ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΜΟΣΧΟΒΙΤΗ ΑΡΓΥΡΩ ΑΜ: 37

Transcript

1 ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΜΟΣΧΟΒΙΤΗ ΑΡΓΥΡΩ ΑΜ: 37 ΚΑΒΑΛΑ, ΜΑΡΤΙΟΣ 2005

2 ΘΕΜΑ: «Οι θεσμικές μεταβολές της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα πλαίσια της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης.»

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 «Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ» ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΟΙ ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΑΝΘΡΑΚΑ ΚΑΙ ΧΑΛΥΒΑ (ΕΚΑΧ) ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (ΕΚΑΕ) ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ (ΕΟΚ) ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΕΟΚ ΚΑΙ ΕΚΑΕ ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΜΑΑΣΤΡΙΧΤ Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΑΜΣΤΕΡΝΤΑΜ Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΝΙΚΑΙΑΣ ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 «ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ» ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΥΡΙΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Η ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΟΙ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Η ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΟΙ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ.30

4 ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Η ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΟΙ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ Η ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΟΙ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΑ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΑ Ή ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ (ΟΚΕ) Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ (ΕΤΕ) ΟΙ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΟΙ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ.. 42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 «Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ» ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΝΕ ΤΟ ΕΝΙΑΙΟ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (ΕΝΣ) Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΟΝΕ ΘΕΣΜΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΑΝ ΕΝ ΟΨΕΙ ΤΗΣ ΟΝΕ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (ΕΝΙ) Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (ΕΚΤ) Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΙΣΟΤΙΜΙΩΝ (ΕΝΣ2) Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Ο ΕΥΡΩΠΑΙΟΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΗΣ Ο ΕΥΡΩΠΑΙΟΣ ΕΠΟΠΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ..57 ΕΠΙΛΟΓΟΣ..59 ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ 61 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ..62 0

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Με τη εργασία αυτή γίνεται μια προσπάθεια να κατανοήσουμε καλύτερα τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πως αυτοί έχουν εξελιχθεί μέσα στον χρόνο και ειδικότερα ύστερα από την δημιουργία της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μια μικρή ιστορική αναδρομή, από την «γέννηση» της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέχρι και την μορφή που έχει σήμερα. Στην συνέχεια υπάρχει μια μικρή αναφορά στις πρώτες συνθήκες για την δημιουργία της ένωσης, δηλαδή στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ), στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (ΕΚΑΕ), στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) καθώς και στις αναθεωρήσεις των συνθηκών ΕΟΚ και ΕΚΑΕ. Επίσης γίνεται αναφορά στις θεμελιώδεις συνθήκες του Μάαστριχτ, του Άμστερνταμ και της Νίκαιας. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύονται τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την αρχή της δημιουργίας τους μέχρι και σήμερα. Τα θεσμικά αυτά όργανα είναι: 1. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. 2. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. 3. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. 4. Το Συμβούλιο. 5. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. 6. Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο. Εκτός όμως, από τα θεσμικά όργανα στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν και κάποια επικουρικά ή συμβουλευτικά όργανα τα οποία έχουν αυξημένο ρόλο και δεν θα ήταν σωστό να μην αναφερθούν. Τα κυριότερα από τα βοηθητικά αυτά όργανα είναι: 1. Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΟΚΕ). 2. Η Επιτροπή των Περιφερειών. 3. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ). 4. Οι Επιτροπές Διαχείρισης. 5. Οι Κανονιστικές Επιτροπές. Στο τρίτο και τελευταίο κεφάλαιο αναλύεται η δημιουργία της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ) από τις πρώτες προσπάθειες δημιουργίας ενός τέτοιου είδους ένωσης και το Ενιαίο Νομισματικό Σύστημα (ΕΝΣ) μέχρι την συνθήκη του 1

6 Μάαστριχτ με τα τρία στάδια και την πραγματικότητα της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Ακόμη περιγράφονται τα νέα θεσμικά όργανα που είναι τα εξής: 1. Το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ίδρυμα (ΕΝΙ). 2. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). 3. Ο μηχανισμός συναλλαγματικών ισοτιμιών (ΕΝΣ 2). 4. Η Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή (ΟΔΕ). 5. Ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής. 6. Ο Ευρωπαίος Επόπτης Προστασίας Δεδομένων (ΕΕΠΔ). Με τον επίλογο γίνεται μια αξιολόγηση της μέχρι τώρα πορείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 2

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ 3

8 1. 1 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Η πρώτη προσπάθεια για την δημιουργία μιας ένωσης των κρατών της Ευρώπης έγινε με την διακήρυξη της 9 ης Μαΐου 1950 από τον Robert Schuman. Ο Schuman πρότεινε, λοιπόν, στα Ευρωπαϊκά κράτη που μόλις είχαν αποκτήσει την εθνική τους κυριαρχία, μετά τον Β παγκόσμιο πόλεμο, να δημιουργήσουν μια ένωση σε συγκεκριμένους τομείς, χωρίς όμως να προχωρήσουν στην δημιουργία ομοσπονδιακού κράτους. Έτσι λοιπόν, πρότεινε την δημιουργία μιας ένωσης πάνω σε δύο πολύ σημαντικούς τομείς της τότε οικονομίας, τους τομείς του άνθρακα και του χάλυβα. Η ένωση θα γινόταν ανάμεσα σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη που το επιθυμούσαν. Ο Schuman πρότεινε την δημιουργία μιας ανώτατης αρχής η οποία θα έλεγχε τους τομείς του άνθρακα και του χάλυβα, που μέχρι τότε έλεγχαν τα ίδια τα κράτη. Στις 18 Απριλίου 1951 στο Παρίσι υπογράφηκε ανάμεσα στην Γαλλία, την Γερμανία, την Ιταλία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και την Ολλανδία η συνθήκη για τη ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ), η οποία άρχισε να εφαρμόζεται στις 25 Ιουλίου Η Αγγλία προτίμησε την δημιουργία μιας ζώνης ελεύθερων συναλλαγών και την ίδια ιδέα ενστερνίστηκαν η Δανία, η Νορβηγία, η Ισλανδία, η Αυστρία, η Πορτογαλία και η Ελβετία. Ύστερα από τη επικύρωση της συνθήκης ΕΚΑΧ και αφού η Ευρώπη των έξι είδε ότι η κοινή αγορά άνθρακα και χάλυβα ήταν αποτελεσματική, αποφάσισε να προχωρήσει στην δημιουργία μιας κοινής αγοράς για όλα τα προϊόντα. Έτσι συστήθηκε μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων για να εξετάσει το ενδεχόμενο αυτό, και αφού παρουσίασε τα αποτελέσματα της έρευνας, υπογράφηκαν μεταξύ των έξι, δύο συνθήκες στο Καπιτώλιο της Ρώμης στις 25 Μαρτίου 1957: η συνθήκη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) και η συνθήκη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (ΕΚΑΕ). Η Αγγλία από την μεριά της θέλησε να δημιουργήσει μια ευρεία ζώνη ελεύθερων συναλλαγών με την ΕΟΚ, αλλά διαφωνίες της με την Γαλλία δεν το επέτρεψαν. Έτσι δημιουργήθηκε η Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ) ανάμεσα στην Αγγλία, την Αυστρία, τη Νορβηγία, την Σουηδία, τη Δανία, την Πορτογαλία, την 4

9 Ισλανδία, την Ελβετία και την Φιλανδία. Επειδή, όμως, η Αγγλία κατάλαβε, ύστερα και από τις πρώτες επιτυχίες τις ΕΟΚ, ότι δεν μπορούσε να έχει τον κυρίαρχο ρόλο που ήθελε στην Ευρώπη, αποφάσισε να προσχωρήσει στην ΕΟΚ. Τον Αύγουστο του 1961 η Αγγλία μαζί με την Δανία υπέβαλλαν επίσημα την υποψηφιότητά τους για να γίνουν πλήρη μέλη της ΕΟΚ. Βρήκαν αντιμέτωπο όμως, τον πρόεδρο της Γαλλικής Δημοκρατίας Ντε Γκωλ κι έτσι σταμάτησαν οι διαπραγματεύσεις. Ακολούθησε και δεύτερη αίτηση από την Αγγλία και την Δανία, καθώς και από την Ιρλανδία και τη Νορβηγία, αφού ο Ντε Γκωλ παραιτήθηκε και τελικά υπογράφηκαν οι συνθήκες για την ένταξη των προαναφερόμενων χωρών. Από τις 1 Ιανουαρίου 1973 η Αγγλία, η Ιρλανδία και η Δανία είναι επίσημα μέλη της ΕΟΚ, ενώ η Νορβηγία έπειτα από δημοψήφισμα αποφάσισε να μην προσχωρήσει στην ένωση. Μετά τη αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ισπανία, οι συγκεκριμένες χώρες υπέβαλλαν τις αιτήσεις τους για την ένταξη τους στην ΕΟΚ. Η Ελλάδα εντάχθηκε στις 1 Ιανουαρίου 1981, ενώ η Πορτογαλία και η Ισπανία εντάχθηκαν στις 1 Ιανουαρίου Η Ευρώπη των έξι γίνεται Ευρώπη των δώδεκα και με την υπογραφή της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Πράξης (ΕΕΠ) στις 1 Ιουνίου 1987 αποφασίζουν την ολοκλήρωση της αγοράς τους, μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου Ένα χρόνο πριν, δηλαδή στις 31 Δεκεμβρίου 1991, στο Μάαστριχτ αποφάσισαν μέσα στην ενιαία αγορά να δημιουργήσουν μια οικονομική και νομισματική ένωση. Με την συνθήκη αυτή, καθώς και με κάποιες άλλες που θα αναλυθούν στη συνέχεια, η ΕΟΚ μετατρέπεται σε Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Στις 1 Ιανουαρίου 1995 γίνεται η ένταξη της Αυστρίας, της Φιλανδίας και της Σουηδίας, ενώ στις 1 Ιανουαρίου 1999 γίνεται πραγματικότητα η Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ). Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, πολλές χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, ζήτησαν την συμμετοχή τους στην ΕΕ, η οποία τους ενθάρρυνε με πολιτικά και οικονομικά κίνητρα. Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης τον Δεκέμβριο του 2002 αποφασίζεται να γίνουν μέλη της ένωσης από 1 η Μαΐου 2004 η Πολωνία, η Ουγγαρία, η Τσεχία, η Σλοβακία, η Σλοβενία, η Εσθονία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Κύπρος και η Μάλτα. Επίσης, από τις 1 Ιανουαρίου 2002 γίνεται εισαγωγή του ενιαίου νομίσματος, που ονομάστηκε euro σε δώδεκα από τις δεκαπέντε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 5

10 Τα κράτη- μέλη της ΕΕ αποφάσισαν πως πρέπει να υπάρχει ένα ενιαίο Σύνταγμα μεταξύ τους, το οποίο και υπογράφηκε από τους πρωθυπουργούς τους, στις 29 Οκτωβρίου Προβλέπεται επίσης το 2008 να ενταχθούν στην ΕΕ η Ρουμανία και η Βουλγαρία, ενώ η Τουρκία μπορεί να αρχίσει τις διαπραγματεύσεις για την ένταξη, αφού ικανοποιήσει κάποια κριτήρια που της έχουν τεθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. 6

11 1. 2 ΟΙ ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΑΝΘΡΑΚΑ ΚΑΙ ΧΑΛΥΒΑ (ΕΚΑΧ). Η συνθήκη της ΕΚΑΧ ήταν ουσιαστικά η πρώτη ιδρυτική συνθήκη και, όπως αναφέραμε ήδη, υπογράφηκε στο Παρίσι στις 18 Απριλίου 1951 και τέθηκε σε ισχύ στις 25 Ιουλίου Ο κύριος σκοπός τη συνθήκης αυτής ήταν η δημιουργία μιας κοινής αγοράς, μεταξύ των κρατών της κοινότητας, μέσα στην οποία θα μπορούσε να γίνεται ελεύθερα η διακίνηση προϊόντων άνθρακα και χάλυβα, καθώς επίσης θα διακινούνταν ελεύθερα εργαζόμενοι και κεφάλαια γι αυτούς τους τομείς. Για πρώτη φορά προβλεπόταν στην συνθήκη αυτή δημιουργία θεσμών. Έτσι λοιπόν, δημιουργήθηκε η Ανώτατη Αρχή, το Ειδικό Συμβούλιο των Υπουργών, η Συνέλευση και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Η συνθήκη της ΕΚΑΧ είχε πενηντακοετή διάρκεια και έληξε στις 23 Ιουλίου 2002, όπου οι κανόνες και οι πόροι που αφορούσαν τους τομείς του άνθρακα και του χάλυβα απορροφήθηκαν από τη Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (ΕΚΑΕ). Η συνθήκη της ΕΚΑΕ ή Ευρατόμ υπογράφηκε στη Ρώμη στις 25 Μαρτίου 1957 και άρχισε να ισχύει στις 1 Ιανουαρίου Η συνθήκη αυτή αφορούσε την δημιουργία μιας κοινής αγοράς στον τομέα των πυρηνικών υλικών και επομένως δημιουργία μιας νομοθεσίας για την πυρηνική ενέργεια που περιλάμβανε από συστήματα εφοδιασμού σε πρώτες ύλες, μέχρι κανόνες ασφαλείας για τους εργαζομένους. Η συνθήκη αυτή βρήκε πολλά εμπόδια επειδή μερικές χώρες προσδοκούσαν την προσωπική τους ανάπτυξη στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας. Μέχρι σήμερα όμως η συνθήκη αυτή διέπει την κοινή αγορά της πυρηνικής ενέργειας. 7

12 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ (ΕΟΚ). Η συνθήκη αυτή υπογράφηκε στο Καπιτώλιο της Ρώμης στις 25 Μαρτίου 1957 και τέθηκε σε ισχύ την 1 η Ιανουαρίου Η συνθήκη της ΕΟΚ προέβλεπε την δημιουργία μιας κοινής αγοράς μεταξύ των μελών της Κοινότητας. Η κοινή αυτή αγορά περιλάμβανε τα εξής: Τελωνειακή ένωση των κρατών μελών που σήμαινε την διαγραφή των τελωνειακών δασμών για τα κράτη μέλη και την θέσπιση ενός δασμολογίου κοινού προς τις χώρες που δεν ήταν μέλη της ένωσης. Την πραγματοποίηση τεσσάρων ελευθεριών: 1. Ελευθερία διακίνησης αγροτικών και βιομηχανικών προϊόντων. 2. Ελευθερία κυκλοφορίας εργαζομένων. 3. Ελευθερία στους ελεύθερους επαγγελματίες εγκατάστασης και παροχής υπηρεσιών. 4. Ελευθερία στην κυκλοφορία κεφαλαίων. Η συνθήκη της ΕΟΚ ρυθμίζει τις θέσεις των μελών στην κοινή αγορά και όχι τις μεταξύ τους σχέσεις. Με τον τρόπο αυτό δίνει τη δυνατότητα να αναπτύξουν δραστηριότητα και σε τομείς που αυτή δεν προβλέψει και να υιοθετήσουν κοινές πολιτικές χωρίς αναθεώρηση της συνθήκης. Με την συνθήκη αυτή δημιουργήθηκαν, τέλος, δυο θεσμικά όργανα: 1. Το Συμβούλιο και 2. Η Επιτροπή ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΕΟΚ ΚΑΙ ΕΚΑΕ. Η πρώτη τροποποίηση των συνθηκών αυτών έγινε στις Βρυξέλλες στις 22 Ιανουαρίου 1972 και άρχισε να ισχύει από την 1 η Ιανουαρίου 1973, ύστερα από την ένταξη της Δανίας, της Ιρλανδίας και της Αγγλίας στην ΕΟΚ, και αφορούσε κυρίως την λειτουργία των θεσμών. Η δεύτερη τροποποίηση που αφορούσε και πάλι τα θεσμικά όργανα, έγινε με την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ και την ΕΚΑΕ, όπως ακριβώς έγινε και αργότερα με την ένταξη της Πορτογαλίας και της Ισπανίας. Μια σημαντική τροποποίηση έγινε, τέλος, την 1 η Ιουλίου 1987 όπου τέθηκε σε ισχύ η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη. Σύμφωνα με αυτή τα κράτη μέλη έπρεπε να λάβουν μέτρα 8

13 για να καταφέρουν να φτάσουν στην οικονομική ολοκλήρωση, μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου Αυξήθηκαν ακόμη, τα δικαιώματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, επισημοποιήθηκε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και δόθηκε νομική βάση σε κάποιες κοινές πολιτικές. 9

14 1.2.2 ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΜΑΑΣΤΡΙΧΤ. Μια από τις σημαντικότερες συνθήκες στην «ζωή» της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ) ή όπως είναι ευρύτερα γνωστή η Συνθήκη του Μάαστριχτ. Η συνθήκη αυτή υπογράφηκε στην ομώνυμη πόλη στις 7 Φεβρουαρίου 1992 και άνοιξε έτσι τον δρόμο για την συνεχώς στενότερη συνεργασία των κρατών μελών σε διάφορους τομείς, δίνοντας έμφαση στον οικονομικό τομέα. Με την συνθήκη αυτή τίθενται κάποιοι συγκεκριμένοι στόχοι που αφορούν τα κράτη μέλη. Οι στόχοι αυτοί είναι 1. Να δημιουργηθεί σταδιακά ένας χώρος χωρίς εσωτερικά σύνορα, με την ίδρυση μιας οικονομικής και νομισματικής ένωσης. Η ένωση αυτή περιλαμβάνει τρεις διαφορετικές φάσεις: Η πρώτη φάση ξεκίνησε την 1 η Ιουλίου 1990 πριν ακόμη αρχίσουν να ισχύουν οι διατάξεις της ΣΕΕ. Η δεύτερη φάση ξεκίνησε την 1 η Ιανουαρίου 1994, αφού είχε τεθεί σε ισχύ η ΣΕΕ την 1 η Ιανουαρίου 1993, και στην οποία προβλεπόταν να ενισχυθεί η συνεργασία των κεντρικών τραπεζών των κρατών μελών. Αυτό επιτεύχθηκε με την δημιουργία του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ιδρύματος (ΕΝΙ ), καθώς και με την θεσμική κατοχύρωση της ανεξαρτησίας των Εθνικών Κεντρικών Τραπεζών 1. Η τρίτη φάση περιλάμβανε την υιοθέτηση ενιαίου νομίσματος και νομισματικής πολιτικής. Στην φάση αυτή καθορίστηκαν συναλλαγματικές ισοτιμίες για τις χώρες που δεν μπορούσαν να υιοθετήσουν το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα και το ΕΝΙ αντικαταστήθηκε από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα η οποία καθορίζει τη νομισματική πολιτική που θα ακολουθούν τα κράτη μέλη. Η οικονομική και νομισματική ένωση θα αναλυθεί περισσότερο σε επόμενο κεφάλαιο. 1 Γεωργακόπουλος Α. Θεόδωρος, «Η Ευρωπαϊκή Ένωση», Θεσμοί και πολιτικές, Εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα- Πειραιάς 1995, σ

15 2. Να δημιουργηθεί μια Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ) καθώς και αμυντική πολιτική που θα μπορεί σε κάποια συγκεκριμένη στιγμή να οδηγήσει σε κοινή άμυνα. 3. Να θεσπίσει την ιθαγένεια της ένωσης με σκοπό να προστατεύσει τα δικαιώματα των ατόμων που ανήκουν στα κράτη μέλη. 4. Μεταξύ των μελών της ένωσης να υπάρξει συνεργασία στον τομέα της δικαιοσύνης και των εσωτερικών. 5. Να ενισχυθούν οι αρμοδιότητες της Κοινότητας σε νέους τομείς δράσης όπως για παράδειγμα ο τομέας της παιδείας, του πολιτισμού, της υγείας κ.α 1 Η συνθήκη του Μάαστριχτ κάλυπτε τροποποιώντας τις προηγούμενες συνθήκες οι οποίες συμπεριλήφθηκαν μέσα σε αυτή 2. Επίσης χώριζε ουσιαστικά το ευρωπαϊκό οικοδόμημα σε τρία κτίσματα: το κύριο κτίσμα που είναι αυτό της Κοινότητας το οποίο αναβαθμίστηκε σε κάποιες κοινές πολιτικές και ίδρυσε ορισμένες νέες όπως για παράδειγμα της παιδείας, το κτίσμα της συνεργασίας στους τομείς της δικαιοσύνης και των εσωτερικών και το κτίσμα της ΚΕΠΠΑ Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΑΜΣΤΕΡΝΤΑΜ. Η συνθήκη του Άμστερνταμ υπογράφηκε στις 2 Οκτωβρίου 1997 στην ομώνυμη πόλη της Ολλανδίας, από τους υπουργούς Εξωτερικών των 15 κρατών μελών της Κοινότητας. Στην πραγματικότητα η συνθήκη του Άμστερνταμ αναθεώρησε την συνθήκη του Μάαστριχτ. Η συνθήκη του Άμστερνταμ αποτελεί ένα κείμενο που ενδιαφέρει περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο κείμενο τον ευρωπαίο πολίτη κι αυτό γιατί προσπαθεί να δώσει λύση στα καθημερινά προβλήματα των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης 4. Η συνθήκη αυτή, προετοιμάζοντας την διεύρυνση της ένωσης, θέλησε να ενισχύσει κάποιες υπάρχουσες πολιτικές όπως η ΚΕΠΠΑ και να εισάγει κάποιες νέες κοινές 1 Π. Κ Ιωακειμίδης, «Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Ένωση», Θεωρία- Διαπραγμάτευση, Θεσμοί και Πολιτικές, «Η Συνθήκη του Μάαστριχτ και η Ελλάδα», Β Έκδοση, Εκδόσεις Θεμέλιο, Βιβλιοθήκη Ευρωπαϊκών Θεμάτων 1995, σ Οι συνθήκες της ΕΚΑΧ και της ΕΚΑΕ καθώς και η ΕΟΚ η οποία στην συνέχεια μετονομάστηκε σε συνθήκη περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (ΣΕΚ). 3 Νίκος Μούσης, «Εγχειρίδιο Ευρωπαϊκής Πολιτικής», Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2000, σ «Η Συνθήκη του Άμστερνταμ», στον: Οικονομικό Ταχυδρόμο, 9/10/1997, σ.3 11

16 πολιτικές όπως για παράδειγμα η απασχόληση και η κοινωνική προστασία. Με την συνθήκη αυτή τέθηκαν οι εξής στόχοι: Να ανακτήσει ο ευρωπαίος πολίτης την εμπιστοσύνη του προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους θεσμούς της και η Ευρωπαϊκή Ένωση να υιοθετήσει μια ενιαία πολιτική για την απασχόληση και τα δικαιώματα των πολιτών. Επειδή η ανεργία είναι το σημαντικότερο πρόβλημα της Ευρώπης, η νέα συνθήκη υποχρεώνει τα κράτη μέλη να βρουν κοινές λύσεις για την ανεργία, χωρίς να χάνουν όμως την κύρια ευθύνη για την απασχόληση. Για τον λόγο αυτό συστάθηκε ένα νέο όργανο, η Συμβουλευτική Επιτροπή για την Απασχόληση 1. Να εξαλειφθούν τα όποια προβλήματα υπάρχουν στην ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων και να εδραιωθεί η συνεργασία των κρατών μελών στους τομείς δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην αστυνομική και δικαστική συνεργασία σε ποινικά θέματα. Να ενισχυθεί η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας, έτσι ώστε η Ευρώπη να αποκτήσει ισχυρότερη φωνή στις παγκόσμιες υποθέσεις. Έτσι δίνεται στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο η αρμοδιότητα να καθορίζει κοινές αρχές, στρατηγικές και κατευθύνσεις, καθώς επίσης να προχωρήσει σταδιακά και στην διαμόρφωση κοινής αμυντικής πολιτικής. Έχει, ακόμη, την αρμοδιότητα να ορίσει έναν ανώτατο αντιπρόσωπο της ΚΕΠΠΑ και να ιδρύσει μια μονάδα πολιτικού προγραμματισμού και επείγουσας δράσης. Να αναμορφωθούν τα θεσμικά όργανα της Ένωσης εν όψει της διεύρυνσής της, με την ένταξη των μελών της ανατολικής Ευρώπης. Οι μεταρρυθμίσεις των θεσμικών οργάνων θα αναλυθούν σε επόμενο κεφάλαιο. Με την συνεχή διεύρυνση της ένωσης είναι φυσικό να χρειάζονται συνεχώς νέες συνθήκες για να διαμορφώνονται οι θεσμοί και να εξυπηρετούν ολοένα και περισσότερο τα κράτη μέλη. Τα κείμενα των συνθηκών αφορούν άμεσα τους πολίτες, όμως πολλές φορές είναι δυσνόητα και τα χαρακτηρίζει μια αδιαφάνεια, με αποτέλεσμα να μην μπορούν οι πολίτες να κατανοήσουν τα θεμελιώδη κείμενα της ένωσης. Η λύση του προβλήματος αυτού δόθηκε με την συνθήκη του Άμστερνταμ, η οποία περιλαμβάνει την Συνθήκη 1 «Η Συνθήκη του Άμστερνταμ», στον: Οικονομικό Ταχυδρόμο, 9/10/1997, σ.8 12

17 για την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Συνθήκη περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με απλούστερη αρίθμηση των άρθρων τους για να γίνεται ευκολότερα κατανοητή Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΝΙΚΑΙΑΣ Η συνθήκη της Νίκαιας εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ύστερα από διαπραγματεύσεις δέκα μηνών, στις 7-9 Δεκεμβρίου Στην διάσκεψη για την συνθήκη αυτή τέσσερα ήταν τα θέματα που κυριάρχησαν και αφορούσαν: Το μέγεθος και την σύνθεση της Επιτροπής όπως θα δούμε και σε επόμενο κεφάλαιο. Την ενίσχυση του ρόλου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που θα περιγραφεί αναλυτικότερα παρακάτω. Ο τρόπος διαδικασίας λήψης των αποφάσεων θα αλλάξει από την 1 η Μαΐου 2005 και θα μετατραπεί σε ειδική πλειοψηφία. Ενισχύεται η συνεργασία ορισμένων κρατών μελών. 1 Η συνθήκη αυτή κινδύνευσε να μην επικυρωθεί, ύστερα από ένα αρνητικό αποτέλεσμα του πρώτου δημοψηφίσματος στην Ιρλανδία. Τελικά το δεύτερο δημοψήφισμα δέχτηκε την συνθήκη η οποία και επικυρώθηκε. Πάντως, ακόμα και αφού τέθηκε σε ισχύ η συνθήκη της Νίκαιας, δεν απέκλειε την παραπέρα διεύρυνση της Ευρώπης και όπως ήταν φυσικό παρουσιάστηκαν προβλήματα που αφορούσαν την οριοθέτηση των αρμοδιοτήτων των κρατών μελών και της ένωσης και τον ρόλο που έχουν τα εθνικά κοινοβούλια στην ένωση. Για να προετοιμαστεί το έδαφος για μια νέα διάσκεψη, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λάακεν στις 14 Δεκεμβρίου 2001, αποφάσισε να καλέσει μια Συνέλευση με πρόεδρο τον Giscard d Estaing και αντιπροέδρους τον G. Ammato και J.L. Dehaene. Στην συνέλευση αυτή συμμετείχαν από εκπρόσωποι κυβερνήσεων και εθνικών κοινοβουλίων των κρατών μελών, εκπρόσωποι υποψήφιων προς ένταξη χωρών, εκπρόσωποι του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, μέχρι και οι ίδιοι οι πολίτες συγκροτώντας για πρώτη φορά ένα forum. 2 1 Τα τέσσερα αυτά σημεία θα αναλυθούν στο δεύτερο κεφάλαιο. 2 europa.eu. int/ forum_convention/ index_el.htm 13

18 1.2.3 ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν δείξει την εξαιρετική τους ικανότητα να προσαρμόζουν τις συνθήκες στις συνεχώς μεταβαλλόμενες περιστάσεις. Αν και συχνά ακούγεται ότι λείπει το όραμα από τους μεταγενέστερους πολιτικούς της Ευρώπης, κάτι τέτοιο δεν μπορούμε να πούμε ότι ισχύει, γιατί δεν αντιμετωπίζουν τις συνθήκες σαν κάτι απαραβίαστο, αλλά τις μεταβάλλουν ανάλογα με τις σύγχρονες ανάγκες. Έτσι φτάσαμε σταδιακά σήμερα σε μια Ευρώπη στην οποία υπάρχει πια και ένα Ενιαίο Σύνταγμα. Το σύνταγμα αυτό που ήταν κάποτε ένα όνειρο μακρινό, υπογράφηκε από τους πρωθυπουργούς των κρατών μελών της ένωσης στις 29 Οκτωβρίου

19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ. 15

20 2.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Οι κοινές πολιτικές σε διάφορους τομείς για να γίνουν αποδεκτές από όλα τα κράτη μέλη θα πρέπει να ικανοποιούν όλα τα εθνικά συμφέροντα και για αυτόν ακριβώς τον λόγο, τα μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν μέρος στην διαδικασία λήψης των αποφάσεων. Όταν, πρόκειται για θεμελιώδεις κοινές πολιτικές, τότε οι κυβερνήσεις διαπραγματεύονται και τα αποτελέσματα δίνονται σε μια συνθήκη, η οποία θα πρέπει να υπογραφεί από τις κυβερνήσεις των κρατών μελών και στην συνέχεια να επικυρωθεί. Ενώ όταν πρόκειται για δευτερογενείς πολιτικές, τότε τα θεσμικά όργανα που έχουν δημιουργηθεί από τις συνθήκες, μ έναν συγκεκριμένο τρόπο, που τους έχει επιβληθεί, παίρνουν αποφάσεις. Είναι πάντως σίγουρο, πως οι κυβερνήσεις των κρατών μελών υποκινούν τα όργανα για τις αποφάσεις που θα πάρουν. Έτσι λοιπόν, σήμερα έπειτα από όλες αυτές τις συνθήκες που αφορούν την Ευρωπαϊκή Ένωση, έχουν δημιουργηθεί κάποια όργανα. Τα θεσμικά αυτά όργανα μπορούμε να τα διακρίνουμε σε κύρια όργανα και σε επικουρικά ή συμβουλευτικά όργανα. 1 Τα κύρια θεσμικά όργανα είναι: Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που καθορίζει τους στόχους των κοινών πολιτικών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή η οποία κάνει τις κατάλληλες προτάσεις πριν την υιοθέτηση κοινών πολιτικών. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που παίρνει τις αποφάσεις σχετικά με τον αν θα ακολουθηθεί μια κοινή πολιτική ή όχι. Το Συμβούλιο των Υπουργών που παίρνει τις αποφάσεις. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο που ελέγχει αν οι αποφάσεις του Κοινοβουλίου είναι νόμιμες. Το Ελεγκτικό Συνέδριο το οποίο σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφασίζουν για την νομιμότητα των πράξεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Τα επικουρικά ή συμβουλευτικά όργανα είναι πολλά. Τα κυριότερα από αυτά είναι: η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΟΚΕ), η Επιτροπή των Περιφερειών, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, οι Επιτροπές Διαχείρισης, οι Κανονιστικές Επιτροπές καθώς και η Επιστημονική και Τεχνική Επιτροπή. 1 Γεωργακόπουλος Α. Θεόδωρος, «Η Ευρωπαϊκή Ένωση», Θεσμοί και πολιτικές, Εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα- Πειραιάς 1995, σ.33 16

21 Στην συνέχεια ακολουθεί ανάλυση των κύριων θεσμικών οργάνων και η εξέλιξή τους μέσα στον χρόνο κυρίως από την Οικονομική και Νομισματική Ένωση και έπειτα, καθώς και μια μικρή ανάλυση για τα σημαντικότερα συμβουλευτικά όργανα που υπάρχουν σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 17

22 2.2 ΤΑ ΚΥΡΙΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ. Από την αρχή κιόλας της δημιουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, φάνηκε πόσο σημαντικό είναι να υπάρχει ένα όργανο για την αντιμετώπιση των σοβαρών θεμάτων και για την χάραξη στρατηγικής καθώς και για την προώθηση της ενοποίησης. Έτσι οι αρχηγοί των κρατών μελών συνήθιζαν να συναντιούνται στο πλαίσιο διασκέψεων. Από το 1974 αποφάσισαν ότι μαζί με τους υπουργούς εξωτερικών θα συνέρχονταν τρεις φορές τον χρόνο για να συζητούν σημαντικά θέματα. Έτσι λοιπόν προέκυψε ένα καινούριο όργανο που ονομάστηκε Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. 1 Η οργανωτική διάρθρωση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου είχε προσδιοριστεί για πρώτη φορά στην Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη. Στην συνέχεια αναβαθμίστηκε, σε κεντρικό πολιτικό θεσμό διαμόρφωσης των προσανατολισμών και πολιτικών της ένωσης, με την συνθήκη του Μάαστριχτ. Σύμφωνα με σχετικό άρθρο της συνθήκης αυτής, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποτελείται από τους αρχηγούς των κυβερνήσεων των κρατών μελών και από τον Πρόεδρο της Επιτροπής, οι οποίοι υποβοηθούνται από τους υπουργούς εξωτερικών των κρατών μελών και από ένα μέλος της Επιτροπής. Επίσης προβλέπεται από την ίδια συνθήκη ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα συνέρχεται τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο υπό την προεδρία του κράτους που κατέχει την προεδρία της ένωσης. Το ίδιο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, όμως, ύστερα από διάσκεψη στην Σεβίλλη στις Ιουνίου 2002, αποφάσισε να συνέρχεται κατ αρχήν τέσσερις φορές τον χρόνο, δύο φορές δηλαδή σε κάθε εξάμηνο και όταν υπάρχει κάτι σημαντικό να συνέρχεται σε έκτακτη σύνοδο. Τα μέλη του συμβουλίου αυτού, μετά από κάθε τακτή ή έκτακτη συνάντηση πρέπει να υποβάλλουν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μια έκθεση για τα θέματα και τα αποτελέσματα της συνάντησης καθώς και μια ετήσια έκθεση για την πρόοδο που έχει επιτύχει. Με την συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση καθορίστηκαν τρεις λειτουργίες για το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο: 1 Γεωργακόπουλος Α. Θεόδωρος, «Η Ευρωπαϊκή Ένωση», Θεσμοί και πολιτικές, Εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα- Πειραιάς 1995, σ.47 18

23 1. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθορίζει την ανάπτυξη και τους πολιτικούς προσανατολισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 2. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθορίζει τις αρχές και τους προσανατολισμούς της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας και τα θέματα που αποτελούν αντικείμενο κοινής δράσης της ΚΕΠΠΑ. Στην ουσία δηλαδή, η ΚΕΠΠΑ διαμορφώνεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. 3. Εν όψει της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα «μετατραπεί» κατά κάποιο τρόπο σε συμβούλιο υπουργών για να μπορεί να πάρει αποφάσεις για την μετάβαση στο ενιαίο νόμισμα. Το αποτέλεσμα από όλα αυτά είναι ότι, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι ένας χώρος όπου οι ηγέτες ανταλλάσσουν ελεύθερα τις απόψεις τους. Ακριβώς επειδή υπάρχει έλλειψη τυπικότητας και γραφειοκρατίας, υπάρχει συναδερφικό πνεύμα ανάμεσα στους ηγέτες κι έτσι μπορεί εύκολα να προωθήσει πολιτικά και οικονομικά θέματα που δεν μπορούν να λυθούν στο Συμβούλιο των Υπουργών. Παρόλο που στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο οι αρχηγοί των κρατών μελών δεν υιοθετούν νομικές πράξεις, καταλήγουν στην δημοσίευση κοινών δηλώσεων που αφορούν γενικές οδηγίες για μελλοντικές ενέργειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες έχουν αναμφισβήτητη πολιτική αξία. Στον τομέα της ΚΕΠΠΑ, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά, αφού το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εγκρίνει κοινές στρατηγικές και μπορεί να λάβει αποφάσεις για κοινές δράσεις και θέσεις. Με την συνθήκη του Άμστερνταμ τα πράγματα για το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν άλλαξαν ιδιαίτερα, παρά μόνο στον τομέα της ΚΕΠΠΑ όπου ενισχύθηκαν ακόμη περισσότερο οι καθοδηγητικές του εξουσίες Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Η ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή Commission όπως λέγεται συχνά, αποτελείται από είκοσι επιτρόπους. Τα μέλη της Επιτροπής διορίζονται από τις κυβερνήσεις των κρατών μελών, ύστερα από κοινή συμφωνία και η θητεία τους είναι διάρκειας πέντε ετών, όπως καθορίστηκε με την συνθήκη του Μάαστριχτ, ενώ πριν η θητεία τους ήταν 1 «Η Συνθήκη του Άμστερνταμ», στον: Οικονομικό Ταχυδρόμο, 9/10/1997, σ

24 τετραετής. Με την ίδια διαδικασία εκλεγόταν και ο πρόεδρος της Επιτροπής, η θητεία του οποίου ήταν διετής. Η συνθήκη του Μάαστριχτ ήρθε και τροποποίησε λίγο τόσο τον τρόπο εκλογής όσο και τον χρόνο θητείας των επιτρόπων και του προέδρου της Επιτροπής. Έτσι λοιπόν, τα κράτη μέλη ορίζουν ύστερα από συμφωνία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το άτομο που θέλουν να ορίσουν σαν πρόεδρο της Επιτροπής. Στην συνέχεια, οι κυβερνήσεις των κρατών μελών, αφού συνεννοηθούν με τον πρόεδρο καθορίζουν και τα υπόλοιπα μέλη της Επιτροπής. Όταν τα μέλη της Επιτροπής και ο πρόεδρος εγκριθούν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, διορίζονται οι επίτροποι από τις κυβερνήσεις με κοινή συμφωνία. Τα μέλη από τα οποία αποτελείται η Επιτροπή πρέπει να είναι ανεξάρτητα και ικανά αφού αντιπροσωπεύουν το κοινοτικό συμφέρον, πράγμα το οποίο πολλές φορές κλονίζεται από τις επιθυμίες των κυβερνήσεων των κρατών μελών. Η Επιτροπή ορίζει κάποιο από τα μέλη της σαν αντιπρόεδρο και αποφασίζει με πλειοψηφία των μελών. Το έργο της Επιτροπής υποβοηθείται από περίπου υπαλλήλους και διαιρείται σε 24 Γενικές Διευθύνσεις, ανάλογα με τον χώρο της πολιτικής. 1 Επίσης ο κάθε επίτροπος υποβοηθείται από μια μικρή ομάδα συνεργατών, που έχουν την ίδια εθνικότητα και την ίδια θητεία και ως αρμοδιότητα έχουν, την σχέση του επιτρόπου με τους συναδέλφους του και την προώθηση θεμάτων εθνικού ενδιαφέροντος. Με την συνθήκη του Άμστερνταμ ενισχύεται ο ρόλος του προέδρου της Επιτροπής, που τώρα πια πρέπει να εγκρίνεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Επίσης ο πρόεδρος ύστερα από κοινή συμφωνία με τις κυβερνήσεις των κρατών μελών, ορίζει τους επιτρόπους, ενώ υπήρχε μόνο απλή συνεννόηση. Η Επιτροπή θα εργάζεται πλέον υπό την καθοδήγηση του προέδρου της. 2 Τέλος, η συνθήκη της Νίκαιας προβλέπει ότι μέχρι να προσχωρήσει στην ένωση και το 27 ο κράτος μέλος, θα υπάρχει ένας επίτροπος από το κάθε κράτος μέλος, ενώ όταν συμβεί αυτό ο αριθμός των επιτρόπων θα είναι μικρότερος από τον αριθμό των κρατών μελών. Επίσης ενισχύονται ακόμα περισσότερο οι εξουσίες του προέδρου της Επιτροπής. 3 1 Ν. Μαραβέγιας- Μ. Τσινισιζέλης, «Η ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης», Θεσμικές πολιτικές και οικονομικές πτυχές, Εκδόσεις Θεμέλιο, Βιβλιοθήκη Ευρωπαϊκών Θεμάτων 1995, σ «Η Συνθήκη του Άμστερνταμ», στον: Οικονομικό Ταχυδρόμο, 9/10/1997, σ Ν. Μούσης, «Ευρωπαϊκή Ένωση», Δίκαιο Οικονομία και Πολιτική, 10 η αναθεωρημένη έκδοση, Αθήνα 2003, σ

25 ΟΙ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι ο πιο σημαντικός θεσμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και φυσικά έχει αυξημένες δραστηριότητες: Η Επιτροπή είναι ο «φύλακας» των συνθηκών και «επόπτης» των κοινοτικών κανόνων. Από κάθε συνθήκη ή ακόμη και από πράξεις των οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, απορρέουν κάποιες υποχρεώσεις που αφορούν τόσο τα φυσικά όσο και τα νομικά πρόσωπα. Η Επιτροπή είναι υπεύθυνη για τον έλεγχο των κρατών μελών, για το αν εφαρμόζουν ή όχι τους κανόνες που προέρχονται από τις συνθήκες. Η Επιτροπή λοιπόν έχει το δικαίωμα να συλλέγει πληροφορίες και να παίρνει μέτρα για να διαπιστώσει αν τηρούνται οι κοινοτικοί νόμοι. Από την πλευρά τους τα κράτη μέλη είναι υποχρεωμένα από τις συνθήκες να παίρνουν όλα τα αναγκαία μέτρα για να μπορεί η Επιτροπή να εξακριβώνει αν τηρούνται ή όχι οι κοινοτικοί νόμοι. Η διαπίστωση ότι υπάρχει κάποια παράβαση μπορεί να γίνει από τη ίδια τη Επιτροπή, αλλά μπορεί να γίνει και από κάποια κυβέρνηση κράτους μέλους ή και από έναν απλό ιδιώτη. Στην περίπτωση αυτή η Επιτροπή υπενθυμίζει στο κράτος μέλος τις υποχρεώσεις του και τι καλεί να υποβάλλει τις παρατηρήσεις του για το σχετικό θέμα, μέσα σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα που συνήθως είναι δυο μήνες. Αν το εμπλεκόμενο κράτος μέλος δεν συμμορφωθεί και συνεχίσει να παραβιάζει το κοινοτικό δίκαιο ή αν οι παρατηρήσεις του για το θέμα δεν θεωρηθούν επαρκείς, τότε η Επιτροπή υποβάλλει «αιτιολογημένη γνώμη», με την οποία καλεί το κράτος να συμμορφωθεί σε περιορισμένο χρονικό διάστημα. 1 Αν και μετά την προθεσμία το κράτος αρνείται να συμμορφωθεί, τότε η Επιτροπή καταθέτει το θέμα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, το οποίο τάσσεται συνήθως με το μέρος της Επιτροπής και όταν διαπιστώσει την παράβαση επιβάλλει στο κράτος μέλος να συμμορφωθεί σε ό,τι αφορά στην τήρηση του κοινοτικού δικαίου. Η Επιτροπή μπορεί ακόμα, να προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και κατά του Συμβουλίου, στην περίπτωση βέβαια που θα διαπιστώσει πως παραβιάζει το κοινοτικό δίκαιο. 1 Γεωργακόπουλος Α. Θεόδωρος, «Η Ευρωπαϊκή Ένωση», Θεσμοί και πολιτικές, Εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα- Πειραιάς 1995, σ

26 Η Επιτροπή είναι το εκτελεστικό όργανο της κοινότητας. Οι συνθήκες έχουν δώσει στην Επιτροπή το δικαίωμα να παίρνει κάποιες αποφάσεις και να επιβάλλει κάποιους κανόνες, οι οποίοι όμως, δεν είναι δεσμευτικοί για τα κράτη μέλη. Κι αυτό γιατί οι αποφάσεις αυτές δεν θεσπίζουν κανόνες δικαίου, αλλά έχουν εκτελεστικό χαρακτήρα. Εξάλλου το Συμβούλιο είναι το αρμόδιο όργανο θέσπισης κανόνων δικαίου. Από τα στοιχεία που απορρέουν από τις συνθήκες η Επιτροπή έχει αυξημένες εκτελεστικές αρμοδιότητες σε ορισμένους τομείς όπως για παράδειγμα στην καλή λειτουργία της ενιαίας αγοράς, στην εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού και μέχρι ένα σημείο, στις εξωτερικές σχέσεις της ένωσης. Επίσης, το Συμβούλιο έχει μεταβιβάσει στην Επιτροπή εξουσία να παίρνει αποφάσεις με βάση δευτερογενείς διατάξεις του κοινοτικού δικαίου. 1 Για να πάρει αποφάσεις η Επιτροπή χρειάζεται να έχουν τεθεί από το Συμβούλιο κάποιες προϋποθέσεις. Η Επιτροπή στη νομοθετική διαδικασία. Ο ρόλος της Επιτροπής στη νομοθετική διαδικασία είναι πολύ σημαντικός. Κι αυτό γιατί η Επιτροπή έχει το δικαίωμα να προτείνει την κοινοτική νομοθεσία τόσο στο Συμβούλιο των Υπουργών όσο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η Επιτροπή είναι λοιπόν αρμόδια για να παίρνει πρωτοβουλίες σχετικά με την θέσπιση των κοινοτικών κανόνων δικαίου. Το Συμβούλιο βέβαια μπορεί να πάρει μια πρωτοβουλία για την τακτοποίηση ενός ζητήματος, αλλά και πάλι θα πρέπει να ζητήσει από την Επιτροπή να υποβάλλει μια πρόταση. Πάντως σε οποιαδήποτε περίπτωση, η νομοθετική διαδικασία ξεκινάει ύστερα από κατάθεση πρότασης της Επιτροπής, η οποία μάλιστα είναι και το αρμόδιο όργανο για το περιεχόμενο της προτεινόμενης νομοθεσίας. Η πρωτοβουλιακή αυτή λειτουργία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποβοηθείται τόσο από επαφές της Επιτροπής με εκπροσώπους των γραφειοκρατιών των κρατών μελών και εκπροσώπους ομάδων συμφερόντων, όσο και από ένα μεγάλο δίκτυο συμβουλευτικών επιτροπών οι οποίες δίνουν χρήσιμες πληροφορίες κατά την διαδικασία ανάπτυξης στρατηγικής. 2 Ο ρόλος της Επιτροπής στην κατάρτιση του κοινοτικού προϋπολογισμού. 1 Γεωργακόπουλος Α. Θεόδωρος, «Η Ευρωπαϊκή Ένωση», Θεσμοί και πολιτικές, Εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα- Πειραιάς 1995, σ.52 2 Ν. Μαραβέγιας- Μ. Τσινισιζέλης, «Η ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης», Θεσμικές πολιτικές και οικονομικές πτυχές, Εκδόσεις Θεμέλιο, Βιβλιοθήκη Ευρωπαϊκών Θεμάτων 1995, σ

27 Η Επιτροπή είναι αρμόδια για την κατάρτιση του προϋπολογισμού που αφορά τις υπηρεσίες της. Μαζί με τα σχέδια προϋπολογισμού των άλλων κοινοτικών οργάνων, δημιουργείται ένα αρχικό σχέδιο προϋπολογισμού που υποβάλλεται στο Συμβούλιο. Η Επιτροπή επίσης είναι αυτή που καθορίζει το ανώτατο ποσοστό αύξησης των μη υποχρεωτικών δαπανών. Αφού, λοιπόν, το σχέδιο του προϋπολογισμού εγκριθεί από το Κοινοβούλιο αναλαμβάνει να το εκτελέσει, σύμφωνα με τους κοινοτικούς κανόνες. Έχει επίσης, την δυνατότητα σύναψης δανείων για επενδύσεις στον βιομηχανικό τομέα και διαχείρισης των κοινοτικών ταμείων και των προγραμμάτων έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης. 1 Ο αντιπροσωπευτικός ρόλος της Επιτροπής. Η Επιτροπή έχει αυξημένες δραστηριότητες στον τομέα των εξωτερικών σχέσεων. Είναι αυτή που εκπροσωπεί την ένωση τόσο σε τρίτα κράτη όσο και σε διεθνής οργανισμούς, πάντα βέβαια με εντολή του Συμβουλίου. Διαπραγματεύεται τις τελωνειακές συμφωνίες, τις εμπορικές συμφωνίες με τρίτα κράτη και τις συμφωνίες ένταξης νέων κρατών μελών στη ένωση ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ. Οι εξουσίες της Επιτροπής αυξάνονται συνεχώς και έτσι αυξάνονται και οι επικριτές της. Φυσικά δεν μπορεί κανένας να αμφισβητήσει την δραστηριότητα της Επιτροπής γιατί κάθε χρόνο καταθέτει πολλές προτάσεις. Συχνά όμως επικρίνεται για την ανεξαρτησία της από οποιαδήποτε εθνική εξουσία, η οποία θεωρείται από κάποιους σαν έλλειψη ελέγχου στις προτάσεις της. Στην πραγματικότητα κάτι τέτοιο δεν ισχύει γιατί για να αποφασίσει η Επιτροπή να καταθέσει μια πρόταση, πρέπει να έχει προηγηθεί μια ολόκληρη διαδικασία, που περνάει από τα «χέρια» πολλών ατόμων που προέρχονται από διαφορετικά κράτη μέλη και εργάζονται για αυτήν. Η Επιτροπή, στη σημερινή της μορφή, μπορεί να θεωρηθεί ως ένα από τα πιο ανεξάρτητα ελεγχόμενα όργανα στον κόσμο. 1 Ν. Μούσης, «Ευρωπαϊκή Ένωση», Δίκαιο Οικονομία και Πολιτική, 10 η αναθεωρημένη έκδοση, Αθήνα 2003, σ

28 2.2.3 ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι ένα όργανο που δημιουργήθηκε από τις αρχικές συνθήκες της ένωσης. Στην συνθήκη της ΕΚΑΧ προβλέπεται πως η «Κοινή Συνέλευση» θα ασκεί δημοσιονομικό έλεγχο στην Υψηλή Αρχή και θα απαρτίζεται από άτομα που προέρχονται από τα κράτη μέλη. Η δημιουργία της Συνέλευσης προβλέφθηκε και αργότερα από τις συνθήκες της ΕΟΚ και της ΕΚΑΕ. Η Συνέλευση αυτοαποκαλούνταν, άτυπα βέβαια, Κοινοβούλιο. Η επίσημη μετονομασία έγινε με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη το 1987 και από τότε ονομάζεται Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σύμφωνα με τις συνθήκες, αποτελείται από αντιπροσώπους των κρατών μελών της ένωσης. Κι ενώ πριν το 1979 οι αντιπρόσωποι αυτοί προέρχονταν από τα εθνικά κοινοβούλια ανάλογα με τη διαδικασία που καθόριζε το κάθε κράτος μέλος, μετά το1979 τα πράγματα άλλαξαν. Έτσι οι Ευρωβουλευτές εκλέγονται απευθείας από τον λαό με άμεση καθολική ψηφοφορία, που γίνεται ταυτόχρονα σε όλα τα κράτη μέλη κάθε πέντε χρόνια. Παρόλα αυτά, όμως, το κάθε κράτος χρησιμοποιεί τον δικό του τρόπο για την εκλογή των ευρωβουλευτών του, αν και έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για να θεσπιστεί ένας κοινός τρόπος εκλογής. Ο αριθμός των ευρωβουλευτών συνεχώς μεταβάλλεται με τις συνεχείς διευρύνσεις της ένωσης που προβλέπονται στις συνθήκες. Έτσι με την συνθήκη της Νίκαιας ο ανώτατος αριθμός των μελών του Κοινοβουλίου ανέρχεται σε 732. Στην συνέχεια ακολουθεί ένας πίνακας που παρουσιάζει τον αριθμό των εδρών του κάθε κράτους μέλους από το 1999 μέχρι και το

29 ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΔΡΩΝ ΚΑΘΕ ΧΩΡΑΣ (Κατ αλφαβητική σειρά σύμφωνα με το όνομα της χώρας στην επίσημη γλώσσα της) Βέλγιο Βουλγαρία Κύπρος Τσέχικη Δημοκρατία Δανία Γερμανία Ελλάδα Ισπανία Εσθονία Γαλλία Ουγγαρία Ιρλανδία Ιταλία Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Μάλτα Κάτω Χώρες Αυστρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβακία Σλοβενία Φινλανδία Σουηδία Ηνωμένο Βασίλειο

30 (ΑΝΩΤ.) ΣΥΝΟΛΟ ΠΗΓΗ: europa. eu. int/ institutions/ parliament/ index_el. Htm Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι οργανωμένο όπως τα εθνικά κοινοβούλια, έχει δηλαδή κατά κάποιο τρόπο, πολιτικά κόμματα που ονομάζονται ομάδες καθώς και κοινοβουλευτικές επιτροπές. Οι πολιτικές ομάδες είναι αρκετές μέσα στο Ευρωκοινοβούλιο. Η ομάδα των Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος έχει τα περισσότερα μέλη που προέρχονται από όλα τα κράτη μέλη, ενώ ακολουθούν η ομάδα των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών και η ομάδα των Φιλελεύθερων, Δημοκρατών και Σοσιαλιστών. Οι τρεις αυτές ομάδες καλύπτουν το 70% των ευρωβουλευτών. Ο κάθε ευρωβουλευτής, όμως έχει το δικαίωμα να ψηφίσει ανεξάρτητα από τις θέσεις της ομάδας στην οποία ανήκει. Για να γίνει αποδεκτή μια ομάδα από τη ένωση κι επομένως να χρηματοδοτείται, πρέπει να έχει έναν καθορισμένο αριθμό ευρωβουλευτών. Ο αριθμός αυτός εξαρτάται από τον αριθμό των κρατών από τα οποία προέρχονται οι βουλευτές που επιθυμούν να εισαχθούν στην ομάδα. Φυσικά, οι διατάξεις είναι τέτοιες που ενθαρρύνουν την δημιουργία ομάδων με βουλευτές που προέρχονται από πολλά κράτη μέλη. Ακολουθεί πίνακας που παρουσιάζει τις πολιτικές ομάδες που υπάρχουν σήμερα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καθώς και τις έδρες που κατέχουν. ΠΙΝΑΚΑΣ 2 Αριθμός εδρών κάθε πολιτικής ομάδας την 1 η Απριλίου 2003 Πολιτική ομάδα Σύντμηση Αριθ. Εδρών Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (Χριστιανοδημοκράτες) και των Ευρωπαίων Δημοκρατών ΕΛΚ-ΕΔ 232 Κόμμα των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών ΕΣΚ 175 Ευρωπαϊκό Κόμμα των Φιλελεύθερων, Δημοκρατών και 26

31 Μεταρρυθμιστών ΦΙΛ 52 Ευρωπαϊκή Ενωτική Αριστερά/ Αριστερά των Πράσινων των Βορείων Χωρών ΕΕΑ/ ΑρΠρΒΧ 49 Πράσινοι/ Ευρωπαϊκή Ελεύθερη Συμμαχία ΠΡΣ/ ΕΕΣ 44 Ένωση για την Ευρώπη των Εθνών ΕΕΕ 23 Ευρώπη της Δημοκρατίας και της Διαφοράς ΕΔΔ 18 Μη Εγγεγραμμένοι ΜΕ 31 ΣΥΝΟΛΟ 624 ΠΗΓΗ: europa. eu. int/ institutions/ parliament/ index_el. Htm Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει το δικαίωμα να συστήνει μόνιμες ή προσωρινές κοινοβουλευτικές επιτροπές στις οποίες αναθέτει κάποιες συγκεκριμένες εργασίες να διεκπεραιώσουν. Κάθε μόνιμη επιτροπή εξειδικεύεται σε ένα καθορισμένο τομέα όπως για παράδειγμα ο προϋπολογισμός, οι οικονομικές εξωτερικές σχέσεις και άλλα. Η βασική τους εργασία είναι να μελετούν διεξοδικά το θέμα που τους έχει ανατεθεί και στην συνέχεια να υποβάλλουν μια σχετική έκθεση, η οποία δίνεται προς έγκριση στην ολομέλεια του Κοινοβουλίου. Οι επιτροπές αυτές έχουν πολύ σημαντικό ρόλο, γιατί έρχονται συνεχώς σε επαφή τόσο με την Επιτροπή όσο και με το Συμβούλιο, κι έτσι βοηθούν το Κοινοβούλιο να πάρει ευκολότερα αποφάσεις. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εκλέγει τον πρόεδρο και πολλούς αντιπροέδρους με μυστική ψηφοφορία. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το 2004 ήταν ο Josep Borrel Fontelles. Εκλέγονται επίσης, κάποιοι κοσμήτορες, οι οποίοι έχουν κυρίως συμβουλευτικό ρόλο και είναι υπεύθυνοι για τα διοικητικά και οικονομικά θέματα του Κοινοβουλίου. Υπάρχει, ακόμη, ένα όργανο του οποίου μέλη είναι οι πρόεδροι των πολιτικών ομάδων και είναι αυτό που παίρνει συνήθως όλες τις αποφάσεις για τα εσωτερικά θέματα του Κοινοβουλίου. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 27

32 έχει δικό του προσωπικό που είναι χωρισμένο σε Γενικές Διευθύνσεις, που τις ελέγχει ένας Γενικός Γραμματέας. Οι συνεδριάσεις του Κοινοβουλίου γίνονται σε τακτά ή έκτακτα χρονικά διαστήματα. Οι τακτικές συνεδριάσεις είναι δώδεκα κάθε χρόνο, στις οποίες συμμετέχει η ολομέλεια και διαρκούν πέντε ημέρες. Οι έκτακτες συνεδριάσεις γίνονται σε περίπτωση που το αποφασίσει η πλειοψηφία του Κοινοβουλίου, η Επιτροπή ή το Συμβούλιο. Οι συνεδριάσεις γίνονται συνήθως δημόσια. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν έχει μια συγκεκριμένη έδρα: οι συνεδριάσεις της ολομέλειας γίνονται στο Στρασβούργο, των επιτρόπων στις Βρυξέλλες, ενώ η Γενική Γραμματεία είναι στο Λουξεμβούργο. Οι αποφάσεις παίρνονται συνήθως με απλή πλειοψηφία εκτός από ορισμένες περιπτώσεις ΟΙ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ. Αρχικά ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ήταν καθαρά συμβουλευτικός και επομένως είχε περιορισμένες δυνατότητες παρέμβασης. Σταδιακά ο ρόλος του αυξανόταν, μέχρι που με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη εισήχθη η διαδικασία συνεργασίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με την Επιτροπή και το Συμβούλιο για την υιοθέτηση κάποιων πράξεων. Η συνθήκη του Μάαστριχτ ήρθε και ενδυνάμωσε ακόμη περισσότερο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κυρίως με την διαδικασία της συναπόφασης. Η συνθήκη του Άμστερνταμ το ενίσχυσε ακόμα παραπάνω με ένα άρθρο που αφορά, την υπάρχουσα από την συνθήκη του Μάαστριχτ, διαδικασία συναπόφασης σε συνδυασμό με την συνεργασία. Η συνθήκη της Νίκαιας δίνει περαιτέρω δύναμη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ακριβώς επειδή το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εκλέγεται άμεσα από τους λαούς των κρατών μελών είναι το μόνο πολυεθνικό κοινοβούλιο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην σημερινή του μορφή έχει τέσσερις αποστολές, αρμοδιότητες ή λειτουργίες: τη νομοθετική, την δημοσιονομική, την ελεγκτική και την πολιτική. 1 Γεωργακόπουλος Α. Θεόδωρος, «Η Ευρωπαϊκή Ένωση», Θεσμοί και πολιτικές, Εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα- Πειραιάς 1995, σ

33 Νομοθετική λειτουργία. Σε αντίθεση με τα εθνικά κοινοβούλια που νομοθετούν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην θέσπιση των νόμων έχει απλά συμβουλευτικό κυρίως χαρακτήρα. Με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη η κατάσταση αυτή βελτιώθηκε, δίνοντας στο Κοινοβούλιο αυξημένες αρμοδιότητες και μέσα από μια διαδικασία συνεργασίας με το Συμβούλιο και την Επιτροπή, να μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην νομοθετική λειτουργία. Με σχετικό άρθρο της συνθήκης του Μάαστριχτ 1 καθορίστηκε η διαδικασία της συναπόφασης Κοινοβουλίου και Συμβουλίου. Σύμφωνα με την διαδικασία αυτή όταν χρειαστεί να εκδοθεί μια πράξη, ακολουθούνται οι εξής ενέργειες: Αρχικά η Επιτροπή υποβάλει μια πρόταση τόσο στο Συμβούλιο όσο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το Συμβούλιο, ύστερα από πρόταση του Κοινοβουλίου, αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία και καθορίζει την κοινή θέση. Η κοινή αυτή θέση διαβιβάζεται στο Κοινοβούλιο αφού πρώτα το Συμβούλιο αναλύει τους λόγους για τους οποίους υιοθετήθηκε η θέση αυτή. Αν τώρα μέσα σε τρεις μήνες το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: 1.εγκρίνει αυτή την κοινή θέση, τότε το Συμβούλιο εκδίδει οριστικά την πράξη σύμφωνα με την κοινή θέση. 2.δεν έχει λάβει απόφαση ύστερα από την προθεσμία, τότε το Συμβούλιο εκδίδει και πάλι την πράξη σύμφωνα πάντα με την κοινή θέση. 3.δηλώσει με απόλυτη πλειοψηφία ότι θέλει να απορρίψει την κοινή θέση στο Συμβούλιο, τότε αυτό μπορεί να καλέσει την Επιτροπή Συνδιαλλαγής για να διευκρινίσει την θέση του. Η Επιτροπή Συνδιαλλαγής αποτελείται από τα μέλη του Συμβουλίου και ισάριθμα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Σαν σκοπό έχει την επίτευξη συμφωνίας για ένα κοινό σχέδιο, με ειδική πλειοψηφία από τα μέλη του Συμβουλίου και με πλειοψηφία από τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η Επιτροπή συμμετέχει παίρνοντας πρωτοβουλίες για να προσεγγίσει τις θέσεις του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Στην συνέχεια το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επιβεβαιώνει την απόρριψη της κοινής θέσης και θεωρείται ότι η προτεινόμενη πράξη δεν εγκρίνεται ή μπορεί να προτείνει με απόλυτη πλειοψηφία τροπολογίες της κοινής θέσης. Στην περίπτωση αυτή το κείμενο με τις τροποποιήσεις διαβιβάζεται στην 1 Συνθήκη του Μάαστριχτ Άρθρο 189Β 29

34 Επιτροπή όσο και στο Συμβούλιο. Η Επιτροπή δίνει την γνώμη της πάνω στην προτεινόμενη τροπολογία, που μπορεί να είναι είτε αρνητική είτε θετική. Το Συμβούλιο έχει προθεσμία τριών μηνών και μπορεί είτε να εγκρίνει τις τροπολογίες με ειδική πλειοψηφία, να τροποποιήσει την κοινή θέση και να προχωρήσει στην θέσπιση της πράξης, είτε να αποφασίσει με ομοφωνία για τις τροπολογίες για τις οποίες η Επιτροπή έχει εκφέρει αρνητική γνώμη, είτε τέλος να μην θεσπίσει την πράξη, οπότε ο πρόεδρος του Συμβουλίου και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου συγκαλούν την Επιτροπή Συνδιαλλαγής. Η Επιτροπή Συνδιαλλαγής έχει στην διάθεση της έξι εβδομάδες για να αποφασίσει: Αν εγκρίνει το κοινό σχέδιο, τότε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο με προθεσμία έξι εβδομάδων, είτε εκδίδουν την πράξη σύμφωνα με το κοινό σχέδιο με απόλυτη πλειοψηφία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και ειδική του Συμβουλίου, είτε αν κάποιο από τα δύο όργανα δεν συμφωνήσει, τότε η πράξη δεν εγκρίνεται. Αν δεν εγκρίνει το κοινό σχέδιο, τότε η πράξη δεν εγκρίνεται εκτός και αν το Συμβούλιο με ειδική πλειοψηφία μέσα σε έξι εβδομάδες επιβεβαιώσει την κοινή θέση και άρα θα εκδώσει και την πράξη. Υπάρχει και η πιθανότητα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να απορρίψει το κείμενο με απόλυτη πλειοψηφία οπότε και η πράξη να μην εγκριθεί. 1 Με την συνθήκη του Άμστερνταμ ενισχύεται ακόμα περισσότερο ο ρόλος του Κοινοβουλίου, γιατί εκτός από τη διαδικασία συνεργασίας και συναπόφασης, το Κοινοβούλιο αποκτάει το δικαίωμα της σύμφωνης γνώμης. Δηλαδή, έχει το δικαίωμα να εγκρίνει ή να απορρίπτει πράξεις που αφορούν την σύναψη διεθνών συμφωνιών, την ένταξη νέων κρατών και τα διαρθρωτικά ταμεία. 2 Τέλος, με την συνθήκη της Νίκαιας αποφασίστηκε πως η διαδικασία της συναπόφασης θα εφαρμόζεται περισσότερο από το Κοινοβούλιο και επίσης θα μπορεί να ζητάει από το Δικαστήριο να ελέγχει αν τα όργανα τηρούν τους νόμους του κοινοτικού δικαίου. 1 Π. Κ Ιωακειμίδης, «Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Ένωση», Θεωρία- Διαπραγμάτευση, Θεσμοί και Πολιτικές, «Η Συνθήκη του Μάαστριχτ και η Ελλάδα», Β Έκδοση, Εκδόσεις Θεμέλιο, Βιβλιοθήκη Ευρωπαϊκών Θεμάτων 1995, σ Ν. Μούσης, «Ευρωπαϊκή Ένωση», Δίκαιο Οικονομία και Πολιτική, 10 η αναθεωρημένη έκδοση, Αθήνα 2003, σ

35 Δημοσιονομική λειτουργία. Όπως ακριβώς και τα εθνικά κοινοβούλια έτσι και το Ευρωπαϊκό αναμειγνύεται σε δημοσιονομικά ζητήματα. Ο ρόλος του και στο σημείο αυτό, είναι αρκετά περιορισμένος αφού πρέπει να συμφωνήσει σε κάθε σημαντική απόφαση που αφορά τις δαπάνες του κοινοτικού προϋπολογισμού. Σε συνεργασία με το Συμβούλιο υιοθετεί ή απορρίπτει τον προϋπολογισμό που έχει προτείνει η Επιτροπή. Το Κοινοβούλιο ελέγχει τις κοινοτικές δαπάνες οι οποίες χωρίζονται σε υποχρεωτικές και μη υποχρεωτικές. Τις μη υποχρεωτικές δαπάνες 1 του κοινοτικού προϋπολογισμού μπορεί να τις τροποποιήσει με απλή πλειοψηφία. Τις υποχρεωτικές δαπάνες δεν μπορεί να τις τροποποιήσει παρά μόνο, με απλή πλειοψηφία, να κάνει πρόταση στο Συμβούλιο για τροποποιήσεις Ελεγκτική λειτουργία. Και στον τομέα της ελεγκτικής λειτουργίας ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είναι αρκετά περιορισμένος. Η ελεγκτική εξουσία του Κοινοβουλίου ασκείται ιδιαίτερα στην Επιτροπή. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με ψήφο έγκρισης, εγκρίνει τον πρόεδρο αλλά και τα μέλη της Επιτροπής. Η Επιτροπή, που η θητεία της είναι πενταετής όπως και του Κοινοβουλίου, είναι υπόλογη στο Κοινοβούλιο για να μην υποκλίνεται στη θέληση των εθνικών κυβερνήσεων των κρατών μελών. Η Επιτροπή υποχρεούται να λογοδοτεί στο Κοινοβούλιο, να υποστηρίζει τις προτάσεις της στις κοινοβουλευτικές επιτροπές και να καταθέτει κάθε χρόνο στο Κοινοβούλιο μια «Γενική Έκθεση για τη Δραστηριότητα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων». Το Κοινοβούλιο μπορεί να οδηγήσει την Επιτροπή σε παραίτηση στην περίπτωση που καταθέσει πρόταση μομφής εναντίον της. Το Κοινοβούλιο κάθε χρόνο θέτει περίπου 3000 ερωτήματα, από τα οποία τα περισσότερα από αυτά αφορούν την Επιτροπή. Με τον τρόπο αυτό το Κοινοβούλιο, παρακολουθεί από κοντά τις εξελίξεις στην κοινοτική πολιτική. Ελέγχει επίσης κατά πόσο είναι δραστήριο το Συμβούλιο, αφού μετά την λήξη της κάθε συνεδρίασης του, εκθέτει στο Κοινοβούλιο τις ενέργειες, τις θέσεις και τις αποφάσεις του. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ορίζει ένα διαμεσολαβητή, ο οποίος λαμβάνει τις καταγγελίες όλων των πολιτών της ένωσης, σχετικά με περιπτώσεις κακής διοίκησης 1 Πρόκειται για δαπάνες που δεν προέρχονται κατ ευθείαν από τις διατάξεις, όπως δαπάνες για το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και το Κοινό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης. 31