[Νέα Παιδεία, 136, 85-94] Διδασκαλία της γλώσσας ή του γραμματισμού στο ελληνικό νηπιαγωγείο: Μερικά ζητήματα και ζητούμενα

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "[Νέα Παιδεία, 136, 85-94] Διδασκαλία της γλώσσας ή του γραμματισμού στο ελληνικό νηπιαγωγείο: Μερικά ζητήματα και ζητούμενα"

Transcript

1 [Νέα Παιδεία, 136, 85-94] Διδασκαλία της γλώσσας ή του γραμματισμού στο ελληνικό νηπιαγωγείο: Μερικά ζητήματα και ζητούμενα Κονδύλη Μαριάννα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, ΤΕΕΑΠΗ, Πανεπιστήμιο Πατρών Στελλάκης Νεκτάριος, Λέκτορας, ΤΕΕΑΠΗ, Πανεπιστήμιο Πατρών Δέκα χρόνια μετά την εφαρμογή του νέου αναλυτικού προγράμματος στο ελληνικό Νηπιαγωγείο (ΔΕΠΠΣ-ΑΠΣ για το Νηπιαγωγείο, 2003) και την έκδοση του Οδηγού Νηπιαγωγού (2006) είναι εύλογο να τίθενται ερωτήματα σχετικά με την εφαρμογή του αναλυτικού προγράμματος, τις περιοχές που χρειάζεται να αναπτυχθούν αλλά και τις αμηχανίες και ασυμβατότητες που αφορούν τη γλώσσα και τη διδασκαλία της. Και αυτό το μέλημα γίνεται ακόμα πιο ενδιαφέρον αν σκεφτούμε ότι μια από τις σημαντικότερες αλλαγές σε σχέση με το προηγούμενο Α.Π. ήταν η έμφαση που δόθηκε στο γραπτό λόγο (βλ. ενδ. Κονδύλη, 2001). Σε αντίθεση με το παλιό Α.Π., το οποίο περιοριζόταν στις προ-γραφικές και προ-αναγνωστικές δεξιότητες ως γλωσσικές δεξιότητες, παραπέμποντας έτσι άμεσα στη θεωρία της αναγνωστικής ετοιμότητας, το ΔΕΠΠΣ εστιάζει σε στρατηγικές διδασκαλίας ή εξοικείωσης- με το γραπτό λόγο, μέσα από την εισαγωγή των πρακτικών του αναδυόμενου γραμματισμού (Οδηγός Νηπιαγωγού: 19) στη μαθησιακή περιοχή της γλώσσας αλλά και στις υπόλοιπες γνωστικές περιοχές. Θεωρώντας λοιπόν ότι ΔΕΠΠΣ για το Νηπιαγωγείο και Οδηγός Νηπιαγωγού (στο εξής: Ο.Ν) αποτελούν το σώμα των ρυθμιστικών αρχών - και ως εκ τούτου, το αναλυτικό πρόγραμμα- για τη διδασκαλία στο νηπιαγωγείο, θα προσπαθήσουμε να δείξουμε ότι οι ενδείξεις για αδιαφάνειες που εμφανίζονται στην εφαρμογή τους από τις/τους νηπιαγωγούς και που μοιάζουν συχνά δυσεπίλυτες στην ίδια τη διδακτική πράξη οφείλονται ακριβώς στον τρόπο που πρέπει να αποδοθεί νόημα στο, κατά τ άλλα πλούσιο σε υποδείξεις, πρόγραμμα. (Σχετικά με τις πολλαπλές, ενίοτε και αντιφατικές πρακτικές, βλ. ενδεικτικά Κονδύλη & Στελλάκης, 2006). Το φάσμα των πρακτικών που συναντάται στα νηπιαγωγεία ξεκινά από αυτές που εστιάζουν στο γραπτό κώδικα και στην ανάγνωση αφηγηματικών κειμένων χωρίς περαιτέρω επεξεργασία και φτάνει σε ευρηματικές θεματικές προσεγγίσεις ή και σε σχέδια εργασίας μέσω των οποίων τα παιδιά εμπλέκονται σε αλληλεπιδράσεις με το γραπτό λόγο.

2 Ο γενικότερος ορισμός της Heath (1982: 93), σύμφωνα με τον οποίο «συμβάντα γραμματισμού είναι όλες εκείνες οι περιπτώσεις στις οποίες ένα γραπτό συνιστά αναπόσπαστο μέρος της ίδιας της φύσης τόσο των αλληλεπιδράσεων όσο και των ερμηνευτικών διεργασιών των υποκειμένων που συμμετέχουν σε αυτές τις αλληλεπιδράσεις», μας παρέχει τη δυνατότητα να διακρίνουμε ανάμεσα στις πρακτικές όπου ένα γραπτό κείμενο είναι «αναπόσπαστο» μέρος μιας περίστασης επικοινωνίας ή αν αποσυνδέεται από την ίδια την περίσταση και γίνεται αυτοσκοπός. Με βάση αυτόν τον εθνογραφικό- ορισμό των συμβάντων γραμματισμού, οποιαδήποτε πρακτική που αποσυνδέεται από την περίσταση της αλληλεπίδρασης και εστιάζει στη φορμαλιστική διδασκαλία του γραπτού κώδικα (π.χ., απομονωμένες γραφοφωνημικές αντιστοιχίες, απλή αντιγραφή γραμμάτων ή μικρών κειμένων, ή ακόμα και η ανάγνωση γραπτών κειμένων) δεν μπορεί στην ουσία να θεωρηθεί συμβάν γραμματισμού. Επιπλέον όμως, ακόμη κι η εξοικείωση με το γραπτό λόγο δεν μπορεί να αντλήσει νομιμοποίηση ως πρακτική γραμματισμού αν δεν στηρίζεται σε μια θεωρία για τη γλώσσα ως πόρο νοήματος, από την οποία αυτές οι πρακτικές εξοικείωσης με το τη γραπτή γλώσσα «αντλούν το νόημα και τη σπουδαιότητά τους» (Halliday, 1996). Ασφαλώς η νοηματόδοτησή του και ποιες πρακτικές τον ενισχύουν προϋποθέτουν τη χαρτογράφηση και την ανάδειξη ποικίλων και σύνθετων ζητημάτων που ασφαλώς δεν μπορούν να αποτυπωθούν στα όρια που θέτει αυτό εδώ το αφιέρωμα. Θα προσπαθήσουμε, μάλλον επιγραμματικά, να διατυπώσουμε ορισμένα από αυτά που διατρέχουν τα κείμενα αναφοράς και των οποίων η επίλυση απαιτεί θεωρητικό και πρακτικό κόπο. Γλώσσα ή και γραμματισμός; Θα επωφεληθούμε εδώ από τη γλωσσολογική προοπτική του Halliday (1996), που υποστηρίζει ότι ενώ ο γραμματισμός έχει μελετηθεί υπό το πρίσμα ψυχολογικών και πολιτισμικών προσεγγίσεων, δεν έχει αντιμετωπιστεί επαρκώς ως κατ εξοχήν γλωσσικό (και γλωσσολογικό) αντικείμενο. Ένας γλωσσολογικός προσανατολισμός μάς ωθεί να θέσουμε ένα πρώτο αλλά και κομβικό, κατά τη γνώμη μας, ζήτημα: Αν στο αναλυτικό πρόγραμμα προβλέπεται η διδασκαλία της μαθησιακής περιοχής (ή γνωστικό αντικείμενο) της γλώσσας ή αν πρόκειται για διδασκαλία του γραμματισμού. Μία πρώτη απάντηση θα ήταν, ενδεχομένως, ότι έχουμε να κάνουμε με ταυτοσημία των δύο όρων.

3 Από τότε που ο γραμματισμός ταυτιζόταν με τη γραφή/ανάγνωση έως τις σημερινές προσεγγίσεις της παιδαγωγικής των γραμματισμών, η έννοια του έχει ξεπεράσει κατά πολύ το ζήτημα του καθορισμού των διαφορών και ομοιοτήτων, των σκοπών και των επικαθορισμών, της λειτουργία και της δομής των δύο διαφορετικών τροπικοτήτων φωνητικο-ακουστική και οπτική-γραφηματική- των γλωσσικών μορφών. Τείνει έτσι να καλύψει όλο το φάσμα των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, φτάνοντας στο σημείο να είναι συνώνυμο της ίδιας της εκπαιδευτικής διαδικασίας. i Ας σημειώσουμε, στο μεταξύ, ότι μια οπτική συνωνυμίας του γραμματισμού με τις εκπαιδευτικές διαδικασίες μάς επιτρέπει να κατανοούμε την κεντρικότητα της γλώσσας στην εκπαιδευτική και όχι μόνο- διεργασία, καθώς και την ίδια την εκπαιδευτική διαδικασία ως ανταλλαγή νοημάτων (βλ. και Ηasan 1996). Η επιλογή του όρου γραμματισμός (αντί ανάγνωση και γραφή) αποτελεί μια σημαντική μετακίνηση προς ένα υψηλότερο επίπεδο νοηματοδότησης (Halliday, 1996) μια διαδικασία κατάκτησης των πιο απαιτητικών (και συνάμα με περισσότερο κοινωνικοπολιτισμικό κύρος) μορφών της γλώσσας που χρησιμοποιούνται στο γραπτό λόγο και του συστήματος των κοινωνικών αξιών που τις συνοδεύουν. Και, ταυτόχρονα, ο γραμματισμός συνδέεται -με την έννοια ότι τους συγκροτεί- με ειδικούς τρόπους γνώσης και αντίληψης του κόσμου (ό.π.). Η κοινωνιοσημειωτική προοπτική του γραμματισμού έχει απαρτιώσει στη μελέτη της την αντίληψη του Vygotsky (1962) ότι η ανταλλαγή νοημάτων τα οποία συμβαίνουν σε οποιαδήποτε περίσταση επικοινωνίας αποτελούν αφηρημένα εργαλεία για την ανάπτυξη της ανθρώπινης συνείδησης. Στα δύο κείμενα αναφοράς μας όμως ο γραμματισμός (ή εγγραμματισμός) εμφανίζεται κυρίως όταν συνδέεται με τις βασικές αρχές του αναδυόμενου γραμματισμού, πάνω στις οποίες στηρίζεται το πρόγραμμα, καθώς και στο κεφάλαιο 8 του Οδηγού (Ο.Ν: ) σχετικά με τον προφορικό και το γραπτό λόγο στο νηπιαγωγείο. Μπορούμε, λοιπόν, να θεωρήσουμε ότι ο γραμματισμός διατρέχει όλο το πρόγραμμα χωρίς να θεματοποιείται με συγκεκριμένο τρόπο. Ωστόσο, οι πρακτικές γραμματισμού που προτείνονται παραπέμπουν σε μια συγκεκριμένη θεωρία μάθησης, αυτή της δομητικής προσέγγισης (εξελικτική δόμηση της γνώσης και της γλώσσας) (Ο.Ν.: 98). Όσο κι αν στο τρέχον πρόγραμμα οι αναφορές στον Πιαζέ και στην μεταπιαζετιανή ψυχολογική προσέγγιση της ανάγνωσης/γραφής (Teberosky, 1998α, 1998β, Ferreiro & Teberosky, 1982) συμπληρώνονται με

4 προσεγγίσεις του γραμματισμού που εστιάζουν στο νόημα (π.χ., Clay, 2001), ο βασικός του προσανατολισμός δεν εγκαταλείπει τη θεώρηση της γλώσσας ως μέσου για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων, θεώρηση που συνάδει με την ψυχολογική προσέγγιση της γνώσης από τον Πιαζέ. Άλλωστε, ως βασικές μαθησιακές περιοχές για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων θεωρούνται η γλώσσα, τα μαθηματικά, η μελέτη περιβάλλοντος, η δημιουργία-εκφραση και οι νέες τεχνολογίες, ενώ ως προς τη γλώσσα αναφέρεται ότι αποτελεί το κυρίαρχο μέσο για τις διδακτικές πρακτικές (ανάπτυξη δραστηριοτήτων). Eικάζουμε, λοιπόν, ότι για το αναλυτικό πρόγραμμα η γλώσσα συνιστά τόσο το μέσο ανάπτυξης δραστηριοτήτων σε όλες τις μαθησιακές περιοχές όσο και αντικείμενο μάθησης, στου οποίου τη διδασκαλία αφιερώνεται η αντίστοιχη περιοχή μάθησης. Η παραδοχή όμως αυτή ενισχύει την ανάγκη να προσδιορίζεται ποιες αντιλήψεις ή θεωρίες για τη γλώσσα υιοθετούνται. Λόγου χάριν, ενδεχομένως δεν επαρκεί η γενική διαπίστωση του ΔΕΠΠΣ ότι «γνώση και γλώσσα αναπτύσσονται παράλληλα» (παραδοχή, άλλωστε, που διατρέχει την εκπαίδευση), αν αυτή η συσχέτιση θεωρείται απλώς αυτονόητη και αδιαφανής. Η γλώσσα ως «αντικείμενο» μάθησης Σε ό,τι αφορά τη γλώσσα ως αντικείμενο μάθησης στο νηπιαγωγείο τα πράγματα φαίνεται να είναι πιο σαφή. Είναι φανερό ότι η προσέγγιση που υιοθετείται αντλεί κυρίως από την κειμενοκεντρική και την επικοινωνιακή προσέγγιση και από τον αναδυόμενο γραμματισμό. Με δεδομένο ότι ο αναδυόμενος γραμματισμός συντελείται σε αυθεντικές περιστάσεις επικοινωνίας, θεωρείται ότι η ενίσχυσή του συμβαίνει κατά τη διάρκεια των ελεύθερων δραστηριοτήτων. Απ την άλλη, με τις οργανωμένες δραστηριότητες επιδιώκεται η επίτευξη συγκεκριμένων στόχων, που αφορούν στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κειμένων (π.χ. αφήγηση, περιγραφή, επιχειρηματολογία κλπ.) και στις συμβάσεις του κώδικα γραφής (π.χ. φορά γραφής, γραφοφωνημικές αντιστοιχήσεις, διάκριση αλφαβήτων κλπ.). Μπορούμε στο αναλυτικό πρόγραμμα να διακρίνουμε πρακτικές που οδηγούν στην υλικότητα της γραφής, στο γραπτό κώδικα, στις ιδιαίτερες απαιτήσεις της γραπτής γλώσσας σε σχέση με την προφορική. Μπορούμε ακόμα να διακρίνουμε και την ανάπτυξη μιας πολύ σημαντικής περιοχής του γραμματισμού, που συνίσταται στη «(...) λεκτικοποίηση των κειμένων που δημιουργήθηκαν από διάφορα σημειωτικά συστήματα, καθώς και τι νοήματα έχουν χαθεί, και τι νέα νοήματα επιβάλλονται όταν υπάρχει μετάφραση ανάμεσα στο λεκτικό και το μη λεκτικό», καθώς και «(...) στο να

5 χρησιμοποιούμε αποτελεσματικά τα λεξικογραμματικά μοτίβα που συνδέονται με τα γραπτά κείμενα» (Halliday, 1996: 359). Δεν θα ήταν δύσκολο να «μεταφράσουμε» με τη σειρά μας την παραπάνω πτυχή του γραμματισμού στις πρακτικές που προτείνει το αναλυτικό πρόγραμμα. Η λεκτικοποίηση προφορικών και γραπτών κειμένων, η πολυτροπικότητα με προεξάρχουσα τη σύνδεση εικονιστικού, ηχητικού κλπ. συστήματος με το γλωσσικό σύστημα-, οι διαφορές προφορικού και γραπτού, τα διαφορετικά τους κειμενικά και κοινωνικά αποτελέσματα, η εξοικείωση με τα διαφορετικά «λεξικογραμματικά μοτίβα» που συνδέονται με γραπτά κείμενα, είναι μερικές μόνο από τις περιοχές ανάπτυξης του γραμματισμού που υποκρύπτονται κάτω από ασαφείς, κατά την άποψή μας, διατυπώσεις όπως «παραγωγή προφορικού λόγου», «παραγωγή γραπτού λόγου», «κατανόηση ότι ο γραπτός λόγος μεταφέρει μήνυμα» κλπ. Η γλώσσα ως «μέσο» μάθησης Η ηθελημένη συνδρομή του αναλυτικού προγράμματος σε διαφορετικές παραδόσεις ή κλάδους που δεν ορίζονται, ii είναι απόλυτα θεμιτή εφόσον πρόκειται για την αναπλαισίωση της επιστημονικής- γνώσης για διδακτικούς σκοπούς. Από την άλλη, ειδικά ο Ο.Ν. αναφέρεται συχνά λεπτομερώς στις αρχές που διέπουν τη λογική και αναδεικνύουν, έτσι, τη σημασία των εκάστοτε προτεινόμενων στόχων και πρακτικών. Η υιοθέτηση λοιπόν μιας συνεκτικής προσέγγισης για τη γλώσσα, είτε ως «μέσου» είτε και ως «αντικειμένου», θα συνέβαλε ουσιαστικά στην αποσαφήνιση και στην πληρέστερη αξιοποίηση των πόρων που παρέχονται από το ΔΕΠΠΣ. Ταυτόχρονα όμως θα αποσαφηνιζόταν ένα ακόμη ουσιαστικότερο ζήτημα, που είναι κεντρικό για οποιαδήποτε εκπαιδευτική διαδικασία: η σύνδεση της γλώσσας με τη γνώση. Αν θεωρήσουμε ότι η γλώσσα είναι τόσο μέσο όσο και αντικείμενο μάθησης, μπορούμε να δεχτούμε ότι το δεύτερο σκέλος (η γλώσσα ως αντικείμενο μάθησης) εμπίπτει στη διδακτική της γλώσσας, δηλαδή του γραμματισμού. Κενό ωστόσο διδακτικού περιεχομένου παραμένει το πρώτο σκέλος (η γλώσσα ως μέσο). Οι σύγχρονες θεωρίες, ειδικότερα η εκπαιδευτική γλωσσολογία, καθιστούν εμφανές ότι η γλώσσα δεν αποτελεί απλώς αντικείμενο ή και μέσο επικοινωνίας, δηλαδή ένα έστω προνομιακό- από τα σημειωτικά συστήματα τα οποία χρησιμοποιούνται για να επικοινωνήσουμε: το δυναμικό της γλώσσας, η γλώσσα ως πόρος νοήματος σύμφωνα με την κοινωνιοσημειωτική προσέγγιση της

6 γλώσσας, υπερβαίνει κατά πολύ μια φορμαλιστική αντίληψη που υποβόσκει στη διάκριση γλώσσα-αντικείμενο/γλώσσα-μέσο. Αν δεχτούμε, λοιπόν, ότι η γλώσσα είναι ένα σύστημα για τη δόμηση και ερμηνεία νοημάτων, αν δεχτούμε ότι στην πρωτογενής τους κοινωνικοποίηση τα παιδιά μαθαίνουν πώς να αποδίδουν νόημα, αν δεχτούμε το τρίπτυχο της γλωσσικής ανάπτυξης (που ασφαλώς δεν περιορίζεται στην παιδική ηλικία) σύμφωνα με το οποίο όταν μαθαίνουμε τη γλώσσα, ταυτόχρονα μαθαίνουμε για τον κόσμο, και μαθαίνουμε περί γλώσσας» (Ηalliday, 1993), τότε η προοπτική που ανοίγεται για τη θεώρηση και τη διδασκαλία της γλώσσας δεν καθίσταται μόνο πιο σαφής αλλά και ξετυλίγει τη δυναμική της για την ανάπτυξη ενός γλωσσικά εδραιωμένου γραμματισμού (Hasan, 2006). Όπως ήδη επισημάναμε, το ισχύον ΑΠ έχει σαφείς (μετα)πιαζετιανές επιρροές και, σε συνέπεια με την πιαζετιανή ψυχολογική προσέγγιση της γνώσης, ο ρόλος της γλώσσας στη μάθηση θεωρείται μάλλον βοηθητικός, ή μάλλον, η γλώσσα αποτελεί ένα μέσο για την ανάπτυξη της γνώσης. Σε αρκετά διαφορετικό δρόμο κινείται η προοπτική του Vygotsky iii για τη δόμηση της σκέψης και της συνείδησης, όπου αποδίδεται μεγαλύτερη σπουδαιότητα στο εργαλείο της γλώσσας παρά σε άλλες τροπικότητες (σημειωτικά συστήματα) νοήματος. Στο έργο του Vygotsky, η γλώσσα (το γλωσσικό σημείο ) είναι συγκροτησιακή για την ανάπτυξη των ανώτερων νοητικών διεργασιών, που συνδέονται με ειδικές μορφές σημειωτικής μεσολάβησης, δηλαδή με τη χρήση σημειωτικών συστημάτων τα οποία δρουν ως ένα αφηρημένο εργαλείο μέσω της αλλαγής του χαρακτήρα της ανθρώπινης νοητικής δραστηριότητας. iv Η σκέψη διακρίνεται σε δύο κατηγορίες: αυτή που συνοπτικά θα αποκαλούσαμε συνδεδεμένη με την άμεση περίσταση παρατήρησης του ό,τι συμβαίνει και είναι δεσμευμένη από την άμεση εμπειρία (πλαισιωμένη), και εκείνη που απαιτεί συλλογιστικές συνεπαγωγές (syllogistic inferences), που προκύπτουν από συστήματα θεωρητικής σκέψης (αποπλαισιωμένες). Η πρώτη κατηγορία σχετίζεται άμεσα με την κοινή ή καθημερινή γνώση (commonsense knowledge) πάντα μέσω της μεσολάβησης των ενηλίκων και μέσα σε διαλογικά πλαίσια-, ενώ η δεύτερη με την μη κοινή συστηματική γνώση (uncommonsense knowledge), η ανάπτυξη της οποίας προϋποθέτει εκπαιδευτικό πλαίσιο, δηλαδή συστηματική διαμεσολάβηση των εκπαιδευτικών (Vygotsky, 1978 βλ. και Hasan, 2005). Όπως χαρακτηριστικά καταλήγει η Hasan (2006: 159), ενσωματώνοντας την προβληματική του Vygotsky, «είναι μάλλον αμφίβολο αν η

7 ικανότητα εμπλοκής στο λόγο της εκπαίδευσης θα μπορούσε να αναπτυχθεί φυσικά, χωρίς εμπειρία εκπαιδευτικών διαδικασιών». Μολονότι κοινή και μη κοινή γνώση αποτελούν μέρη ενός συνεχούς, μπορούμε να διακρίνουμε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της σχολικής γνώσης τα οποία τη διαφοροποιούν από την καθημερινή γνώση. Με άλλα λόγια, οποιαδήποτε εκπαιδευτική διαδικασία στοχεύει ταυτοχρόνως στην ανασυγκρότηση της γνώσης και της γλώσσας (Halliday, 1999). Μόνο, επομένως, αν θεωρήσουμε τη γλώσσα ως βασικό πόρο νοήματος (συλλογισμού και μάθησης) μπορούμε να δούμε τη συνέχεια των διαδικασιών γλωσσικής και γνωστικής ανάπτυξης, που για τον/τη μαθητή/-τρια ταυτίζεται με μια συνεπώς αναδιαμορφούμενη σημασιολογική οργάνωση του κοινωνικού και του φυσικού, εσωτερικού και εξωτερικού κόσμου. Η μάθηση λοιπόν της γλώσσας, του γλωσσικού δυναμικού, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη μάθηση μέσω της γλώσσας. Μέσω των γλωσσικών ανταλλαγών τα παιδιά δεν μαθαίνουν απλώς το λεξικογραμματικό σύστημα, αλλά τρόπους γλωσσικής συγκρότησης της εμπειρίας, δηλαδή συστήματα νοημάτων που προσιδιάζουν στα εκάστοτε γνωσιακά περιεχόμενα. «Αν αυτό που δομείται από το μαθητευόμενο είναι συστήματα νοημάτων, τότε ο πιο σημαντικός μας πόρος μάθησης είναι η γλώσσα, δηλαδή το σύστημα ερμηνείας (constuing) του νοήματος (...) Η χρήση αυτού του πόρου μάθησης συνεπάγεται το να παράγει ή να συμμετέχει κάποιος/-α στην παραγωγή κειμένων [ενν. προφορικών και γραπτών], εκεί όπου το νόημα πραγματώνεται με ορατό τρόπο» (Painter, 1999: 53). Οι μορφές γλωσσικής σημείωσης που θεωρούνται καθοριστικές για τη μετάβαση από την καθημερινή στη σχολική γνώση είναι «ειδικές μορφές σημείωσης» (specific semiotic mediations) -κατά την ορολογία της Hasan, 2005) - όπως «η γενίκευση, οι ορισμοί, οι κατηγοριοποιήσεις, οι ταξινομήσεις ( ) που συνιστούν τις ιδιαίτερες προϋποθέσεις για τη μετάβαση στο σχολικό γραμματισμό». Στον παρακάτω πίνακα συνοψίζονται τα χαρακτηριστικά της καθημερινής και της εκπαιδευτικής (μη κοινής) γνώσης και τα χαρακτηριστικά της γλωσσικής προετοιμασίας που, κατά την Painter (1999: 71-84), θεωρείται αναγκαία για τη μετάβαση από την εμπειρική γνώση των παιδιών στα πιο αποπλαισιωμένα και απαιτητικά χαρακτηριστικά της εκπαιδευτικής γνώσης και του δεσπόζοντοςσχολικού γραμματισμού.

8 Κοινή γνώση Γλωσσική προετοιμασία Εκπαιδευτική γνώση Σχετίζεται με συγκεκριμένα πλαίσια επικοινωνίας. Βασίζεται στην προσωπική/διαπροσωπική εμπειρία. Εμπειρία με γενικεύσεις στην ανταλλαγή πληροφοριών. Προσανατολισμός σε υποθετικά και γενικευμένα νοήματα, ενασχόληση με τα κείμενα. Προσανατολισμένη σε καθολικές έννοιες. Απόσταση από την άμεση εμπειρία. Βασίζεται σε παρατήρηση και συμμετοχή μεσολαβημένες από την προφορική γλώσσα. Μάθηση και συλλογισμός πάνω στα κείμενα. Βασίζεται στη σημειωτική αναπαράσταση. Συγκεκριμένα - μη τεχνικά- νοήματα. Αντικείμενο διαπραγμάτευσης μέσω προφορικής γλώσσας. Εξοικείωση με ορισμούς και κριτήρια κατηγοριοποίησης. Εξοικείωση με γραμματικές μεταφορές, μονολόγους, συμπεράσματα από κείμενα, επίγνωση ότι τα κείμενα είναι πηγή πληροφορίας. Αφηρημένα και τεχνικά νοήματα. Συγκροτείται στη βάση της γραπτής γλώσσας. Κατασκευάζεται ασύνειδα και αργά. Επίγνωση του εαυτού ως γνώστη που αντλεί γνώση από διάφορους πόρους. Κατασκευάζεται συνειδητά και με ταχύτητα. Κατασκευάζεται με αποσπασματικό τρόπο. Εξοικείωση με ορισμούς, ταξινόμηση, αναστοχασμός πάνω στο νόημα. Παρουσιάζεται συστηματικά, με λογική αλληλουχία στο πλαίσιο ενός θέματος. Έτσι, η γενίκευση και η αφαίρεση, η κατηγοριοποίηση και η ταξινόμηση των οντοτήτων, η εξοικείωση με ορισμούς, ο συλλογισμός γύρω από τα κείμενα συνεπώς και η μάθηση- μέσω προφορικών και γραπτών κειμένων, η συνεχής επαφή με τη λεξικογραμματική και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των γραπτών κειμένων, η

9 επίγνωση του εαυτού ως γνώστη που αντλεί από διάφορετικούς πόρους κλπ., συνιστούν αναγκαίες συνθήκες για την εξέλιξη του γραμματισμού. v Ας επιστρέψουμε, όμως, στο αναλυτικό πρόγραμμα του νηπιαγωγείου. Οι σημειωτικές διαδικασίες που θεωρούνται σημαντικότερες για τη γλωσσική προετοιμασία για τη μετάβαση στην εκπαιδευτική γνώση (στήλη 2) εμφανίζονται με σαφήνεια στο αναλυτικό πρόγραμμα στις μαθησιακές περιοχές των μαθηματικών και της μελέτης περιβάλλοντος. Ενδεικτικά, στις ικανότητες που επιδιώκεται να αναπτυχθούν στα μαθηματικά αναφέρεται «να «ερμηνεύουν» γενικά στοιχεία του κόσμου που τα περιβάλλει μέσα από διαδικασίες παρατήρησης και περιγραφής, σύγκρισης, ταξινόμησης, αντιστοίχισης, σειροθέτησης, και συμβολικής αναπαράστασης», και στη μελέτη περιβάλλοντος «συγκρίνουν, ταξινομούν, πειραματίζονται, ερμηνεύουν, εξηγούν». Στις περιοχές αυτές μπορούμε να ανιχνεύσουμε μια πιο εκτεταμένη χρήση των εργαλείων της «γλωσσικά εδραιωμένης σημείωσης» απ ό,τι στη μαθησιακή περιοχή της γλώσσας, όπου εκτός από την επαφή και εξαγωγή συμπερασμάτων από τα γραπτά κείμενα δεν είναι σαφής η αναφορά σε ειδικές σημειωτικές διεργασίες. Αναμφίβολα, για την επίτευξη των γλωσσικών στόχων (π.χ. αφήγηση, περιγραφή, επιχειρηματολογία, κατηγοριοποίηση γραπτών κειμένων ανάλογα με το είδος τους κλπ.) δεν μπορεί παρά οι εκπαιδευτικοί να χρησιμοποιούν και να ενισχύουν αυτά τα σημειωτικά «εργαλεία». Ωστόσο, η μη θεματοποίησή τους αποδυναμώνει, κατά την άποψή μας, το συγκροτησιακό ρόλο της γλώσσας στη δόμηση συστημάτων νοήματος. Και το σημαντικότερο είναι ότι συσκοτίζει την ουσία ενός γλωσσικά εδραιωμένου γραμματισμού: Η εκμάθηση οποιουδήποτε αντικειμένου (ή μαθησιακής περιοχής) σημαίνει την εκμάθηση του λόγου (discourse) αυτού του αντικειμένου τη λεξικογραμματική του, τη «σύνταξή» του, το ιδιαίτερο σύστημα νοημάτων που το διέπει, (π.χ. Halliday & Μartin, 2000), τις διαφορές του από άλλα, καθώς και τις διαφορές του από τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η διαπραγμάτευσή του στην καθημερινή γλώσσα και γνώση. Η μετάβαση, συνεπώς, από την καθημερινή στη συστηματική (σχολική) γνώση, εμπλέκει και όλες τις αναγκαίες μεταβάσεις από την καθημερινή γλώσσα στη σχολική-συστηματική γλώσσα που διατρέχει όλα τα γνωστικά αντικείμενα. Και μόνο από αυτή την άποψη μπορούμε να ερμηνεύσουμε την ταύτιση του γραμματισμού (επαναλαμβάνουμε, ως γλωσσικά εδραιωμένη σημείωση) με κάθε εκπαιδευτική διαδικασία και διαμέσου όλων των επιμέρους αντικειμένων.

10 Το νηπιαγωγείο, ως πρώτο σχολείο, αποτελεί προνομιακό τόπο για την ανάπτυξη μιας παρόμοιας προοπτικής του γραμματισμού (βλ. ενδ. Κονδύλη, 2007), που θα αποτελέσει το θεμέλιο για την εξέλιξή του στη συνέχεια. Ωστόσο, η αξιοποίησή του στο σχολικό περιβάλλον προϋποθέτει, όπως υποστηρίξαμε, μία σαφή και συνεκτική θεώρηση της γλώσσας, που θα αποτρέψει ασάφειες και αντιφατικές προσεγγίσεις που παρατηρούνται στα νηπιαγωγεία. Η οπτική που υιοθετήσαμε αναδεικνύει μερικά μόνο από τα ιδιαίτερα σύνθετα ζητήματα της διδασκαλίας της γλώσσας και του γραμματισμού. Εδώ περιοριστήκαμε σε ορισμένα τα οποία θεωρούμε καίρια προκειμένου να αναδείξουμε τη σημασία που έχει για την εκπαιδευτική πράξη η θεμελίωσή της σε μια θεωρία για τη γλώσσα στην περίπτωσή μας, στην κοινωνιοσημειωτική της γλώσσας. Οι πληρέστερες όμως απαντήσεις όσο και ανάδειξη άλλων πτυχών και ζητημάτων συνδεόνται άρρηκτα τόσο με την γνώση που αναπτύσσεται στο πανεπιστήμιο όσο και στην επιμορφωτική του λειτουργία. Βιβλιογραφικές αναφορές Clay, M. (2001). Change over time in children s literacy development. Auckland, New Zealand: Heinemann. Δαφέρμου, Χ., Κουλούρη, Π. & Μπασαγιάννη, Ε. (2006). Οδηγός Νηπιαγωγού: Εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί Δημιουργικά περιβάλλοντα μάθησης. Αθήνα: ΟΕΔΒ. ΔΕΠΠΣ - ΑΠΣ Νηπιαγωγείου. (2003). Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Ανασύρθηκε από την ιστοσελίδα: Ferreiro, E. & Teberosky, A. (1982). Literacy before schooling. London: Heinemann. Halliday, M.A.K. (1993). Towards a Language-based Theory of Learning. Linguistics and Education, 5, Halliday, M.A.K. (1996). Literacy and Linguistics: a functional perspective. Στο R, Hasan & G. Williams, (Επιμ.). Literacy in Society, London: Longman. Halliday, M.A.K. (1999). Η γλώσσα και η αναμόρφωση της ανθρώπινης εμπειρίας. Γλωσσικός Υπολογιστής 1(1): Halliday, M.A.K. (2000). Ανοιχτή επιστολή: «Η γραμματική στη σχολική εκπαίδευση». Γλωσσικός Υπολογιστής, Τόμος 2, (1-2):

11 Halliday, M.A.K. & Martin, J.R. (2000). H γλώσσα της επιστήμης. Αθήνα: Μεταίχμιο. Hasan, R. (2006). Γραμματισμός, καθημερινή ομιλία και κοινωνία. Στο Α. Χαραλαμπόπουλος (επιμ.) Γραμματισμός, κοινωνία και εκπαίδευση, Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Heath, S.B. (1982). Protean shapes in literacy events: Ever shifting oral and literate traditions. Στο D. Tannen (επιμ.) Spoken and written language: Exploring orality and literacy, Norwood, NJ: Ablex. Hasan, R. (2005). Semiotic mediation and three exotropic theories: Vygotsky, Halliday and Bernstein. Στο J. Webster (επιμ.). Language, society and consciousness, London: Equinox. Kονδύλη, M. (2001). Eρευνητικές προϋποθέσεις και εφαρμογές για τη διδασκαλία της γλώσσας στο Nηπιαγωγείο. Στο E. Kούρτη (επιμ.) H Έρευνα στην Προσχολική εκπαίδευση. T. A. Διδακτική Mεθοδολογία, Αθήνα: Τυπωθήτω-Δαρδανός. Κονδύλη, Μ., Στελλάκης, Ν. (2006). «Πρακτικές Γραμματισμού στην προδημοτική εκπαίδευση: Ένα πρόγραμμα, δύο προσεγγίσεις». Στο Π. Παπούλια-Τζελέπη, Ά. Φτερνιάτη, Κ. Θηβαίος (επιμ.) Έρευνα και πρακτική του γραμματισμού στην ελληνική κοινωνία, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Κονδύλη, Μ. (2007). Γραμματισμοί και πρώτο σχολείο: Τάσεις και Απαντήσεις στο πλαίσιο της κοινωνιοσημειωτικής προοπτικής της γλώσσας. Πρακτικά 6 ου Συνεδρίου Ελληνικής Επιτροπής της ΟΜΕΡ «Η γλώσσα ως μέσο και ως αντικείμενο μάθησης στην προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία», Πάτρα, 1-3 Ιουνίου Αθήνα: Ελληνική Επιτροπή της ΟΜΕΡ. Κονδύλη, Μ. & Στελλάκης, Ν. (2009). Η αξιοποίηση διαφορετικών πόρων νοηματοδότησης για τη συστηματοποίηση της καθημερινής γνώσης στο νηπιαγωγείο: Μια θεματική ενότητα για το «Διάστημα». Εισήγηση στο 7 ο Συνέδριο της Ελληνικής Επιτροπής της ΟΜΕΡ με θέμα: «Παιδική Ηλικία και ΜΜΕ», Αθήνα, 6-8 Νοεμβρίου Painter, C. (1999). Preparing for school: Developing a semantic style as a recourse for thinking: A linguistic view of learning, Στο R. Hasan & G. Williams (επιμ.) Literacy in society, London/N.Y: Longman. Teberosky, A. (1998α). Δομητική μάθηση της γραπτής γλώσσας. Στο Τ. Βαρνάβα- Σκούρα (επιμ.) Το παιδί και η γραφή Μια σχέση κλειδί για τη διά βίου μάθηση, ΑΠΘ: Κέντρο Καινοτομικών Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων. Αθήνα: ΟΕΔΒ. Teberosky, A. (1998β). Παρουσίαση διδακτικού υλικού: Τα βιβλία για τους εκπαιδευτικούς που εκδόθηκαν στη Βαρκελώνη. Στο Τ. Βαρνάβα-Σκούρα (επιμ.). Το

12 παιδί και η γραφή Μια σχέση κλειδί για τη διά βίου μάθηση, ΑΠΘ: Κέντρο Καινοτομικών Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων. Αθήνα: ΟΕΔΒ. Vygotsky, L. S. (1962). Thought and Language. Cambridge, MA: MIT Press. Vygotsky, L.S. (1978). Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes. Στο M. Cole, V. John-Steiner,S. Scribner & E. Souberman (επιμ.) Cambridge, MΑ: Harvard University Press. Baynham, M. (2000). Πρακτικές γραμματισμού. Αθήνα: Μεταίχμιο. Ματσαγγούρας, Η. (2007). Σχολικός Εγγραμματισμός. Αθήνα: Γρηγόρης. Χαραλαμπόπουλος, Α. (2006). Γραμματισμός, κοινωνία και εκπαίδευση. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Χατζησαββίδης Σ. (2007). Ο γλωσσικός γραμματισμός και η παιδαγωγική του γραμματισμού: Θεωρητικές συνιστώσες και δεδομένα από τη διδακτική. Πρακτικά 6ου Συνεδρίου Ελληνικής Επιτροπής της ΟΜΕΡ «Η γλώσσα ως μέσο και ως αντικείμενο μάθησης στην προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία», Πάτρα, 1-3 Ιουνίου Αθήνα: Ελληνική Επιτροπή της ΟΜΕΡ. i Στην προοπτική των γραμματισμών συναντάμε πλήθος προσδιορισμών: όχι μόνο γλωσσικός γραμματισμός, αλλά και μαθηματικός, εικαστικός, μουσικός, φυσικών επιστημών, ψηφιακός κτλ. Στην ελληνική βιβλιογραφία οι συνεισφορές είναι πολυπληθείς: ενδεικτικά, Baynham (2000) (ειδικότερα για γραμματισμό ενηλίκων), Ματσαγγούρας (2007), Χαραλαμπόπουλος (2006), Χατζησαββίδης (2007). ii Είναι βέβαια ενδιαφέρον ότι στο ΑΠ της Α δημοτικού, που έχει μεγάλη συνάφεια με το ΔΕΠΠΠΣ του νηπιαγωγείου, δηλώνεται ότι υιοθετούνται διαφορετικές οπτικές ή προσεγγίσεις από κλάδους της γλωσσολογίας. iii Ο Vygotsky αναφέρεται στον Ο.Ν. (σελ. 26) με αφορμή το ρόλο του παιχνιδιού στην ανάπτυξη των μικρών παιδιών. iv Σύμφωνα με τον Vygotsky (1978: 40): «η χρήση σημείων οδηγεί τους ανθρώπους σε μια ιδιαίτερη δομή συμπεριφοράς η οποία ξεφεύγει από τη βιολογική ανάπτυξη και δημιουργεί καινούριες μορφές ψυχολογικών διαδικασιών εδραιωμένων σε πολιτισμικά στοιχεία». v Για μια προσπάθεια ανάδειξης αυτών των πτυχών μέσα από μια θεματική δραστηριότητα, βλ. Κονδύλη & Στελλάκης, 2009.

Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού

Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού Μαθηση και διαδικασίες γραμματισμού Τι είδους δραστηριότητα είναι ο γραμματισμός; Πότε, πώς και γιατί εμπλέκονται οι άνθρωποι σε δραστηριότητες εγγραμματισμού; Σε ποιες περιστάσεις και με ποιο σκοπό; Καθημερινές

Διαβάστε περισσότερα

Αναδυόμενος γραμματισμός (emergent literacy)

Αναδυόμενος γραμματισμός (emergent literacy) Αναδυόμενος γραμματισμός (emergent literacy) Μαρία Παπαδοπούλου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΠΤΠΕ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας mariapap@uth.gr Η παρουσίαση αναπτύχθηκε για την πλατφόρμα Ταξίδι στον γραμματισμό Συνοπτική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ «Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ»

ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ «Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ» ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ «Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ» ΕΙΣΗΓΗΣΗ: «Πρακτικές αξιολόγησης κατά τη διδασκαλία των Μαθηματικών» Γιάννης Χριστάκης Σχολικός Σύμβουλος 3ης Περιφέρειας

Διαβάστε περισσότερα

Mάθηση και διαδικασίες γραμματισμού

Mάθηση και διαδικασίες γραμματισμού Mάθηση και διαδικασίες γραμματισμού Διαβάστε προσεκτικά την λίστα που ακολουθεί. Ποιες από τις δραστηριότητες που αναφέρονται θεωρείτε ότι θα συνέβαλαν περισσότερο στην προώθηση του γραμματισμού των παιδιών

Διαβάστε περισσότερα

Τα Διδακτικά Σενάρια και οι Προδιαγραφές τους. του Σταύρου Κοκκαλίδη. Μαθηματικού

Τα Διδακτικά Σενάρια και οι Προδιαγραφές τους. του Σταύρου Κοκκαλίδη. Μαθηματικού Τα Διδακτικά Σενάρια και οι Προδιαγραφές τους του Σταύρου Κοκκαλίδη Μαθηματικού Διευθυντή του Γυμνασίου Αρχαγγέλου Ρόδου-Εκπαιδευτή Στα προγράμματα Β Επιπέδου στις ΤΠΕ Ορισμός της έννοιας του σεναρίου.

Διαβάστε περισσότερα

Δραστηριότητες γραμματισμού: Σχεδιασμός

Δραστηριότητες γραμματισμού: Σχεδιασμός Δραστηριότητες γραμματισμού: Σχεδιασμός Αφροδίτη Οικονόμου Νηπιαγωγός afoikon@uth.gr Μαρία Παπαδοπούλου Αν. Καθηγήτρια, Π.Τ.Π.Ε., Π.Θ. mariapap@uth.gr Η παρουσίαση αναπτύχθηκε για την πλατφόρμα Ταξίδι

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Επιμόρφωσης για τη Διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας - Φάση Γ ( )

Πρόγραμμα Επιμόρφωσης για τη Διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας - Φάση Γ ( ) Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Διεύθυνση Δημοτικής Εκπαίδευσης Μάιος 2014 Πρόγραμμα Επιμόρφωσης για τη Διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας - Φάση Γ (2013-2014) Κεντρική Επιμόρφωση για Διευθυντές/ντριες & Εκπαιδευτικούς

Διαβάστε περισσότερα

Διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας

Διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας Διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας Όλγα Μούσιου-Μυλωνά Σχολική Σύμβουλος Π.Ε. Στόχος του μαθήματος «Διδασκαλία της Νεοελληνικής γλώσσας» είναι να προσφέρει στους φοιτητές και τις φοιτήτριες τις βασικές

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστικό αντικείμενο: Ελληνικά. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: Ομάδα Εργασίας Ελληνικών (Δημοτική Εκπαίδευση)

Γνωστικό αντικείμενο: Ελληνικά. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: Ομάδα Εργασίας Ελληνικών (Δημοτική Εκπαίδευση) Διήμερο Εκπαιδευτικού Δημοτικής Εκπαίδευσης 2018-2019: Η Θέση και η Διδασκαλία της Δομής στο Μάθημα των Ελληνικών στο Δημοτικό Σχολείο (Γ μέχρι Στ τάξεις) Γνωστικό αντικείμενο: Ελληνικά ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: Ομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων

Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων Παιδαγωγικές δραστηριότητες μοντελοποίησης με χρήση ανοικτών υπολογιστικών περιβαλλόντων Βασίλης Κόμης, Επίκουρος Καθηγητής Ερευνητική Ομάδα «ΤΠΕ στην Εκπαίδευση» Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της

Διαβάστε περισσότερα

Τρίτη 24 και Τετάρτη 25 Οκτωβρίου 2017

Τρίτη 24 και Τετάρτη 25 Οκτωβρίου 2017 Τρίτη 24 και Τετάρτη 25 Οκτωβρίου 2017 Παιδαγωγικές προσεγγίσεις και διδακτικές πρακτικές - η σχέση τους με τις θεωρίες μάθησης Παρατηρώντας τη μαθησιακή διαδικασία Τι είδους δραστηριότητες παρατηρήσατε

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος Μαθήματος: Εκπαιδευτικό υλικό για τη γλώσσα στην προσχολική εκπαίδευση

Τίτλος Μαθήματος: Εκπαιδευτικό υλικό για τη γλώσσα στην προσχολική εκπαίδευση Τίτλος Μαθήματος: Εκπαιδευτικό υλικό για τη γλώσσα στην προσχολική εκπαίδευση Κωδικός Μαθήματος: ΙΠ041 Διδάσκουσα: Μαρία Παπαδοπούλου, mariapap@uth.gr Είδος Μαθήματος: Επιλογής Εξάμηνο: 6 ο & 7 ο Μονάδες

Διαβάστε περισσότερα

Νέες μέθοδοι-ορολογία. Μετά την. επικοινωνιακή προσέγγιση: η παιδαγωγική των κειμενικών ειδών. Κειμενικά είδη για διδακτική χρήση.

Νέες μέθοδοι-ορολογία. Μετά την. επικοινωνιακή προσέγγιση: η παιδαγωγική των κειμενικών ειδών. Κειμενικά είδη για διδακτική χρήση. Νέες μέθοδοι-ορολογία. Μετά την επικοινωνιακή προσέγγιση: η παιδαγωγική των κειμενικών ειδών. Κειμενικά είδη για διδακτική χρήση. Γραμματισμός: έννοια-παιδαγωγικές συνέπειες Σήμερα, στην αναπτυγμένη τεχνολογικά

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Δρ Ειρήνη Ροδοσθένους, Λειτουργός Π.Ι. ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ Επικοινωνιακή διδασκαλία της γλώσσας: η ίδια η γλώσσα συνιστά και ορίζεται ως κοινωνική

Διαβάστε περισσότερα

Σχολικός εγγραμματισμός στις Φυσικές Επιστήμες

Σχολικός εγγραμματισμός στις Φυσικές Επιστήμες Σχολικός εγγραμματισμός στις Φυσικές Επιστήμες Εισηγητές: Απόστολος Κ. Σωτηρίου Γεώργιος Β. Παπαβασιλείου 20ο Δημοτικό Σχολείο Τρικάλων 17&18 Μαρτίου 2009 Αλφαβητισμός Γραμματισμός Literacy Εγγραμματισμός

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΤΟ ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΤΟ ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΤΟ ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΤΟ ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΤΟ ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΤΟ ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ 2011 ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ Τα σύγχρονα

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Επιμόρφωσης για τη Διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας - Φάση Α (2014-2015)

Πρόγραμμα Επιμόρφωσης για τη Διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας - Φάση Α (2014-2015) Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Διεύθυνση Δημοτικής Εκπαίδευσης Οκτώβριος 2014 Πρόγραμμα Επιμόρφωσης για τη Διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας - Φάση Α (2014-2015) Γλωσσική Εκπαίδευση - Εκπαίδευση στον Γραμματισμό:

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α.

Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α. Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α. Τι θα Δούμε. Γιατί αλλάζει το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών. Παιδαγωγικό πλαίσιο του νέου Α.Π.Σ. Αρχές του νέου Α.Π.Σ. Μαθησιακές περιοχές του νέου

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικοπολιτισμικές. Θεωρίες Μάθησης. & Εκπαιδευτικό Λογισμικό

Κοινωνικοπολιτισμικές. Θεωρίες Μάθησης. & Εκπαιδευτικό Λογισμικό Κοινωνικοπολιτισμικές Θεωρίες Μάθησης & Εκπαιδευτικό Λογισμικό Κοινωνικοπολιτισμικές προσεγγίσεις Η σκέψη αναπτύσσεται (προϊόν οικοδόμησης και αναδόμησης γνώσεων) στα πλαίσια συνεργατικών δραστηριοτήτων

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ

ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ Η ανάδυση της ανάγνωσης και της γραφής: έννοια και σύγχρονες απόψεις Ευφημία Τάφα Καθηγήτρια Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης Πανεπιστήμιο Κρήτης Αναγνωστική ετοιμότητα

Διαβάστε περισσότερα

Α. Στόχοι σε επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων

Α. Στόχοι σε επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Οριζόντια αντιστοίχιση Στόχων Μεθόδων Δραστηριοτήτων - Εποπτικού Υλικού - Αξιολόγησης Α. Στόχοι σε επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων ΣΤΟΧΟΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΕΠΟΠΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Γραμματισμός στο νηπιαγωγείο. Μαρία Παπαδοπούλου

Γραμματισμός στο νηπιαγωγείο. Μαρία Παπαδοπούλου Γραμματισμός στο νηπιαγωγείο Μαρία Παπαδοπούλου ΠΩΣ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ; ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ Η διδακτέα ύλη αντιμετωπίζεται με «ακαδημαϊκό» τρόπο. Θεωρητική προσέγγιση

Διαβάστε περισσότερα

Συνεργατικές Τεχνικές

Συνεργατικές Τεχνικές Καταιγισμός ιδεών, Παιχνίδι ρόλων, Ομάδες Εργασίας, Συζήτηση με διάταξη δύο κύκλων, Δομημένη Συζήτηση - Debate Μέθοδος σχεδίων εργασίας ΚΕΣΥΠ ΚΙΛΚΙΣ Καταιγισμός ιδεών Είναι η εξέταση ενός ζητήματος μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική Γλωσσικών Μαθημάτων (ΚΠΒ307)

Διδακτική Γλωσσικών Μαθημάτων (ΚΠΒ307) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Διδακτική Γλωσσικών Μαθημάτων (ΚΠΒ307) Ενότητα #4: Λειτουργικός και Κριτικός Γραμματισμός Διδάσκων: Κατσαρού Ελένη ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Η προσέγγιση του γραπτού λόγου και η γραφή. Χ.Δαφέρμου

Η προσέγγιση του γραπτού λόγου και η γραφή. Χ.Δαφέρμου Η προσέγγιση του γραπτού λόγου και η γραφή Πώς μαθαίνουν τα παιδιά να μιλούν? Προσπαθώντας να επικοινωνήσουν Πώς μαθαίνουν τα παιδιά να γράφουν? Μαθαίνoυν να γράφουν γράφοντας Η γραφή λύνει προβλήματα

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΣΕΠ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ Στις ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών για την ειδικότητα των νηπιαγωγών των εκπαιδευτικών πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση, ακριβώς λόγω του μεγάλου ανταγωνισμού και των υψηλών βαθμολογιών

Διαβάστε περισσότερα

Δρ Γεωργία Αθανασοπούλου Σχ. Σύμβουλος Δυτικής Αττικής και Ν. Φωκίδας

Δρ Γεωργία Αθανασοπούλου Σχ. Σύμβουλος Δυτικής Αττικής και Ν. Φωκίδας Δρ Γεωργία Αθανασοπούλου Σχ. Σύμβουλος Δυτικής Αττικής και Ν. Φωκίδας Η ΓΛΩΣΣΑ! Η γλώσσα είναι το μέσο με το οποίο σκεφτόμαστε και επικοινωνούμε με τους άλλους, αλλά και ένα μέσο με το οποίο δημιουργούμε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣ: Οι Υπουργοί Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων

ΠΡΟΣ: Οι Υπουργοί Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΕΝΙΑΙΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΤΜΗΜΑ Β, ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ -----

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στο Γραμματισμό Διδάσκουσα: Μαρία Παπαδοπούλου Περίγραμμα μαθήματος & Syllabus

Εισαγωγή στο Γραμματισμό Διδάσκουσα: Μαρία Παπαδοπούλου Περίγραμμα μαθήματος & Syllabus Εισαγωγή στο Γραμματισμό Διδάσκουσα: Μαρία Παπαδοπούλου Περίγραμμα μαθήματος & Syllabus Σκοπός και στόχοι: Σκοπός του μαθήματος είναι η εξοικείωση των φοιτητών/τριών με τις διαδικασίες ανάπτυξης του γραμματισμού

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

Η εκμάθηση μιας δεύτερης/ξένης γλώσσας. Ασπασία Χατζηδάκη, Επ. Καθηγήτρια Π.Τ.Δ.Ε 2011-12

Η εκμάθηση μιας δεύτερης/ξένης γλώσσας. Ασπασία Χατζηδάκη, Επ. Καθηγήτρια Π.Τ.Δ.Ε 2011-12 Η εκμάθηση μιας δεύτερης/ξένης γλώσσας Ασπασία Χατζηδάκη, Επ. Καθηγήτρια Π.Τ.Δ.Ε 2011-12 Βασικοί όροι και έννοιες- Δεύτερη # Ξένη γλώσσα Δεύτερη γλώσσα είναι οποιαδήποτε γλώσσα κατακτά ή μαθαίνει ένα άτομο

Διαβάστε περισσότερα

1. Η σκοπιμότητα της ένταξης εργαλείων ψηφιακής τεχνολογίας στη Μαθηματική Εκπαίδευση

1. Η σκοπιμότητα της ένταξης εργαλείων ψηφιακής τεχνολογίας στη Μαθηματική Εκπαίδευση 1. Η σκοπιμότητα της ένταξης εργαλείων ψηφιακής τεχνολογίας στη Μαθηματική Εκπαίδευση Στη βασική παιδεία, τα μαθηματικά διδάσκονται με στατικά μέσα α) πίνακα/χαρτιού β) κιμωλίας/στυλού γ) χάρτινου βιβλίου.

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΠΠΣ. ΔΕΠΠΣ και ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

ΔΕΠΠΣ. ΔΕΠΠΣ και ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ ΔΕΠΠΣ ΔΕΠΠΣ και ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών ΔΕΠΠΣ Φ.Ε.Κ., 303/13-03-03, τεύχος Β Φ.Ε.Κ., 304/13-03-03, τεύχος Β Ποιοι λόγοι οδήγησαν στην σύνταξη των ΔΕΠΠΣ Γενικότερες ανάγκες

Διαβάστε περισσότερα

Ο Γραπτός λόγος στο Νηπιαγωγείο. Ενότητα 4: Γραμματισμός Στελλάκης Νεκτάριος Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών ΤΕΕΑΠΗ

Ο Γραπτός λόγος στο Νηπιαγωγείο. Ενότητα 4: Γραμματισμός Στελλάκης Νεκτάριος Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών ΤΕΕΑΠΗ Ο Γραπτός λόγος στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 4: Γραμματισμός Στελλάκης Νεκτάριος Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών ΤΕΕΑΠΗ Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του

Διαβάστε περισσότερα

α. η παροχή γενικής παιδείας, β. η καλλιέργεια των δεξιοτήτων του μαθητή και η ανάδειξη των

α. η παροχή γενικής παιδείας, β. η καλλιέργεια των δεξιοτήτων του μαθητή και η ανάδειξη των ΔΕΠΠΣ ΑΠΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ α. η παροχή γενικής παιδείας, β. η καλλιέργεια των δεξιοτήτων του μαθητή και η ανάδειξη των ενδιαφερόντων του, γ. η εξασφάλιση ίσων ευκαιριών και δυνατοτήτων μάθησης

Διαβάστε περισσότερα

ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Γιατί η Ρομποτική στην Εκπαίδευση; A) Τα παιδιά όταν σχεδιάζουν, κατασκευάζουν και προγραμματίζουν ρομπότ έχουν την ευκαιρία να μάθουν παίζοντας και να αναπτύξουν δεξιότητες Η

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ Ευφημία Τάφα Καθηγήτρια Πανεπιστήμιο Κρήτης. Η ανάδυση της ανάγνωσης και της γραφής: έννοια και σύγχρονες απόψεις

ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ Ευφημία Τάφα Καθηγήτρια Πανεπιστήμιο Κρήτης. Η ανάδυση της ανάγνωσης και της γραφής: έννοια και σύγχρονες απόψεις ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ Ευφημία Τάφα Καθηγήτρια Πανεπιστήμιο Κρήτης Η ανάδυση της ανάγνωσης και της γραφής: έννοια και σύγχρονες απόψεις Πολλοί παιδαγωγοί και ψυχολόγοι με τις απόψεις τους έθεσαν ανά

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμογές πρακτικών της παιδαγωγικής του γραμματισμού και των πολυγραμματισμών. Άννα Φτερνιάτη Επίκουρη Καθηγήτρια ΠΤΔΕ Παν/μίου Πατρών

Εφαρμογές πρακτικών της παιδαγωγικής του γραμματισμού και των πολυγραμματισμών. Άννα Φτερνιάτη Επίκουρη Καθηγήτρια ΠΤΔΕ Παν/μίου Πατρών Εφαρμογές πρακτικών της παιδαγωγικής του γραμματισμού και των πολυγραμματισμών Άννα Φτερνιάτη Επίκουρη Καθηγήτρια ΠΤΔΕ Παν/μίου Πατρών Οι σύγχρονες τάσεις που κυριαρχούν στη διδακτική του γλωσσικού μαθήματος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 2016-2017 Μάθημα 1 ο Εισαγωγή στις βασικές έννοιες Προτεινόμενη Βιβλιογραφία Elliot, S. N., Kratochwill, T. R., Cook, J. L., & Travers, J. F. (2008). Εκπαιδευτική Ψυχολογία: Αποτελεσματική

Διαβάστε περισσότερα

Πολυτροπικότητα και διδασκαλία των ξένων γλωσσών στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση

Πολυτροπικότητα και διδασκαλία των ξένων γλωσσών στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση Μαρία ημάση Μακρίνα Ζαφείρη Γρηγορία-Καρολίνα Κωνσταντινίδου Πολυτροπικότητα και διδασκαλία των ξένων γλωσσών στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση Πλυτροπικότητα: η έννοια Ως πολυτροπικότητα, multimodality, ορίζεται

Διαβάστε περισσότερα

Οι διδακτικές πρακτικές στην πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου. Προκλήσεις για την προώθηση του κριτικού γραμματισμού.

Οι διδακτικές πρακτικές στην πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου. Προκλήσεις για την προώθηση του κριτικού γραμματισμού. Οι διδακτικές πρακτικές στην πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου. Προκλήσεις για την προώθηση του κριτικού γραμματισμού. ημήτρης Γουλής Ο παραδοσιακός όρος αλφαβητισμός αντικαταστάθηκε από τον πολυδύναμο

Διαβάστε περισσότερα

Μέση παιδική ηλικία Γνωστική ανάπτυξη. Ανάπτυξη του παιδιού ΙΙ Καλλιρρόη Παπαδοπούλου- Λήδα Αναγνωστάκη ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ

Μέση παιδική ηλικία Γνωστική ανάπτυξη. Ανάπτυξη του παιδιού ΙΙ Καλλιρρόη Παπαδοπούλου- Λήδα Αναγνωστάκη ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ Μέση παιδική ηλικία Γνωστική ανάπτυξη Ανάπτυξη του παιδιού ΙΙ Καλλιρρόη Παπαδοπούλου- Λήδα Αναγνωστάκη ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ Βασική βιβλιογραφία Craig,J. & Baucum, D. (2007) Η Ανάπτυξη του Ανθρώπου. Αθήνα: Εκδόσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Μάθημα 1 ο Εισαγωγή στις βασικές έννοιες Προτεινόμενη Βιβλιογραφία Elliot, S. N., Kratochwill, T. R., Cook, J. L., & Travers, J. F. (2008). Εκπαιδευτική Ψυχολογία: Αποτελεσματική

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαίδευση Ενηλίκων: Εμπειρίες και Δράσεις ΑΘΗΝΑ, Δευτέρα 12 Οκτωβρίου 2015

Εκπαίδευση Ενηλίκων: Εμπειρίες και Δράσεις ΑΘΗΝΑ, Δευτέρα 12 Οκτωβρίου 2015 Εκπαίδευση Ενηλίκων: Εμπειρίες και Δράσεις ΑΘΗΝΑ, Δευτέρα 12 Οκτωβρίου 2015 Μάθηση και γνώση: μια συνεχής και καθοριστική αλληλοεπίδραση Αντώνης Λιοναράκης Στην παρουσίαση που θα ακολουθήσει θα μιλήσουμε

Διαβάστε περισσότερα

Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο. Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη

Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο. Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη Δομή επιμόρφωσης 1 η Μέρα Γνωριμία ομάδας Παρουσίαση θεωρητικού υποβάθρου Προσομοίωση : α) Επιλογή

Διαβάστε περισσότερα

Τα πρώιμα μοντέλα του Cummins. Α.Χατζηδάκη

Τα πρώιμα μοντέλα του Cummins. Α.Χατζηδάκη Τα πρώιμα μοντέλα του Cummins Α.Χατζηδάκη Cummins (1981, 1983, 1984) Για να μπορέσει ο/η εκπαιδευτικός να διαμορφώσει τη διδασκαλία του αποτελεσματικά, θα πρέπει να γνωρίζει ποιες γνωστικές και γλωσσικές

Διαβάστε περισσότερα

Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών για τη Γλώσσα στην Υποχρεωτική Εκπαίδευση

Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών για τη Γλώσσα στην Υποχρεωτική Εκπαίδευση Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών για τη Γλώσσα στην Υποχρεωτική Εκπαίδευση Μαρία Παπαδοπούλου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Π.Τ.Π.Ε., Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας mariapap@uth.gr Η παρουσίαση αναπτύχθηκε για την πλατφόρμα

Διαβάστε περισσότερα

Το μάθημα των Νέων Ελληνικών στα ΕΠΑΛ: Ζητήματα διδασκαλίας και αξιολόγησης. Βενετία Μπαλτά & Μαρία Νέζη Σχολικές Σύμβουλοι Φιλολόγων 5/10/2016

Το μάθημα των Νέων Ελληνικών στα ΕΠΑΛ: Ζητήματα διδασκαλίας και αξιολόγησης. Βενετία Μπαλτά & Μαρία Νέζη Σχολικές Σύμβουλοι Φιλολόγων 5/10/2016 Το μάθημα των Νέων Ελληνικών στα ΕΠΑΛ: Ζητήματα διδασκαλίας και αξιολόγησης Βενετία Μπαλτά & Μαρία Νέζη Σχολικές Σύμβουλοι Φιλολόγων 5/10/2016 Στόχοι της εισήγησης: Επισήμανση βασικών σημείων από τις οδηγίες

Διαβάστε περισσότερα

Η ανάδυση της ανάγνωσης και της γραφής: έννοια και σύγχρονες απόψεις. Ευφημία Τάφα Καθηγήτρια ΠΤΠΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Η ανάδυση της ανάγνωσης και της γραφής: έννοια και σύγχρονες απόψεις. Ευφημία Τάφα Καθηγήτρια ΠΤΠΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης Η ανάδυση της ανάγνωσης και της γραφής: έννοια και σύγχρονες απόψεις Ευφημία Τάφα Καθηγήτρια ΠΤΠΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης Αναγνωστική ετοιμότητα Παλαιότερα, οι επιστήμονες πίστευαν ότι: υπάρχει μια συγκεκριμένη

Διαβάστε περισσότερα

Ο υπολογιστής ως γνωστικό εργαλείο. Καθηγητής Τ. Α. Μικρόπουλος

Ο υπολογιστής ως γνωστικό εργαλείο. Καθηγητής Τ. Α. Μικρόπουλος Ο υπολογιστής ως γνωστικό εργαλείο Καθηγητής Τ. Α. Μικρόπουλος Τεχνολογίες Πληροφορίας & Επικοινωνιών ΟιΤΠΕχαρακτηρίζουνόλαταμέσαπουείναιφορείς άυλων μηνυμάτων (χαρακτήρες, εικόνες, ήχοι). Η αξιοποίησή

Διαβάστε περισσότερα

Δομώ - Οικοδομώ - Αναδομώ

Δομώ - Οικοδομώ - Αναδομώ Δομώ - Οικοδομώ - Αναδομώ Χριστίνα Τσακαρδάνου Εκπαιδευτικός Πανθομολογείται πως η ανάπτυξη του παιδιού ορίζεται τόσο από τα γενετικά χαρακτηριστικά του, όσο και από το πλήθος των ερεθισμάτων που δέχεται

Διαβάστε περισσότερα

Μέθοδος-Προσέγγιση- Διδακτικός σχεδιασμός. A. Xατζηδάκη, Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μιο Κρήτης

Μέθοδος-Προσέγγιση- Διδακτικός σχεδιασμός. A. Xατζηδάκη, Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μιο Κρήτης Μέθοδος-Προσέγγιση- Διδακτικός σχεδιασμός A. Xατζηδάκη, Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μιο Κρήτης 1. MΕΘΟΔΟΣ Ο όρος μέθοδος, έτσι όπως χρησιμοποιείται στην Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία, έχει ποικίλες σημασίες. Διαφοροποιείται

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ, ΟΠΩΣ

ΜΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ, ΟΠΩΣ ΚΕΦAΛΑΙΟ 3 Ερωτήσεις: εργαλείο, μέθοδος ή στρατηγική; Το να ζει κανείς σημαίνει να συμμετέχει σε διάλογο: να κάνει ερωτήσεις, να λαμβάνει υπόψη του σοβαρά αυτά που γίνονται γύρω του, να απαντά, να συμφωνεί...

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΠΣ) Χρίστος Δούκας Αντιπρόεδρος του ΠΙ

ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΠΣ) Χρίστος Δούκας Αντιπρόεδρος του ΠΙ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΠΣ) Χρίστος Δούκας Αντιπρόεδρος του ΠΙ Οι Δ/τές ως προωθητές αλλαγών με κέντρο τη μάθηση Χαράσσουν τις κατευθύνσεις Σχεδιάσουν την εφαρμογή στη σχολική πραγματικότητα Αναπτύσσουν

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μίου Κρήτης «Επιστήμες Αγωγής»

Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μίου Κρήτης «Επιστήμες Αγωγής» Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Π.Τ.Δ.Ε. Παν/μίου Κρήτης «Επιστήμες Αγωγής» Ειδίκευση B «Γραμματισμός, αφήγηση και διδασκαλία της Ελληνικής ως πρώτης και ως δεύτερης/ξένης» Στην ειδίκευση αυτή προσφέρονται

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ βιβλιο_layout 1 24/12/2015 11:50 πμ Page 7 ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 13 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ 1. Εισαγωγή... 21 2. Τα αλφάβητα και οι λειτουργίες τους... 24 2.1 Το ελληνικό αλφάβητο: χαρακτήρες και χαρακτηριστικά

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία

Εισαγωγή. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία The project Εισαγωγή ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και Διδασκαλία ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Κουλτούρα και διδασκαλία Στόχοι Να κατανοήσετε τις έννοιες της κοινωνικοπολιτισμικής ετερότητας και ένταξης στο χώρο της

Διαβάστε περισσότερα

Εξωσχολικές ψηφιακές πρακτικές γραμματισμού

Εξωσχολικές ψηφιακές πρακτικές γραμματισμού Εξωσχολικές ψηφιακές πρακτικές γραμματισμού Μαρία Χατζηνικολάου Μεταπτυχιακή φοιτήτρια εφαρμοσμένης γλωσσολογίας Α.Π.Θ. Η παρουσίαση αναπτύχθηκε για την ψηφιακή πλατφόρμα Ταξίδι στον γραμματισμό Συνοπτική

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνα Πηλείδου, Δρ Φιλοσοφίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ, Δασκάλα Ειδικής Αγωγής, Ειδικό Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου Αττικής.

Κωνσταντίνα Πηλείδου, Δρ Φιλοσοφίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ, Δασκάλα Ειδικής Αγωγής, Ειδικό Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου Αττικής. Αναπτύσσοντας, κινητοποιώντας και βελτιώνοντας δεξιότητες: η εφαρμογή μαθησιακού προγράμματος σε ομάδα τμήματος του Ειδικού Δημοτικού Σχολείου Ηρακλείου Αττικής. Κωνσταντίνα Πηλείδου, Δρ Φιλοσοφίας του

Διαβάστε περισσότερα

Κολλιόπουλος Δημήτρης, Επιμορφωτής Β Επιπέδου

Κολλιόπουλος Δημήτρης, Επιμορφωτής Β Επιπέδου Κολλιόπουλος Δημήτρης, Επιμορφωτής Β Επιπέδου Επιμόρφωση εκπαιδευτικών στην Παιδαγωγική Αξιοποίηση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ Υλικό από το Παιδαγωγικό

Διαβάστε περισσότερα

Στη θεωρία του L.S. Vygotsky ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΙΙ, Καλλιρρόη Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ

Στη θεωρία του L.S. Vygotsky ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΙΙ, Καλλιρρόη Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ Στη θεωρία του L.S. Vygotsky ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΙΙ, 2018-19 Καλλιρρόη Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ Βασική βιβλιογραφία Vygotsky, L.S. (1978/1997) Νους στην Κοινωνία. Αθήνα: Gutenberg. Vygotsky, L.S. (1934/1987)

Διαβάστε περισσότερα

Μάθηση & Εξερεύνηση στο περιβάλλον του Μουσείου

Μάθηση & Εξερεύνηση στο περιβάλλον του Μουσείου Βασίλειος Κωτούλας vaskotoulas@sch.gr h=p://dipe.kar.sch.gr/grss Αρχαιολογικό Μουσείο Καρδίτσας Μάθηση & Εξερεύνηση στο περιβάλλον του Μουσείου Η Δομή της εισήγησης 1 2 3 Δυο λόγια για Στόχοι των Ερευνητική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Παναγάκος Ιωάννης Σχολικός Σύμβουλος Δημοτικής Εκπαίδευσης Βασικοί Στόχοι ενός Προγράμματος Σπουδών Ένα πρόγραμμα σπουδών επιδιώκει να επιτύχει δύο

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΕΤΗΣΙΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ 2015-2016 Α ΤΑΞΗ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΕΤΗΣΙΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ 2015-2016 Α ΤΑΞΗ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΕΤΗΣΙΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ 2015-2016 Α ΤΑΞΗ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Το μάθημα της Νέας Ελληνικής Γλώσσας στην Α Γυμνασίου διδάσκεται τρεις (3) περιόδους την εβδομάδα. Συνεπώς, το σύνολο

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική Γλωσσικών Μαθημάτων (ΚΠΒ307)

Διδακτική Γλωσσικών Μαθημάτων (ΚΠΒ307) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Διδακτική Γλωσσικών Μαθημάτων (ΚΠΒ307) Ενότητα #5: Πολυτροπικότητα και Πολυγραμματισμοί Διδάσκων: Κατσαρού Ελένη ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

των σχολικών μαθηματικών

των σχολικών μαθηματικών Μια σύγχρονη διδακτική θεώρηση των σχολικών μαθηματικών «Οι περισσότερες σημαντικές έννοιες και διαδικασίες των μαθηματικών διδάσκονται καλύτερα μέσω της επίλυσης προβλημάτων (ΕΠ)» Παραδοσιακή προσέγγιση:

Διαβάστε περισσότερα

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι δυσκολίες μάθησης των παιδιών συνεχίζουν να απασχολούν όλους όσοι ασχολούνται με την ανάπτυξη των παιδιών και με την εκπαίδευση. Τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι, μέσα στην τάξη τους, βρίσκονται

Διαβάστε περισσότερα

Η συμβολή της ανάλυσης των κοινωνικών αναπαραστάσεων στη βελτίωση των διδακτικών πρακτικών: Το παράδειγμα του ζητήματος της σχολικής μετάβασης

Η συμβολή της ανάλυσης των κοινωνικών αναπαραστάσεων στη βελτίωση των διδακτικών πρακτικών: Το παράδειγμα του ζητήματος της σχολικής μετάβασης Η συμβολή της ανάλυσης των κοινωνικών αναπαραστάσεων στη βελτίωση των διδακτικών πρακτικών: Το παράδειγμα του ζητήματος της σχολικής μετάβασης Ευθυμία Γουργιώτου Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης

Διαβάστε περισσότερα

Κασιμάτη Αικατερίνη Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδαγωγικού Τμήματος ΑΣΠΑΙΤΕ

Κασιμάτη Αικατερίνη Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδαγωγικού Τμήματος ΑΣΠΑΙΤΕ Κασιμάτη Αικατερίνη Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδαγωγικού Τμήματος ΑΣΠΑΙΤΕ Σύγχρονες θεωρητικές αντιλήψεις Ενεργή συμμετοχή μαθητή στην oικοδόμηση - ανάπτυξη της γνώσης (θεωρία κατασκευής της γνώσης-constructivism).

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στο Γραμματισμό Περίγραμμα μαθήματος Μαρία Παπαδοπούλου ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ

Εισαγωγή στο Γραμματισμό Περίγραμμα μαθήματος Μαρία Παπαδοπούλου ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ Εισαγωγή στο Γραμματισμό Περίγραμμα μαθήματος Μαρία Παπαδοπούλου ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ 1.. Ενημέρωση για το μάθημα και Εισαγωγή Θεματικές περιοχές, Σύστημα αξιολόγησης. Το πλαίσιο του γραμματισμού. Γραμματισμός,

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτική Τεχνολογία και Θεωρίες Μάθησης

Εκπαιδευτική Τεχνολογία και Θεωρίες Μάθησης Θεωρίες Μάθησης Εκπαιδευτική Τεχνολογία και Θεωρίες Μάθησης Κάθε εκπαιδευτικός (εκούσια ή ακούσια) υιοθετεί μια θεωρία μάθησης. Το ίδιο ισχύει και για τις διάφορες εκπαιδευτικές τεχνολογίες. Για την εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 7: Παιχνίδι και μάθηση

Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 7: Παιχνίδι και μάθηση Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 7: Παιχνίδι και μάθηση Διδάσκουσα: Μαρία Καμπεζά Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Σκοποί ενότητας Να προσδιοριστούν

Διαβάστε περισσότερα

Μαθηματικά: Οι τάσεις στη διδακτική και τα Προγράμματα Σπουδών. Πέτρος Κλιάπης Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε.

Μαθηματικά: Οι τάσεις στη διδακτική και τα Προγράμματα Σπουδών. Πέτρος Κλιάπης Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε. Μαθηματικά: Οι τάσεις στη διδακτική και τα Προγράμματα Σπουδών Πέτρος Κλιάπης Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε. Στάσεις απέναντι στα Μαθηματικά Τι σημαίνουν τα μαθηματικά για εσάς; Τι σημαίνει «κάνω μαθηματικά»;

Διαβάστε περισσότερα

Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές

Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές Σκοποί ενότητας Να συζητηθούν βασικές παιδαγωγικές αρχές της προσχολικής εκπαίδευσης Να προβληματιστούμε για τους τρόπους με τους οποίους μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών

Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών Πηγή: Δημάκη, Α. Χαϊτοπούλου, Ι. Παπαπάνου, Ι. Ραβάνης, Κ. Φύλο και διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών: μια ποιοτική προσέγγιση αντιλήψεων μελλοντικών νηπιαγωγών. Στο Π. Κουμαράς & Φ. Σέρογλου (επιμ.). (2008).

Διαβάστε περισσότερα

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ (ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ) ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Μαρία Νέζη Σχολική Σύμβουλος Πειραιά

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ (ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ) ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ. Μαρία Νέζη Σχολική Σύμβουλος Πειραιά ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ (ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ) ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Μαρία Νέζη Σχολική Σύμβουλος Πειραιά 15-9-2016 Πώς δουλέψαμε στο γλωσσικό μάθημα; Προγράμματα Σπουδών. Στοχοκεντρικός

Διαβάστε περισσότερα

Αυθεντικό πλαίσιο μάθησης και διδασκαλίας για ένα σχολείο που μαθαίνει. Κατερίνα Κασιμάτη Επικ. Καθηγήτρια Παιδαγωγικού Τμήματος ΑΣΠΑΙΤΕ

Αυθεντικό πλαίσιο μάθησης και διδασκαλίας για ένα σχολείο που μαθαίνει. Κατερίνα Κασιμάτη Επικ. Καθηγήτρια Παιδαγωγικού Τμήματος ΑΣΠΑΙΤΕ Αυθεντικό πλαίσιο μάθησης και διδασκαλίας για ένα σχολείο που μαθαίνει Κατερίνα Κασιμάτη Επικ. Καθηγήτρια Παιδαγωγικού Τμήματος ΑΣΠΑΙΤΕ Ορισμός αυθεντικής μάθησης Αυθεντική μάθηση είναι η μάθηση που έχει

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΠ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΠ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΠ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Τι είναι Μαθηματικά; Ποια είναι η αξία τους καθημερινή ζωή ανάπτυξη λογικής σκέψης αισθητική αξία και διανοητική απόλαυση ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΠ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΌ ΤΗ «ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ»ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΆΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΏΝ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΉ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΤΆΞΗ Ε.ΚΟΛΈΖΑ

ΑΠΌ ΤΗ «ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ»ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΆΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΏΝ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΉ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΤΆΞΗ Ε.ΚΟΛΈΖΑ ΜΑΘΗΣΗ ΜΕΣΩ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ 1 ΑΠΌ ΤΗ «ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ»ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΆΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΏΝ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΉ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΤΆΞΗ Ε.ΚΟΛΈΖΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ 1. Τι αλλαγές επιχειρούν τα νέα ΠΣ; 2 2. Γιατί το πέρασμα στην πράξη (θα)

Διαβάστε περισσότερα

1. Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην εκπαιδευτική διαδικασία

1. Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην εκπαιδευτική διαδικασία 1. Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην εκπαιδευτική διαδικασία Ο διδακτικός σχεδιασμός (instructional design) εμφανίσθηκε στην εκπαιδευτική διαδικασία και στην κατάρτιση την περίοδο

Διαβάστε περισσότερα

Η παρατήρηση της τάξης των μαθηματικών και ο αναστοχασμός ως εργαλεία επαγγελματικής μάθησης και ανάπτυξης

Η παρατήρηση της τάξης των μαθηματικών και ο αναστοχασμός ως εργαλεία επαγγελματικής μάθησης και ανάπτυξης ΔΠΘ/ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Εργαστήρια Διδακτικής των Μαθηματικών (Ε εξάμηνο, 2017-18) Η παρατήρηση της τάξης των μαθηματικών και ο αναστοχασμός ως εργαλεία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΙΑ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΙΑ Διδακτικές τεχνικές/ μέθοδοι Εκπαίδευση για το Περιβάλλον & την Αειφορία Μεθοδολογικές προσεγγίσεις προσανατολισμένη στη ΔΡΑΣΗ με κεντρικό άξονα την ΟΛΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΥΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΠΟΛΥΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Σωφρ. Χατζησαββίδης ΠΟΛΥΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ 1. Από το γραμματισμό στους πολυγραμματισμούς Σήμερα τα άτομα που βρίσκονται σε μία διαδικασία μάθησης και προετοιμασίας για την

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 2: Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές

Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 2: Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 2: Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές Διδάσκουσα: Μαρία Καμπεζά Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην

Διαβάστε περισσότερα

Διδασκαλία γνώσεων και αξιών

Διδασκαλία γνώσεων και αξιών Διδασκαλία γνώσεων και αξιών Δρ Δημήτριος Γκότζος Οι διαφάνειες 1-14 αποτελούν προϊόν μελέτης και αποδελτίωσης του βιβλίου: Α. Χριστοδούλου (2012). Παιδεία, εκπαίδευση, αξίες. Σημειωτική προσέγγιση. University

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 9: Η συνεργατική διδασκαλία & μάθηση

Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 9: Η συνεργατική διδασκαλία & μάθηση Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 9: Η συνεργατική διδασκαλία & μάθηση Διδάσκουσα: Μαρία Καμπεζά Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Σκοποί ενότητας

Διαβάστε περισσότερα

Διάγραμμα Μαθήματος. Σελίδα1 5

Διάγραμμα Μαθήματος. Σελίδα1 5 Διάγραμμα Μαθήματος Κωδικός Μαθήματος Τίτλος Μαθήματος Πιστωτικές Μονάδες ECTS EDUC-545DL Διδακτική της Νεοελληνικής Γλώσσας 9 και των Κειμένων Προαπαιτούμενα Τμήμα Εξάμηνο Κανένα Παιδαγωγικών Σπουδών

Διαβάστε περισσότερα

Φωνολογική Ανάπτυξη και Διαταραχές

Φωνολογική Ανάπτυξη και Διαταραχές 1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Φωνολογική Ανάπτυξη και Διαταραχές Ενότητα 1: Εισαγωγικές Επισημάνσεις Ζακοπούλου Βικτωρία 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Τμήμα

Διαβάστε περισσότερα

International Conference Quality and Equity in Education: Theories, Applications and Potentials

International Conference Quality and Equity in Education: Theories, Applications and Potentials International Conference Quality and Equity in Education: Theories, Applications and Potentials Εργαστήρι 3 Ο συμβουλευτικός ρόλος της ομάδας στήριξης σχολείων που εφαρμόζουν τη δυναμική προσέγγιση σχολικής

Διαβάστε περισσότερα

Μετανάστευση, πολυπολιτισμικότητα και εκπαιδευτικές προκλήσεις: Πολιτική - Έρευνα - Πράξη

Μετανάστευση, πολυπολιτισμικότητα και εκπαιδευτικές προκλήσεις: Πολιτική - Έρευνα - Πράξη ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Μετανάστευση, πολυπολιτισμικότητα και εκπαιδευτικές προκλήσεις: Πολιτική - Έρευνα - Πράξη Αθήνα, 14-15 Μαΐου 2010 ηρητήριο _2010 1 Τα πολυτροπικά κείμενα ως εργαλείο προώθησης της

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ

ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΕΤΟΥΣ 2006 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ Κλάδος: ΠΕ 60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ (Γνωστικό αντικείμενο) Σάββατο 27-1-2007

Διαβάστε περισσότερα

Διδάσκοντας την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα στη Δημοτική Εκπαίδευση

Διδάσκοντας την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα στη Δημοτική Εκπαίδευση Επιμορφωτικό Σεμινάριο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου 21-22/3/2014, Λευκωσία 16-17/5/2014, Λεμεσός Διδάσκοντας την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα στη Δημοτική Εκπαίδευση Άννα Αναστασιάδη-Συμεωνίδη Ομότιμη Καθηγήτρια

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρίες για την Ανάπτυξη

Θεωρίες για την Ανάπτυξη Θεωρίες για την Ανάπτυξη Πολιτισμική προσέγγιση (Vygotsky) Βιο-οικολογική προσέγγιση Bronfenbrenner ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Ι 2015-16 Καλλιρρόη Παπαδοπούλου ΕΚΠΑ/ΤΕΑΠΗ ΒΑΣΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Vygotsky, L.S. (1978/1997)

Διαβάστε περισσότερα

Μαθηματικά: θεωρίες μάθησης. Διαφορετικές σχολές Διαφορετικές υποθέσεις

Μαθηματικά: θεωρίες μάθησης. Διαφορετικές σχολές Διαφορετικές υποθέσεις Μαθηματικά: θεωρίες μάθησης Διαφορετικές σχολές Διαφορετικές υποθέσεις Τι είναι μάθηση; Συμπεριφορισμός: Aλλαγή συμπεριφοράς Γνωστική ψυχολογία: Aλλαγή νοητικών δομών Κοινωνικοπολιτισμικές προσεγγίσεις:

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Επεξηγήσεις συμβόλων/αρχικών γραμμάτων: ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ 2009-10 Υ= Υποχρεωτικό Κ= ενότητα μαθημάτων «Κοινωνία και Εκπαίδευση» Ε= Κατ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ

ΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ ΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΑΣΑΠΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Δ.Ε. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Σχολικός Εγγραµµατισµός στο Α.Π: Λειτουργικός, Κριτικός &Επιστηµονικός Κειµενοκεντρικής Προσέγγισης. Αρχή Επιστήµης Ονοµάτων Επίσκεψις (Αντισθένης)

Σχολικός Εγγραµµατισµός στο Α.Π: Λειτουργικός, Κριτικός &Επιστηµονικός Κειµενοκεντρικής Προσέγγισης. Αρχή Επιστήµης Ονοµάτων Επίσκεψις (Αντισθένης) Σχολικός Εγγραµµατισµός στο Α.Π: Λειτουργικός, Κριτικός &Επιστηµονικός Κειµενοκεντρικής Προσέγγισης Ηλίας Γ. Ματσαγγούρας Αρχή Επιστήµης Ονοµάτων Επίσκεψις (Αντισθένης) Α. Η Γενεαλογία των όρων Αναλφάβητος

Διαβάστε περισσότερα

Ηλίας Γ. Ματσαγγούρας Αντιπρόεδρος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Καθηγητής Διδακτικής ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Αθηνών

Ηλίας Γ. Ματσαγγούρας Αντιπρόεδρος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Καθηγητής Διδακτικής ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Αθηνών Ηλίας Γ. Ματσαγγούρας Αντιπρόεδρος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Καθηγητής Διδακτικής ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Αθηνών ΥΠΕΠΘ, Παρασκευή 5 Δεκεμβρίου 2008 1 Οποιαδήποτε εκπαιδευτική παρέμβαση, από οποιονδήποτε και

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρητική Στήριξη του Διδακτικού Σεναρίου. Μετρήσεις μετρήσεις μετρήσεις

Θεωρητική Στήριξη του Διδακτικού Σεναρίου. Μετρήσεις μετρήσεις μετρήσεις Θεωρητική Στήριξη του Διδακτικού Σεναρίου Μετρήσεις μετρήσεις μετρήσεις 1 Περιεχόμενα Πρόλογος.3 Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές....4 Συμβατότητα με το αναλυτικό πρόγραμμα... 4 Σκοπός και στόχοι του διδακτικού

Διαβάστε περισσότερα

Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά. Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γράφοντας ένα σχολικό βιβλίο για τα Μαθηματικά Μαριάννα Τζεκάκη Αν. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Μ. Καλδρυμίδου Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Εισαγωγή Η χώρα μας απέκτησε Νέα Προγράμματα Σπουδών και Νέα

Διαβάστε περισσότερα