Περιδιαβαίνοντας τον Ασφοντυλίτη

Transcript

1 ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑΣ Χαρτογραφία στο Διαδίκτυο. Σύγχρονες Τάσεις και Προοπτικές. (Πρακτικά 13ου Εθνικού Συνεδρίου Χαρτογραφίας Πάτρα, Οκτωβρίου 2014) Περιδιαβαίνοντας τον Ασφοντυλίτη Δημιουργία Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών για τον οικισμό του Ασφοντυλίτη στην Αμοργό Μαρία ΤΑΣΣΟΠΟΥΛΟΥ 1, Όλγα ΓΕΩΡΓΟΥΛΑ 2, Μαίρη ΜΠΕΚΑ 3 (1) Msc. Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός ΑΠΘ, Υπ. Διδάκτρωρ ΤΑΤΜ-ΑΠΘ Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 54624, , mtasso@live.com (2) Καθηγήτρια ΑΠΘ, Τομέας Κτηματολογίου, Φωτογραμμετρίας και Χαρτογραφίας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, olge@topo.auth.gr (3) Msc Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο, marybeka@gmail.com Λέξεις κλειδιά: Γεωγραφικό σύστημα Πληροφοριών (GIS), αγροτικός οικισμός, Τρισδιάστατο Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών ( 3D GIS), πρότυπο μητρώο καταγραφής αγροτικών οικισμών. Περίληψη Tα Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών δημιουργούν βάσεις για μια ολοκληρωμένη και δυναμική διαχείριση των δεδομένων που οδηγούν στη δημιουργία σύγχρονων μητρώων καταγραφής της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, αποτελώντας σημαντικό εργαλείο για την πλήρη τεκμηρίωση και διάσωση του πολιτιστικού μας πλούτου. Στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας, επιχειρείται η αξιοποίηση του θεμελιώδους χαρακτηριστικού των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών, αυτό της σύνδεσης μεταξύ χωρικών και περιγραφικών δεδομένων σε ένα ενιαίο σύστημα αναφοράς, με σκοπό τη δημιουργία ενός πρότυπου μοντέλου καταγραφής των παραδοσιακών αγροτικών οικισμών της χώρας. Παράλληλα, εξετάζονται τρόποι ώστε το μοντέλο αυτό να μπορεί σε δεύτερο στάδιο να αξιοποιηθεί τόσο από εξειδικευμένους όσο και από μη εξειδικευμένους χρήστες με τη χρήση διαδικτυακών εφαρμογών. Ως παράδειγμα εφαρμογής των παραπάνω, επιλέχθηκε και παρουσιάζεται ο παραδοσιακός αγροτικός οικισμός του Ασφοντυλίτη στην Αμοργό. Ο οικισμός του Ασφοντυλίτη αποτελεί έναν μικρό αγροτικό οικισμό στην Όξω Μεριά της Αμοργού, σπάνιο δείγμα της λαϊκής αρχιτεκτονικής του νησιού, αλλά και των Κυκλάδων, ο οποίος από τους προϊστορικούς ακόμη χρόνους, είναι γνωστός ως μία από τις σημαντικότερες θέσεις του νησιού. Tα δεδομένα που συλλέχθηκαν με τη χρήση κλασικών τοπογραφικών αλλά και αρχιτεκτονικών μεθόδων με την επιτόπου αποτύπωση και τεκμηρίωση του οικισμού, καταγράφονται και οργανώνονται σε ένα Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών, έχοντας ως χωρικό υπόβαθρο την τοπογραφική αποτύπωση του οικισμού. Στην συνέχεια, της εργασίας, το Γεωγραφικό αυτό σύστημα εμπλουτίζεται και οργανώνεται σε διάφορες μορφές που

2 παρουσιάζονται εκτενώς παρακάτω δημιουργόντας κατ αυτόν τον τρόπο ένα μητρώο καταγραφής του αγροτικού οικισμού το οποίο δύναται να λειτουργήσει πρότυπο για την καταγραφή όλων των αγροτικών οικισμών του Ελλαδικού χώρου. Abstract Geographic Information Systems (GIS) create the basis for dynamic, integrated data management leading to the creation of a modern recording of our cultural heritage. This feature of GIS is the main tool for the documentation and preservation of our cultural wealth. In this project, we represent an attempt to build on the fundamental characteristics of GIS, which is the connection between spatial and descriptive data into a single reference system in order to create a standard model registration of traditional rural settlements of Greece. Furthermore, we examine different ways in order to use this model in the future to build a web application that will be able to be used by both specialist and non-specialists users as a travel guide of the settlements. As an example of this application, we selected and present the traditional rural settlement of Asfontylitis in Amorgos Island. The settlement of Asfontylitis, is a small rural village in Oxo Meria of Amorgos, which is concerned as a rare and unique example of the traditional Cycladic Architecture. The settlement is also known since pre-historic years as one of the most important historical places of the Island. The data collected using classic topographic methods and architectural analysis with in situ documentation and mapping of the whole area, are recorded and organized in a Geographical Information System (GIS), using as spatial background the topographic mapping of the settlement. After this first in situ documentation, the Geographical Information System, is organized and enhanced in different forms and ways that are presented in this project, so as to create a standard recording registry of this rural settlement. 1. Ο οικισμός του Ασφοντυλίτη στην Αμοργό 1.1. Γενικά χαρακτηριστικά στοιχεία του οικισμού Ο οικισμός αναπτύσσεται στο μέσο της Μεγάλης Στράτας (περιπατητικό μονοπάτι που διέρχεται παράλληλα από το κεντρικό οδικό δίκτυο του νησιού και αποτελούσε στα ιστορικά χρόνια το κεντρικό «οδικό δίκτυο» του νησιού) που συνδέει τον οικισμό της Αιγιάλης που αποτελεί τον δεύτερο σημαντικότερο οικισμό της Αμοργού μετά τη Χώρα, με το μοναστήρι της Παναγιάς της Χοζοβιώτισσας και τη Χώρα. Ειδικότερα, ο εν λόγω οικισμός, εντάσσεται στην ευρύτερη περιοχή της Όξω Μεριάς, σε υψόμετρο 262 μ. περίπου, βορειοανατολικά της Χώρας και Νοτιοδυτικά της Αιγιάλης. Η πρόσβαση στον Ασφοντυλίτη, εξασφαλίζεται από την επαρχιακή οδό Καταπόλων Θολαρίων και στην συνέχεια από τον πρόσφατα ασφαλτοστρωμένο αγροτικό δρόμο που καταλήγει στην είσοδο του οικισμού. Ο οικισμός απέχει μ. περίπου από τη θάλασσα, ενώ οι βραχώδεις εκτάσεις που τον περιβάλλουν, καταλήγουν στην απόκρημνη ακτή των «Χάλαρων». Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους αγροτικούς οικισμούς του νησιού, ο Ασφοντυλίτης, κατέχει μεγάλη έκταση ικανή προς καλλιέργεια γεγονός που αποτελούσε ανέκαθεν έναν από τους

3 σημαντικότερους παράγοντες ανάπτυξής του. Τέλος, ο οικισμός παρουσιάζει μια υψομετρική διαφορά της τάξης των 20 μ. περίπου από το υψηλότερο σημείο του μέχρι και το κατώτατο όριό του, που στην υφιστάμενη διαμόρφωσή του, ορίζεται συμβατικά από την αρχή του μονοπατιού που οδηγεί στα «Χάλαρα». Η εν λόγω υψομετρική διαφορά, δημιουργεί μια αίσθηση αμφιθεατρικότητας του οικισμού που αναπτύσσεται περιμετρικά των καλλιεργειών του οικισμού αλλά και των πηγαδιών που αποτελούν βασικά σημεία αναφοράς του Ασφοντυλίτη. Συνολικά, ο οικισμός καλύπτει μια έκταση τ.μ. περίπου, συμπεριλαμβανομένων και μεγάλων τμημάτων των καλλιεργήσιμων εκτάσεων στα νότια και των βοσκοτόπων στα Βόρεια του Ασφοντυλίτη. Αντίστοιχα, ο κύριος πυρήνας του οικισμού, άνωθεν των πηγαδιών όπου χωροθετείται και το μεγαλύτερο μέρος των κατοικιών, καταλαμβάνει μια έκταση τ.μ. περίπου. Εικόνα 1. Πανοραμική άποψη του οικισμού ΑΙΓΙΑΛΗ ΑΣΦΟΝΤΥΛΙΤΗΣ ΧΩΡΑ ΚΑΤΩ ΜΕΡΙΑ Εικόνα 2. Η θέση του οικισμού στο μέσο της Μεγάλης Στράτας της Αμοργού Προσδιορισμός των συμβατικών ορίων του οικισμού για την εκπόνηση της μελέτης Από τα σημαντικότερα ζητήματα που έπρεπε να διερευνηθούν στο πλαίσιο της παρούσας μελέτης, ήταν και ο προσδιορισμός των ορίων του οικισμού. Ο εν λόγω οικισμός, όπως άλλωστε και το σύνολο των αγροτικών οικισμού του νησιού αλλά και

4 γενικότερα των Κυκλάδων, παρουσιάζει ασαφή διάταξη και όρια καθώς οι εν λόγω «οικισμοί» αναπτύσσονταν πάντα περιμετρικά οροπεδίων ή όπου υπήρχε ικανό και πρόσφορο έδαφος για καλλιέργειες, χωρίς όμως να παρουσιάζουν χαρακτηριστικά οικισμού αλλά περισσότερο στοιχεία «συγκροτημάτων» κατοικιών με πλήρη απουσία συλλογικών οργανωμένων υποδομών (κοινόχρηστοι χώροι κλπ). Ως εκ τούτου, η πλειοψηφία των αγροτικών οικισμών, δεν απέκτησε ποτέ ολοκληρωμένη «αστική μορφή» δηλαδή δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως «οικισμοί» αλλά ως τόποι κατοίκησης αποτελούμενοι από δύο ή τρία συγκροτήματα «κατοικιές» κατά την τοπική διάλεκτο κατοικιών. Στην περίπτωση του οικισμού του Ασφοντυλίτη, οι «κατοικιές» οργανώνονται γύρω από έναν βασικό πυρήνα που συναντάται άνωθεν των πηγαδιών της περιοχής και της Εκκλησίας του χωριού και εκτείνεται σε βάθος 110 μ. περίπου. Βάσει των παραπάνω κρίθηκε σκόπιμη η καταγραφή όλων των μεμονωμένων συγκροτημάτων που συναντώνται περιμετρικά αυτών των θέσεων και έτσι κατά την επιτόπου μελέτη του οικισμού, αναγνωρίστηκαν 30 συνολικά διακριτά οικιστικά συγκροτήματα «κατοικιές» ανά ιδιοκτήτη. Η κωδικοποίηση αυτή ανά ιδιοκτήτη, χρησιμοποιήθηκε στη συνέχεια ως κοινός κώδικας «κλειδί» για την σύνδεση των πινάκων στην βάση δεδομένων του Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών. Χάρτης 1. Το τοπογραφικό διάγραμμα του οικισμού, όπου εμφανίζεται η αρίθμηση των «κατοικιών» που χρησιμοποιήθηκαν ως «κλειδιά» στη βάση δεδομένων του ΓΣΠ 1.3. Ο οικισμός σήμερα Η μόνιμη εγκατάσταση του Ασφοντυλίτη, σταμάτησε στα μέσα της δεκαετίας του 1950 όμως μέχρι και πριν από μερικά χρόνια, οι κάτοικοι συνήθιζαν να πηγαίνουν τα

5 κοπάδια τους στον Ασφντυλίτη, ενώ πολλοί ήταν εκείνοι που παρέμεναν στον οικισμό και μετά το τέλος της θερινής περιόδου, καθ όλη τη διάρκεια του έτους. Σήμερα ο οικισμός παρουσιάζει μορφή ερειπιώνα ενώ λίγες κατοικίες εξακολουθούν να διατηρούν ακόμη την αρχική τους μορφή φιλοξενώντας προσωρινά τους αγρότες που έχουν τα ποιμνιοστάσιά τους και τους στάβλους τους στον οικισμό. Σημαντικό πλεονέκτημα του οικισμού αποτελεί η διευκόλυνση της πρόσβασης σε αυτό καθώς πλέον ο οικισμός συνδέεται με το κεντρικό επαρχιακό δίκτυο του νησιού που έχει οδηγήσει σε σημαντική αύξηση της επισκεψιμότητας του. Παρ όλα αυτά, από τα σημαντικότερα μειονεκτήματα του, αποτελεί η έλλειψη πόσιμου νερού και λοιπών υποδομών (ηλεκτρικό ρεύμα, αποχέτευση, κλπ). Εικόνα 3. Χαρακτηριστική «κατοικιά» του Ασφοντυλίτη 2. Γεωμετρική και αρχιτεκτονική τεκμηρίωση οικισμού 2.1. Τοπογραφική αποτύπωση οικισμού Ο οικισμός δεν έχει ανακηρυχτεί επίσημα μνημείο όμως τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, επέβαλαν την προσέγγισή του ωσάν αυτό να αποτελεί ένα μνημείο της λαϊκής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς των Κυκλάδων. Για την πλήρη γεωμετρική τεκμηρίωση του οικισμού, οι εργασίες χωρίστηκαν σε δύο επιμέρους διακριτά στάδια. Αρχικά, τις εργασίες πεδίου που περιλάμβαναν την πλήρη τοπογραφική αποτύπωση των κατοικιών και των λοιπών κατασκευών του οικισμού με χρήση γεωδαιτικού σταθμού. Σε δεύτερο στάδιο, τις εργασίες γραφείου όπου εφαρμόστηκαν όλες οι τοπογραφικές μέθοδοι επεξεργασίας για την παραγωγή των τελικών προϊόντων της μελέτης, ήτοι του τοπογραφικού διαγράμματος του οικισμού σε κλίμακα 1:500 που χρησιμοποιήθηκε ως υπόβαθρο για την σύνταξη του Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών. Στην περιοχή, ιδρύθηκε για πρώτη φορά και μετρήθηκε ένα πολυγωνομετρικό δίκτυο που εκτεινόταν σε όλο το μήκος του οικισμού, όπου με τη χρήση κλασικών τοπογραφικών μεθόδων αποτύπωσης, μετρήθηκαν όλα τα επιμέρους σημεία λεπτομέρειας για τον προσδιορισμό της βασικής γεωμετρίας των κτισμάτων. Οι μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν αρχικά σε ανεξάρτητο σύστημα αναφοράς το οποίο στην συνέχεια με τη χρήση Δορυφορικού Συστήματος Εντοπισμού θέσης ( GPS) εξαρτήθηκε από το επίσημο εθνικό δίκτυο συντεταγμένων ΕΓΣΑ 87. Παράλληλα, για τον υπολογισμό της υψομετρίας του εδάφους, πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες μετρήσεις στο έδαφος ενώ παράλληλα, προχωρήσαμε στην ψηφιοποίηση του χάρτη της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού σε

6 κλίμακα 1:5000. Από τον συνδυασμό των παραπάνω, προέκυψε και το μοντέλο εδάφους της περιοχής μελέτης που σχηματοποιήθηκε με τη βοήθεια υψομετρικών καμπυλών. βοσκοτόπια κατοικιές χωράφια Χάρτης 2. Το τοπογραφικό διάγραμμα του οικισμού σε κλίμακα 1:500. Διακρίνονται οι τρεις ζώνες: χωράφια, κατοικιές, βοσκοτόπια 2.2. Αρχιτεκτονική ανάλυση και τεκμηρίωση του οικισμού Η ηλικία του οικισμού με την σημερινή μορφή είναι δύσκολο να προσδιοριστεί, παρόλο που παρέμεινε ζωντανός μέχρι την δεκαετία του 50. Τα αρχικά πρόχειρα καταλύματα των βυζαντινών χρόνων, με την οριστική μετεγκατάσταση των κατοίκων στην ενδοχώρα, καθώς και την συνεχή αύξηση του πληθυσμού, εξελίχθηκαν σε οργανωμένες αγροτικές εγκαταστάσεις με το «σπίτι» και τα «παραρτήματα» που σχετίζονται με την αγροτική ζωή, όπως «φουρναριό», «αχυριώνα», «αλώνι», «ληνός», «βουδόσπιτο», «κελλί». Η αγροτική αμοργιανή «κατοικιά» συναντάται κυρίως στις εύφορες κοιλάδες της Κάτω Μεριάς στα νότια και οργανώνεται είτε σε συστάδες, είτε ως μεμονωμένα, ολοκληρωμένο αγροτικό συγκρότημα στο κέντρο οικογενειακών εκτάσεων γης, το «μινόριο». Αντιθέτως, στο βόρειο τμήμα της Αμοργού, όπου ο Ασφοντυλίτης ήταν το μοναδικό εύφορο πλάτωμα, οι αγροτικές εγκαταστάσεις εξελίχθηκαν σε οικισμό με δημόσιο χώρο που ορίζεται από τον άξονα πηγάδια - εκκλησία και οργανώθηκε σε ζώνες με την χαμηλότερη να περιλαμβάνει τα χωράφια, τη μεσαία τις «κατοικιές» και την ψηλότερη τα βοσκοτόπια. H αρχιτεκτονική ανάλυση της «κατοικιάς» του Ασφοντυλίτη έδειξε ότι η σύνθεση της διέπεται από ελευθερία συνδυασμών, ενώ τυπολογικοί κανόνες υπάρχουν μόνο στο «σπίτι», το χώρο αποκλειστικά της ανθρώπινης διαβίωσης. Δίχωρος, στενομέτωπος ή τετράγωνος είναι ο συνηθέστερος τύπος σπιτιού. Η διημέρευση γίνεται στο μπροστινό τμήμα με την απαραίτητη εστία για μαγείρεμα και ζεστασιά, ενώ ο δεύτερος εντελώς σκοτεινός τις περισσότερες φορές- προορίζεται για τον ύπνο. Συνηθίζονται επίσης και τα καμαρόσπιτα

7 όπου το «δοξάρι» (καμάρα) χωρίζει τον χώρο εισόδου από την εστία και το «ριό» (χαμηλή πέτρινη κατασκευή αποθήκευσης σιτηρών) από τον «κρέβατο». Πλατυμέτωπα «σπίτια» υπάρχουν σε μικρότερη έκταση. Εικόνα 4. Εσωτερική άποψη δίχωρου σπιτιού Το εσωτερικό εμπλουτίζεται πάντα με εύχρηστες εσοχές στους τοίχους («ντουλάπια») για τα καθημερινά και είναι πάντα ασβεστωμένος για την στοιχειώδη υγιεινή. Στον Ασφοντυλίτη, όπως και σε όλη την Αμοργό, συναντώνται τα δώματα που κατασκευάζονται με φείδες (τράβες από αγριοκυπάρισσο) ή πέτρινα στεγάδια. Με ελεύθερα ύψη που δεν ξεπερνούν τα 2.00μ (με εξαίρεση τα καμαρόσπιτα στα 2.70μ) και διαστάσεις μονόχωρου x , ο οικισμός βρίσκεται στα όρια της ανθρώπινης κλίμακας. Βασικό τυπολογικό και κατασκευαστικό χαρακτηριστικό της «κατοικιάς» είναι το «βουδόσπιτο», ο στάβλος των βοδιών. Συνήθως τετράγωνα, με κάλυψη από φείδες ή στεγάδια, ακτινωτά διατεταγμένα γύρω από κεντρικό πέτρινο πεσσό, τα κενά των οποίων γεφυρώνονται με μεγάλες σχιστόπλακες και επικαλύπτονται με μίγμα από αργιλώδη λάσπη με ξερά φύκια εξασφαλίζοντας την αδιαβροχοποίηση του εσωτερικού. Σχέδιο 1 & 2. Χαρακτηριστική κάτοψη κατοικιάς τομή σε βουδόσπιτο

8 Χάρη σε αυτό το σύστημα, σε όσα βουδόσπιτα χρησιμοποιήθηκαν πέτρινα στεγάδια - και όχι ξύλινες φείδες- σώζονται σε άριστη κατάσταση μέχρι σήμερα, παρόλη τη γενικότερη εικόνα του ερειπίου που παρουσιάζει ο οικισμός. Τα αξιόλογα χαρακτηριστικά του Ασφοντυλίτη είναι η μεγάλη πυκνότητα ξερολιθικών κτισμάτων συνδυασμένα μεταξύ τους με συνθετική ποικιλία, η ύπαρξη κατασκευαστικών, τυπολογικών και μορφολογικών στοιχείων που προέρχονται από το παρελθόν και διατηρούνται με μεγάλη σαφήνεια ως τις μέρες μας, η έννοια του δημόσιου χώρου, καθώς και η εναρμόνισή του με το υπόλοιπο αγροτικό τοπίο. Εικόνα 5. Η εικόνα του οικισμού με το δημόσιο χώρο που ορίζεται από τον άξονα πηγάδια - εκκλησία 3. Δημιουργία Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών 3.1. Καθορισμός και οργάνωση περιγραφικών δεδομένων Για τη δημιουργία του Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών, δόθηκε ιδιαίτερη βάση στον καθορισμό της ακριβούς πληροφορίας που θα περιλαμβανόταν σε αυτό όπως προέκυψε από την τυπολογική και μορφολογική ανάλυση του οικισμού. Η αρχική επεξεργασία των δεδομένων πραγματοποιήθηκε στο περιβάλλον του Excel όπου πραγματοποιήθηκε μια πρώτη διαλογή και ταξινόμηση των στοιχείων με βάση της χρήση τους ή μη στο σύστημα. Έτσι, κάθε κατοικία, απέκτησε το δικό της αρχείο καταγραφής όπου στο στάδιο αυτό, διαπιστώθηκε πόσες και ποιες πληροφορίες ήταν διαθέσιμες για κάθε κτιριακό συγκρότημα. Στην συνέχεια, οι πίνακες μεταφέρθηκαν σε περιβάλλον Access για περαιτέρω επεξεργασία.

9 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ ΑΣΦΟΝΤΥΛΙΤΗ Α/Α ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ ΑΥΛΗ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΒΟΥΔΟΣΠΙΤΟ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ; ΑΛΩΝΙ ΝΑΙ ; ΝΑΙ ΝΑΙ ΣΠΙΤΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΚΕΛΙ- ΑΠΟΘΗΚΗ ΌΧΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ Βεκρής Μ. Θηραίος - Αρτέμης ΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΟΙΚΙΣΜΟ Νότιοδυτικά Βόρεια Βόρεια ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ καλή Κακή τυπική καλή ΛΟΙΠΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ όχι Ρακεζό Όχι Όχι ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΩΜΑΤΟΣ Καλή Καλή ερείπιο καλή ΤΥΠΟΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ πλατυμέτωπο στενομέτωπο - Πίνακας 1. Απόσπασμα πίνακα με πληροφορίες για κάθε κατοικία όπως επεξεργάστηκε σε περιβάλλον Excel Έχοντας ολοκληρώσει την επεξεργασία των πληροφοριών που τελικά θα χρησιμοποιηθούν ως περιγραφική πληροφορία στο σύστημα, προχωρήσαμε στη Δημιουργία της βάσης δεδομένων σε περιβάλλον Access αναπτύσσοντας τους επιμέρους πίνακες και τις μεταξύ τους συνδέσεις με την λογική από το «γενικό» στο «ειδικό». Βάσει των παραπάνω, ο οικισμός επιμερίστηκε σε τρεις διακριτές κατηγορίες οντότητες. Τα οικιστικά συγκροτήματα, τα πηγάδια και την εκκλησία. Ενώ ο κεντρικός βασικός πίνακας από τον οποίον «διακλαδίζονται» οι λοιποί πίνακες είχε ως βασικό κλειδί (πρωτεύον κλειδί) τον αύξοντα αριθμό κάθε κατοικίας. Σε περιπτώσεις όπου υπήρχε ανάγκη για περαιτέρω ανάλυση των πληροφοριών, συντάχθηκαν επιμέρους δευτερεύοντες πίνακες (υπό πίνακες) οι οποίοι συνδέθηκαν επίσης σε δεύτερο στάδιο με το περιβάλλον σύνταξης του ΓΣΠ, δηλαδή στο λογισμικό του ArcMap. Τέλος, για την γρήγορη και εποπτική ενημέρωση κάθε μιας εγγρραφής των πινάκων, δημιουργήθηκαν αρχεία «φόρμας».

10 Εικόνα 6. Παρουσίαση των σχέσεων της βάσης δεδομένων του ΓΣΠ του οικισμού «Ασφοντυλίτη» στην Αμοργό 3.2. Συσχετισμός περιγραφικών και χωρικών δεδομένων στο περιβάλλον του ArcMap δημιουργία Γεωγραφικού συστήματος πληροφοριών Η διαμόρφωση των χωρικών δεδομένων του συστήματος, ταξινομήθηκε σε τρεις επιμέρους διακριτές χωρικές ενότητες. Βάσει των παραπάνω, όλα τα χωρικά δεδομένα επιμερίστηκαν σε κλειστά πολύγωνα (polygons), γραμμικά δεδομένα (lines polylines) και σε σημειακά δεδομένα ( points). Τα δεδομένα εισήχθησαν στο πρόγραμμα με τη μορφή διανυσματικών αρχείων *dwg όπου δημιουργήθηκαν επιμέρους αρχεία shapefile τα οποία και αναφέρθηκαν στο σύστημα ΕΓΣΑ87 (Greek Grid). Παράλληλα, δημιουργήθηκαν επιμέρους υπερσυνδέσεις ( hyperlinks) σε άμεση συνάρτηση με κάθε πολύγωνο όπου συνδέθηκαν επιμέρους πληροφορίες που αφορούσαν στην κατόψη κάθε κατοικιάς, στην αναλυτική της περιγραφή αλλά και σε πρόσθετο φωτογραφικό υλικό Τελικά προϊόντα επεξεργασίας Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών. Με την ολοκλήρωση της σύνδεσης μεταξύ περιγραφικής και χωρικής πληροφορίας, δημιουργήθηκαν στο σύστημα ερωτήματα τα αποτελέσματα των οποίων αποτυπώθηκαν σε θεματικούς χάρτες. Επιπλέον, προχωρήσαμε στην δημιουργία αρχείων μορφής *kml τα οποία δύναται να διαχειριστούν στο περιβάλλον του google earth. Τέλος, βασικό παράγωγο της εν λόγω μελέτης αποτέλεσε και η δημιουργία ενός τρισδιάστατου GIS με σκοπό την

11 συσχέτιση των πληροφοριών στο χώρο. Ενδεικτικά προϊόντα του εν λόγω Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών, παρατίθενται στην συνέχεια. Χάρτης 3. Θεματικός χάρτης στον οποίο απεικονίζεται η κατάσταση διατήρησης των κατοικιών του οικισμού.

12 Χάρτης 4. Ψηφιακό μοντέλο εδάφους (DEM) του οικισμού Εικόνα 6. Παρουσίαση αρχείων kml και μεταφορά του Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών στο περιβάλλον του Google Earth

13 Εικόνα 7. Παράδειγμα μεταφοράς της περιγραφικής πληροφορίας που συνοδεύει κάθε στοχιείο του ΓΣΠ στο περιβάλλον του Google Earth Εικόνα 8. Άποψη του τρισδιάστατου Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών με την μεταφορά της πληροφορίας και του αναγλύφου του οικισμού στο περιβάλλον του ArcMap

14 4. Αξιολόγηση Συμπεράσματα και μελλοντική προοπτική της εφαρμογής Επιχειρώντας μια σύντομη αξιολόγηση της εν λόγω μελέτης, θεωρούμε πως σε πρώτη ανάγνωση, η εν λόγω εφαρμογή πέτυχε τον αρχικό της σκοπό, δηλαδή την ανάπτυξη ενός Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών για έναν σημαντικό αγροτικό οικισμό των Κυκλάδων. Το εν λόγω ΓΣΠ αποτελεί μια εφαρμογή που δίνει χωρική αλλά και περιγραφική διάσταση σε κάθε μία από τις κατοικίες ενός αξιλόγου αγροτικού οικισμού ο οποίος χρίζει περαιτέρω προστασίας και άμεσης αναγνώρισης ως ιστορικού διατηρητέου οικισμού. Παράλληλα, ο τρόπος με τον οποίο δομήθηκε η βάση δεδομένων αλλά και το ίδιο το χωρικό υπόβαθρο του οικισμού, δίνει τη δυνατότητα τόσο σε έναν άπειρο χρήστη, όσο και σε έναν πεπειραμένο χρήστη εφαρμογών ΓΣΠ να περιηγηθεί στην εφαρμογή αλλά και να την εμπλουτίσει με περαιτέρω στοιχεία. Βάσει των παραπάνω, ένας μη πεπειραμένος χρήστης, μπορεί να επιλέξει τις πληροφορίες που θέλει να εμφανίζονται σε κάθε πολύγωνο και να τις προβάλει σε όποιο χωρικό υπόβαθρο «φορτώνει» στην εφαρμογή κάθε φορά. Επιπλέον, μπορεί να επιλέξει τις διαθέσιμες περιγραφικές πληροφορίες για οποιαδήποτε κατοικία και στην συνέχεια να συνδεθεί με τα επιμέρους αναλυτικά στοιχεία της. Τέλος, δύναται να θέσει στο σύστημα απλά ερωτήματα γύρω από τον οικισμό απομονώνοντας κάθε φορά την πληροφορία που χρειάζεται σε ξεχωριστό επίπεδο στο χάρτη. Αντίστοιχα, ένας πεπειραμένος χρήστης μπορεί να εισάγει και να συσχετίσει νέα χωρικά αλλά και περιγραφικά δεδομένα και να τα θέσει σε απόλυτη συμβατότητα με την υπάρχουσα εφαρμογή. Επιπλέον, μπορεί να δημιουργήσει νέα πολύπλοκα ερωτήματα εξάγοντας νέες πληροφορίες από τους πίνακες που βρίσκονται ήδη συνδεδεμένοι στη βάση. Συμπεραματικά, πέρα από τις πολλαπλές δυνατότητες παρουσίασης των υφιστάμενων δεδομένων της βάσης μέσα από την εφαρμογή αυτή σε θεματικούς χάρτες, η ίδια η εφαρμογή αποτελεί ένα ισχυρό εργαλειό σύγχρονης διαχείρισης, αποθήκευσης και οργάνωσης των πληροφοριών, γεγονός που αναδεικνύει τη σημαντικότητα και χρηστικότητα ανάλογων εφαρμογών για την τεκμηρίωση και ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Στους άμεσα υλοποιήσιμους στόχους επέκτασης και αναβάθμισης της εφαρμογής, προτείνεται η εξεύρεση μιας εναλλακτικής λύσης ως προς την παρουσίαση του εν λόγω ΓΣΠ μέσω της χρήσης εξειδικευμένων εφαρμογών προγραμματισμού έτσι ώστε ο χρήστης να μπορεί να χρησιμοποιήσει την εφαρμογή χωρίς να έχει στην κατοχή του εξειδικευμένο λογισμικό. Ήδη προς την κατεύθυνση αυτή, προσπαθήσαμε να κινηθούμε με την εξαγωγή των αρχείων *kml τα οποία δύναται να αναπαράγουν τις χωρικές πληροφορίες του συστήματος στο υπόβαθρο του Google Earth. Σε επόμενο στάδιο, η διάθεση σε κοινή χρήση στο διαδίκτυο της εξελιγμένης πλέον μορφής της εφαρμογής, μπορεί να λειτουργήσει ως ένα «εικονικό μουσείο» περιήγησης στον οικισμό.

15 Bιβλιογραφία Βλάχος Δ., 1997.Τοπογραφία Τόμος Α, Θεσσαλονίκη, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Καραλή Μ., Οι αγροτικές κατοικιές στην Εξωμεριά της Τήνου, Αθήνα: Πολιτιστικό Ίδρυμα ΕΤΒΑ. Καρνάβου Ε.,2002. Υποδομή χωρικών δεδομένων και Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών για τη σύγχρονη Ελλάδα.Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Παρατηρητής Κούρτη Μ., Οι κατοικιές της Ανάφης. Γενική Γραμματεία Νησιωτικής Πολιτικής και Αιγαίου. Παπαϊωάννου Κ., Δημητσάνου Κρεμέζη Αικ., Φινέ Μ., Το παραδοσιακό σπίτι στο Αιγαίο, Αθήνα: Ίδρυμα Παναγιώτη και Έφης Μιχελή. Papaeftichiou I., A Cycladic settlement in dry-stone on the island of Amorgos, Greece, and the development of alternative forms of tourism, Πρακτικά του 12ου Διεθνούς Συνεδρίου International dry stone walling congress, 2010, σελ , Πόλη: Cumbria UK.