ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ Η ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΝΑ ΖΟΥΜΕ ΜΕ ΤΙΣ ΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ»

Transcript

1 ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ Η ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΝΑ ΖΟΥΜΕ ΜΕ ΤΙΣ ΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ» ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΚΛΙΜΑ Για να κατανοηθεί το φαινόµενο των δασικών υρκαγιών είναι α αραίτητο, να εξεταστεί ο χώρος ου αυτές εµφανίζονται συχνότερα και τις ιδιαιτερότητές του. Κύριο χαρακτηριστικό των εριοχών του λανήτη ου εµφανίζουν τακτικά θερινές υρκαγιές είναι ότι όλες βρίσκονται υ ό την ε ίδραση του µεσογειακού κλίµατος. Μεσογειακό κλίµα καλείται ο κλιµατικός τύ ος, ου τα καλοκαίρια είναι ολύ θερµά και ξηρά και οι χειµώνες ή ιοι και µέτρια βροχεροί. Κύριο χαρακτηριστικό δηλαδή είναι οι λιγοστές βροχές, ου και αυτές έφτουν τη χειµερινή ερίοδο. Ε οµένως, στις εριοχές µε µεσογειακό κλίµα, η φυσική βλάστηση είναι υ οχρεωµένη να ανα τύσσεται µε ελάχιστο νερό, ου α οθηκεύεται στο έδαφος κατά τη βροχερή ερίοδο. Το καλοκαίρι όταν η βιολογική δραστηριότητα των φυτών είναι έντονη, το διαθέσιµο νερό είναι ελάχιστο. Ε οµένως, για να ε ιβιώσουν τα φυτά, έ ρε ε να ροσαρµόσουν τις βιολογικές τους δραστηριότητες µε τέτοιο τρό ο, ώστε να διαχειρίζονται το νερό µε µεγάλη οικονοµία και χωρίς καµία σ ατάλη. Στη χώρα µας ο µεσογειακός κλιµατικός τύ ος συναντάται στην αραλιακή, λοφώδη και υ οορεινή εριοχή (δηλαδή εριβάλλει την η ειρωτική χώρα α ό την άκρη της θάλασσας µέχρι και σε υψόµετρο 700 µέτρων στο βορρά και 1000 µέτρων στο νότο). Εκτός α ό τις υψηλές κορυφές των βουνών της Κρήτης, ολόκληρη η νησιώτικη χώρα βρίσκεται ε ίσης υ ό την ε ίδρασή του. Υ άρχουν στον λανήτη έντε εριοχές µε κλίµα µεσογειακού τύ ου. Και οι έντε εριοχές βρίσκονται µεταξύ 30 ο και 40 ο αραλλήλων βόρεια και νότια του ισηµερινού στα νότιο-δυτικά των µεγάλων η ειρωτικών µαζών. Αυτές οι εριοχές είναι για µεν την Ευρασιατική η ειρωτική µάζα η Μεσογειακή Λεκάνη, για τη Βόρεια Αµερική η Καλιφόρνια, για τη Νότια Αµερική η Χιλή, η Νότια Αφρική και τη Νοτιοδυτική και Νότια Αυστραλία. Η γεωγραφική ζώνη µεταξύ των 30 ο και 40 ο αραλλήλων είναι η εριοχή ό ου η καµ ύλη του βαθµού θέρµανσης (σύµφωνα µε το γεωγραφικό λάτος) έχει τη µεγαλύτερη ταύτιση µε την καµ ύλη ακτινοβολίας του λανήτη. ηλαδή όση ηλιακή ακτινοβολία δέχεται, τόση ανακλάται στο διάστηµα.

2 Ε ίσης, οι εριοχές αυτές βρίσκονται στο µεταίχµιο µεταξύ ξηρών και θερµών εριοχών του ισηµερινού και των ψυχρών και υγρών εριοχών των όλων. Σε αγκόσµια κλίµακα η κατανοµή του µεσογειακού κλίµατος και του οικοσυστήµατος ου το συνοδεύει, έχει ιθανά την ιο εριορισµένη κατανοµή α ό κάθε άλλη κλιµατική ζώνη ή µέγιστο τύ ο οικοσυστήµατος. Θεωρείται σχετικά ρόσφατα δηµιουργηµένος τύ ος κλίµατος. Εµφανίστηκε για ρώτη φορά κατά τον λειστόκαινο. Ο κλιµατικός αυτός τύ ος ταυτίσθηκε µε τα ψυχρά ωκεάνια κλίµατα, και ιστεύεται ότι εάν αυτά εξαφανιστούν, τότε µαζί τους θα χαθεί και το µεσογειακό κλίµα, α οτελώντας ένα εραστικό ε εισόδιο της γεωλογικής κλίµακας. Παρά την τεράστια α όσταση ου χωρίζει τις έντε εριοχές του λανήτη µε µεσογειακό κλίµα, αρά το ότι µεταξύ τους µεσολαβούν εκατοντάδες χιλιόµετρα ωκεανών, οι όµοιες κλιµατικές συνθήκες συνετέλεσαν, ώστε να δηµιουργηθεί ένας οµοιόµορφος τύ ος βλάστησης ιδιαίτερης µορφής και σύνθεσης ροσαρµοσµένος στις ιδιόµορφες το ικές θερµικές και υδατικές συνθήκες. Τα σηµαντικότερα στοιχεία ου χαρακτηρίζουν τη µεσογειακή βλάστηση, είναι ότι τα φυτά ου τη συνθέτουν έχουν σχεδόν στο σύνολό τους ολύ σκληρά φύλλα (σκληρόφυλλα), ου δεν τα ρίχνουν κατά τη ερίοδο του χειµώνα (αείφυλλα). Αειφυλλία Τα ερισσότερα φυτά ερνούν τη χειµερινή ερίοδο γυµνά α ό φύλλα. Ρίχνοντας τα φύλλα τους διαχειµάζουν µε ασφάλεια, αφού µειώνονται όλες οι βασικές λειτουργίες της ζωής. Την ε όµενη άνοιξη µε την αύξηση των θερµοκρασιών αρχίζουν να βγαίνουν νέα φύλλα, ώστε να αρχίσει η φωτοσύνθεση ου α οτελεί τη βάση της ζωής. Για να αραχθεί όµως η βιοµάζα των φύλλων, χρειάζεται να καταναλωθούν τεράστιες οσότητες νερού, α ό τα α οθέµατα του εδάφους. Αυτό είναι δυνατό σε εριοχές µε οµοιόµορφη κατανοµή των βροχο τώσεων κατά τη διάρκεια του έτους. Όµως στις µεσογειακές συνθήκες εάν τα φυτά έριχναν τα φύλλα τους, θα έ ρε ε να καταναλώσουν όλο το διαθέσιµο νερό κατά τη διάρκεια της άνοιξης, χωρίς τη δυνατότητα να το ανα ληρώσουν, αφού τα καλοκαίρια ολλές φορές είναι τελείως άνυδρα. Αυτό θα ήταν καταστροφικό. Κρατώντας τα φύλλα τους κατά τη διάρκεια του χειµώνα, εξοικονοµούν ακόµη και εντα λάσια οσότητα ολύτιµου εδαφικού νερού και το χρησιµο οιούν µε µεγάλη οικονοµία καθ όλη τη διάρκεια της θερινής εριόδου. Σκληροφυλλία Όταν υ άρχουν υψηλές θερµοκρασίες, µεγάλες οσότητες νερού εξατµίζονται ερνώντας µέσα α ό τη λε τή ε ιδερµίδα των φύλλων. Το φαινόµενο λέγεται εφυµενική δια νοή. Τα µεσογειακά φυτά, ροκειµένου να εριορίσουν την εφυµενική δια νοή, δηµιουργούν κάτω ακριβώς α ό την ε ιδερµίδα ένα

3 στρώµα κηρωδών ουσιών, οι ο οίες είναι αδιάβροχες. Με τον τρό ο αυτόν εξασφαλίζεται εξοικονόµηση της εσωτερικής υγρασίας του φυτού και εριορίζεται η σ ατάλη του. Το κηρώδες στρώµα δίνει στα φύλλα τη χαρακτηριστική σκληρότητα, α ό ό ου ήρε και το χαρακτηρισµό «σκληρόφυλλη βλάστηση». Μείωση της βιολογικής δραστηριότητας Η δια νοή είναι µία α ό τις βασικές λειτουργίες των φυτών. Χωρίς τη δια νοή είναι αδύνατη η φωτοσύνθεση. Με τη δια νοή διαχέεται στο εριβάλλον η υγρασία, η ο οία ανεβαίνει µέσω του ριζικού συστήµατος στα φύλλα. Η δια νοή εκτελείται α ό µικρά ανοίγµατα ου υ άρχουν στην ε ιδερµίδα του κάτω µέρους του φύλλου, και ονοµάζονται στοµάτια ή στόµατα. Όταν στις συχνές εριόδους ξηρασίας των µεσογειακών εριοχών το νερό του εδάφους φθάνει σε οριακές τιµές, τα στόµατα κλείνουν, σταµατά η δια νοή και µαζί της µειώνεται η βιολογική δραστηριότητα των φυτών. ηλαδή τα µεσογειακά φυτά ροκειµένου να αντέξουν στην έλλειψη υγρασίας, έφτουν σε ένα είδος θερινής νάρκης, εριµένοντας να βελτιωθεί η υδρονοµική κατάσταση του εδάφους. Είναι µια εκ ληκτική αντίδραση ροσαρµογής, χάρη στην ο οία εξοικονοµούν υγρασία, ώστε να µην κινδυνέψουν σε καµιά ερί τωση να µείνουν χωρίς νερό κατά τη µακρά θερινή ερίοδο. Αλλληλο άθεια Κάθε κοινωνία φυτών ανα τύσσεται σε ανοιχτούς χώρους. Εκατοµµύρια σ όροι διαφόρων ετήσιων και ολυετών φυτών, κυρίως αγρωστώδη, µεταφέρονται µε τον άνεµο. Κάθε ένα α ό τα φυτά αυτά, εάν φύτρωνε, για να ανα τύξει τη βιοµάζα του, θα α αιτούσε µέρος του ελάχιστου εδαφικού νερού. Προκειµένου να αντιµετω ιστεί η µείωση των α οθεµάτων νερού στο έδαφος, οι µεσογειακές φυτοκοινωνίες ανέ τυξαν δύο αµυντικούς µηχανισµούς α οτρο ής της φύτρωσης νέων φυτών. Ο ρώτος αφορά στις ασφυκτικές συνθήκες ου δηµιουργούν οι υκνότατοι θάµνοι, οι ο οίοι κυριολεκτικά κρύβουν τον ήλιο α ό το έδαφος και εξαφανίζουν κάθε δυνατότητα φύτρωσης νέων σ όρων. Ο δεύτερος είναι το φαινόµενο της αλληλο άθειας. Ορισµένοι µεσογειακοί θάµνοι ανέ τυξαν την ικανότητα να τροφοδοτούν το έδαφος µε ορισµένες ουσίες, οι ο οίες λειτουργούν ως δηλητήρια. Συγκεκριµένα εµ οδίζουν την ανά τυξη του ριζικού συστήµατος των νεαρών φυτών. Με αυτόν τον τρό ο εµ οδίζεται η φύτρωση νέων φυτών ε οµένως εξοικονοµούνται µεγάλες οσότητες υγρασίας. Για το λόγο αυτόν µέσα στα µεσογειακά δάση δεν υ άρχουν τα συνηθισµένα αγρωστωδή ου συναντάµε σε άλλους δασικούς τύ ους.

4 Όµως και οι δύο µηχανισµοί α οτρο ής φύτρωσης ε ιδρούν συγχρόνως και ρος τους σ όρους των µεσογειακών θάµνων και εύκων. Και οι µεν θάµνοι ολλα λασιάζονται µε την ρεµνοβλάστηση και τη ριζοβλάστηση, τα εύκα όµως δεν διαθέτουν τέτοια ικανότητα. Έτσι, οι σ όροι τους έφτουν στο έδαφος, χωρίς να µ ορούν να ε ιβιώσουν έρα α ό λίγους µήνες στις υ άρχουσες ασφυκτικές συνθήκες. Με λίγα λόγια τα µεσογειακά εύκα αδυνατούν να ανανεωθούν, εκτός και εάν υ άρξει ροσωρινή α ελευθέρωση του εδάφους α ό τον ανταγωνισµό των υκνών θάµνων και την αλληλο άθεια ου ροκαλούν. Η φύση δεν διαθέτει ούτε ριόνια, ούτε τσεκούρια. Έτσι ένα εύκο µ ορεί να ρίχνει για δεκάδες χρόνια χιλιάδες σ όρους και α ό αυτούς να µη φυτρώσει οτέ ούτε ένας. Με το έρασµα των χρόνων θα γερνά χωρίς να αφήσει διαδόχους. Αυτό φυσικά σηµαίνει υ οβάθµιση, ου α ό ένα σηµείο και µετά γίνεται µη αναστρέψιµη. ΣΧΕΣΗ ΦΩΤΙΑΣ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ Καθαρισµένο έδαφος κατάλληλο για φύτρωση σ όρων, χωρίς ανταγωνισµούς και αλληλο άθεια, τα φυτά βρίσκουν µόνο µετά α ό υρκαγιά. Αυτή ακριβώς είναι και η ραγµατική σχέση µεταξύ µεσογειακής βλάστησης και φωτιάς. ηλαδή η φωτιά καθάριζε ανέκαθεν το έδαφος, ροκειµένου να δηµιουργούνται κατάλληλες συνθήκες ανανέωσης του δάσους µε νέα δένδρα. Μετά α ό χιλιάδες χρόνια, τα µεσογειακά οικοσυστήµατα έχουν χάσει την ικανότητα αναγέννησης σε ακαθάριστες εριοχές. Χωρίς τις φωτιές, τα µεσογειακά δάση θα αύσουν να υ άρχουν τουλάχιστον µε τη µορφή ου είναι γνωστά. Η δυνατότητα δηµιουργίας υρκαγιάς δεν έλειψε οτέ α ό τα µεσογειακά κλίµατα, αφού οι θερινές καταιγίδες µε αστρα ές και κεραυνούς είναι συνηθισµένο φαινόµενο. Η ιθανότητα ρόκλησης υρκαγιάς στην κατάξερη βλάστηση είναι µεγάλη. Υ ολογίζεται ότι, ριν την εµφάνιση του ανθρώ ου, κάθε δασική συστάδα καιγόταν τουλάχιστον µια φορά κάθε χρόνια α ό φυσικά αίτια. Α ό την ε όµενη ηµέρα κάθε υρκαγιάς το νέο µεσογειακό δάσος ου δηµιουργείται, ετοιµάζεται να καεί και άλι. Τα εύκα ληµµυρίζουν α ό ρητίνες και οι θάµνοι ξεχειλίζουν α ό αιθέρια έλαια. Στο έδαφος συγκεντρώνονται τόνοι α ό βελόνες, ξερά κλαδιά, νεκρούς θάµνους. Κάθε χρόνο συσσωρεύονται, µέσα στα δάση α ίστευτες οσότητες καύσιµου υλικού, ου αναµένουν το τυχαίο γεγονός, την αµέλεια ή το δόλο για να ξανακαούν και µετουσιωθούν και άλι µέσα α ό τις στάχτες σε νέο ιο φρέσκο και ιο ζωντανό δάσος. Το ότι οι δασικές υρκαγιές δεν ελέγχονται α ό τον άνθρω ο, όσο και αν ο τελευταίος ανέ τυξε υψηλές τεχνολογίες και αύξησε τις δυνάµεις του, οφείλεται στο ότι ο δεσµός φωτιά δάσος είναι ολύ ιο ισχυρός, α ό ό,τι

5 µ ορεί να φανταστεί κανείς. Η συνεύρεσή τους κά οια στιγµή στο χώρο και στο χρόνο και τα α οτελέσµατα ου δηµιουργούν το ικά, δεν είναι τυχαίο γεγονός, αλλά το ανα όφευκτο στάδιο µιας διαδικασίας, η ο οία ε αναλαµβάνεται χιλιάδες χρόνια. Η διαδικασία αυτή έχει αρχή, µέση και τέλος. Η αρχή γίνεται µε την αξασφαλισµένη φυσική αναγέννηση, ου θα εριγραφεί στη συνέχεια. Η µέση διαρκεί α ό την ε οχή της ωρίµανσης του δάσους, ό ου µε µεγάλη υ οµονή κύτταρο κύτταρο η φύση το ξανασχεδιάζει, το οθετώντας κάθε δέντρο και θάµνο στην ακριβή του θέση, βοηθώντας το να αίξει το ρόλο ου ρέ ει στην ε ιβίωση ολόκληρου του οικοσυστήµατος. Το τέλος έρχεται µε την υρκαγιά. Και µετά ξανά ο κύκλος. Εάν δεν υ άρξει υρκαγιά, δεν υ άρχει κύκλος, ούτε και διαδικασία. Εάν καταφέρουν οι άνθρω οι να τελειο οιήσουν τα δασο υροσβεστικά µέσα και η δασο υροσβεστική α όδοση φθάσει στο α οκορύφωµα, τότε το µόνο ου θα ε ιτύχουν είναι να ε ιφέρουν ακόµη µια διαταραχή α ό τις χιλιάδες ου έχουν κάνει και ταλαι ωρούν τον λανήτη και τους εαυτούς τους. Η διαταραχή ου θα ε ιφέρει η υ ερ ροστασία, µ ορεί να καταστεί µη αναστρέψιµη, αφού όταν θα ολοκληρώσουν το βιολογικό τους κύκλο και τα τελευταία εύκα χωρίς να αφήσουν α ογόνους, όταν δηλαδή τελειώσουν οι σ όροι, θα τελειώσει και το µεσογειακό δάσος, ό ως είναι γνωστό µέχρι σήµερα. Μ ορεί να µετατρα εί σε θαµνότο ο, µ ορεί σε φρυγανότο ο, µ ορεί σε ανοιχτό λιβάδι. Κανείς δεν ξέρει και κανείς δεν µ ορεί να ροβλέψει. Ούτε µ ορεί να µοντελο οιηθεί η εξέλιξη. εν είναι σε θέση ο άνθρω ος να διαβάσει τη φύση και να αντιγράψει τη µελλοντική συµ εριφορά. Είναι φυσικό να υ άρχει ανησυχία για την ύ αρξη των δασών µετά α ό κάθε φωτιά. Εάν όµως ράγµατι οι φωτιές κατέστρεφαν τα δάση, τότε η χώρα µας και οι υ όλοι ες εριοχές µε µεσογειακό κλίµα θα ήταν µια α έραντη έρηµος α ό την αρχαία ακόµη ε οχή. Εάν η Σάµος ου την ροηγούµενη δεκαετία κάηκε τουλάχιστον τρείς φορές µε τεράστιες υρκαγιές, είχε χάσει τα δάση της, τότε τι έκαιγαν τόσες ηµέρες οι φωτιές του 2000; Τι καίγεται και ξανακαίγεται στην ταλαί ωρη Αττική; Εκείνο ου ρέ ει να µας ανησυχεί ως κοινωνία, είναι οι συχνές υρκαγιές. Η µείωση των µεσοδιαστηµάτων των υρκαγιών, εξαιτίας της κακής ανθρώ ινης συµ εριφοράς α οτελεί µια ολύ σοβαρή διαταραχή. άση ου ξανακαίγονται, ριν ωριµάσουν βιολογικά και ριν δηµιουργήσουν α όθεµα σ όρων, οδηγούνται σε µη αναστρέψιµες υ οβαθµίσεις. Και θα ρέ ει να στραφεί η ροσοχή όλων µας στο σηµείο αυτό. Να µην καίγονται νεαρά ανώριµα δάση. Η ροτεραιότητα στην ροστασία ρέ ει να δοθεί σε αυτά τα δάση. Άλλωστε η καύσιµη βιοµάζα είναι λίγη, και η αντιµετώ ιση αυτών των υρκαγιών είναι εύκολη υ όθεση. Οι ασο υροσβεστικές Υ ηρεσίες των ΗΠΑ, της Αυστραλίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας λειτουργούν υ οδειγµατικά, έχουν βελτιώσει τα µέσα και τον

6 εξο λισµό τους και αρά το ότι δεν έχουν εκεί το κίνητρο του εκούσιου εµ ρησµού για ιδιοκτησιακούς λόγους, συµβαίνουν συχνά τεράστιες υρκαγιές, σε έκταση και διάρκεια ου κατατρώγουν όχι µόνο δάση αλλά και ολόκληρους οικισµούς. Εκείνο ου καταγράφει ο αρατηρητής της συµ εριφοράς των ανθρώ ων είναι ότι σε καµιά εριοχή µε µεγάλες υρκαγιές, οι δασο υροσβεστικές δυνάµεις δεν εισ ράττουν την εχθρότητα ή την α αξίωση ου αντιµετω ίζουν στην Ελλάδα. Ο ένας λόγος είναι ότι εκεί οι ολίτες είναι ενηµερωµένοι. Γνωρίζουν την αλήθεια για το φαινόµενο και αναλαµβάνουν ροσω ικά το ρίσκο της κατοίκησης σε δασική εριοχή. Ο άλλος λόγος είναι ότι οι σχεδιασµοί αντιµετώ ισης εκεί δίνουν ροτεραιότητα όχι στην καθ εαυτού κατάσβεση, όσο στη µείωση των αρνητικών ε ι τώσεων των δασικών υρκαγιών στις ανθρώ ινες κοινωνίες. Θα έ ρε ε ε οµένως αντί µετά α ό κάθε υρκαγιά να ε ικρίνουµε τις δασο υροσβεστικές δυνάµεις για ανικανότητα αντιµετώ ισης του φαινοµένου, να τις ε ιβραβεύουµε για το κάθε δέντρο, σ ίτι ή ζωή ου καταφέρνουν να σώσουν α ό τις φλόγες. Κανείς δεν είναι υ εράνθρω ος για να το οθετηθεί µε αξιώσεις ενάντια στις ε ιθυµίες και στις ανάγκες της φύσης. Την α αξιωτική αντιµετώ ιση της ελληνικής κοινωνίας τη δέχθηκε αλιότερα η ασική Υ ηρεσία, ενώ τα τελευταία χρόνια αυτή µεταφέρθηκε στην Πυροσβεστική Υ ηρεσία, όταν της ανατέθηκε η ευθύνη της κατάσβεσης. Συµ ερασµατικά µ ορούν να αναφερθούν τα εξής: 1. Θεωρητικά δεν υ άρχει µεσογειακό δάσος ου δε θα καεί κά οια στιγµή µε ή χωρίς τη συµµετοχή του ανθρώ ου. 2. εν υ άρχει ώριµο µεσογειακό δάσος ου κάηκε και ροστατεύθηκε, χωρίς να αναγεννηθεί µε φυσικό τρό ο. Αντίθετα, σε εριοχές ου δεν κάηκαν τον τελευταίο αιώνα, αρατηρείται ότι τα εύκα λιγοστεύουν κάθε χρόνο, χωρίς να έχουν δυνατότητα αναγέννησης. 3. Το ε ιστηµονικό ερώτηµα και ροβληµατισµός είναι: «Εάν ανα τύξουµε την τεχνολογία και την α οτελεσµατικότητα των δασο υροσβεστικών µέτρων και καταφέρουµε να σβήνουµε κάθε φωτιά στη γένεσή της, θα σώσουµε τα µεσογειακά δάση»; Μή ως µετατρα ούν οι εριοχές µε µεσογειακό κλίµα σε α έραντους θαµνότο ους, αφού τα εύκα θα έχουν εξαφανισθεί; 4. Στην οικολογική σχέση µεταξύ υρκαγιών και µεσογειακών οικοσυστηµάτων βρίσκεται η α άντηση, γιατί οι υρκαγιές δεν αντιµετω ίζονται εύκολα. Ο άνθρω ος είναι ακόµη τεχνολογικά αδύναµος να αντιµετω ίσει ολλά α ό τα φυσικά φαινόµενα, ό ως οι σεισµοί, οι ληµµύρες ή οι τυφώνες. Ανάµεσα σε αυτά είναι και οι δασικές υρκαγιές.

7 5. Τα µεσογειακά οικοσυστήµατα µε την οργάνωση ου διαθέτουν, είναι βέβαιο ότι θα αντιδρούν σε κάθε ροσ άθεια αλλαγής του αιώνιου κύκλου φωτιάς αναγέννησης. 6. Το οικολογικό ρόβληµα ου δηµιουργείται τις τελευταίες δεκαετίες οφείλεται κυρίως στη διαταραχή της συχνότητας των ε αναλήψεων των υρκαγιών. Ενώ δηλαδή χωρίς την αρουσία του ανθρώ ου εκτιµάται ότι τα µεσογειακά οισκοσυστήµατα καίγονταν µία φορά τον αιώνα, σήµερα αρουσιάζονται οι φωτιές ολύ συχνότερα. 7. Η σχέση φωτιάς και οικοσυστηµάτων σε εριοχές µε µεσογειακό κλίµα εµφανίζεται και στις έντε εριοχές του λανήτη ου βρίσκονται υ ό την ε ίδραση του συγκεκριµένου κλίµατος.