Τµήµα Κοινωνιολογίας Εαρινο εξάµηνο Μάθηµα : Κοινωνία, Στρατός και Πολιτική στην Ελλάδα - Τουρκία και στα Βαλκάνια Κ.Μ Γερασιµος Καραµπελιάς

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Τµήµα Κοινωνιολογίας Εαρινο εξάµηνο Μάθηµα : Κοινωνία, Στρατός και Πολιτική στην Ελλάδα - Τουρκία και στα Βαλκάνια Κ.Μ Γερασιµος Καραµπελιάς"

Transcript

1 Τµήµα Κοινωνιολογίας Εαρινο εξάµηνο Μάθηµα : Κοινωνία, Στρατός και Πολιτική στην Ελλάδα - Τουρκία και στα Βαλκάνια Κ.Μ Γερασιµος Καραµπελιάς

2 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΩΣ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ Εάν υπάρχει ένα στοιχείο στο οποίο όλοι οι ερευνητές της οθωμανικής και τουρκικής ιστορίας συμφωνούν, αυτό είναι το ότι οι ένοπλες δυνάμεις αποτελούσαν κυρίαρχο παράγοντα της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής εξέλιξης του κράτους. Για παράδειγμα, οι Λέρνερ και Ρόμπινσον, περιγράφοντας το ρόλο του στρατεύματος στην ιστορική εξέλιξη του οθωμανικού και του τουρκικού κράτους, αναφέρουν ότι «οι ένοπλες δυνάμεις ήταν αυτές που ανέκαθεν αναδείκνυαν το στρατιωτικό γόητρο που εδραίωνε τον Ηγέτη στο παρελθόν το Σουλτάνο-Χαλίφη και σήμερα τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας». Συνεπώς, κάθε προσπάθεια να προσδιοριστεί ο ρόλος του στρατού στη μεταπολεμική πολιτική ζωή της Τουρκίας θα ήταν ατελής δίχως τη μελέτη και κατανόηση της κληρονομιάς που το παρελθόν κληροδοτεί στην ίδια την τουρκική κοινωνία. Η περίπτωση της Τουρκίας είναι αρκετά ενδιαφέρουσα διότι, σε αντίθεση με τις περισσότερες χώρες της «περιφέρειας», απέφυγε την αποικιοποίηση. Προερχόμενοι αρχικά από μια περιοχή «μεταξύ του όρους Τιέν και της λίμνης Αράλης», 2 τουρκικοί νομαδικοί πληθυσμοί μετακινήθηκαν προς τα δυτικά κάτω από τη στρατιωτική πίεση των Μογγόλων. Στην πορεία τους αυτή δεν είχαν να αντιμετωπίσουν μόνο τα εχθρικά στρατεύματα των Περσών, Αράβων και Βυζαντινών, αλλά και τα πολιτικά και πολιτισμικά συστήματα που οι τελευταίοι είχαν αναπτύξει. Δύο είναι τα βασικά στοιχεία που συντέλεσαν στη διαφοροποίηση των πρώτων τουρκικών φυλών από άλλους νομαδικούς λαούς που χάθηκαν στο πέρασμα των αιώνων. Πρώτον, η στρατιωτική ισχύς τους και, δεύτερον, που είναι και το κυριότερο, η ικανότητα των ηγετών τους να δανείζονται θεσμούς και αξίες από άλλους πολιτισμούς, όπως για παράδειγμα η ισλαμική θρησκεία και στοιχεία περσικής και βυζαντινής πολιτικής διοίκησης, να τα υιοθετούν και να τα αξιοποιούν για την εδραίωση και επέκταση της κυριαρχίας τους επί εκτεταμένων εδαφών. Η εγκατάσταση τουρκικών νομαδικών πληθυσμών στην Ανατολία, η ίδρυση των πρώτων κρατιδίων τους και η επέκταση των εδαφικών ορίων τους σε βάρος γειτονικών κρατών επηρέασαν σημαντικά

3 την πολιτική τους οργάνωση. 3 Υπό μια ευρεία έννοια, δύο είναι οι κοινωνικο-πολιτικές ομάδες που κυριάρχησαν στη ζωή και εξέλιξη του οθωμανικού κράτους: η άρχουσα τάξη, που αποτελείτο από το σουλτάνο και την «αυλή του», τους υψηλόβαθμους θρησκευτικούς παράγοντες (ulema) και τα υψηλότερα κλιμάκια του στρατού και της γραφειοκρατίας (askeri), 4 και οι ραγιάδες, δηλαδή όλος ο μουσουλμανικός και μη πληθυσμός που ζούσε στα εδάφη της και δεν είχε τη δυνατότητα άμεσης συμμετοχής στη διακυβέρνηση της χώρας. 5 Τη σπουδαιότητα του ρόλου που διαδραμάτισαν οι ένοπλες δυνάμεις τόσο στη δημιουργία όσο και στη μακρόχρονη επιβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας επισημαίνει με έμφαση ο Λιμπιέρ, ο οποίος τονίζει ότι «η οθωμανική άρχουσα τάξη ήταν περισσότερο από οτιδήποτε άλλο στρατιωτικής μορφής... πράγματι, στρατός και κυβέρνηση ήταν ένα. Ο πόλεμος ήταν ο εξωτερικός σκοπός και η διακυβέρνηση της χώρας ο εσωτερικός ενός θεσμού που απαρτιζόταν από ένα ενιαίο σώμα ανθρώπων». 6 Ωστόσο, η εξάπλιυση της οθωμανικής κυριαρχίας σε τρεις ηπείρους επέφερε ορισμένες αλλαγές στην κατανομή εξουσίας ανάμεσα στα μέλη της άρχουσας τάξης. Στα αρχικά στάδια της εξέλιξης του, το οθιυμανικό κράτος «είχε τη μορφή μιας ομοσπονδίας οθωμανικών φυλών όπου ο σουλτάνος θεωρείτο κάτι περισσότερο από πρώτος μεταξύ ίσων». 7 Η αύξηση της πολιτικής δύναμης του σουλτάνου, έναντι των αρχηγών των διάφορων τουρκικών φυλών, άρχισε να παρατηρείται με τη δημιουργία στενότερων δεσμών μεταξύ του σουλτάνου και των ιππέων του, των σπαχήδων. Ο σουλτάνος, από την εποχή ακόμη του χαλίφη Οσμάν, είχε τη δυνατότητα της παραχώρησης κατακτημένων εδαφών στους σπαχήδες σε αντάλλαγμα για τις στρατιωτικές υπηρεσίες που οι τελευταίοι του πρόσφεραν. Ο σουλτάνος παραχωρούσε σε κάθε σπαχή το δικαίωμα να παρακρατεί ένα ποσοστό από τους φόρους που συλλέγονταν από τον αγροτικό πληθυσμό του κτήματος του, ως αντάλλαγμα για την εφαρμογή της πολιτικής του βούλησης. Ο τελευταίος παρέμενε νομικά ο αποκλειστικός κύριος των περισσότερων εδάφιον της αυτοκρατορίας. Συνεπώς, μπορούσε, θεωρητικά, να τα αφαιρέσει από τους κατόχους που αυτός είχε διορίσει, αν οι τελευταίοι δεν ασκούσαν πιστά τα καθήκοντα τους ή γίνονταν απειλητικοί για την εξουσία του. Η τακτική αυτή επέτρεπε στο σουλτάνο να κρατά ισχυρούς συνεργάτες μακριά από την πρωτεύουσα και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, ενώ παράλληλα τους αξιοποιούσε για την προστασία και διοίκηση των εδαφών της αυτοκρατορίας του. Η διαμόρφωση μιας ιεραρχικής δομής στην οποία ο βαθμός και η κοινωνική θέση κάθε μέλους της άρχουσας τάξης ήταν συνάρτηση της έκτασης του κτήματος του 8 ενίσχυσε τη νομική θέση του σουλτάνου ως αδιαφιλονίκητης κεφαλής αυτής της ιεραρχίας.

4 Με το πέρασμα των χρόνων και καθώς τα όρια της αυτοκρατορίας επεκτείνονταν, η διατήρηση του αυτοκρατορικού ελέγχου επί ορισμένων ισχυρών σπαχήδων, ιδίοις αυτών που βρίσκονταν μακριά από την πρωτεύουσα, είχε γίνει ιδιαίτερα προβληματική. 9 Προκειμένου να βρει λύση, ο σουλτάνος υποχρεώθηκε να δημιουργήσει ένα σώμα μισθοφόρων υπό τις άμεσες διαταγές του, τους γενίτσαρους. Η ενέργεια αυτή οδήγησε με τη σειρά της στην εφαρμογή του παιδομαζώματος. Βάσει αυτού, νεαρά αγόρια αναγκάζονταν να αποχωριστούν τις μη μουσουλμανικές οικογένειες τους και στη συνέχεια μεταφέρονταν στην πρωτεύουσα όπου ασπάζονταν τον Ισλαμισμό. Οι ευφυέστεροι εκπαιδεύονταν στην τέχνη του διοικείν και διορίζονταν ως ανώτεροι αξιωματούχοι στο σαράι. Οι υπόλοιποι λάμβαναν σκληρή στρατιωτική εκπαίδευση με στόχο την ένταξη τους στα τάγματα των γενίτσαρων. Καθώς οι γενίτσαροι ήταν θεωρητικά απόλυτα εξαρτημένοι από το σουλτάνο σε ό,τι αφορά το εισόδημα και την κοινωνική τους θέση, η αξιοποίηση τους στη διοίκηση και τα πεδία των μαχών συνέβαλε στην πολιτική ισχυροποίηση της θέσης του αφέντη τους. Η παρατήρηση του Μποντέν ότι «ο βασιλιάς των Τούρκων αποκαλείται "Μέγας Κύριος" όχι λόγω του μεγέθους του βασιλείου του... αλλά γιατί είναι ο απόλυτος κύριος των υπηκόων του και της επικράτειας του», 10 είναι πέρα για πέρα ακριβής. Η εμφάνιση των τυφεκίων και η υιοθέτηση τους από τον οθωμανικό στρατό, προς το τέλος του 15ου αιώνα, συνέβαλαν στην αναβάθμιση της στρατιωτικής αξίας του πεζικού και στην αντίστοιχη υποβάθμιση του ιππικού. 11 Ταυτόχρονα, η πολιτική της εγκατάστασης φρουρών από το σώμα των γενίτσαρων στις σημαντικότερες πόλεις και κωμοπόλεις της αυτοκρατορίας και του διορισμού των αρχηγών τους ως επίσημων εκπροσώπων του σουλτάνου στην περιοχή συντέλεσαν στη μείωση της πολιτικής δύναμης των σπαχήδων. Η αύξηση του αριθμού των γενίτσαρων από το 1527 σε το 1609, εξαιτίας των αναγκών των πολέμων εναντίον των Ιρανών στην Ανατολή και των Αυστριακών στη Δύση, και η αντίστοιχη μείωση του αριθμού των σπαχήδων από σε το 1609 και το αποδεικνύουν ότι ο σουλτάνος είχε επιτύχει το στόχο του: τη διατήρηση της πολιτικής και στρατιωτικής του υπεροχής. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, άρχισαν να γίνονται εμφανέστερα τα σημάδια της στρατιωτικής, πολιτικής και οικονομικής παρακμής της αυτοκρατορίας.

5 Η περίοδος της παρακμής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Η υποχώρηση από τη Βιέννη δεν ήταν ένα μεμονωμένο γεγονός στην ιστορία του οθωμανικού στρατού. Αντίθετα, αποτέλεσε την απαρχή μιας σειράς από στρατιωτικές ήττες που υποχρέωσαν την οθωμανική ηγεσία να εγκαταλείψει ορισμένα εδάφη της στους «άπιστους» και να αποδεχθεί την άμεση παρέμβαση των Ευρωπαίων σε θέματα που αφορούσαν εξελίξεις στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας. Η εποχή κατά την οποία ο οθωμανικός στρατός ήταν ο φόβος και ο τρόμος των ευρωπαϊκών κρατών είχε πλέον παρέλθει και η οθωμανική κοινωνία ήταν αναγκασμένη να πληρώσει το τίμημα της στρατιωτικής ήττας. Το γεγονός ότι η αυτοκρατορία επιβίωσε, αν και μικρότερη σε μέγεθος, για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα αποδίδεται στις οξείες διαφωνίες ανάμεσα στις Μεγάλες Δυνάμεις σχετικά με τη διανομή των εδαφών της και όχι στην ικανότητα της να αντιμετωπίζει στρατιωτικές απειλές στα σύνορα της. Οι ιστορικοί έχουν υποδείξει δύο βασικές αιτίες για τις στρατιωτικές ήττες που υπέστη το οθωμανικό κράτος. Πρώτον, η τεράστια εδαφική έκταση της αυτοκρατορίας ξεπερνούσε κατά πολύ τις ικανότητες του κρατικού μηχανισμού για επιτυχή αντιμετώπιση όλων των εξωτερικών στρατιωτικών απειλών. Η υπεράσπιση μιας περιοχής που εκτεινόταν από τον Ευφράτη έως το Δούναβη και από τη Μαύρη Θάλασσα έως την έρημο Σαχάρα υποχρέωνε τους Οθωμανούς να βρίσκονται συχνά αντιμέτωποι με δύο ή περισσότερα εχθρικά στρατεύματα (Αυστριακούς, Πέρσες, Ρώσους) ταυτόχρονα. Η συγκεντρωτικότητα που διέκρινε τον οθωμανικό στρατό και η μεγάλη απόσταση που χώριζε τη μια πλευρά των συνόρων της αυτοκρατορίας από την άλλη προκαλούσε τεράστια προβλήματα στη φύλαξη των συνόρων. Έτσι, οι ήττες που γνώριζε ο οθωμανικός στρατός στα πεδία των μαχών υπήρξαν φυσική συνέπεια όσων είχαν προηγηθεί. Το μόνο που έσωσε την αυτοκρατορία από ήττες με μεγαλύτερες συνέπειες για τη φυσική ύπαρξη της ήταν η περιορισμένη επιθετική ισχύς των αντιπάλων της (με μοναδική εξαίρεση την Αυστρία) έως και το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Δεύτερον, η πρόοδος των ευρωπαϊκών στρατιωτικών δυνάμεων σε θέματα οργάνωσης και τεχνολογικού εξοπλισμού, ως αποτέλεσμα των ιδεολογικών, κοινωνικών και πολιτικιύν μεταρρυθμίσεων που συντελέσθηκαν στη Δυτική Ευρώπη, άλλαξαν τόσο το χαρακτήρα τους (από αμυντικού προσανατολισμού σε επιθετικού) όσο και τις δυνατότητες τους. 13 Παράλληλα, οι αλλαγές που σημειώθηκαν στον οθωμανικό στρατό επέφεραν μείωση της πολεμικής

6 του ισχύος. Η σταδιακή εξαφάνιση των σπαχήδων, του παραδοσιακά επιθετικότερου τμήματος του στρατού, και η τεχνολογική καθυστέρηση που διέκρινε το οθωμανικό πεζικό και ναυτικό διεύρυναν ακόμη περισσότερο τις γενικότερες αδυναμίες του. Η εμφάνιση μιας ισχυρής, μουσουλμανικής τάξης γαιοκτημόνων, των αγιάνηδων (ayan) και των δερεμπέηδοον (derebey), στην περιφέρεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, σε συνάρτηση με το νέο πολιτικό ρόλο που απέκτησε το σώμα των γενίτσαρων, επέτεινε περισσότερο τη μείωση της στρατιωτικής και οικονομικής δύναμης της κεντρικής εξουσίας. Οι αγιάνηδες ήταν μέλη της τοπικής αριστοκρατίας (γαιοκτήμονες ή σπαχήδες) οι οποίοι, εκμεταλλευόμενοι την αποδυνάμωση του κράτους στην περιφέρεια, τον υψηλό βαθμό διαφθοράς της οθωμανικής γραφειοκρατικής τάξης και την αλλαγή του συστήματος γαιοκτησίας, είχαν καταφέρει να αυξήσουν σημαντικά τον προσωπικό τους πλούτο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την επάνδρωση και διατήρηση αξιόλογων στρατιωτικών μονάδων, αφοσιωμένων στους γαιοκτήμονες και όχι στο σουλτάνο. 14 Χάρη στην απόκτηση του ελέγχου των τοπικών οικονομικών πηγών κατάφεραν να διαμορφώσουν μια βάση ισχύος, αν και όχι ενιαία, η οποία εντούτοις τους επέτρεπε να διαφυλάσσουν τα συμφέροντα τους. Καθώς η κεντρική εξουσία αναγκάσθηκε να τους δεχθεί ως τοπικούς διαμεσολαβητές και να τους χρησιμοποιεί ως εκπροσώπους της στις επαρχίες για οικονομικούς και διοικητικούς σκοπούς, 15 πολιτική τους δύναμη αυξήθηκε. Κατά το τέλος του 18ου αιώνα, οι αγιάνηδες αισθάνθηκαν τόσο ισχυροί που πίστεψαν ότι είχαν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν την εξουσία του σουλτάνου. 16 Σε ό,τι αφορά το σώμα των γενίτσαρων, η μείωση της πολιτικής δύναμης των σπαχήδων και η αύξηση της δικής τους, τόσο στα πεδία των μαχών όσο και στη δημόσια διοίκηση, τους επέτρεπε να αντιληφθούν την πολιτική τους δύναμη ως κοινωνική ομάδα. 17 Η εμφάνιση αδύναμων σουλτάνων από τα τέλη του 16ου αιώνα έως και τις αρχές του 17ου αλλά και η στενή σχέση των γενίτσαρων με τη μυστικιστική ισλαμική ομάδα των δερβίσηδων, παράγοντας ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εδραίωση της πίστης ότι τα μέλη ανήκουν σε μια αυτόνομη, ιδεολογικά ομοιογενή πολιτικο-κοινωνική ομάδα, 18 βοήθησαν αρκετά. Έτσι, αργά αλλά σταθερά, το σώμα των γενίτσαρων άρχισε να εγκαταλείπει την πολιτική ουδετερότητας και υποταγής στη βούληση του σουλτάνου και απαίτησε την πραγματοποίηση ορισμένων αλλαγών, άρρηκτα συνδεδεμένων με τα συμφέροντα της ομάδας τους. Το γεγονός ότι οι σουλτάνοι υποχρεώθηκαν βαθμιαία να υποκύψουν στις απαιτήσεις των γενίτσαρων αποδεικνύει ότι οι τελευταίοι είχαν γίνει μια από τις σημαντικότερες πολιτικές ομάδες πίεσης στην αυτοκρατορία. Άλλωστε, το ότι κατάφεραν να εκθρονίσουν έξι σουλτάνους μεταξύ 1618 και

7 είναι ένδειξη της πολιτικής τους δύναμης. Ένα άλλο παράδειγμα αποτελεί η επιτυχία τους να τροποποιήσουν ορισμένους κανόνες της οργάνωσής τους 20 καθώς και να επιβάλουν στο κράτος την αλλαγή του συστήματος γαιοκτησίας και φορολόγησης ώστε να ικανοποιηθούν οι οικονομικές απαιτήσεις τους. Ο τελευταίος αυτός παράγοντας ήταν ο βασικότερος λόγος που οδήγησε πολλούς χωρικούς να εγκαταλείψουν τη γη τους και να ακολουθήσουν διάφορες ομάδες εξεγερθέντος. 21 Όπως σωστά παρατηρεί ο Λιούις, «ο οθωμανικός στρατός, άλλοτε ο τρόμος της Ευρο5πης, έχει πάψει πλέον να φοβίζει οποιονδήποτε άλλο παρά τους ίδιους τους κατοίκους της αυτοκρατορίας». Η εμφάνιση των αγιάνηδες στην περιφέρεια και ο νέος ρόλος του σώματος των γενίτσαρων στην πρωτεύουσα συνέβαλαν στη σταδιακή αποδυνάμωση της κεντρικής εξουσίας. Οι σουλτάνοι, λειτουργώντας πλέον συμβολικά ως κέντρα της απόλυτης εξουσίας, υποχρεώνονταν να ικανοποιούν τις επιθυμίες των ισχυρότερων ομάδων πίεσης. Παρά την αλματώδη αύξηση της πολιτικής τους δύναμης, ούτε οι γενίτσαροι αλλά ούτε και οι αγιάνηδες επιδίωξαν να μεταβάλουν τη βασική πολιτική δομή της αυτοκρατορίας. Κύριο μέλημα τους ήταν η όσο το δυνατόν καλύτερη διασφάλιση των συμφερόντων τους. Αυτό πίστευαν ότι μπορούσαν να το εξασφαλίσουν μέσω της τοποθέτησης στο θρόνο ενός σουλτάνου της προτίμησης τους. Και οι δύο ομάδες δεν φαίνονταν λοιπόν να επιδιώκουν την αλλαγή των βασικών χαρακτηριστικών της πολιτικής δομής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Δεν είναι εύκολο να προσδιορίσουμε ένα συγκεκριμένο παράγοντα ως την κύρια αιτία της παρακμής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Έχει ειπωθεί ότι η πτώση της ήταν αποτέλεσμα ενός μεγάλου αριθμού πολύπλοκων, αλληλεπιδρώντων αιτιών, τόσο εξωτερικοί προς αυτήν όσο και εσωτερικών. Το κατά πόσο το ίδιο το οθωμανικό κράτος θα μπορούσε, ενδεχομένως, να επιλύσει από μόνο του τα εσωτερικά προβλήματα που αντιμετώπιζε, δίχως δηλαδή την εξωτερική, στρατιωτική και οικονομική ανάμιξη των ευρωπαϊκών κρατών (κυρίως της Ρωσίας), ανάγεται στη σφαίρα των ιστορικο5ν εικασιών. Γεγονός είναι ότι, ενώ τα ευρωπαϊκά κράτη παρουσίαζαν μια κάποια ανάπτυξη σε στρατιωτικά και οικονομικά θέματα, στην Οθωμανική Αυτοκρατορία παρατηρείτε στασιμότητα ίσως και οπισθοδρόμηση, με αποτέλεσμα τη βαθμιαία μείωση της ανεξαρτησίας και της αυτοτέλειας της. Από την άλλη πλευρά, ο κατακερματισμός της συγκεντρωτικής στρατο-πολιτικής εξουσίας σε διάφορες ομάδες και η αδυναμία της κοινωνικο-πολιτικής δομής να προσαρμοσθεί στις νέες συνθήκες επίσπευσαν την πορεία της παρακμής της.

8 Προσπάθειες εκσυγχρονισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Σε μια προσπάθεια να διασώσουν την αυτοκρατορία από την εσωτερική διάλυση και να αποκαταστήσουν το παλαιό της μεγαλείο, διάφοροι σουλτάνοι επιδίωξαν να επαναφέρουν την παλαιά συγκεντρωτική δομή άσκησης εξουσίας, δανειζόμενοι σύγχρονα στρατο-πολιτικά στοιχεία καθώς και τεχνολογικά μέσα από την Ευρώπη. Αντιμετωπίζοντας την αποκέντρωση της πολιτικής εξουσίας ως πηγή όλων των δεινών, οι σουλτάνοι πίστευαν ότι με τη δημιουργία μιας σύγχρονης στρατιωτικής και γραφειοκρατικής τάξης, με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα, θα γίνονταν και πάλι οι απόλυτοι κυρίαρχοι του κράτους τους. Οι θεσμικές αλλαγές τις οποίες πραγματοποίησαν στην αυτοκρατορία δεν αποσκοπούσαν στη μείωση της σημασίας του στρατού αλλά αντιθέτως στην αύξηση της. Οι σουλτάνοι, παρά τη θέληση τους να αυξήσουν το εισόδημα τους, ήταν αποφασισμένοι πάση θυσία να προχωρήσουν στην αναμόρφωση της στρατο-γραφειοκρατικής τάξης και όχι να μεταβάλουν την πολιτική και οικονομική δομή του κράτους τους. Οι απειλές που δεχόταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία, τόσο έξω από τα σύνορα της όσο και μέσα σε αυτά, κατέστησαν αναγκαία την εφαρμογή σχεδίων που αποσκοπούσαν στην άμεση προστασία της επικράτειας. Ο πιθανός εκσυγχρονισμός της κοινωνικής και οικονομικής δομής της κοινωνίας θα απέβαινε προς όφελος των μη μουσουλμανικοί ομάδων της αυτοκρατορίας, κάτι το οποίο δεν ήταν αρεστό ούτε στο σουλτάνο ούτε στα μέλη της στρατογραφειοκρατικής ελίτ. Η σταδιακή εξαφάνιση των αγιάνηδων και η εξόντωση το)ν γενίτσαροι το 1826 από το σουλτάνο Μαχμούτ Β' έδωσαν την εντύπωση ότι εξαλείφθηκαν οι δύο κύριες αιτίες των χρόνιων αδυναμιών του οθωμανικού πολιτικού οικοδομήματος. Η αποκατάσταση της αυτοκρατορικής εξουσίας στην παλαιά ισχυρή της θέση είχε επιτευχθεί. Μια σημαντική όμως διαφορά φαίνεται ότι διέφυγε της προσοχής των σουλτάνων. Στη θέση των παλαιών σκλάβων, αξιωματικοί και γραφειοκράτες με ευρωπαϊκή παιδεία καλούνταν τώρα να παίξουν το ρόλο των υπάκουων υπηρετών των σουλτάνων. Στρατιωτικές ακαδημίες και σχολές ιδρύθηκαν, ξένοι εκπαιδευτές κλήθηκαν να παρουσιάσουν σύγχρονες πολεμικές τακτικές στους αξιωματικούς και στρατιωτικά στελέχη στάλθηκαν στο εξωτερικό για να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους. Ιδρύθηκαν επίσης ειδικές σχολές για την εκπαίδευση των κρατικών υπαλλήλων με βάση τις σύγχρονες δυτικοευρωπαϊκές πρακτικές δημόσιας διοίκησης και οι πρεσβείες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο εξωτερικό χρησιμοποιήθηκαν

9 ως χώρος άσκησης των νέων διπλωματών. Παρότι αυτές οι μεταρρυθμίσεις κατηγορήθηκαν από μετα= γενέστερους ως επιφανειακές, ορισμένα χαρακτηριστικά τους έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη μετέπειτα ιστορική εξέλιξη τόσο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όσο και της Τουρκίας. Πρώτον, μολονότι δημιουργήθηκε ένα νέο στρατιωτικό και γραφειοκρατικό οικοδόμημα, τα μέλη τους διατήρησαν ζωντανή την αίσθηση της ιστορικής συνέχειας. Ένα μεγάλο τμήμα της παλαιάς στρατογραφειοκρατικής τάξης όχι μόνο δεν έχασε τη θέση του στο νέο σύστημα διοίκησης, αλλά εξακολούθησε να καταλαμβάνει θέσειςκλειδιά που κατείχε και στο προηγούμενο καθεστώς διοίκησης. Δεύτερον, με τον αποκλεισμό των μη μουσουλμάνων από το στράτευμα, η ενότητα και η υπερηφάνεια των Οθωμανών αξιωματικών διατηρήθηκαν αναλλοίωτες. Επιπλέον, καθώς οι αλλοδαποί αξιωματικοί δεν τοποθετούνταν σε σημαντικές θέσεις, ο ρόλος τους περιοριζόταν σε αυτόν του συμβούλου ή του εκπαιδευτή. Η σταδιακή ένταξη Μουσουλμάνων-Τούρκων από ευρύτερους γεωγραφικούς και κοινωνικούς τομείς της αυτοκρατορίας συντέλεσε στη διατήρηση «της ηγεσίας του οθωμανικού στρατεύματος, ως αυτόχθονου στοιχείου, βαθιά ριζωμένου στην κουλτούρα της κοινωνίας της οποίας έμελλε να ηγηθεί». Παράλληλα, οι σουλτάνοι είτε αγνόησαν είτε υποτίμησαν την αλλαγή αξιών και πίστης των γαλουχηθέντων με ευρωπαϊκές ιδέες μελών των νέων ομάδων. Με την πάροδο του χρόνου, η θεσμοθέτηση της διάκρισης των πολιτικών και στρατιωτικών καθηκόντων της άρχουσας τάξης και η προσπάθεια μετατροπής του χαρακτήρα του οθωμανικού κράτους από πατρογονικό σε γραφειοκρατικό συντέλεσε στη μεταφορά της πίστης και τη; αφοσίωσης των ομάδων αυτών από το πρόσωπο του σουλτάνου στο κράτος. Όσο τα υψηλόβαθμα στελέχη των νέων στρατιωτικών και γραφειοκρατικών ομάδων έρχονταν σε επαφή με δυτικοευρωπαϊκές πολιτικές ιδέες και ιδανικά, τόσο μεγάλωνε ο βαθμός της συλλογικής τους συνείδησης. Θεσμικές αλλαγές, όπως αυτή της καθιέρωσης του σερασκέρη (Serasker), το 1826, ως διοικητή των Ενόπλων Δυνάμεων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και υπουργού Πολέμου, συνέβαλαν στη διεύρυνση του βαθμού αυτονομίας του οθωμανικού στρατού. 31 Οι μεταρρυθμίσεις αυτές ενδυνάμωσαν το πιστεύω των σύγχρονων αξιωματικών ότι οι σουλτάνοι αποτελούσαν «απειλή για την ασφάλεια και την ευημερία [του στρατεύματος]», εξαιτίας της ανικανότητας που τους διέκρινε αλλά και της αυταρχικής τους συμπεριφοράς. Επιπρόσθετα, ο ρόλος του κράτους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε υποστεί ορισμένες αλλαγές. Στο παρελθόν, οι ευθύνες της κρατικής μηχανής περιορίζονταν στη συλλογή φόρων

10 και τη συγκρότηση ετοιμοπόλεμων στρατιωτικών δυνάμεων. Ο εκσυγχρονισμός της κρατικής μηχανής που επιβλήθηκε, ωστόσο, κατέστησε την κεντρική εξουσία υπεύθυνη, μεταξύ άλλων, και για την πολιτική που έπρεπε να εφαρμοσθεί σε θέματα εκπαίδευσης, οικονομίας, επικοινωνιών και μεταφορών. Επομένως, όσο ο βαθμός της κρατικής παρέμβασης στην καθημερινή ζωή των Οθωμανών μεγάλωνε, τόσο ευκολότερα ο σουλτάνος, ως απόλυτος εξουσιαστής, καταδεικνυόταν από τις ομάδες πίεσης ως το άτομο το οποίο ευθυνόταν για όλα τα δεινά που μάστιζαν την αυτοκρατορία. Υπό αυτές τις εξελίξεις, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι, όταν η οικονομική κατάσταση του κράτους επιδεινώθηκε (το 1875 η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι αδυνατεί να πληρώσει το εξωτερικό της χρέος) και η ευρωπαϊκή παρέμβαση φαινόταν αναπόφευκτη, υψηλόβαθμα μέλη της γραφειοκρατίας και των ενόπλων δυνάμεων κατηγόρησαν ευθέως το σουλτάνο Αμπντουλ Αζίζ για τα δεινά της αυτοκρατορίας. Μάλιστα, τις διαμαρτυρίες τους ακολούθησε πραξικόπημα, ο σουλτάνος εκθρονίστηκε και για πρώτη φορά στην ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ψηφίστηκε Σύνταγμα και ιδρύθηκε το πρώτο Κοινοβούλιο. Οι αξιωματικοί του στρατού έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτή την εξέλιξη των γεγονότων. Όπως παρατηρεί ο Μάρντιν, παρόλο που η απομάκρυνση του Αμπντουλ Αζίζ από το θρόνο «γεννήθηκε από... τη δυσαρέσκεια των τριών στοιχείων που αποτελούσαν το θεμέλιο λίθο του κρατικού οικοδομήματος, τους ιερείς, τους γραφειοκράτες και τους στρατιωτικούς, το σημαντικότερο στοιχείο... είναι ότι η εκθρόνιση του αποφασίστηκε από τους στρατιωτικούς». Η προσοχή την οποία επέδειξε ο σουλτάνος Αμπντουλ Χαμίντ Β' στην τεχνική και επαγγελματική βελτίωση των στρατευμάτων του, επιβαλλόμενη ουσιαστικά μετά τα ολέθρια αποτελέσματα του πολέμου με τη Ρωσία την περίοδο , συνέβαλε στη θεσμική αναβάθμιση του σώματος των αξιωματικών. Η ίδρυση σχολείων που διοικούνταν από κρατικές αρχές και όχι από θρησκευτικές, όπως ήταν η παράδοση, και ιδιαίτερα η καθιέρωση ενός χωριστού στρατιωτικού εκπαιδευτικού συστήματος, αρχίζοντας από το γυμνασιακό επίπεδο, και η δημιουργία σχολής αξιωματικών αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα. Οι σχολές αυτές έγιναν οι κύριες πηγές στρατολόγησης νέων, ικανών να επανδρώσουν το σώμα των αξιωματικών, και ουσιαστικά αντιπροσώπευαν για όλους τους μουσουλμάνους μια διέξοδο για την κοινωνικοοικονομική τους προαγωγή. Έγιναν επίσης χώροι στους οποίους οι μελλοντικοί αξιωματικοί απέκτησαν τις δικές τους «πολιτικές» απόψεις και ιδανικά, συντελώντας με τον τρόπο αυτό στην ενότητα του σώματος. Αυτή η επανδρωμένη από ευρύτερα κοινωνικά στρώματα αλλά και αυτοτροφοδοτούμενη τάξη το)ν αξιωματικών,

11 συνειδητοποιώντας τη θέση της στην αυτοκρατορική κρατική μηχανή και κοινωνία καθώς και τις ευθύνες και τα προνόμια που πηγάζουν από αυτή, θέλησε ή αναγκάστηκε να αποκτήσει νέα μορφή, αυτή της νόμιμης, «προοδευτικής» πολιτικής αρχής. Η ειρωνεία είναι ότι ο ίδιος ο σουλτάνος είχε προωθήσει αυτές τις μεταρρυθμίσεις καθώς και άλλες, όπως την εισαγωγή του τηλέγραφου, με σκοπό τόσο την ενίσχυση της αυτοκρατορίας όσο και της δικής του πολιτικής θέσης μέσα σε αυτήν. Ο φόβος ότι η αύξηση της πολιτικής δύναμης της στρατιωτικής και γραφειοκρατικής ελίτ θα μείωνε τη δική του εξουσία, υποχρέωσε τον Αμπντουλ Χαμίντ Β' να επιβάλει στενότερο έλεγχο επί των πολιτικών κινήσεων και δηλώσεων των μελών τους. Ο έλεγχος των μελών της πολιτικο-στρατιωτικής γραφειοκρατίας ήταν περισσότερο αποτελεσματικός, ιδίως όταν οι τελευταίοι κατοικούσαν στην πρωτεύουσα ή σε γειτονικές περιοχές. Αντίθετα, ο έλεγχος του στρατιωτικού προσωπικού ήταν ασθενέστερος, λόγω του ότι ο στρατός χρειαζόταν ένα μεγάλο αριθμό αξιωματικών για να καλύψει τις ανάγκες του και ήταν αδύνατον να ελέγχονταν όλοι στενά από τις σουλτανικές αρχές, αλλά και εξαιτίας του γεγονότος ότι οι μονάδες του στρατού βρίσκονταν διασκορπισμένες σε ολόκληρη την αυτοκρατορία και η συνεχής εμπλοκή τους σε πολεμικές αποστολές καθιστούσε τη στενή επιτήρηση των αξιωματικών δυσχερέστατη. Αν και οι αλλοδαποί αξιωματικοί, όπως ο στρατηγός Φον ντερ Γκολτζ, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο βαθμό ομοιογένειας του σώματος των αξιωματικών, το επίπεδο θεσμικής αυτονομίας που κατέκτησαν οι στρατιωτικοί ήταν αξιοσημείωτο. Συνεπώς, όταν έφθασε η χρονική στιγμή της σύγκρουσης μεταξύ των μελών της στρατο-γραφειοκρατικής αριστοκρατίας και του σουλτάνου σχετικά με την κατανομή πολιτικής εξουσίας στην αυτοκρατορία, ο τελευταίος ήταν αυτός που πληρούσε το τίμημα. Η δια της βίας μετατροπή του θεσμού του σουλτάνου σε θεσμό με καθαρά συμβολικό χαρακτήρα, έδωσε την ευκαιρία στις στρατιωτικές και όχι στις πολιτικές δυνάμεις της αυτοκρατορίας να καταλάβουν την πολυτιμότερη θέση του οθωμανικού πολιτικού οικοδομήματος, αυτή του κέντρου λήψης αποφάσεων. Η εποχή των Νεότουρκων Αυτό που άρχισε ως ανταρσία στην Τρίτη Στρατιά που στρατοπέδευε στη Μακεδονία το 1908, με σαφή πολιτικά αιτήματα για την αποκατάσταση του Συντάγματος του 1876, ολοκληρώθηκε με την πλήρη ανάμιξη των σώματος των αξιωματικών στην πολιτική ζωή της αυτοκρατορίας. Παρά τη νίκη τους επί του σουλτάνου, η Επιτροπή

12 Ενότητας και Προόδου (Ittihat ve Terakki Cemiyeti), η οποία είχε καταφέρει να γίνει ο κύριος εκπρόσωπος των δυνάμεων της αντιπολίτευσης, απέτυχε να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία: ούτε το σουλτάνο εκθρόνισε αλλά ούτε την πολιτική δύναμη της αυτοκρατορίας πήρε στα χέρια της. Αντίθετα, προτίμησε να επιστρέψει τη δύναμη λήψης αποφάσεων στην υπάρχουσα κυβέρνηση. Τρεις παράγοντες συνέβαλαν σε αυτό. Πρώτον, η ανυπαρξία κατάλληλου προγράμματος το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει οδηγό για τη μετα-επαναστατική πορεία του κινήματος. Δεύτερον, η ύπαρξη διάφορων ιδεολογικών ομάδων τόσο στο στράτευμα όσο και στη διοίκηση, καθώς και η παρουσία πολλών νέων σε ηλικία, φιλόδοξων και ικανών αξιωματικών, δυσκόλευαν τη λήψη συναινετικών αποφάσεων. Τρίτον, η οικονομικά ισχυρή, μη μουσουλμανική μεσαία τάξη αντιδρούσε σθεναρά στις προσπάθειες για περαιτέρω συγκεντρωτισμό στην άσκηση πολιτικής εξουσίας. Η διστακτικότητα που επέδειξε η Επιτροπή Ενότητας και Προόδου για την ανάληψη της πολιτικής ηγεσίας είχε σοβαρές συνέπειες για την αυτοκρατορία. Τη νύχτα της 12ης Απριλίου 1909 εκδηλώθηκε ένοπλη εξέγερση με τη συμμετοχή περισσότερων από στρατιώτες του πεζικού και του πυροβολικού της Πρώτης Στρατιάς. Ένας αριθμός από φοιτητές θεολογικών σχολών, μέλη των ουλεμάδων και απότακτων alayli 36 αξιωματικών τούς ακολούθησαν. Όλοι αυτοί συγκεντρώθηκαν γύρω από το Κοινοβούλιο και απαιτούσαν την επαναφορά του νόμου της Σεριά. Η αντίδραση της Τρίτης Στρατιάς ήταν άμεση και δυναμική. Δημιουργήθηκε μια ομάδα κρούσης {action army) υπό τις διαταγές του Μαχμούτ Σεβκέτ Πασά, η οποία προέλασε προς την πρωτεύουσα. Η Δεύτερη Στρατιά, με βάση την Ανδριανούπολη, δήλωσε την υποστήριξη της στους στόχους της Επιτροπής Ενότητας και Προόδου. Το κίνημα κατεστάλη, το Σύνταγμα αποκαταστάθηκε και τροποποιήθηκε και ο σουλτάνος αντικαταστάθηκε από το μικρότερο αδελφό του, τον Μεχμέτ Δ', γνωστό και ως σουλτάνο Ρεσάτ. Η εξέγερση αυτή και η έκβαση της είχε τεράστιο αντίκτυπο στο σώμα των αξιωματικών. Η απομάκρυνση από το στράτευμα όλων των alayli αξιωματικών και η απόλυτη κυριαρχία των mektepli σηματοδότησε την πλήρη μετατροπή του στρατού σε μια από τις φανατικότερες φιλοδυτικές ομάδες της αυτοκρατορίας, μια παράδοση που διατηρείται έως τις ημέρες μας. Επίσης, ένα μεγάλο τμήμα των alayli αποτελείτο από μουσουλμάνους μη τουρκικής καταγωγής (Αλβανούς και Άραβες), η απομάκρυνση των οποίων συνέβαλε στην ανάδειξη του σώματος των αξιωματικών ως της πρώτης τουρκικής εθνικιστικής, πολιτικής ομάδας του οθωμανικού κράτους. Τέλος, η ίδρυση του Συμβουλίου Στρατιωτικών Υποθέσεων, αποτελούμενο από τον Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου και τους

13 διοικητές των μεγαλύτερων περιφερειακών μονάδων υπό την προεδρία του υπουργού Πολέμου, θεσμοθέτησε τη διακοπή των στενών επαφών του σώματος των αξιωματικών και του σουλτάνου. Η αυτονομία των στρατιωτικών και η απόλυτη ανεξαρτητοποίηση τους από πολιτικές παρεμβάσεις ενισχύθηκε από το γεγονός ότι ο υπουργός Πολέμου, ο οποίος ήταν και ο ίδιος ανώτατος αξιωματικός, ήταν ο μοναδικός σύμβουλος της κυβέρνησης με αρμοδιότητα τα θέματα που απασχολούσαν το στράτευμα. Οι σημαντικότερες όμως συνέπειες της εξέγερσης αφορούσαν την εξέλιξη των πολιτικο-στρατιωτικών σχέσεων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η ανικανότητα των πολιτικών, είτε να αποτρέψουν την εξέγερση είτε να γίνουν αυτοί που θα καθόριζαν την επίλυση του όλου προβλήματος, επέτρεψε την πλήρη κυριαρχία των στρατιωτικών στην πολιτική ζωή της χώρας. Όπως παρατηρεί ο Άκσιν, η γρήγορη αντίδραση των mektepli ενάντια στους εξεγερθέντες εκδηλώθηκε μόνο για τη διασφάλιση των δικών τους συμφερόντων. 39 Η επιβολή του στρατιωτικού νόμου σε όλη την επικράτεια της Αυτοκρατορίας από το στρατό, πράξη την οποία μόνο το Κοινοβούλιο είχε τη δυνατότητα να εφαρμόσει, και η τεράστια πολιτική δύναμη που απέκτησε ο Μαχμούτ Σεβκέτ Πασά ως επιθεωρητής της Πρώτης, Δεύτερης και Τρίτης Στρατιάς, θέση που τον έθετε υπεράνω των νόμων της πολιτείας, αποτελούν απόδειξη για το ότι οι πολιτικοί είχαν περιορισμένη συμβολή στην εξέλιξη της πολιτικής ζωής της χώρας. Το γεγονός ότι ο στρατός είχε τη δυνατότητα να δείξει στα μέλη του, και όχι μόνο, ότι είχε την ικανότητα και τη θέληση να δώσει αποτελεσματικές λύσεις σε προβλήματα κοινωνικής αναταραχής ενίσχυσε την πίστη τους σε αυτόν ως προστάτη του κράτους, τόσο από εξωτερικούς όσο και από εσωτερικούς εχθρούς. Πέρα από όλα αυτά, τα γεγονότα που ακολούθησαν την εξέγερση κατέστησαν σαφές ότι, λόγω του υψηλού βαθμού πολιτικοποίησης των αξιωματικών, τα εσωτερικά προβλήματα που θα αντιμετώπιζε το στράτευμα θα έβρισκαν λύση κατά πάσα πιθανότητα στον πολιτικό στίβο της χώρας. Από την πλευρά τους, οι πολιτικοί και ιδιαίτερα τα μέλη της Επιτροπής Ενότητας και Προόδου κατέβαλαν κάθε δυνατή προσπάθεια να καταστήσουν αναξιόπιστο το Κοινοβούλιο. Οι Ενωτικοί φοβούνταν ότι κάθε πρόκληση προερχόμενη από τις δυνάμεις της αντιπολιτευόμενης Ένωσης Φιλελευθέρων ήταν «σημάδι της επικείμενης πτώσης τους», και έτσι χρησιμοποιούσαν βία και τρομοκρατία για να κερδίσουν τις εκλογές. «Η χειραγώγηση του Κοινοβουλίου από την κυβέρνηση και η περιφρόνηση που έδειξε προς την αντιπολίτευση», επισημαίνει ο Άχμαντ, είχε καταστήσει φανερή «τη ματαιότητα της προσπάθειας να επέλθουν αλλαγές ειρηνικά και σύμφωνα με το νόμο». Μέτρα όπως αυτά κατέλυαν τη

14 συνταγματικότητα του πολιτεύματος και περιφρονούσαν τους πολιτικούς. Επιπλέον, η απροθυμία των Ενωτικών να βασισθούν στο λαό για την εύρυθμη λειτουργία του κοινοβουλευτισμού, μολονότι διοργάνωναν μαζικές συγκεντρώσεις και παλλαϊκές διαμαρτυρίες, ήταν μια ένδειξη ότι η εξέλιξη της πολιτικής ζωής στην Οθωμανική Αυτοκρατορία παρέμενε εσωτερικό θέμα της άρχουσας τάξης. Όπως παρατηρεί ο Άχμαντ, η Επιτροπή «δεν είχε ποτέ πρόθεση να διευρύνει τη δομή εξουσίας ώστε να συμπεριλάβει τους εργάτες των πόλεων ή τους χωρικούς». Καθώς ο στρατός έδειχνε να έχει τον απόλυτο έλεγχο της κατάστασης, οποιαδήποτε πολιτική αντίσταση προς το υπάρχον καθεστώς θα ήταν αδύνατη δίχως την υποστήριξη του σώματος των αξιωματικών ή μέρους αυτο3ν. Έτσι, η εμφάνιση, το 1912, μιας ομάδας αξιωματικών που αυτοαποκαλούνταν «Σωτήρες», με επικεφαλής το συνταγματάρχη Σαδίκ, και η αξίωση τους για παραίτηση της κυβέρνησης είχαν ως αποτέλεσμα την πτώση του καθεστώτος των Ενωτικών, κάτι που καμία ψηφοφορία στο Κοινοβούλιο δεν θα μπορούσε να επιτύχει. Το γεγονός αυτό επιβεβαίωσε όχι μόνο την κυρίαρχη θέση του στρατού στην πολιτική ζωή της αυτοκρατορίας, αλλά και την αδυναμία των πολιτικών δυνάμεων να εκμεταλλευτούν προς όφελος τους τη διαίρεση του σώματος των αξιωματικών σε δύο μεγάλες ομάδες, αυτούς που. υποστήριξαν το κίνημα των Ενωτικών και αυτούς που αντιτίθενταν σε αυτό. Παράλληλα, παρά τις μεγάλες εδαφικές απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο, η εμπόλεμη κατάσταση μάλλον ευνόησε τη θέση των αξιωματικών ως πολιτική ομάδα. Η γενική επιστράτευση και άλλα παρόμοια μέτρα που έπρεπε να παρθούν βοήθησαν, όπως είναι φυσικό, τους στρατιωτικούς στη συγκέντρωση πολιτικής εξουσίας και επιρροής στα χέρια τους. Με βάση αυτά τα γεγονότα, οι στρατιωτικοί δεν έδειξαν καμία διάθεση να παραχωρήσουν την εξουσία τους σε άλλες κοινωνικοπολιτικές ομάδες της αυτοκρατορίας. Η αποφασιστικότητα του σώματος των αξιωματικών να διατηρήσει το ρόλο του ως απόλυτου ρυθμιστή των πολιτικών εξελίξεων στη χώρα γίνεται φανερή και από την πορεία των ιστορικών γεγονότων που ακολούθησαν. Στις 23 Ιανουαρίου του 1913, μια ομάδα αξιωματικών που υποστήριζαν την Επιτροπή Ενότητας και Προόδου εκδήλωσαν πραξικόπημα, γνωστό και ως η «Επιδρομή κατά της Υψηλής Πύλης», το οποίο υποχρέωσε την κυβέρνηση να παραιτηθεί. Σχηματίστηκε νέο Υπουργικό Συμβούλιο και ο Μαχμούτ Σεβκέτ Πασά διορίσθηκε Μέγας Βεζίρης και υπουργός Πολέμου. Η βασιζόμενη στην υποστήριξη των στρατιωτικών Επιτροπή Ενότητας και Προόδου έδειχνε να έχει τον απόλυτο έλεγχο των εσωτερικών θεμάτων της χώρας. Αντί όμως να αποσυρθούν από τα τεκταινόμενα στην πολιτική ζωή και να αφήσουν στους πολιτικούς

15 το καθήκον της μεταρρύθμισης, μετά από κάθε επέμβαση οι στρατιωτικοί επέκτειναν το εύρος των δραστηριοτήτων τους τόσο στα εσωτερικά όσο και στα διεθνή ζητήματα που απασχολούσαν τη χώρα τους. Η ύπαρξη ανίκανων πολιτικών βοήθησε σημαντικά το έργο τους. Με τη δολοφονία του Μαχμούτ Σεβκέτ Πασά τον Ιούνιο του 1913, ο δρόμος για την ηγεσία της Επιτροπής Ενότητας και Προόδου και την εκπλήρωση κρυφών φιλοδοξιών των νέων αξιωματικών, όπως του Ενβέρ Πασά, ήταν πλέον ανοιχτός. Ο Ενβέρ είχε επωφεληθεί από την απομάκρυνση περίπου αξιωματικών από το στράτευμα, οι περισσότεροι από τους οποίους είχαν θεωρηθεί υπαίτιοι για τα ολέθρια αποτελέσματα του Α' Βαλκανικού Πολέμου. Η ανάμιξη της αυτοκρατορίας στο Β' Βαλκανικό Πόλεμο και η ανακατάληψη της Ανδριανούπολης από τους Βούλγαρους, μια κίνηση την οποία η πολιτική ηγεσία δίσταζε να διατάξει, όχι μόνο εξύψωσε το ηθικό φρόνημα του στρατού, αλλά απέδειξε ότι ο έλεγχος της πολιτικής και στρατιωτικής εξουσίας είχε περιέλθει στη νεότερη γενιά αξιωματικών. Από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο έως τις αρχές της δεκαετίας του 1920 Η αναδιοργάνωση του οθωμανικού στρατού και ο βαθμός ελέγχου του από τους ανώτατους αξιωματικούς προκάλεσαν ανησυχίες στους στρατιωτικούς ηγέτες. Με στόχο την επιβολή της τάξης στο σώμα των αξιωματικών και την εξάλειψη της πολιτικοποίησης τους, ο Μαχμούτ Σεβκέτ Πασά ήταν ο πρώτος που σκέφθηκε να ζητήσει τη βοήθεια των Γερμανών αξιωματικιόν. Θεώρησε επίσης σκόπιμη την καθολική απαγόρευση συγκεκριμένων πράξεων, όπως το δικαίωμα των αξιωματικών να εκλέγουν και να εκλέγονται σε πολιτικά αξιώματα. Ο θάνατος του όμως δεν του επέτρεψε να ολοκληρώσει τα σχέδια του. Ωστόσο ο Ενβέρ Πασά, ως νέος υπουργός Πολέμου και ισχυρότερος άνδρας στην Αυτοκρατορία εκείνη την περίοδο, θέλοντας να αποκτήσει τον απόλυτο έλεγχο του στρατεύματος, προσπάθησε να θέσει σε εφαρμογή τα σχέδια του Σεβκέτ Πασά. Άρχισε λοιπόν με την εκκαθάριση πολλών αξιωματικών, μεγαλύτερων από τον ίδιο σε βαθμό και ηλικία, που ενδεχομένως να μην του ήταν πιστοί. Επίσης, ανέθεσε σε μια «γερμανική στρατιωτική αποστολή εβδομήντα αξιωματικών με επικεφαλής το στρατηγό Λίμαν Φον Σάντερς... το καθήκον αναμόρφωσης του [οθωμανικού] στρατού». Για πρώτη φορά στην ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και «σε αντίθεση με προηγούμενες στρατιωτικές αποστολές,

16 στα μέλη της αποστολής αυτής ανατέθηκαν ουσιαστικές εξουσίες...γερμανός αξιωματικός... διορίσθηκε μάλιστα Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου, μία βαθμίδα κάτω από τον Ενβέρ». Με την κίνηση αυτή, ο Ενβέρ Πασά κατάφερε να διασφαλίσει προσωρινά την εξουσία του από τα συνωμοτικά σχέδια φιλόδοξων συναδέλφων του. Η συμμετοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο απέβη μοιραία. Η χώρα έχασε όλες τις αραβικές επαρχίες της και με βάση τη Συμφωνία του Μούδρου, η πολιτική της ανεξαρτησία απειλείτε σοβαρά. Στην κρίσιμη αυτή στιγμή γ ια την αυτοκρατορία, τόσο ο σουλτάνος όσο και οι πολιτικοί ηγέτες που ανήκαν σε κόμματα που αντιπολιτεύονταν την Επιτροπή Ενότητας και Προόδου επιχείρησαν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση προς όφελος των προσωπικών τους συμφερόντων. Έτσι, προσπάθησαν να απαλλαγούν από τους κομματικούς εχθρούς τους, η επιρροή των οποίων είχε διεισδύσει στις τάξεις της στρατογραφειοκρατίας, ενώ παράλληλα αποδέχθηκαν όλους τους όρους που οι Σύμμαχοι τους είχαν επιβάλει. Η κατάσταση θα μπορούσε να ήταν διαφορετική εάν οι Σύμμαχοι δεν είχαν προσπαθήσει να παρέμβουν άμεσα στην πολιτική ζωή της αυτοκρατορίας. Υπό αυτές τις συνθήκες ωστόσο, ο σουλτάνος και οι πολιτικοί ηγέτες απέτυχαν να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις εκείνες που θα αναβάθμιζαν τη θέση τους στην πολιτική ζωή της χώρας. Αντίθετα, οι στρατιωτικοί δεν δίστασαν να λάβουν σημαντικές αποφάσεις τόσο για τους ίδιους όσο και για την αυτοκρατορία και να δράσουν άμεσα. Αξιωματικοί που υποστήριζαν την Επιτροπή Ενότητας και Προόδου άρχισαν να διοργανώνουν κίνημα αντίστασης στην πρωτεύουσα αλλά και την Ανατολία. Άλλωστε, ο Ενβέρ και οι συνεργάτες του είχαν ήδη προετοιμάσει το έδαφος για τέτοιου είδους ενέργειες, πριν ακόμη τη λήξη του πολέμου. Γίνεται λοιπόν φανερό ότι ακόμη και μετά από μια τέτοια καταστροφή που είχε τεράστιο ανθρώπινο, εδαφικό και οικονομικό κόστος για την αυτοκρατορία, το σώμα των αξιωματικών συνέχιζε να διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις της χώρας ως ο μοναδικός, αληθινός προστάτης της. Είναι πολύ δύσκολο να καθορίσει κανείς κατά πόσο το οθωμανικό κράτος θα μπορούσε να διατηρήσει την εσωτερική του πολιτική σταθερότητα ή θα ταλαιπωρείτε από εμφύλιες διαμάχες, εάν δεν είχαν παρεμβληθεί τα εξωτερικά γεγονότα. Όποιο και αν ήταν το πιθανό υποθετικό σενάριο, είναι γεγονός ότι η απόβαση των ελληνικών στρατευμάτων στη Σμύρνη το 19J9 και η μετέπειτα προέλαση τους στο εσωτερικό της Ανατολίας ένωσε σχεδόν όλους τους παράγοντες σε έναν κοινό σκοπό. Αυτό φυσικά δεν ήταν τόσο εύκολο να συμβεί. Η προσωπικότητα και η πολιτική που ακολούθησε ο Μουσταφά Κεμάλ έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ενότητα

17 του κινήματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι για την προσάρτηση ορισμένων μυστικών οργανώσεων στο κίνημα, όπως η Καρακόλ της Κιονσταντινούπολης, δεν έγινε χρήση βίας. Ωστόσο, στην περίπτωση του 'Εθεμ από την Κιργισία και του Πράσινου Στρατού η χρήση βίας θεωρήθηκε απαραίτητη. Με τη διάλυση των υπόλοιπων αντιστασιακών ομάδων, ο Κεμάλ κατάφερε να στείλει δύο ηχηρά μηνύματα σε άλλους, εξίσου φιλόδοξους και ικανούς στρατιωτικούς. Πρώτον, ότι η μόνη δύναμη αντίστασης στην Ανατολία βρισκόταν υπό τις διαταγές του. Δεύτερον, ότι, παρά τις αντίξοες συνθήκες, οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας είχαν καταφέρει να διατηρήσουν ένα αρκετά υψηλό επίπεδο συνοχής και ενότητας καθώς και την ιεραρχική τους δομή. Εφόσον το μεγαλύτερο ποσοστό των αξιωματικών του οθωμανικού στρατού αποτέλεσε τον πυρήνα των Ενόπλων Δυνάμεων της Τουρκίας, ήταν φυσικό οι παραδόσεις, οι γνώσεις και οι εμπειρίες των Οθωμανών αξιωματικών τόσο σε θέματα πολέμου όσο και σε θέματα πολιτικής να αποτελέσουν αναπόσπαστο κληροδότημα των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων. Έτσι, η επικράτηση τους επί του ελληνικού εκστρατευτικού αόμματος και η δημιουργία ενός νέου κράτους επανέφεραν τη στρατογραφειοκρατική τάξη στη θέση του πρωταγωνιστή της πολιτικής ζωής της Τουρκίας. Η δεκαετία του 1920 Με την απομάκρυνση του εχθρού από τα μικρασιατικά παράλια, οι ιδεολογικές διαφορές που είχαν διχάσει στο παρελθόν τα μέλη της οθωμανικής άρχουσας τάξης επανήλθαν στο προσκήνιο. Η μορφή και οι κανόνες που θα διέκριναν το νέο κράτος αποτέλεσαν βασικό αίτιο για μια επικείμενη διαμάχη στους κόλπους της άρχουσας τάξης της Τουρκίας. Το σώμα των αξιωματικών, που υπήρξε ανέκαθεν καθοριστικός παράγοντας για την εξέλιξη της πολιτικής ζωής της αυτοκρατορίας, δεν ήταν δυνατόν να απέχει. Όσο η ιδεολογική διαφοροποίηση των μελών της άρχουσας τάξης εκτεινόταν μεταξύ αυτών «που ένιωθαν συναισθηματικά ή πνευματικά απρόθυμοι να δεχθούν την εξάλειψη του σουλτανάτου και χαλιφάτου, ή τη βαθιά ρήξη με το ισλαμικό παρελθόν» και εκείνων που υποστήριζαν την ίδρυση «μιας πολυκομματικής δημοκρατίας σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα», οι προσωπικές έριδες του Κεμάλ και των άλλων στρατιωτικών ηγετών διαιώνιζαν το αίσθημα ανασφάλειας σχετικά με το πολιτικό μέλλον της χώρας. Γνωρίζοντας ότι η μόνη σοβαρή απειλή για την εξουσία του μπορούσε να προέλθει από τις τάξεις του στρατεύματος, ο Κεμάλ

18 είχε από νωρίς επισημάνει ότι οι στρατηγοί που ασκούσαν αντίπολίτευση στο έργο του «για να πετύχουν το στόχο τους, θα πρέπει να έχουν το στράτευμα στο πλευρό τους». Για το λόγο αυτόν, κινήθηκε γρήγορα στοχεύοντας στην πολιτική ουδετερότητα των αξιωματικών. Το να καταστήσει τους στρατιωτικούς πολιτικά ουδέτερους δεν ήταν το ίδιο με το να τους μετατρέπει σε ένα μη πολιτικό σώμα. Όπως παρατηρεί ο Χάρρις, «η κύρια επιδίωξη του Ατατούρκ για το στράτευμα δεν ήταν να το κρατήσει εκτός πολιτικής, αλλά να εξασφαλίσει ότι θα παραμείνει απόλυτα πιστό σε αυτόν». Αυτή του η απόφαση θα κυριαρχήσει στον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς των Τούρκων αξιωματικών κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Έχοντας αυτό κατά νου, ο Κεμάλ θέσπισε ένα νόμο που υποχρέωνε όλους τους αξιωματικούς να επιλέγουν μεταξύ μιας πολιτικής θέσης στο Κοινοβούλιο και της στρατιωτικής τους σταδιοδρομίας. Ο νόμος αυτός αποδείχθηκε αποτελεσματικός, καθώς κατάφερε να απομακρύνει από τις τάξεις των εν ενεργεία αξιωματικών ισχυρούς ανταγωνιστές του Κεμάλ, όπως οι Κιαζίμ Καραμπεκίρ, Ρεφέτ Μπελέ, Ραούφ Ορμπάι, Αλί Φουάτ Τσεμπεσόι και Ισμαήλ Τζανμπουλάτ, όλοι τους αρχηγοί στρατιαπικιόν σωμάτων κατά τη διάρκεια του πολέμου εναντίων των Ελλήνων. Ο Κεμάλ ήταν βέβαιος ότι οι απλοί στρατιώτες και οι κατώτεροι αξιωματικοί δεν θα μπορούσαν να εξεγερθούν εύκολα εναντίον του, και αυτό γιατί τον θεωρούσαν τον ανώτερο εθνικό τους ήρωα και παράλληλα τον βίωναν και τον αντιλαμβάνονταν μέσα από τη σχέση πατέρααπογόνου. Εν ολίγοις λοιπόν, ο Κεμάλ διακινδύνευσε εκεί όπου ο προκάτοχος του Μαχμούτ Σεβκέτ Πασά απέτυχε και κατάφερε να εξέλθει νικητής. Την πρώτη επιτυχία του ακολούθησε ένα δεύτερο βήμα, η αναδιοργάνωση του στρατεύματος και η τοποθέτηση διοικητών της αρέσκειας του σε θέσεις κλειδιά. Τέλος, κατάφερε να καθιερώσει το άρθρο 48 του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικα που απαγόρευε κατηγορηματικά «σε κάθε στέλεχος των ενόπλων δυνάμεων να συμμετέχει σε πολιτικά κόμματα, να οργανώνει ή να παρίσταται σε πολιτικές συγκεντρώσεις, να εκφωνεί δημόσια πολιτικό λόγο ή να συντάσσει, υπογράφει ή αποστέλλει στον τύπο οποιαδήποτε δήλωση του με πολιτικό χαρακτήρα».

19 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ TOY 190Υ ΑΙΩΝΑ ΕΩΣ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ Σε αντίθεση με την περίπτωση της Τουρκίας, όπου οι ένοπλες δυνάμεις και η γραφειοκρατική τάξη κυριαρχούν σε όλους τους τομείς της ιστορικής εξέλιξης της χώρας, στην πολιτική ζωή της νεότερης Ελλάδας δέσποζαν δυο στοιχεία: πρώτον, η υπεροχή των πολιτικών κομμάτων και των αρχηγών τους, γαιοκτημόνων με μεγάλη επιρροή σε τοπικό επίπεδο ή πλουσίων εμπόρων και δεύτερον, η συνήθεια των πολιτικών να προσδοκούν τη βοήθεια των δυτικών υπερδυνάμεων για την επίλυση μεγάλου μέρους των προβλημάτων που απασχολούν τη χώρα. Η απουσία μιας ιδεολογικά ομοιόμορφης στρατο-γραφειοκρατικής τάξης και ο ενεργός ρόλος των πολιτικών κομμάτων καθήλωσαν το σώμα των αξιωματικών σε ένα δευτερεύοντα πολιτικό ρόλο. Η διαίρεση του πληθυσμού σε βενιζελικούς και μοναρχικούς το 1916 και η Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 αποτέλεσαν τους κυριότερους παράγοντες για την αναβάθμιση του πολιτικού ρόλου των στρατιωτικών. α. Η περίοδος της οθωμανικής κατοχής Η κατάρρευση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και η απόλυτη κυριαρχία του οθωμανικού καθεστώτος σε παραδοσιακά ελληνικές περιοχές επηρέασαν τη μετέπειτα κοινωνική, οικονομική και πολιτική τους ανάπτυξη. Για παράδειγμα, τόσο η φυγή στη Δύση ενός μεγάλου αριθμού από τους εναπομείναντες απογόνους και συγγενείς της αυτοκρατορικής οικογένειας αλλά και μελών της αριστοκρατίας του Βυζαντίου όσο και η αφομοίωση των υπολοίπων από την πολιτική δομή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είχε σοβαρές συνέπειες για τον ελληνο-ορθόδοξο πληθυσμό. Μια από αυτές ήταν και η έλλειψη ενός κοινά αποδεκτού πολιτικού ηγέτη που θα μπορούσε να οδηγήσει τις διάφορες στρατιωτικές ομάδες στη μάχη για την ανεξαρτησία και τη δημιουργία ενός σύγχρονου

20 ελληνικού κράτους. Επιπλέον, εμφανής υπήρξε και η έλλειψη ισχυρών παραδοσιακών πολιτικών δεσμών μεταξύ των διάφορων ομάδων της ελληνο-ορθόδοξης κοινότητας. Η εφαρμογή του οθωμανικού κοινωνικού και πολιτικού συστήματος των μιλλιέτ, που βασιζόταν στη θρησκευτική και κοινοτική διαίρεση της κοινωνίας, συνέβαλε θετικά στη μείωση της πολιτικής και στρατιωτικής συνοχής των Ελλήνων. Η εμφάνιση ενός μεγάλου αριθμού ισχυρών τοπικών πολιτικών και στρατιωτικών αρχηγών στάθηκε σοβαρό εμπόδιο για την ανάδειξη ενός εθνικού ηγέτη. Ο μοναδικός Έλληνας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία που του είχε επιτραπεί από το σουλτάνο η άσκηση ορισμένων πολιτικών καθηκόντων ήταν ο θρησκευτικός ηγέτης των απανταχού ορθόδοξων χριστιανών, ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Ωστόσο, το γεγονός ότι η έδρα του βρισκόταν στην πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας διευκόλυνε την άσκηση ελέγχου εκ μέρους των Οθωμανών και απέτρεπε τη θρησκευτική ηγεσία από παράτολμες πολιτικές ενέργειες. Η δε θρησκευτική διαμάχη της Ορθόδοξης και Καθολικής Εκκλησίας καθησύχαζε τους σουλτάνους όσον αφορά το ότι ο εκάστοτε Πατριάρχης δεν θα ζητούσε ποτέ τη βοήθεια των καθολικών, και κατά συνέπεια η πολιτική δύναμη των τελευταίων δεν θα μπορούσε να αποτελέσει πηγή σοβαρών κινδύνων για την Αυτοκρατορία. Η εμφάνιση μιας οικονομικά ισχυρής τάξης εμπόρων, κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, απέτυχε με τη σειρά της να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις εκείνες που θα συνέβαλλαν στην ανάδειξη ενός πολιτικού αρχηγού εθνικής εμβέλειας. Αν και η τάξη αυτή διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δεν μπόρεσε να δομήσει μια ενιαία πολιτική οργάνωση η οποία θα διατηρούσε την πολιτική ενότητα των καταπιεσμένων Ελλήνων. Η τάξη αυτή δεν είχε καμία εμπειρία στη διεξαγωγή πολεμικών επιχειρήσεων και θεωρούσε ότι ο πόλεμος είναι μια πολύ ακριβή και επικίνδυνη υπόθεση. Το στοιχείο που τη χαρακτήριζε ήταν η τάση για αδιάκοπη συσσώρευση πλούτου. Για όσο καιρό επιτύγχαναν χωρίς προβλήματα το σκοπό τους, τα μέλη της δεν αντιδρούσαν στο πολιτικό και οικονομικό σύστημα της Αυτοκρατορίας. Όταν όμως το σύστημα άρχισε να θέτει εμπόδια στις οικονομικές και πολιτικές φιλοδοξίες των μελών της, τότε άρχισαν να προωθούν και να συμμετέχουν σε δραστηριότητες που στόχευαν στη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Από τα παραπάνω, είναι φανερό ότι η ιδέα της δημιουργίας ενός ανεξάρτητου ελληνικού κράτους φάνταζε παράτολμη. Ωστόσο, οι σπόροι τής έστω και περιορισμένης αντίστασης στην κεντρική εξουσία είχαν φυτευτεί από καιρό. Κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κατοχής είχε εμφανισθεί ένας σημαντικός αριθμός

21 ένοπλων ομάδων τοπικού χαρακτήρα, «προϊόν της ανασφάλειας για τη ζωή και την ιδιοκτησία (των πολιτών)... σε ένα κράτος και μια οικονομία που ευνοούσε την έλλειψη εφαρμογής των νόμων γενικά και τη ληστεία ειδικότερα». Παρόλο που τα κίνητρα των ομάδων αυτών για αντίσταση στην οθωμανική εξουσία ήταν περισσότερο το προσωπικό κέρδος των ηγετών αλλά και των μελών τους και λιγότερο το εθνικό συμφέρον, από τις τάξεις τους αναδύθηκαν οι πολεμιστές του εθνικο-απελευθερωτικού αγώνα. Οι ένοπλες αυτές ομάδες ήταν τρεις: οι κλέφτες, οι αρματολοί και οι κάποι. «Οι κλέφτες», παρατηρεί ο Κολιόπουλος, «ήταν κυρίως φυγάδες, οφειλέτες, επικηρυγμένοι, απροσάρμοστοι, τυχοδιώκτες, θύματα καταπίεσης, άνθρωποι δίχως περιουσιακά δικαιώματα ή άλλες υποχρεώσεις, που κατέφυγαν στα βουνά και έγιναν ληστές». Η ληστεία αποτελούσε μέσο επιβίωσης των κλεφτών και τα μέλη των κλέφτικων ομάδων διακρίνονταν για «την προσωπική αξία του λόγου τους (τιμή), τη γενναιότητα τους, την αντοχή τους στην πείνα και τις κακουχίες, αλλά και για τη σωματική τους δύναμη». 5 Ο ηγέτης της ομάδας και οι βοηθοί του, «τα πρωτοπαλίκαρα», απολάμβαναν το σεβασμό όλων των μελών. Τα στοιχεία που διακρίνουν τους επαγγελματικούς στρατούς, όπως η πειθαρχία και η υπακοή, δεν ήταν τόσο διαδεδομένα στις ομάδες των κλεφτών. Παράδειγμα αποτελεί και το γεγονός ότι η είσοδος και η έξοδος ενός μέλους από μια κλέφτικη ομάδα ήταν θέμα που αφορούσε αποκλειστικά το ίδιο το μέλος. Σημαντικό είναι και το ότι η ηγεσία της ομάδας δεν ήταν κληρονομική. Όσο για τους αρματολούς, αποτελούσαν τη μόνη μη μουσουλμανική ομάδα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία που τα μέλη της είχαν την έγκριση της κεντρικής εξουσίας για να οπλοφορούν. Οι τοπικοί Οθωμανοί άρχοντες πλήρωναν τις ομάδες αυτές για να προστατεύουν συγκεκριμένα χωριά αλλά και εμπορικούς δρόμους από την απειλή των κλεφτών. Έτσι, οι ομάδες των αρματολών είχαν μετατραπεί σε πολιτικούς και στρατιωτικούς αντιπροσώπους του σουλτάνου σε περιοχές της δικαιοδοσία τους. «Σε αντίθεση με το θεσμό των κλεφτών», σημειώνει ο Πετρόπουλος, «ο θεσμός των αρματολών περιλάμβανε ολόκληρες κοινότητες ανθρώπων, όχι απλώς οπλίτες και αρχηγούς... Ο ηγέτης... διοικούσε και ταυτόχρονα προστάτευε [από ληστρικές επιδρομές] το χωριό του ή μια ομάδα από χωριά». Αρκετοί από αυτούς ασχολούνταν ενεργά με τη συλλογή των φόρων από τον τοπικό πληθυσμό. Επίσης, πολλοί είχαν και δεύτερο επάγγελμα, όπως αυτό του αγρότη ή του εμπόρου. Καθώς η θέση τους έγινε κληρονομική, ισχυρές τοπικές δυναστείες έκαναν την εμφάνιση τους, ιδιαίτερα στις περιοχές της Κεντρικής Ελλάδας.

22 Φημισμένοι πρώην κλέφτες χρησιμοποιήθηκαν όχι μόνο από τους Οθωμανούς αλλά και από πλούσιους χριστιανούς, συνήθως ισχυρούς τοπικούς παράγοντες, ως σωματοφυλακές τους, οι οποίοι είναι γνωστοί και ως κάποι. Αν και οι ένοπλες χριστιανικές ομάδες είχαν χωρισθεί σε τρεις διαφορετικές κατηγορίες, ο διαχωρισμός τους δεν ήταν τόσο αυστηρός. «Οι διαφορές μεταξύ κλεφτών και αρματολών», σημειώνει ο Κολιόπουλος, «ήταν αμυδρές λόγω της συχνής εναλλαγής ρόλων σε ένα σύστημα ασφάλειας το οποίο είχε ως κύριο στόχο τη σχετική, και όχι την απόλυτη, ασφάλεια... συχνά δε συγχωνεύονταν... Οι κατηγορίες ότι οι αρχηγοί των αρματολικών ομάδων δεν έδειχναν τον απαραίτητο ζήλο για την τελειωτική εξάλειψη των κλεφτών από την περιοχή τους, στοχεύοντας έτσι να καταστήσουν τις υπηρεσίες που πρόσφεραν απαραίτητες [για την κοινότητα και τις οθωμανικές αρχές], αλλά και να παραμείνουν στην εξουσία, δεν ήταν καθόλου βάσιμες». Η ελληνική κοινότητα απέτυχε στην προσπάθεια της να αναδείξει έναν εθνικό πολιτικό και στρατιωτικό ηγέτη ή έστω μια εθνική πολιτική οργάνωση. Η ενσωμάτωση των νέο-δημιουργηθέντων πολιτικών ομάδων (Φαναριώτες) αλλά και των κληρικών (ο Οικουμενικός Πατριάρχης και οι υψηλόβαθμοι θρησκευτικοί λειτουργοί) στο οθωμανικό πολιτικό σύστημα έγινε αιτία να διαφοροποιηθούν σημαντικά οι δυο αυτές ομάδες από τον ελληνικό αγροτικό πληθυσμό. Καθώς οι Φαναριώτες και οι κληρικοί δεν έκαναν καμία προσπάθεια για την απελευθέρωση του Έθνους από τον οθωμανικό ζυγό, η ευθύνη πέρασε στα μέλη των μεσαίων κοινωνικών τάξεων, όπως στους τοπικούς γαιοκτήμονες, τους φιλόδοξους εμπόρους και τα μέλη της ελληνικής διασποράς, που αποδέχθηκαν την ευθύνη για την έναρξη του εθνικο-απελευθερωτικού αγώνα. Το γεγονός αυτό άσκησε τεράστια επιρροή τόσο στο αποτέλεσμα της εμπόλεμης διαμάχης όσο και στην πολιτική εξέλιξη της νεότερης Ελλάδας. Η παρουσία ενός μεγάλου αριθμού τοπικά πανίσχυρων οικογενειών αποτέλεσε ανασταλτικό παράγοντα στην απόπειρα δημιουργίας μιας ενιαίας εθνικής εξουσίας και ενός ομοιογενούς πολιτικού συστήματος. Η πλειονότητα των πολιτικών και στρατιωτικών ηγετών που συμμετείχαν στον αγώνα της ανεξαρτησίας πίστευε ότι με την απελευθέρωση της χώρας από τον οθωμανικό ζυγό η δική τους πολιτική εξουσία, θα αυξανόταν. Οι περισσότεροι από αυτούς δεν επιθυμούσαν να αγωνισθούν για να αντικαταστήσουν μια αδύναμη κεντρική εξουσία (την οθωμανική του 19ου αιώνα) με μια ισχυρότερη (του ελληνικού κράτους). Το γεγονός ότι όλες οι προσπάθειες για τη συγκρότηση ενός εθνικού στρατεύματος απέτυχαν και ότι ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος δύο μόλις χρόνια

Η εποχή των Νεότουρκων

Η εποχή των Νεότουρκων συνειδητοποιώντας τη θέση της στην αυτοκρατορική κρατική μηχανή και κοινωνία καθώς και τις ευθύνες και τα προνόμια που πηγάζουν από αυτή, θέλησε ή αναγκάστηκε να αποκτήσει νέα μορφή, αυτή της νόμιμης,

Διαβάστε περισσότερα

α. Η περίοδος της οθωμανικής κατοχής

α. Η περίοδος της οθωμανικής κατοχής ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ TOY 190Υ ΑΙΩΝΑ ΕΩΣ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ Σε αντίθεση με την περίπτωση της Τουρκίας, όπου οι ένοπλες δυνάμεις και

Διαβάστε περισσότερα

Η Τουρκία στον 20 ο αιώνα

Η Τουρκία στον 20 ο αιώνα Η Τουρκία στον 20 ο αιώνα Ενότητα 5: Δημήτριος Σταματόπουλος Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών 1 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία του Αραβοϊσλαμικού Πολιτισμού

Ιστορία του Αραβοϊσλαμικού Πολιτισμού Ιστορία του Αραβοϊσλαμικού Πολιτισμού Ενότητα 5: Τουρκικός Εθνικισμός Δημήτριος Σταματόπουλος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό,

Διαβάστε περισσότερα

γ. Από το 1827 έως το 1908

γ. Από το 1827 έως το 1908 Γαλλίας και της Ρωσίας για την πραγματοποίηση των σχεδίων του. Όσο για τους πολιτικούς ηγέτες της χώρας, οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, δεν έχαναν ευκαιρία να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη αλλά και τη δουλοπρέπεια

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικές τάξεις στη Μεσοβυζαντινή Κοινωνία. Κουτίδης Σιδέρης

Κοινωνικές τάξεις στη Μεσοβυζαντινή Κοινωνία. Κουτίδης Σιδέρης Κοινωνικές τάξεις στη Μεσοβυζαντινή Κοινωνία Κουτίδης Σιδέρης Η βυζαντινή κοινωνική διαστρωμάτωση Εισαγωγή Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία υπήρξε μία από τις πλέον μακραίωνες κρατικές δομές στην μέχρι τώρα ανθρώπινη

Διαβάστε περισσότερα

18 ος 19 ος αι. ΣΟ ΑΝΑΣΟΛΙΚΟ ΖΗΣΗΜΑ. «Σώστε με από τους φίλους μου!»

18 ος 19 ος αι. ΣΟ ΑΝΑΣΟΛΙΚΟ ΖΗΣΗΜΑ. «Σώστε με από τους φίλους μου!» 18 ος 19 ος αι. ΣΟ ΑΝΑΣΟΛΙΚΟ ΖΗΣΗΜΑ «Σώστε με από τους φίλους μου!» Σο Ανατολικό ζήτημα, ορισμός Είναι το ζήτημα της διανομής των εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία από τις αρχές του 18ου αιώνα

Διαβάστε περισσότερα

ε. Από το 1922 έως το 1939

ε. Από το 1922 έως το 1939 ήταν λοιπόν το γεγονός αυτό να επηρεάσει τη συμπεριφορά των στελεχών των ενόπλων δυνάμεων, καθώς η εστίαση της προσοχής τους μετακινήθηκε από τα εξωτερικά στα εσωτερικά προβλήματα της χώρας. Η επαγγελματική

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 19 - Από την 3η Σεπτεμβρίου 1843 έως την έξωση του Όθωνα (1862) Ιστορία Γ Γυμνασίου

Ενότητα 19 - Από την 3η Σεπτεμβρίου 1843 έως την έξωση του Όθωνα (1862) Ιστορία Γ Γυμνασίου Ενότητα 19 - Από την 3η Σεπτεμβρίου 1843 έως την έξωση του Όθωνα (1862) Ιστορία Γ Γυμνασίου Ο Όθων συνδιαλέγεται με τον έφιππο συνταγματάρχη Δημήτριο Καλλέργη που του ζητά την παραχώρηση συντάγματος Καθιέρωση

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑΞΗ ΣΥΓΚΛΗΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΒΟΥΛΕΥΤΩΝ-Βουλευτές:

ΤΑΞΗ ΣΥΓΚΛΗΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΒΟΥΛΕΥΤΩΝ-Βουλευτές: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣΚΑΙΟΙΠΕΡΙΑΥΤΟΝ ΣΥΓΚΛΗΤΙΚΟΙKAI BOYΛΕΥΤΕΣ (HONESTIORES ΕΝΤΙΜΟΤΑΤΟΙ) - ΣΤΡΑΤΟΣ- ΚΛΗΡΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Αυτοκράτορας: H ανάρρηση στο θρόνο χάρη στο

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 20 - Από την έξωση του Όθωνα (1862) έως το κίνημα στο Γουδί (1909) Ιστορία Γ Γυμνασίου. Η άφιξη του βασιλιά Γεωργίου του Α.

Ενότητα 20 - Από την έξωση του Όθωνα (1862) έως το κίνημα στο Γουδί (1909) Ιστορία Γ Γυμνασίου. Η άφιξη του βασιλιά Γεωργίου του Α. Ενότητα 20 - Από την έξωση του Όθωνα (1862) έως το κίνημα στο Γουδί (1909) Ιστορία Γ Γυμνασίου Η άφιξη του βασιλιά Γεωργίου του Α. Χρονολόγιο 1844: Συνταγματική μοναρχία (σύνταγμα) 1862: Έξωση του Όθωνα

Διαβάστε περισσότερα

Ανασκόπηση Στο προηγούμενο μάθημα είδαμε πως μετά το θάνατο του Βασιλείου Β : το Βυζάντιο έδειχνε ακμαίο, αλλά είχαν τεθεί οι βάσεις της κρίσης στρατι

Ανασκόπηση Στο προηγούμενο μάθημα είδαμε πως μετά το θάνατο του Βασιλείου Β : το Βυζάντιο έδειχνε ακμαίο, αλλά είχαν τεθεί οι βάσεις της κρίσης στρατι Εσωτερική κρίση εξωτερικοί κίνδυνοι 1054-10811081 Στο σημερινό μάθημα θα δούμε: 1. τα εσωτερικά προβλήματα 2. τους εξωτερικούς κινδύνους 3. κυρίως τη μάχη στο Ματζικέρτ και τις συνέπειές της Ανασκόπηση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2ης ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2ης ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΕΛΠ 11: Ελληνική Ιστορία Ακ. Έτος: 2008-9 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2ης ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΘΕΜΑ: Η βυζαντινή αριστοκρατία κατά τους 9 ο έως 12 ο αιώνα: δομή και χαρακτηριστικά, ανάπτυξη και σχέσεις

Διαβάστε περισσότερα

7ος αι. 610 641 8 ος αι. ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ. αποφασιστικοί αγώνες και μεταρρυθμίσεις

7ος αι. 610 641 8 ος αι. ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ. αποφασιστικοί αγώνες και μεταρρυθμίσεις 7ος αι. 610 641 8 ος αι. ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ αποφασιστικοί αγώνες και μεταρρυθμίσεις πώς διαχειρίστηκε ο Ηράκλειος τόσο τους κινδύνους που απειλούσαν τα σύνορα του ανατολικού ρωμαϊκού κράτους όσο και τα σοβαρά προβλήματα

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 29 Οι Βαλκανικοί πόλεμοι Ιστορία Γ Γυμνασίου. Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (26 Οκτωβρίου 1912)

Ενότητα 29 Οι Βαλκανικοί πόλεμοι Ιστορία Γ Γυμνασίου. Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (26 Οκτωβρίου 1912) Ενότητα 29 Οι Βαλκανικοί πόλεμοι 1912-1913 Ιστορία Γ Γυμνασίου Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (26 Οκτωβρίου 1912) Χρονολόγιο 1897-1908 Μακεδόνικος Αγώνας 1912-1913 Βαλκανικοί πόλεμοι 1914-1918 Α' Παγκόσμιος

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 3. Οι Βαλκανικοί Πόλεµοι (σελ )

Κεφάλαιο 3. Οι Βαλκανικοί Πόλεµοι (σελ ) Ιστορία ΣΤ τάξης 5 η ενότητα «Η Ελλάδα στον 20 ο αιώνα» 1 Κεφάλαιο 3 Οι Βαλκανικοί Πόλεµοι (σελ. 186 189) Οι προσδοκίες, που καλλιέργησε στους υπόδουλους χριστιανικούς λαούς το κίνηµα των Νεοτούρκων το

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ "ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΕΝΩΣΗ "

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΕΝΩΣΗ ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΩΝ "ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ Κ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ" ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ "ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΕΝΩΣΗ 1911-1913" Κεφάλαιο 5 Ο χάρτης των Βαλκανίων

Διαβάστε περισσότερα

*** ΣΧΕΔΙΟ ΣΥΣΤΑΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2010/0310(NLE)

*** ΣΧΕΔΙΟ ΣΥΣΤΑΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2010/0310(NLE) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων 24.10.2012 2010/0310(NLE) *** ΣΧΕΔΙΟ ΣΥΣΤΑΣΗΣ σχετικά με το σχέδιο απόφασης του Συμβουλίου για τη σύναψη συμφωνίας εταιρικής σχέσης και συνεργασίας

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 4. Η Ελλάδα στον Α' Παγκόσµιο Πόλεµο (σελ )

Κεφάλαιο 4. Η Ελλάδα στον Α' Παγκόσµιο Πόλεµο (σελ ) Ιστορία ΣΤ τάξης Ε Ενότητα «Η Ελλάδα στον 20 ο αιώνα» 1 Κεφάλαιο 4 Η Ελλάδα στον Α' Παγκόσµιο Πόλεµο (σελ. 190 193) Το 1914 ξέσπασε στην Ευρώπη ο Α' Παγκόσµιος Πόλεµος. Η Ελλάδα, αφού οδηγήθηκε σε διχασµό

Διαβάστε περισσότερα

Α. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΛΑΤΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ( ) ΚΕΙΜΕΝΟ-ΠΗΓΗ

Α. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΛΑΤΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ( ) ΚΕΙΜΕΝΟ-ΠΗΓΗ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1. Πελατειακά δίκτυα επί τουρκοκρατίας Α. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΛΑΤΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ (1821-1843) ΚΕΙΜΕΝΟ-ΠΗΓΗ Το οθωνικό πολίτευμα,

Διαβάστε περισσότερα

Ένοπλη αντιπαράθεση στις αρχές του 20ου αιώνα που διήρκεσε περίπου 4 χρόνια ( ) Ξεκίνησε από την περιοχή της Καστοριάς και περί το τέλος του

Ένοπλη αντιπαράθεση στις αρχές του 20ου αιώνα που διήρκεσε περίπου 4 χρόνια ( ) Ξεκίνησε από την περιοχή της Καστοριάς και περί το τέλος του Ένοπλη αντιπαράθεση στις αρχές του 20ου αιώνα που διήρκεσε περίπου 4 χρόνια (1904-1908) Ξεκίνησε από την περιοχή της Καστοριάς και περί το τέλος του είχε επεκταθεί σε όλη τη σημερινή Μακεδονία μέχρι και

Διαβάστε περισσότερα

Μικρασιατική καταστροφή

Μικρασιατική καταστροφή Μικρασιατική καταστροφή Η εκστρατεία στη Μ. Ασία Μετά τη λήξη του Α Παγκοσμίου πολέμου οι νικήτριες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, ξεκίνησαν εργασίες με σκοπό τη διανομή των εδαφών. Η απόφαση

Διαβάστε περισσότερα

«Να συνειδητοποιήσουμε την πραγματικότητα και να διαμορφώσουμε σε νέα βάση. την πολιτική μας»

«Να συνειδητοποιήσουμε την πραγματικότητα και να διαμορφώσουμε σε νέα βάση. την πολιτική μας» ΝΑΝΤΙΑ Ι. ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ Βουλευτής ΠΑΣΟΚ ΝΟΜΟΥ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ Αθήνα, 04/05/11 «Να συνειδητοποιήσουμε την πραγματικότητα και να διαμορφώσουμε σε νέα βάση την πολιτική μας» Είναι, πλέον, δεδομένο ότι η Ενωμένη

Διαβάστε περισσότερα

Η Ελλάδα από το 1914 ως το 1924

Η Ελλάδα από το 1914 ως το 1924 Γ. ΕΡΓΑΣΙΕΣ - ΑΣΚΗΣΕΙΣ (ενδεικτικά παραδείγµατα) Η Ελλάδα από το 1914 ως το 1924 Με βάση τα στοιχεία που παρέχει το κεφάλαιο ΚΒ του σχολικού σας βιβλίου (σσ. 73-119) να συντάξετε έναν χρονολογικό πίνακα

Διαβάστε περισσότερα

Ανατολικο ζητημα κριμαϊκοσ πολεμοσ. Μάθημα 4ο

Ανατολικο ζητημα κριμαϊκοσ πολεμοσ. Μάθημα 4ο Ανατολικο ζητημα κριμαϊκοσ πολεμοσ Μάθημα 4ο Ανατολικο ζητημα = η πολύπλοκη πολιτική κατάσταση που δημιουργήθηκε στα Βαλκάνια και στην Εγγύς Ανατολή, κυρίως μετά τον 18ο αιώνα, ως αποτέλεσμα της παρακμής

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία

Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία Ενότητα 1η: Εισαγωγή Ελευθερία Μαντά, Λέκτορας Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας Ιστορίας και Αρχαιολογίας

Διαβάστε περισσότερα

29. Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία

29. Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία 29. Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία Οι Σελτζούκοι Τούρκοι και οι Νορμανδοί απειλούν την αυτοκρατορία και την Πόλη. Η Ανατολική και η Δυτική εκκλησία χωρίζονται οριστικά.

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΒΙΕΤΝΑΜ. Εργασία της μαθήτριας Έλλης Βελέντζα για το πρόγραμμα ΣινΕφηβοι

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΒΙΕΤΝΑΜ. Εργασία της μαθήτριας Έλλης Βελέντζα για το πρόγραμμα ΣινΕφηβοι Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΒΙΕΤΝΑΜ Εργασία της μαθήτριας Έλλης Βελέντζα για το πρόγραμμα ΣινΕφηβοι Ο πόλεμος του Βιετνάμ(1965-1975) ήταν η μεγαλύτερη ένοπλη σύγκρουση μεταξύ Δύσης και Ανατολής κατά την διάρκεια του

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ. Γ. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ. Γ. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ Γ. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Α. Ερωτήσεις σύντομης απάντησης 1. Το αγροτικό ζήτημα

Διαβάστε περισσότερα

δ. Από το 1909 έως το 1922

δ. Από το 1909 έως το 1922 από τους Οθωμανούς. Στα αρνητικά στοιχεία της περιόδου πρέπει να συμπεριληφθεί η νομιμοποίηση το)ν παρεμβολών του πρίγκιπα Κωνσταντίνου σε θέματα που απασχολούσαν τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας. Έως και

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ

Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ Οι βυζαντινοί ήταν καλά πληροφορημένοι για τις γειτονικές χώρες από δικούς τους ανθρώπους. Όταν έφταναν επισκέπτες, έμποροι, μισθοφόροι ή στρατιωτικοί φυγάδες, ή ακόμα κρατικές

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία. Α Λυκείου. Κωδικός Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1o ΘΕΜΑ

Ιστορία. Α Λυκείου. Κωδικός Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1o ΘΕΜΑ Ιστορία Α Λυκείου Κωδικός 6400 Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α 1o ΘΕΜΑ 1.α. Να επιλέξετε και να γράψετε τη σωστή απάντηση για κάθε ομάδα από τις ακόλουθες ερωτήσεις: 1. Η ομηρική εποχή ονομάζεται επίσης:

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ Α1 α. σχολικό βιβλίο, σελ. 46. Φεντερασιόν: ήταν μεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνωση της Θεσσαλονίκης, με πρωτεργάτες σοσιαλιστές από την ανοικτή σε νέες ιδέες

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 6. Η κρίση στα Βαλκάνια (σελ )

Κεφάλαιο 6. Η κρίση στα Βαλκάνια (σελ ) Ιστορία ΣΤ τάξης 4 η Ενότητα «Η Ελλάδα στον 19 ο αιώνα» 1 Κεφάλαιο 6 Η κρίση στα Βαλκάνια (σελ. 170 173) Στη διάρκεια του 19ου αιώνα η Οθωµανική Αυτοκρατορία αντιµετώπισε πολλά προβλήµατα και άρχισε σταδιακά

Διαβάστε περισσότερα

Η Τουρκία στον 20 ο αιώνα

Η Τουρκία στον 20 ο αιώνα Η Τουρκία στον 20 ο αιώνα Ενότητα 4: Δημήτριος Σταματόπουλος Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών 1 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία

Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία Ενότητα 4η: Φιλική Εταιρεία Ελευθερία Μαντά, Λέκτορας Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη

Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Επανάληψη Κωνσταντίνος: από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Ο Κωνσταντίνος Βυζάντιο 1. Αποφασίζει τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Ανατολή κοντά στο αρχαίο Βυζάντιο: νέο διοικητικό κέντρο η Κωνσταντινούπολη 2. 313

Διαβάστε περισσότερα

Έγγραφο συνόδου B7-0000/2013 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. σύμφωνα με το άρθρο 110, παράγραφος 2, του Κανονισμού

Έγγραφο συνόδου B7-0000/2013 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ. σύμφωνα με το άρθρο 110, παράγραφος 2, του Κανονισμού ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Έγγραφο συνόδου 8.10.2013 B7-0000/2013 ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ εν συνεχεία δήλωσης της Επιτροπής σύμφωνα με το άρθρο 110, παράγραφος 2, του Κανονισμού σχετικά με την Έκθεση Προόδου

Διαβάστε περισσότερα

EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL A8-0026/2. Τροπολογία. Igor Šoltes εξ ονόματος της Ομάδας Verts/ALE

EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL A8-0026/2. Τροπολογία. Igor Šoltes εξ ονόματος της Ομάδας Verts/ALE 8.2.2017 A8-0026/2 2 του 2016 για τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη Παράγραφος 4 4. ζητεί να διατηρηθεί η μεταρρυθμιστική ορμή, προκειμένου να μετασχηματιστεί η Βοσνία-Ερζεγοβίνη σε ένα πλήρως αποτελεσματικό, χωρίς

Διαβάστε περισσότερα

Συνεντεύξεις «πρόσωπο με πρόσωπο (face to face). Κοινές ερωτήσεις για όλους τους συμμετέχοντες.

Συνεντεύξεις «πρόσωπο με πρόσωπο (face to face). Κοινές ερωτήσεις για όλους τους συμμετέχοντες. Κεντρικά ερωτήματα: Ποιες είναι οι διαστάσεις της συζήτησης για την κρίση στο Δημόσιο Διάλογο; Ήταν η υιοθέτηση του πακέτου διάσωσης για την Ελλάδα και η ένταξη της Ελλάδας στο μηχανισμό στήριξης μονόδρομος

Διαβάστε περισσότερα

Η Γαλλική επανάσταση (1789-1794)

Η Γαλλική επανάσταση (1789-1794) Η Γαλλική επανάσταση (1789-1794) Το πλαίσιο 18 ος αιώνας, Γαλλία: Παλαιό Καθεστώς, δηλ. 3 θεσμοθετημένες τάξεις: Κλήρος (0,5%) Ευγενείς (1,5%) Υπόλοιποι, δηλ. αστοί, αγρότες εργάτες (98%) Κριτήρια ένταξης:

Διαβάστε περισσότερα

«ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ

«ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα στο οποίο η εξουσία πηγάζει από το λαό, ασκείται από τον λαό και υπηρετεί τα συμφέροντά του. Βασικό χαρακτηριστικό της είναι η λήψη αποφάσεων με ψηφοφορία

Διαβάστε περισσότερα

«Ο λαός συμμετείχε.. παρατάξεων» «Οι ορεινοί πλοιοκτητών»

«Ο λαός συμμετείχε.. παρατάξεων» «Οι ορεινοί πλοιοκτητών» ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 29 ΜΑΙΟΥ 2015 ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 α. Σελ. 77: «Μέσα στην Εθνοσυνέλευση (1862 1864). όπως ονομάστηκαν» «Ο λαός συμμετείχε.. παρατάξεων»

Διαβάστε περισσότερα

Τειχισμένο, κέντρο διοίκησης. Ο τρόπος άσκησης της εξουσίας και ο βαθμός συμμετοχής των πολιτών. Κώμες & καλλιεργήσιμες εκτάσεις

Τειχισμένο, κέντρο διοίκησης. Ο τρόπος άσκησης της εξουσίας και ο βαθμός συμμετοχής των πολιτών. Κώμες & καλλιεργήσιμες εκτάσεις Τα πολιτεύματα Ποιες ήταν οι επιδιώξεις κάθε πόλης-κράτους; ελευθερία-αυτονομία-αυτάρκειααυτάρκεια Ποια είναι τα συστατικά στοιχεία της πόλης-κράτους; γεωγραφικά-οργανωτικά Τα πολιτεύματα Ποιες ήταν οι

Διαβάστε περισσότερα

H ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ

H ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ H ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ Στο θρόνο βρίσκεται ο Αλέξιος Α Κομνηνός 1081 1118 (ιδρυτής δυναστείας Κομνηνών) Ο Αλέξιος Α Κομνηνός μπροστά στο Χριστό Ο Αλέξιος Α διαπραγματεύεται με τους σταυροφόρους

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία στο συνέδριο "Νοτιοανατολική Ευρώπη :Κρίση και Προοπτικές" (13/11/2009) Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΔΥΤΙΚΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ ΣΤΗΝ Ε.Ε.

Ομιλία στο συνέδριο Νοτιοανατολική Ευρώπη :Κρίση και Προοπτικές (13/11/2009) Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΔΥΤΙΚΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ ΣΤΗΝ Ε.Ε. Ομιλία στο συνέδριο "Νοτιοανατολική Ευρώπη :Κρίση και Προοπτικές" (13/11/2009) Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΔΥΤΙΚΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ ΣΤΗΝ Ε.Ε. ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΣΔΟΧΗ ΑΛΛΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΚΡΑΤΩΝ Κύριοι Υπουργοί, Κύριοι Πρέσβεις,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ "ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΕΝΩΣΗ "

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΕΝΩΣΗ ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΩΝ "ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ Κ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ" ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ "ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΕΝΩΣΗ 1911-1913" Κεφάλαιο 3 Η δεύτερη φάση και το

Διαβάστε περισσότερα

Ευρύκλεια Κολέζα ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΕΡΝΤΕΝ (565-843)

Ευρύκλεια Κολέζα ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΕΡΝΤΕΝ (565-843) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΕΡΝΤΕΝ (565-843) μεγάλες εδαφικές απώλειες ενίσχυση ελληνικότητας νέοι θεσμοί πλαίσιο μέσα στο οποίον το Βυζάντιο

Διαβάστε περισσότερα

Ειδικό Φροντιστήριο Στην Ελληνική Γλώσσα Απαντήσεις

Ειδικό Φροντιστήριο Στην Ελληνική Γλώσσα Απαντήσεις Απαντήσεις Α1. α. Κόμμα του Γ. Θεοτόκη: το κόμμα του Γ. θεοτόκη Αντιβενιζελικών. Σελ. 92-93 και Από τα Αντιβενιζελικά κόμματα..το πιο διαλλακτικό.σελ92 β. Προσωρινή Κυβέρνηση της Κρήτης(1905): Στο μεταξύ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 6ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΟΤΗΤΕΣ 27/28/29/30

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 6ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΟΤΗΤΕΣ 27/28/29/30 ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ ΑΙΤΙΑ: (συμπληρώστε τα κενά) Α/ Οικονομικά αίτια 1893: 1898: Αρχές 20 ου αι. : κάνει δύσκολη τη διάθεση των ελληνικών προϊόντων στις ξένες αγορές και περιόρισε τα εμβάσματα των Ελλήνων

Διαβάστε περισσότερα

Τα Βαλκάνια των αλληλοσυγκρουόμενων εθνικών επιδιώξεων

Τα Βαλκάνια των αλληλοσυγκρουόμενων εθνικών επιδιώξεων Τα Βαλκάνια των αλληλοσυγκρουόμενων εθνικών επιδιώξεων οι Σέρβοι κέρδισαν την αυτονομία τους (1812-1815) οι Έλληνες ίδρυσαν ανεξάρτητο εθνικό κράτος οι Βούλγαροι ίδρυσαν ανεξάρτητη βουλγαρική εκκλησία,

Διαβάστε περισσότερα

Οι 13 βρετανικές αποικίες Η Αγγλία ήταν η θαλασσοκράτειρα δύναμη από τον 17 ο αιώνα ίδρυσε 13 αποικίες στη βόρεια Αμερική. Ήταν ο προορ

Οι 13 βρετανικές αποικίες Η Αγγλία ήταν η θαλασσοκράτειρα δύναμη από τον 17 ο αιώνα ίδρυσε 13 αποικίες στη βόρεια Αμερική. Ήταν ο προορ Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής Γνωρίζετε τι είναι οι Η.Π.Α σήμερα; Θα δούμε πώς δημιουργήθηκαν και ποια είναι τα θεμέλια της ισχύος τους. Οι 13 βρετανικές αποικίες Η Αγγλία ήταν η θαλασσοκράτειρα δύναμη

Διαβάστε περισσότερα

Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Οι λαοί γύρω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Π Ρ Ο Τ Υ Π Ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Α Ν Α Β Ρ Υ Τ Ω Ν Σ Χ Ο Λ Ι Κ Ο Ε Τ Ο Σ : 2 0 1 7-2 0 1 8 Υ Π Ε Υ Θ Υ Ν Η Κ Α Θ Η Γ Η Τ Ρ Ι Α : Β. Δ Η Μ Ο Π Ο Υ Λ Ο Υ Τ Α

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1. Από τον Ελληνοτουρκικό Πόλεµο του 1897 στον Μακεδονικό Αγώνα (σελ )

Κεφάλαιο 1. Από τον Ελληνοτουρκικό Πόλεµο του 1897 στον Μακεδονικό Αγώνα (σελ ) Ιστορία ΣΤ τάξης 5 η Ενότητα «Η Ελλάδα στον 20 ο αιώνα» 1 Κεφάλαιο 1 Από τον Ελληνοτουρκικό Πόλεµο του 1897 στον Μακεδονικό Αγώνα (σελ. 178 181) Μετά την ήττα στον πόλεµο µε την Τουρκία, το 1897, το ελληνικό

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝEΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Κοινωνίες αγροτικού τύπου (παραδοσιακές, στατικές κοινωνίες)

ΓΕΝEΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Κοινωνίες αγροτικού τύπου (παραδοσιακές, στατικές κοινωνίες) ΓΕΝEΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Κοινωνίες αγροτικού τύπου (παραδοσιακές, στατικές κοινωνίες) Αξίες αδιαµφισβήτητες από γενιά σε γενιά Οι σχέσεις καθορισµένες από ήθη και έθιµα Εξωτερική ηθική Κοινωνίες

Διαβάστε περισσότερα

ΒΟΓΛΗΣ ΠΟΛΥΜΕΡΗΣ. Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

ΒΟΓΛΗΣ ΠΟΛΥΜΕΡΗΣ. Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Βιογραφικό σημείωμα Ο Πολυμέρης Βόγλης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1964. Σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και εκπόνησε τη διατριβή του στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 4 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 4 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 4 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΟΤΗΤΕΣ 17-18 -19-20 1 η ΕΡΩΤΗΣΗ: Αντιστοιχίστε τα στοιχεία της στήλης Α με αυτά της στήλης Β 1.Σύνταγμα 1844 2.Σύνταγμα 1864 3.εισηγήθηκε την αρχή της δεδηλωμένης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 1. Εισαγωγή 21 Τι είναι η Ιστορία; 21 Τότε και τώρα, εκεί και εδώ 24 Το φυσικό περιβάλλον 28 Λίγη περιγραφική Γεωγραφία 29 Επίλογος 32

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 1. Εισαγωγή 21 Τι είναι η Ιστορία; 21 Τότε και τώρα, εκεί και εδώ 24 Το φυσικό περιβάλλον 28 Λίγη περιγραφική Γεωγραφία 29 Επίλογος 32 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εικονογραφήσεις 13 Βιογραφικά 15 Πρόλογος στην 11 η έκδοση 17 1. Εισαγωγή 21 Τι είναι η Ιστορία; 21 Τότε και τώρα, εκεί και εδώ 24 Το φυσικό περιβάλλον 28 Λίγη περιγραφική Γεωγραφία 29 Επίλογος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ Ο ρόλος της Δια βίου Μάθησης στην καταπολέμηση των εκπαιδευτικών και κοινωνικών ανισοτήτων. Τοζήτηματωνκοινωνικώνανισοτήτωνστηνεκπαίδευσηαποτελείένα

Διαβάστε περισσότερα

ΨΗΦΙΣΜΑ OΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΣΤΟ ΒΕΛΙΓΡΑΔΙ

ΨΗΦΙΣΜΑ OΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΣΤΟ ΒΕΛΙΓΡΑΔΙ ΨΗΦΙΣΜΑ OΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΣΤΟ ΒΕΛΙΓΡΑΔΙ «ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΥΝΔΙΚΑΤΩΝ: ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ» Εγκρίθηκε από το Πανευρωπαϊκό Συνέδριο της

Διαβάστε περισσότερα

Παρασκευή, 15 Νοεμβρίου 2013, ώρα: 5:30 μ.μ. Ξενοδοχείο Hilton Park

Παρασκευή, 15 Νοεμβρίου 2013, ώρα: 5:30 μ.μ. Ξενοδοχείο Hilton Park Χαιρετισμός του Υπουργού Παιδείας και Πολιτισμού κ. Κυριάκου Κενεβέζου, εκ μέρους του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Νίκου Αναστασιάδη στην τελετή αποφοίτησης του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου Παρασκευή,

Διαβάστε περισσότερα

Βασικά θέματα προς συζήτηση:

Βασικά θέματα προς συζήτηση: ΕΝΟΤΗΤΑ 8. ΚΟΙΝΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ, ΚΟΙΝΗ ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Βασικά θέματα προς συζήτηση: Η ανάπτυξη της Κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας Η λήψη των αποφάσεων

Διαβάστε περισσότερα

Εισηγητής Δρ. Αβραάμ Παπασταθόπουλος. Δρ. Αβραάμ Παπασταθόπουλος

Εισηγητής Δρ. Αβραάμ Παπασταθόπουλος. Δρ. Αβραάμ Παπασταθόπουλος Εισηγητής Δύναμη: Η πιθανότητα που έχει ο «άνθρωπος» να είναι σε θέση να «περάσει» τις δικές του επιθυμίες μέσα από μία κοινωνική σχέση παρά την αντίσταση. Εξουσία: Η εξουσία ορίζεται ως το νόμιμο δικαίωμα

Διαβάστε περισσότερα

για τα 30 χρόνια από την ίδρυση της Ένωσης των Ευρωπαίων ικαστών για τη ηµοκρατία και Ελευθερίες [MEDEL].

για τα 30 χρόνια από την ίδρυση της Ένωσης των Ευρωπαίων ικαστών για τη ηµοκρατία και Ελευθερίες [MEDEL]. ΨΗΦΙΣΜΑ για τα 30 χρόνια από την ίδρυση της Ένωσης των Ευρωπαίων ικαστών για τη ηµοκρατία και Ελευθερίες [MEDEL]. ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ- ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ- ΙΚΑΙΟΣΥΝΗ Τον Ιούνιο 1985, µια οµάδα ευρωπαίων δικαστικών λειτουργών

Διαβάστε περισσότερα

Φορείς των νέων ιδεών ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ

Φορείς των νέων ιδεών ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ Δ. ΑΝΑΝΕΩΣΗ- ΔΙΧΑΣΜΟΣ (1909-1922) 1. Το κόμμα των φιλελευθέρων 1. Πριν τις εκλογές της 8ης Αυγούστου 1910 κανένα ΜΕΓΑΛΟ κόμμα δεν υποστήριζε τις μεταρρυθμίσεις που προτάθηκαν το 1909/1910 Φορείς των νέων

Διαβάστε περισσότερα

«Η πρόκληση της αλλαγής του κράτους σήµερα»

«Η πρόκληση της αλλαγής του κράτους σήµερα» Αντώνης Μακρυδηµήτρης Καθηγητής Πανεπιστηµίου Αθηνών «Η πρόκληση της αλλαγής του κράτους σήµερα» Ι Βασικό πρόβληµα της χώρας υπήρξε εδώ και καιρό η ποιότητα της δηµοκρατίας και της λειτουργίας των δηµοσίων

Διαβάστε περισσότερα

Ορισµένες διαστάσεις της εξωτερικής πολιτικής της Γαλλίας

Ορισµένες διαστάσεις της εξωτερικής πολιτικής της Γαλλίας Ορισµένες διαστάσεις της εξωτερικής πολιτικής της Γαλλίας Τα κυριότερα χαρακτηριστικά της εξωτερικής πολιτικής της Γαλλίας είναι η συνέχεια στόχων και στρατηγικών επιλογών στη βάση των πολιτικών αντιλήψεων

Διαβάστε περισσότερα

Η ΚΙΝΑ ΣΤΟΝ 21 Ο ΑΙΩΝΑ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ

Η ΚΙΝΑ ΣΤΟΝ 21 Ο ΑΙΩΝΑ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ Η ΚΙΝΑ ΣΤΟΝ 21 Ο ΑΙΩΝΑ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΧΟΥΧΛΙΑ ΜΑΡΘΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΙΝΑΣ Προσπάθεια

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 5/11/2017 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ. Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων :

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 5/11/2017 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ. Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων : ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 5/11/2017 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1. Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων : α. Φεντερασιόν β. Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος γ. Κλήριγκ Μονάδες 15 ΘΕΜΑ Α2. Να χαρακτηρίσετε

Διαβάστε περισσότερα

Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους (4 ος -5 ος αι. μ.χ)

Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους (4 ος -5 ος αι. μ.χ) Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους (4 ος -5 ος αι. μ.χ) 1.1 Ο Διοκλητιανός και η αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας Επιμέλεια, Δ. Πετρουγάκη, Φιλόλογος Οι διοικητικές αλλαγές Ο Διοκλητιανός (284 μ.χ.) επεδίωξε

Διαβάστε περισσότερα

Α1. Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων που ακολουθούν: γ. Εκλεκτικοί Μονάδες 15

Α1. Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων που ακολουθούν: γ. Εκλεκτικοί Μονάδες 15 Α1. Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων που ακολουθούν: α. Ανόρθωση (1910) β. Κλήριγκ γ. Εκλεκτικοί Μονάδες 15 Α2. Γιατί δεν προέκυψαν ταξικά κόμματα στην Ελλάδα το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα; Μονάδες

Διαβάστε περισσότερα

Να απαντήσετε ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ και στις ΔΥΟ ερωτήσεις. Κάθε ερώτηση βαθμολογείται με δύο (2) μονάδες.

Να απαντήσετε ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ και στις ΔΥΟ ερωτήσεις. Κάθε ερώτηση βαθμολογείται με δύο (2) μονάδες. ΓΥΜΝΑΣΙΟ EΠΙΣΚΟΠΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2017-2018 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ- ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΑΞΗ: Γ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 08/06/2018 Βαθμός: Ολογράφως:. Υπογραφή:. ΧΡΟΝΟΣ: 2 ΩΡΕΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:.ΤΜΗΜΑ:

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΟΡΙΣΜΟΣ

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΟΡΙΣΜΟΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΓΕΝΙΚΑ Για τη δημοκρατία έγιναν κινήματα, εξεγέρσεις, επαναστάσεις, εμφύλιοι πόλεμοι. διώχθηκαν, βασανίστηκαν άνθρωποι και τιμήθηκαν τυραννοκτόνοι. Αποτέλεσε όχι μόνο το σκοπό κοινωνικών και

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία

Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εισαγωγή στη Νεοελληνική Ιστορία Ενότητα 10η: Το Κίνημα στο Γουδή Ελευθερία Μαντά, Λέκτορας Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας Άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Η εποχή του Αυγούστου (27 π.χ.-14 μ.χ.) Δεμοιράκου Μαρία

Η εποχή του Αυγούστου (27 π.χ.-14 μ.χ.) Δεμοιράκου Μαρία Η εποχή του Αυγούστου (27 π.χ.-14 μ.χ.) Δεμοιράκου Μαρία Αύγουστος Ο όγδοος μήνας του χρόνου τίτλος αυτοκρατόρων στη ρωμαϊκή και βυζαντινή αυτοκρατορία Η ισχυροποίηση της κεντρικής εξουσίας Ποιος; Οκταβιανός

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΛΠ11 ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Βυζάντιο και Χριστιανισμός: η δυναμική της θρησκείας στον καθορισμό της φυσιογνωμίας της αυτοκρατορίας και των

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ 800 479 π.χ.

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ 800 479 π.χ. ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ 800 479 π.χ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ Ποιες ήταν οι αιτίες της διάσπασης του φυλετικού κράτους; Η αύξηση του πληθυσμού και η έλλειψη καλλιεργήσιμης γης. Η καταπίεση που ασκούσαν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ "ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΕΝΩΣΗ "

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΕΝΩΣΗ ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΩΝ "ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ Κ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ" ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ "ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΕΝΩΣΗ 1911-1913" Κεφάλαιο 2 Η πρώτη φάση του Α Βαλκανικού

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΕΞΟΔΟΙ ΤΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΕΞΟΔΟΙ ΤΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Φλώρινα, Ιούνιος 2012 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΕΞΟΔΟΙ ΤΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑ Κ. ΣΑΡΡΗ ΑΝ. ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΤΒΣ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΡΑΣΕΩΝ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗΣ ΓΔ Στο πλαίσιο

Διαβάστε περισσότερα

Ειδικότερα: Ο Εδαφικός Διακανονισμός της Συνθήκης της Λωζάννης και η Νομολογία Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων. Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος

Ειδικότερα: Ο Εδαφικός Διακανονισμός της Συνθήκης της Λωζάννης και η Νομολογία Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων. Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος 1 Ο Εδαφικός Διακανονισμός της Συνθήκης της Λωζάννης και η Νομολογία Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής Νομικής Σχολής ΔΠΘ Η Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης της

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥΡΚΙΑ. Αξιολογώντας το παρελθόν και το παρόν, προβλέποντας το μέλλον

ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥΡΚΙΑ. Αξιολογώντας το παρελθόν και το παρόν, προβλέποντας το μέλλον ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥΡΚΙΑ Αξιολογώντας το παρελθόν και το παρόν, προβλέποντας το μέλλον ΣΥΣΤΗΜΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΑΝΟΙΓΟΥΝ ΕΝΑ «ΠΑΡΑΘΥΡΟ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ» ΓΙΑ ΑΛΛΑΓΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ «Το ευρωπαϊκό big-bang, η απόφαση

Διαβάστε περισσότερα

Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα.

Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Ο κατάλογος των δικαιωμάτων αυτών αποτελεί τη βασική κατοχύρωση

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΙΛΙΑ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΝΑΡΚΤΗΡΙΑ ΤΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΙΚΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ

ΟΜΙΛΙΑ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΝΑΡΚΤΗΡΙΑ ΤΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΙΚΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ ΟΜΙΛΙΑ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΝΑΡΚΤΗΡΙΑ ΤΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΙΚΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ 8-9 Δεκεμβρίου 2016 Κύριε Πρόεδρε της Κυπριακής Βουλής των

Διαβάστε περισσότερα

32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή

32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή 32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή Η Θεσσαλονίκη, από τα πρώτα βυζαντινά χρόνια, είναι η δεύτερη σημαντική πόλη της αυτοκρατορίας. Αναπτύσσει σπουδαία εμπορική, πνευματική και πολιτική κίνηση, την

Διαβάστε περισσότερα

Δήλωση Πολιτικής του Προέδρου της Δημοκρατίας για το Σχέδιο Δράσης για τη Μεταρρύθμιση της Δημόσιας Υπηρεσίας Παρασκευή 13/9/2013, 12.

Δήλωση Πολιτικής του Προέδρου της Δημοκρατίας για το Σχέδιο Δράσης για τη Μεταρρύθμιση της Δημόσιας Υπηρεσίας Παρασκευή 13/9/2013, 12. Δήλωση Πολιτικής του Προέδρου της Δημοκρατίας για το Σχέδιο Δράσης για τη Μεταρρύθμιση της Δημόσιας Υπηρεσίας Παρασκευή 13/9/2013, 12.00μμ Κυρίες και κύριοι, Κατά την παρουσίαση των μέτρων για τον εκσυγχρονισμό

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΟΚΕ ΕΛΛΑΔΑΣ, κ. Χρήστου ΠΟΛΥΖΩΓΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ TRESMED 4 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 10-11/9/2012

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΟΚΕ ΕΛΛΑΔΑΣ, κ. Χρήστου ΠΟΛΥΖΩΓΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ TRESMED 4 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 10-11/9/2012 ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΟΚΕ ΕΛΛΑΔΑΣ, κ. Χρήστου ΠΟΛΥΖΩΓΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ TRESMED 4 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 10-11/9/2012 Αγαπητοί συνάδελφοι, κυρίες και κύριοι, Σας ευχαριστώ όλους που ήρθατε στη χώρα μας και

Διαβάστε περισσότερα

1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Τα ΠΑΙ ΙΚΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΙΑ Το 958 µ.χ.. γεννιέται ο Βασίλειος ο Β, γιος του Ρωµανού και της Θεοφανώς. Γιαγιά του από την πλευρά του πατέρα του

1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Τα ΠΑΙ ΙΚΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΙΑ Το 958 µ.χ.. γεννιέται ο Βασίλειος ο Β, γιος του Ρωµανού και της Θεοφανώς. Γιαγιά του από την πλευρά του πατέρα του ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Ο ΒΟΥΛΓΑΡΟΚΤΟΝΟΣ (976-1025) 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Τα ΠΑΙ ΙΚΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΙΑ Το 958 µ.χ.. γεννιέται ο Βασίλειος ο Β, γιος του Ρωµανού και της Θεοφανώς. Γιαγιά του από την πλευρά του πατέρα του ήταν η Ελένη,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ. Προς τη Βουλή των Ελλήνων

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ. Προς τη Βουλή των Ελλήνων ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ στο σχέδιο νόμου «Κύρωση του Μνημονίου Συνεργασίας μεταξύ του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελληνικής Δημοκρατίας και του Υπουργείου Εξωτερικών της Δημοκρατίας της Σερβίας για την επιτάχυνση

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦ. 4. ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

ΚΕΦ. 4. ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΕΦ. 4. ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ α. η αραβική εξάπλωση με την καθοδήγηση των δύο πρώτων χαλιφών οι Άραβες εισέβαλαν και κατέκτησαν σε σύντομο χρονικό διάστημα τις πλούσιες χώρες της Εγγύς

Διαβάστε περισσότερα

η πορεία προς την πτώση της πρώτης δηµοκρατίας και η δικτατορία της 4 ης Αυγούστου

η πορεία προς την πτώση της πρώτης δηµοκρατίας και η δικτατορία της 4 ης Αυγούστου ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕ Η ΠΕΡΙΟ ΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α: η πορεία προς την πτώση της πρώτης δηµοκρατίας και η δικτατορία της 4 ης Αυγούστου 122 Α. ΚΛΕΙΣΤΕΣ Ή ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (ενδεικτικά παραδείγµατα)

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ.

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ. Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ. Κυρίες και κύριοι Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα και προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει διαχρονικά

Διαβάστε περισσότερα

Συντάχθηκε απο τον/την Άννα Φραγκουδάκη - Τελευταία Ενημέρωση Κυριακή, 26 Σεπτέμβριος :28

Συντάχθηκε απο τον/την Άννα Φραγκουδάκη - Τελευταία Ενημέρωση Κυριακή, 26 Σεπτέμβριος :28 Άννα Φραγκουδάκη Η ευρωπαϊκή ταυτότητα του μέλλοντος (Και το απαραίτητο μεσογειακό περιεχόμενό της) Είναι σημαντική προϋπόθεση για τη δημοκρατία και το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης η καλλιέργεια της ευρωπαϊκής

Διαβάστε περισσότερα

Η στρατηγική πολύ μικρής κρατικής δύναμης: η περίπτωση της Κύπρου Στο διεθνές σύστημα δεν υπάρχουν μόνο οι μεγάλες δυνάμεις αλλά επίσης υπάρχουν

Η στρατηγική πολύ μικρής κρατικής δύναμης: η περίπτωση της Κύπρου Στο διεθνές σύστημα δεν υπάρχουν μόνο οι μεγάλες δυνάμεις αλλά επίσης υπάρχουν Η στρατηγική πολύ μικρής κρατικής δύναμης: η περίπτωση της Κύπρου Στο διεθνές σύστημα δεν υπάρχουν μόνο οι μεγάλες δυνάμεις αλλά επίσης υπάρχουν μεσαίες, μικρές ή και πολύ μικρές δυνάμεις. Παρόλο που η

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 11 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 11 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 11 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

{ Μοναρχία. Κωνσταντίνος-Ιωάννης Δημητρόπουλος

{ Μοναρχία. Κωνσταντίνος-Ιωάννης Δημητρόπουλος { Μοναρχία Κωνσταντίνος-Ιωάννης Δημητρόπουλος ΟΡΙΣΜΟΣ: Η Μοναρχία ή Βασιλεία είναι ο θεσμός διακυβέρνησης, όπου ο αρχηγός του κράτους είναι ο Βασιλιάς. Αυτό που τη χαρακτηρίζει είναι ότι ο τελευταίος κρατά

Διαβάστε περισσότερα

Επιτροπή Νομικών Θεμάτων και η Επιτροπή Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Επιτροπή Νομικών Θεμάτων και η Επιτροπή Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Νομικών Θεμάτων και η Επιτροπή Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων 3.6.2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ σχετικά με την πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Διαβάστε περισσότερα

«ΑΠΟ ΣΗΝ ΑΓΡΟΣΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΗΝ ΑΣΙΚΟΠΟΙΗΗ (19 ος - 20 ος αιώνας)»

«ΑΠΟ ΣΗΝ ΑΓΡΟΣΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΗΝ ΑΣΙΚΟΠΟΙΗΗ (19 ος - 20 ος αιώνας)» «ΑΠΟ ΣΗΝ ΑΓΡΟΣΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΗΝ ΑΣΙΚΟΠΟΙΗΗ (19 ος - 20 ος αιώνας)» Επαναληπτικό Διαγώνισμα Ιστορίας Προσανατολισμού ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΣΗ ΘΕΜΑ Α1 Να αποδώσετε το περιεχόμενο των παρακάτω όρων α) Μεγάλη Ιδέα (Μονάδες

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΝΤΕΛΑ-ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

ΜΟΝΤΕΛΑ-ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΟΝΤΕΛΑ-ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ Οι κρίσεις δημιουργούν απρόβλεπτες καταστάσεις οι οποίες εξελίσσονται ραγδαία και απαιτούν αποφάσεις προκειμένου οι επιπτώσεις τους να μην επεκταθούν ταχύτατα. Κάθε κρίση απαιτεί

Διαβάστε περισσότερα

Φάσμα. προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. Πόλεμοι λιγότερο φονικοί, βία παντού

Φάσμα. προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. Πόλεμοι λιγότερο φονικοί, βία παντού σύγχρονο Φάσμα προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. μαθητικό φροντιστήριο 25ης Μαρτίου 111 - ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ - 210 50 20 990-210 50 27 990 25ης Μαρτίου 74 - ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ - 210 50 50 658-210 50 60 845 Γραβιάς 85 -

Διαβάστε περισσότερα

Οι διακρίσεις στην απασχόληση παραμένουν μεγάλες σήμερα παρά τις σημαντικές προσπάθειες που έχουν γίνει στη χώρα μας τα τελευταία 30 χρόνια.

Οι διακρίσεις στην απασχόληση παραμένουν μεγάλες σήμερα παρά τις σημαντικές προσπάθειες που έχουν γίνει στη χώρα μας τα τελευταία 30 χρόνια. Αγαπητοί φίλοι και φίλες, Οι διακρίσεις στην απασχόληση παραμένουν μεγάλες σήμερα παρά τις σημαντικές προσπάθειες που έχουν γίνει στη χώρα μας τα τελευταία 30 χρόνια. Οι διακρίσεις συνδέονται άμεσα με

Διαβάστε περισσότερα