Ταυτόσημο και κίνδυνος σύγχυσης Ενδιαφερόμενο κοινό και βαθμός προσοχής

Transcript

1 ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΕΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ (ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ, ΣΧΕΔΙΑ ΚΑΙ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ) ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΣΗΜΑΤΑ ΜΕΡΟΣ Γ ΑΝΑΚΟΠΗ ΤΜΗΜΑ 2 ΤΑΥΤΟΣΗΜΟ ΚΑΙ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΣΥΓΧΥΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΟ ΚΟΙΝΟ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 1

2 Πίνακας περιεχομένων 1 Εισαγωγή Το ενδιαφερόμενο κοινό Ο βαθμός προσοχής του κοινού Ορισμός του ενδιαφερόμενου κοινού: γενικές παρατηρήσεις Ορισμός του τμήματος του κοινού για το οποίο εκτιμάται ότι υπάρχει κίνδυνος σύγχυσης Ενδιαφερόμενο κοινό στην περίπτωση φαρμακευτικών προϊόντων Βαθμός προσοχής Ενδιαφέρον για την αγορά Υψηλός βαθμός προσοχής Δαπανηρές και σπάνιες αγορές Δυνητικά επικίνδυνες αγορές Πίστη στο σήμα Αυξημένος βαθμός προσοχής σε σχέση με συγκεκριμένα προϊόντα σε μια ευρεία κατηγορία Χαμηλός βαθμός προσοχής Βαθμός προσοχής στην περίπτωση φαρμακευτικών προϊόντων Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 2

3 1 Εισαγωγή Συντρέχει κίνδυνος σύγχυσης (συμπεριλαμβανομένου του κινδύνου συσχέτισης), εάν το κοινό ενδέχεται να πιστέψει ότι τα σχετικά προϊόντα ή οι σχετικές υπηρεσίες προέρχονται από την ίδια επιχείρηση ή, ενδεχομένως, από συνδεόμενες μεταξύ τους οικονομικώς επιχειρήσεις. Το κατά πόσον υφίσταται κίνδυνος σύγχυσης εξαρτάται από τη συνολική εκτίμηση αρκετών αλληλεξαρτώμενων παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων: i) της ομοιότητας των προϊόντων και των υπηρεσιών, ii) της ομοιότητας των σημείων, iii) των διακριτικών και κυρίαρχων στοιχείων των συγκρουόμενων σημείων, iv) του διακριτικού χαρακτήρα του προγενέστερου σήματος και v) του ενδιαφερόμενου κοινού. Το πρώτο βήμα για την εκτίμηση της ύπαρξης κινδύνου σύγχυσης είναι η διαπίστωση των πέντε ως άνω παραγόντων. Το δεύτερο βήμα είναι ο καθορισμός του λυσιτελούς χαρακτήρα τους. Στο παρόν κεφάλαιο εξετάζεται το ενδιαφερόμενο κοινό, το οποίο είναι ένας από τους πέντε παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη κατά την εκτίμηση του κινδύνου σύγχυσης. Εξετάζεται επίσης ο βαθμός προσοχής που επιδεικνύει το ενδιαφερόμενο κοινό σε σχέση με τα υπό κρίση προϊόντα και τις υπηρεσίες. 1.1 Το ενδιαφερόμενο κοινό Το ενδιαφερόμενο κοινό διαδραματίζει σημαντικό ρόλο κατά την αξιολόγηση άλλων στοιχείων του κινδύνου σύγχυσης. Σύγκριση των προϊόντων και των υπηρεσιών Οι πραγματικοί και οι δυνητικοί πελάτες των επίμαχων προϊόντων και υπηρεσιών αποτελούν έναν από τους παράγοντες που πρέπει να εξετάζονται κατά την ανάλυση της ομοιότητάς τους 1. Το δέρμα και τα δέρματα ζώων και τομάρια είναι πρώτες ύλες οι οποίες προορίζονται για χρήση στη βιομηχανία, ενώ τα δερμάτινα είδη απευθύνονται σε τελικούς καταναλωτές. Το ενδιαφερόμενο κοινό είναι διαφορετικό, το ίδιο και τα προϊόντα. Ομοίως, τα πολύτιμα μέταλλα (κλάση 14) και τα κοσμήματα (κλάση 14) είναι ανόμοια. Σύγκριση των σημείων Το ζήτημα του ενδιαφερόμενου κοινού έχει και αυτό σημασία κατά τη σύγκριση των σημείων. Η ίδια λέξη μπορεί να προφέρεται διαφορετικά, ανάλογα με το ενδιαφερόμενο κοινό. Εννοιολογικά, το κοινό σε τμήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορεί να ( 1 ) Βλ. Κατευθυντήριες γραμμές, Μέρος Γ, Ανακοπή, Τμήμα 2, Ταυτόσημο και κίνδυνος σύγχυσης, Κεφάλαιο 2, Σύγκριση προϊόντων και υπηρεσιών. Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 3

4 αντιλαμβάνεται τη σημασία του σημείου, ενώ οι καταναλωτές σε άλλα τμήματα της ΕΕ μπορεί να μην την αντιλαμβάνονται ( 2 ). Το Δικαστήριο έχει ήδη επιβεβαιώσει ότι το ευρύτερο κοινό στις σκανδιναβικές χώρες, στις Κάτω Χώρες και στη Φινλανδία έχει βασικές γνώσεις της αγγλικής γλώσσας (απόφαση της 26/11/2008, T-435/07, «NEW LOOK», σκέψη 23). Διακριτικά στοιχεία των σημείων / διακριτικός χαρακτήρας του προγενέστερου σήματος Ο εγγενής διακριτικός χαρακτήρας ενός σημείου ή ενός εκ των στοιχείων του εξαρτάται επίσης από το ενδιαφερόμενο κοινό για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες. Για παράδειγμα, ανάλογα με τις γνώσεις, την καταγωγή και τη γλώσσα του ενδιαφερόμενου κοινού, ένα στοιχείο το οποίο περιέχεται σε ένα σήμα μπορεί να μην έχει διακριτικό χαρακτήρα ή να έχει χαμηλό βαθμό διακριτικού χαρακτήρα ή να έχει διακριτικό χαρακτήρα επειδή, μεταξύ άλλων, γίνεται αντιληπτό ως ευφάνταστο λέξημα χωρίς καμία σημασία ( 3 ). Η γαλλική λέξη «Cuisine» δεν θα γίνει αντιληπτή ως περιγραφική ένδειξη για προϊόντα των κλάσεων 29 και 30 σε μερικά κράτη μέλη (απόφαση της 23/06/2010, R 1201/2009-1, «GREEN CUISINE», σκέψεις 29 έως 33). Οι επαγγελματίες στον τομέα της πληροφορικής και της επιστήμης είναι γενικότερα πιο εξοικειωμένοι με τη χρήση τεχνικών και βασικών λέξεων της αγγλικής γλώσσας από ό,τι ο μέσος καταναλωτής: στην υπόθεση Gateway κατά Activy Media Gateway, το Πρωτοδικείο αποφάνθηκε ότι η κοινή λέξη «gateway» φέρνει άμεσα στον νου του ενδιαφερόμενου καταναλωτή την έννοια της πύλης, η οποία χρησιμοποιείται ευρέως στον τομέα της πληροφορικής (απόφαση της 27/11/2007, T-434/05, «ACTIVY Media Gateway», σκέψεις 38 και 48, επικυρωθείσα με την κατ αναίρεση απόφαση στην υπόθεση C-57/08P). 1.2 Ο βαθμός προσοχής του κοινού Ένας ακόμη παράγοντας ο οποίος μπορεί να επηρεάσει ποικιλοτρόπως τη διαπίστωση κινδύνου σύγχυσης είναι ο βαθμός προσοχής του κοινού. Καταρχήν, το ενδιαφερόμενο κοινό και ο βαθμός προσοχής είναι έννοιες ανεξάρτητες μεταξύ τους. Το γεγονός ότι το ενδιαφερόμενο κοινό συνίσταται στο ευρύτερο κοινό δεν σημαίνει κατ ανάγκη ότι ο βαθμός προσοχής είναι μέτριος. Ομοίως, το γεγονός ότι τα σχετικά προϊόντα απευθύνονται σε ειδικούς δεν σημαίνει κατ ανάγκη ότι ο βαθμός προσοχής είναι υψηλός. ( 2 ) Βλ. Κατευθυντήριες γραμμές, Μέρος Γ, Ανακοπή, Τμήμα 2, Ταυτόσημο και κίνδυνος σύγχυσης, Κεφάλαιο 3, Σύγκριση σημείων. ( 3 ) Βλ. Κατευθυντήριες γραμμές, Μέρος Γ, Ανακοπή, Τμήμα 2, Ταυτόσημο και κίνδυνος σύγχυσης, Κεφάλαιο 4, Διακριτικός χαρακτήρας. Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 4

5 Ένας υψηλότερος βαθμός προσοχής δεν συνεπάγεται κατ ανάγκη διαπίστωση απουσίας κινδύνου σύγχυσης. Πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όλοι οι λοιποί παράγοντες. Ως εκ τούτου, μπορεί να υφίσταται κίνδυνος σύγχυσης παρά τον υψηλό βαθμό προσοχής. Εάν υπάρχει έντονος κίνδυνος σύγχυσης οφειλόμενος σε άλλους παράγοντες, όπως ταυτόσημο ή μεγάλη συνολική ομοιότητα των σημείων και ταυτόσημο των προϊόντων, η προσοχή του ενδιαφερόμενου κοινού δεν θεωρείται ότι επαρκεί για την αποφυγή σύγχυσης (απόφαση της 06/09/2010, R 1419/2009-4, «Hasi» και απόφαση της 26/02/2010, R 1562/2008-2, «victory slims», σκέψη 51). 2 Ορισμός του ενδιαφερόμενου κοινού: γενικές παρατηρήσεις Στο πλαίσιο της ανακοπής, το ενδιαφερόμενο κοινό είναι πάντοτε το κοινό στην εδαφική περιοχή ή περιοχές στις οποίες προστατεύεται το προγενέστερο δικαίωμα ή δικαιώματα. Ως εκ τούτου, στην περίπτωση προγενέστερου εθνικού δικαιώματος, το συναφές ενδιαφερόμενο κοινό είναι εκείνο του συγκεκριμένου κράτους μέλους της ΕΕ (ή κρατών μελών, στην περίπτωση σημάτων της Μπενελούξ). Για προγενέστερο κοινοτικό σήμα, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το κοινό σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε περίπτωση διεθνούς καταχώρισης, λαμβάνεται υπόψη το κοινό σε καθένα από τα κράτη μέλη στα οποία προστατεύεται το σήμα. Σύμφωνα με το άρθρο 8 παράγραφος 1 στοιχείο β) του κανονισμού για το κοινοτικό σήμα, πρέπει να καθοριστεί το κατά πόσον «υπάρχει κίνδυνος σύγχυσης του κοινού». Κατά το Δικαστήριο, από τη διατύπωση αυτή προκύπτει ότι ο τρόπος με τον οποίο ο μέσος καταναλωτής του επίμαχου είδους προϊόντος ή υπηρεσίας προσλαμβάνει τα σήματα έχει καθοριστική σημασία για τη συνολική εκτίμηση του κινδύνου σύγχυσης (απόφαση της 11/11/1997, C-251/95, «Sabèl», σκέψη 23, και απόφαση της 22/06/1999, C-342/97, «Lloyd Schufabrik Meyer», σκέψη 25). Σε υποθέσεις που αφορούν τον κίνδυνο σύγχυσης, το Δικαστήριο και το Γενικό Δικαστήριο διακρίνουν συνήθως μεταξύ του ευρύτερου κοινού (δηλαδή των καταναλωτών που αγοράζουν προϊόντα και υπηρεσίες για να καλύψουν τις προσωπικές ανάγκες τους) και ενός επαγγελματικού ή εξειδικευμένου κοινού βάσει των επίμαχων προϊόντων και υπηρεσιών. Ο όρος «καταναλωτές» παραπέμπει πάντοτε τόσο στους πραγματικούς όσο και στους δυνητικούς καταναλωτές, δηλαδή τους καταναλωτές που αγοράζουν ήδη τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες ή που ενδέχεται να τα αγοράσουν στο μέλλον. Εάν μπορεί να προκληθεί σύγχυση ως προς την προέλευση των προϊόντων σε σημαντικό τμήμα του ενδιαφερόμενου κοινού των οικείων προϊόντων ή υπηρεσιών, αυτό αρκεί για να διαπιστωθεί κίνδυνος σύγχυσης. Δεν είναι απαραίτητο να διαπιστωθεί ότι ενδέχεται να προκληθεί σύγχυση σε όλους τους πραγματικούς ή δυνητικούς καταναλωτές των σχετικών προϊόντων ή υπηρεσιών. 2.1 Ορισμός του τμήματος του κοινού για το οποίο εκτιμάται ότι υπάρχει κίνδυνος σύγχυσης Το ενδιαφερόμενο κοινό είναι οι καταναλωτές των προϊόντων και των υπηρεσιών που κρίθηκαν ταυτόσημα ή όμοια. Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 5

6 Όπως επισήμανε το Γενικό Δικαστήριο, το ενδιαφερόμενο κοινό για την εκτίμηση του κινδύνου σύγχυσης απαρτίζεται από χρήστες οι οποίοι ενδέχεται να χρησιμοποιήσουν τόσο τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που καλύπτονται από το προγενέστερο σήμα όσο και το προϊόν που καλύπτεται από το σήμα του οποίου ζητείται η καταχώριση (απόφαση της 01/07/2008, T-328/05, «QUARTZ», σκέψη 23, προσβληθείσα με αίτηση αναίρεσης ενώπιον του Δικαστηρίου στην υπόθεση C-416/08 P, διάταξη απόρριψης της αίτησης αναίρεσης). Εάν τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες αμφοτέρων των σημάτων απευθύνονται στο ευρύτερο κοινό, ενδιαφερόμενοι καταναλωτές είναι το ευρύτερο κοινό. Τα ενδύματα για άνδρες και γυναίκες είναι προϊόντα καθημερινής κατανάλωσης και το σήμα επί του οποίου στηρίζεται η ανακοπή προήλθε από κοινοτική καταχώριση. Κατά συνέπεια, το κοινό, σε σχέση προς το οποίο πρέπει να διενεργηθεί η ανάλυση του κινδύνου συγχύσεως, αποτελείται από τον μέσο καταναλωτή της Ευρωπαϊκής Ένωσης (απόφαση της 06/10/2004, συνεκδικασθείσες υποθέσεις T-117/03 έως T-119/03 και T-171/03, «New Look», σκέψη 25). Εάν τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες αμφοτέρων των σημάτων απευθύνονται στο ίδιο ή σε παρόμοιο εξειδικευμένο κοινό, ο κίνδυνος σύγχυσης αξιολογείται από την οπτική των εν λόγω ειδικών. Τα σχετικά προϊόντα ήταν ακατέργαστες πλαστικές ύλες, χημικά προϊόντα, ρητίνες και άλλα παρόμοια. Τα προϊόντα αυτά προορίζονται για βιομηχανική χρήση. Επομένως, οι στοχευόμενοι καταναλωτές είναι μηχανικοί, χημικοί, δηλαδή ιδιαίτερα καταρτισμένοι επαγγελματίες, οι οποίοι θα επεξεργαστούν τα εν λόγω προϊόντα και θα τα χρησιμοποιήσουν σε μεταποιητικές δραστηριότητες. Το ενδιαφερόμενο κοινό θεωρήθηκε ότι ήταν επαγγελματίες (απόφαση της 15/02/2012, R 2077/2010-1, «PEBAFLEX», σκέψη 18). Βλ. επίσης απόφαση της 16/09/2010, R 1370/2009-1, «CALCIMATT», σκέψη 20, επικυρωθείσα με την απόφαση στην υπόθεση T-547/10). Εάν τα προϊόντα και οι υπηρεσίες αμφοτέρων των σημάτων απευθύνονται τόσο στο ευρύτερο κοινό όσο και σε ειδικούς, ο κίνδυνος σύγχυσης εκτιμάται ως προς την αντίληψη του τμήματος του κοινού που επιδεικνύει τον χαμηλότερο βαθμό προσοχής. Λαμβάνοντας υπόψη τη φύση των επίμαχων προϊόντων στις κλάσεις 3 και 5 (τίτλοι κλάσεων), τα οποία απευθύνονται τόσο στο ευρύτερο κοινό όσο και σε επαγγελματίες (π.χ. ιατρούς), το ενδιαφερόμενο κοινό συνίσταται στο ευρύτερο κοινό, επειδή είναι αυτό που επιδεικνύει τον χαμηλότερο βαθμό προσοχής (απόφαση της 15/07/2011, T-220/09, «ERGO», σκέψη 21). Εάν τα προϊόντα και οι υπηρεσίες του προγενέστερου σήματος απευθύνονται στο ευρύτερο και σε επαγγελματικό κοινό και τα εξεταζόμενα προϊόντα και οι Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 6

7 εξεταζόμενες υπηρεσίες απευθύνονται αποκλειστικά σε επαγγελματικό κοινό (ή το αντίστροφο), το ενδιαφερόμενο κοινό για την εκτίμηση του κινδύνου σύγχυσης είναι μόνο το επαγγελματικό κοινό. Τα προϊόντα του προγενέστερου σήματος είναι προϊόντα στίλβωσης μετάλλων, ενώ τα προϊόντα της αίτησης είναι παρασκευάσματα καθαρισμού σωλήνων αποχέτευσης για τη βιομηχανία κατεργασίας μετάλλου. Όπως επισημαίνεται στη σχετική απόφαση του Πρωτοδικείου: «Ναι μεν τα προϊόντα στιλβώσεως μετάλλων συνιστούν προϊόντα τρέχουσας κατανάλωσης αλλά και προϊόντα προοριζόμενα για επαγγελματικό ή εξειδικευμένο κοινό, δεν αμφισβητείται όμως ότι τα προϊόντα τα οποία αφορά η αίτηση καταχωρίσεως απευθύνονται αποκλειστικά στους επαγγελματίες της βιομηχανίας κατεργασίας μετάλλων. Συνεπώς, μόνο στο αποτελούμενο από τους εν λόγω επαγγελματίες κοινό μπορεί να προκληθεί σύγχυση ως προς τα εν λόγω σήματα» (απόφαση της 14/07/2005, T-126/03, «ALADIN», σκέψη 81). Βαφές εν γένει πωλούνται τόσο σε επαγγελματίες βαφείς (δηλαδή για επιχειρηματικούς σκοπούς) όσο και σε καταναλωτές για χρήση από τους ίδιους. Εν αντιθέσει, οι βιομηχανικές βαφές δεν απευθύνονται στο ευρύτερο καταναλωτικό κοινό. Επομένως, όταν οι προδιαγραφές των δύο σημάτων καλύπτουν αντίστοιχα βαφές και βιομηχανικές βαφές, το ενδιαφερόμενο κοινό αποτελούν μόνον οι επαγγελματίες, καθώς είναι πιθανό να είναι οι μόνοι καταναλωτές που συναντούν αμφότερα τα σήματα. Οι υπηρεσίες του προγενέστερου σήματος είναι οι τηλεπικοινωνίες. Οι επίμαχες υπηρεσίες είναι υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών, και ειδικότερα συντοπισμός, εγκατάσταση εξοπλισμού σε ασφαλές περιβάλλον εκτός της επιχείρησης (telehousing) και υπηρεσίες διασύνδεσης οι οποίες απευθύνονται μόνον σε επαγγελματίες. Ο ορισμός του ενδιαφερόμενου κοινού πρέπει να προσαρμοστεί στον ειδικότερο κατάλογο και ο κίνδυνος σύγχυσης πρέπει να εκτιμηθεί μόνον για τους επαγγελματίες (απόφαση της 24/05/2011, T-408/09, «ancotel», σκέψεις 38 έως 50). 2.2 Ενδιαφερόμενο κοινό στην περίπτωση φαρμακευτικών προϊόντων Το Γενικό Δικαστήριο επισήμανε ότι, στην περίπτωση φαρμακευτικών προϊόντων για τα οποία χρειάζεται ιατρική συνταγή πριν πωληθούν στους καταναλωτές εντός φαρμακείων, το ενδιαφερόμενο κοινό αποτελείται τόσο από τους τελικούς καταναλωτές όσο και από τους επαγγελματίες του τομέα της υγείας, δηλαδή ιατρούς και φαρμακοποιούς. Επομένως, ακόμη και αν η επιλογή των προϊόντων αυτών επηρεάζεται ή καθορίζεται από τους ενδιαμέσους, υπάρχει κίνδυνος σύγχυσης και για τους καταναλωτές από τη στιγμή που αυτοί ενδέχεται να συναντήσουν τα εν λόγω προϊόντα, έστω και στο πλαίσιο αγορών που πραγματοποιούνται, για καθένα από τα προϊόντα αυτά χωριστά, σε διαφορετικές χρονικές στιγμές (απόφαση της 09/02/2011, T-222/09, «ALPHAREN», σκέψεις 42 έως 45, και απόφαση της 26/04/2007, C-412/05 P, «TRAVATAN», σκέψεις 52 έως 66). Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και στην περίπτωση φαρμακευτικών προϊόντων τα οποία χορηγούνται μόνον με συνταγή, το ενδιαφερόμενο κοινό αποτελείται τόσο από Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 7

8 επαγγελματικό κοινό όσο και από καταναλωτές χωρίς ειδικές ιατρικές ή φαρμακευτικές γνώσεις. Επιπλέον, τούτο προκύπτει επειδή τα φαρμακευτικά προϊόντα τα οποία χορηγούνται με συνταγή σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες μπορούν, στην πράξη, να πωλούνται από φαρμακοποιούς σε καταναλωτές σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες χωρίς συνταγή. Άλλωστε, φαρμακευτικά προϊόντα τα οποία είναι επί του παρόντος διαθέσιμα μόνον με συνταγή μπορεί στο μέλλον να καταστούν διαθέσιμα χωρίς συνταγή. Επομένως, όταν τα φαρμακευτικά προϊόντα τα οποία καλύπτονται από ένα από τα αμφισβητούμενα δικαιώματα διατίθενται με συνταγή, το Γραφείο πρέπει να υποθέτει ότι το ενδιαφερόμενο κοινό αποτελείται τόσο από εξειδικευμένους επαγγελματίες όσο και το ευρύτερο κοινό (εν προκειμένω, ασθενείς). Εάν τα φαρμακευτικά προϊόντα δεν χορηγούνται με συνταγή ούτε πωλούνται από εξειδικευμένους επαγγελματίες αλλά πωλούνται ελεύθερα στην αγορά, ο μέσος καταναλωτής είναι στις περισσότερες περιπτώσεις ο ίδιος ο ασθενής. Επομένως, εάν τα φαρμακευτικά προϊόντα που καλύπτει η αίτηση κοινοτικού σήματος πωλούνται χωρίς συνταγή και τα φαρμακευτικά προϊόντα τα οποία καλύπτει η εθνική καταχώριση θα είναι διαθέσιμα μόνον με συνταγή, ή το αντίστροφο, το Γραφείο πρέπει να υποθέτει ότι το ενδιαφερόμενο κοινό αποτελείται τόσο από εξειδικευμένους επαγγελματίες όσο και από ασθενείς ή καταναλωτές χωρίς ειδικές ιατρικές ή φαρμακευτικές γνώσεις. Το Γραφείο δεν μπορεί να περιορίσει την προστασία βάσει εικασιών σχετικά με τα σκευάσματα που ενδέχεται να πωληθούν με το σήμα. Απόφαση της 23/09/2009, συνεκδικασθείσες υποθέσεις T-493/07 (αίτηση αναίρεσης ενώπιον του Δικαστηρίου, C-461/09 P, διάταξη απόρριψης της αίτησης αναίρεσης), T-26/08 και T-27/08, «FAMOXIN». Στην ανωτέρω υπόθεση, τα καλυπτόμενα από το προγενέστερο σήμα προϊόντα ήταν φαρμακευτικά σκευάσματα με διγοξίνη για ανθρώπινη χρήση σε καρδιαγγειακές παθήσεις, ενώ τα εξεταζόμενα προϊόντα ήταν φαρμακευτικά σκευάσματα για τη θεραπεία διαταραχών του μεταβολισμού προσαρμοσμένα για χορήγηση μόνον μέσω ενδοφλέβιας, ενδομυϊκής ή υποδόριας ένεσης. Το Γενικό Δικαστήριο επικύρωσε τη διαπίστωση του τμήματος προσφυγών όσον αφορά το ενδιαφερόμενο κοινό. Επισήμανε ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη τόσο οι επαγγελματίες του τομέα της υγείας όσο και οι τελικοί καταναλωτές, παρά το γεγονός ότι τα προγενέστερα φαρμακευτικά προϊόντα χορηγούνται με συνταγή. 3 Βαθμός προσοχής Το Δικαστήριο επισήμανε ότι: «ο μέσος καταναλωτής της αντίστοιχης κατηγορίας προϊόντων θεωρείται ότι έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικός και ενημερωμένος [ ]. Πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη το στοιχείο ότι το επίπεδο της προσοχής του μέσου καταναλωτή είναι δυνατόν να μεταβάλλεται αναλόγως της κατηγορίας των αντίστοιχων προϊόντων ή υπηρεσιών». Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 8

9 (Βλ. απόφαση της 22/06/1999, C-342/97, «Lloyd Schuhfabrik Meyer», σκέψη 26) Καταρχήν, ο βαθμός προσοχής δεν εξαρτάται από το ενδιαφερόμενο κοινό. Είναι ανεξάρτητος παράγοντας. Το γεγονός ότι τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες απευθύνονται σε επαγγελματικό κοινό μπορεί να σημαίνει ότι το επαγγελματικό κοινό έχει υψηλό βαθμό προσοχής όταν αγοράζει ένα συγκεκριμένο προϊόν. Αυτό συμβαίνει επειδή οι επαγγελματίες καταναλωτές θεωρούνται ότι διαθέτουν ειδικές σχετικές γνώσεις ή πείρα σε σχέση με τα συγκεκριμένα προϊόντα και τις συγκεκριμένες υπηρεσίες. Επιπλέον, οι αγορές επαγγελματιών καταναλωτών είναι συχνά πιο συστηματικές από τις αγορές του ευρύτερου κοινού. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει πάντοτε. Για παράδειγμα, εάν τα σχετικά προϊόντα ή οι σχετικές υπηρεσίες χρησιμοποιούνται από έναν ορισμένο επαγγελματία σε καθημερινή βάση, ο βαθμός προσοχής του μπορεί να είναι μέτριος ή ακόμη και χαμηλός (βλ., κατ αναλογία, απόφαση της 15/09/2005, T-320/03, «LIVE RICHLY», σκέψη 74: «αυτό το επίπεδο προσοχής μπορεί να είναι σχετικώς χαμηλό προκειμένου για αποκλειστικώς διαφημιστικού χαρακτήρα ενδείξεις, οι οποίες δεν είναι καθοριστικές για ένα πληροφορημένο κοινό»). 3.1 Ενδιαφέρον για την αγορά Πρόκειται για το επίπεδο ενδιαφέροντος για την αγορά, το οποίο έχει σημαντικό αντίκτυπο στις επιλογές του καταναλωτή όσον αφορά προϊόντα και υπηρεσίες. Το επίπεδο ενδιαφέροντος συνδέεται με τη σημασία μιας απόφασης για τον καταναλωτή. Επομένως, αντιστοιχεί στον βαθμό προσοχής του Υψηλός βαθμός προσοχής Ο υψηλός βαθμός προσοχής συνδέεται συνήθως με τους ακόλουθους τύπους αγορών: δαπανηρές, σπάνιες και δυνητικά επίφοβες αγορές. Ο μέσος καταναλωτής αναζητεί συχνά επαγγελματική βοήθεια ή συμβουλές όταν επιλέγει ή αγοράζει ορισμένους τύπους προϊόντων και υπηρεσιών. Παραδείγματα αποτελούν τα αυτοκίνητα (δαπανηρή και σπάνια αγορά) ή οι δυνητικά επικίνδυνες αγορές. Υψηλός βαθμός προσοχής μπορεί να υπάρχει επίσης σε προϊόντα στα οποία η πίστη στο σήμα έχει σημασία για τον καταναλωτή Δαπανηρές και σπάνιες αγορές Κατά την αγορά ακριβών προϊόντων, ο καταναλωτής επιδεικνύει συνήθως μεγαλύτερο βαθμό προσοχής και αγοράζει τα προϊόντα μόνον κατόπιν προσεκτικής εξέτασης. Οι μη ειδικευμένοι ή οι μη επαγγελματίες καταναλωτές ζητούν συχνά επαγγελματική βοήθεια ή συμβουλές όταν επιλέγουν ή αγοράζουν ορισμένους τύπους προϊόντων και υπηρεσιών. Η προσοχή μπορεί να αυξάνεται στην περίπτωση ειδών πολυτελείας και εάν το συγκεκριμένο προϊόν θεωρείται ότι αντικατοπτρίζει την κοινωνική θέση του ιδιοκτήτη του. Οι αγορές ακριβών προϊόντων είναι επίσης συνήθως σπάνιες αγορές. Η ίδια συλλογιστική ισχύει για τις υπηρεσίες. Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 9

10 Αυτοκίνητα Λαμβάνοντας υπόψη την τιμή τους, ο μέσος καταναλωτής είναι πιθανό να επιδεικνύει υψηλότερο βαθμό προσοχής για την αγορά αυτοκινήτων παρά για εκείνη λιγότερο δαπανηρών αγορών. Πρέπει να αναμένεται ότι ο μέσος καταναλωτής δεν αγοράζει ένα αυτοκίνητο, καινούριο ή μεταχειρισμένο, με τον ίδιο τρόπο που αγοράζει είδη καθημερινής κατανάλωσης. Ο μέσος καταναλωτής θα είναι ενημερωμένος, θα λάβει υπόψη όλους τους σχετικούς παράγοντες, για παράδειγμα, τιμή, κατανάλωση, έξοδα ασφάλισης, προσωπικές ανάγκες ή ακόμη κύρος. Βλ. συναφώς απόφαση της 22/03/2011, T-486/07, «CA», σκέψεις 27 έως 38, και απόφαση της 21/03/2012, T-63/09, «SWIFT GTi», σκέψεις 39 έως 42 (κατά της οποίας ασκήθηκε αίτηση αναιρέσεως ενώπιον του Δικαστηρίου, C-260/12 P). Σε σχέση με τα οχήματα ή τα μηχανήματα χερσαίας μετακίνησης, το Δικαστήριο επισήμανε ότι ο ενδιαφερόμενος καταναλωτής επιδεικνύει μεγάλη προσοχή κατά την αγορά τους. Καθώς η τιμή των εν λόγω προϊόντων είναι γενικά υψηλή, ο καταναλωτής επιδεικνύει μεγάλη προσοχή στην περίπτωση αυτή. Στην απόφασή του της 12/01/2006, C-361/04 P, «Picaro», σκέψη 39, το Δικαστήριο επισήμανε ότι ο μέσος καταναλωτής επιδεικνύει ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο προσοχής κατά την αγορά αυτοκίνητων οχημάτων ενόψει της φύσης των οικείων προϊόντων και, ιδίως, της τιμής τους καθώς και του έντονα τεχνολογικού χαρακτήρα τους. Διαμάντια, πολύτιμοι και ημιπολύτιμοι λίθοι και κοσμήματα Στην απόφασή του της 09/12/2010, R 900/2010-1, «Leo Marco», σκέψη 22, το τμήμα προσφυγών αποφάνθηκε ότι οι καταναλωτές σκέφτονται γενικά αρκετά όταν πρόκειται να επιλέξουν τα συγκεκριμένα προϊόντα. Σε πολλές περιπτώσεις τα προϊόντα είναι είδη πολυτελείας ή προορίζονται για δώρο. Μπορεί να υποτεθεί σχετικά υψηλός βαθμός προσοχής εκ μέρους του καταναλωτή. Χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες Οι εν λόγω υπηρεσίες απευθύνονται στο ευρύτερο κοινό, το οποίο έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικό και ενημερωμένο. Ωστόσο, καθώς οι εν λόγω υπηρεσίες είναι εξειδικευμένες υπηρεσίες οι οποίες ενδέχεται να έχουν σημαντικές οικονομικές συνέπειες για τους χρήστες τους, ο βαθμός προσοχής των καταναλωτών θα είναι μάλλον υψηλός κατά την επιλογή τους (απόφαση της 03/02/2011, R 719/2010-1, «f@ir Credit», σκέψη 15) (προσφυγή ενώπιον του Γενικού Δικαστηρίου, T-220/11, απορριφθείσα. Αίτηση αναίρεσης ενώπιον του Δικαστηρίου, C-524/12 P). Στο πλαίσιο της συνολικής εντύπωσης την οποία προκαλούν τα αμφισβητούμενα σημεία, η μεταξύ τους οπτική και η εννοιολογική διαφορά αρκεί για να εξουδετερώσει την περιορισμένη ηχητική ομοιότητά τους, ιδίως καθόσον το ενδιαφερόμενο κοινό είναι ιδιαίτερα συνετό και καλώς ενημερωμένο (απόφαση της 22/06/2010, T-563/08, «CARBON CAPITAL MARKETS», σκέψεις 33 έως 61). Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 10

11 Κτηματομεσιτικές υπηρεσίες Η αγοραπωλησία ακινήτων είναι επιχειρηματική συναλλαγή, η οποία εμπεριέχει τόσο κίνδυνο όσο και τη μεταβίβαση μεγάλων χρηματικών ποσών. Για τους λόγους αυτούς, ο ενδιαφερόμενος καταναλωτής θεωρείται ότι διαθέτει βαθμό προσοχής υψηλότερο του μέσου όρου, καθώς οι συνέπειες μιας κακής επιλογής, λόγω έλλειψης προσοχής, μπορεί να είναι εξαιρετικά επιζήμιες (απόφαση της 17/02/2011, R 817/2010-2, «FIRST THE REAL ESTATE», σκέψη 21) Δυνητικά επικίνδυνες αγορές Ο αντίκτυπος στην ασφάλεια προϊόντων τα οποία καλύπτονται από ένα σήμα (για παράδειγμα, προσανάμματα, πριόνια, ηλεκτρικοί συσσωρευτές, διακόπτες ηλεκτρικού κυκλώματος, ηλεκτρονόμοι κ.λπ.) μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του βαθμού προσοχής των ενδιαφερόμενων καταναλωτών (βλ. απόφαση της 22/03/2011, T-486/07, «CA», σκέψη 41) Πίστη στο σήμα Επιπλέον, ο υψηλός βαθμός προσοχής μπορεί να είναι αποτέλεσμα της πίστης σε ένα σήμα. Παρότι τα προϊόντα καπνού είναι σχετικά φθηνά είδη ευρείας κατανάλωσης, οι καπνιστές θεωρούνται ιδιαίτερα προσεκτικοί και επιλεκτικοί όσον αφορά τη μάρκα τσιγάρων που καπνίζουν. Επομένως, γίνεται δεκτό ότι υπάρχει υψηλότερος βαθμός πίστης στο σήμα και προσοχής όταν πρόκειται για προϊόντα καπνού. Ως εκ τούτου, στην περίπτωση προϊόντων καπνού, για να υπάρχει κίνδυνος σύγχυσης ενδέχεται να απαιτείται υψηλότερος βαθμός ομοιότητας των σημείων. Αυτό επιβεβαιώθηκε σε αρκετές αποφάσεις του τμήματος: απόφαση της 26/02/2010, R 1562/2008-2,, «victory slims», στην οποία επισημαίνεται ότι οι καταναλωτές προϊόντων της κλάσης 34 είναι γενικά πολύ προσεκτικοί και πιστοί στο σήμα, και απόφαση της 25/04/2006, R 61/2005-2, «Granducato». Ένα άλλο παράδειγμα υψηλού βαθμού προσοχής λόγω της πίστης στο σήμα μπορεί να είναι η αγορά εφημερίδων ή περιοδικών Αυξημένος βαθμός προσοχής σε σχέση με συγκεκριμένα προϊόντα σε μια ευρεία κατηγορία Εάν τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες περιλαμβάνουν μια ευρεία κατηγορία και το ενδιαφερόμενο κοινό επιδεικνύει αυξημένο βαθμό προσοχής για συγκεκριμένα προϊόντα της κατηγορίας, δεν μπορεί να αποκλειστεί η προσοχή να είναι μέτρια για τα άλλα προϊόντα. Στην απόφασή του της 16/09/2009, T-221/06, «Bebimil», το Πρωτοδικείο έκρινε ότι οι γονείς βρεφών και μικρών παιδιών επιδεικνύουν υψηλότερο βαθμό προσοχής κατά την αγορά προϊόντων για αυτά, λόγω της σημασίας που αποδίδουν στη διατροφή και στην Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 11

12 υγεία των βρεφών και των μικρών παιδιών. Ωστόσο, ενόψει του μεγάλου εύρους των «τροφίμων για βρέφη», πρέπει να θεωρηθεί ότι, παρότι η ομάδα των μέσων καταναλωτών της συγκεκριμένης κατηγορίας προϊόντων θα περιλαμβάνει επίσης προσεκτικούς γονείς, δεν θα αποτελείται αποκλειστικά από τέτοιους καταναλωτές. Σε μια τέτοια περίπτωση, το Γραφείο πρέπει να θεωρεί ότι τα επίμαχα προϊόντα απευθύνονται στο ευρύτερο κοινό, το οποίο θεωρείται ότι αποτελείται από καταναλωτές οι οποίοι έχουν τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικοί και ενημερωμένοι Χαμηλός βαθμός προσοχής Χαμηλός βαθμός προσοχής μπορεί να συνδέεται, ειδικότερα, με τη συνήθη αγοραστική συμπεριφορά. Οι αγοραστικές αποφάσεις στον συγκεκριμένο τομέα αφορούν, για παράδειγμα, φτηνά είδη τα οποία αγοράζονται σε καθημερινή βάση (βλ., κατ αναλογία, απόφαση της 15/06/2010, T-547/08, «Orange colouring of the toe of a sock», σκέψη 43). χαμηλού βαθμού προσοχής μπορεί να αποτελούν βασικά τρόφιμα Βαθμός προσοχής στην περίπτωση φαρμακευτικών προϊόντων Από τη νομολογία προκύπτει ότι, όσον αφορά τα φαρμακευτικά σκευάσματα, ο βαθμός προσοχής του ενδιαφερόμενου κοινού είναι σχετικά υψηλός. Ειδικότερα, οι επαγγελματίες του ιατρικού κλάδου επιδεικνύουν μεγαλύτερη προσοχή κατά τη συνταγογράφηση φαρμάκων. Όσον αφορά τους τελικούς καταναλωτές: Στις περιπτώσεις που πωλούνται φαρμακευτικά προϊόντα χωρίς συνταγή, πρέπει να υποτεθεί ότι τα προϊόντα αυτά ενδιαφέρουν τους καταναλωτές που θεωρούνται ότι έχουν τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως συνετοί και ενημερωμένοι, εφόσον τα προϊόντα αυτά επηρεάζουν την κατάσταση της υγείας τους, και ότι οι καταναλωτές αυτοί είναι λιγότερο πιθανό να συγχέουν τις διαφορετικές μορφές των προϊόντων αυτών. Ακόμη και στην περίπτωση που είναι υποχρεωτική η ιατρική συνταγή, οι καταναλωτές ενδέχεται να επιδεικνύουν μεγάλη προσοχή κατά τη συνταγογράφηση των επίμαχων προϊόντων, διότι πρόκειται για φαρμακευτικά προϊόντα. Έτσι, όσον αφορά τα φάρμακα, είτε δίδονται με ιατρική συνταγή είτε χωρίς (συμπεριλαμβανομένων φαρμάκων για ελαφρές διαταραχές και ήσσονος σημασίας παθήσεις), θεωρείται ότι οι καταναλωτές που έχουν τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικοί και ενημερωμένοι επιδεικνύουν αυξημένη προσοχή (απόφαση της 15/12/2010, T-331/09, «Tolposan», σκέψη 26, και απόφαση της 15/03/2012, T-288/08, «Zydus», σκέψη 36 και παρατεθείσα νομολογία). Κατευθυντήριες γραμμές για την εξέταση από το Γραφείο, Μέρος Γ, Ανακοπή Σελίδα 12