 3. ΑΛΛΑ ΚΑΝΑΛΙΑ Δημιουργία: Περιφερειακής Τάφρου από την Λιμνοθάλασσα της Κλείσοβας προς την περιοχή Καλιαντέρη - μπροστά από τον ΣΒΔΕ - γύρω από το σημερινό τοίχος - προς την ντάπια Φραγκλίνου - προς την περιοχή Πλώσταινας (Διοικητηρίου). Καναλιού γύρω από το Διοικητήριο σε ανασύσταση της νησίδας της Πλώσταινας. Καναλιού κατά μήκος της οδού Κύπρου, που θα ξεκινά από την παραπάνω Τάφρο και θα οδηγεί προς το Κανάλι της Πρώτης Καμάρας (εκεί που ήταν η παραλία μέχρι πριν κάμποσα χρόνια). (Πιθανώς) Καναλιού σε προέκταση του παραπάνω προς το Λιμάνι (αυτό θέλει ειδική μελέτη). 27

28 4. ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΕΦΥΡΙΩΝ Τόσο στα νέα κανάλια όσο και κατά μήκος των δρόμων αριστερά και δεξιά του καναλιού του λιμανιού (πρώτη καμάρα, τρίτη καμάρα, κ.λ.π.) με συγκεκριμένη μορφή, ώστε να επιτρέπουν την διέλευση γαϊτών με επιβάτες. 5. ΑΜΕΣΗ ΑΡΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΔΡΟΜΩΝ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΚΑΙ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΠΙΧΩΜΑΤΩΣΕΩΝ ΣΤΙΣ ΑΚΤΕΣ ΤΗΣ Για να ελευθερωθεί η θάλασσα, για να είναι δυνατή η πλεύση χωρίς εμπόδια, για να καταργηθούν και νέες ευκαιρίες αυθαίρετης δόμησης. 6. ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ - ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΛΙΠΕΔΩΝ (ΟΣΩΝ ΑΠΕΜΕΙΝΑΝ) Για τουριστική ανάπτυξη υψηλού επιπέδου και όχι για χώρο αυθαιρέτων καταλυμάτων. 7. ΞΕΚΑΘΑΡΙΣΜΑ-ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΩΝ Μέσα στα δημιουργηθέντα όρια της πόλης υπάρχουν χώροι, που είναι φαινομενικά τουλάχιστον χωρίς ιδιοκτήτη. 8.ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ-ΕΠΑΝΔΡΩΣΗ-ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ Αναφέρομαι στα δύο υπάρχοντα μουσεία (Τρικούπη και Παλαμά), τους πέντε υπάρχοντες πολιτιστικούς χώρους (Δημοτική Πινακοθήκη, ΔΙΕΞΟΔΟΣ, Πινακοθήκη Χρ. Μοσχανδρέου, Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου, Μουσείο Χαρακτικής Βάσως Κατράκη), την Βάλβειο Βιβλιοθήκη, το υπό ίδρυση Αρχαιολογικό Μουσείο, την υπό ίδρυση Βιβλιοθήκη Κ. Παλαμά, το Παράρτημα των Γενικών Αρχείων του Κράτους κλπ Σε αυτά πρέπει να προστεθεί και η ίδρυση Κοσμοράματος 9. ΓΕΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Εκπόνηση μιας μελέτης για συνολική ανάπτυξη όλης της περιοχής της Λιμνοθάλασσας, στην οποία εντάσσονται το Μεσολόγγι, το Αιτωλικό, το Νεοχώρι, η Κατοχή κλπ και οι νησίδες-ιβάρια από τον Εύηνο έως τον Αχελώο μαζί με το Τείχος και τις οχυρώσεις στις νησίδες. 28

29 Σημείωση: Τα παραπάνω προτείνονται όχι μόνο για λόγους αισθητικής αναβάθμισης αλλά κυρίως με στόχο την άμεση και μόνιμη οικονομική ανάπτυξη της περιοχής. 29

30 Biv. ΠΟΙΟΣ ΘΑ ΠΛΗΡΩΣΕΙ - ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ Είναι φανερό, ότι ο Δήμος δεν είναι δυνατόν να καλύψει με δικά του χρήματα έργα σαν αυτά που προτείνονται. Εξ άλλου η παραμόρφωση του χώρου της πόλης δεν ήταν αποτέλεσμα των επεμβάσεων του Δήμου αλλά του κράτους με την ευρύτερη έννοια. Βέβαια ο Δήμος (και δεν εννοώ μόνο τους Δημοτικούς άρχοντες αλλά κυρίως τους Δημότες είτε σαν μεμονωμένα άτομα είτε σαν μέλη συλλόγων) παρακολούθησε αυτή την καταστροφή επί δεκαετίες χωρίς να αντισταθεί ή να παρέμβει δημιουργικά. Νομίζω λοιπόν ότι ο Δήμος, όπως τον όρισα προηγουμένως πρέπει να αναλάβει άμεσες πρωτοβουλίες, για να ξεκινήσει η πρώτη φάση μιας σχετικής καταγραφής και σχεδιασμού. Αυτό το έργο μπορεί να αναληφθεί από μια επιτροπή ενδιαφερομένων ατόμων και συλλόγων, που θα δημιουργηθεί από τον Δήμο. Με βάση αυτό τον σχεδιασμό θα ήταν δυνατόν πλέον να προβληθούν συγκεκριμένα αιτήματα, να υποβληθούν συγκεκριμένες προτάσεις προς τα αρμόδια Υπουργεία και την Περιφέρεια ή και άλλους εμπλεκόμενους οργανισμούς (όπως το Λιμενικό, την εταιρεία των Αλυκών, του Φορέα Διαχείρισης της Λιμνοθάλασσας κ.λ.π.) Η δημιουργία λοιπόν μιας νέας μορφής της περιοχής, που να μοιάζει με την παλαιότερη, είναι δυνατόν να ξεκινήσει με τοπική πρωτοβουλία και να χρηματοδοτηθεί με κρατικά και κοινοτικά χρήματα. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο χρειάζονται μελέτες, που και αυτές είναι δυνατόν να χρηματοδοτηθούν. Βασική πηγή χρηματοδότησης μπορεί να είναι οι Ευρωπαϊκοί Πόροι. Σημειώνω ότι πολλά από τα έργα (και τις μελέτες) έχουν σχέση με την προστασία του Οικοσυστήματος της Λιμνοθάλασσας (σε εφαρμογή των υποχρεώσεων μας από την συνθήκη RAMSAR) και θα έπρεπε να προτείνονται από τον Φορέα Διαχείρισης της Λιμνοθάλασσας. Πρέπει όμως να σημειώσουμε εδώ, ότι οι ιδιώτες είναι εκείνοι που παράλληλα ή και πριν από τα όποια έργα θα πρέπει να επενδύσουν με δική τους πρωτοβουλία στην δημιουργία των τουριστικών και άλλων εγκαταστάσεων, που χρειάζονται για να έχουμε τουρισμό ή όποια άλλη ανάπτυξη. 30

31 Ας μη ξεχνάμε, ότι πουθενά (ή σχεδόν πουθενά) στην Ελλάδα η τουριστική και η όποια άλλη ανάπτυξη δεν ξεκίνησαν με κρατική πρωτοβουλία. Βέβαια οι παραπάνω σκέψεις παρουσιάζονται πρόχειρα (σκοπίμως) και είναι μια πρώτη απάντηση στο ερώτημα ΠΟΙΟΣ ΘΑ ΠΛΗΡΩΣΕΙ. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η πιθανότητα να εγκριθεί η ανακήρυξη της Πόλης (μαζί με άλλες) ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2021 θα εξασφάλιζε πόρους για όλες τις προτεινόμενες επεμβάσεις 31

32 B1. ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΦΡΟΥΡΙΟΥ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ ΕΝΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ 1α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι περισσότεροι δυστυχώς αγνοούμε την ιστορία των τεσσάρων διαδοχικών οχυρώσεων της πόλης παρ ότι αυτές και ιδιαίτερα η τρίτη υπήρξαν σημαντικά τεχνικά έργα. Το Τείχος, που βλέπουμε σήμερα, είναι μέρος ενός σημαντικού οχυρωματικού έργου, το οποίο ανακατασκευάστηκε το 1838 από τον Όθωνα για να χρησιμεύει για στρατιωτικούς σκοπούς (και όχι για να είναι ο περίβολος του Κήπου των Ηρώων). Το Τείχος του Μεσολογγίου, όπως ήταν στην τελευταία πολιορκία ( ) είναι έργο του πρώτου ίσως νέο-έλληνα Μηχανικού Μιχαήλ Κοκκίνη και είναι (μάλλον) το μόνο οχυρωματικό έργο αυτής της μορφής της Νεώτερης Ελλάδος. Αξίζει λοιπόν τον κόπο να αναδειχθεί. Μία τέτοια σοβαρή εργασία θα έπρεπε να περιλάβει τις νησίδες-φρούρια της λιμνοθάλασσας (Κλείσοβα, Βασιλάδι, Άη Σώστη, Προκοπάνιστο, Ντολμά), το ίδιο το Αιτωλικό αλλά και τις πρώην νησίδες του Ανεμόμυλου, του Λιτροβιού και της Πλώσταινας (Μαρμαρού), που τώρα είναι τοποθεσίες της πόλης, του Μεσολογγίου. Για τις οχυρώσεις της πόλης υπάρχει εκτενής βιβλιογραφία, μέσα στην οποία το σημαντικότερο βιβλίο είναι αυτό του Μεσολογγίτη Μηχανικού Παν. Ντούλη. Ο Μηχανικός Μιχαήλ Πέτρου Κοκκίνης και τα Τείχη του Μεσολογγίου, Αθήναι Ο Π. Ντούλης σε αυτό το βιβλίο παρουσιάζει ένα χάρτη με το ίχνος του τείχους επάνω στο πολεοδομικό σχέδιο της Πόλης, όπως ήταν το Υπάρχουν άλλωστε πολλές φωτογραφίες των αρχών του αιώνα, οι οποίες δείχνουν πως ήταν το Τείχος και οι Πύλες του. Από τον χάρτη του Παν. Ντούλη φαίνεται, ότι το ανατολικό τμήμα του Τείχους από το οποίο έγινε και η Έξοδος(όπου οι ντάπιες Λουνέττα, Μακρή,Ρήγα,Μονταλαμπέρ) έχει χωθεί κάτω 32

33 από τον Σιδηροδρομικό Σταθμό και αυτό επιβεβαιώνεται και από τις πρόσφατες τοπογραφικές μελέτες του Θεοδ. Μυλωνά. Τελειώνοντας θέλω για πολλοστή φορά να σημειώσω, ότι η αδιαφορία των αρχόντων μας, των βουλευτών μας και του Κράτους για το σπουδαίο αυτό τεχνικό έργο, το οποίο έχει τεράστια συμβολική σημασία για την δημιουργία της Νεώτερης Ελλάδας, είναι εγκληματική. Σε οποιαδήποτε πόλη και χώρα το Τείχος θα είχε αναδειχθεί με τα κατάλληλα έργα, θα είχε γίνει τόπος προσκυνήματος και θα αποτελούσε βασικό στοιχείο του πολεοδομικού ιστού της Ιερής Πόλης του Μεσολογγίου. Θυμίζω ότι σε όλη την Ελλάδα έχουν προστατευθεί και αναδειχθεί τα βενετσιάνικα κάστρα, τα οποία κατασκευάστηκαν για να μας υποδουλώσουν ενώ δεν έχει γίνει τουλάχιστον το ίδιο για το Κάστρο της Ελευθερίας αυτό της Ιερής Πόλης του Μεσολογγίου. Οι προτάσεις που ακολουθούν μπορούν να αποτελέσουν την πρώτη ύλη για την συγκρότηση ενός φακέλλου Διεκδίκησης του Δήμου και προφανώς πρέπει να συμπληρωθούν για να ολοκληρωθεί αυτός ο φάκελλος. Κάποια από τα αρχικά έργα είναι δυνατόν να γίνουν από τον Δήμο και κάποιους ενδιαφερομένους συλλόγους και πολίτες. Το συνολικό όμως έργο πρέπει να χρηματοδοτηθεί από ελληνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους. 1β. ΤΟ ΤΕΙΧΟΣ ΣΗΜΕΡΑ Το Τείχος, όσο έμεινε μετά την παλιά καταστροφή που υπέστη από την κατασκευή της δυτικής περιμετρικής (1864) και την μεταγενέστερη του Σταθμού του ΣΒΔΕ (1892) έχει σχεδόν χαθεί. Η συνεχής ύψωση των δρόμων και εντός και εκτός τείχους, η επιχωμάτωση της τάφρου που απέμεινε και η φύτευση δαφνών στην εξωτερική πλευρά του έχουν ήδη φέρει το επίπεδο του εδάφους σχεδόν στο ύψος των κανονιών. Εξ άλλου σε λίγο δεν θα περνούν τα φορτηγά από την Πύλη. Σημειώνουμε, ότι το έδαφος εκατέρωθεν του Τείχους έχει υπερυψωθεί σχεδόν δύο μέτρα από την παλαιά του στάθμη. 33

34 Οι οικοδομές που έχουν ήδη κτισθεί απέναντι ή και σε επαφή με το Τείχος το έχουν κάνει να φαίνεται ακόμη χαμηλότερο. Στο ίδιο συντελεί και η πρόσφατη τοποθέτηση του υπερμεγέθους Αγάλματος της Ελευθερίας αριστερά της Πύλης. Η Ντάπια του Φραγκλίνου με το κανόνι χάθηκε μέσα στις οικοδομές και τις επιχωματώσεις. Κι όμως εκεί ήταν θάλασσα πριν από λίγα χρόνια. Οι ντάπιες (τα κανονοστάσια) που έχουν απομείνει δεν φέρουν ονόματα και κανείς δεν μπορεί να τις συσχετίσει με αυτές του Τείχους των Πολιορκιών. Κανείς δεν στέκεται πια εκτός του Τείχους για να το δει και όσοι επισκέπτονται τον Κήπο των Ηρώων ελάχιστα μπορούν να καταλάβουν για την δομή του Φρουρίου. Έτσι σε λίγο θα χρειαστεί να κάνουμε ανασκαφές για να βρούμε το Τείχος και τα κανόνια. 34

35 Σχεδιάγραμμα του Πολιτικού Μηχανικού Πάνου Ντούλη που παρουσιάζει τις θέσεις των τειχών και των κανονοστασίων κατά την τελευταία πολιορκία του Μεσολογγίου σε σχέση προς το πολεοδομικό διάγραμμα του Μεσολογγίου, της δεκαετίας του Βορειότερα από το επάκτιο κανονοστάσιο «Γιαξίμη» ήταν και τα αντίστοιχα «Μπολάκα» και «Γουλιμή», των οποίων η ακριβής θέση δεν έχει προσδιορισθεί. 35

36 1γ. ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ Για να διατηρηθεί η όψη του Τείχους χρειάζεται να ληφθούν μερικά άμεσα και μερικά επόμενα μέτρα. i. Άμεσα μέτρα: Πρέπει να σημειωθεί σε όλο το μήκος του το ίχνος του Τείχους από την θάλασσα της Πλώσταινας έως την θάλασσα της Κλείσοβας καθώς και τα σημεία, όπου υπήρχαν τα επάκτια κανονοστάσια. Ο χώρος της τάφρου από την Ανατολική άκρη του χώρου του ΣΒΔΕ μέχρι την Δυτική άκρη του Τείχους πρέπει να χαμηλώσει κατά το δυνατόν και να φυτευθεί με χαμηλή πρασινάδα, ώστε να αναδειχθεί το ύψος του Τείχους. Τα ψηλότερα φυτά, όπως οι δάφνες, πρέπει να εκριζωθούν Ο χώρος της ντάπιας του Φραγκλίνου πρέπει να διαμορφωθεί, να ενοποιηθεί με το υπάρχον τείχος προς τον Κήπο των Ηρώων και να προεκταθεί κατά το δυνατόν προς την δύση. Ο ελεύθερος χώρος εξωτερικά της παλιάς μάνδρας του ΣΒΔΕ, ο οποίος ήταν μέχρι πρόσφατα φαρδύ και βαθύ χαντάκι, πρέπει να οριοθετηθεί για να μην καταληφθεί ii. Επόμενα μέτρα: Ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες του δήμου ή την πιθανότητα οικονομικής ενίσχυσης από το κράτος θα ήταν δυνατά τα ακόλουθα: Χάραξη της τάφρου στην προέκταση του Τείχους, που έμεινε μέχρι την θάλασσα και προς τις δυο μεριές (από άκρη του χώρου του ΣΒΔΕ ως την θάλασσα της Κλείσοβας και από την Δυτική άκρη του Τείχους προς την ντάπια του Φραγκλίνου και την θάλασσα της Πλώσταινας στην περιοχή του Διοικητηρίου). 36

37 Διατήρηση του χώρου αυτού, ο οποίος ούτως ή άλλως, δεν ανήκει σε κανένα, χωρίς κτίρια ή άλλη διαμόρφωση. Άνοιγμα του χώρου που είναι απέναντι από το Τείχος και από τις δυο πλευρές -μέσα και έξω- με απαλλοτρίωση εάν χρειάζεται ιδιωτικών οικοπέδων ή σπιτιών. Αυτή η προσπάθεια βέβαια πρέπει να ξεκινήσει από την μπροστινή πλευρά και να συνεχίσει στις πλαϊνές. Παράλληλα πρέπει να γίνει διαφορετική διαμόρφωση της εισόδου στην πόλη ώστε να αναδεικνύεται η Πύλη και το Τείχος. Στην πραγματικότητα πρέπει να γίνει υποβάθμιση του σημερινού δρόμου προς και από την Πύλη και διαμόρφωση των πέριξ χώρων. Αντίστοιχη διαμόρφωση πρέπει να γίνει και στην δυτική είσοδο της πόλης, όπου ήταν η Πύλη του Αιτωλικού. Στην ίδια φάση θα έπρεπε να τακτοποιηθεί το θέμα της χρήσεως των χώρων του ΣΒΔΕ και να συνδυασθεί με μια προσπάθεια διαμόρφωσης των πρώην στρατιωτικών εγκαταστάσεων πίσω από την Πύλη. Αυτό θα έδινε ένα πολύ μεγάλο χώρο σε κοινή χρήση, που θα αποτελούσε μάλιστα σχεδόν συνέχεια του Ηρώου. 37

38 iii. Τελική διαμόρφωση: Σε τελευταία φάση θα ήταν δυνατόν να κατασκευασθούν: 1. Μια ρηχή τσιμενταρισμένη τάφρος από θάλασσα σε θάλασσα (θάλασσα Κλείσοβας - Καλιαντέρη - εξωτερικός τοίχος του ΣΒΔΕ υπάρχον Τείχος - ντάπια Φραγκλίνου - θάλασσα Πλώσταινας) που θα εξασφάλιζε πια τελικά την διατήρηση της στάθμης σε σχέση με το Τείχος. 2. Επέκταση της τάφρου για να περιβάλλει τον χώρο Διοικητηρίου, ώστε να δημιουργηθεί κατά κάποιο τρόπο ή νησίδα της Πλώσταινας. 3. Οι δύο γέφυρες που υπήρχαν μέχρι περίπου το 1900 πάνω από την Τάφρο προ της κεντρικής Πύλης και της Πύλης του Αιτωλικού. Υπάρχουν σχετικές φωτογραφίες στο Λεύκωμα του Γ. Κοκοσούλα. 4. Έργα απελευθέρωσης του Καναλιού της πρώτης Καμάρας (το οποίο θα έπρεπε να ονομάζεται Κανάλι του Ανεμόμυλου) 5. Έργα επικοινωνίας της θάλασσας της Πλώσταινας με την λοιπή λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου. 6. Άλλα κανάλια, για τα οποία δεν μιλώ τώρα. Μια τέτοια διαμόρφωση θα έδινε μια εντελώς ξεχωριστή όψη στην πόλη (στην πραγματικότητα την παλιά της όψη) και θα αναδείκνυε και το Τείχος αλλά και περιοχές που σήμερα είναι υποβαθμισμένες (Ανατολική και Βορειοδυτική πλευρά της πόλης). Παράλληλα θα έδινε την δυνατότητα ενός μοναδικού στην Ελλάδα περιπάτου γύρω από το Τείχος και την Πόλη. Φυσικά η κατασκευή τάφρου πρέπει να συνδυασθεί με την εξασφάλιση κυκλοφορίας των νερών. 38

39 Εξ άλλου αν εξασφαλιζόταν και η ελεύθερη κυκλοφορία των νερών στο αυλάκι της πρώτης καμάρας θα είχαμε την δυνατότητα περίπλου της πόλης. Είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς, ότι αν γίνονταν όλα τα παραπάνω η πόλη θα μεταβάλλονταν σε μια πραγματική Βενετία. Σημειώνω, ότι η σκέψη για κατασκευή αυτών των έργων δεν έχει σαν στόχο μόνο την αισθητική αναβάθμιση της περιοχής ή την ανάδειξη ενός ιστορικού μνημείου αλλά την άμεση οικονομική ανάπτυξή της η οποία θα προέλθει από: Την τεράστια αύξηση της αξίας της γης Ιδιωτικής και Δημόσιας σε επαφή με τα κανάλια και το Τείχος. Την δημιουργία δυνατοτήτων νέων εκμεταλλεύσεων αυτών των χώρων (ξενοδοχείων, χώρων αναψυχής κ.λ.π.) Την δημιουργία τεράστιου τουριστικού ενδιαφέροντος. Την δημιουργία πολλών θέσεων εργασίας που θα είχαν σχέση με την θάλασσα, τα κανάλια, τον τουρισμό. Τέλος, οι σκέψεις για την ανάδειξη των οχυρωμένων νησίδων της λιμνοθάλασσας περιλαμβάνονται στο επόμενο κείμενο που αφορά την λιμνοθάλασσα. 39

40 1δ. ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Είναι αλήθεια ότι πολλοί συμπολίτες μας δεν γνωρίζουν το που ήταν η Τάφρος του Τείχους και μέχρι που έφθαναν τα τείχη και άλλοι ίσως θεωρούν ότι το προτεινόμενο σχέδιο είναι υπερβολικά φιλόδοξο και δεν είναι δυνατόν να κατασκευαστεί. Για αυτό επαναλαμβάνω για μια ακόμη φορά τις απλές σκέψεις μου και τις απολύτως εφικτές ιδέες μου. Ας ξεκινήσω από την Τάφρο, θυμίζοντας ότι το σημερινό Τείχος και επομένως και η Τάφρος δεν είναι εκείνο της τελευταίας Πολιορκίας αλλά το ανακασκευασθέν επί Όθωνος ασφαλώς στο ίχνος του παλιού Τείχους. Κατά σύμπτωση έχουμε ένα σχέδιο αυτού του Τείχους, το οποίο (το σχέδιο) κατασκευάστηκε το 1843 από τον Χ. Χρυσοβέργη, που υπηρετούσε στο Μεσολόγγι υπό τον Φρούραρχο της Πόλης. Το πολύτιμο αυτό τεκμήριο έχει ο εξαιρετικός πατριώτης μας και συλλέκτης Σπύρος Σακαλής. Η τάφρος λοιπόν εκτεινόταν γύρω από αυτό το Τείχος και θα μπορούσαμε να υποθέσουμε, ότι είχε το πλάτος της παλιάς τάφρου δηλαδή 8-9 μέτρα. Κατά το τέλος του 19 ου αιώνα η είσοδος της Πόλης γίνόταν από δύο Πύλες την σημερινή και αυτή του Αιτωλικού και οι διαβαίνοντες περνούσαν πάνω από δύο γέφυρες. Οι φωτογραφίες τους υπάρχουν στο λεύκωμα, το οποίο έχει εκδώσει ο επίσης εξαιρετικός συμπολίτης και συλλέκτης ο Γιώργος ο Κοκοσούλας. Στις φωτογραφίες αυτού του λευκώματος φαίνεται και το πως ήταν γύρω στο 1900 η περιοχή της Ντάπιας του Φραγκλίνου. Επομένως υπήρχε φαρδιά τάφρος και γέφυρες για να περνούν οι διαβάτες προς το Μεσολόγγι Ας έλθουμε τώρα στο Τείχος. Όπως φαίνεται στο σχέδιο του Παν. Ντούλη το μεγαλύτερο μέρος του ανατολικού τμήματος του Τείχους αμέσως μετά την Πύλη και μάλιστα οι ντάπιες του Κοκκίνη, η Κεραυνοβόλος, της Λουνέττας, του Μακρή, του Ρήγα και του Μονταλαμπέρ περιλαμβάνονται στον χώρο των εγκαταστάσεων του Σιδηροδρομικού Σταθμού ή βρίσκονται λίγο έξω από τον 40

41 μανδρότοιχο μέσα στο βαθύ και πλατύ χαντάκι, που υπήρχε εκεί. Το υπόλοιπο τμήμα του ανατολικού Τείχους με τέσσερις ντάπιες κατέληγε στην τότε ακτογραμμή στο τέρμα περίπου της οδού Σπυρίδωνος Τρικούπη. Αυτό το τμήμα του Τείχους κατεστράφηκε το Το δυτικό τμήμα του Τείχους εκτεινόταν από την ντάπια του Φραγκλίνου, περνούσε λοξά πίσω από το Μητροπολιτικό Μέγαρο και στο τελευταίο τμήμα του ήταν παράλληλο ή πάνω στο ίχνος της οδού Κύπρου μέχρι περίπου την ορθογώνια στροφή της προς νότο απέναντι από το Διοικητήριο (Νομαρχία). Αυτό το τμήμα καταστράφηκε, όταν κατασκευάστηκε η περιμετρική (σημερινή οδός Κύπρου) το Το Τείχος λοιπόν δεν έχει χαθεί και είναι πολύ εύκολο να χαραχθεί και το ίχνος του και η τοποθεσία των κανονοστασίων. Αυτό το έργο έχει σχεδόν ολοκληρώσει ο συμπολίτης μας Τοπογράφος Μηχανικός Θεοδ. Μυλωνάς. Οι δικές μου προτάσεις μετά την ανωτέρω χάραξη είναι πολύ απλές και εύλογες. Συγκεκριμένα: Να χαμηλώσει το επίπεδο της τάφρου μπροστά από το Τείχος, για να αναδειχθεί το Τείχος. Να διαμορφωθούν αναλόγως οι οδοί εισόδου στην Πόλη και προς την Πύλη και προς την είσοδο από την οδό Αιτωλικού. Να διαμορφωθεί το φαρδύ τμήμα της Τάφρου (προς τα δυτικά) για οποιαδήποτε κατάλληλη χρήση π.χ. ως χώρος εκδηλώσεων, συναυλιών κλπ. Τα ανωτέρω έχουν γίνει σε όλες τις πόλεις που έχουν φρούρια τονίζω ότι σε καμμιά πόλη με φρούριο δεν το έχουν καταχώσει με επιχωματώσεις ούτε το έχουν κρύψει πίσω από δάφνες και άλλα ψηλά φυτά. 41

42 Οι άλλες προτάσεις μου, δηλαδή: Κατασκευή αβαθούς τσιμέντινης τάφρου Ενοποίηση με τις δύο σημερινές παραλίες Διοχέτευση νερού Κατασκευή γεφυριών Κατασκευή τάφρου γύρω από το Διοικητήριο είναι πραγματικά πρωτότυπες αλλά πλήρως εφικτές και είναι δυνατόν να κατασκευασθούν με χρηματοδότηση από ελληνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους. Εάν εφαρμοστούν όμως, θα αλλάξει όλη η πόλη, θα αυξηθούν οι αξίες γης στην περιοχή του Τείχους, θα δημιουργηθούν πολλές θέσεις εργασίας και θα έχουμε κάτι μοναδικό να δείχνουμε. Η αποδοχή από την Δημοτική Αρχή ενός τέτοιου σχεδίου έστω κατ αρχήν θα οδηγήσει όλες τις επόμενες σχετικές κινήσεις της. Σαν παραδείγματα αναφέρω: Την κανονική διαμόρφωση του χώρου που θα προκύψει αριστερά της Πύλης (για τον εισερχόμενο) Η διαμόρφωση που έγινε και η τοποθέτηση του «Αγάλματος της Ελευθερίας» είναι εντελώς λανθασμένη και έχει γίνει χωρίς μελέτη και με την εγκληματική αδιαφορία των υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού. Αυτά παρά την αναμφίβολη καλή πρόθεση του τότε Δημάρχου. Την διαμόρφωση του χώρου γύρω από την Ντάπια του Φραγκλίνου, όταν ενοποιηθεί με το παρακείμενο οικόπεδο (ιδιοκτησίας του Υπ. Πολιτισμού). Νέα διαμόρφωση των εισόδων της Πόλης από τις οδούς Ναυπάκτου και Αιτωλικού. 42

43 Όλα τα παραπάνω αποδεικνύουν, ότι τα όσα έχω προτείνει πρέπει να γίνουν, γιατί έτσι θα αναδειχθεί το Τείχος και η Τάφρος ως βασικό στοιχείο του Πολεοδομικού Σχεδιασμού της Πόλης. Με αυτό τον τρόπο θα αυξηθούν οι επισκέπτες του Μεσολογγίου που θα βλέπουν το μοναδικό αυτό οχυρωματικό έργο και θα αυξηθούν οι αξίες γης εκατέρωθεν του ίχνους του Φρουρίου. Σημειώνω, ότι μικρό μέρος των προτάσεών μου παρουσιάστηκαν και στο πλαίσιο της εξαιρετικής προσπάθειας (παρ ότι χωρίς συνέχεια) των νέων συμπολιτών μας, οι οποίοι το 2013 είχαν ενεργοποιηθεί υπό το ευρηματικό όνομα «Ερωδιοί» 43

44

45

46 Β2. Η ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΩΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ 2α. ΓΕΝΙΚΑ Η μεγάλη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου Αιτωλικού αποτελεί βασικό γεωγραφικό τμήμα του διευρυμένου δήμου της Ιεράς Πόλεως του Μεσολογγίου καθώς περικλείεται από τα εδάφη των τριών πρώην δήμων Μεσολογγίου Αιτωλικού και Οινιάδων και εκτείνεται μεταξύ των εκβολών των δύο μεγάλων ποταμών μας, του Αχελώου και του Ευήνου. Στην λιμνοθάλασσα πλέουν πολλά μικρά νησιά το Αιτωλικό είναι το μεγαλύτερο από τα οποία αρκετά αποτελούσαν οχυρά κατά την Επανάσταση εναντίον των Οθωμανών το Βασιλάδι, ο Ντολμάς και η απόρθητη Κλείσοβα. Σε αυτό το κείμενο δεν θα μιλήσω για την ανάπτυξη της αλιείας στην θάλασσά μας, γιατί δεν είμαι ειδικός. Απλά και μόνο θα σημειώσω, ότι το ΤΕΙ Μεσολογγίου με το Τμήμα Ιχθυοκαλλιεργειών θα έπρεπε να έχει σημαντική και συνεχή εμπλοκή στα σχετικά με την αλιευτική παραγωγή της λιμνοθάλασσας. Θα ασχοληθώ όμως με την σημερινή κατάσταση και τις απαραίτητες κατά την γνώμη μου παρεμβάσεις, ώστε η λιμνοθάλασσα να γίνει και πάλι θάλασσα, να αποκτήσει και πάλι ακτές, να είναι επισκέψιμη από τους κατοίκους του δήμου και τους επισκέπτες του, να συμβάλει στην τουριστική και οικονομική ανάπτυξη της περιοχής. Από την αρχή θέλω να επισημάνω ότι η λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου Αιτωλικού με τα νησιά της και τους δύο λούρους που την ορίζουν προς το πέλαγος έχει πολλές ομοιότητες με την λιμνοθάλασσα της Βενετίας και αυτές θα έπρεπε να αποτελούν οδηγό μας για κάποιες αναπτυξιακές δραστηριότητες. Επίσης από την αρχή πρέπει να σημειώσω, ότι σήμερα δεν υπάρχουν ουσιαστικά γαΐτες για ενοικίαση και επομένως κανείς 46

47 δεν μπορεί να επισκεφτεί τα νησιά ή να κάνει απλώς ένα θαλασσινό περίπατο. Αλλά και εάν υπήρχαν, δεν θα ήταν δυνατόν με ευκολία να κινηθούν σε πολλούς απλούς προορισμούς λόγω των δρόμων και αναχωμάτων που υπάρχουν μέσα στην θάλασσα. Ούτε πάλι μπορεί κανείς να περπατήσει ή οδηγήσει στην ακτή της λιμνοθάλασσας από την εκβολή του Ευήνου μέχρι το Αιτωλικό αφού οι παραλιακοί δρόμοι δεν είναι πλέον παραλιακοί, γιατί η παραλία και η αβαθής θάλασσα έχουν επιχωματωθεί σε μεγάλη απόσταση από αυτούς. Έχουμε επομένως μια ονομαστή λιμνοθάλασσα, η οποία όμως δεν είναι προσβάσιμη για τους κατοίκους και τους επισκέπτες ούτε ως θάλασσα ούτε ως παραλία. Και είναι τραγικό, ότι αυτή η κατάσταση επιδεινώνεται καθημερινά χωρίς οι πολίτες, οι σύλλογοι, ο Δήμος, η Νομαρχία (Περιφέρεια), το Λιμενικό, ο Φορέας Διαχείρισης της Λιμνοθάλασσας να κάνουμε τίποτε. Το όλο θέμα θα ήταν δυνατόν να εξεταστεί ως προς τρία ξεχωριστά αλλά συνδεόμενα αντικείμενα την θάλασσα και την παραλία, τις νησίδες και τα αλίπεδα. 2β. Η ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΣΗΜΕΡΑ Ας δούμε όμως την σημερινή κατάσταση της λιμνοθάλασσας αναλυτικότερα: i) Όπως αναφέρθηκε η λιμνοθάλασσα έχει χαραχθεί με δρόμους και αναχώματα που ήταν κάποτε μέρος κάποιου έργου και που τώρα δεν εξυπηρετούν κάποιο σκοπό (ή τουλάχιστον όχι όλα). Εξ άλλου ο ίδιος σκοπός θα ήταν δυνατόν να εξυπηρετείται με άλλου είδους κατασκευές. Έτσι η έκτασή της συνεχώς μειώνεται, ειδικά στην περιοχή της Κλείσοβας, όπου έχουν δημιουργηθεί τεράστιοι βαλτότοποι με καλαμιές. 47

48 ii) Οι παράνομες επιχωματώσεις (μπαζώματα) ιδιαίτερα δίπλα στον παραλιακό δρόμο από το Μεσολόγγι προς το ΤΕΙ μέχρι τις εκβολές του Ευήνου έχουν καταστρέψει την παραλία και έχουν απομακρύνει την θάλασσα παρά πολύ. iii) Επίσης ο δρόμος από το Μεσολόγγι προς το Αιτωλικό δεν είναι πλέον παραλιακός. iv) Στην Ανατολική πλευρά της Πόλης πηγαίνοντας προς το ΤΕΙ, στην περιοχή των νέων γυφταίϊκων η κατάσταση θυμίζει εικόνες από το Μπανγκλαντές. v) Ανάλογη κατάσταση έχει δημιουργηθεί και στην πρώην παραλία πριν από το Αιτωλικό. vi) Δραματική κατάσταση έχει δημιουργηθεί λόγω του έργου του βιολογικού Καθαρισμού Μεσολογγίου. Η αποκοπή ενός τμήματος της λιμνοθάλασσας της Κλείσοβας, η κατασκευή ενός βραχίονα ξηράς (δρόμου) από το Μεσολόγγι έως τις εκβολές του Ευήνου με σκοπό την κατασκευή ενός καναλιού για να διοχετεύονται τα νερά από την εγκατάσταση βιολογικού καθαρισμού προς την θάλασσα είναι ένα έργο απαράδεκτης «λογικής», το οποίο έχει καταστρέψει μεγάλο τμήμα της Λιμνοθάλασσας της Κλείσοβας. Επί πλέον έχει καταστήσει αδύνατη την επαφή, έστω οπτική, όσων κινούνται στην βόρεια και ανατολική πλευρά της Λιμνοθάλασσας με την πραγματική θάλασσα αφού μπροστά τους έχουν τα νερά αυτού του καναλιού. 48

49 Εξ άλλου και αυτό το κανάλι κλείνει σταδιακά από την βλάστηση, που αναπτύσσεται στην όχθη του προς την στεριά και δημιουργούνται έτσι νέες εκτάσεις προς καταπάτηση. vii) Η αυθαίρετη δόμηση στην Τουρλίδα, στο λεγόμενο Νησί Τουρλίδας, στις εκβολές του Ευήνου και του Αχελώου είναι τραγική. Δεν θέλω να επεκταθώ γιατί όλοι μας έχουμε γνωστούς που μετέχουν σε αυτή την τεράστια υποβάθμιση της θάλασσας και των ακτών της. viii) Οι παλιές γέφυρες στον δρόμο της Τουρλίδας χάθηκαν οπτικά. Σήμερα λειτουργούν τρεις με κατάστρωμα σχεδόν στο επίπεδο του δρόμου, χωρίς πλαγινά προστατευτικά, σαν παγίδες για τα αυτοκίνητα και τους πεζούς. Από αυτές μόνον οι δύο επιτρέπουν σχεδόν την διάβαση γαϊτών από την θάλασσα της Κλείσοβας προς τον δίαυλο του λιμανιού και το αντίστροφο ix) Στο κανάλι της πρώτης καμάρας (κανάλι του Ανεμόμυλου) η εταιρεία των αλυκών έχει κατασκευάσει εκείνο το εξαμβλωματικό πρόχειρο ανάχωμα για το αντλητικό της συγκρότημα, που περιμένουμε άδικα εδώ και χρόνια να διαμορφωθεί. Έτσι ο διάπλους του καναλιού δεν είναι δυνατός. x) Η εναπόθεση των δημοτικών απορριμμάτων μέσα στην λιμνοθάλασσα της Κλείσοβας επί έτη υπήρξε μια εγκληματική ενέργεια. Η προσπάθεια στην συνέχεια με δαπάνη τεράστιων ποσών να μετατραπεί αυτός ο θαλασσινός σκουπιδότοπος σε άλσος ήταν τουλάχιστον ανόητη και αισθητικά και περιβαλλοντικά 49