Θέκα: Ζ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΠΡΟΟΠΣΗΚΖ ΣΧΝ ΓΤΣΗΚΧΝ ΒΑΛΚΑΝΗΧΝ

Transcript

1 ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΗΘ ΣΜΖΜΑ ΓΔΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ Θέκα: Ζ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΠΡΟΟΠΣΗΚΖ ΣΧΝ ΓΤΣΗΚΧΝ ΒΑΛΚΑΝΗΧΝ Μειέηε Πεξίπησζεο : Ζ Γηαδηθαζία Απνθέληξσζεο ζηελ ΠΓΓΜ Δπηβιέπσλ: Παλαγηψηεο Καξθαηζνχιεο πνπδάζηξηα: Δπαγγειία ηακνχιε 1 ΑΘΖΝΑ

2 ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΧΝ ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΧΝ 2 ΠΔΡΙΛΗΦΗ 3 ABSTRACT 6 ΛΔΞΔΙ ΚΛΔΙΓΙΑ 8 ΠΙΝΑΚΑ ΤΝΣΜΗΔΧΝ 9 ΔΙΑΓΧΓΗ 11 Ά ΜΔΡΟ 36 Η ΔΤΡΧΠΑΙΚΗ ΠΡΟΟΠΣΙΚΗ ΣΧΝ ΓΤΣΙΚΧΝ ΒΑΛΚΑΝΙΧΝ 36 Α.1 ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΔΝΧΖ ΓΗΔΤΡΤΝΖ : ΤΝΟΛΗΚΖ ΠΡΟΔΓΓΗΖ ΓΗΑ ΣΑ ΓΤΣΗΚΑ ΒΑΛΚΑΝΗΑ 36 Α.2. ΣΑ ΓΤΣΗΚΑ ΒΑΛΚΑΝΗΑ ΜΔΣΑ ΣΟ ΣΔΛΟ ΣΟΤ ΦΤΥΡΟΤ ΠΟΛΔΜΟΤ 52 Α.2.1 Γηνπγθνζιαβία 52 Α.2.2 Αιβαλία 69 Α.3. Ζ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΠΡΟΟΠΣΗΚΖ ΣΧΝ ΓΤΣΗΚΧΝ ΒΑΛΚΑΝΗΧΝ 74 Α.3.1. Γηνπγθνζιαβία 74 Α.3.2. Αιβαλία 118 Α.4. ΚΔΦΔΗ ΓΗΑ ΣΟ ΜΔΛΛΟΝ ΣΖ ΔΔ 123 Β ΜΔΡΟ 130 ΜΔΛΔΣΗ ΠΔΡΙΠΣΧΗ : ΑΠΟΚΔΝΣΡΧΗ ΣΗΝ ΠΓΓΜ 130 Β.1. ΔΗΑΓΧΓΗΚΔ ΠΑΡΑΣΖΡΖΔΗ 130 Β.2. ΗΣΟΡΗΚΖ ΑΝΑΓΡΟΜΖ ΣΧΝ ΔΝΔΡΓΔΗΧΝ ΚΑΗ ΣΧΝ ΠΟΛΗΣΗΚΧΝ ΑΠΟΚΔΝΣΡΧΖ ΣΖ ΠΓΓΜ 132 Ζ απνθέληξσζε ζηε ΠΓΓΜ ηα έηε Ζ απνθέληξσζε ζηε ΠΓΓΜ ηα έηε Ζ απνθέληξσζε ζηε ΠΓΓΜ ηα έηε Ζ απνθέληξσζε ζηε ΠΓΓΜ απφ ην 2005 ζήκεξα 164 B.3 ΤΝΔΗΦΟΡΑ ΣΟΤ ΓΗΔΘΝΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΑ ΣΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΑΠΟΚΔΝΣΡΧΖ ΣΖ ΠΓΓΜ 186 ΔΠΙΛΟΓΟ 196 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 202 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑΣΑ 216 2

3 ΠΔΡΙΛΗΦΗ Σα Βαιθάληα βαξύλνληαη κε πεξηζζόηεξε ηζηνξία από απηή πνπ κπνξνύλ λα αληέμνπλ Οπίλζηνλ Σζψξηζηι ηα Βαιθάληα ε δηαδηθαζία δηακφξθσζεο εζλψλ θξαηψλ μεθίλεζε ηνλ 19 ν αηψλα κε ηε παξαθκή θαη δηάιπζε ηεο Οζσκαληθήο θαη Απζηξννπγγξηθήο Απηνθξαηνξίαο. Οη ζπλζήθεο πνπ ηεξκάηηζαλ ηνλ α παγθφζκην πφιεκν, ππνηίζεηαη φηη νινθιήξσλαλ απηή ηε δηαδηθαζία, θπξίσο κε ην ζρεκαηηζκφ ηνπ Βαζηιείνπ ησλ έξβσλ, ησλ Κξνάησλ θαη ησλ ινβέλσλ. Χζηφζν, ν παγθφζκηνο πφιεκνο θαη ζηε ζπλέρεηα ν Φπρξφο Πφιεκνο επηθχιαζζαλ άιια ζρέδηα γηα ηε πεξηνρή. Μεηά ηε θαηάξξεπζε ηνπ «ηδεξνχ παξαπεηάζκαηνο», ε δηαδηθαζία δεκηνπξγίαο εζλψλ θξαηψλ ζπλέρηζε ηε πνξεία ηεο απφ ην ζεκείν πνπ είρε ζηακαηήζεη ην Απφξξνηα ηεο πξνζπάζεηαο γηα δεκηνπξγία εζλψλ θξαηψλ ήηαλ ε επαλεκθάληζε ησλ ζπγθξνχζεσλ αλάκεζα ζηα λέα θξάηε, γεγνλφο πνπ παξείρε πξφζθνξν έδαθνο γηα λέεο κνξθέο δηεζλψλ παξεκβάζεσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 ε δηεζλείο θνηλφηεηα επελέβε ζηηο δηάθνξεο θξίζεηο πνπ ειάκβαλαλ ρψξα ζηα Βαιθάληα (ινβεληθή θξίζε, Κξναηηθφο πφιεκνο, Πφιεκνο ζηε Βνζλία, Αιβαληθή θξίζε, θξίζε ζην Κνζζπθνπέδην, θξίζε ζηε ΠΓΓΜ) κε ηε δηθαηνινγία ηεο πξνζηαζίαο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη ηνπ εθδεκνθξαηηζκνχ ησλ ρσξψλ απηψλ. H δηεζλήο παξέκβαζε έιαβε ηε κνξθή ηφζν ζηξαηησηηθψλ δπλάκεσλ, φζν θαη νηθνλνκηθψλ εληζρχζεσλ. Χζηφζν, ν δηεζλήο παξάγνληαο βξέζεθε αληηκέησπνο κε «θνηλφηεηεο κλήκεο» (κλήκεο πνιέκσλ, πξψηνπ θαη δεχηεξνπ παγθνζκίνπ πνιέκνπ, βαιθαληθνί πφιεκνη θ.α). Ο ζπλδπαζκφο βαλαπζφηεηαο ησλ γηνπγθνζιαβηθψλ πνιέκσλ θαη ε πξνζπάζεηα γηα ρεηξαγψγεζε ηεο κλήκεο απφ ηηο δηάθνξεο εζληθηζηηθέο νξγαλψζεηο, θαηάθεξαλ λα ζπληεξήζνπλ θαη λα δεκηνπξγήζνπλ κηζνί θαη αληηπαιφηεηεο. πλεπψο, ε Γηεζλήο θνηλφηεηα ζα έπξεπε αξρηθά λα ζβήζεη ηηο κλήκεο απηέο, πξνθεηκέλνπ λα πξνρσξήζεη ζε πξνζπάζεηεο εθζπγρξνληζκνχ θαη αλάπηπμεο ζηε πεξηνρή. Σν ζβήζηκν ηεο κλήκεο θαη ηνπ κίζνπο ζηε πεξηνρή, ζα κπνξνχζε λα επηηεπρζεί κε δηάθνξνπο ηξφπνπο, έλαο απφ 3

4 απηνχο είλαη θαη ε ππνζηήξημε κηαο δηαδηθαζίαο απνθέληξσζεο, φπνπ ζα είλαη δπζθνιφηεξε ε ρεηξαγψγεζε φινπ ηνπ πιεζπζκνχ θαη ε ππελζχκηζε ησλ γεγνλφησλ απφ ηε θεληξηθή εμνπζία, ελψ παξάιιεια ζα δηεπθνιπλζεί ε ζπκκεηνρή ησλ δηάθνξσλ εζληθψλ θαη κε θνηλνηήησλ ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ θαη ζηελ πινπνίεζε πνιηηηθψλ. Έλαο απφ ηνπο δηεζλείο δξψληεο πνπ δηαδξακάηηζε θαη αλακέλεηαη λα δηαδξακαηίζεη κειινληηθά, πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν ζηε πεξηνρή, είλαη ε ΔΔ, ε νπνία ζεσξήζεθε σο ειπίδα γηα ηελ αλαζπγθξφηεζε ηεο νηθνλνκηθά θαη πνιηηηθά θαηαζηξακκέλεο πεξηνρήο ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ. Αξρηθά νη πξνζπάζεηεο ηεο ΔΔ δελ ζηέθηεθαλ κε επηηπρία, σζηφζν, κεηά ην ζάλαην ηνπ Φξάλθν Σνχδκαλ (Γεθέκβξηνο 1999), ηελ εθνχζηα απφζπξζε ηνπ Αιί Ηδεηκπέθνβηηο θαη ηελ απνπνκπή ηνπ ιφκπνηαλ Μηιφζεβηηο (Οθηψβξην 2000), ε ΔΔ βξήθε πξνζθνξφηεξν έδαθνο γηα λα επέκβεη ζηε πεξηνρή. Μέζσ ηεο παξνρήο νηθνλνκηθψλ θηλήηξσλ θαη ηεο εληαμηαθήο πξννπηηθήο ζηα λέα θξάηε, ε ΔΔ επηρείξεζε λα επηθέξεη εθδεκνθξαηηζκφ, αλάπηπμε, νηθνλνκία ηεο αγνξάο θαη λα απνηξέςεη ελδερφκελα κειινληηθψλ ζπγθξνχζεσλ ζηε πεξηνρή. Χο έλα βαζκφ ην πέηπρε, φια ηα θξάηε ηεο πεξηνρήο επηδηψθνπλ ηελ αλάπηπμε, ηνλ εθδεκνθξαηηζκφ θαη ηελ εμάιεηςε βίαησλ καδηθψλ ζπκπεξηθνξψλ. Απηφ δηαθαίλεηαη απφ ηηο πξνζπάζεηεο πνπ θαηαβάιινπλ πξνθεηκέλνπ λα ελζσκαησζνχλ ζην Δπξσπατθφ νηθνδφκεκα. Ζ Κξναηία θαη ε ΠΓΓΜ είλαη ήδε ππνςήθηεο ρψξεο, ελψ ηα ππφινηπα θξάηε ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ είλαη ελ δπλάκεη ππνςήθηα θξάηε. Πνιχ ζεκαληηθή είλαη ε πξφνδνο πνπ έρεη επηηεπρζεί ζηε ΠΓΓΜ, σζηφζν πξέπεη αθφκα λα επηιπζνχλ ζεκαληηθά πξνβιήκαηα φπσο ε δηαθζνξά γηα λα μεθηλήζνπλ νη εληαμηαθέο δηαπξαγκαηεχζεηο κε ηελ ΔΔ. ζνλ αθνξά ηελ δηαδηθαζία απνθέληξσζεο, ακέζσο κεηά ηελ αλαθήξπμε ηεο αλεμαξηεζίαο ηεο ρψξαο ην ζχληαγκα πνπ πηνζεηήζεθε θάζε άιιν παξά απνθεληξσηηθφ ήηαλ. Ζ ΠΓΓΜ άξρηζε λα θάλεη θάπνηεο πξνζπάζεηεο γηα ηελ έλαξμε ηεο δηαδηθαζία απνθέληξσζεο κεηά ην 1995, κε ζεκαληηθφηεξα νξφζεκα ηελ ίδξπζε ηνπ Τπνπξγείνπ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο θαη ηελ πηνζέηεζε ηεο ζηξαηεγηθήο γηα ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε ην Χζηφζν, ε κεηαξξπζκηζηηθή πξνζπάζεηα δηαθφπεθε ην 2001 ιφγσ ησλ εζλνηηθψλ ζπγθξνχζεσλ θαη ζπλέρηζε κε κεγαιχηεξε «νξκή» κεηά ηε ζχλαςε ηεο πκθσλίαο Πιαηζίνπ ηεο Ορξίδαο. Ζ ΠΓΓΜ εθαξκφδνληαο ηηο δηαηάμεηο ηεο 4

5 πκθσλίαο, πξνέβε ζηελ ζέζπηζε 4 ζεκαληηθψλ λφκσλ (Νφκνο γηα ηε Σνπηθή Απηνδηνίθεζε, Νφκνο γηα ηελ Δδαθηθή Οξγάλσζε, Νφκνο γηα ηε Πφιε ησλ θνπίσλ, Νφκνο γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε ησλ κνλάδσλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο) θαη άιισλ ιηγφηεξν ζεκαληηθψλ. ήκεξα έρεη ήδε πινπνηεζεί ε πξψηε θάζε ηεο δηαδηθαζίαο απνθέληξσζεο κε ηε κεηαθνξά ησλ αξκνδηνηήησλ (άξζξν 22 ηνπ Νφκνπ γηα ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζεο), φινη νη δήκνη έρνπλ εηζέιζεη ζηε πξψηε θάζε ηεο δηαδηθαζίαο δεκνζηνλνκηθήο απνθέληξσζεο θαη παξαπάλσ απφ ηνπο κηζνχο έρνπλ εηζέιζεη ζηε δεχηεξε θάζε ηεο δηαδηθαζία δεκνζηνλνκηθήο απνθέληξσζεο. Δλδερνκέλσο ε ρψξα λα κελ είρε ζεκεηψζεη απηή ηε πξφνδν εάλ δελ ππήξρε ν δηεζλήο παξάγνληαο, ν νπνίνο κέζσ νηθνλνκηθψλ θαη ηερληθψλ παξνρψλ δηεπθφιπλε θαη πνιιέο θνξέο θαηεχζπλε ην κεηαξξπζκηζηηθφ εγρείξεκα ζηε ρψξα. ζνλ αθνξά ηελ κεζνδνινγία έξεπλαο πνπ αμηνπνηήζεθε γηα ηελ εθπφλεζε ηεο παξνχζαο κειέηεο, αξρηθά ρξεζηκνπνηήζεθε βηβιηνγξαθία ηζηνξηθνχ πεξηερνκέλνπ πξνθεηκέλνπ λα απνηππσζεί ε ηζηνξηθή εμέιημε ησλ ρσξψλ ησλ Βαιθαλίσλ. Δπηπξφζζεηα, ζεκαληηθή ήηαλ ε ζπλεηζθνξά ησλ εηζεγήζεσλ θαη ηνπ δηδαθηηθνχ πιηθνχ πνπ ρνξεγήζεθε απφ ηνπο θαζεγεηέο ηνπ κεηαπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο Master in SoutheastEuropean Studies θαηά ην αθαδεκατθφ έηνο Πξνθεηκέλνπ λα απνηππσζεί ε πθηζηάκελε θαηάζηαζε ησλ ρσξψλ ησλ δπηηθψλ Βαιθαλίσλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ άξζξα, ζηαηηζηηθά ζηνηρεία θαη έξεπλαο πνπ έρνπλ δεκνζηεπηεί ζην δηαδίθηπν. Γηα ηελ απνηχπσζε ησλ ζρέζεσλ ΔΔ Βαιθαλίσλ, απαηηήζεθε ε κειέηε απνθάζεσλ,ζπζηάζεσλ θαη γλσκνδνηήζεσλ ησλ νξγάλσλ ηεο ΔΔ. Σέινο, γηα ηελ απνηχπσζε θαη κειέηε ηεο δηαδηθαζία απνθέληξσζεο ρξεζηκνπνηήζεθε ην δηαδίθηπν θαη ζπγθεθξηκέλα νη ηζηνζειίδεο ησλ ππνπξγείσλ, ησλ ελψζεσλ θαη ησλ δηεζλψλ νξγαλψζεσλ πνπ ζπκκεηάζρνπλ ελεξγά ζηηο κεηαξξπζκηζηηθέο δηαδηθαζίεο ηεο ρψξαο. Σν Ννκνζεηηθφ Πιαίζην ηεο ρψξαο είλαη αλαξηεκέλν ζηηο δηάθνξεο ηζηνζειίδεο ησλ Τπνπξγείσλ. 5

6 ABSTRACT The topic of this study is the European perspective of Western Balkans and especially the decentralisation process of FYROM. A more general analysis of the Balkans as a whole, as well as an evaluation of their historical background, characteristics and features of it, is conducted. The study begins with a short historical background, stressing the particular characteristic of Balkans. The first part focuses on contemporary status of Western Balkans and their relations with EU. The second part is an effort to examine the decentralisation process in FYROM. The process of the establishment of the national states in the Balkans was accompanied, from the beginning of the 19th century, by the Ottoman and Austro- Hungarian Empire decline. At first, its seems that the agreements signed to end the World War I, completed the nation building process. However, this did not happen. Even after the fall of Iron Curtain, this process was continued. An example of this tension was the Armed conflicts on the territory of the former Yugoslavia. These conflicts, and the instability that they have provoked, became preoccupations for international security management through the 1990s. After an initial phase of distancing and hesitation, Balkan conflict drew the United States and its most important European allies into an open-ended commitment to peace enforcement, conflict management, and peace-building in the region, importantly supported by the U.S. Army. After the failure of EC mediation in the first stage of the Yugoslav crisis, Europe ceased to play a dynamic role in regional conflict management. It would await the 6

7 watershed of the Kosovo crisis, however, before a more consistent approach took form. Through the SAP program, EU was focused upon the negotiation of Stabilization and Association Agreements designed to grant contractual relations to the Balkan states. The Stabilization and Association Agreements and Process have become important levers of influence in European attempts to shape the Balkan regional environment. Today, there are three Balkan candidate countries, Croatia, Turkey and FYROM, while the other countries of the Western Balkans have all been promised the prospect of EU membership as and when they are ready. They are known as potential candidate countries. Lately, in FYROM, some progress has been made; however, greater priority needs to be given to the reforming process. Fyrom has been elaborating a decentralization agenda since The process gained momentum with the establishment of the Ministry for Local Self Gonernment and adoption of a strategy of Local Self-government Reform in The reform process of Macedonia stopped during the seven-month internal conflict between the army νf FYROM and Albanian rebels of the National Liberation Army. The Ohrid Framework Agreement that ended the inter-ethnic conflict reaffirmed state commitment to enhance local democracy and stability. Following the provisions of the Constitution of FYROM and the enactment of the four systemic laws i.e, the Law on Local Self government, the Law on Territorial Organisation, the Law on financing of local self-government units and the Law on City of Skopje as well as other Laws listed in OPDP and DPTCP, and in the spirit of the Framework Agreement, the necessary conditions for the decentralization of competencies stipulated in the Article 22 of the Law on Local Self Government were created. The decentralisation process is very important, because decision makers may be closer to the results of their own decisions. Closeness to results in turn supports effective allocation of resources. Finally, it must be pointed out that FYROM received considerable assistance from the international community in implementing its reform process 7

8 ΛΔΞΔΙ ΚΛΔΙΓΙΑ Αλζξσπηζηηθέο Δπεκβάζεηο, Απνθέληξσζε, Γεκφζηα Γηαβνχιεπζε, Γεκνζηνλνκηθή Απνθέληξσζε, Γηαδηθαζία ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο, Γηαθζνξά, Γηεχξπλζε, Γπηηθά Βαιθάληα, Δπξσπατθή Έλσζε, Δπξσπατθή Πνιηηηθή Αζθάιεηαο θαη Άκπλαο, Κξηηήξηα Κνπεγράγεο Οξγαληζκφο Ζλσκέλσλ Δζλψλ, Παγθφζκηα Σξάπεδα, Πεξηθεξεηαθή Πξνζέγγηζε, Πξνεληαμηαθή ηξαηεγηθή, Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο πκθσλία ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο χκθσλν ηαζεξφηεηαο, πλζήθε Πιαίζην ηεο Ορξίδαο, Σνπηθή Απηνδηνίθεζε, CARDS, ECHO, IPA, OBNOVA, PHARE. 8

9 ΠΙΝΑΚΑ ΤΝΣΜΗΔΧΝ (Διιεληθά) ΑΔΔΔ Απνζηνιήο Δπηηήξεζεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο Β-Δ Βνζλία Δξδεγνβίλε ΓΑΔ Γηάζθεςε γηα ηελ Αζθάιεηα θαη ηε πλεξγαζία ζηελ Δπξψπε Γ.Βαιθάληα Γπηηθά Βαιθάληα Γ Γηαδηθαζία ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο ΔΔ Δπξσπατθή Έλσζε ΔΟΚ ΔΟΥ ΔΠΑΑ ΚΑΔ ΚΔΠΠΑ Κ-Μ ΟΑΔ (OSCE) ΠΓΓΜ ΟΝΔ ΥΚΑΔ BSEC CARDS CEI, CEFTA DPTCR DWG Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα Δπξσπατθφο Οηθνλνκηθφο Υψξνο Δπξσπατθή Πνιηηηθή Αζθάιεηαο θαη Άκπλαο Κεληξναλαηνιηθή Δπξψπε Κνηλή Δμσηεξηθή Πνιηηηθή θαη Πνιηηηθή Αζθάιεηαο Κξάηε-Μέιε Οξγαληζκφο γηα ηελ Αζθάιεηα θαη ηε πλεξγαζία ζηελ Δπξψπε Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο Οηθνλνκηθή θαη Ννκηζκαηηθή Έλσζε πκθσλία ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο χκθσλν ηαζεξφηεηαο Υψξεο Κεληξναλαηνιηθήο Δπξψπεο (Αγγιηθά) Black Sea Economic Co-operation Community Assistance for Reconstruction, Development and Stabilization Central European Initiative Central European Free Trade Agreement Detailed Plan for the Transfer of the Competencies and Resources in the Decentralisation Process Decentralisation Working Group 9

10 EAR ECHO ECMM EUFOR EUPM ICTY ICG LSGUs MoLSG NPAA OFA OPDP PIDP SEECP TFS UNMIK UNHCR UNTAET USAID European Agency for Reconstruction European Commission s Humanitarian Aid Office European Community Monitoring Mission European Union Force European Union Police Mission International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia International Crisis Group Local Self-Government Units Ministry of Local Self-Government National Programme for Adoption of the Acquis Communautaire Ohrid Framework Agreement Operational Programme for Decentralisation Of Powers Programme for the Implementation of the Decentralisation Process South Eastern Europe Cooperation Process Training Support Facility United Nations Interim Administration in Kosovo UN High Commissioner For Refugees United Nations Transitional Administration in East Timor United States Agency for International Development 10

11 ΔΙΑΓΧΓΗ Σα εζληθά θξάηε ηεο πεξηνρήο ησλ Βαιθαλίσλ, νπνπ ηα επη καθξόλ ππνηαγκέλα έζλε ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξώπεο μαλαθέξδηζαλ ηελ ειεπζεξία θαη ηελ αλεμαξηεζία ηνπο, απνηεινύλ ιακπξό παξάδεηγκα απηνδηάζεζεο ε νπνία όκσο είλαη επηθαλεηαθή, δηόηη νη κεγάιεο δπλάκεηο, αθνύ ζπλέβαιαλ ζηελ απειεπζέξσζε ησλ ρξηζηηαληθώλ πιεζπζκώλ ηεο ρεξζνλήζνπ, ζπλέρηζαλ λα παξεκβαίλνπλ ζηα δύζθνια δεηήκαηα ηνπο. Σα πξνβιήκαηα πνπ πξνέθπςαλ από απηή ηε θαηάζηαζε ζύληνκα ρξεζηκνπνηήζεθαλ σο επηρεηξήκαηα θαηά ηεο εζληθήο απηνδηάζεζεο. 1 Oscar Halecki, Αληηθείκελν ελαζρφιεζεο ηεο παξνχζαο κειέηεο απνηειεί ηφζν ε Δπξσπατθή Πξννπηηθή ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ, φζν θαη ε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ηνπ θξάηνπο ηεο ΠΓΓΜ θαη ηεο πξνφδνπ πνπ έρεη επηηεπρζεί ζε απηήλ, πξνθεηκέλνπ λα εηζέιζεη ζηελ Δπξσπατθή ηξνρηά. Δηδηθήο έξεπλαο ρξήδεη ν δηνηθεηηθφο ηνκέαο ηεο ρψξαο θαη ε πξνζπάζεηα γηα απνθέληξσζε, σο απνηέιεζκα ηφζν ησλ εμσηεξηθψλ πηέζεσλ, φζν θαη ησλ εζσηεξηθψλ παξαγφλησλ. Πξηλ ηελ παξάζεζε ζηνηρείσλ πνπ αθνξνχλ ην βαζηθφ κέξνο ηεο παξνχζαο κειέηεο, θξίλεηαη απαξαίηεηε, ε ελλνηνινγηθή επεμήγεζε ηνπ φξνπ Βαιθάληα θαη ε ηζηνξηθή αλαδξνκή γηα ην ζχλνιν ησλ Βαιθαληθψλ Κξαηψλ, νχηνο ψζηε λα δηαθαλνχλ ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πεξηνρήο θαη λα θαηαζηεί πην ζαθήο ε πθηζηάκελε πνιηηηθή, δηνηθεηηθή θαη θνηλσληθή θαηάζηαζε θαη δνκή ησλ θξαηψλ ησλ Βαιθαλίσλ. Ππξηηηδαπνζήθε ηεο Δπξψπεο, γέθπξα πνπ ζπλδέεη ηελ Αλαηνιή κε ηελ Γχζε 2, γέθπξα κεηαμχ ηεο ηε Δπξψπεο θαη ηεο Αζίαο 3, γέθπξα κεηαμχ θάζεσλ αλάπηπμεο 4, 1 Oscar Halecki, The Millennium of Europe, Notre Dame, University of Norde Dame Press, 1963, ζει 120. Απφζπάζκαηα ηνπ βηβιίνπ ππάξρνπλ ζηελ ηζηνζειίδα : 2 Αξθεηνί ηζρπξίδνληαη φηη ηα Βαιθάληα -κεηαθνξηθά- αλήθνπλ ζηελ Αλαηνιή, ην γεγνλφο απηφ ζπλδέεηαη άκεζα κε ην «ζχλδξνκν ηεο δχζεο», ζχκθσλα κε ην νπνίν νιφθιεξνο ν επξαζηαηηθφο ρψξνο απνηειείηαη απφ «ηέζζεξηο Αλαηνιέο» (ηελ Δγγχο Αλαηνιή, ηε Μέζε Αλαηνιή, ηελ Άπσ Αλαηνιή θαη ηελ Αλαηνιηθή Δπξψπε), ελψ ππάξρεη κηα κφλν Γχζε. Χζηφζν, ζα πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη ε «Αλαηνιή» είλαη έλαο ζρεηηθφο ραξαθηεξηζκφο., ν νπνίνο ζρεηίδεηαη κε ην ζεκείν παξαηήξεζεο. Γηα παξάδεηγκα νη Αλαηνιηθνγεξκαλνί είλαη «αλαηνιηθνί» γηα ηνπο Γπηηθνγεξκαλνχο, νη Πνισλνί είλαη «αλαηνιηθνί» γηα ηνπο Αλαηνιηθνγεξκαλνχο. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηα Βαιθάληα,ηα νπνία δηαθαηέρνληαη απφ ηελ πξαθηηθή εζσηεξηθψλ νξηεληηζκψλ, νη έξβνη είλαη «αλαηνιηθνί» γηα ηνπο ινβέλνπο, νη Βφζληνη ζεσξνχληαη «αλαηνιηθνί» γηα ηνπο έξβνπο. Οη Αιβαλνί αλ θαη βξίζθνληαη ζηα δπηηθά Βαιθάληα, ζεσξνχληαη απφ φινπο ηνπο Βαιθάληνπο σο «αλαηνιηθνί». Δπηπξφζζεηα, φινη νη Βαιθάληνη ιανί ζεσξνχλ ηνπο Σνχξθνπο 11

12 γέθπξα κεηαμχ θπιψλ, ζηαπξνδξφκη πνιηηηζκψλ, πεξηνρή ησλ αληηθάζεσλ 5, ηξίηε δψλε ψξαο ηεο Δπξψπεο 6 είλαη κεξηθνί απφ ηνπο ραξαθηεξηζκνχο πνπ πξνζδίδνληαη ζηελ πεξηνρή ησλ Βαιθαλίσλ. Σα «Βαιθάληα» πξνέξρνληαη απφ ηε ηνχξθηθε ιέμε «balcan» 7 πνπ ραξαθηήξηδε αξρηθά ηελ νξνζεηξά πνπ ήηαλ γλσζηή σο Αξραίνο Αίκνο 8. Μφιηο ζηα κέζα ηνπ 19 νπ «αλαηνιηθνχο», σζηφζν νη ίδηνη ζεσξνχλ ηνπο εαπηνχο ηνπο ιηγφηεξν αλαηνιηθνχο απφ ηνπο Άξαβεο. Σνληφξνβα Μαξία., Βαιθάληα: Ζ δπηηθή θαληαζίσζε, Παξαηεξεηήο, 2000, ζει «Ζ παξάμελε αλάκεημε Δπξώπεο θαη Αζίαο, Γύζεο θαη Αλαηνιήο δηαπνηίδεη ηηο πεξηζζόηεξεο πεξηγξαθέο ησλ Βαιθαλίσλ ζηνπο λεόηεξνπο ρξόλνπο». Μαδάνπεξ Μάξθ., Σα Βαιθάληα, έλαηε έθδνζε, Δθδφζεηο Παηάθε, Μάηνο 2006, ζει Σα Βαιθάληα εθιακβάλνληαλ σο εκηαλεπηπγκέλα θαη εκηπνιηηηζκέλα ζε αληίζεζε κε ηελ πνιηηηζκέλε δχζε θαη ηελ ππαλάπηπρηε Αλαηνιή. 5 Ο William Miller ιακβάλνληαο ππφςε ηνπ ην πνιηηηζκηθφ, εζλνηηθφ, γισζζηθφ θαη ζξεζθεπηηθφ κσζατθφ ησλ Βαιθαλίσλ έγξαςε ζην βηβιίν ηνπ Travels and Politics in the Near East (1898) φηη «Ζ Βαιθαληθή Υεξζφλεζνο είλαη ππφ ηελ επξεία έλλνηα ε πεξηνρή ησλ αληηθάζεσλ. Σν θαζεηί είλαη αθξηβψο ην αληίζεην απφ απηφ πνπ ινγηθά ζα πξνζδνθνχζε θαλείο λα ζπλαληήζεη». ην αγγιηθφ θείκελν αλαγξάθεηαη «the Balkan Peninsula, with its extraordinary medley of races and languages, affords a field of observation which is all but virgin soil. Here the Bulgarian and the Greek, the Albanian and the Serb, the Osmanli, the Spanish Jew and the Roumanian, live side by side» θαη «In short, the Balkan Peninsula is, broadlyspeaking, the land of contradictions. Everything is the exact opposite of what it might reasonably be expected to be» (ζει xv). Σν βηβιίν απηφ ππάξρεη δηαζέζηκν ζηελ ηζηνζειίδα 6 Ο Ernest Gellner ρξεζηκνπνίεζε απηφ ην ινγνπαίγλην ππνλνψληαο φηη ηα Βαιθάληα αλήθνπλ ζην «Σξίην Κφζκν» ηεο Δπξψπεο. «In what Gellner aptly calls the third time zone of Europe, the Balkans, Western ideals of nationalism have proven disastrous. In a region where patterns of ethnic settlement are dispersed and heterogeneous and where ethnicity is deeply blurred by intermarriage and common settlement, the very idea of ethnic separatism is suicidal. In such ethnically heterogeneous regions, a civil society allowing individuals to collaborate as individuals on non-ethnic lines appears to offer the most rational prospect for social order». Ignateff Michael, On Civil Society, Foreign Affairs, η.74, Vo 2, Μάξηηνο Απξίιηνο ηελ ηζηνζειίδα : 7 Σα πεξηζζφηεξα Σνχξθηθα ιεμηθά νξίδνπλ ηα Βαιθάληα σο φξνο ή νξεηλή πεξηνρή, ζε νξηζκέλα ιεμηθά αλαθέξνληαη σο δαζψδεο φξνο ή θάηη ελδηάκεζν ζε δαζψδεο θαη βξαρψδεο φξνο. Παξάιιεια ππάξρνπλ αλαθνξέο φηη ε ιέμε πξνέξρεηαη απφ ηνλ πεξζηθφ φξν «balk» (ιάζπε) θαη ηελ ππνθνξηζηηθή ηνπξθηθή θαηάιεμε an ή απφ ην πεξζηθφ «Balakhana» πνπ ζεκαίλεη κεγάιν θαη ςειφ ζπίηη. Σνληφξνβα Μαξία., Βαιθάληα: Ζ δπηηθή θαληαζίσζε, Παξαηεξεηήο, 2000, ζει Αξρηθά, ε επηθξάηεζε ηνπ φξνπ Βαιθάληα αθνξνχζε κφλν ηελ νλνκαζία ηνπ Βνπλνχ θαη φρη νιφθιεξε ηελ ρεξζφλεζν, ν πξψηνο πνπ εηζήγαγε θαη ρξεζηκνπνίεζε - εζθαικέλα - ηνλ φξν «Βαιθαληθή Υεξζφλεζνο», ήηαλ ν Γεξκαλφο γεσγξάθνο August Zeune ην 1808 ζην έξγν ηνπ Goea (Γαία): «ζην Βνξξά ε Βαιθαληθή Υεξζφλεζνο ρσξίδεηαη απφ ηελ ππφινηπε Δπξψπε απφ ηε κεγάιε νξνζεηξά ησλ Βαιθαλίσλ, ησλ νξέσλ πνπ ήηαλ γλσζηά ζηελ αξραηφηεηα κε ηα νλφκαηα Αιβαλφο, θάξδνο θαη Αίκνο. Βνξεηνδπηηθά ε νξνζεηξά ζπλδέεηαη κε ηηο Άιπεηο ζηε κηθξή ρεξζφλεζν ηεο Ηζηξίαο, ελψ αλαηνιηθά ζβήλεη ζηε Μαχξε Θάιαζζα, αθνχ πξψηα ρσξηζηεί ζε δχν θιάδνπο». Γχν δεθαεηίεο αξγφηεξα, ν Γάιινο γεσιφγνο θαη γεσγξάθνο Ami Boue, θάλεη κηα πην αθξηβή θαηακέηξεζε ησλ δηαζηάζεσλ ηεο νξνζεηξάο, ε νπνία είρε κήθνο 555 ρηιηφκεηξα απφ ηα δπηηθά πξνο ηα αλαηνιηθά (απφ ηελ θνηιάδα ηνπ πνηακνχ Σηκφθ κέρξη ηε Μαχξε Θάιαζζα) θαη πιάηνο πνπ θπκαηλφηαλ απφ 20 έσο 60 ρηιηφκεηξα, ελψ παξάιιεια επνλνκάδεη ηε ρεξζφλεζν Δπξσπατθή Σνπξθία. βι. Σνληφξνβα Μαξία, ζει

13 αηψλα, άξρηζε λα απνθαιείηαη ε πεξηνρή ζηε «δπηηθή» βηβιηνγξαθία 9, Βαιθάληα ζε αληηθαηάζηαζε ηνπ φξνπ Αίκνπ ή Δπξσπατθή Σνπξθία 10. Δλψ ιίγν αξγφηεξα, ηζηνξηθέο πεγέο νλνκάδνπλ ηελ πεξηνρή Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε. 11 ηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα, απφ ηνλ φξν «Βαιθάληα» πξνέθπςε ν φξνο «βαιθαληνπνίεζε» 12, ζηνλ νπνίν πξνζδφζεθε αξλεηηθή ζεκαζία, ηαπηίδνληαο ηνλ κε ηελ δηάζπαζε κεγάισλ θαη βηώζηκσλ πνιηηηθώλ ελνηήησλ θαη ηελ επηζηξνθή ζην παξειζόλ θαη ζε πξσηόγνλα ζηάδηα ηεο αλζξώπηλεο ηζηνξίαο. 13 Χο απφξξνηα ηεο απφδνζεο αξλεηηθνχ πεξηερνκέλνπ ζηνλ φξν Βαιθάληα αξθεηνί ιανί ησλ Βαιθαλίσλ (ινβέλνη, Ρνπκάλνη 14 ) κέρξη θαη ζήκεξα δελ απνδέρνληαη ην ραξαθηεξηζκφ Βαιθάληνη. Παξάιιεια, κέρξη ηηο κέξεο καο δελ ππάξρεη απφιπηε ζχκπλνηα σο πξνο πνηεο πεξηνρέο πεξηιακβάλνπλ ηα Βαιθάληα. Αξθεηνί γεσγξάθνη θαη επηζηήκνλεο δηαρσξίδνπλ αλάκεζα ζηνλ γεσγξαθηθφ νξηζκφ θαη ηνλ πξαθηηθφ νξηζκφ γηα ηα Βαιθάληα, ν νπνίνο ζηεξίδεηαη ζε πνιηηηθά θξηηήξηα Ο φξνο Βαιθάληα δελ είρε επξεία ρξήζε κεηαμχ ησλ θάηνηθσλ ηεο πεξηνρήο. Οη Οζσκαλνί νλφκαδαλ ηε πεξηνρε Rumeli-I sahane (Απηνθξαηνξηθή ) ή Avrupa- I Osmani (νζσκαληθή Δπξψπε). 10 Keppel., Narrative of a journey Across the Balcan, Λνλδίλν, 1831, 11. Χζηφζν, πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε έλλνηα «Βαιθάληα», ζε νξηζκέλεο ηζηνξηθέο θαη γεσγξαθηθέο αλαθνξέο ρξεζηκνπνηήζεθε σο ηαπηφζεκε κε ηε Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε (Πρ Theobald Fischer), ελψ ζε άιιεο σο ππνζχλνιν ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο (πρ Karl Kaser). 12 ε νξηζκέλεο ηζηνξηθέο πεγέο αλαθέξεηαη φηη ν φξνο πξνέθπςε απφ ηελ δηαίξεζε ησλ πξψελ εδαθψλ ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο ζε δηάθνξα κηθξά αλεμάξηεηα θξάηε. (Ο Eric Hobsbawn, κεηέθξαζε ηνλ φξν Βαιθαληνπνίεζε σο Kleinstaaterei (ζχζηεκα κηθξψλ θξαηηδίσλ), ελψ ζε άιιεο πεγέο αλαθέξεηαη φηη ν φξνο, πξσηνεκθαλίζηεθε θαηά ηε δηάξθεηα ησλ Βαιθαληθψλ Πνιέκσλ θαη ζήκαηλε ηε δηάζπαζε ζε κηθξέο ερζξηθέο κεηαμχ ηνπο πνιηηηθέο κνλάδεο (Webster s Ninth New Collegiate Dictionary, Springfield, Mass, 1991, ζει.126. χκθσλα κε ηελ ηζηνξηθφ Σνληφξνβα, ε έθθξαζε Βαιθαληνπνίεζε πξσηνεκθαλίζηεθε ζηελ εθεκεξίδα Times ηεο Νέαο Τφξθεο, κεηά ην ηέινο ηνπ Α Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ, ζε κηα ζπλέληεπμε ηνπ Walter Rathenau, δηεπζπληή ηεο γεξκαληθήο εηαηξίαο AEG κε ηίηιν «Δπηθεθαιήο Μεγάιεο Βηνκεραλίαο Πξνβιέπεη Βαιθαληνπνίεζε ηεο Δπξώπεο». 13 χκθσλα κε ηελ ηζηνξηθφ Σνληφξνβα Μαξία, ε κεηαηξνπή ελφο γεσγξαθηθνχ φξνπ ζε έλαλ αξλεηηθφ ραξαθηεξηζκφ ήηαλ απφηνθν: (α) Αλαθξηβεηψλ, νη νπνίεο νθείινληαλ ζε αηειείο γεσγξαθηθέο γλψζεηο θαη κεηαδφζεθαλ κέζσ ηεο παξάδνζεο, (β) Μεηαγελέζηεξεο θφξηηζεο ηνπ γεσγξαθηθνχ φξνπ κε πνιηηηθέο, θνηλσληθέο, πνιηηηζκηθέο θαη ηδενινγηθέο απνρξψζεηο, (γ) Βαζκηαίαο απνζχλδεζεο ηνπ ραξαθηεξηζκνχ απφ ην αξρηθφ ηνπ αληηθείκελν θαη εθ λένπ ρξήζε ηνπ ηδενινγηθά θνξηηζκέλνπ φξνπ γηα ηελ αξρηθή γεσγξαθηθή πεξηνρή, ηδηαίηεξα κεηά ην Σνληφξνβα Μαξία., Βαιθάληα: Ζ δπηηθή θαληαζίσζε, Παξαηεξεηήο, ζει χκθσλα κε ηελ Todorova, ε αθαδεκατθή θνηλφηεηα ηεο Ρνπκαλίαο, είλαη ε κνλαδηθή ζηα βαιθάληα, ε νπνία δελ ρξεζηκνπνηεί ηνλ φξν 15 Ο γεσγξαθηθφο νξηζκφο εθιακβάλεη σο Βαιθάληα ηελ Αιβαλία, ηε Βνπιγαξία, ηελ Διιάδα, ηηο ρψξεο ηηο Πξψελ Γηνπγθνζιαβίαο, ηελ Δπξσπατθή Σνπξθία θαη ηελ πεξηνρή ηεο Νηφκπξνπληδα ηεο Ρνπκαλίαο. (The New Encyclopedia Britanica, Σ.1, 1993, ζει 883), ελψ απηνί πνπ ηζρπξίδνληαη φηη ηα γεσγξαθηθά φξηα δελ ζπκπίπηνπλ κε ηα πνιηηηθά ζχλνξα, πεξηιακβάλνπλ ζηα Βαιθάληα, νιφθιεξε ηε Ρνπκαλία, ηε Μνιδαβία, ηελ Αιβαλία, ηελ Βνπιγαξία, ηελ Διιάδα, ηηο ρψξεο ηηο Πξψελ Γηνπγθνζιαβίαο, ελψ απνθιείνπλ ηε Σνπξθία (The new encyclopedia Britannica, 1994). 13

14 Παξά ηελ απφδνζε αξλεηηθνχ πεξηερνκέλνπ ζηνλ φξν Βαιθάληα θαη θαη επέθηαζε ζηελ πεξηνρή ησλ Βαιθαλίσλ, ε επλντθή γεσγξαθηθή ηνπο ζέζε (ζηαπξνδξφκη Αζίαο, Αθξηθήο, Δπξψπεο), ηε κεηέηξεςε ζε θξίζηκν ζηξαηεγηθφ θαη εκπνξηθφ θφκβν θαη κφληκν αληηθείκελν δηεθδηθήζεσλ. 16 Απηφ δηαθαίλεηαη κειεηψληαο ηελ ηζηνξία ηεο πεξηνρήο. Οη Γπλάκεηο θάζε ρξνληθήο πεξηφδνπ επνθζαικηνχζαλ θαη επηζπκνχζαλ λα έρνπλ είηε ππφ ηε θαηνρή ηνπο, είηε ππφ ηελ επηξξνή ηνπο ηε πεξηνρή. Πξέπεη λα ηνληζηεί ην φηη, αθφκα θαη, ζηε δηακφξθσζε ησλ Βαιθαληθψλ Δζληθψλ Κξαηψλ ζεκαληηθφ ξφιν δηαδξακάηηζε ν Δπξσπατθφο αληαγσληζκφ θαη ε εμάξηεζε ησλ λενζχζηαησλ απηψλ θξαηψλ απφ ηηο κεγάιεο Δπξσπατθέο Γπλάκεηο. ηηο επφκελεο παξαγξάθνπο επηρεηξείηαη κηα ζχληνκε επηζθφπεζεο ηεο Βαιθαληθήο ηζηνξίαο, πξνθεηκέλνπ λα δηαθαλνχλ ηα ζηνηρεία πνπ νδήγεζαλ ζηε δηακφξθσζε ηεο ζεκεξηλήο θαηάζηαζεο ηεο πεξηνρήο. ζνλ αθνξά ηηο δηάθνξεο ηζηνξηθέο θιεξνλνκίεο νη νπνίεο δηακφξθσζαλ ηε Βαιθαληθή Υεξζφλεζν, ζα πξέπεη λα αλαδεηεζνχλ αξρηθά ζηελ ειιεληθή αξραηφηεηα θαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ επνρή ησλ πφιεσλ θξαηψλ, νη νπνίεο απνίθηζαλ ηηο παξάθηηεο πεξηνρέο ηεο Βαιθαληθήο Υεξζνλήζνπ θαη ζηε ζπλέρεηα άξρηζαλ λα επεθηείλνληαη πξνο ηελ ελδνρψξα. ηε ζπλέρεηα, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Διιεληζηηθήο πεξηφδνπ, έλα κεγάιν κέξνο ησλ Βαιθαλίσλ ελνπνηήζεθε ππφ ηελ εγεκνλία ησλ Μαθεδφλσλ βαζηιέσλ, ελψ θαηά ηε Ρσκατθή επνρή, νιφθιεξε ε Βαιθαληθή Υεξζφλεζνο ελζσκαηψζεθε ζηε Ρσκατθή Απηνθξαηνξία. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο Βπδαληηλήο πεξηφδνπ, ε νπνία δηήξθεζε ρίιηα ρξφληα, ε ρεξζφλεζνο ππέζηε πνιηηηθφ θαηαθεξκαηηζκφ, σζηφζν ιφγσ ηνπ Υξηζηηαληζκνχ θαη ησλ γξακκάησλ θαη ηερλψλ επηηεχρζεθε σο έλα βαζκφ ζξεζθεπηηθή νκνηνγέλεηα. Σελ πεξίνδν ηεο Δπξσπατθήο Αλαγέλλεζεο, ην Βπδάληην θαηέξξεπζε, πξψηα απφ ηα δπηηθά (1204) θαη ζηε ζπλέρεηα απφ ηα Αλαηνιηθά (15 νο αηψλαο), κε απνηέιεζκα ηα Βαιθαληθά θξάηε λα γίλνπλ κέξνο ηεο Οζσκαληθήο αιιά θαη αξγφηεξα, ηεο Απζηξννπγγξηθήο απηνθξαηνξίαο Βι. Αιεηθαληήο ηέιηνο., Γηεζλείο ρέζεηο ζηα Βαιθάληα: Ζ Ηζηνξηθή Γηάζηαζε, ζην Γηαιινπξίδεο Υξηζηφθνξνο & Αιεηθάληεο ηέιηνο., Σα Βαιθάληα ζην ηαπξνδξφκη ησλ Δμειίμεσλ, Δθδφζεηο Ρνέο, Αζήλα Λφγσ ηεο απνδπλάκσζεο ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο, νξηζκέλεο πεξηνρέο ησλ Βαιθαλίσλ φπσο ε Σξαλζπιβαλία, ε Κξναηία, ε ιαβνλία θαη Γαικαηία πεξηήιζαλ ζηνπο Αςβνχξγνπο, ελψ ηα παξαδνπλάβηα πξηγθηπάηα απνιάκβαλαλ έλα απηφλνκν θαζεζηψο ππφ ηελ αηγίδα ηεο Ρσζίαο. Οη πεξηνρέο πνπ πεξηήιζαλ ζηνλ έιεγρν ησλ Αςβνχξγσλ γλψξηζαλ πςειφηεξν επίπεδν νηθνλνκηθήο θαη πνιηηηζκηθήο αλάπηπμεο ζε ζρέζε κε εθείλεο πνπ παξέκεηλαλ ζηνπο Οζσκαλνχο. Σν γεγνλφο απηφ δηαθάλεθε έληνλα 14

15 Ζ Οζσκαληθή απηνθξαηνξία ήηαλ ρσξηζκέλε ζε 26 επαξρίεο ή Δγηαιέηηα (Eyalets), απφ ηα νπνία ηα 5 αλήθαλ ζηε Βαιθαληθή Υεξζφλεζν. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ 19 νπ αηψλα φηαλ άξρηζαλ λα δηαθαίλνληαη ηα πξψηα ζεκάδηα παξαθκήο ηνπ δηνηθεηηθνχ θαη ζηξαηησηηθνχ ζπζηήκαηνο ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο, νη επξσπατθέο δπλάκεηο μεθίλεζαλ λα δηεηζδχνπλ ζηε πεξηνρή θαη παξάιιεια ν Βαιθαληθφο εζληθηζκφο άξρηζε λα αθππλίδεηαη 18 κε απνθνξχθσκα ηνλ Α Παγθφζκην Πφιεκν θαη ηε δεκηνπξγία Δζληθψλ Κξαηψλ ζε νιφθιεξν ην κήθνο θαη ην πιάηνο ηεο Βαιθαληθήο Υεξζνλήζνπ. Ο ξπζκφο ηεο εζληθήο αλαγέλλεζεο δηέθεξε απφ ιαφ ζε ιαφ. Οη Έιιελεο ήηαλ νη πξψηνη πνπ αθππλίζηεθαλ, εμαηηίαο ησλ επαθψλ κε ηε Γχζε, ηεο θιαζζηθήο αξραηνειιεληθήο θιεξνλνκίαο, ηεο εζληθήο ππεξεθάλεηαο θαη ηεο εζληθήο νξζφδνμεο εθθιεζίαο. 19 Λφγσ ηνπ κεγάινπ βαζκνχ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη ηεο δξαζηηθήο επηξξνήο ηνπ ζεξβηθνχ ζηνηρεία πνπ δνχζε ζηε Νφηηα Οπγγαξία, αθνινχζεζε ε εζληθή αθχπληζε ησλ έξβσλ 20. ηφζν κε ηε ζχζηαζε ηνπ γηνπγθνζιαβηθνχ θξάηνπο κεηά ηνλ Πξψην Παγθφζκην Πφιεκν, νπνχ ε ινβελία θαη ε Κξναηία ήηαλ πην αλεπηπγκέλεο ζε ζρέζε κε ηε εξβία, ην Μαπξνβνχλην θαη ηα θφπηα., φζν θαη κεηά ηε δηάιπζε ηνπ γηνπγθνζιαβηθνχ θξάηνπο, φπνπ ε ινβελία έγηλε κέινο ηεο ΔΔ, ελψ ε Κξναηία βξίζθεηαη «πξν ππιψλ» ηεο ΔΔ. ηαπξηαλφο Λ.., Σα Βαιθάληα κεηά ην 1453, εθδφζεηο Βάληαο, Θεζζαινλίθε ζει Ζ γιψζζα, ε παξάδνζε θαη ζξεζθεία, απνηέιεζαλ ηα ηξία βαζηθά ζεκεία γχξσ απφ ηα νπνία δνκήζεθε ν βαιθαληθφο εζλνηηζκφο θαη εζληθηζκφο. Χζηφζν, ζηελ αθχπληζε ηεο εζληθήο ζπλείδεζεο ησλ Βαιθαληθψλ ιαψλ ζπλέβαιαλ ηφζν ε ζπλερήο παξαθκή ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο φζν θαη Γηαθσηηζκφο θαη ε Γαιιηθή Δπαλάζηαζε, αιιά θαη νη επξσπατθέο δπλάκεηο πνπ είραλ αλαιάβεη ην ξφιν ηνπ ππνθηλεηή. 19 Σν εκπφξην, ε λαπηηιία, νη παξνηθίεο, ε Οξζνδνμία, ν θηιειιεληζκφο θαη ε αξραία ειιεληθή πνιηηηζκηθή θιεξνλνκία ήηαλ κεξηθνί απφ ηνπο ιφγνπο πνπ πξνέηξεςαλ ζηελ Διιεληθή επαλάζηαζε. Σν 1830 κε ην Πξσηφθνιιν ηνπ Λνλδίλνπ, ε Διιάδα ζπγθξνηείηαη ζε Αλεμάξηεην Κξάηνο, ην νπνίν σζηφζν ήηαλ ππνρξεσκέλν λα θαηαβάιεη θφξν ζην νπιηάλν. Μέζα ζηνλ 19 ν θαη ηηο αξρέο ηνπ 20 ν αηψλα, ε Διιάδα πξνζπάζεζε λα πξνζαξηήζεη ζηα εδάθε ηεο φιεο ηηο πεξηνρέο πνπ αθφκε αλήθαλ ζηελ Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία θαη είραλ ειιελφθσλν πιεζπζκφ, πξάγκα πνπ θαηάθεξε ελ κέξεη, επεθηείλνληαο ζηαδηαθά ηελ έθηαζή ηεο, κέρξη λα θηάζεη ην ζεκεξηλφ ηεο κέγεζνο ην Ζ πξψηε εμέγεξζε ζηε εξβία έιαβε ρψξα ην 1804 κε θαζνδεγεηή ηνλ Γεψξγην Πέηξνβηηο ή Καξαγηψξγε θαη δελ ήηαλ θαηά ηνπ νπιηάλνπ, αιιά θαηά απηψλ πνπ αςεθνχζαλ ηελ εμνπζία ηνπ νπιηάλνπ (Γελίηζαξσλ). Σελ πεξίνδν απηή, νη έξβνη δελ επηζπκνχζαλ ηελ εγθαζίδξπζε κηαο λέαο ηάμεο πξαγκάησλ, αιιά κηα επηζηξνθή ηεο πεξηφδνπ ηνπ Υαηδή Μνπζηαθά. Ζ εμέγεξζε δηήξθεζε σο ην 1813, φηαλ νη Σνχξθνη απέθηεζαλ πάιη ηνλ έιεγρν φιεο ηεο πεξηνρήο. πλεπψο, ε εξβηθή Δπαλάζηαζε ηνπ 1804 ήηαλ έλα δηαθνξεηηθφ θίλεκα ζπγθξηηηθά κε ηνλ Διιεληθφ αγψλα γηα αλεμαξηεζία ηνπ Σν 1815, ν έξβνο Κλέδ Μίινο Οκπξέλνβηηο εγήζεθε ελφο δεχηεξνπ μεζεθσκνχ. Ζ ζπγθπξία απηή ηε θνξά ήηαλ θαιχηεξε δηφηη ε ήηηα ηνπ Ναπνιένληα ζην Βαηεξιφ επέηξεπε ηνπο Ρψζνπο λα πηέζνπλ ηνπο Σνχξθνπο λα πξνβνχλ ζε παξαρσξήζεηο γηα ηνπο Βαιθάληνπο. Μεηά ην ξσζνηνπξθηθφ πφιεκν ηνπ 1828 θαη ηε ζπλζήθε ηεο Αδξηαλνχπνιεο (είραλ πξνεγεζεί νη ζπλζήθεο ηνπ Βνπθνπξεζηίνπ (1812) θαη ηνπ Άθθεξκαλ (1826)) ν Μίινο αλαγλσξίζηεθε σο θιεξνλνκηθφο εγεκφλαο. πλεπψο, ε εξβία γηλφηαλ απηφλνκε θαη θιεξνλνκηθή εγεκνλία κέζα ζηνπο θφιπνπο ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο. Ζ δηνίθεζε ηνπ Μίινο ήηαλ αξθεηά ζπγθεληξσηηθή θαη κνλαξρηθή. Σα επφκελα ρξφληα ζηελ εμνπζία βξέζεθαλ νη γίνη ηνπ Μίινο (Μίιαλ θαη Μηραήι), ελψ ην 1842 θαη γηα 16 ρξφληα έκεηλε ζηελ εμνπζία ν Αιέμαλδξνο Καξαηδφξηδεβηηο, γηνο ηνπ Καξαγεψξγε. Σέινο, ην 1858 ηελ εμνπζία αλέιαβε πάιη ν Μίινο θαη κεηά ην ζάλαην ηνπ ν γηνο ηνπ Μηραήι. Ο ηειεπηαίνο ζεσξήζεθε απφ πνιινχο σο ν πην επηηπρεκέλνο έξβνο εγέηεο ηεο ζχγρξνλεο 15

16 Ο Βνπιγαξηθφο, Ρνπκαληθφο θαη Αιβαληθφο εζληθηζκφο αθππλίζηεθε πνιχ αξγφηεξα. Ζ Βνπιγαξία 21 δελ είρε άκεζνπο δεζκνχο κε ηε δχζε, δεδνκέλνπ ηνπ φηη βξηζθφηαλ θνληά ζηε πξσηεχνπζα ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο θαη επηπιένλ ππήξρε έληνλν ην Σνπξθηθφ ζηνηρείν ζηελ Θξάθε θαη ηελ Αλαηνιηθή Μαθεδνλία. ηε Ρνπκαλία 22 ππήξρε ηζηνξίαο ηεο εξβίαο. Ο Μηραήι Οκπξέλνβηηο είρε δχν ζηφρνπο, ηελ νινθιήξσζε ηεο απειεπζέξσζεο ηεο εξβίαο θαη ηελ απνθαηάζηαζε ηνπ παιαηνχ εξβηθνχ Βαζηιείνπ ελψλνληαο φινπο ηνπο «Αιχηξσηνπο Αδεξθνχο». Ξαλανξγάλσζε ηε δηνίθεζε θαη ελδπλάκσζε ηηο έλνπιεο δπλάκεηο. Δπηπξφζζεηα, ήηαλ ν πξψηνο πνπ νξακαηίζηεθε ηε δεκηνπξγία κηαο Βαιθαληθήο Έλσζεο (Balkan League). Σν 1865 ζχλαςε ζπκκαρία κε ηε Ρνπκαλία, ην 1866 κε ην Μαπξνβνχλην θαη ην 1867 κε ηε Βνπιγαξία. Σν 1867, επίζεο, είρε ππνγξαθεί κηα ζπκθσλία ζπκκαρίαο αλάκεζα ζηελ Διιάδα θαη ηε εξβία, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ηα δχν έζλε δεζκεχνληαλ λα αγσληζηνχλ απφ θνηλνχ ελάληηα ζηε Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία. Ζ Διιάδα ζα έπαηξλε ηε Θεζζαιία θαη ηελ Ήπεηξν θαη ε εξβία ηελ Βνζλία θαη Δξδεγνβίλε. Δλψ ε ηχρε ησλ θνπίσλ, ηεο Βνπιγαξίαο θαη ηεο Αιβαλία ζα εμαξηηφηαλ απφ ηελ επηζπκία ησλ ιαψλ ηνπο. Οη ζπκθσλίεο απηέο, ηειηθά, δελ ηέζεθαλ ζε εθαξκνγή. Σν 1868 κεηά ην ζάλαην ηνπ Μηραήι, ηελ εμνπζία αλαιακβάλεη ν μάδεξθνο ηνπ Μίιαλ, ν νπνίνο πηνζέηεζε λέν χληαγκα ην ηηο 30/07/1876, ε εξβία θήξπμε ην πφιεκν ζηε Σνπξθία. Χο ην 1787 ε εξβία κπνξνχζε λα ζεσξείηε απηφλνκε εγεκνλία εληφο ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο. Σν 1878 απέθηεζε επίζεκα ηελ αλεμαξηεζία ηεο κε ην πλέδξην ηνπ Βεξνιίλνπ. Βι. Καζηειιάλ Εψξδ., Ζ Ηζηνξία ησλ Βαιθαλίσλ (14 νο 20 νο αηψλαο), Δθδφζεηο Γθνβφζηε, 1991, ζει Ζ ηζηνξηθή πνξεία ηεο Βνπιγαξίαο μεθηλάεη πξηλ απφ ην 681κρ, φηαλ ζιαβηθά θχια εγθαηαζηάζεθαλ ζηε βφξεην αλαηνιηθή πιεπξά ηεο Βαιθαληθήο Υεξζνλήζνπ, θαη ηδξχζαλ ην Βαζίιεην ησλ Βνπιγάξσλ. Σν 1014 κ.ρ επί Βαζηιείνπ Β Βνπιγαξνθηφλνπ, ην βαζίιεην απηφ ππνηάρζεθε ζηνπο Βπδαληηλνχο. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ Μεζαίσλα, νη Βνχιγαξνη ίδξπζαλ ην δεχηεξν βαζίιεην ηνπο ( ). Δλψ αξγφηεξα, νη Βνχιγαξνη ήηαλ ν πξψηνο Βαιθαληθφο πιεζπζκφο πνπ ππνδνπιψζεθε ζηνπο Σνχξθνπο γηα 500 ρξφληα πεξίπνπ. Ζ εζληθή αθχπληζε ησλ Βνχιγαξσλ θαζπζηέξεζε ιφγσ ηεο ζέζεο ηεο θνληά ζην θέληξν ηεο Σνπξθηθήο ηζρχο, ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε. Ζ πξψηε κεγάιε επηηπρία ηνπ Βνπιγαξηθνχ εζληθηζκνχ ήηαλ ε ίδξπζε ην 1870 ηεο απηνθέθαιεο Δμαξρηθήο Δθθιεζίαο. Με ηε ζπλζήθε ηνπ Αγίνπ ηεθάλνπ ην 1878 πξαγκαηνπνηείηαη πξνζσξηλά ην φλεηξν γηα ηε δεκηνπξγία ηεο Μεγάιεο Βνπιγαξίαο. Χζηφζν, ιίγνπο κήλεο αξγφηεξα κε ηε ζπλζήθε ηνπ Βεξνιίλνπ πεξηνξίδνληαλ ηα εδάθε πνπ ζα εληάζζνληαλ ζηε Βνπιγαξία, ελψ κε ηε ζπλζήθε ηνπ Νετγη, ην 1919 ην ζρέδην γηα ηελ αλαγέλλεζε ηνπ Βνπιγαξηθνχ έζλνπο επέηπρε. Κεληξψηεο Κπξηάθνο., Βνπιγαξία ζην ζπιινγηθφ ηφκν πνπ επηκειήζεθε ν Θάλνο Βεξέκεο Βαιθάληα (Απφ ην δηπνιηζκφ ζηε λέα επνρή), Δθδφζεηο Γλψζε, Οη Ρνπκάλνη είλαη απφγνλνη ησλ αξραίσλ Γάθσλ, κε πξνζζήθεο Ρσκατθψλ, ζιαβηθψλ θαη νξηζκέλσλ Σαηαξηθψλ ζηνηρείσλ. Οη Ρνπκάλνη ήηαλ εγθαηεζηεκέλνη ζηε Μνιδαβία, ηε Βιαρία, ηε Μπνπθνβίλα, ηε Βεζζαξαβία, ηε Σξαλζπιβαλία θαη ην Βαλάην. Χο ηα κέζα ηνπ 19 νπ αηψλα νη Ρνπκάλνη βξίζθνληαλ ππφ ηνλ έιεγρν ηξηψλ εγεκνληψλ. Ζ Βεζζαξαβία άλεθε ζηε Ρσζία (ε πεξηνρή απηή πξνζαξηήζεθε ζηε Ρσζία κε ηε πλζήθε ηνπ Βνπθνπξεζηίνπ ην 1812), ε Μπνπθνβίλα, (1775) ε Σξαλζπιβαλία (νη Αςβνχξγνη απέθηεζαλ απηή ηε πεξηνρή απφ ηνπο απφ ηνπο Σνχξθνπο κε ηε ζπλζήθε ηνπ Κάξινβηηο ην 1699) θαη ην Βαλάην (κε ηε ζπλζήθε ηνπ Παζάξνβηηο ην 1718)αλήθαλ ζηελ Απζηξία, ελψ ε Μνιδαβία θαη ε Βιαρία βξίζθνληαλ ππφ ηνλ έιεγρν ηεο Σνπξθίαο θαη ηνπ πξνηεθηνξάηνπ ηεο Ρσζίαο (νη Ρψζνη έγηλαλ «ζπληδηνθηήηεο» κε ηνπο Σνχξθνπο ζηε πεξηνρή κε ηελ πλζήθε ηεο Αδξηαλνχπνιεο ηνπ 1829). πλεπψο, ιφγσ ηνπ εδαθηθνχ δηακειηζκνχ θαη ηεο εθηεηακέλεο μεληθήο επηξξνήο ήηαλ δχζθνιν λα επέιζεη εζληθή αθχπληζε ηνπ Ρνπκαληθνχ ιανχ. Δπηπξφζζεηα, δελ είρε ιπζεί ην αγξνηηθφ δήηεκα, ην νπνίν επηδεηλψζεθε ην κε ηελ έθδνζε ησλ Οξγαληθψλ Καλνληζκψλ (Organic Statutes), κε ηνπο νπνίνπο αλαγλσξίδνληαλ νη Βνγίαξνη σο ηδηνθηήηεο γεο, ελψ ζηνπο αγξφηεο παξαρσξνχζαλ ην δηθαίσκα ρξήζεο γεο πνπ δελ ζα ππεξέβαηλε ηα 2/3 θάζε αγξνθηήκαηνο. Δπηπξφζζεηα ζε αληάιιαγκα νη αγξφηεο ήηαλ ππνρξεσκέλνη λα παξέρνπλ ζην Βνγηάξν κέξεο εξγαζίαο ην ρξφλν. Σν 1848 έιαβαλ ρψξα νη πξψηεο Δζληθέο εμεγέξζεηο ζην Βνπθνπξέζηη θαη ζην Ηάζην, νη νπνίεο θαηεζηάιεζαλ απφ ηε Ρσζία θαη ηε Σνπξθία. Οη εμεγέξζεηο απηέο ήηαλ εζληθηζηηθέο φρη φκσο εζληθέο δεδνκέλνπ ηνπ φηη δελ ζπκκεηείρε ε κεγάιε ξνπκάληθε αγξνηηθή κάδα, ε νπνία ήηαλ απνξξνθεκέλε κε ην αγξνηηθφ δήηεκα. Σν 1859, παξά ηε ζέιεζε ησλ κεγάισλ δπλάκεσλ, νη νπνίεο επηζπκνχζαλ λα παξακείλνπλ νη παξαδνπλάβηεο εγεκνλίεο 16

17 έληνλα δηαηξεκέλε θνηλσληθή δηαζηξσκάησζε (θαιιηεξγεκέλε αλψηεξε ηάμε vs αδξαλήο αγξνηηθή κάδα). Δλψ ε Αιβαλία 23 ραξαθηεξίδνληαλ απφ κηα πξσηφγνλε θπιεηηθή ρσξηζηέο, νη δχν παξαδνπλάβηεο εγεκνλίεο εμέιεμαλ νκφθσλα σο εγεκφλα ην ίδην άηνκν, ηνλ Αιέμαλδξν Κνχδα. Χζηφζν, αξγφηεξα νη Μεγάιεο δπλάκεηο αλαγλψξηζαλ ην λέν εγεκφλα, κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγεζεί έλα «ελσκέλν Ρνπκαληθφ θξάηνο» κε πξσηεχνπζα ην Βνπθνπξέζηη. Ο Κνχδα έκεηλε ζηελ εμνπζία 7 ρξφληα, ην 1866 κηα νκάδα αμησκαηηθψλ ησλ αλάγθαζε λα παξαηηεζεί. Ο Ζγεκφλαο Κάξνινο ηεο δπλαζηείαο ησλ Υνεληζνιεξλ δηαδέρηεθε ην Κνχδα. Απηφο δηέκεηλε ζηελ εμνπζία σο ην Καηλνηνκία ηεο βαζηιείαο ηνπ ππήξμε ε εθπφλεζε πληάγκαηνο ην 1866 ην νπνίν βαζίζηεθε ζην Βειγηθφ χληαγκα. Σέινο, ε αλεμαξηεζία ηεο Ρνπκαλίαο, ε νπνία πεξηιάκβαλε θαη ηκήκα ηεο λφηηαο Βεζζαξαβίαο θαη βφξεηαο Γνβξνχηζαο, νξηζηηθνπνηήζεθε κε ηε ζπλζήθε ηνπ Βεξνιίλνπ (1878). Μνχξηηνο Γεψξγηνο., Ρνπκαλία ζην ζπιινγηθφ ηφκν πνπ επηκειήζεθε ν Θάλνο Βεξέκεο Βαιθάληα (Απφ ην δηπνιηζκφ ζηε λέα επνρή), Δθδφζεηο Γλψζε, Τπάξρνπλ δηαθνξεηηθέο εθδνρέο ζρεηηθά κε ηελ θαηαγσγή ησλ Αιβαλψλ. Ζ πην γλσζηή εθδνρή ππνζηεξίδεη φηη νη Αιβαλνί πξνέξρνληαη απφ ηνπο Ηιιχξηνπο, αξραίν ιαφ ηεο πεξηνρήο. Χζηφζν ππνζηεξίδεηαη επίζεο ε εθδνρή φηη νη Αιβαλνί θαηάγνληαη απφ βφξεηεο Θξαθηθέο θπιέο ή ηνπο Γάθεο. Σν 1385, ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο ρψξαο θαηειήθζε απφ ην νπιηάλν Μνπξάη Α, ελψ ζηηο αξρέο ηνπ 16 νπ αηψλα νιφθιεξε ε ρψξα είρε γίλεη κέξνο ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο. Σελ επνρή απηή ηδηαίηεξα πξφζθνξν έδαθνο βξήθε ν Μσακεζαληζκφο, ν νπνίνο άξρηζε λα επηθξαηεί, θπξίσο, ζηελ θεληξηθή Αιβαλία, ζε αληίζεζε κε ην Νφην πνπ παξέκεηλε πηζηφο ζηελ νξζνδνμία θαη ηνλ νξεηλφ βνξξά νπνχ είραλ δηαηεξήζεη δεζκνχο κε ηε Ρψκε θαη ηνλ θαζνιηθηζκφ. Οη γεσγξαθηθνί δηαρσξηζκνί, ν αλαιθαβεηηζκφο (κφιηο ην 1844 ηππψζεθε ην πξψην αιβαληθφ αιθάβεην, ελψ ην πξψην ζρνιείν ηδξχζεθε ην 1881), ε πξνηίκεζε ηνπ νπιηάλνπ πξνο απηνχο ιφγσ ηνπ κσακεζαληζκνχ, νη πνιχ έληνλεο θνηλσληθέο δηαθνξέο αλάκεζα ζηνπο αγξφηεο θαη ηνπο κπέεδεο, ε θαηξηαθή δνκή ησλ θαηνίθσλ ησλ βνπλψλ ηνπ βφξεηνπ ηκήκαηνο ηεο θαη ε ζπκκεηνρή ηνπο ζε πνιιέο ζξεζθεπηηθέο θνηλφηεηεο, εμεγνχλ ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο θαζπζηέξεζε ε εζληθή αθχπληζε ησλ Αιβαλψλ. Οη πξψηεο εθδειψζεηο ηνπ Αιβαληθνχ εζληθηζκνχ εκθαλίζηεθαλ ζην εμσηεξηθφ (Ηηαιία). Μεηά ηε ζπλζήθε ηνπ Αγίνπ ηεθάλνπ (1878), ε νπνία έδηλε ζηε Βνπιγαξία, ηε εξβία θαη ην Μαπξνβνχλην εδάθε ηα νπνία νη Αιβαλνί ζεσξνχζαλ δηθά ηνπο, νη ηειεπηαίνη αληέδξαζαλ θαη ίδξπζαλ ηελ Albanian League for the Defence of the Rights of the Albanian Nation, ε νπνία είρε σο ζηφρν ηελ πξνζηαζία θαη ηελ αληίζηαζε ζε θάζε πξνζάξηεζε ησλ Αιβαληθψλ εδαθψλ θαη ηελ απφθηεζε απηνλνκίαο εληφο ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο. Χζηφζν, νη Σνχξθνη απέξξηςαλ ηα αηηήκαηα ηεο. Σν 1912 νη κνπζνπικάλνη θαη ρξηζηηαλνί εθπξφζσπνη ηνπ πλεδξίνπ ηεο Απιψλαο, δηαθήξπμαλ ηελ αλεμαξηεζία ηεο Αιβαλίαο. Με ηηο ξπζκίζεηο ηνπ Πξσηνθφιινπ ηνπ Λνλδίλνπ (Μάηνο 1912) πνπ επηθπξψζεθε έλα κήλα αξγφηεξα κε ηε πλζήθε ηνπ Βνπθνπξεζηίνπ, επηζεκνπνηήζεθε ε ίδξπζε νπδέηεξνπ Αιβαληθνχ θξάηνπο ππφ ηελ πξνζηαζία ησλ κεγάισλ δπλάκεσλ θαη θαζνξίζηεθαλ γηα πξψηε θνξά ηα ζχλνξα ηεο ρψξαο, ηα νπνία είλαη ζρεδφλ φκνηα κε ηα ζεκεξηλά. Ζ εξβία παξαρψξεζε ηε πφιε ηεο θφδξαο, αιιά ζε αληάιιαγκα θαηνρχξσζε ηελ επξχηεξε πεξηνρή πνπ ζήκεξα απνηειεί ηελ απηφλνκε επαξρία ηνπ θνζζπθνπεδίνπ, ελψ ε Διιάδα αλαγθάζηεθε λα ζηεξεζεί ηε Βφξεηα Ήπεηξν. Παξάιιεια, επηιέρζεθε σο αξρεγφο ηνπ λένπ θξάηνπο, ν πξίγθηπαο Γνπιηέικνο ηνπ Βεδ, ν νπνίνο ζηηο 7 Μαξηίνπ 1917 αλαθεξχρηεθε Βαζηιηάο (Mbret), ελψ έμη κήλεο αξγφηεξα θαηέξξεπζε ε λενπαγήο εμνπζία ηνπ. Αξγφηεξα µε ηε γεξµαληθή εηζβνιή θαη θαηάιεςε ηεο Γηνπγθνζιαβίαο ηνλ Απξίιην ηνπ 1941, ην µεγαιχηεξν µέξνο ηνπ Κνζφβνπ-Μεηνρίσλ θαη ζεµαληηθφ ηµήµα ηεο δπηηθήο γηνπγθνζιαβηθήο «Μαθεδνλίαο» πξνζαξηήζεθαλ ζην θξάηνο ηεο Αιβαλίαο πνπ ηφηε απνηεινχζε πξνηεθηνξάην ηεο Ηηαιίαο. Ο Β. Παγθφζµηνο Πφιεµνο επέηξεςε ηελ µηθξήο ρξνληθήο δηάξθεηαο δεµηνπξγία ηεο «Μεγάιεο Αιβαλίαο» ππφ ηηαιηθή θαη λαδηζηηθή αλνρή, πνπ πεξηιάµβαλε ην Κφζνβν θαη µέξε ηεο ΠΓΓΜ. Σν 1945, μέζπαζαλ ζπγθξνχζεηο ζηελ πεξηνρή ηεο Νηξέληηζαο, σο απφξξνηα ηεο αληίδξαζεο ησλ Αιβαλψλ ζηελ έλσζε ηνπ Κνζφβνπ κε ηε εξβία. Σειηθά, δφζεθε πεξηνξηζκέλε απηνλνκία ζηελ πεξηνρή ππφ ηνλ άµεζν δηνηθεηηθφ έιεγρν ηεο εξβίαο (Γηνπγθνζιαβηθφ χληαγκα 1946). Με ην Γηνπγθνζιαβηθφ χληαγκα ηνπ 1974, θαηέζηε ην Κφζνβν έλα νπζησδψο ηζφηηµν ζπζηαηηθφ θνµµάηη ηεο Οµνζπνλδίαο (Δπαξρία), κε δπλαηφηεηα εθπξνζψπεζεο ζηα νµνζπνλδηαθά φξγαλα, ηζφηηµν ζρεδφλ µε εθείλν ησλ άιισλ νµφζπνλδσλ δεµνθξαηηψλ. Απηφ ελδπλάκσλε ηε ζέζε ησλ Αιβαλνθνζνβάξσλ, έλαληη ησλ έξβσλ.σν 1989 ε εξβία ηξνπνπνίεζε ην χληαγµα ηνπ 1974, ην νπνίν αθαηξνχζε ηελ απηνλνµία ηεο επαξρίαο. Κιεγηεξ Ναηαιη., Αιβαλφο ζηε δεθαεηία ηνπ 90, ζην αθηέξσκα ηνπ πεξηνδηθνχ Autrement, Ζ 17

18 νξγάλσζε θαη δηάζπαζε ζε ηξία δφγκαηα, ηελ Οξζνδνμία, ηνλ Καζνιηθηζκφ θαη ηνλ Ηζιακηζκφ. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο Οζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο, ηα Βαιθαληθά θξάηε έγηλαλ κέξνο ηνπ γεληθφηεξνπ Αλαηνιηθνχ δεηήκαηνο 24 θαη ησλ ηεζζάξσλ θξίζεσλ πνπ έιαβαλ ρψξα ζηα πιαίζηα ηνπ πξναλαθεξφκελνπ δεηήκαηνο. Βαζηθνί ζηαζκνί ηνπ Αλαηνιηθνχ Εεηήκαηνο ήηαλ νη εμήο: (α) ζπλζήθε ηεο Αδξηαλνχπνιεο ην 1829, ε νπνία έζεηε ηέξκα ζηνλ Ρσζν-Σνπξθηθφ πφιεκν ηνπ θαη ε δεκηνπξγία αλεμάξηεηνπ Διιεληθνχ Κξάηνπο, (β) ε Σνπξθναηγππηηαθή θξίζε ηεο δεθαεηίεο , ην απνηέιεζκα ηεο νπνίαο ήηαλ ε αλαγλψξηζε ην 1841 ηνπ Μερκέη Αιί σο θπβεξλήηε ηεο Αηγχπηνπ κε ην δηθαίσκα δηαδνρήο, γεγνλφο πνπ απνδπλάκσλε ηελ Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία., (γ) ν Κξηκατθφο Πφιεκνο ( ), αηηία ηνπ νπνίνπ ππήξμε ε θαηλνκεληθή δηακάρε γηα ην πνία Δθθιεζία (Καζνιηθή ή Οξζφδνμε), ζα δηαηεξνχζε ηνλ έιεγρν ησλ Αγίσλ Σφπσλ ζηε Παιαηζηίλε. Ζ Ρσζία ηάρζεθε κε ην κέξνο ησλ Οξζνδφμσλ, ελψ ε Γαιιία ππνζηήξηδε ηνπο Καζνιηθνχο. Σέινο ζηηο δηακάρεο 25 πνπ επαθνινχζεζαλ έδσζε ε πλζήθε ησλ Παξηζίσλ 26 (1856), κε ηελ νπνία νη Μεγάιεο Γπλάκεηο εγγπήζεθαλ ηελ αθεξαηφηεηα ηεο Σνπξθίαο, θεξχρηεθε ε νπδεηεξφηεηα ηεο Μαχξεο ζάιαζζαο, νη Παξαδνπλάβηεο Ζγεκνλίεο εηέζεζαλ ππφ θαζεζηψο ζπιινγηθήο πξνζηαζίαο, απ' φιεο ηηο επξσπατθέο δπλάκεηο, παξακέλνληαο ππφ νλνκαζηηθή νζσκαληθή επηθπξηαξρία, δφζεθε ζηε Μνιδαβία ε Νφηηνο Βεζζαξαβία πνπ είρε θαηαιεθζεί απφ ηνπο Ρψζνπο κε ηε Δπαλάθακςε ησλ Βαιθαλίσλ, , Δθδφζεηο Άγξα, 2004 & Υαξβαιηαο Γηψξγνο., ε Αιβαλία ζην ζπιινγηθφ ηφκν πνπ επηκειήζεθε ν Θάλνο Βεξέκεο Βαιθάληα (Απφ ην δηπνιηζκφ ζηε λέα επνρή), Δθδφζεηο Γλψζε, 1995 & Γθάηδηνο Πέηξνο., Σν αιβαληθφ δήηεµα µεηά ηε δηάιπζε ηεο νζηαιηζηηθήο Οµνζπνλδηαθήο Γεµνθξαηίαο ηεο Γηνπγθνζιαβίαο, Αζήλα, 2003 ( 24 Αλαηνιηθφ δήηεκα νλνκάζηεθε ην καθξνρξφλην πξφβιεκα ηεο πνιηηηθήο θπξηαξρίαο ζηε Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε θαη ζηελ Αλαηνιηθή Μεζφγεην. πγθεθξηκέλα αθνξνχζε ηα δηπισκαηηθά θαη πνιηηηθά πξνβιήκαηα πνπ δεκηνπξγήζεθαλ κε ηελ παξαθκή ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο. Anderson M.S., The Eastern Question, , Ζ δηακάρε αλάκεζα ζηηο δπλάκεηο επηδεηλψζεθε πεξηζζφηεξν, φηαλ ζηηο 5 Μάηνπ ηνπ 1853, ν Ρψζνο απεζηαικέλνο ζηε Κσλζηαληηλνχπνιε δηεθδίθεζε ην δηθαίσκα ε ρψξα ηνπ λα πξνζηαηεχεη ηνλ Οξζφδνμν πιεζπζκφ ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο θαη ε Πχιε ην αξλήζεθε. Αθνινχζεζε ε εηζβνιή ησλ Ρσζηθψλ ζηξαηεπκάησλ ζηε Μνιδαβία. ηε δηακάρε ελεπιάθεζαλ θαη νη Μεγάιεο Γπλάκεηο ηεο επνρήο. Απνθνξχθσκα ησλ ζπγθξνχζεσλ ήηαλ ε πνιηνξθία ηεο εβαζηνχπνιεο (1854) απφ ηα ζπκκαρηθά ζηξαηεχκαηα, πνπ είρε σο απνηέιεζκα ηελ ήηηα ηεο Ρσζία. Βι. The Eastern Question (ζει ) ζην Hupchick Dennis., The Balkans (from Constantinople to communism), Palgrave, Τπνζηεξίδεηαη φηη ν πφιεκνο ηεο Κξηκαίαο εκπφδηζε ηε Ρσζία λα νηθεηνπνηεζεί ηε Βαιθαληθή Υεξζφλεζν θάλνληαο έηζη δπλαηή ηε κειινληηθή αλεμαξηεζία ησλ Βαιθαληθψλ θξαηψλ (πρ ν πφιεκνο επηηάρπλε ηε κεηεμέιημε ησλ παξαδνπλάβησλ εγεκνληψλ ζην ελσκέλν θαη αλεμάξηεην Ρνπκαληθφ θξάηνο). Βι. ηαπξηαλφο, ζει

19 πλζήθε ηεο Αδξηαλνχπνιεο (1829). Χο αληάιιαγκα γηα ηε βνήζεηα ησλ Μεγάισλ Γπλάκεσλ ν νπιηάλνο πξνέβε ζηε έθδνζε κεηαξξπζκηζηηθνχ δηαηάγκαηνο (Υάηηη Υνπκαγίνπλ). 27. (δ) ε θξίζε ησλ εηψλ , ε νπνία θνξπθψζεθε κε ηε ζπλζήθε ηνπ Βεξνιίλνπ. ηε πλζήθε εκπεξηέρνληαλ ζεκαληηθέο ζπλνξηαθέο αιιαγέο, ε Βνπιγαξία έγηλε απηφλνκε 29, ε εξβία, ην Μαπξνβνχλην θαη ε Ρνπκαλία απέθηεζαλ πιήξε αλεμαξηεζία θαη πξφζζεηε εδαθηθή επηθξάηεηα, ε Βνζλία θαη Δξδεγνβίλε πεξηήιζαλ ζηελ Απζηξία, ε νπνία είρε ην δηθαίσκα θαηνρήο θαη δηνίθεζεο ηνπο 30, αιιά φρη θαη ην δηθαίσκα λα ηηο πξνζαξηήζεη ζην έδαθνο ηεο. Ζ Διιάδα δελ έιαβε ηίπνηα παξά ηεο δηεθδηθήζεηο ηεο γηα ηε Κξήηε, ηε Θεζζαιία, ηελ Ήπεηξν θαη κέξνο ηεο Μαθεδνλίαο. 31 (ε) νη Βαιθαληθνί πφιεκνη ( ) 32, νη νπνίνη νινθιήξσζαλ ηε δηαδηθαζία απειεπζέξσζεο ησλ Βαιθαληθψλ θξαηψλ απφ ην Σνπξθηθφ δπγφ. 27 Μέζσ απηνχ ηνπ δηαηάγκαηνο ε Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία ππφζρνληαλ Θξεζθεπηηθή ηζφηεηα έλαληη ηνπ λφκνπ, αλακφξθσζε ηεο αζηπλνκίαο θαη ησλ θπιαθψλ, ηνπ λνκηζκαηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ηεο θνξνινγίαο. Χζηφζν, νη πξνζπάζεηεο ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο γηα ηε δξνκνιφγεζε κεηαξξπζκίζεσλ ζηα Βαιθάληα απέηπραλ, γεγνλφο πνπ θαλέξσλε φηη ε Οζσκαληθή απηνθξαηνξία δελ ήηαλ πιένλ ζε ζέζε λα αληηζηαζκίζεη ηε θπγφθεληξε δχλακε ηνπ Βαιθαληθνχ εζληθηζκνχ. Σφζν ε κεηαξξχζκηζε ησλ κηιεηίσλ, φζν θαη ε αλαδηάξζξσζε ησλ βηιαεηηψλ δελ ζηάζεθε ηθαλή λα εκθπζήζεη ζηνπο ππνηειείο βαιθάληνπο ιανχο έλα αίζζεκα πίζηεο θαη αθνζίσζεο ζην νπιηάλν. Β. ηαπξηαλφο, ζει Σελ πεξίνδν απηή, ε Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία γλψξηζε έληνλε νηθνλνκηθή θξίζε παξάιιεια κε ηελ εκθάληζε εζληθηζηηθψλ θηλήζεσλ φπσο ν παλζιαβηζκφο θαη ν παλζεξβηζκφο. Ζ κείσζε ησλ θξαηηθψλ εζφδσλ απφ ηε θνξνινγία ην , νδήγεζε ζηελ αχμεζε ησλ θφξσλ πνπ θαινχληαλ λα θαηαβάιινπλ νη ππνηειείο. Σν γεγνλφο απηφ πξνθάιεζε γεληθεπκέλε αληίδξαζε ησλ αγξνηψλ (αξρηθά ζηε Βνζλία Δξδεγνβίλε θαη ζηε ζπλέρεηα ζηε Βνπιγαξία). Οη Σνχξθνη θαηέζηεηιαλ βίαηα ηηο εμεγέξζεηο πνπ πξνθιήζεθαλ, πξνθαιψληαο ηελ αληίδξαζε ησλ Δπξσπαίσλ. Δπαθνινχζεζε λένο ξσζνηνπξθηθφο πφιεκνο (1877), ν νπνίνο έιεμε κε ηε πλζήθε ηνπ Αγίνπ ηεθάλνπ ην Ζ ζπλζήθε απηή πξνέβιεπε ηε δεκηνπξγία ελφο απηφλνκνπ Βνπιγαξηθνχ Κξάηνπο πνπ ζα εθηείλνληαλ απφ ην Αηγαίν σο θαη ηε Μαχξε Θάιαζζα, παξάιιεια πξνέβαηλε θαη ζε άιιεο παξαρσξήζεηο εδαθψλ ζε άιιεο Βαιθαληθέο ρψξεο. Χζηφζν, ιφγσ ησλ πηέζεσλ απφ ηελ Αγγιία θαη ηελ Απζηξία, ηνλ Ηνχλην ηνπ 1878 ζπγθιήζεθε ην πλέδξην ηνπ Βεξνιίλνπ, ην νπνίν κεηξίαδε ηνπο φξνπο ηεο πξνεγνχκελεο πλζήθεο. 29 ε αληίζεζε κε ηε πλζήθε ηνπ Αγίνπ ηεθάλνπ, ε Βνπιγαξία ρσξίζηεθε ζε ηξία ηκήκαηα: (α) ηελ θπξίσο Βνπιγαξία, βφξεηα ηεο νξνζεηξάο ηνπ Αίκνπ, ε νπνία ζα απνιάκβαλε ηελ απηνλνκία αιιά παξέκελε ππνηειήο ζηε Κσλζηαληηλνχπνιε, (β) ηελ Αλαηνιηθή Ρσκπιία, ζηα λφηηα ηεο νξνζεηξάο ηνπ Αίκνπ, ηελ νπνία ζα ηελ θπβεξλνχζε έλαο Υξηζηηαλφο δηνηθεηήο πνπ ζα νξηδφηαλ απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε κε ηελ έγθξηζε ησλ Μεγάισλ Γπλάκεσλ θαη (γ) ηε Μαθεδνλία, ε νπνία ζα παξέκελε ππφ άκεζε ηνπξθηθή δηνίθεζε. Βι. ηαπξηαλφο, ζει Ζ απψιεηα ηεο Βνζλίαο Δξδεγνβίλεο, αλάγθαζε ηνπο έξβνπο λα ζηξαθνχλ λφηηα πξνο ηε Μαθεδνλία φπνπ ήξζαλ ζε αληηπαξάζεζε κε ηνπο Βνχιγαξνπο θα ηνπο Έιιελεο. 31 εκαληηθά γεγνλφηα κεηά ηε ζχλαςε ηεο πλζήθεο ηνπ Βεξνιίλνπ ήηαλ ν εξβνβνπιγαξηθφο πφιεκνο ηνπ 1885 θαη ε Βνζληαθή θξίζε ηνπ Ο Α Βαιθαληθφο Πφιεκνο έιεμε κε ηελ ππνγξαθή ηεο πλζήθεο ηνπ Λνλδίλνπ πνπ ζπλνκνινγήζεθε κεηαμχ ησλ ληθεηψλ ζπκκάρσλ, (Διιάδαο-Βνπιγαξίαο, Μαπξνβνπλίνπ θαη εξβίαο) αθελφο θαη ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξία αθεηέξνπ. Ζ Σνπξθία παξαρσξνχζε ην ζχλνιν ησλ θηήζεσλ ηεο ζηα Γπηηθά ηεο γξακκήο Αίλνπ Μεδείαο θαη παξαηηήζεθε απφ ην ηίηιν θπξηαξρίαο ηεο Κξήηεο. Ζ ηχρε ηεο Αιβαλίαο θαη ησλ λήζσλ ηνπ Αηγαίνπ θαη ηεο ρεξζνλήζνπ ηνπ Άζσ έκεηλαλ ζηε δηαθξηηηθή επρέξεηα ησλ Μεγάισλ Γπλάκεσλ. Σν κεγαιχηεξν κεηνλέθηεκα ηεο ζπλζήθεο ήηαλ φηη δελ θαζφξηδε ηα λέα ζχλνξα ησλ 19

20 Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη νη Βαιθαληθνί Πφιεκνη, πξνθάιεζαλ ην ελδηαθέξσλ ησλ Δπξσπατθψλ ιαψλ. Οη εηδήζεηο γηα ηηο απνθαινχκελεο «θξηθαιεφηεηεο» πνπ ειάκβαλαλ ρψξα θαηά ηε δηάξθεηα ησλ Βαιθαληθψλ Πνιέκσλ «ζνξχβεζαλ» ηε Γπηηθή Δπξψπε θαη απνηέιεζαλ πξφθιεζε γηα ηα ηφηε λενζπζηαζέληα εηξεληζηηθά θηλήκαηα. 33 Πεγή : βαιθαληθψλ θξαηψλ κε απνηέιεζκα λα εκθαληζηνχλ δηελέμεηο κεηαμχ ησλ ληθεηψλ, γεγνλφο πνπ νδήγεζε ζηνλ Β Βαιθαληθφ Πφιεκν. Με ηε ζπλζήθε ηνπ Βνπθνπξεζηίνπ έιεμε ν Β' Βαιθαληθφο Πφιεκνο θαη δεκηνπξγήζεθε κηα λέα θαηάζηαζε ζηα Βαιθάληα. Ζ Διιάδα πξνζάξηεζε ηελ αλαηνιηθή Μαθεδνλία κε ηε Θεζζαινλίθε, ηελ Καβάια κέρξη ην Νέζην πνηακφ, ηε Νφηηα Ήπεηξν θαη ηελ Κξήηε. Ζ εξβία πξνζάξηεζε ηε βφξεηα Μαθεδνλία κε ην Μνλαζηήξη, ηα θφπηα θαη ηε ηξψκληηζα. Ζ Βνπιγαξία απέθηεζε έμνδν ζην Αηγαίν κεηαμχ Αιεμαλδξνχπνιεο θαη Πφξην Λάγνο, ελψ ε Οζσκαληθή απηνθξαηνξία θξάηεζε ηελ αλαηνιηθή Θξάθε κέρξη θαη ηελ Αδξηαλνχπνιε. Ζ Αιβαλία έγηλε αλεμάξηεην θξάηνο, ζην νπνίν πεξηιήθζεθε χζηεξα απφ απζηξηαθέο πηέζεηο θαη ε Βφξεηα Ήπεηξνο, ελψ ηα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ απνδφζεθαλ έλα ρξφλν αξγφηεξα κε ην πξσηφθνιιν ηεο Φισξεληίαο (13 Φεβξνπαξίνπ 1914). Μφλν ηα Γσδεθάλεζα παξέκεηλαλ ππφ ηηαιηθή θαηνρή. 33 Πρ ην Ίδξπκα Κάξλεγθη γηα ηε Γηεζλή Δηξήλε (Carnegie Endowment for International Peace) - ην νπνίν ζπγθξνηήζεθε ην 1910, απφ ηνλ Άληξηνπ Κάξλεγθε, ακεξηθαλφ βηνκήραλν - ζπλέζηεζε κηα δηεζλή επηηξνπή πνπ δηεξεχλεζε ηα αίηηα θαη ηνλ ηξφπν δηεμαγσγήο ησλ Βαιθαληθψλ Πνιέκσλ θαη εμέδσζε ηελ αληίζηνηρε έθζεζε ην Μέιε ηεο Βαιθαληθήο Δπηηξνπήο Δξεπλψλ ήηαλ νη: Γξ. Σδφδεθ Ρέληιηηο, Καζεγεηήο Αζηηθνχ Γηθαίνπ ζην Παλεπηζηήκην ηεο Βηέλλεο (Απζηξία), βαξφλνο λη Δζηνπξλέι ληε Κνλζηάλη, γεξνπζηαζηήο (Γαιιία), Επζηφλ Γθνληάξ, λνκηθφο θαη κέινο ηεο Βνπιήο ησλ Αληηπξνζψπσλ (Γαιιία), Γξ. Βάιηεξ νχθηλγθ, Καζεγεηήο ζηε λνκηθή ζρνιή ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Μάξκπνπξγθ (Γεξκαλία), Φξάλζηο Υηξζη, εθδφηεο ηνπ The Economist (Μεγάιε Βξεηαλία), Γξ. Υ.N. Μπξέηιζθνξλη, δεκνζηνγξάθνο (Μεγάιε Βξεηαλία), Καζεγεηήο Πσι Μηιηνχθνθ, κέινο ηεο Νηνχκαο (Ρσζία), Γξ. άκηνπει Σ. Νηάηνλ, Καζεγεηήο ζην Teachers College ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Κνινχκπηα (Ζ.Π.Α.). Δπηπξφζζεηα, πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ην πξναλαθεξφκελν Ίδξπκα., ην 1993 αλαηχπσζε ηελ έθζεζε ηνπ 1914, πξνζζέηνληαο ηνλ ηίηιν «Οη άιινη Βαιθαληθνί Πνιέκνη». Βι. Οη Βαιθαληθνί Πφιεκνη, Δλαιιαθηηθφ Δθπαηδεπηηθφ Τιηθφ γηα ηελ Ηζηνξία ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο, 2005, ζηελ ηζηνζειίδα 20

21 Λίγν κεηά ην ηέινο ησλ Βαιθαληθψλ πνιέκσλ, ε πξνζνρή νιφθιεξνπ ηνπ θφζκνπ ζηξάθεθε θαη πάιη ζηα Βαιθάληα, φηαλ ζηηο 28 Ηνπλίνπ , ν Αξρηδνχθαο ηεο Απζηξίαο Φξαγθίζθνο Φεξδηλάλδνο θαη ε ζχδπγνο ηνπ δνινθνλήζεθαλ ζην εξάγεβν απφ ηνλ έξβν θνηηεηή Γθαβξίιν Πξίληζηπ 35. Σν γεγνλφο απηφ ππήξμε αθνξκή γηα ηελ έλαξμε ηνπ Α Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ. Ζ θπβέξλεζε ηεο Απζηξννπγγαξία έζηεηιε ηειεζίγξαθν ζηε ζεξβηθή θπβέξλεζε κε ην νπνίν απεχζπλε δέθα αηηήκαηα, απαίηεζε κεηαμχ άιισλ λα δηαηαρζεί δηθαζηηθή έξεπλα γηα ηνπο δξάζηεο ηεο ζπλσκνζίαο θαη λα επηηξαπεί ε ζπκκεηνρή εθπξνζψπσλ ηεο ζηηο ζρεηηθέο δηαδηθαζίεο. Ζ ζεξβηθή θπβέξλεζε αξλήζεθε αχηε ηελ απαίηεζε σο πεξηνξηζηηθή ησλ θπξηαξρηθψλ ηεο δηθαησκάησλ, δέρηεθε φκσο ηνπο ππφινηπνπο φξνπο ηνπ ηειεζίγξαθνπ. Οη Αςβνχξγνη ζεψξεζαλ κε ηθαλνπνηεηηθή ηελ εξβηθή απάληεζε ζην ηειεζίγξαθν, θη έηζη, ζηηο 28 Ηνπιίνπ 1914 θήξπμαλ ηνλ πφιεκν ζηε εξβία. ηε ζπλέρεηα επελέβε ε Ρσζία πξνθεηκέλνπ λα ππνζηεξίμεη ηε εξβία θαη ε Γεξκαλία γηα λα ππνζηεξίμεη ηελ Απζηξννπγγαξία. Σν επφκελν δηάζηεκα εκπιάθεθαλ ζηηο ζπγθξνχζεηο θαη νη άιιεο Δπξσπατθέο θαη κε, ρψξεο. Γεκηνπξγήζεθαλ δχν ζπλαζπηζκνί: (α) ησλ Κεληξηθψλ Γπλάκεσλ (Γεξκαλία, Απζηξννπγγαξία, Βνπιγαξία, Σνπξθία) θαη (β) ηεο Αληάλη (Γαιιία, Αγγιία, Ρσζία, εξβία, Μαπξνβνχλην, Ηαπσλία, Βέιγην, Ηηαιία, Πνξηνγαιία, Ρνπκαλία 36, Διιάδα 37, Κίλα, ΖΠΑ). 34 ηηο 28 Ηνπιίνπ γηνξηάδνληαλ ε επέηεηνο ηεο κάρεο ηνπ Κνζζφβνπ, ε νπνία ην 1389 είρε ζεκάλεη ην ηέινο ηεο κεζαησληθήο εξβηθήο Απηνθξαηνξίαο. 35 Αξρηθά σο ππεχζπλε γηα ηελ δνινθνλία ζεσξήζεθε ε Ναξφηλα Οληκπξάλα (Δηαηξεία Δζληθήο Άκπλαο), σζηφζν αξγφηεξα βξέζεθαλ ζηνηρεία πνπ θαηαδείθλπαλ κηα κπζηηθή ζεξβηθή νξγάλσζε (Οπγηεληηληέ ηιί κξη / Έλσζε ή Θάλαηνο/ Μαχξε Υείξ), ε νπνία ρξεζηκνπνίεζε ηελ πξναλαθεξφκελε Δηαηξεία Δζληθήο Άκπλαο γηα λα επηηχρεη ηνπο ζθνπνχο ηεο (απειεπζέξσζε ησλ έξβσλ πνπ βξίζθνληαλ ζηε θαηνρή ησλ Αςβνχξγσλ θαη ησλ Σνχξθσλ). Έρνπλ εθπνλεζεί αξθεηέο κειέηεο γηα ηελ απφδνζε ησλ επζπλψλ ηεο δνινθνλίαο. Χο ζεκαληηθφηεξεο απηψλ, αλαθέξνληαη απηέο ηνπ Albertini., The Origins of the War of 1914, London, Massey, Gavrilovic., New Evidence on the Sarajevo Assasination, Journal of Modern History, XXVII, Γεθέκβξηνο, Wegerer A., Der Ausbruch des Weltkrieges, Berlin, Schmitt., The Coming of the War, New York, 1930 θ.α Βι. ηαπξηαλφο ζει Αξρηθά, ε Ρνπκαλία ήηαλ ζχκκαρνο ηεο Γεξκαλίαο θαη ηεο Απζηξίαο κε ηε κπζηηθή ζπλζήθε ηνπ 1883, σζηφζν εμαηηίαο ησλ αληηδξάζεσλ ησλ Ρνπκάλσλ ηεο Σξαλζπιβαλίαο, ε Ρνπκαληθή θπβέξλεζε εμήγγεηιε ηελ νπδεηεξφηεηα ηεο. Αξγφηεξα θαη νη δχν πιεπξέο πξνζέγγηζαλ ηε ρψξα. Οη χκκαρνη ηεο πξνζέθεξαλ ηελ Σξαλζπιβαλία, ελψ νη Κεληξηθέο Γπλάκεηο ηε Βεζζαξαβία. Σειηθά, ε ρψξα ηάρζεθε κε ηνπο πκκάρνπο, έρνληαο απνζπάζεη ζεκαληηθά αληαιιάγκαηα (ηε Μπνπθνβίλα, ηελ Σξαλζπιβαλία θαη ην Βαλάην ηνπ Σέκεζβαξ). 37 Σν ζέκα ηεο νπδεηεξφηεηαο ή ηεο παξέκβαζεο απνηεινχζε θιέγνλ δήηεκα ζηε ρψξα, ην νπνίν εμειίρζεθε ζε δηακάρε αλάκεζα ζηνλ Πξσζππνπξγφ Διεπζέξην Βεληδέιν θαη ηνλ Βαζηιηά Κσλζηαληίλν. 21

22 Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ Α Παγθνζκίνπ πνιέκνπ δελ ππήξραλ θνηλά βαιθαληθά κέησπα, θη έηζη θάζε Βαιθαληθφ θξάηνο ππνζηήξηδε ηε πιεπξά πνπ ζεσξνχζε φηη ζα ηθαλνπνηήζεη ηηο εζληθέο ηηο βιέςεηο. Σα βαιθάληα γηα αθφκε κηα θνξά απνηεινχζαλ έλα απφ ηα θέληξα ηνπ δηεζλνχο αληαγσληζκνχ ησλ δπλάκεσλ. Οη δπλάκεηο ηεο Αληάλη θέξδηζαλ ηηο Κεληξηθέο Γπλάκεηο θαη νδήγεζαλ ζηελ θαηάξξεπζε ηεζζάξσλ απηνθξαηνξηψλ (Γεξκαληθή, Απζηξννπγγξηθή, Ρσζηθή 38 θαη Σνπξθηθή) θαη ζε ξηδηθέο αιιαγέο ζηνλ ράξηε ηεο Δπξψπεο. 39 ζνλ αθνξά ην λέν ράξηε ησλ Βαιθαλίσλ, ε Ρνπκαλία ππεξδηπιαζίαζε ηελ έθηαζε θαη ηνλ πιεζπζκφ ηεο, δεδνκέλνπ ηνπ φηη απέθηεζε εδάθε απφ ηε Ρσζία, ηελ Απζηξννπγγαξία θαη ηε Βνπιγαξία. 40 Ζ εξβία ηξηπιαζίαζε ηελ έθηαζε θαη ηνλ πιεζπζκφ ηεο, πξνζαξηψληαο εδάθε απφ ηελ Οπγγαξία θαη ηε Βνπιγαξία. ηελ Διιάδα, δφζεθε ε Αλαηνιηθή Θξάθε (σο ηε Κσλζηαληηλνχπνιε), ε Ίκβξνο, ε Σέλεδνο θαη ε δπλαηφηεηα εμάζθεζεο θπξηαξρηθψλ δηθαησκάησλ ζηελ πεξηνρή ηεο κχξλεο. 41 Ζ Σνπξθία πεξηνξίζηεθε ζην κηθξαζηαηηθφ ηεο ηκήκα, ελψ εδάθε ηεο Βνπιγαξίαο παξαρσξήζεθαλ ζηε Γηνπγθνζιαβία θαη ζηελ Διιάδα (Κνκνηελή, Αιεμαλδξνχπνιε). Οη πνιηηηθέο, νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο ζπλζήθεο ζηα Βαιθαληθή θξάηε ηελ πεξίνδν ηνπ κεζνπνιέκνπ δελ ήηαλ ηδηαίηεξα επλντθέο. Σα βαζηθά νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα παξέκελαλ αλεπίιπηα, ε παξαγσγηθφηεηα ηεο γεσξγίαο παξέκελε ρακειή ελψ ππήξρε απμαλφκελε πιεζπζκηαθή πίεζε, ε βηνκεραληθή αλάπηπμε ήηαλ αλεπαξθήο, νη θξαηηθέο παξνρέο ζην ηνκέα ηεο παηδείαο, ηεο δεκφζηαο πγείαο θαη ησλ κεηαθνξψλ θάζε άιιν απφ επαξθήο ήηαλ. Δπηπξφζζεηα, νη γξαθεηνθξαηίεο ησλ Βαιθαληθψλ θξαηψλ 38 Σε Ρσζία δηαδέρηεθε ε νβηεηηθή Έλσζε. 39 Οη ζπκκαρηθέο δπλάκεηο απνθάζηζαλ λα πξνβνχλ ζηελ ππνγξαθή ρσξηζηψλ ζπκθσληψλ κε θαζέλα απφ ηα θξάηε πνπ εηηήζεθαλ αληί κηαο γεληθήο ζπκθσλίαο. Οη πλζήθεο πνπ ππνγξάθεθαλ κεηα ην ηέινο ησλ ερζξνπξαμηψλ ήηαλ : πλζήθε ησλ Βεξζαιιηψλ κε ηε Γεξκαλία (28 Ηνπλίνπ 1919), πλζήθε ηνπ Αγίνπ Γεξκαλνχ κε ηελ Απζηξία (10 επηεκβξίνπ 1919), ε πλζήθε ηνπ Σξηαλφλ κε ηελ Οπγγαξία (22 Μαξηίνπ 1919), ε πλζήθε ηνπ Νετγί κε ηε Βνπιγαξία ( 27 Ννεκβξίνπ 1919) θαη ε πλζήθε ησλ εβξψλ κε ηελ Σνπξθία (20 Απγνχζηνπ 1920). 40 Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ζηηο αξρέο ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ, ε Ρνπκαλία έραζε κεξηθά απφ απηά ηα εδάθε θαη αλέθηεζε κφλν κέξνο ηνπο κεηά ην ηέινο ηνπ πνιέκνπ. 41 Γχν ρξφληα αξγφηεξα, θαη ελψ είρε κεζνιαβήζεη ε Μηθξαζηαηηθή Καηαζηξνθή, ε ζπλζήθε ηεο Λσδάλεο (23 Ηνπιίνπ 1923) επέβαιε ηειείσο δηαθνξεηηθφ ειιελνηνπξθηθφ θαζεζηψο ηφζν εδαθηθά φζν θαη πιεζπζκηαθά. 22

23 ραξαθηεξίδνληαλ απφ έιιεηςε απνηειεζκαηηθφηεηαο, δηαθζνξά θαη κεγάιν αξηζκφ ππαιιήισλ. 42 ζνλ αθνξά ηηο πνιηηηθέο ζπλζήθεο, ε πεξίνδνο ηνπ κεζνπνιέκνπ μεθίλεζε κε έλα έληνλν επαλαζηαηηθφ θχκα θαη έιεμε κε δηθηαηνξηθά θαζεζηψηα ζε φιεο ηηο Βαιθαληθέο ρψξεο. 43 Μηα ζεκαληηθή εμέιημε ηεο επνρήο ήηαλ ε δεκηνπξγία ηεο Βαιθαληθή Άληαλη 44 (1934) κεηαμχ Γηνπγθνζιαβίαο, Διιάδαο, Σνπξθίαο θαη Ρνπκαλίαο γηα ηε δηαηήξεζε ηνπ Status quo ζηα Βαιθάληα. Χζηφζν, εμαηηίαο ησλ Γεξκαληθψλ πηέζεσλ, ηεο δνινθνλίαο ηνπ Βαζηιηά Αιεμάλδξνπ ηεο Γηνπγθνζιαβίαο ην 1934, ηεο θαηάθηεζε ηεο Αηζηνπίαο απφ ην Μνπζνιίλη 45 θαη ησλ δηαθφξσλ πνιεκηθψλ ζπγθξνχζεσλ, ε Βαιθαληθή Άληαλη κεηαηξάπεθε ζε κηα θελή νξγάλσζε, δίρσο ελφηεηα θαη απνηειεζκαηηθφηεηα. Σελ πεξίνδν ηνπ Μεζνπνιέκνπ, κηα λέα ζχγρξνλε, εζληθηζηηθή Σνπξθία αλαδείρζεθε. Ζ θαηάξγεζε ηνπ νπιηαλάηνπ θαη ηνπ Υαιηθάηνπ θαη ε εηζαγσγή ζεζκψλ επξσπατθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ έθεξαλ ηε Σνπξθία πην θνληά ζηνπο δεκνθξαηηθνχο ζεζκνχο. 46 Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε κηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή, ν μεξηδσκφο ησλ 42 χκθσλα κε ην ηαπξηαλφ, «Οη βαιθαληθέο γξαθεηνθξαηίεο απέθηεζαλ ππεξβνιηθά κεγάιν αξηζκφ ππαιιήισλ. Τπήξραλ πνιινί πεξηζζφηεξνη θαηά θεθαιήλ αμησκαηνχρνη ζηα βαιθαληθά θξάηε απφ φηη ζηε Γχζε παξά ηε δπζπξαγία ησλ βαιθαληθψλ νηθνλνκηψλ. Ο κνλαδηθφο ηξφπνο λα ζεθσζεί απηφ ην βάξνο ήηαλ ν πεξηνξηζκφο ησλ κηζζψλ ζε γεινηψδεο ρακειά επίπεδα. Ήηαλ αλαπφθεπθην ηέηνηνπ είδνπο ζπλζήθεο λα νδεγνχλ ζε αλαπνηειεζκαηηθφηεηα θαη δηαθζνξά. Ο εμνπζελσκέλνο δεκφζηνο ιεηηνπξγφο δηαηεξνχζε θαη άιια παξάιιεια επαγγέικαηα, ψζηε λα ηα βγάδεη πέξα, θαη φπνηε παξνπζηαδφηαλ ε επθαηξία έκπαηλε, θπζηθά, ζην πεηξαζκφ λα δερηεί ην παξαδνζηαθφ κπαμίζη. Ζ δηαθζνξά δελ πεξηνξηδφηαλ ζηηο κηθξναηαζζαιίεο πάκπησρσλ θιεηήξσλ. Γηείζδπε ζηα αλψηαηα επίπεδα ηνπ θξάηνπο γηα ηνλ πνιχ απιφ ιφγν φηη ζηα Βαιθάληα, φπσο θαη ζε άιιεο νηθνλνκηθά θαζπζηεξεκέλεο πεξηνρέο, νη κεγαιχηεξεο πεξηνπζίεο δεκηνπξγνχληαλ κάιινλ ζηε πνιηηηθή παξά ζην εκπφξην ή ηελ βηνκεραλία. Οη ππνπξγνί αληακείβνληαλ πινπζηνπάξνρα ζε αληάιιαγκα, γηα παξάδεηγκα, ηεο παξαρψξεζεο γελλαίσλ πξνλνκίσλ ζε μέλεο εηαηξείεο, ηελ αλαγλψξηζε κνλνπσιηαθνχ θαζεζηψηνο ζε εγρψξηα ζπλδηθάηα». Βι. ηαπξηαλφο ζει Γηθηαηνξία ηνπ Αιέμαλδξνπ ζηελ Γηνπγθνζιαβία, ην πξαμηθφπεκα ηνπ 1923 θαη ηνπ 1934, θαζψο θαη ε ζηξαηησηηθή θαη βαζηιηθή δηθηαηνξία ( ) ζηε Βνπιγαξία, ε 12σξε δηθηαηνξία ηνπ ηξαηεγνχ Πιαζηήξα θαη ε δηθηαηνξία ηνπ Μεηαμά ( ) ζηελ Διιάδα, ε βαζηιηθή δηθηαηνξία ηνπ Καξφινπ (δεθαεηία 40) ζηε Ρνπκαλία θαη ν Βαζηιηάο Εφγνπ θαη ε Ηηαιηθή θαηνρή ζηελ Αιβαλία Βι. ηαπξηαλφο ζει Νσξίηεξα, ( ), ε Ρνπκαλία, ε Γηνπγθνζιαβία θαη ε Σζερνζινβαθία είραλ ζπγθξνηήζεη ηε «Μηθξή Αληάλη», πξνθεηκέλνπ λα εγγπεζεί ηελ εθαξκνγή ησλ δηαηάμεσλ ηεο πλζήθεο ηνπ Σξηαλφλ πνπ θαζφξηδε ηα ζχλνξα ηεο πεξηνρήο κεηά ηνλ Α Παγθφζκην Πφιεκν θαη ηελ δηαηήξεζε ηεο λέαο ηζνξξνπίαο δπλάκεσλ ζηελ Αλαηνιηθή Δπξψπε. 45 Λφγσ ησλ πνηλψλ πνπ επεβιήζεζαλ απφ ηε Κ.Σ.Δ, φια ηα κέιε ηεο Βαιθαληθήο Άληαλη ππέζηεζαλ ζνβαξέο νηθνλνκηθέο απψιεηεο. 46 Οη ηδενινγηθέο αξρέο ηνπ Κεκαιηζκνχ ελζσκαηψζεθαλ ην Φεβξνπάξην ηνπ 1937 ζην Σνπξθηθφ χληαγκα. Απηέο είλαη : ν ξεπνπκπιηθαληκφο, ν εζληθηζκφο, ν ιατθηζκφο, ν θξαηηθηζκφο, ε θνζκηθφηεηα θαη ν επαλαζηαηηζκφο (ν νπνίνο αθνξνχζε ηε ξηδηθή αλαδηάξζξσζε ηνπ πνιηηηθνχ, θνηλσληθνχ θαη νηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο ηεο ρψξαο). Βι. Ζ Πηψζε ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο ζην χγρξνλε 23

24 Διιήλσλ ηνπ Πφληνπ, ε δηαξπαγή ησλ πεξηνπζηψλ ησλ Αξκέλησλ απνηεινχλ γεγνλφηα πνπ ζπλδένληαη έληνλα κε ην Οζσκαληθφ παξειζφλ θαη απνδεηθλχνπλ φηη ε Οζσκαληθή ηαπηφηεηα είλαη ξηδσκέλε ζην ιαφ θαη ζηνπο εγέηεο ηεο ρψξαο. χκθσλα κε ηνλ ηζηνξηθφ ηαπξηαλφ, «ν Β Παγθφζκηνο Πφιεκνο απνηειεί έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα ζεκεία θακπήο ζηε καθξφρξνλε θαη πνιπηάξαρε ηζηνξία ηεο Βαιθαληθήο Υεξζνλήζνπ». 47 Βαζηθέο αηηίεο ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ ήηαλ ε επηζεηηθή, ηκπεξηαιηζηηθή πνιηηηθή ηεο λαδηζηηθήο Γεξκαλίαο, ηεο θαζηζηηθήο Ηηαιίαο θαη ηεο Ηαπσλίαο. Ο Πφιεκνο μεθίλεζε ην 1937 ζηελ Αζία, ελψ ην επηέκβξην ηνπ 1939 κε ηελ Γεξκαληθή εηζβνιή ζηε Πνισλία, κεηαθέξζεθε ζηελ Δπξψπε. Αξρηθά, νη Ηηαινί ήηαλ απηνί πνπ επνθζαικηνχζαλ ηα Βαιθάληα (ν ηηαιηθφο ζηξαηφο εηζέβαιε ζηελ Αιβαλία ην θαη ζηελ Διιάδα ζηα ηέιε ηνπ 1940). Ζ Αιβαλία παξέκεηλε ζηελ θαηνρή ηεο Ηηαιίαο θαη ε Διιάδα ηέζεθε ηειηθά ππφ ηνλ έιεγρν ησλ Ναδηζηψλ. Ζ ζηξαηησηηθή επηρείξεζε ηνπ Υίηιεξ ελαληίνλ ηεο Διιάδαο έγηλε αλαπφθεπθηε κεηά ηελ απνηπρία ηνπ Μνπζνιίλη. Ζ Ρνπκαλία είρε ήδε παξαδψζεη ρσξίο αληίζηαζε ηε Βεζζαξαβία θαη ηε Βφξεηα Μπνπθνβίλα ζηε Ρσζία, ηε Βφξεηα Σξαλζπιβαλία ζηελ Οπγγαξία θαη ηε Νφηηα Γξνβξνχηζα ζηε Βνπιγαξία. Ζ Βνπιγαξία θαη ε Γηνπγθνζιαβία πξνζρψξεζαλ ζην Σξηκεξέο χκθσλν ηνπ Άμνλα ην 1941, σζηφζν ιίγν αξγφηεξα αλαηξέπεηαη ε θηινλαδηζηηθή θπβέξλεζε ηεο Γηνπγθνζιαβίαο, ε νπνία είρε πξνζρσξήζεη ζην πξναλαθεξφκελν χκθσλν, κε έλα ζηξαηησηηθφ πξαμηθφπεκα ζην Βειηγξάδη, θη έηζη ν Υίηιεξ εηζέβαιε ζηε ρψξα. Χο ηα κέζα ηνπ 1941, ζρεδφλ φια ηα βαιθαληθά θξάηε, βξίζθνληαλ είηε ππφ ηελ θαηνρή ησλ δπλάκεσλ ηνπ άμνλα ή ήηαλ ζχκκαρνη ηνπο. ηε Ρνπκαλία θαη ηε Βνπιγαξία είραλ θαζηεξσζεί θαζεζηψηα ρψξσλ δνξπθφξσλ ηεο Ναδηζηηθήο Γεξκαλίαο. Ζ Γηνπγθνζιαβία είρε θαηαθεξκαηηζηεί: ε Κξναηία 49 (καδί κε ηε Βνζλία Παγθφζκηα Ηζηνξία (απφ ηνλ 20 ν αηψλα εψο ζήκεξα): Μεζνπφιεκνο, Γεκνθξαηίεο θαη Διιεληζκφο, ηφκνο 3, Διιεληθά Γξάκκαηα, Βι. ηαπξηαλφο ζει Ζ Αιβαληθή πληαγκαηηθή Δζλνζπλέιεπζε θήξπμε ηελ Πξνζσξηλή Έλσζε ηεο ρψξαο κε ηελ Ηηαιία θαη αλαθήξπμε βαζηιέα ηεο Αιβαλίαο ηνλ Βίθηνξα Δκκαλνπήι Γ. Παξάιιεια, νη Ηηαινί εγθαζηζηνχλ κηα θαζηζηηθή θπβέξλεζε καξηνλέηα ππφ ηνλ εθθέη Βεξιαηδή. 49 ηα Βαιθάληα, θαζψο θαη ζηηο άιιεο επξσπατθέο ρψξεο, ε λαδηζηηθή θαηνρή έθεξε ζηελ επηθάλεηα θη εθκεηαιιεχηεθε ζπλεηδεηά ηηο εληάζεηο πνπ πξνυπήξραλ ζηηο δηάθνξεο εζληθέο νκάδεο θη επίζεο πξφζθεξε ζε νξηζκέλεο κεηνλφηεηεο ηελ επθαηξία λα πάξνπλ εθδίθεζε γηα ηελ θαηαπίεζε πνπ είραλ ππνζηεί παιαηφηεξα. Πρ, ην Αλεμάξηεην Κξάηνο ηεο Κξναηίαο, πνπ θέξδηζε ηελ αλεμαξηεζία ηνπ σο 24

25 Δξδεγνβίλε) έγηλε θξάηνο καξηνλέηα ησλ δπλάκεσλ ηνπ Άμνλα, ελψ ε ππφινηπε ρψξα δηαηξέζεθε ζε δψλεο θαηνρήο ππφ ηελ ηηαιηθή, γεξκαληθή θαη βνπιγαξηθή δηνίθεζε 50. Ζ Διιάδα δηαηξέζεθε απφ ηνπο θαηαθηεηέο ηνπ Άμνλα, νη Βνχιγαξνη πήξαλ ηελ Αλαηνιηθή Μαθεδνλία θαη ηε Θξάθε θαη νη Αιβαλνί ην βφξεην ηκήκα ηεο Ζπείξνπ, ελψ νη Γεξκαλνί θαηέιαβαλ αξθεηά εδάθε, φπσο ηελ Αζήλα, ηε Θεζζαινλίθε, ηνλ Έβξν, ηελ Κξήηε θαη άιια λεζηά, ηέινο, νη Ηηαινί θαηέιαβαλ ηελ ππφινηπε ρψξα. Ζ Αιβαλία ήηαλ ππφ Ηηαιηθή θαηνρή θαη ε Σνπξθία πξνζπάζεζε λα δηαηεξήζεη ηελ νπδεηεξφηεηά ηεο 51. Μεηά ην 1944 άξρηζαλ απνθηνχλ δχλακε ηα αληηζηαζηαθά θηλήκαηα ζε φιεο ηηο ρψξεο ησλ Βαιθαλίσλ. ηε Γηνπγθνζιαβία 52 θαη ηελ Αιβαλία θαηέιαβαλ ηελ εμνπζία νη θνκκνπληζηέο Παξηηδάλνη. Ζ Βνπιγαξία θαη ε Ρνπκαλία πέξαζαλ ζηελ θαηνρή ησλ ζνβηεηηθψλ ζηξαηεπκάησλ (Κφθθηλνπ ηξαηνχ), ηα νπνία ηνπο επέβαιαλ θνκκνπληζηηθά θαζεζηψηα. Ακέζσο κεηά ηελ απειεπζέξσζε ηεο Διιάδαο, άξρηζε ε αηκαηεξή πεληαεηία ηνπ , σο απνηέιεζκα ησλ αληηζηαζηαθψλ νξγαλψζεσλ, ησλ κεηαπνιεκηθψλ δηεθδηθήζεσλ θαη ηνπ ζπκκαρηθνχ παξάγνληα. Χο ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1940, ε δηαίξεζε ηεο Δπξψπεο ζε δπν δψλεο είρε νινθιεξσζεί. 53 Ζ δηαίξεζε απηή κεηαθέξζεθε θαη ζηα ίδηα ηα Βαιθάληα νπνχ Αιβαλία, Βνπιγαξία, Ρνπκαλία θαη Γηνπγθνζιαβία «θνκνπληζηηθνπνηνχληαη», ελψ Διιάδα θαη Σνπξθία δηαηεξνχλ ην πξνπνιεκηθφ θνηλσληθφ ηνπο ζχζηεκα. Δπηπξφζζεηα, ην ηέινο ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ ζήκαλε θαη ην νξηζηηθφ ηέινο ησλ νξακάησλ ηεο Μεγάιεο Βνπιγαξίαο, ηεο Μεγάιεο Διιάδαο θαη ελ κέξεη ηεο Μεγάιεο εξβίαο, θξάηνο καξηνλέηα ησλ δπλάκεσλ ηνπ Άμνλα θαη θπβεξληφηαλ απφ έλα αθξαίν εζληθηζηηθφ θφκκα, ηνπο Οπζηάζη, εμαπέιπζε δησγκφ ελαληίνλ ησλ έξβσλ θαη ησλ Δβξαίσλ. Βι. Δλαιιαθηηθφ Δθπαηδεπηηθφ Τιηθφ γηα ηε Γηδαζθαιία ηεο Νεφηεξεο Ηζηνξίαο ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο, Ο Γεχηεξνο Παγθφζκηνο Πφιεκνο., Κέληξν γηα ηε Γεκνθξαηία θαη ηε πκθηιίσζε ζηε Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε, Θεζζαινλίθε 2005., ζει Ζ ινβελία δηαηξέζεθε ζε δχν ηκήκαηα, απφ ηα νπνία ηα 2/3 πεξηήιζαλ ζηε Γεξκαλία θαη ε ππφινηπε ζηελ Ηηαιία. Σν δπηηθφ ηκήκα ηεο Βνηβνληίλαο πεξηήιζε ζηελ Οπγγαξία, ελψ ην αλαηνιηθφ ηέζεθε ππφ εηδηθή δηνίθεζε, ειεγρφκελε απφ ηε γεξκαληθή ηνπηθή θνηλφηεηα. Ζ Μαθεδνλία απνδφζεθε ζηνπο Βνχιγαξνπο, ελψ ε Γπηηθή Μαθεδνλία θαη ε επαξρία ηνπ Κνζφβνπ πεξηήιζαλ ζηε Ηηαιηθή Αιβαλία. Σν Μαπξνβνχλην δφζεθε ζηνπο Ηηαινχο, νη νπνίνη είραλ πξνζαξηήζεη θαη κεγάια ηκήκαηα ηεο Βνζλίαο Δξδεγνβίλεο θαη ηεο Γαικαηίαο. 51 Αλ θαη ε ηνπξθνγεξκαληθή πλζήθε Φηιίαο, πνπ ππνγξάθεθε ηνλ Ηνχλην ηνπ 1941, κπνξεί λα ζεσξεζεί φηη ππνδείθλπε κηα ζηάζε πνπ έθιηλε πξνο ηε κεξηά ησλ δπλάκεσλ ηνπ Άμνλα. 52 ε αληίζεζε κε άιιεο ρψξεο, ζηηο νπνίεο ε εγθαζίδξπζε ηνπ θνκκνπληζκνχ ήηαλ απφξξνηα ηεο παξνπζίαο ηνπ ζνβηεηηθνχ ζηξαηνχ, νη θνκκνπληζηέο ηεο Γηνπγθνζιαβίαο είραλ θεξδίζεη κφλνη ηνπο ηελ πξσηνθαζεδξία. 53 Βι. Era of Communist Domination ( ), ζην Hupchick Dennis., The Balkans (from Constantinople to communism), Palgrave,

26 Οξφζεκν ζηε δηαίξεζε ηεο κεηαπνιεκηθήο Δπξψπεο απνηέιεζε ε «πκθσλία ησλ Πνζνζηψλ» (Οθηψβξην 1944), ε νπνία ππεγξάθε απφ ηνλ Βξεηαλφ Πξσζππνπξγφ Οπίλζηνλ Σζφξηζηι θαη ηνλ νβηεηηθφ εγέηε Ησζήθ ηάιηλ. Ο Πξφεδξνο ησλ ΖΠΑ Ρνχζβειη δελ παξαβξεζεί ζηε ζπλάληεζε, σζηφζν αξγφηεξα ελέθξηλε ηε ζπκθσλία. Ζ πκθσλία ησλ πνζνζηψλ αλαγλψξηζε ηελ «πξσηνθαζεδξία ή ζθαίξα επηξξνήο» ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο ζηε Ρνπκαλία (ζε πνζνζηφ 90%) θαη ηε Βνπιγαξία (ζε πνζνζηφ 75%), ηεο Μεγάιεο Βξεηαλίαο ζηελ Διιάδα (ζε πνζνζηφ 90%), ελψ ε Γηνπγθνζιαβία θαη ε Ρνπκαλία δηακνηξάδνληαλ ζηηο δχν δπλάκεηο ζε πνζνζηφ 50 % γηα ηε θάζε κηα. Σν Φεβξνπάξην ηνπ 1947, ππνγξάθεθαλ νη πλζήθεο Δηξήλεο κεηαμχ ησλ πκκάρσλ απφ ηε κία πιεπξά θαη ηελ Ηηαιία, ηελ Ρνπκαλία, ηελ Οπγγαξία, ηε Βνπιγαξία θαη ηε Φηιαλδία απφ ηελ άιιε πιεπξά. Οη ζπλζήθεο πξνέβιεπαλ ηελ θαηαβνιή απνδεκηψζεσλ θαη ηελ παξαρψξεζε εδαθψλ απφ ηνπο δεχηεξνπο. εκαληηθή εμέιημε απνηειεί ηφζν ε ξήμε νβηεηηθήο Έλσζεο Γηνπγθνζιαβίαο (1949), θαη ε πηνζέηεζε «Αδέζκεπηεο Πνιηηηθήο» απφ ηελ ηειεπηαία, φζν θαη ε πξνζέγγηζε ηεο Λατθήο Κίλαο θαη ε πηνζέηεζε πνιηηηθήο «απνκνλσηηζκνχ» απφ ηελ Αιβαλία. Παξάιιεια, άξρηζαλ λα εκθαλίδνληαη νη ζηξαηησηηθνί ζπλαζπηζκνί θαη ζηα Βαιθάληα. Ζ Ρνπκαλία θαη ε Βνπιγαξία έγηλαλ κέιε ηνπ πκθψλνπ ηεο Βαξζνβίαο, ελψ ε Διιάδα θαη ε Σνπξθία έγηλαλ κέιε ηνπ ΝΑΣΟ. Δπίζεο, πέληε Βαιθαληθά θξάηε (Βνπιγαξία, Ρνπκαλία, Γηνπγθνζιαβία, Διιάδα θαη Σνπξθία) ζπκκεηείραλ ζηελ παλεπξσπατθή Γηάζθεςε γηα ηελ Αζθάιεηα θαη ηε πλεξγαζία, ζην Διζίλθη θαη ππέγξαςαλ ηελ Σειηθή Πξάμε ηνλ Αχγνπζην ηνπ , ε νπνία έδσζε θαη ην έλαπζκα γηα ηελ ππνγξαθή πεξαηηέξσ δηκεξψλ δηαθεξχμεσλ αλάκεζα ζηα Βαιθαληθά θξάηε. Γπζκελή παξάγνληα ζην γεληθφ θιίκα ηεο Βαιθαληθήο απνηέιεζε ε Κππξηαθή θξίζε, ελψ ζεηηθή εμέιημε απνηέιεζε ε επαλαθνξά ηεο Διιάδαο ζηελ Κνηλνβνπιεπηηθή 54 θνπφο ηεο Σειηθήο Πξάμεο ήηαλ ε αλαγλψξηζε ησλ εδαθηθψλ θαη πνιηηηθψλ πξαγκαηηθνηήησλ ηνπ Β Παγθφζκηνπ Πνιέκνπ ζηελ Δπξψπε, ε εηξεληθή ζπλχπαξμε ησλ θαπηηαιηζηηθψλ θαη ζνζηαιηζηηθψλ θξαηψλ θαη ε επίηεπμε πξνφδνπ ζε πνιηηηθφ, πνιηηηζκηθφ, θνηλσληθφ θαη νηθνλνκηθφ επίπεδν. Πξέπεη λα ηνληζηεί ε ζπνπδαηφηεηα ηνπ άξζξνπ VII, φπνπ αλαθεξφηαλ φηη «ζην έδαθνο ησλ ρσξψλ πνχ ππάξρεη εζληθή κεηνλφηεηα, ζα ζέβνληαη ηα δηθαηψκαηα ησλ πξνζψπσλ πνπ αλήθνπλ ζε ηέηνηεο κεηνλφηεηεο ζηελ ηζφηεηα ελψπηνλ ηνπ λφκνπ, ζα ηνπο παξέρνπλ ηελ πιήξε δπλαηφηεηα γηα ηελ απφιαπζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ θαη θαη απηφλ ηνλ ηξφπν ζα πξνζηαηεχνπλ ηα εχινγα ζπκθέξνληά ηνπο ζ απηήλ ηελ ζθαίξα». Βι. Gregorova Georgetta, Σα Βαιθάληα Μεηά ην Διζίλθη ζην Γηαιινπξίδεο Υξηζηφθνξνο & Αιεηθάληεο ηέιηνο., Σα Βαιθάληα ζην ηαπνξνδξφκη ησλ Δμειίμεσλ, Δθδφζεηο Ρνέο, Αζήλα 1988, ζει

27 Γεκνθξαηία (1974) θαη ε απφζπξζε ησλ ζηξαηησηηθψλ απφ ηελ εμνπζία ζηε Σνπξθία (1973). 55 εκαληηθή ζηξνθή απφ ην θνηλφ Βαιθαληθφ παξειζφλ, πξαγκαηνπνίεζε ε Διιάδα, φηαλ ην 1981, έγηλε θξάηνο κέινο ηεο ΔΟΚ, εληζρχνληαο έηζη ηηο νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο ηεο δνκέο θαη εκπεδψλνληαο θαιχηεξα ηε δεκνθξαηία. πσο δηαθαίλεηαη απφ ηα παξαπάλσ, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 20 νπ αηψλα, ν Φπρξφο Πφιεκνο 56 δηαίξεζε αθφκε πεξηζζφηεξν ηα Βαιθάληα κε απνθνξχθσκα ηε πηψζε ηνπ ηείρνπο ηνπ Βεξνιίλνπ 57 θαη ηνλ πεξαηηέξσ θαηαθεξκαηηζκφ ησλ Βαιθαληθψλ θξαηψλ θαη ηδηαίηεξα ηεο Γηνπγθνζιαβίαο. Ζ πηψζε ηνπ Σείρνπο ηνπ Βεξνιίλνπ ζπλνδεχηεθε κε ηε εμαθάληζε ησλ θνκκνπληζηηθψλ θαζεζηψησλ απφ φιε ηελ Αλαηνιηθή Δπξψπε, αιιά θαη απφ ηε νβηεηηθή Έλσζε, ε νπνία απηνδηαιχζεθε δχν ρξφληα αξγφηεξα. Σν ηέινο ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ δεκηνχξγεζε δχν αληηθαηηθέο ηάζεηο ζηα Βαιθάληα, ε πξψηε ηάζε ζπλδέεηαη κε ηελ επηζπκία ησλ Βαιθαληθψλ θξαηψλ λα απνθηήζνπλ δπηηθνχ ηχπνπ πνιηηηθά θαη νηθνλνκηθά ζπζηήκαηα θαη λα ελζσκαησζνχλ κε ηε δχζε. Ζ δεχηεξε ηάζε ζπλδέεηαη κε ηελ επαλεκθάληζε ησλ παιαηψλ εζληθηζκψλ 58. Ζ πξναλαθεξφκελε πξψηε ηάζε νδήγεζε ζε κηα εθηεηακέλε πξνζπάζεηα απφ ηε πιεπξά ησλ Βαιθαληθψλ Κξαηψλ γηα απνθαηάζηαζε ησλ βαζηθψλ ειεπζεξηψλ θαη ηελ ιεηηνπξγία ησλ δεκνθξαηηθψλ πνιηηηθψλ ζπζηεκάησλ, αλ θαη, ζε πνιιέο ρψξεο, ε 55 Χζηφζν, ιίγν αξγφηεξα, ην 1980 ζπληειέζηεθε ζηξαηησηηθφ πξαμηθφπεκα ζηε Σνπξθία, κε απνηέιεζκα λα ζηακαηήζεη ν πνιηηηθφο δηάινγνο ζε θπβεξλεηηθφ επίπεδν αλάκεζα ζηε Σνπξθία θαη ηα ππφινηπα Βαιθαληθά θξάηε. 56 Ο Φπρξφο Πφιεκνο απνηέιεζε κηα θαηάζηαζε δηαξθνχο έληαζεο κεηαμχ ησλ ΖΠΑ θαη ηεο νβηεηηθή Έλσζε. Αθνξκή γηα ηελ νξηζηηθή ξήμε πνπ νδήγεζε ζηνλ Φπρξφ Πφιεκν, απνηέιεζε ην δήηεκα ηεο κεηαπνιεκηθήο αλαζπγθξφηεζεο ηεο Δπξψπεο. Ζ ξήμε αλάκεζα ζηα δεθαέμη θξάηε πνπ απνδέρηεθαλ ηελ νηθνλνκηθή βνήζεηα ησλ ΖΠΑ (ρέδην Μάξζαι) θαη ζε εθείλα πνπ ηελ απέξξηςαλ ζεκαηνδφηεζε ηελ γέλεζε ηνπ δηπνιηθνχ θφζκνπ. Σα βαζηθφηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ, ήηαλ ε πιεπξηθή θιηκάθσζε ηνπ απφ ηελ Δπξψπε ζηνλ ππφινηπν θφζκν θαη ν ζπλαγσληζκφο ησλ δχν ππεξδπλάκεσλ γηα ην πξνζεηαηξηζκφ πεξηζζφηεξσλ ζπκκαρηψλ αλά ηελ πθήιην. Βι. ζην χγρξνλε Παγθφζκηα Ηζηνξία ( απφ ηνλ 20 ν αηψλα έσο ζήκεξα) : Ζ Αλαζπγθξφηεζε Γηπνιηθφο θφζκνο, ηφκνο 5, Διιεληθά Γξάκκαηα, 2006 ζει ) 57 Σν Σείρνο ηνπ Βεξνιίλνπ, ην νπνίν αλαγέξζεθε 13 Απγνχζηνπ 1961, απνηεινχζε ην γλσζηφηεξν ζχκβνιν ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ. Μεηά απφ 28 ρξφληα, έπεζε 9 Ννεκβξίνπ Σα αίηηα πνπ νδήγεζαλ ζηε πηψζε ηνπ ήηαλ πνιιαπιά. Ζ θαζπζηέξεζε, ε αλαπνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ζπγθεληξσηηθήο δηνίθεζεο θαη ε νηθνλνκηθή δπζπξαγία ήηαλ ηα άκεζα θαη νξαηά ζεκάδηα ηεο απνηπρίαο ηνπ ζνβηεηηθνχ κνληέινπ. Ζ απφπεηξα κεηαξξχζκηζεο ηνπ Γθνξκπαηζφθ κε ηελ πεξεζηξφηθα έλαλ ρξφλν αξγφηεξα ήηαλ ε αξρή ηνπ ηέινπο. Βι. Γεκεηξάθνο Γ., Σείρνο : 10 ρξφληα κεηά, Ζ Υξενθνπία ηεο Οπηνπίαο, Νέεο Δπνρέο, 1999, Βήκα (δηαηίζεηαη ηελ ηζηνζειίδα 58 Παπαζσηεξίνπ Υαξάιακπνο., Σα Βαιθάληα Mεηά ην Σέινο ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ, Βηβιηνζήθε Ηλζηηηνχηνπ Γηεζλψλ ρέζεσλ, Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα, 1994, ζει

28 κεηάβαζε ζηε λέα ηάμε πξαγκάησλ δελ ζηέθζεθε κε επηηπρία εμ αξρήο. Παξάιιεια, ε επηηπρία ηεο κεηάβαζεο απφ ηε δηεπζπλφκελε «ζνζηαιηζηηθή» νηθνλνκία ζηελ νηθνλνκία αγνξάο, δηέθεξε ζε θάζε ρψξα. Πνιιέο θνξέο ηα Βαιθαληθά θξάηε βξέζεθαλ αληηκέησπα κε ην δίιιεκα κηαο γξήγνξεο κεηάβαζεο (Θεξαπεία νθ) κε δξαζηηθέο αιιαγέο ή κηαο αξγήο κεηάβαζεο (Washington Consensus) 59, σζηφζν ζηηο ρψξεο πνπ εθαξκφζηεθαλ νη δξαζηηθέο αιιαγέο (Αιβαλία, Ρνπκαλία) κεηαηνπίζηεθαλ νη πνιίηηθεο ηζνξξνπίεο. Βαζηθφ θνηλφ ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ησλ αιιαγψλ πνπ επήιζαλ ζηα λέα θξάηε ππήξμε θαη ε πξνζπάζεηα γηα εμαζθάιηζε ζπλεξγαζηψλ ζε επίπεδν θξαηψλ, αιιά θαη δηεζλψλ νξγαληζκψλ. ην α κέξνπο ηεο εξγαζίαο, επηρεηξείηαη ε παξάζεζε ηζηνξηθψλ ζηνηρεηψλ θαη γεγνλφησλ ηεο πεξηνρήο κεηά ην ηέινο ηνπ ςπρξνχ πνιέκνπ, κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηηο ζρέζεηο αλάκεζα ζηα επηκέξνπο θξάηε θαη ηελ ΔΟΚ/Δ.Δ. Χζηφζν, ζεσξείηαη απαξαίηεην λα νινθιεξσζεί ην εηζαγσγηθφ κέξνο ηεο εξγαζίαο κε ηελ ζχληνκε ηζηνξηθή αλαθνξά ζηνπο Νφηηνπο ιάβνπο. Ζ αλαγθαηφηεηα ηεο παξάζεζεο απηψλ ησλ ζηνηρείσλ, πξνζηδηάδεη ζην γεγνλφο φηη ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ ρσξψλ πνπ απνηεινχληαη ζηελ πιεηνςεθία ηνπο απφ Νφηηνπο ιάβνπο, αλήθνπλ ζηελ επνλνκαδφκελε απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε «νκάδα» ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ, ε νπνία απνηειεί θαη βαζηθφ αληηθείκελν ελαζρφιεζεο ηεο παξνχζαο κειέηεο. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ 6 νπ θαη 7 νπ αηψλα κ.ρ νη ζιάβνη εγθαηαζηάζεθαλ ζε κηα δψλε απφ ηελ Αδξηαηηθή σο ηε Μαχξε Θάιαζζα. Απηή ε κεγάιε γεσγξαθηθή δηαζπνξά ηνπο έθεξε θάησ απφ ηελ επηξξνή μέλσλ, κε απνηέιεζκα λα εμειηρζνχλ ζε 4 δηαθξηηνχο ιανχο, ηνπο ινβέλνπο, ηνπο Κξνάηεο, ηνπο έξβνπο θαη ηνπο Βνχιγαξνπο. πσο πξναλαθέξζεθε, ζηηο αξρέο ηνπ 19 νπ αηψλα φινη απηνί νη ιανί βξίζθνληαλ ππφ μεληθή θαηνρή, κε εμαίξεζε κηα κηθξή νκάδα νξεζηβίσλ ηνπ Μαπξνβνπλίνπ θαη κεξηθψλ λαπηηθψλ θαη εκπφξσλ ζηε Γεκνθξαηία ηεο Γαικαηηθήο πφιεο Ραγθνχζαο ή Νηνπκπξφβληθ. πλεπψο, νη λφηηνη ιάβνη ήηαλ δηραζκέλνη ηφζν πνιηηηζκηθά, φζν θαη 59 Roland Gérard., Ten Years After... Transition and Economics, IMF Staff Papers, Vol. 48, Special Issues, 2001 International Monetary Fund. 28

29 πνιηηηθά. Οη ινβέλνη 60 θαη Κξνάηεο 61 αλήθαλ ζην δπηηθφ θφζκν, φληαο θαζνιηθνί, ελψ νη έξβνη 62 θαη νη Βνχιγαξνη αλήθαλ ζηνλ αλαηνιηθφ θφζκν, εμαηηίαο ηεο Οξζφδνμεο πίζηεο θαη ησλ Βπδαληηλψλ θαη Οζσκαληθψλ θαηαβνιψλ ηνπο. Μεηά ην 1830, κε ππξήλα ην απηφλνκν ζεξβηθφ θξάηνο, αλαπηχρζεθε ην λνηηνζιαβηθφ θίλεκα, βαζηθή ζηφρεπζε ηνπ νπνίνπ απνηεινχζε ε δεκηνπξγία ελφο απηνηεινχο Ννηηνζιαβηθνχ Κξάηνπο. Οξφζεκν ζηελ ηζηνξία ησλ λφηησλ ζιάβσλ απνηειεί ε 1 ε Γεθεκβξίνπ 1918, φηαλ εθπξφζσπνη φισλ ησλ λνηηνζιαβηθψλ ρσξψλ ζπλαληήζεθαλ ζην Βειηγξάδη θαη αλαθεξχμαλ επίζεκα ην λέν Βαζίιεην ησλ έξβσλ, Κξναηψλ θαη ινβέλσλ, ελψ ην 1821 απέθηεζαλ θνηλφ ζχληαγκα Οη ινβέλνη πξσηνεκθαλίζηεθαλ ζηε ζεκεξηλή ηνπο παηξίδα θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 6 νπ αηψλα. Αθνχ δηεμήγαγαλ έλαλ επίπνλν αγψλα θαηά ησλ Αβαξψλ, ππέθπςαλ ζηνπο Γεξκαλνχο ζηα ηέιε ηνπ 8 νπ αηψλα. ηε ζπλέρεηα, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 14 νπ θαη 15 νπ αηψλα βξέζεθαλ ππφ ηελ θπξηαξρία ησλ Αςβνχξγσλ. Οη ινβέλνη δελ είραλ θαηαθέξεη λα εγθαζηδξχζνπλ αλεμάξηεην θξαηηθφ νξγαληζκφ, δεδνκέλνπ ηνπ φηη βξίζθνληαλ ππφ μεληθή θαηνρή έσο ηε δεκηνπξγία ηεο Γηνπγθνζιαβίαο. Πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη ε επηξξνή πνπ άζθεζε ε Γεξκαλία ζηνπο ινβέλνπο ζπλείζθεξε ζηελ πνιηηηζκηθή θαη νηθνλνκηθή ηνπο αλάπηπμε. ηαπξηαλφο, ζει Οη Κξνάηεο δηέθεξαλ απφ ηνπο ινβέλνπο ζηε γιψζζα θαη ζην ηζηνξηθφ ππφβαζξν, σζηφζν αζπάδνληαλ θαη απηνί ηνλ θαζνιηθηζκφ. ην κεζαίσλα, νη Κξνάηεο είραλ θαηαθέξεη λα αλαπηχμνπλ έλα ηζρπξφ βαζίιεην. Γηα έλα ρξνληθφ δηάζηεκα κεηά ηελ άθημε ηνπο ζηα Βαιθάληα ηνλ 7 ν αηψλα, ήηαλ ραιαξά νξγαλσκέλνη ζε θπιεηηθή βάζε. Σνλ 9 ν αηψλα βξέζεθαλ ππφ ηελ Φξαγθηθή θαη Βπδαληηλή Απηνθξαηνξία, ελψ ζηηο αξρέο ηνπ 10 νπ αηψλα ίδξπζαλ αλεμάξηεην θξάηνο. Σνλ αηψλα πνπ αθνινχζεζε ε Κξναηία εμειίρζεθε ζε κεγάιε δχλακε, ελψ ην 1089 ε πεξηνρή πεξηήιζε ζηελ θπξηαξρία ηεο Οπγγαξίαο. Αξγφηεξα, ε Βελεηία θαηέθηεζε ηηο Γαικαηηθέο αθηέο ηεο πεξηνρήο, νη νπνίεο πεξηήιζαλ ην 1797 ζην Ναπνιέσλ. Σν δπηηθφ άθξν ηεο ρψξαο παξέκεηλε ζηνπο Αςβνχξγνπο, ελψ ην ππφινηπν άλεθε ζηνπο Σνχξθνπο, σο ηε πλζήθε ηνπ Κάξινβηηο (1699) θαη ηνπ Παζάξνβηηο (1718), νη νπνίεο επέβαιαλ ηε θπξηαξρία ησλ Αςβνχξγσλ ζε νιφθιεξε ηε ρψξα. ηαπξηαλφο, ζει Ζ εξβία αλέπηπμε έληνλε πνιηηηθή δξάζε θαη θαηείρε εγεηηθφ ξφιν ζηα Βαιθάληα απφ ην 1100 κέρξη θαη ηελ ππνηαγή ηεο ζηνπο Οζσκαλνχο ην ηε ζπλέρεηα, αλ θαη νη Κξνάηεο θαη νη ινβέλνη βξίζθνληαλ ζρεδφλ εμ νινθιήξνπ ζηελ Απζηξννπγγξηθή Απηνθξαηνξία, νη έξβνη ήηαλ πνιχ πην δηαζπαξκέλνη. Οη έξβνη ηεο Νφηηαο Οπγγαξίαο (Βντβνληίλα ή Γνπθάην) βξίζθνληαλ ππφ ηνπο Αςβνχξγνπο, απηνί πνπ δηέκελαλ ζηε Βνζλία θαη Δξδεγνβίλε ήηαλ ππήθννη ησλ Σνχξθσλ σο ην 1878, φηαλ θαη απηέο νη δχν επαξρίεο πεξηήιζαλ ππφ ηνλ έιεγρν ησλ Αςβνχξγσλ. Οξηζκέλνη έξβνη βξίζθνληαλ ζηνλ αλεμάξηεην ζχιαθα ηνπ Μαπξνβνπλίνπ εληφο ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο (κε ην νπιηάλν ειίκ Γ ην 1799 είρε ππνγξαθεί ε ζρεηηθή ζπλζήθε πνπ παξαρσξνχζε ηελ αλεμαξηεζία ηνπ Μαπξνβνπλίνπ), ελψ νη ππφινηπνη δνχζαλ απφ ηνλ 14 ν αηψλα ππν ηνλ Σνπξθηθφ δπγφ ζηα Νφηηα ηνπ Γνχλαβε θη αλάκεζα ζην Μαπξνβνχλην θαη ηε Βνζλία πξνο ηα δπηηθά θαη ηε Βνπιγαξία πξνο ηα αλαηνιηθά. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη νη έξβνη πνπ βξίζθνληαλ ππν Οζσκαληθή θαηνρή ήηαλ ιηγφηεξν αλεπηπγκέλνη απφ ηνπο ππφινηπνπο, σζηφζν ιφγσ ηεο παξαθκήο ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο ήηαλ νη πξψηνη απφ ηνπο ζπκπαηξηψηεο ηνπο πνπ θέξδηζαλ ηελ ειεπζεξία ηνπο θαη δεκηνχξγεζαλ ηνλ ππξήλα ηνπ κειινληηθνχ Γηνπγθνζιαβηθνχ Κξάηνπο. ηαπξηαλφο ζει Σν «χληαγκα ηνπ Βηληνβληαλ», ζηεξίρζεθε ζην πξνπνιεκηθφ ζεξβηθφ ζχληαγκα. Πξνβιέπνληαλ θνηλνβνχιην ρσξίο γεξνπζία θαη έληνλα ζπγθεληξσηηθφ δηνηθεηηθφ ζχζηεκα. Ο ζηξαηφο ήηαλ ππφ ηνλ έιεγρν ηνπ βαζηιεία, ελψ ν ηειεπηαίνο επέιεγε ην πξσζππνπξγφ αλάινγα κε ηελ θαηαλνκή ησλ ςήθσλ ζηε Βνπιή. Παξάιιεια, επηβάιινληαλ πεξηνξηζκνί ζηελ ειεπζεξία ηχπνπ, ιφγνπ θαη δεκνζίσλ ζπλαζξνίζεσλ, ελψ ήηαλ πην θηιειεχζεξν ζε ζξεζθεπηηθά δεηήκαηα. Βι. ηαπξηαλφο ζει

30 Σα πξνβιήκαηα ζην λέν Βαζίιεην ησλ έξβσλ, Κξναηψλ θαη ινβέλσλ δελ άξγεζαλ λα δηαθαλνχλ, ν απνθιεηζηηθφο ζρεδφλ έιεγρνο ηεο θξαηηθήο κεραλήο απφ ην Βειηγξάδη θαη ε γεληθφηεξε εξβηθή θπξηαξρία ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηνπ λένπ Βαζηιείνπ πξνθάιεζε αληηδξάζεηο 64, πξνβάιινληαο ην αίηεκα ηεο νκνζπνλδηαθήο έλαληη ηεο ζπγθεληξσηηθήο δηνίθεζεο 65. Σν 1829, ε δηθηαηνξία ηνπ Αιέμαλδξνπ έδσζε λέν ζχληαγκα θαη κεηνλφκαζε ην Βαζίιεην ησλ έξβσλ, Κξναηψλ θαη ινβέλσλ ζε Γηνπγθνζιαβία 66, φλνκα ην νπνίν παξέκεηλε σο ηελ εηζβνιή ηεο Γεξκαλίαο ζηε ρψξα ην Σελ πεξίνδν ηεο δηθηαηνξίαο θαη αξγφηεξα ηεο αληηβαζηιείαο 67 επηδεηλψζεθαλ νη δηακάρεο αλάκεζα ζε έξβνπο θαη Κξνάηεο 68. ηηο 26 Απγνχζηνπ 1939, νη δχν πιεπξέο θαηέιεμαλ ζε κηα ζπκθσλία (Sporazum), ε νπνία θαζφξηδε ηα ζχλνξα ηεο λέαο απηφλνκεο Κξναηίαο, απνδίδνληαο ηεο ην 27% ηεο επηθξάηεηαο ηεο Γηνπγθνζιαβίαο θαη 29% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο. Δπηπξφζζεηα, δφζεθε ζηε Κξναηία πιήξε απηνλνκία ζρεηηθά κε ηελ εζσηεξηθή δηνίθεζε θαη ηα ρξεκαηννηθνλνκηθά ηεο, θαζψο θαη ην δηθαίσκα λα εθιέγεη δηθή ηεο εζληθή ζπλέιεπζε. Χζηφζν, ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο πκθσλίαο ήηαλ ειάρηζηε, δεδνκέλνπ ηνπ φηη κηα εβδνκάδα αξγφηεξα μέζπαζε ν Β Παγθφζκηνο Πφιεκνο. Μεηά ην ηέινο ηνπ Πνιέκνπ, νη θνκκνπληζηέο ήηαλ ε κνλαδηθή ηζρπξή πνιηηηθή δχλακε ζηε πεξηνρή. ηηο 29 Ννεκβξίνπ ηνπ 1945, ε λέα αηξεηή βνπιή θαηήξγεζε ηε 64 χκθσλα κε ην ηαπξηαλφ, «Σν γεγνλφο απηφ δελ ζα έπξεπε λα πξνθαιέζεη έθπιεμε, κε δεδνκέλε ηελ εηεξφθιεηε θαηαγσγή θαη ζχζηαζε ηνπ θξάηνπο. Απαξηίδνληαλ απφ ηε ινβελία θαη ηε Γαικαηία, πξψελ θηήζεηο ηηο Απζηξίαο ηελ Κξναηία θαη ηε ιαβνλία, πξψελ εκηαπηφλνκε επαξρία ηεο Οπγγαξία ηελ Βνηβνληίλα, πξψελ αλαπφζπαζην ηκήκα ηεο Οπγγαξίαο ηε Βνζλία Δξδεγνβίλε, πξψελ ζπγθπξηαξρία ηεο Απζηξίαο θαη ηεο Οπγγαξίαο πνπ δηνηθνχληαλ απφ ην θνηλφ ππνπξγείν Οηθνλνκηθψλ ησλ δχν ρσξψλ θαη ηέινο, ην Μαπξνβνχλην θαη ηε εξβία, πξψελ αλεμάξηεηα βαζίιεηα. Δπίζεο, ε εξβία θαη ην Μαπξνβνχλην πεξηιάκβαλαλ ηκήκαηα ηεο Μαθεδνλίαο θαζψο θαη ην αληδάθη ηνπ Νφβη Παδάξ, ηα νπνία απνηεινχζαλ ηνχξθηθεο θηήζεηο σο ην 1912». Βι. ηαπξηαλφο, ζει Δπηπξφζζεηα, πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ιφγσ ησλ δηαθνξεηηθψλ επηπέδσλ νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ησλ πεξηνρψλ απηψλ, δεκηνπξγήζεθαλ πξνβιήκαηα ελζσκάησζεο. 65 Κπξηαξρνχζαλ ηξείο δηαθνξηθέο απφςεηο απφ ηνπο Κξνάηεο : (1) δεκηνπξγία κηαο νκνζπνλδίαο ησλ Νφηησλ ιάβσλ, ηελ νπνία επηζπκνχζαλ αξρηθά ην «Illyrian Movement» θαη ζηε ζπλέρεηα ν Josip Juraj Strossmayer θαη ν Franjo Racki, (2) δεκηνπξγία ελφο αλεμάξηεηνπ Κξναηηθνχ Κξάηνπο, ππνζηεξηρηέο ηνπ νπνίνπ ήηαλ ν Ante Starcevic θαη ν Eugen Kvaterni, (3) δεκηνπξγία κηαο κνξθήο Έλσζεο ησλ Νφηησλ ιάβσλ («unitarist variant»), πξνζέγγηζε πνπ αλαπηχρζεθε απφ ηνλ Svetozar Pribicevic. Irvine Jill A., The Croat question : partisan politics in the formation of the Yugoslav socialist state, Boulder, Western Press 1993, ζει Σν φλνκα Γηνπγθνζιαβία ζεκαίλεη Υψξα ησλ Νφηησλ (Jug) ιάβσλ (Slav). 67 Σξηκειήο αληηβαζηιεία, ε νπνία άζθεζε ηελ εμνπζία κεηά ηε δνινθνλία ηνπ Αιέμαλδξνπ ζηηο 9 Οθησβξίνπ Σελ επνρή απηή αλέπηπμαλ έληνλε δξάζε εμηξεκηζηηθά ζηνηρεία θαη απφ ηηο δχν πιεπξέο (ZBOR, USTASHA). Βι. Stanley G Payne., A history of fascism, , Wisconsin Press,

31 κνλαξρία θαη ίδξπζε ηελ Γεκνθξαηηθή Οκνζπνλδηαθή Γηνπγθνζιαβία, πνπ ην 1946 κεηνλνκάζηεθε ζε Οκνζπνλδηαθή Λατθή Γεκνθξαηία ηεο Γηνπγθνζιαβίαο (Federal Narodna Republika Jugoslavijia) 69. Λίγν αξγφηεξα ηέζεθε ζε ηζρχ ην πξψην ζχληαγκα, ην νπνίν θαζφξηδε ηε δνκή θαη ηελ νξγάλσζε ηεο Οκνζπνλδηαθήο Γηνπγθνζιαβίαο. Σν ζχληαγκα πξνέβιεπε ζηνλ ππξήλα ηεο Οκνζπνλδηαθήο δνκήο έμη απηφλνκεο Οκφζπνλδεο «Γεκνθξαηίεο» (Βνζλία - Δξδεγνβίλε, Κξναηία, θφπηα, Μαπξνβνχλην, εξβία θαη ινβελία), δχν απηφλνκεο επαξρίεο ( Κφζζνβν θαη Βνηβνληίλα) θαη κηα απηφλνκε πεξηνρή (Μεηφρηνλ). Ο πιεζπζκφο ηεο Οκνζπνλδίαο ήηαλ πνιπεζληθφο θαη εηεξνγελήο, απνηεινχκελνο απφ δηαθνξεηηθέο ζξεζθεπηηθέο, εζληθέο θαη πνιηηηζκηθέο «νκάδεο». 70 Δπηπξφζζεηα, ε θπβέξλεζε ηνπ Σίηνπ πξνέβε ζε κεηαξξπζκίζεηο φζνλ αθνξά ηηο ζρέζεηο ηδηνθηεζία 71 νβηεηηθνχ ηχπνπ. ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα θαη θαζηέξσζε νηθνλνκηθφ ζχζηεκα Σν 1953 θαηαξηίζηεθε λέν ζχληαγκα ζηελ Οκνζπνλδία, κεηά ηεο ξήμε ησλ ζρέζεσλ Γηνπγθνζιαβίαο νβηεηηθήο Έλσζεο θαη ηελ απνρψξεζε ηεο πξψηεο απφ ηελ Κφκηλθνξκ (1948). Λίγν κεηά ην ζάλαην ηνπ ηάιηλ (1953), νη ζρέζεηο Γηνπγθνζιαβίαο νβηεηηθήο Έλσζεο απνθαηαζηάζεθαλ θαη νη δχν ρψξεο πξνέβεζαλ ζηελ έθδνζε ηεο «Γηαθήξπμεο ηνπ Βειηγξαδίνπ», ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε νβηεηηθή Έλσζε ζα αλαγλψξηδε ην δηθαίσκα θάζε ζνζηαιηζηηθήο ρψξαο λα αθνινπζήζεη ηε δηθή ηεο πνξεία πξνο ηνλ ζνζηαιηζκφ. 72 Σνλ Απξίιην ηνπ 1963, κεηνλνκάζηεθε ζε νζηαιηζηηθή Οκνζπνλδηαθή Γεκνθξαηία ηεο Γηνπγθνζιαβίαο (ΟΓΓ) θαη θαηαξηίζηεθε λέν ζχληαγκα, ην νπνίν 69 Βι. Μαξθαληψλεο Νηθφιανο., Σα Υίιηα Πξφζσπα ηεο εξβίαο : ηε Γίλε ηνπ Δζληθηζκνχ θη ησλ Βαιθαληθψλ πγθξνχζεσλ, εκεξηλή, 27 Ηνπιίνπ ( 70 Σελ πεξίνδν εθείλε, νη βαζηθέο εζληθέο νκάδεο πνπ ζπλέζεηαλ ην ζχλνιν ηνπ Γηνπγθνζιαβηθνχ ιανχ ήηαλ : 8,14 εθαηνκκχξηα έξβνη, 4,5 εθαηνκκχξηα Κξνάηεο, 1,5 εθαηνκκχξην ινβέλνη, 1,1 εθαηνκκχξην «θνπηαλνί», Μαπξνβνχληνη, 1,3 εθαηνκκχξην Αιβαλνί, Οχγγξνη., Σζέρνη, Οπθξαλνί, Ρφκ, Σνχξθνη, Δβξαίνη, 1500 Έιιελεο, Γηαιινπξίδεο Υξηζηφθνξνο., Σα Βαιθαληθά Κξάηε Γηνπγθνζιαβία, Σνπξθία, Ρνπκαλία, Βνπιγαξία: Ηζηνξία Πνιηηηθφο χζηεκα Δμσηεξηθή Πνιηηηθή, ζην Γηαιινπξίδεο Υξηζηφθνξνο & Αιεηθάληεο ηέιηνο., Σα Βαιθάληα ζην ηαπξνδξφκη ησλ Δμειίμεσλ, Δθδφζεηο Ρνέο, Αζήλα 1988, ζει Κξαηηθνπνηήζεθαλ νη κεζαίεο θαη νη κεγάιεο ηδηνθηεζίεο θαη ηα αθίλεηα πνπ αλήθαλ ζε ηξάπεδεο, κνλαζηήξηα, εθθιεζίεο θαη ηδησηηθέο εηαηξείεο, ελψ δηαλεκήζεθε ε κηζή γή ζηνπο αγξφηεο θαη ε ππφινηπε ζε θξαηηθέο επηρεηξήζεηο. Βι. Σν Γηνπγθνζιαβηθφ ρίζκα, ζην Ζ Αλαζπγθξφηεζε Γηπνιηθφο θφζκνο, ηφκνο 5, Διιεληθά Γξάκκαηα, 2006 ζει ). 72 Πξέπεη λα ζεκεησζεί, φηη αξγφηεξα, κεηά ηελ νβηεηηθή εηζβνιή ζηελ Οπγγαξία (1956), νη ζρέζεηο ησλ δχν θξαηψλ δηαηαξάρζεθαλ. 31

32 αλαζεσξήζεθε ην 1967/68 θαη ην 1971, ελψ ην 1974, ε Οκνζπνλδηαθή πλέιεπζε ηεο Γηνπγθνζιαβίαο ςήθηζε ην ηέηαξην χληαγκα, ην νπνίν ίζρπε σο θαη ηελ δηάιπζε ηεο. Παξάιιεια, ν Σίην αλαθεξχρζεθε ηζφβηνο πξφεδξνο ηεο Γηνπγθνζιαβίαο. χκθσλα κε απηφ ην χληαγκα, νη αξκνδηφηεηεο ηεο Οκνζπνλδίαο πεξηνξίζηεθαλ, ελψ εληζρχζεθε ν ζπλδπαζκφο Απνθεληξσηηθνχ - Οκνζπνλδηαθνχ ραξαρηήξα ηεο ΟΓΓ. 73 εκαληηθνί ηνκείο Αξκνδηνηήησλ (άκπλα, εμσηεξηθή θαη νηθνλνκηθή πνιηηηθή ) ηεο Οκνζπνλδίαο κεηαθέξζεθαλ ζηηο «Οκφζπνλδεο Γεκνθξαηίεο» θαη ηηο «Απηφλνκεο Δπαξρίεο». Παξάιιεια επηηξάπεθε ε ίδξπζε Σξαπεδψλ ζε θάζε Οκφζπνλδε Γεκνθξαηία ή Απηφλνκε Δπαξρία. Κάζε Οκφζπνλδε Πνιηηεία θαη Δπαξρία απνηεινχζε κηα θξαηηθή νληφηεηα κε Ννκνζεηηθά ψκαηα, Δθηειεζηηθή θαη Γηθαζηηθή Δμνπζία θαη δηθφ ηεο χληαγκα. Ζ πνιηηηθή ηνπο απηνλνκία ζηεξίρζεθε ζηελ αξρή ηεο «Κνηλσληθνπνιηηηθήο θαη Οηθνλνκηθήο Απηνδηνίθεζεο θαη ηνπ Πνιπθεληξηζκνχ». 74 Δπηπξφζζεηα, ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε Γηεχζπλζε ηελ εθεκεξίδσλ, ηεο ξαδηνηειεφξαζεο, ησλ θηλεκαηνγξάθσλ θαη ησλ άιισλ Μέζσλ Μαδηθήο Δλεκέξσζεο ππάγνληαλ ζηελ απηνδηνίθεζε 75 Μεηά ην ζάλαην ηνπ Γηφζηπ Μπξνδ Σίην (1980), άξρηζαλ λα δηαθαίλνληαη ηα πξψηα ζεκάδηα ηεο θξίζεο σο απφξξνηα ησλ ζεκαληηθψλ απνθιίζεσλ ζην βηνηηθφ επίπεδν θάζε νκφζπνλδεο δεκνθξαηίαο. 76 Ζ άζρεκε νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο ΟΓΓ 73 Γηάθνξεο πεγέο αλαθέξνπλ φηη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, δελ έιαβε ρψξα πξαγκαηηθή απνθέληξσζε θαη ελίζρπζε ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ επηκέξνπο κεξψλ. Κάζε κηα απφ ηηο Γεκνθξαηίεο θαη ηηο επαξρίεο φξηδαλ έλαλ εθπξφζσπν ηνπο ζηε ζπιινγηθή πξνεδξεία. Χζηφζν, ε ζέζε απηή άξρηζε λα απνθηάεη ζεκαζία, κφλν κεηά ην ζάλαην ην Σίην. Βι. Ο εκθχιηνο Πφιεκνο ζηελ πξψελ Γηνπγθνζιαβία, ζην χγρξνλε Παγθφζκηα Ηζηνξία (απφ ηνλ 20 ν αηψλα έσο ζήκεξα) : ε Αλαδήηεζε Μηαο Νέαο Σάμεο Σα ελάξηα, Διιεληθά Γξάκκαηα, ηφκνο 9, Παξάιιεια, ζεκαληηθή δηνηθεηηθή δηάξζξσζε κεηά ηηο Οκφζπνλδεο Πνιηηείεο θαη ηηο Απηφλνκεο Δπαξρίεο, απνηεινχζε ε Κνηλφηεηα ή νκάδα Κνηλνηήησλ θαη Οηθηζκψλ, ε νπνίεο είραλ ηε δπλαηφηεηα ηεο απηνδηνίθεζεο ζε αξθεηνχο ηνκείο (πξνζηαζία λέσλ, παηδεία, πνιηηηζκφο θ.α) Βι. Γηαιινπξίδεο Υξηζηφθνξνο., Σα Βαιθαληθά Κξάηε Γηνπγθνζιαβία, Σνπξθία, Ρνπκαλία, Βνπιγαξία: Ηζηνξία Πνιηηηθφο χζηεκα Δμσηεξηθή Πνιηηηθή, ζην Γηαιινπξίδεο Υξηζηφθνξνο & Αιεηθάληεο ηέιηνο., Σα Βαιθάληα ζην ηαπξνδξφκη ησλ Δμειίμεσλ, Δθδφζεηο Ρνέο, Αζήλα 1988, ζει Χζηφζν, παξαηεξήζεθαλ αληηδξάζεηο ησλ δηαλννπκέλσλ, ελάληηα ζηηο παξεκβαηηθέο πξαθηηθέο θξαηηθψλ θαη θνκκαηηθψλ νξγάλσλ ζηελ ειεπζεξία ηνπ ηχπνπ. Βι. ν.π ζει χκθσλα κε ηνλ θαζεγεηή Ρνδάθε Υξήζην, ιανί κε δηαθνξεηηθέο ηζηνξηθέο εκπεηξίεο ζηε θξίζηκε πεξίνδν ηεο δηακφξθσζεο ησλ εζληθψλ ζπλεηδήζεσλ, δηαθνξεηηθά πνιηηηζκηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη δηαθνξεηηθή θνηλσληθφ-νηθνλνκηθή νξγάλσζε ζπλελψζεθαλ ζε απηφ ην παξαδνζηαθφ κφξθσκα, πνπ απνηέιεζε ηε κεηαπνιεκηθή Γηνπγθνζιαβία. Απηή, φκσο, ε ζπλέλσζε δελ απέδσζε. Ζ αδπλακία ηεο πνιηηηθήο θαη ηνπ ζπζηήκαηνο λα δεκηνπξγήζνπλ πξνυπνζέζεηο κφληκεο θαη ζηαζεξήο ελφηεηαο ππήξμε έθδειε ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ νκνζπνλδηαθνχ θξάηνπο. Απφ ηε κία ν βνξξάο είρε θαιχηεξε θνηλσληθν-νηθνλνκηθή νξγάλσζε, φκσο αηζζαλφηαλ ππνβαζκηζκέλνο πνιηηηθά. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ν λφηνο παξέκελε ε νηθνλνκηθά κεηνλεθηηθή πεξηνρή, φπνπ ε θαηαπίεζε ηνπ νινθιεξσηηθνχ 32

33 αχμεζε ηηο δηαθνξέο απηέο 77 θαη θαηέζηεζε απερζέζηεξε ηελ εγεηηθή ζέζε ηεο Γεκνθξαηίαο ηεο εξβία. Σν 1987, ηελ εμνπζία ηεο ΟΓΓ αλέιαβε ν έξβνο ιφκπνληαλ Μηιφζεβηηο, ελψ ιίγα ρξφληα αξγφηεξα ε ΟΓΓ, δηαζπάζηεθε ζε κηα ζεηξά κηθξψλ θαη ερζξηθψλ κεηαμχ ηνπο θξαηψλ. πσο δηαθαίλεηαη, ε ζπλχπαξμε ησλ εζλνηήησλ πνπ δνχζαλ ζηε πεξηνρή, ζε έλα θξαηηθφ κεραληζκφ δεκηνχξγεζε πνιιέο θνξέο πξνβιήκαηα θαη πξνζηξηβέο κεηαμχ ηνπο, κε απνθνξχθσκα ηελ δηάιπζε ηεο ΓΟΓ. Ζ Γηνπγθνζιαβηθή θξίζε εξκελεχηεθε απφ πνιινχο δπηηθνχο σο βαιθαληθά θαληάζκαηα, πξναηψληεο έρζξεο, πνιηηηζκηθφο πξσηνγνληζκφο ησλ Βαιθαλίσλ, παξνηκηψδεο βαιθαληθή αλαζηάησζε αληί γηα αγψλα γηα απηνδηαρείξηζε, δηθαηψκαηα ησλ πνιηηψλ θαη ησλ κεηνλνηηθψλ νκάδσλ, εζληθή θαη ζξεζθεπηηθή απηνλνκία, ηζνξξνπία κεηαμχ δηαθνξεηηθψλ εζλνηήησλ 78 θαη πξνζπάζεηα γηα δεκηνπξγία Δζλψλ Κξαηψλ. 79 Ζ πξναλαθεξφκελε θξίζε, νδήγεζε ζε κηα λέα κνξθή παξεκβαηηζκνχ (νηθνλνκηθή, ζηξαηησηηθή) απφ ηε πιεπξά ζπιινγηθψλ νληνηήησλ (δηεζλείο νξγαληζκνί), απνθνξχθσκα ηεο νπνία ππήξμε ε πξνζπάζεηα ζχλδεζεο ησλ λέσλ θξαηψλ κε ηνπο νξγαληζκνχο απηνχο (πρ ΝΑΣΟ, ΔΟΚ/ΔΔ), κέζσ αηηήζεσλ εληάμεσο ησλ πξψησλ. Δθηφο φκσο απφ ηα πξψελ Γηνπγθνζιαβηθά θξάηε, ηα ηειεπηαία ρξφληα ηα Βαιθάληα -κε εμαίξεζε ηελ Διιάδα- έρνπλ πεξάζεη ζε κηα δηαδηθαζία εμεπξσπατζκνχ θαη εθδπηηζκνχ, ε νπνία ζπλνδεχηεθε απφ ηελ αλάπηπμε ηνπ νξζνινγηζκνχ, ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο επηξξνήο ηεο Δθθιεζία, ηελ αλάπηπμε ηνπ εκπνξίνπ θαη ηεο βηνκεραλίαο ηε δεκηνπξγία κηαο λέαο αζηηθήο ηάμεο θαη άιισλ θνηλσληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ νκάδσλ. Χζηφζν, πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε έληαζε θαη ν βαζκφο ηνπ εμεπξσπατζκνχ, δηαθέξεη ζηα δηάθνξα εζληθά θξάηε ησλ Βαιθαλίσλ. Ζ Διιάδα (1981), ε ινβελία (2004), ε θαζεζηψηνο ππήξμε πην αηζζεηή. Βι. Ρνδάθεο Υξήζηνο, Ζ Κξίζε ζηε Γηνπγθνζιαβία, ζην ζην ζπιινγηθφ ηφκν πνπ επηκειήζεθε ν Θάλνο Βεξέκεο Βαιθάληα (Απφ ην δηπνιηζκφ ζηε λέα επνρή), Δθδφζεηο Γλψζε, 1995, ζει Άξρηζαλ λα παξαηεξνχληαη εληνλφηεξα ηα θαηλφκελα απνδηνξγάλσζεο θαη εζληθηζηηθήο αληηπαξάζεζεο 78 Βι. Σνληφξνβα Μαξία., Βαιθάληα: Ζ δπηηθή θαληαζίσζε, Παξαηεξεηήο, Ζ δεκηνπξγία Έζλνπο Κξάηνπο επηηπγράλεηαη κε ηελ απνθαηάζηαζε ησλ δεζκψλ αλάκεζα ζην έζλνο θαη ην θξάηνο. Ζ αληίιεςε φηη θάζε έζλνο ζα πξέπεη λα έρεη ην δηθφ ηνπ θξάηνο θαη φηη ηα ζχλνξα ηνπ θξάηνπο ζα πξέπεη λα αληηζηνηρνχλ κε απηά ηνπ έζλνπο, απνηειεί ηε βαζηθή αηηία πξφθιεζεο ζπγθξνχζεσλ ζηε πεξηνρή 33

34 Βνπιγαξία θαη ε Ρνπκαλία (2007) απνηεινχλ ήδε θξάηε κέιε (θ-κ) ηεο ΔΔ, ε Κξναηία, ε ΠΓΓΜ θαη ε Σνπξθία είλαη ππνςήθηα θ-κ ηεο ΔΔ, ελψ ηα ππφινηπα Βαιθαληθά θξάηε είλαη ελ δπλάκεη ππνςήθηα θ-κ. Ζ εξγαζία δηαξζξψλεηαη ζε 2 κέξε, αληηθείκελν κειέηεο ηνπ πξψηνπ κέξνπο ηεο εξγαζίαο, απνηειεί ε δηεξεχλεζε ησλ ζρέζεσλ ηεο ΔΔ κε ηα Γπηηθά Βαιθάληα. Δηδηθή αλαθνξά γίλεηαη ζηα νξφζεκα, ζηε πξφνδν θαη ζηηο πξνθιήζεηο πνπ επξφθεηην λα αληηκεησπίζεη θάζε κεκνλσκέλν θξάηνο ηεο πεξηνρήο, πξνθεηκέλνπ λα εληαρζεί ζηελ «Δπξσπατθή Οηθνγέλεηα». Σα Γπηηθά Βαιθάληα, ζχκθσλα κε ηε θαηεγνξηνπνίεζε πνπ έθαλε ε ίδηα ε ΔΔ ζεσξψληαο ηα Βαιθάληα σο πεξηθεξεηαθή ελφηεηα άζθεζεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο - πεξηιακβάλνπλ ηελ Αιβαλία, ηε Βνζλία θαη Δξδεγνβίλε, ην Μαπξνβνχλην, ηελ Κξναηία θαη ηελ ΠΓΓΜ, ηε εξβία θαη Κνζζπθνπέδην ζχκθσλα κε ην Φήθηζκα 1244 ηνπ ΟΖΔ. 80 Δλψ ζην δεχηεξν κέξνο δηεμάγεηαη κηα κειέηε πεξίπησζεο αλαθνξηθά κε ην δήηεκα ηεο απνθέληξσζεο ζηε ΠΓΓΜ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην πξψην κέξνο δηαθξίλεηαη ζε ηέζζεξα θεθαιαία, ζην πξψην θεθάιαην γίλεηαη αλαθνξά ζηε πνιηηηθή ησλ δηεπξχλζεσλ ηεο ΔΔ θαη ζηε γεληθφηεξε Δπξσπατθή πνιηηηθή γηα ηα Γπηηθά Βαιθάληα ζηα ζχλνιν ηνπο. ην δεχηεξν θεθάιαην, επηρεηξείηαη κηα ζχληνκε ηζηνξηθή αλαθνξά ησλ γεγνλφησλ πνπ έιαβαλ ρψξα κεηά ην ηέινο ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ ζηα Βαιθάληα. Δπηπξφζζεηα, γίλεηαη αλαθνξά θαη ζηε δηεζλή παξνπζία ζηα δπηηθά Βαιθάληα ηε πεξίνδν απηή. Σν θεθάιαην απηή ρσξίδεηαη ζε δύν ππνελόηεηεο, αληηθείκελν ελαζρφιεζεο ηεο πξώηεο ππνελόηεηαο απνηειεί ε δηάιπζε ηεο Γηνπγθνζιαβίαο, ελψ ε δεχηεξε ππνελόηεηα αλαθέξεηαη ζηα βαζηθφηεξα γεγνλφηα πνπ έιαβαλ ρψξα ζηελ Αιβαλία κεηά ην ηέινο ηνπ ςπρξνχ πνιέκνπ. ην ηξίην θεθάιαην παξαζέηνληαη ηα βαζηθά νξφζεκα ησλ ζρέζεσλ ηεο ΔΔ κε θάζε θξάηνο ηεο πεξηνρήο μερσξηζηά. Ζ ελαζρφιεζε κε ηελ πεξίπησζε ηεο ΠΓΓΜ ζην ζπγθεθξηκέλν θεθάιαην, γηα ιφγνπο εξεπλεηηθνχο είλαη πην εθηεηακέλε απφ φηη γηα ηα ππφινηπα θξάηε. ην ηέηαξην θεθάιαην παξαζέηνληαη ζθέςεηο γηα ην πηζαλφ κέιινλ κηαο δηεπξπκέλεο ΔΔ. 80 χκθσλα κε ηνλ Νηθφιαν Σδηθάθε, ε δηρνηφκεζε ησλ Βαιθαλίσλ ζε Αλαηνιηθά θαη Γπηηθά δελ ζηεξίδεηαη ζε θάπνηα ηζηνξηθά ή πνιηηηζκηθά θξηηήξηα. Αληηζέησο, ε δηαίξεζε ηεο πεξηνρήο έρεη πνιηηηθφ πεξηερφκελν αθνχ ην κφλν θνηλφ ραξαθηεξηζηηθφ αλάκεζα ζηα θξάηε ηεο Γπηηθήο Βαιθαληθήο είλαη ε ζεκαληηθή πζηέξεζε ζηελ πηνζέηεζε νηθνλνκηθψλ θαη πνιηηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ. Ο φξνο "Γπηηθά Βαιθάληα" ινηπφλ παξαπέκπεη ζηα θξάηε εθείλα ηεο πεξηνρήο ησλ νπνίσλ ηα πνιιαπιά θαη αιιειέλδεηα εζσηεξηθά πξνβιήκαηα απνηεινχλ πεγή ζεκαληηθψλ απεηιψλ ελάληηα ζηελ Δπξσπατθή αζθάιεηα. Βι. Σδηθάθεο Νηθφιανο., Ζ Γηαδηθαζία ηαζεξνπνίεζεο θαη ύλδεζεο, Οκηιία γηα ηελ εθδήισζε ηνπ Κέληξνπ Δλεκέξσζεο θαη Πξνψζεζεο Κνηλνηηθψλ θαη Αλαπηπμηαθψλ Πξνγξακκάησλ, ζην ΔΒΔΑ, 30/05/

35 Σν δεχηεξν κέξνο δηαθξίλεηαη ζε 2 θεθάιαηα, ζην πξψην θεθάιαην πξαγκαηνπνηείηαη ηζηνξηθή αλαζθφπεζε ηεο απνθέληξσζεο ζηε ΠΓΓΜ θαη παξάιιεια γίλεηαη αλαθνξά ζηελ πθηζηάκελε θαηάζηαζε φζνλ αθνξά ηε δηνηθεηηθή θαη ηε δεκνζηνλνκηθή απνθέληξσζε. Δλψ ζην δεχηεξν θεθάιαην, εξεπλάηαη ε Δπξσπατθή θαη γεληθφηεξα δηεζλή (πρ OSCE) ζπλεηζθνξά ζηελ δξνκνιφγεζε κεηαξξπζκίζεσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ απνθέληξσζε. 35

36 Ά ΜΔΡΟ Η ΔΤΡΧΠΑΙΚΗ ΠΡΟΟΠΣΙΚΗ ΣΧΝ ΓΤΣΙΚΧΝ ΒΑΛΚΑΝΙΧΝ Α.1 ΔΤΡΧΠΑΙΚΗ ΔΝΧΗ ΓΙΔΤΡΤΝΗ : ΤΝΟΛΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ ΓΙΑ ΣΑ ΓΤΣΙΚΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ. H δηεχξπλζε απνηειεί έλα απφ ηα ηζρπξφηεξα κέζα πνιηηηθήο θαη ζεκαληηθφ εξγαιείν εμσηεξηθψλ ζρέζεσλ γηα ηελ ΔΔ. Δμππεξεηεί ηα ζηξαηεγηθά ηεο ζπκθέξνληά γηα ηε ζηαζεξφηεηα, ηελ αζθάιεηαο θαη ηελ πξφιεςε ησλ ζπγθξνχζεσλ, ελψ παξάιιεια ζπκβάιιεη ζηελ αχμεζε ηεο επεκεξίαο θαη ησλ επθαηξηψλ αλάπηπμεο θαη ζηε δηαζθάιηζε ησλ δσηηθψλ νδψλ κεηαθνξψλ θαη ελεξγεηαθνχ εθνδηαζκνχ. Απηφ επηδηψθεηαη θαη κέζα απφ ηελ κειινληηθή έληαμε ησλ Βαιθαλίσλ ζηελ ΔΔ. Χζηφζν, πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη αλ ε δηεχξπλζε δελ γίλεη αληηθείκελν θαιήο δηαρείξηζεο κπνξεί λα πξνθαιέζεη θνηλσληθέο θαη πνιηηηθέο εληάζεηο δηακέζνπ ησλ απφηνκσλ κεηαηνπίζεσλ παξαγσγήο θαη εξγαδνκέλσλ ή θαη ηεο εηζαγσγήο πξφζζεησλ εζλνηηθψλ θαη ζξεζθεπηηθψλ δεηεκάησλ. 81 Απφ ηελ ίδξπζε ηεο ε ΔΟΚ/ΔΔ (1957) βξίζθεηαη ζε κηα ζπλερή πνξεία δηεπξχλζεσλ. ην άξζξν 237 ηεο ζπλζήθεο πνπ ίδξπζε ηελ ΔΟΚ, αλαθεξφηαλ πσο «θάζε επξσπατθφ θξάηνο 82 κπνξεί λα δεηήζεη λα γίλεη κέινο ηεο Κνηλφηεηα..Οη φξνη ηεο πξνζρσξήζεσο θαη νη ιφγσ απηήο αλαγθαίεο πξνζαξκνγέο ησλ ζπλζεθψλ πνπ ζεκειηψλνπλ ηελ Έλσζε, απνηεινχλ αληηθείκελν ζπκθσλίαο κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ θαη ηνπ αηηνχληνο θξάηνπο. Ζ ζπκθσλία απηή ππφθεηηαη ζε επηθχξσζε εθ κέξνπο φισλ 81 Βάιηλελ σηήξεο (ζπληνλ)., Γηα έλα Πξσηαγσληζηηθφ Ρφιν ηεο Διιάδαο ζηα Βαιθάληα, Ηζηακε, Κείκελα Σεθκεξίσζεο, Νν1, Αζήλα, Οθηψβξηνο Σν 1987, ε αίηεζε ηνπ Μαξφθνπ γηα πξνζρψξεζε ζηελ ΔΔ, απνξξίθζεθε κε ηελ αηηηνινγία φηη ην Μαξφθν δελ είλαη Δπξσπατθή ρψξα. 36

37 ησλ ζπκβαιινκέλσλ θξαηψλ, θαηά ηνπο αληίζηνηρνπο ζπληαγκαηηθνχο ηνπο θαλφλεο» 83. Με ηε ζπλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη (άξζξν 45) ζπγθεθξηκελνπνηεζήθαλ αθφκε πεξηζζφηεξν ηα βαζηθά πξναπαηηνχκελα γηα ηελ έληαμε κηαο ρψξαο ζηελ ΔΔ. πγθεθξηκέλα, «θάζε επξσπατθφ θξάηνο ην νπνίν ζέβεηαη ηηο αξρέο πνπ θαζνξίδνληαη ζην άξζξν 6 παξάγξαθνο 1 κπνξεί λα δεηήζεη λα γίλεη κέινο ηεο Έλσζεο.» 84. Παξαθάησ αθνινπζεί κηα ζπλνπηηθή αλαθνξά ζηα θπξηφηεξα Δπξσπατθά πκβνχιηα πνπ ελαζρνιήζεθαλ κε ηα δεηήκαηα ηεο δηεχξπλζεο, ελψ ζηε ζπλέρεηα πξαγκαηνπνηείηαη κηα ζχληνκε ηζηνξηθή αλαδξνκή ζηηο δηεπξχλζεηο πνπ έιαβαλ ρψξα απφ ηε δεκηνπξγία ηεο ΔΟΚ, σο ζήκεξα. ηε ζχλνδν ηεο Κνπεγράγεο, ην 1993, νη αξρεγνί ησλ θπβεξλήζεσλ ηεο ΔΔ, ην 1993, πξνέβεζαλ ζε πεξαηηέξσ δηεπθξηλίζεηο θαη έζεζαλ ηνπο ηξείο βαζηθνχο φξνπο πξνζρψξεζεο (γλσζηνί σο Κξηηήξηα ηεο Κνπεγράγεο). πγθεθξηκέλα, γηα λα εληαρζεί κηα ρψξα ζηελ ΔΔ, πξέπεη λα δηαζέηεη: 1. ζηαζεξνχο ζεζκνχο πνπ εγγπψληαη ηε δεκνθξαηία, ην θξάηνο δηθαίνπ, ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, ηνλ ζεβαζκφ θαη ηελ πξνζηαζία ησλ κεηνλνηήησλ, 2. ιεηηνπξγηθή νηθνλνκία ηεο αγνξάο θαη ηθαλφηεηα αληηκεηψπηζεο ηεο αληαγσληζηηθήο πίεζεο θαη ησλ δπλάκεσλ ηεο αγνξάο ζην εζσηεξηθφ ηεο Έλσζεο, 3. ηθαλφηεηα αλάιεςεο ησλ ππνρξεψζεσλ ηνπ κέινπο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο ππνζηήξημεο ησλ ζηφρσλ ηεο Έλσζεο, θαζψο θαη δεκφζηα δηνίθεζε ηθαλή λα εθαξκφδεη θαη λα δηαρεηξίδεηαη ζηελ πξάμε ηε λνκνζεζία ηεο ΔΔ 85. Σν Γεθέκβξην ηνπ 1994, ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Έζζελ επηβεβαίσζε ηα ζπκπεξάζκαηα ησλ Δπξσπατθψλ πκβνπιίσλ ηεο Κνπεγράγεο θαη ηεο Κέξθπξαο, σο 83 Ζ απφδνζε ηνπ άξζξνπ 237 ηεο ζπλζήθεο ηεο Ρψκεο ζηα αγγιηθά ήηαλ «Any European State may apply to become a member of the Community. It shall address its application to the Council which, after obtaining the opinion of the Commission, shall act by means of a unanimous vote. The conditions of admission and the amendments to this Treaty necessitated thereby shall be the subject of an agreement between the Member States and the applicant State. Such agreement shall be submitted to all the contracting States for ratification in accordance with their respective constitutional rules» Βι. European Navigator ( 84 ην άξζξν 6.1 αλαθέξεηαη φηη, ε Έλσζε βαζίδεηαη ζηηο αξρέο ηεο ειεπζεξίαο, ηεο δεκνθξαηίαο, ηνπ ζεβαζκνχ ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ θαη ησλ ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ θαη ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ, αξρέο νη νπνίεο είλαη θνηλέο ζηα θξάηε κέιε. Βι. 10&hwords=49~&checktexte=checkbox&visu=#texte 85 Βι. 37

38 πξνο ην φηη νη ζπλδεδεκέλεο ρψξεο πνπ επηζπκνχλ λα γίλνπλ κέιε ηεο ΔΔ, ζα κπνξνχλ λα γίλνπλ, εθφζνλ πιεξνχλ ηα απαξαίηεηα νηθνλνκηθά θαη πνιηηηθά πξναπαηηεκέλα. Δπηπξφζζεηα, πξνέβε ζηε ράξαμε κηαο πξνεληαμηαθήο ζηξαηεγηθήο ε νπνία είρε ζηφρν λα πξνζεγγίζεη πεξηζζφηεξν ηηο ρψξεο πνπ είραλ ππνγξάςεη ζπκθσλία ζχλδεζεο κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. 86 Δπηπξφζζεηα, ζην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηεο Μαδξίηεο (1995) ηέζεθε ην δήηεκα ηεο πξνζαξκνγήο ησλ δηνηθεηηθψλ δνκψλ ησλ ππνςήθησλ γηα έληαμε ρσξψλ, ψζηε λα γίλεηαη νξζή ελζσκάησζε θαη εθαξκνγή ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ ζην εζληθφ δίθαην. ηηο 16 Ηνπιίνπ 1997, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή δεκνζίεπζε ην "Πξφγξακκα Γξάζεο 2000" (AGENDA 2000), ζην ηξίην κέξνο ηνπ νπνίνπ ππήξρε κέξηκλα ζρεηηθά κε ηε δηεχξπλζε ηεο ΔΔ. 87 Σν πκβνχιην ηνπ Λνπμεκβνχξγνπ (1997) ελέθξηλε ηελ αλάιπζε ηεο Δπηηξνπήο ζην έγγξαθν γηα ην Πξφγξακκα Γξάζεο 2000, απνθαζίδνληαο ηελ έλαξμε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ κε ηηο πέληε ρψξεο πνπ πξνηείλνληαλ ζηελ AGENDA 2000 θαη ηελ Κχπξν, ελψ κε ηηο ππφινηπεο ρψξεο νη δηαπξαγκαηεχζεηο ζα μεθηλνχζαλ κφιηο νη ρψξεο απηέο ζα είραλ ζεκεηψζεη ηελ απαηηνχκελε πξφνδν ζην πιαίζην ησλ εηαηξηθψλ ζρέζεσλ πξνζρψξεζεο. 86 Ζ ελ ιφγσ πξνεληαμηαθή ζηξαηεγηθή βαζίδνληαλ : (α) ζηηο επξσπατθέο ζπκθσλίεο (ή ζπκθσλίεο ζχλδεζεο), (β) ζηε Λεπθή Βίβιν (πνπ δεκνζηεχηεθε ηνλ Μάην ηνπ 1995), κε ηελ νπνία θαζνξίδνληαη ηα κέηξα-θιεηδηά πνπ πξέπεη λα ιεθζνχλ ζε θάζε ηνκέα ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο θαζψο θαη νη πξνηεξαηφηεηεο ζην ζέκα ηεο πξνζέγγηζεο ησλ λνκνζεζηψλ, (γ) ζην δηαξζξσκέλν δηάινγν ζε ζεζκηθφ επίπεδν, (δ) ζην πξφγξακκα ΡHARE, ην νπνίν έρεη νξηζηεί σο ην θχξην ρξεκαηνδνηηθφ κέζν ζηήξημεο ησλ πξνεληαμηαθψλ ζηξαηεγηθψλ. Σν πξφγξακκα δηαζπλνξηαθήο ζπλεξγαζίαο, ην νπνίν ζεσξείηαη εμίζνπ σο θχξην ζηνηρείν ηεο πξνεληαμηαθήο ζηξαηεγηθήο, ελζαξξχλεη ηε ζπλεξγαζία κεηαμχ θξαηψλ, πεξηθεξεηψλ θαη νκάδσλ ζπκθεξφλησλ θαηά κήθνο ησλ ζπλφξσλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ησλ ρσξψλ ηεο Κεληξηθήο Δπξψπεο. Βι Σν Πξφγξακκα Γξάζεο 2000 πεξηιακβάλεη ηηο γλψκεο ηεο Δπηηξνπήο ζρεηηθά κε ηηο αηηήζεηο γηα ηελ πξνζρψξεζε ηεο Βνπιγαξίαο, ηεο Σζερηθήο Γεκνθξαηίαο, ηεο Δζζνλίαο, ηεο Οπγγαξίαο, ηεο Λεηνλίαο, ηεο Ληζνπαλίαο, ηεο Πνισλίαο, ηεο Ρνπκαλίαο, ηεο ινβαθίαο θαη ηεο ινβελίαο. Οη γλψκεο απηέο εθπνλήζεθαλ κε βάζε ηα θξηηήξηα πξνζρψξεζεο ηεο Κνπεγράγεο. Ζ Δπηηξνπή πξφηεηλε ηελ έλαξμε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ, ζε κηα πξψηε θάζε, κε ηελ Δζζνλία, ηελ Οπγγαξία, ηελ Πνισλία, ηελ Σζερηθή Γεκνθξαηία θαη ηε ινβελία. Οη δηαπξαγκαηεχζεηο κε ηελ Κχπξν ζα άξρηδαλ έμη κήλεο κεηά ην πέξαο ηεο Γηαθπβεξλεηηθήο Γηάζθεςεο. Ζ θαηάζηαζε ησλ άιισλ ππνςεθίσλ ρσξψλ, απνθαζίζηεθε φηη ζα επαλεμεηάδεηαη θάζε ρξφλν. Δπίζεο, ην Πξφγξακκα Γξάζεο 2000 πξνέβιεπε ην ρξεκαηνδνηηθφ πιαίζην ζηήξημεο ηεο πξνεληαμηαθήο δηαδηθαζίαο ησλ ππνςεθίσλ ρσξψλ. Ζ πξνεληαμηαθή βνήζεηα ε νπνία πξνγξακκαηηδφηαλ λα ρνξεγεζεί ζηηο ππνςήθηεο ρψξεο ηεο Κεληξηθήο θαη Αλαηνιηθήο Δπξψπεο, απφ ην έηνο 2000, ζα πεξηιακβάλεη ηξία κεγάια θεθάιαηα θαη εηθαδφηαλ φηη ζα αλέιζεη ζε χςνο 21 δηο επξψ γηα ηελ πεξίνδν :. Βι. Κνπξηέιε Αγγειηθή., Ζ Γηεχξπλζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ε Δπξσπατθή Οινθιήξσζε ησλ Υσξψλ ηεο Κεληξναλαηνιηθήο Δπξψπεο (ΥΚΑΔ), Πηπρηαθή Δξγαζία, Σκήκα Γηεζλνχο Δκπνξίνπ, ΣΔΗ Γπηηθήο Μαθεδνλίαο, Καζηνξία 2001, ζει

39 Ζ ΔΔ ζηε ζχλνδν ηεο Βηέλλεο (Γεθέκβξηνο 98) βιέπνληαο ηνλ άκεζν θίλδπλν γηα ηελ πεξηνρή ζπλέηαμε κηα «Κνηλή ζηξαηεγηθή γηα ηα Γ. Βαιθάληα», πνπ ζα ελεξγνπνηείην ηελ 1ε Μαΐνπ Σνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1999 ε γεξκαληθή πξνεδξία έζεζε ηα Βαιθάληα σο ζέκα πςειήο πξνηεξαηφηεηαο. Σν Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Βεξνιίλνπ (1999) θαηέιεμε ζε ζπλνιηθή ζπκθσλία γηα ην Πξφγξακκα Γξάζεο ζνλ αθνξά ηε δηεχξπλζε, δεκηνπξγήζεθαλ δχν εηδηθά πξνεληαμηαθά κέζα (ην δηαξζξσηηθφ πξνεληαμηαθφ κέζνπ ISPA θαη ηνπ πξνεληαμηαθφ γεσξγηθφ κέζν SAPARD). Δπίζεο, ην Δπξσπατθφ πκβνχιην θαζφξηζε ην ρξεκαηνδνηηθφ πιαίζην γηα ηα πξναλαθεξζέληα κέζα θαη απνθάζηζε λα δηπιαζηάζεη ηελ πξνεληαμηαθή βνήζεηα απφ ην έηνο Δπηπξφζζεηα, επηβεβαηψζεθε ν ξφινο ηνπ αλαλεσκέλνπ πξνγξάκκαηνο Phare σο θχξηνπ κέζνπ παξέκβαζεο, ην νπνίν επηθεληξψλεηαη ζε δχν βαζηθέο πξνηεξαηφηεηεο πνπ ζπλδένληαη κε ηελ πηνζέηεζε ηνπ θνηλνηηθνχ θεθηεκέλνπ, δειαδή ηε "ζεζκηθή ζηήξημε" (ελίζρπζε ηεο δηνηθεηηθήο θαη ζεζκηθήο ηθαλφηεηαο ησλ ππνςεθίσλ ρσξψλ) θαη ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ επελδχζεσλ κέρξη 30% θαη 70 % αληηζηνίρσο ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηνπ γηα ηηο ππνςήθηεο ρψξεο. 88 ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Διζίλθη (1999), αλαζεσξήζεθε ε ζηξαηεγηθή δηεχξπλζεο θαη απνθαζίζηεθε φηη νη απνθάζεηο ζρεηηθά κε ηελ εηνηκφηεηα ησλ θξαηψλ λα εληαρζνχλ ζηελ ΔΔ, ζα ιακβάλνληαλ κε κνλαδηθφ θξηηήξην ηελ πξφνδν ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ θαη φρη κε βάζε ην πφηε μεθίλεζαλ νη δηαπξαγκαηεχζεηο. Παξάιιεια, ηνλίζηεθε ε ζπνπδαηφηεηα ηεο δηεχξπλζεο, φζνλ αθνξά ηελ εμαζθάιηζε ζηαζεξφηεηαο θαη επεκεξίαο ζηελ Δπξψπε. Δλψ παξάιιεια ηνλίζηεθε ε αλάγθε νη ππνςήθηεο ρψξεο λα ζπκκεξίδνληαη ηηο αμίεο θαη ηνπο ζηφρνπο ηεο ΔΔ, φπσο νξίδνληαη ζηηο πλζήθεο. Δπίζεο, δεηήζεθε απφ ηηο ππνςήθηεο ρψξεο λα επηιχζνπλ ηηο εθθξεκνχζεο ζπλνξηαθέο δηαθνξέο ζχκθσλα κε ηηο αξρέο ηνπ Υάξηε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ θαη ππνγξακκίζηεθε φηη ε Σνπξθία 89 είλαη ππνςήθηα ρψξα. Σέινο, ε ΔΔ εμέθξαζε ηελ επηζπκία λα 88 Βι Ζ ζπκθσλία ζχλδεζεο κεηαμχ ηεο ΔΟΚ θαη ηεο Σνπξθίαο, ε επνλνκαδφκελε θαη σο ζπκθσλία ηεο Άγθπξαο ππνγξάθεθε ζηηο θαη ηέζεθε ζε εθαξκνγή ηελ ηε ζπλέρεηα ηνλ Ννέκβξην ηνπ 1970 ππνγξάθεθε (ην 1973 ηέζεθε ζε ηζρχ) ην Πξφζζεην Πξσηφθνιιν. Σα επφκελα ρξφληα, εμαηηίαο νηθνλνκηθψλ θαη άιισλ πξνβιεκάησλ ζηε Σνπξθία ε πνξεία πξνο ηελ έληαμε αλαθφπηεηαη. ηηο ε θπβέξλεζε Οδάι ππέβαιε αίηεζε γηα πιήξε έληαμε ηεο Σνπξθίαο ζηελ ΔΟΚ, ε νπνία σζηφζν απνξξίθηεθε ην ηηο 6 Μαξηίνπ 1995 ππνγξάθεθε ε πκθσλία Σεισλεηαθήο Έλσζεο, κηα απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ χλδεζεο ε νπνία ζήκαηλε έλα ζεκαληηθφ βήκα σο πξνο ηελ ελαξκφληζε ηεο Σνπξθίαο κε ην θνηλνηηθφ θεθηεκέλν φζνλ αθφξα ηελ εκπνξηθή θαη ηεισλεηαθή λνκνζεζία. Χζηφζν, νη εζσηεξηθέο πνιηηηθέο εμειίμεηο ζηε Σνπξθία, ε θξίζε ζηα Ίκηα θαη ν ζπλερηδφκελνο εκθχιηνο ζηελ 39

40 πξνσζήζεη ηελ αζθάιεηα, ηε ζηαζεξφηεηα θαη ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ζηε Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε. Σα Δπξσπατθά πκβνχιηα ηεο Φέτξα θαη ηεο Νίθαηα (2000), αζρνιήζεθαλ κε ην δήηεκα ηνπ ρξνλνδηαγξάκκαηνο ηεο έληαμεο ησλ ΥΚΑΔ. ην πκβνχιην ηεο Φέτξα απνθαζίζηεθε φηη ηα θξάηε ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ απνηεινχλ δπλεηηθά ππνςήθηα κέιε γηα έληαμε ζηελ ΔΔ (Potential Candidates for E.U Membership) θαη θαζηεξψζεθε επίζεκα ε Γηαδηθαζία ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο. Δλψ ζην πκβνχιην ηεο Νίθαηαο ηνλίζηεθε φηη ππάξρεη μεθάζαξε πξννπηηθή έληαμεο, ε νπνία ζπλδέεηαη Αλαηνιία επηβάξπλαλ ηηο ζρέζεηο Δ.Δ Σνπξθίαο. Ζ θξίζε ζηηο ζρέζεηο ηνπο, επηδεηλψζεθε αθφκα πεξηζζφηεξν φηαλ ην Γεθέκβξην ηνπ 1997, ην πκβνχιην ηεο Δ.Δ απνθάζηζε λα κε ζπκπεξηιάβεη ηε Σνπξθία ζηελ επφκελν θχκα έλαξμεο δηαπξαγκαηεχζεσλ πξνζρψξεζεο κε ηηο 10 ρψξεο ηεο ΚΑΔ θαη ηε Κχπξν. Σν Γεθέκβξην ηνπ 1999 ζην Διζίλθηε ζηάζε ηεο ΔΔ απέλαληη ζηε Σνπξθία αιιάδεη, θαη αλαθεξχζζεη ηε Σνπξθία ζε ππνςήθηα ρψξα γηα πξνζρψξεζε ζηελ ΔΔ βάζεη ησλ ίδησλ θξηηεξίσλ πνπ ίζρπζαλ θαη γηα ηα άιια ππνςήθηα θξάηε. Χζηφζν, ηνλίζηεθε πσο νη δηαπξαγκαηεχζεηο δελ ζα μεθηλνχζαλ εάλ ε Σνπξθία δελ εθπιήξσλε ηα πνιηηηθά θξηηήξηα ηεο Κνπεγράγεο. Γχν ρξφληα αξγφηεξα, ζηηο ππνγξάθεθε ε πξψηε ζπκθσλία γηα ηελ εηαηξηθή ζρέζε ΔΔ- Σνπξθίαο, ε νπνία πεξηιακβάλεη ζπγθεθξηκέλεο πξνηεξαηφηεηεο πξνθεηκέλνπ λα πξνεηνηκαζηεί ε Σνπξθία γηα ηελ έληαμε ζηελ Δ.Δ. ην έγγξαθν ζηξαηεγηθήο ηεο Δπηηξνπήο ηνπ Οθησβξίνπ 2002 γηα ηε δηεχξπλζε, αλαθεξφηαλ φηη ε Δπηηξνπή ζα πξφηεηλε αλαζεσξεκέλε εηαηξηθή ζρέζε πξνζρψξεζεο γηα ηελ Σνπξθία. ηε ζπλέρεηα, ε Δπηηξνπή ππέβαιε, ηνλ Μάξηην ηνπ 2003, αλαζεσξεκέλε εηαηξηθή ζρέζε πξνζρψξεζεο, ε νπνία εγθξίζεθε απφ ην πκβνχιην ηνλ Μάην ηνπ ίδηνπ έηνπο. ηε ζχζηαζή ηεο ηνπ Οθησβξίνπ 2004, ε Δπηηξνπή εηζεγείην λα εμαθνινπζήζεη ε ΔΔ λα παξαθνινπζεί ζηελά ηελ πξφνδν ησλ πνιηηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ, γηα λα δηαζθαιηζηεί ε βησζηκφηεηα θαη ε κε αλαζηξεςηκφηεηα ηεο δηαδηθαζίαο πνιηηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ. Δηδηθφηεξα, ε Δπηηξνπή πξφηεηλε ηε ζέζπηζε αλαζεσξεκέλεο εηαηξηθήο ζρέζεο πξνζρψξεζεο ην ηηο 3 Οθησβξίνπ 2005, ε Δπξσπατθή Έλσζε θήξπμε ηελ έλαξμε ησλ εληαμηαθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ κε ηελ Σνπξθία ηηο 9 Ννεκβξίνπ 2005 ε ΔΔ παξνπζίαζε ηελ Έθζεζε Πξνφδνπ ησλ ππνςεθίσλ πξνο έληαμε ρσξψλ θαζψο θαη ησλ ελ δπλάκεη ππνςεθίσλ ρσξψλ. ζν αθνξά ζηελ Σνπξθία, ε Δπηηξνπή δήισζε φηη ην 2005 νη κεηαξξπζκηζηηθνί ξπζκνί ηεο κεηψζεθαλ θαη ηφληζε φηη ε ηνπξθηθή θπβέξλεζε πξέπεη λα δψζεη πεξηζζφηεξε ψζεζε ζηηο κεηαξξπζκίζεηο, ηδίσο ζε απηέο πνπ αθνξνχλ ζηε ζξεζθεπηηθή ειεπζεξία θαη ηα δηθαηψκαηα ησλ κεηνλνηήησλ, ησλ γπλαηθψλ θαη ησλ εξγαηηθψλ ζπλδηθάησλ. Σν Φεβξνπάξην ηνπ 2006, ην πκβνχιην ζέζπηζε ηελ αλαζεσξεκέλε εηαηξηθή ζρέζε πξνζρψξεζεο γηα ηελ Σνπξθία, επί ηε βάζεη πξφηαζεο πνπ ε Δπηηξνπή είρε ππνβάιεη ζηηο 9 Ννεκβξίνπ Σν Γεθέκβξην ηνπ 2006, ην πκβνχιην απνθαζίδεη λα αλαβάιεη ην άλνηγκα ζε 8 απφ ηα 35 δηαπξαγκαηεπηηθά θεθάιαηα ηεο Σνπξθίαο, εμαηηίαο ηεο άξλεζεο ηεο λα αλνίμεη ηα ιηκάληα θαη ηα αεξνδξφκηα ζηα Διιελνθππξηθά πινία θαη αεξνπιάλα. Σν Μάξηην ηνπ 2007, άλνημε ν θχθινο ησλ ζπλνκηιηψλ Σνπξθίαο- EE γηα ην θεθάιαην "επηρεηξήζεηο θαη βηνκεραληθή πνιηηηθή". Σν Γεθέκβξην ηνπ 2007 θαη ηνλ Ηνχιην ηνπ 2008 άξρηζαλ δηαπξαγκαηεχζεηο θαη γηα άιια ηέζζεξα θεθάιαηα. Έρεη απνθαζηζηεί απφ ηελ ΔΔ, ε ζχληαμε εηήζηα έθζεζεο αμηνιφγεζεο ηεο πνξείαο ησλ πνιηηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ ζηε Σνπξθία. ε πεξίπησζε ζνβαξήο θαη επίκνλεο παξαβίαζεο ησλ αξρψλ ηεο ειεπζεξίαο, ηεο δεκνθξαηίαο, ηνπ ζεβαζκνχ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη ησλ βαζηθψλ ειεπζεξηψλ θα ηεο έλλνκεο ηάμεο, ε επηηξνπή ζα πξνηείλεη ηε δηαθνπή ησλ εληαμηαθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη πνηέ ζην παξειζφλ δελ έρεη ηεζεί εθ ησλ πξνηέξσλ αλάινγνο πξνθαηαξθηηθφο φξνο. Βι. ηακνχιε Δπαγγειία, Ζ Δπξσπατθή Πξννπηηθή ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ θαη ηεο Σνπξθίαο, ζηα πιαίζηα ηεο εκηλαξηαθήο Δξγαζίαο: Γηεχξπλζε Πξνβιήκαηα Πξννπηηθέο (Παξειζφλ, Παξφλ, Μέιινλ), Δπηβιέπσλ θαζεγεηήο Πέηξνο ίνπζνπξαο, ΗΘ Δθπαηδεπηηθή είξα, Σκήκα Γεληθήο Γηνίθεζεο, Αζήλα

41 άξξεθηα κε ηελ πξφνδν ζην ηνκέα ηεο πεξηθεξεηαθήο ζπλεξγαζίαο. Παξάιιεια, ππνγξακκίζηεθε φηη θάζε ρψξα ζα ραίξεη δηαθνξεηηθήο κεηαρείξηζεο αλάινγα κε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο θαη ηελ πξφνδν πνπ έρεη επηηεπρζεί. ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Λάαθελ ην 2001, ππνζηεξίρζεθε ε εθδνρή κηαο «Big Bang» δηεχξπλζεο κε 8 πξψελ θνκκνπληζηηθά θξάηε, ηε Κχπξν θαη ηε Μάιηα. ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηεο Κνπεγράγεο (2002) ειήθζε ε απφθαζε φηη ε επφκελε δηεχξπλζε ηεο Δ.Δ ζα πξαγκαηνπνηεζεί ηελ 1ε Μαΐνπ 2004 κε ηελ έληαμε ησλ δέθα ππνςεθίσλ ρσξψλ πνπ είραλ νινθιεξψζεη ηηο εληαμηαθέο ηνπο δηαπξαγκαηεχζεηο. Οη ρψξεο απηέο ήηαλ ε Κχπξνο, ε Σζερηθή Γεκνθξαηία, ε Δζζνλία, ε Οπγγαξία, ε Λεηνλία, ε Ληζνπαλία, ε Μάιηα, ε Πνισλία, ε ινβαθία θαη ε ινβελία. ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηεο Θεζζαινλίθεο ην 2003, ε πνιηηηθή ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο εκπινπηίδεηαη κε πξνεληαμηαθά ζηνηρεία. Ζ επνλνκαδφκελε αηδέληα ηεο Θεζζαινλίθεο γηα ηα Γπηηθά Βαιθάληα επαλαεπηβεβαηψλεη ηεο ππνζηήξημε ηεο ΔΔ ζηηο ρψξεο απηέο θαη πεξηέρεη αλαθνξέο γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο ζεζκηθήο νηθνδφκεζεο ηεο πεξηνρήο, ηε θαηαπνιέκεζε ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο θαη ηε πξνψζεζε ηεο πεξηθεξεηαθήο ζπλεξγαζίαο. ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ησλ Βξπμειιψλ ην Μάξηην ηνπ 2003, επηβεβαηψλεηαη φηη ην κέιινλ ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ βξίζθεηαη ζηελ ΔΔ θαη επηζεκαίλεηαη φηη ε κεηαξξπζκηζηηθή πνξεία ζηηο ρψξεο απηέο πξέπεη λα επηηαρπλζεί. Αξγφηεξα, ζην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 2004, δηαηππψζεθε φηη νη δηαπξαγκαηεχζεηο κε ηηο ρψξεο ησλ νπνίσλ ε έληαμε κπνξεί λα έρεη νηθνλνκηθέο ζπλέπεηεο, κπνξεί λα νινθιεξσζεί κφλν κεηά ηελ πηνζέηεζε ηνπ δεκνζηνλνκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηε πεξίνδν ηνπ ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ησλ Βξπμειιψλ (2006), ηνλίζηεθε φηη ε δηεχξπλζε κε ηηο 10 ρψξεο ΥΚΑΔ απνδείρηεθε ηζηνξηθή επθαηξία θαη ζπλεηέιεζε ζηε δηαζθάιηζε ηεο εηξήλεο, ηεο αζθάιεηαο, ηεο ζηαζεξφηεηαο, ηεο δεκνθξαηίαο, ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ, ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο θαη ηεο επεκεξίαο ζε νιφθιεξε ηελ ΔΔ. Παξάιιεια, πξνζηέζεθε έλα αθφκα πξναπαηηνχκελν γηα ηελ έληαμε λέσλ θξαηψλ, ε επνλνκαδφκελε 90 Καληαξδή Διηζάβεη, Ζ Γηεχξπλζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο: Πξνβιήκαηα-Δκπεηξίεο θαη Πξννπηηθέο γηα ην Μέιινλ, Γηπισκαηηθή Δξγαζία, Δζληθφ θαη Καπνδηζηξηαθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ, Αζήλα, Ηνχληνο 2008, ζει.7-8. ζει

42 δπλαηφηεηα ελζσκάησζεο 91 ησλ λέσλ θξαηψλ απφ ηελ ΔΔ. Τπνγξακκίζηεθε φηη ε αλαλεσκέλε ζπλαίλεζε γηα ηελ δηεχξπλζε ζηεξίδεηαη ζηηο αξρέο ηεο παγίσζεο ησλ δεζκεχζεσλ, ηεο εθαξκνγήο ηζφηηκσλ θαη απζηεξψλ πξνυπνζέζεσλ θαη ζηε θαιχηεξε επηθνηλσλία κε ην θνηλφ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ηθαλφηεηα απνξξνθεηηθφηεηαο λέσλ κειψλ ηεο ΔΔ. Έλα ρξφλν αξγφηεξα, ζην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηεο Θεζζαινλίθεο κεηαθέξζεθαλ νη αξκνδηφηεηεο γηα ηα δεηήκαηα ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ ζηνλ Δπίηξνπν γηα ηε Γηεχξπλζε θαη δεκηνπξγήζεθε ν Μεραληζκφο Πξνεληαμηαθήο Βνήζεηαο (ΜΠΒ ή IPA). Σέινο, ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ησλ Βξπμειιψλ 92 ηνλ Ηνχλην ηνπ 2008 επηβεβαίσζε εθ λένπ ηελ πιήξε ππνζηήξημή ηνπ ζηελ επξσπατθή πξννπηηθή ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ. Παξάιιεια ηνλίζηεθε φηη ε Γηαδηθαζία ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο εμαθνινπζεί λα απνηειεί ην πιαίζην γηα ηελ επξσπατθή πνξεία ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ. Ζ πξφνδνο πνπ επηηειέζηεθε ηα ηειεπηαία έηε, ηδίσο κε ηε ζχλαςε ησλ πκθσληψλ ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο, πξέπεη πιένλ λα εδξαησζεί πεξαηηέξσ. Δπηπξφζζεηα, ην Δπξσπατθφ πκβνχιην, αλαθεξφκελν ζηελ αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο: «Γπηηθά Βαιθάληα: ελίζρπζε ηεο επξσπατθήο πξννπηηθήο», ππνγξακκίδεη ηε ζνβαξφηεηα ησλ αθφινπζσλ ηξηψλ ζεκάησλ: (α) Δπέθηαζε ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ ζηα Γπηηθά Βαιθάληα θαη ελίζρπζε ηεο πεξηθεξεηαθήο ζπλεξγαζίαο, (β) Πξναγσγή ησλ δηαπξνζσπηθψλ επαθψλ θαη αλάπηπμε ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ, (γ) Οηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε θαη ελίζρπζε ηεο ρξεζηήο δηαθπβέξλεζεο. 93 Αλακέλεηαη ηα Γπηηθά Βαιθάληα λα απνηειέζνπλ βαζηθφ αληηθείκελν ελαζρφιεζεο θαη άιισλ Δπξσπατθψλ πκβνπιίσλ. ηηο επφκελεο παξαγξάθνπο επηρεηξείηαη κηα ζχληνκε αλαζθφπεζε ησλ δηεπξχλζεσλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ κέρξη ζήκεξα ζηελ ΔΔ. Σα έμη ηδξπηηθά κέιε ηεο ΔΟΚ (Βέιγην, Οκνζπνλδηαθή Γεκνθξαηία ηεο Γεξκαλίαο, Γαιιία, Ηηαιία, Λνπμεκβνχξγν θαη Οιιαλδία ), απμήζεθαλ ζε 9 ην 1973, φηαλ ε Γαλία, ε Ηξιαλδία θαη ην Ζλσκέλν Βαζίιεην απνθάζηζαλ λα εληαρζνχλ ζηελ 91 Ζ νπνία αθνξά ηελ ηθαλφηεηα ηεο ΔΔ λα απνξξνθήζεη λέα κέιε θαη παξάιιεια λα δηαηεξήζεη ηελ πνξεία ηεο Δπξσπατθήο Δλνπνίεζεο. 92 Council of European Union, Brussels, European Council, 19/20 June 2008, Presidency Conclusions, Document 11018/08, Brussels

43 Κνηλφηεηα. ηε ζπλέρεηα ην 1981, έρνληαο επαλαθέξεη ηηο δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο, πξνζρσξεί ε Διιάδα, ελψ ην 1986, πξνζρσξνχλ ηαπηφρξνλα ε Ηζπαλία θαη ε Πνξηνγαιία. Σν γεγνλφο απηφ ελίζρπζε ζεκαληηθά ηελ παξνπζία ηεο Κνηλφηεηαο ζηε λφηηα Δπξψπε θαη απνηέιεζε εθαιηήξην γηα ηελ επέθηαζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ πξνγξακκάησλ βνήζεηαο (Μεζνγεηαθά Οινθιεξσκέλα Πξνγξάκκαηα). Μεηά ηε πηψζε ηνπ Σείρνπο ηνπ Βεξνιίλνπ, ε επαλέλσζε ηεο Γεξκαλίαο, ζήκαηλε θαη ηαπηφρξνλα ηελ απφδνζε ηνπ status θξάηνπο κέινπο θαη ζηελ Αλαηνιηθή Γεξκαλία. Ζ δπλακηθή ηεο ζπλζήθεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αιιαγή ηεο γεσπνιηηηθήο θαηάζηαζεο ηεο επείξνπ νδήγεζαλ ηξεηο αθφκε ρψξεο (ηελ Απζηξία, ηε Φηλιαλδία θαη ηε νπεδία) λα πξνζρσξήζνπλ ζηελ ΔΔ ηελ 1ε Ηαλνπαξίνπ Παξάιιεια, ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990, νη ρψξεο ηνπ πξψελ ζνβηεηηθνχ κπινθ (Βνπιγαξία, Σζερηθή Γεκνθξαηία, Οπγγαξία, Πνισλία, Ρνπκαλία θαη ινβαθία), νη ηξεηο ρψξεο ηεο Βαιηηθήο πνπ αλήθαλ ζηε νβηεηηθή Έλσζε (Δζζνλία, Λεηνλία, Ληζνπαλία), κία εθ ησλ δεκνθξαηηψλ ηεο πξψελ Γηνπγθνζιαβίαο (ινβελία) θαη δχν ρψξεο ηεο Μεζνγείνπ (Κχπξνο θαη Μάιηα) άξρηζαλ λα πξνζεγγίδνπλ ηελ ΔΔ. 94 Σελ 1 ε Μάηνπ 2004, νινθιεξψζεθε ε Πέκπηε δηεχξπλζε κε ηελ έληαμε ηεο Δζζνλίαο, ηεο Κχπξνπ, ηεο Λεηνλίαο, ηεο Ληζνπαλίαο, ηεο Μάιηαο, ηεο Οπγγαξίαο, ηεο Πνισλίαο, ηεο ινβαθίαο, ηεο ινβελίαο θαη ηεο Σζερίαο. Ζ δηεχξπλζε απηή πξνζέθεξε κηα αλέιπηζηε θαη άλεπ πξνεγνπκέλνπ επθαηξία λα επεθηαζεί ε ζηαζεξφηεηα θαη ε επεκεξία πνπ απνιακβάλνπλ νη πνιίηεο ηεο ΔΔ ζηελ Κεληξηθή θαη Αλαηνιηθή Δπξψπε 95. Χζηφζν, αθφκα θαη ζήκεξα ε δηεχξπλζε απηή απνηειεί πξφθιεζε γηα ηελ ΔΔ, δεδνκέλνπ ηνπ φηη πνηέ ζην παξειζφλ νη νηθνλνκηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ θαη ησλ λέσλ ρσξψλ δελ ήηαλ ηφζν κεγάιεο. Δπίζεο, ε Δ.Δ πνηέ ζην παξειζφλ δελ αληηκεηψπηζε ηελ έληαμε κίαο ρψξαο ζαλ ηελ Πνισλία κε ηφζν κεγάιν αγξνηηθφ ηνκέα. 94 Οη πξψηεο επξσπατθέο ζπκθσλίεο, νη νπνίεο εγθαζηδξχνπλ κηα ζχλδεζε κεηαμχ ηεο ΔΔ θαη ηε Οπγγαξίαο θαη Πνισλίαο, ηέζεθαλ ζε ηζρχ ηελ 1 ε Ηαλνπαξίνπ Σνλ ίδην ρξφλν, ππνγξάθεθαλ παξφκνηεο ζπκθσλίεο κε ηε Βνπιγαξία, ηε Ρνπκαλία, ηε Σζερία θαη ηε ινβαθία. Σν 1995, ππνγξάθεθαλ Δπξσπατθέο ζπκθσλίεο κε ηηο ρψξεο ηεο Βαιηηθήο (Δζζνλία, Λεηνλία θαη Ληζνπαλία) θαη ηε ινβελία. Απηέο νη ζπκθσλίεο πεξηιάκβαλαλ δηαηάμεηο γηα ηνλ πνιηηηθφ δηάινγν θαη πξνέβιεπαλ έλα θαζεζηψο ειεχζεξσλ ζπλαιιαγψλ γηα ηα βηνκεραληθά πξντφληα, ελψ νη αληαιιαγέο γεσξγηθψλ θαη αιηεπηηθψλ πξντφλησλ απνηεινχζαλ αληηθείκελν εηδηθψλ δηαηάμεσλ. Βι. Μνχζεο Νίθνο,., Ζ Δπξσπατθή Έλσζε (Γίθαην Οηθνλνκία Πνιηηηθή), Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα, 1999, ζει

44 Σέινο, απφ ηελ 1 Ηαλνπαξίνπ 2007, ε Βνπιγαξία θαη ε Ρνπκαλία έρνπλ εληαρζεί ζηελ ΔΔ, απμάλνληαο ησλ αξηζκφ ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ ζε 27. Με ηελ πξνζρψξεζε ησλ δχν λέσλ ρσξψλ, ε ΔΔ δηεπξχλεηαη πξνο ηα λνηηναλαηνιηθά θαη απνθηά γηα πξψηε θνξά πξφζβαζε ζηε Μαχξε Θάιαζζα θαη ηηο ζεκαληηθέο εκπνξηθέο νδνχο πνπ ηελ ζπλδένπλ κε ηελ Ρσζία θαη ηηο ρψξεο ΚΑΚ 96. Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη νη ηειεπηαίεο δχν δηεπξχλζεηο, πξνψζεζαλ ηελ «επαλ-έλσζε» ηεο Δπξσπατθήο Ζπείξνπ ζηα πιαίζηα ελφο ζπλφινπ «θνηλά θεθηεκέλσλ» θαλφλσλ ιεηηνπξγίαο, νη νπνίνη αθνξνχλ ηε ιεηηνπξγία ησλ πνιηηηθψλ ζπζηεκάησλ, ηεο νηθνλνκίαο, ηεο δηθαηνζχλεο θαη γεληθφηεξα ηεο θνηλσλίαο. ε αληίζεζε κε απηνχο πνπ ηζρπξίδνληαλ φηη ε δηεχξπλζε κε ηε Βνπιγαξία θαη ηε Ρνπκαλία ζα ηαλ ε ηειεπηαία ζηελ αηδέληα ηεο ΔΔ, 97 ε Έλσζε άλνημε ην δξφκν γηα ηελ έληαμε ησλ ρσξψλ ησλ δπηηθψλ Βαιθαλίσλ θαη ηεο Σνπξθίαο. Ζ Κξναηία, ε Σνπξθία θαη ε ΠΓΓΜ είλαη ππνςήθηεο πξνο έληαμε ρψξεο, ελψ φιεο νη ππφινηπεο ρψξεο ησλ δπηηθψλ Βαιθαλίσλ είλαη ελ δπλάκεη ππνςήθηεο ρψξεο. 98 Σα ηειεπηαία ρξφληα, ζηελ ΔΔ πξνζδίδεηαη ν ραξαθηεξηζκφο ηνπ δηεζλήο παξάγνληα κε ηελ κεγαιχηεξε απνηειεζκαηηθφηεηα ζηελ πξνψζεζε ηεο εζλνηηθήο θηιίαο, ζηελ ππνζηήξημε ηεο νηθνλνκηθήο αλαζπγθξφηεζε θαη ζηελ ελίζρπζε ησλ δεκνθξαηηθψλ ζεζκψλ ζηε πεξηνρή ησλ Βαιθαλίσλ. Ζ ΔΔ παξέρεη νηθνλνκηθέο, αλζξσπηζηηθέο εληζρχζεηο, πξφζβαζε ζηελ αγνξά ηεο θαη πνιηηηθνδηνηθεηηθή ππνζηήξημε ζηηο ρψξεο ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο. χκθσλα κε ηελ έθζεζε ηεο Παγθφζκηαο Σξάπεδαο γηα ην 2001, θξίζηκν ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο επηηπρίαο γηα δξνκνιφγεζε θαη επφδσζε ησλ κεηαξξπζκηζηηθψλ πξνζπαζεηψλ- απνηειεί ε πξννπηηθή ηεο έληαμεο ζηελ ΔΔ θαη ζε άιιεο δηεζλείο δνκέο, δεδνκέλνπ ηνπ φηη απηέο απνηεινχλ εμσηεξηθνχο παξάγνληεο ψζεζεο ησλ κεηαξξπζκίζεσλ θαη ηεο ελδν-πεξηθεξεηαθήο νινθιήξσζεο Νηνπθεμή Βαζηιηθή., Ζ Πνιηηηθή Γηεχξπλζεο ηεο ΔΔ ζηα πιαίζηα ηεο εκηλαξηαθήο Δξγαζίαο: Γηεχξπλζε Πξνβιήκαηα Πξννπηηθέο (Παξειζφλ, Παξφλ, Μέιινλ), Δπηβιέπσλ θαζεγεηήο Πέηξνο ίνπζνπξαο, ΗΘ Δθπαηδεπηηθή είξα, Σκήκα Γεληθήο Γηνίθεζεο, Αζήλα εκαληηθφ κέξνο ηεο θνηλήο γλψκεο ζηελ ΔΔ ππνζηεξίδεη φηη κεηά θαη ηε ηειεπηαία δηεχξπλζε κε ηηο ρψξεο ηεο ΥΚΑΔ, ε ΔΔ έρεη εηζέιζεη ζε έλα ζηάδην «Γηεπξπλζηαθήο Κφπσζεο» (Enlargement Fatigue). Δπίζεο, αξθεηνί επηζηήκνλεο ππνζηεξίδνπλ φηη ήξζε ε ζηηγκή λα δνζεί πξνηεξαηφηεηα ζηελ εκβάζπλζε έλαληη ηεο δηεχξπλζεο. 98 Ζ Αιβαλία, ε Βνζλία-Δξδεγνβίλε, ην Μαπξνβνχλην, θαη ε εξβία ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ Κνζφβνπ φπσο νξίδεη ην Φήθηζκα 1244 ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ. 99 World Bank., The Road of Stability and Prosperity in South Eastern Europe : A Regional Strategy Paper,

45 ηηο επφκελεο παξαγξάθνπο πξαγκαηνπνηείηαη κηα ζχληνκε εηζαγσγηθή ηζηνξηθή αλαδξνκή ησλ ζρέζεσλ Δπξσπατθήο Έλσζεο κε ηα Γπηηθά Βαιθάληα ζην ζχλνιν ηνπο. Σελ ηειεπηαία δεθαεηία έιαβαλ ρψξα ζπλερείο αιπζηδσηέο θξίζεηο ζηα Βαιθάληα πνπ είραλ ζαλ απνηέιεζκα ηνλ ζάλαην εθαηνληάδσλ ρηιηάδσλ αλζξψπσλ, ηνλ εθδησγκφ εθαηνκκπξίσλ αλζξψπσλ απφ ηηο εζηίεο ηνπο, ηελ θαηαζηξνθή κεγάινπ κέξνπο ηεο ππνδνκήο θαη ησλ κέζσλ παξαγσγήο ηεο πεξηνρήο θαη ηε γεληθφηεξε αλαπηπμηαθή νπηζζνδξφκεζε ησλ θξαηψλ ηεο Βαιθαληθήο. 100 Ζ ΔΔ έζηξεςε απφ ηελ πξψηε ζηηγκή ηελ πξνζνρή ηεο ζηε Βαιθαληθή αζηάζεηα θαη επεδίσμε άιινηε κε επηηπρία θαη άιινηε ρσξίο νπζηαζηηθφ απνηέιεζκα λα ζπκβάιιεη ζηε δηαρείξηζε ηεο θξίζεο. 101 Αξρηθά, ε Δπξσπατθή Πνιηηηθή ζηα Γπηηθά Βαιθάληα δελ επέηπρε ηελ δηαθνπή ηεο θξίζεο θαη ηελ ελδπλάκσζε ηεο δεκνθξαηίαο ζηε πεξηνρή. Χζηφζν, απφ ην 1996, ε ΔΔ, ιφγσ ηζρπξνπνίεζεο ηεο ΚΔΠΠΑ 102 θαη ηεο χπαξμεο πην θηιειεχζεξσλ θπβεξλήζεσλ ζηε πεξηνρή, κπφξεζε λα εληζρχζεη ην ξφιν θαη λα απμήζεη ηελ επηξξνή ηεο. Ζ απνηπρία ηεο κέρξη ην 1996 πνιηηηθή ηεο ΔΔ (αιιά θαη ηεο Γηεζλνχο Κνηλφηεηαο) γηα ηε πεξηνρή θαη ηδηαίηεξα γηα ηε πξψελ Γηνπγθνζιαβία νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη επηθεληξσλφηαλ ζηηο ζπλέπεηεο παξά ζηηο πεγέο ηεο ζχγθξνπζεο, ελψ παξάιιεια, ρεηξηδφηαλ ηα πξνβιήκαηα ηεο θάζε πεξηνρήο κεκνλσκέλα «reactive fireman 100 Πρ θξίζε ζην Κφζνβν, Βι. επφκελν θεθάιαην. 101 Σδηθάθεο Νηθφιανο., Ζ Γηαδηθαζία ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο, Οκηιία γηα ηελ εθδήισζε ηνπ Κέληξνπ Δλεκέξσζεο θαη Πξνψζεζεο Κνηλνηηθψλ θαη Αλαπηπμηαθψλ Πξνγξακκάησλ, ζην ΔΒΔΑ, 30/05/ Έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα βήκαηα γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ΚΔΠΠΑ, ήηαλ ε δεκηνπξγία κε ηνλ θαλνληζκφ 381/2001 ηνπ Μεραληζκνχ Σαρείαs Αληίδξαζεο ηεο ΔΔ (Rapid Reaction Mechanism), ζηφρνο ηνπ Μεραληζκνχ ήηαλ λα επηηξέπεη ζηελ ΔΔ λα αληηδξά, θαηά ηξφπν ηαρχ, απνηειεζκαηηθφ θαη επέιηθην, ζε επείγνπζεο θαηαζηάζεηο, ζε θαηαζηάζεηο θξίζεο ή ζε απεηιέο θξίζεο. Βαζίδεηαη ζε κεγάιν αξηζκφ πθηζηακέλσλ θνηλνηηθψλ λνκηθψλ κέζσλ, ηφζν «γεσγξαθηθψλ» φζν θαη «ηνκεαθψλ» (επηζηηηζηηθή βνήζεηα, αλαζπγθξφηεζε, ΜΚΟ, θ.ιπ). Απηφο ν κεραληζκφο θαηαξγήζεθε κε ηνλ Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζ. 1717/2006 ηνπ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 15εο Ννεκβξίνπ 2006 γηα ηε ζέζπηζε κεραληζκνχ ζηαζεξφηεηαο. Ο κεραληζκφο ζηαζεξφηεηαο ζεζπίζηεθε γηα ηελ παξνρή νηθνλνκηθήο βνήζεηαο γηα ηελ πεξίνδν ψζηε λα δηαζθαιηζηνχλ ζηαζεξέο ζπλζήθεο γηα ηελ αλζξψπηλε θαη ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη ηελ πξναγσγή ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, ηεο δεκνθξαηίαο θαη ησλ ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ ζην πιαίζην ηεο πνιηηηθήο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (ΔΔ) ζηνλ ηνκέα ησλ εμσηεξηθψλ ζρέζεσλ. Ο κεραληζκφο ζηαζεξφηεηαο θαιχπηεη επξχ θάζκα δξαζηεξηνηήησλ πνπ ζηεξίδνπλ δξάζεηο δηακεζνιάβεζεο, κέηξα νηθνδφκεζεο εκπηζηνζχλεο, ζχζηαζε θαη ιεηηνπξγία πξνζσξηλήο δηνίθεζεο, κεηαβαηηθή δηθαηνζχλε, πνιηηηθά κέηξα ζπλδεφκελα κε ηελ απνζηξάηεπζε θαη ηελ επαλέληαμε ησλ καρεηψλ, θαζψο θαη ηελ απνθαηάζηαζε ησλ ππνδνκψλ θαη ηελ αληίδξαζε ζε πεξηπηψζεηο θαηαζηξνθψλ. 45

46 policy», αληί λα πξνζπαζνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ θαη κε ηξφπν πξνιεπηηθφ γηα ηελ εμάιεηςε άιισλ ελδερνκέλσλ ζπγθξνχζεσλ. Ζ πξψηε πξνζέγγηζε ησλ δπηηθψλ βαιθάλησλ σο έλα ζχλνιν πιένλ αλεμάξηεησλ θξαηψλ, απφ ηελ ΔΔ, έιαβε ρψξα ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 1996 φηαλ ην πκβνχιην Γεληθψλ Τπνζέζεσλ ηεο ΔΔ πηνζέηεζε ηελ ιεγφκελε "Πεξηθεξεηαθή Πξνζέγγηζε". Ζ ΔΔ επηδίσμε λα δψζεη πεξαηηέξσ ψζεζε ζηηο δηκεξείο ηηο ζρέζεηο κε φζα θξάηε ηεο Βαιθαληθήο δελ είρε αθφκε ζπλάςεη ζπκθσλίεο ζχλδεζεο κε ηελ πξνυπφζεζε φηη ηα θξάηε απηά ζα ζπλέβαιιαλ ζηελ εθαξκνγή ηεο εηξελεπηηθήο ζπκθσλίαο ηνπ Νηέεηνλ 103 γηα ηε Βνζλία θαη ζα πξνρσξνχζαλ ζηνλ εθδεκνθξαηηζκφ ηνπο θαη ηε κεηαξξχζκηζε ηεο νηθνλνκίαο ηνπο. Ζ ΔΔ θαινχζε επίζεο ηα θξάηε ησλ Γ.Βαιθαληψλ λα θαηαβάιινπλ θάζε πξνζπάζεηα γηα ηε βειηίσζε ησλ κεηαμχ ηνπο ζρέζεσλ. Ζ Πεξηθεξεηαθή Πξνζέγγηζε αλακελφηαλ φηη ζα ζπλέβαιιε ζηε ζηαδηαθή εκβάζπλζε ηεο ζπλεξγαζίαο ηεο ΔΔ κε ηα θξάηε ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ θαζψο θαη ζηελ επέθηαζε ηεο θνηλνηηθήο βνήζεηαο ζηελ πεξηνρή. Μέζσ ηεο πξνζέγγηζεο απηήο ε ΔΔ ζηφρεπε λα πξνσζήζεη απφ ηε κηα ηελ πεξηθεξεηαθή ζπλεξγαζία θαη απφ ηελ άιιε ηελ ελίζρπζε ησλ δεζκψλ αλάκεζα ζηα Βαιθάληα θαη ηελ ΔΔ. 104 Χζηφζν, ε «Πεξηθεξεηαθή Πξνζέγγηζε» δε είρε ηδηαίηεξε απήρεζε ζηα Γ.Βαιθάληα, ιφγσ ησλ καθξνρξφλησλ ζπγθξνχζεσλ ζε απηά ηα Κξάηε θαη εμαηηίαο ηνπ γεγνλφηνο φηη δελ εθιάκβαλε ηε πεξηνρή σο νιφηεηα, φπσο είρε αξρηθά ππνζηεξηρζεί, αιιά δηαρψξηδε αλάκεζα ζηηο ρψξεο πνπ ππέγξαςαλ πκθσλίεο πλεξγαζίαο (FYROM, Αιβαλία) θαη απηέο πνπ έπξεπε λα πιεξνχλ θάπνηνπο φξνπο πξνθεηκέλνπ λα ππνγξάςνπλ αλάινγεο ζπλζήθεο Ζ πκθσλία ηνπ Νηέηηνλ, ε νπνία επεηεχρζε κεηά απφ δηαπξαγκαηεχζεηο νη νπνίεο έιαβαλ ρψξα ηνλ Ννέκβξην ηνπ 1995, θαη ππεγξάθε έλα κήλα κεηά, έζεζε ηέινο ζηελ ηξηεηνχο δηαξθείαο βίαηε, εζλνηηθή δηακάρε ζηε Βνζλία θαη Δξδεγνβίλε. Με ηε ζπκθσλία δεκηνπξγήζεθε ν ζεκεξηλφο πνιηηηθφο δηαρσξηζκφο θαη ε δνκή δηαθπβέξλεζεο ηεο ρψξαο θαη αλαηέζεθε ζε έλα επξχ θάζκα δηεζλψλ νξγαληζκψλ ε παξαθνινχζεζε, επνπηεία θαη εθαξκνγή ησλ ζηνηρείσλ ηεο ζπκθσλίαο. Βι επφκελν θεθάιαην θαη (southeast European Times : Phinnemore David and Siani-Davies Peter., Beyond Intervention? The Balkans, the Stability Pact and the European Union, ζει , ζην Siani-Davies Petre., International Intervention in the Balkans since 1995, London, Routlodge, Με λσπέο αθόκα ηηο κλήκεο ησλ πνιέκσλ ηεο αλεμαξηεζία ηνπο από ην Βειηγξάδη, ηα θξάηε απηά έβιεπαλ ζηελ Πεξηθεξεηαθή Πξνζέγγηζε κηα πθέξπνπζα απεηιή αλαζύζηαζεο ηεο Σηηντθήο Γηνπγθνζιαβίαο. Παξάιιεια, ε Αιβαλία θαη ε ΠΓΓΜ, ηα θξάηε δειαδή πνπ είραλ ήδε ζπλάςεη ζπκθσλίεο ζπλεξγαζίαο κε ηελ ΔΔ, ζεώξεζαλ ηελ νκαδνπνίεζε ηνπο κε ηα εκπιεθόκελα κέξε ησλ Γηνπγθνζιαβηθώλ πνιέκσλ ζαλ κηα νπηζζνδξόκεζε ζηελ πξνζπάζεηα ηνπο λα αλαγλσξηζηνύλ σο θξάηε ππνςήθηα γηα έληαμε ζηελ ΔΔ. Σέινο, ε 46

47 Ζ θιηκάθσζε ηεο θξίζεο ζην Κφζνβν ( ), ππνλφκεπζε ην ξφιν ηεο ΔΔ ζηε πεξηνρή, γεγνλφο πνπ νδήγεζε ηελ ΔΔ λα πξνσζήζεη ηελ εθαξκνγή λέαο ζηξαηεγηθήο ζηε πεξηνρή. πγθεθξηκέλα, ζηηο 26 Μαΐνπ ηνπ 1999, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή πξφηεηλε ηελ αληηθαηάζηαζε ηεο Πεξηθεξεηαθήο Πξνζέγγηζεο απφ ηε "Γηαδηθαζία ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο" (Γ). Παξάιιεια ηελ ίδηα πεξίνδν ζεζπίζηεθε απφ ηελ δηεζλή θνηλφηεηα κε ζπκκεηνρή θαη ηεο ΔΔ ην χκθσλν ηαζεξφηεηα 106 (Stability Pact) γηα ηελ Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε 107. θιηκάθσζε ηεο Αιβαλό-εξβηθήο δηέλεμεο ζην Κνζζπθνπέδην θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 1998 θαηέδεημε ηελ αλεπάξθεηα ηεο Πεξηθεξεηαθήο Πξνζέγγηζεο γηα ηε ζηαζεξνπνίεζε ησλ Βαιθαλίσλ. Βι. Σδηθάθεο Νηθφιανο. 106 Σν χκθσλν ηαζεξφηεηαο () γηα ηε Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε είλαη έλα πιαίζην πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ηε δηεζλή θνηλφηεηα (38 ρψξεο θαη 15 Γηεζλείο Οξγαληζκνί) ζηελ Κνισλία, ζηηο 10 Ηνπλίνπ 1999, γηα ηε ζηήξημε ησλ ρσξψλ ηεο ελ ιφγσ πεξηνρήο, κε ζηφρν ηελ εηξήλε, ηε δεκνθξαηία, ηνλ ζεβαζκφ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη ηελ νηθνλνκηθή επεκεξία, θαζψο θαη γηα ηελ επίηεπμε ζηαζεξφηεηαο ζην ζχλνιν ηεο πεξηνρήο. Οη βαζηθέο δξάζεηο ζηηο νπνίεο ζηφρεπζε ην ήηαλ πξφιεςε θαη παχζε ησλ ζπγθξνχζεσλ σο πξνυπφζεζε γηα ηελ δηαξθή ζηαζεξφηεηα ζηελ πεξηνρή, ε δεκηνπξγία πξνυπνζέζεσλ γηα κηα ψξηκε δηαδηθαζία εθδεκνθξαηηζκνχ βαζηζκέλε ζηηο ειεχζεξεο θαη δίθαηεο εθινγέο, ζηνπο θαλφλεο δηθαίνπ θαη ζηνλ πιήξε ζεβαζκφ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη ησλ ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ, ε δεκηνπξγία εηξεληθψλ θαη θαιψλ γεηηνληθψλ ζρέζεσλ ζηελ πεξηνρή, ε πξνζηαζία ηεο πνιπεζληθήο δηαθνξεηηθφηεηαο ησλ ρσξψλ ζηελ πεξηνρή θαη ησλ κεηνλνηήησλ, ε δεκηνπξγία δσληαλψλ νηθνλνκηψλ ηεο αγνξάο, ε ελίζρπζε ηεο νηθνλνκηθήο ζπλεξγαζίαο ζηελ πεξηνρή θαη γεληθφηεξα ησλ ζρέζεσλ ησλ ρσξψλ κε ηελ ππφινηπε Δπξψπε θαη ηνλ θφζκν, ε αληηκεηψπηζε ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο, ηεο δηαθζνξάο θαη ηεο ηξνκνθξαηίαο, ε πξφιεςε ηνπ εμαλαγθαζκνχ κεηαθίλεζεο ηνπ πιεζπζκνχ, ε εμαζθάιηζε κηαο αζθαινχο επηζηξνθήο ησλ πξνζθχγσλ ζηηο παηξίδεο ηνπο, ε δεκηνπξγία ησλ ζπλζεθψλ εθείλσλ γηα ηηο ρψξεο ηεο Ννηηαλαηνιηθήο Δπξψπεο γηα ηελ πιήξε ελζσκάησζε ζε πνιηηηθέο, νηθνλνκηθέο θαη ακπληηθέο δνκέο ησλ επηινγψλ ηνπο. Πξνθεηκέλνπ λα πξνσζήζεη ηε ζπλεξγαζία ζηε πεξηνρή ην, δξνκνιφγεζε κηα ζεηξά απφ πξσηνβνπιίεο φπσο ε πξσηνβνπιία Stability Pact Anti-Organized Crime Initiative (SPOC), Anti-Corruption Initiative (SPAI), Investment Compact, Media Charter, NGO Charter. Απφ ην 2008 ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ αλέιαβε ν ην Νέν πκβνχιην Πεξηθεξεηαθήο πλεξγαζίαο. (Πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο γηα ην, ζηελ επίζεκε ηζηνζειίδα ηνπ : Δπίζεο, Βι. Vachudova Milada Anna., Strategies for Democratization and European Integration in the Balkan, ζην Cremona Marisa., The Enlargement of European Union, Oxford University Press, Volume XXI/1, 2003, ζει & Γαλσηήο Παλαγίσηεο θαη Κνηδαθφιεο Νηθφιανο., ρέζεηο ΔΔ κε ηηο ρψξεο ησλ Γπηηθψλ Βαιθάλησλ, Οηθνλνκηθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ Σκήκα Γηεζλψλ Καη Δπξσπατθψλ Οηθνλνκηθψλ πνπδψλ. 107 Σν χκθσλν ηαζεξφηεηαο δελ ήηαλ ε πξψηε πξσηνβνπιία γηα ηελ πεξηνρή Σνλ Ηνχιην ηνπ 1996 είρε ζεζπηζηεί ε Γηαδηθαζία Καιήο Γεηηλίαζεο, ηαζεξφηεηαο, Αζθάιεηαο θαη πλεξγαζίαο ησλ Υσξψλ ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο, ε νπνία ην 1999 κεηνλνκάζηεθε ζε Γηαδηθαζία πλεξγαζίαο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο (SEECP) θαη απνηεινχζε ην κφλν "γεγελέο" ζρήκα ζπλεξγαζίαο, πξνεξρφκελν απνθιεηζηηθά απφ ηηο ρψξεο ηεο Ν.Α Δπξψπεο. Μεηέρνπλ ε Αιβαλία, ΠΓΓΜ, εξβία, Βνπιγαξία, Ρνπκαλία, Σνπξθία, Βνζλία-Δξδεγνβίλε θαη Διιάδα, ελψ ε Κξναηία ζπκκεηέρεη κε θαζεζηψο παξαηεξεηή. Σν Γεθέκβξην ηνπ 1996, ππφ ηελ αηγίδα ησλ ΖΠΑ, νξγαλψζεθε ζπλάληεζε ηεο Πξσηνβνπιίαο γηα ηε πλεξγαζία ζηε Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε. (SECI ). Παιαηφηεξα, είραλ γίλεη θαη άιιε πξνζπάζεηεο γηα επξχηεξε πεξηθεξεηαθή ζπλεξγαζία ζηηο νπνίεο ζπκκεηείραλ ρψξεο θαη ησλ Βαιθαλίσλ. πγθεθξηκέλα, ζπζηάζεθε κε ηε πκθσλία ηεο Βνπδαπέζηεο ην 1989, ε Πξσηνβνπιία Κεληξηθήο Δπξψπεο (CEI, Central European Initiative), Μέιε ηεο ήηαλ Ηηαιία, Απζηξία, Οπγγαξία, Γηνπγθνζιαβία, Σζερνζιαβαθία, Πνισλία, Αιβαλία, Λεπθνξσζία, Οπθξαλία θ.α. Ζ CEI απέβιεπε ζηελ εδξαίσζε ηεο δηαπξαγκαηεπηηθήο ζέζεσο γηα ηα πξψελ θνκκνπληζηηθά θξάηε ζηα επξσπατθά δξψκελα κε ηελ ππνζηήξημε ζπγθεθξηκέλσλ κειψλ ηεο ΔΔ. Σειηθά, έρεη θαηαζηεί αλελεξγή, ρσξίο ηδηαίηεξα επηηεχγκαηα. Δπίζεο ην 1995, έπεηηα απφ 47

48 Με ηε Γ, αιιά θαη ην χκθσλν ηαζεξφηεηαο, ηφζν ε ΔΔ, φζν θαη ε δηεζλήο θνηλφηεηα εθιακβάλεη ηελ πεξηνρή ζαλ νιφηεηα θαη ζρεδηάδεη κηα καθξνρξφληα δηεπξπκέλε πνιηηηθή. Πιένλ, ε ΔΔ επηθεληξψλεηαη πεξηζζφηεξν ζηηο πεγέο ζχγθξνπζεο, κε κηα πην δηεπξπκέλε πξνζέγγηζε πεξηιακβάλνληαο πνιηηηθά, νηθνλνκηθά θαη ζηξαηησηηθά ζέκαηα. Παξάιιεια, ε θαηλνχξγηα πνιηηηθή ηεο ΔΔ γηα ηα Γπηηθά Βαιθάληα απνβιέπεη ζηε βαζκηαία ελζσκάησζε ησλ ρσξψλ απηψλ, ζηελ ελζάξξπλζε ηεο ζεζκνπνίεζεο ηεο ζπλεξγαζίαο ζε ηνκείο «low Politics» (ζπλεξγαζία δήκσλ θα θνηλνηήησλ, παλεπηζηεκίσλ θηι), ζηελ αλάπηπμε δηαπεξηθεξεηαθήο ζπλεξγαζία λένπ ηχπνπ κε ηε ζπκκεηνρή ηεο ΔΔ θαη ζηε ζεζκνπνίεζε πιαηζίνπ αλαβαζκηζκέλεο πνιηηηθήο ζπλεξγαζίαο θαη δηαξζξσκέλνπ δηαιφγνπ. 108 Παξάιιεια, ε Γ επηδηψθεη λα αληαπνθξηζεί ζηηο αηνκηθέο ηδηαηηεξφηεηεο θάζε θξάηνπο ηεο Γπηηθήο Βαιθαληθήο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα θξάηε ηεο πεξηνρήο θαινχληαη λα εθπιεξψζνπλ κηα ζεηξά απφ πξνυπνζέζεηο πξνθεηκέλνπ λα θιεζνχλ αηνκηθά απφ ηελ ΔΔ λα μεθηλήζνπλ δηκεξείο δηαπξαγκαηεχζεηο γηα ηελ ππνγξαθή κηαο πκθσλίαο ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο. 109 Ζ Γ ζηεξηδφηαλ ζηε ρνξήγεζε εληζρχζεσλ, ηηο πξσηνβνπιία ηεο Γαιιίαο κε ηελ ππνζηήξημε ηεο ΔΔ ζην πεξηζψξην ηεο δηάζθεςεο ηνπ Παξηζηνχ γηα ηελ εηξήλε ζηε Βνζλία-Δξδεγνβίλε, δξνκνινγήζεθε ε Γηαδηθαζία Royaumont, ε νπνία ζηφρεπε ζηελ ζηαζεξφηεηα θαη ηελ θαζηέξσζε ζρέζεσλ θαιήο γεηηλίαζεο ζηε πεξηνρή ησλ Βαιθαλίσλ. Οη ρψξεο πνπ αληηπξνζσπεχνληαη είλαη φιεο νη ρψξεο ηεο πξψελ Γηνπγθνζιαβίαο, νη γεηηνληθέο ρψξεο (Αιβαλία, Οπγγαξία, Βνπιγαξία, Ρνπκαλία, Σνπξθία), ηα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ, ε Ρσζία θαη νη ΖΠΑ. Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην είλαη επίζεο κέιε, φπσο είλαη ε ΟΑΔ θαη ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο. Σν Ννέκβξην ηνπ 1998, ην Royaumont ελζσκαηψζεθε ζηελ θνηλή εμσηεξηθή πνιηηηθή θαη πνιηηηθή αζθαιείαο ηεο ΔΔ σο απνηέιεζκα κηαο θνηλήο ζέζεο πνπ πηνζεηήζεθε απφ ην πκβνχιην ησλ ππνπξγψλ. Σν Γεθέκβξην ηνπ 1992 δεκηνπξγήζεθε ε Εψλε Διεπζέξνπ Δκπνξίνπ ηεο Κεληξηθήο Δπξψπεο (Central European Free Trade Area), ε νπνία έζεηε σο ζθνπφ ηελ θαηάξγεζε ησλ δαζκψλ ζηα θ-κ (Πνισλία, Σζερία, ινβαθία, Οπγγαξία, Βνπιγαξία, Ρνπκαλία, ινβελία) ηεο σο ην 2001, σζηφζν, ζηε πξαγκαηηθφηεηα ιεηηνχξγεζε σο θφξνπκ γηα ηελ αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ θαη εκπεηξηψλ θαηά ηε δηάξθεηα δηαπξαγκαηεχζεσλ γηα έληαμε ησλ ζπκκεηερφλησλ θξαηψλ ζηελ ΔΔ. Δπίζεο, ε Οηθνλνκηθήο πλεξγαζία Μαχξεο Θάιαζζαο (Black Sea Economic Co-operation / BSEC), δεκηνπξγήζεθε ην 1992 θαη έρεη σο κέιε ηεο θαη νξηζκέλα Βαιθαληθά θξάηε. Αθφκε, ην 2002 μεθίλεζε ε Γηαδηθαζία Danube Cooperation Process, κε ζηφρν λα πξνσζήζεη ηε ζπλεξγαζία ζην ηνκέα ηνπ πεξηβάιινληνο, ηνπ ηνπξηζκνχ, ησλ κεηαθνξψλ θαη ηεο νηθνλνκίαο ζηεο ρψξεο πνπ βξίζθνληαλ θνληά ζην Γνχλαβε. Μαγθιηβέξα Κσλζηαληίλνο, εκεηώζεηο γηα ηνπο δηεζλείο νξγαληζκνύο, ΔΓΓ, Φεβξνπάξηνο 2006 & Altmann Franz Lothar., Schemes of Regional Cooperation in Southeast Europe, Journal of Southeast European and Black Sea Studies, Volume 3, January 2003, Routledge, ζει Ησαθεηκίδεο Παλαγηψηεο, Μία λέα Πνιηηηθή γηα ηελ Πεξηνρή ησλ Βαιθαλίσλ, ζην Παπαζπειηφπνπινο πήιηνο (επηκ)., Σα Βαιθάληα ζηελ Δλσκέλε Δπξψπε, Ζ πκβνιή ηεο Διιάδαο, Βηβιηνζήθε Γηεζλψλ θαη Δπξσπατθψλ Μειεηψλ, Η.ηδέξεο, Κίλεζε Πνιηηψλ, Αζήλα, Οη πξνυπνζέζεηο πνπ ε ΔΔ έζεζε ζηα θξάηε απηά είλαη: ν εθδεκνθξαηηζκφο ησλ ζεζκψλ ηνπο, ν ζεβαζκφο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, ε εηζαγσγή κεηαξξπζκίζεσλ γηα ηελ κεηάβαζε ζε κηα νηθνλνκία ηεο αγνξάο, θαη 48

49 εκπνξηθέο πξνηηκήζεηο, ην δηάινγν, ηελ παξνρή ζπκβνπιψλ ηερληθνχ ραξαθηήξα θαη, ηειηθά, ηε ζχλαςε ζπκβαηηθψλ ζρέζεσλ. 110 Ζ Γ ζηνρεχεη λα ππνζηεξίδεη ηηο εζληθέο δηαδηθαζίεο κεηαξξχζκηζεο ζηα Γπηηθά Βαιθάληα, πξνζθέξνληαο ηελ πξννπηηθή κηαο πιήξνπο ελζσκάησζεο ζηηο δνκέο ηεο ΔΔ. Σα Γπηηθά Βαιθάληα είδαλ ζεηηθά ηε Γηαδηθαζία ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο. ηηο 24 Ννεκβξίνπ ηνπ 2000, νη εγέηεο ησλ θξαηψλ ηεο πεξηνρήο ζπλαληήζεθαλ ζηελ Κξναηία κε ηνπο νκνιφγνπο ηνπο απφ ηελ ΔΔ θαη πηνζέηεζαλ ηελ Γηαθήξπμε ηνπ Εάγθξεκπ. 111 ε ελεξγή ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ πξνζπάζεηα αλάπηπμεο ηεο πεξηθεξεηαθήο ζπλεξγαζίαο ζηα Γπηηθά Βαιθάληα Κάζε έλα απφ απηά ηα θξάηε, αλάινγα κε ηελ πξφνδν πνπ παξνπζηάδεη ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ πξναλαθεξζέλησλ πνιηηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ πξνυπνζέζεσλ, πξνρσξάεη κεκνλσκέλα ηφζν ζηελ ππνγξαθή κηαο πκθσλίαο ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο κε ηελ ΔΔ φζν θαη ζηελ πινπνίεζε ηεο ζπκθσλίαο απηήο πνπ ζα ην νδεγήζεη ζηελ έληαμε ηνπ ζηηο επξσπατθέο δνκέο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί επίζεο φηη αλ θαη ηα θξάηε ηεο Γπηηθήο Βαιθαληθήο θαινχληαη λα εθπιεξψζνπλ ηηο ίδηεο αθξηβψο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ ζχλαςε πκθσληψλ ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο, νη ζπκθσλίεο πνπ ππνγξάθνπλ δελ είλαη παλνκνηφηππεο. Κάζε ζπκθσλία πξνζαξκφδεηαη ζηηο ηδηαίηεξεο απαηηήζεηο ηεο πξνεηνηκαζίαο ηεο ζπγθεθξηκέλεο ρψξαο γηα έληαμε ζηελ ΔΔ. Οη πκθσλίεο ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο δεκηνπξγνχλ εμάιινπ θαη ηνπο απαξαίηεηνπο ζπκβαηηθνχο κεραληζκνχο πνπ ζα επηηξέπνπλ ζηηο Βξπμέιιεο λα παξαθνινπζνχλ ηελ πξφνδν ησλ θξαηψλ ηεο πεξηνρήο ζηελ πηνζέηεζε ησλ αλαγθαίσλ κεηαξξπζκίζεσλ νχησο ψζηε λα ηα βνεζήζνπλ θαηάιιεια λα πιεζηάζνπλ φζν ην δπλαηφλ γξεγνξφηεξα ηηο αμίεο, ηα πξφηππα θαη ηηο πξαθηηθέο ηεο ΔΔ. Βι. Σδηθάθεο Νηθφιανο. 110 Ζ δηαδηθαζία ζηαζεξνπνίεζεο θαη ζχλδεζεο δαλείδεηαη ζηνηρεία απφ ηε δηαδηθαζία πξνζρψξεζεο. πγθεθξηκέλα ζηεξίδεηαη ζε : ζπκβαηηθέο ζρέζεηο κέζσ δηκεξψλ ζπκθσληψλ ζηαζεξνπνίεζεο θαη ζχλδεζεο () ησλ νπνίσλ ε ζχλαςε εμαξηάηαη απφ ηελ πξφνδν πνπ έρνπλ ζεκεηψζεη νη ελδηαθεξφκελεο ρψξεο ζην πιαίζην ηεο δηαδηθαζίαο. Πξνο ην ζθνπφ απηφ, ε αμηνιφγεζε ηεο αίηεζήο ηνπο γηα πξνζρψξεζε βαζίδεηαη ζηα απνηειέζκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ ηήξεζε ησλ δηαηάμεσλ, ηδίσο ησλ εκπνξηθψλ δηαηάμεσλ. εκπνξηθέο ζρέζεηο ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν θαη κε ηελ Έλσζε. Οη ρψξεο ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ επσθεινχληαη απφ πξνηηκεζηαθά εκπνξηθά κέηξα ζηηο εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο ηνπο κε ηελ Έλσζε. έλα ρξεκαηνδνηηθφ κέζν, ην Μέζν Πξνεληαμηαθήο Βνήζεηαο (IPA) γηα ηελ πεξίνδν (πνπ αληηθαζηζηά ην πξφγξακκα CARDS (Community Assistance for Reconstruction Development and Stabilization) γηα ηελ πεξίνδν ). ( 111 Με απηφ ην θείκελν, ηα θξάηε ηεο Γπηηθήο Βαιθαληθήο δήισζαλ ηελ πιήξε απνδνρή ηνπο ησλ φξσλ θαη ησλ πξνυπνζέζεσλ ηεο Γηαδηθαζίαο ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο. Δπίζεο ηα θξάηε ηεο πεξηνρήο δεζκεχηεθαλ λα ζπλεξγαζηνχλ απφ θνηλνχ γηα ηε δεκηνπξγία κηαο δψλεο ειεχζεξνπ εκπνξίνπ ζηα Γπηηθά Βαιθάληα θαζψο θαη γηα ηελ ππνγξαθή πεξηθεξεηαθψλ ζπκθσληψλ ζηνπο ηνκείο ηεο δηθαηνζχλεο θαη εζσηεξηθψλ ππνζέζεσλ κε ζηφρν ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο θαη ηεο δηαθζνξάο. Ζ επηηπρία ηεο πλφδνπ ηνπ Εάγθξεκπ ήηαλ κεγάιε θαη ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή πξφηεηλε ηε ζεζκνπνίεζε ηέηνησλ δηαζθέςεσλ κε ηε δεκηνπξγία ελφο λένπ πνιηηηθνχ θφξνπκ, "ηεο Γηαδηθαζίαο ηνπ Εάγθξεκπ" γηα ηελ ζπδήηεζε θαη ηελ αληηκεηψπηζε δεηεκάησλ θνηλνχ ελδηαθέξνληνο. Βι. Σδηθάθεο Νηθφιανο. 49

50 Ζ δέζκεπζε πνπ αλέιαβε ε ΔΔ έλαληη ησλ ρσξψλ ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ κέζσ ηεο δηαδηθαζίαο ζηαζεξνπνίεζεο θαη ζχλδεζεο, ζπλέβαιε θαζνξηζηηθά ζηελ πξφνδν πνπ ζεκείσζαλ νη ρψξεο ηεο πεξηνρήο ηα ηειεπηαία ρξφληα. Δλψ ηαπηφρξνλα, πξαγκαηνπνηείηαη πξνζπάζεηα γηα επηπιένλ ελίζρπζε ηεο πξνεηνηκαζία ησλ Γ. Βαιθαλίσλ γηα ηελ πξνζρψξεζε ζηελ ΔΔ. 112 Παξάιιεια, ε ΔΔ αλέπηπμε ηελ δξαζηεξηφηεηα ηεο ζην ηνκέα ησλ επηρεηξήζεσλ κε ζηξαηησηηθά ή κε-ζηξαηησηηθά ζηελ πεξηνρή 113. πγθεθξηκέλα, ην 2003 μεθίλεζε ε ζηξαηησηηθή επηρείξεζε EUFOR-Althea 114 ζηελ Βνζλία- Δξδεγνβίλε. Σνλ ίδην ρξφλν μεθίλεζε θαη ε Αζηπλνκηθή απνζηνιή ζηε Βνζλία Δξδεγνβίλε (European Union Police Mission in Bosnia / EUPM), ε νπνία έρεη σο θχξην ζηφρν ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο 115. Δπηπξφζζεηα ζηηο 15 Γεθεκβξίνπ 2005 εγθξίζεθε ε θνηλή 112 Καζψο νη ρψξεο ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ θζάλνπλ φιν θαη πην θνληά ζηελ πξνζρψξεζε, ε Δπηηξνπή εληζρχεη ηε ζηήξημε πνπ παξέρεη γηα λα ζπκβάιεη ζηελ πξνεηνηκαζία ηνπο κε δηάθνξεο πξσηνβνπιίεο: πεξηζζφηεξεο ππνηξνθίεο γηα λα ελζαξξχλεη ηνπο λένπο λα ζπνπδάζνπλ ζηελ ΔΔ πεξηζζφηεξεο επαθέο κεηαμχ επηζηεκφλσλ θαη εξεπλεηψλ κεγαιχηεξε ζπλεξγαζία γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ηε δηθαηνζχλε, ηελ ειεπζεξία θαη ηελ αζθάιεηα. (βι Σα ηειεπηαία 10 ρξφληα ε ΔΔ έρεη θάλεη ζεκαληηθά βήκαηα γηα ηελ αλάπηπμε κηαο Δπξσπατθήο Πνιηηηθήο Αζθάιεηαο θαη Άκπλαο (ΔΠΑΑ). Ζ αξρή έγηλε ζηε χλνδν ηεο Κνισλίαο ην 1999, φηαλ ηα θξάηε κέιε εθδήισζαλ ηελ επηζπκία, ε ΔΔ λα αλαιάβεη απηφλνκε δξάζε κε ηελ ππνζηήξημε ηδίσλ ζηξαηησηηθψλ δπλάκεσλ θαη θαηάιιεισλ κεραληζκψλ ιήςεο απνθάζεσλ. Βαζηθφο ζηφρνο, ήηαλ λ απνθηήζεη ε ΔΔ ηελ επηρεηξεζηαθή εηνηκφηεηα λα αληηκεησπίδεη θαηαζηάζεηο θξίζεσλ. ηα επφκελα Δπξσπατθά πκβνχιην επηηεχρζεθε αμηφινγε πξφνδνο ζε ζεζκηθφ, επηρεηξεζηαθφ θαη ζηξαηεγηθφ επίπεδν. Ζ ΔΔ αλαβάζκηζε ην ξφιν ηνπ Όπαηνπ Δθπξνζψπνπ θαη ζχζηεζε ην 2001 λένπο κεραληζκνπχο φπσο ε Δπηηξνπή Πνιηηηθήο θαη Αζθάιεηαο (ΔΠΑ), ε ηξαηησηηθή Δπηηξνπή ηεο ΔΔ (Δ-ΔΔ) θαη ην Δπηηειείν ηεο ΔΔ(Δ-ΔΔ). ε επηρεηξεζηαθφ επίπεδν ηα πκβνχιηα ηνπ Διζίλθη θαη Φέηξα πξνζδηφξηζαλ ηηο βαζηθέο γξακκέο γηα ηε ρξήζε θνηλνηηθψλ ζηξαηησηηθψλ θαη αζηπλνκηθψλ δπλάκεσλ. ην πκβνχιην ηνπ Λάαθελ (2001), ε ΔΔ αλαθνίλσζε φηη ε ΔΠΑΑ είλαη πιένλ ιεηηνπξγηθή. ηηο 17 Μαξηίνπ 2003, ηέζεθε ζε εθαξκνγή ε ζπκθσλία «Berlin-Plus» αλάκεζα ζηελ ΔΔ θαη ην ΝΑΣΟ, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε ΔΔ απνθηνχζε ηε δπλαηφηεηα πξφζβαζεο ζε ππνδνκή ζρεδηαζκνχ, παξαθνινχζεζεο θαη δηεμαγσγήο ζηξαηησηηθψλ επηρεηξήζεσλ ηνπ ΝΑΣΟ. Σν 2003 πηνζεηήζεθε θαη ε Δπξσπατθή Πνιηηηθή Αζθάιεηαο. Βι. Σδηθάθεο Νηθφιανο & Φαθηνιάο Δπζηάζηνο., Οη Δπηρεηξήζεηο Δηξήλεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζηα Γπηηθά Βαιθάληα, Κείκελν Δξγαζηάο, Δθδφζεηο Σνπ Δξγαζηεξηνχ Δπξσπατθήο Δλνπνίεζεο Καη Πνιίηηθεο. ει Γηαδέρζεθε ηε λαηντθή επηρείξεζε SFOR θαη δηεμάγεηαη κε πξνζθπγή ζηα κέζα θαη ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ ΝΑΣΟ βάζεη ηνπ πιέγκαηνο δηεπζεηήζεσλ Berlin Plus. Έρεη σο θχξην ζηφρν ηε δηαηήξεζε ελφο αζθαινχο θαη ζηαζεξνχ πεξηβάιινληνο ζηε ρψξα. Βι ηηο 12 Φεβξνπαξίνπ 2002 ην πκβνχιην Γεληθψλ Τπνζέζεσλ ηεο ΔΔ αλαθνίλσζε ηελ εηνηκφηεηα ηεο ΔΔ λα δεκηνπξγήζεη κηα αζηπλνκηθή δχλακε ζηε Βνζλία ε νπνία ζα αλαιάκβαλε ηελ νινθιήξσζε ηνπ έξγνπ ηεο Γηεζλνχο Αζηπλνκηθήο Σαθηηθήο Γχλακεο. Ζ δξάζε ηεο απνζηνιήο είρε σο ζηφρν ηελ αλάπηπμε ηεο αλεμαξηεζίαο θαη ηεο ππεπζπλφηεηαο ηεο αζηπλνκίαο, κέζα απφ ηελ απνπνιηηηθνπνίεζε ηεο, ηελ πξναγσγή ηεο δηαθάλεηαο ζηηο ππνζέζεηο ηεο θαη ηελ παξαθνινχζεζε θαη ελίζρπζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηεο εγεζίαο ηεο, ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο θα ηεο δηαθζνξάο, ηελ νηθνλνκηθή βησζηκφηεηα ησλ ηνπηθψλ αζηπλνκηθψλ αξρψλ θαη ηελ νηθνδφκεζε ζεζκψλ Βι. Σδηθάθεο & Φαθηνιάο, ζει.4 θαη 50

51 δξάζε γηα ηε ζχζηαζε ζπκβνπιεπηηθήο αζηπλνκηθήο νκάδαο ΔΔ ζηελ ΠΓΓΜ (EUPAT) 116. ηηο 31 Μαξηίνπ 2003 μεθίλεζε ε ζηξαηησηηθή επηρείξεζε Concordia ζηελ ΠΓΓΜ 117. Σέιε ηνπ 2003, δξνκνινγήζεθε ε Δπξσπατθή Αζηπλνκηθή απνζηνιή (PROXIMA) ζηε ΠΓΓΜ 118. Σέινο, ε κε ζηξαηησηηθή απνζηνιή EULEX Kosovo 119., άξρηζε λα αλαπηχζζεηαη ζηαδηαθά απφ ηα κέζα Φεβξνπαξίνπ Οη πξνζπάζεηεο ηεο ΔΔ λα ελζσκαηψζεη ηα θξάηε ησλ Βαιθαλίσλ, έξρνληαη ζε αληίζεζε κε ην Βαιθαληθφ ιατθφ απφθζεγκα φηη «ηα Βαιθάληα έρνπλ ηφζν κεγάιε ηζηνξία, πνπ δελ ρξεηάδνληαη κέιινλ». Αληηζέησο, ηα Βαιθάληα ρξεηάδνληαη έλα ζηαζεξφ θαη εηξεληθφ κέιινλ, νπνχ ν θάζε ιαφο ζα κπνξεί λα εθιάβεη ηνλ εαπηφ ηνπ, σο κέξνο κηαο νιφηεηαο, ηεο Βαιθαληθήο νιφηεηαο, ζηελ νπνία ε πξφνδνο ηεο κηα ρψξαο ζα επλνεί θαη ηελ άιιε. 116 Βι Βι Βι Βι. 51

52 Α.2. ΣΑ ΓΤΣΙΚΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΜΔΣΑ ΣΟ ΣΔΛΟ ΣΟΤ ΦΤΥΡΟΤ ΠΟΛΔΜΟΤ Α.2.1 Γιουγκοσλαβία Ζ δεθαεηία ηνπ 1990, βξίζθεη ηε Γηνπγθνζιαβία ζε άζρεκε νηθνλνκηθή θαηάζηαζε 120, κε έληνλεο εζσηεξηθέο δηακάρεο εληφο ηνπ θνκκαηηθνχ κεραληζκνχ θαη αλεπηηπρείο κεηαξξπζκηζηηθέο πξνζπάζεηεο. Δπηπιένλ, δηαδνρηθά ελψ ε δχλακε ησλ Οκφζπνλδσλ Γεκνθξαηηψλ εληζρχνληαλ, ε Οκνζπνλδία απνδπλακσλφηαλ. Απηή ε Οκνζπνλδηαθή απνδπλάκσζε επεξέαζε ην Κνκκνπληζηηθφ θφκκα ηεο Γηνπγθνζιαβίαο, ην νπνίν απνηεινχζε θαη ην πην ηζρπξφ νκνζπνλδηαθφ ζεζκφ 121. Παξάιιεια, απνδπλακψζεθε ν ζεζκφο ηνπ Οκνζπνλδηαθνχ Πξνέδξνπ, ηνπ Οκνζπνλδηαθνχ Πξσζππνπξγνχ θαη ηνπ Γηνπγθνζιαβηθνχ ζηξαηνχ (Yugoslav People s Army). ηηο πξψηεο ειεχζεξεο θνηλνβνπιεπηηθέο εθινγέο ηνπ 1990 ληθεηέο αλαδείρζεθαλ ζηηο βφξεηεο πεξηνρέο κε θνκκνπληζηηθά θφκκαηα κε εζληθηζηηθέο ηάζεηο, ελψ ζηα λφηηα ηκήκαηα ηεο ρψξαο ηα θνκκνπληζηηθά θφκκαηα δηαηήξεζαλ ηελ εμνπζία ηνπο, γεγνλφο πνπ επηζθξάγηζε νξηζηηθά ηε δηάζπαζε ζε δχν πνιηηηθά ζηξαηφπεδα. Ζ πνιηηηθή θξίζε, ηα άιπηα νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα θαη ε επηζπκία ηεο πνιηηηθήο εγεζίαο ηεο ινβελίαο θαη ηεο Κξναηίαο λα ηδξχζνπλ «ακηγή» εζληθά θξάηε ζην γηνπγθνζιαβηθφ έδαθνο, απνδείρηεθαλ επηηαρπληηθνί παξάγνληεο γηα ηε δηάιπζε ηεο ΟΓΓ ηελ άζρεκε νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο ρψξαο, ζπλέηεηλε θαη ε έιιεηςε θνηλήο νηθνλνκηθήο θαη δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο. Σν 1989 νη έξβνη επέβαιαλ εκπάξγθν ζηα ινβεληθά πξντφληα, ελψ νη ινβέλνη σο αληίπνηλα, απέζπξαλ 15% ησλ ρξεκάησλ πνπ απέδηδαλ γηα ηνλ Οκνζπνλδηαθφ Πξνππνινγηζκφ. Δπίζεο, ην 1991 δηαιχζεθε ν ρξεκαηνδνηηθφο κεραληζκφο πνπ πξνέβαηλε ζε ελίζρπζε θαη ρξεκαηνδφηεζε ησλ αζζελέζηεξσλ Γεκνθξαηηψλ θαη ηνπ Κνζφβνπ. Federal Fund for the Accelerated Development of the Underdeveloped Republics and Kosovo (FADURK). Βι ην 14 ν ζπλέδξην ηνπ θφκκαηνο ζηηο 20 Ηαλνπαξίνπ, απνξξίθζεθε ε πξφηαζε ηεο ινβελίαο γηα απνθέληξσζε θαη εθρψξεζε πεξηζζφηεξσλ αξκνδηνηήησλ ζηηο «Γεκνθξαηίεο», κε απνηέιεζκα λα απνρσξήζνπλ νη ινβέλνη θαη αξγφηεξα νη Κξνάηεο θαη νη θνπηαλνί απφ ην θφκκα. 122 Σζαθίξεο Γεκήηξεο., Ζ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο ινβελίαο κεηά ηε δηάιπζε ηεο Οκνζπνλδηαθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Γηνπγθνζιαβίαο ζηελ ηζηνζειίδα & Gow James., Triumph of the Lack of Will, International Diplomacy and the Yugoslav War, Hurst & Company, London,

53 Ζ αξρή ηεο δηάιπζεο ηεο Γηνπγθνζιαβίαο ηνπνζεηείηαη ρξνληθά ηνλ Ηνχλην ηνπ 1991, φηαλ ε Οκφζπνλδε Γεκνθξαηία ηεο ινβελίαο θαη ηεο Κξναηίαο αλαθήξπμαλ ηελ αλεμαξηεζία ηνπο. Ζ ινβελία ραξαθηεξηδφηαλ απφ κηα πνιπεηή ηζηνξία θέληξν-επξσπατθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ, κε ζπρλέο επαθέο κε ηελ Ηηαιία, ηελ Οπγγαξία θαη ηε Γεξκαλία, ην γεγνλφο απηφ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ νηθνλνκηθή ηεο επξσζηία ζε ζρέζε κε ηηο ππφινηπεο Οκφζπνλδεο Γεκνθξαηίεο ηεο ΟΓΓ θαη ηελ πιεζπζκηαθή ηεο νκνηνγέλεηα, επηηάρπλε ηελ εθδήισζε αληίδξαζεο ησλ ινβέλσλ έλαληη ην εξβηθνχ ζπγθεληξσηηζκνχ. Σν Βειηγξάδη, πξνθεηκέλνπ λα εκπνδίζεη ηελ αλεμαξηεηνπνίεζε ηεο ρψξαο, απέζηεηιε 3000 νπιίηεο, νη νπνίνη ελεπιάθεζαλ ζε έλα δεθαήκεξν πφιεκν κε ηνπο ινβέλνπο πνιηηνθχιαθεο. Μεηά ηε ιήμε ηνπ νιηγνήκεξνπ πνιέκνπ, κέζσ ησλ πκθσληψλ Brioni (8/7/1991), δεζκεχνληαλ ε Κξναηία θαη ε ινβελία λα εγθαηαιείςνπλ γηα ηξεηο κήλεο θάζε ελέξγεηα ζηελ θαηεχζπλζε ηεο απηνλφκεζεο, ελψ απνρψξεζαλ θαη ηα ζηξαηεχκαηα ηνπ Οκνζπνλδηαθνχ ζηξαηνχ απφ ην έδαθνο ηεο ινβελίαο. Έηζη ν νκνζπνλδηαθφο ζηξαηφο άθελε «εζεινληηθά» ζηνπο ινβέλνπο έλα δηθφ ηνπο θξάηνο θαη κάιηζηα ρσξίο «μέλν» ζηξαηφ Ζ πνξεία πξνο ηελ αλεμαξηεηνπνίεζε ηεο Κξναηίαο μεθίλεζε κε ηελ εθινγηθή λίθε ηνπ εζληθηζηηθνχ HDZ ππφ ηελ εγεζία ηνπ Σνχηδκαλ (1990). Δμαηηίαο ηεο εζληθήο αλνκνηνγέλεηαο ζηε Κξναηία ( ε ζεξβηθή κεηνλφηεηα απνηεινχζε 12% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο δεκνθξαηίαο ) θαη ηεο ζπγθξνπζηαθήο παξάδνζεο ησλ δχν ρσξψλ, ε θξίζε αλάκεζα ζηνλ Γηνπγθνζιαβηθφ ζηξαηφ θαη ηελ Κξναηία δελ άξγεζε λα δηαθαλεί. πγθεθξηκέλα, ζηε Κξάηλα (25 Ηνπλίνπ 1991), ε ζεξβηθή κεηνλφηεηα αλαθήξπμε ηελ αλεμαξηεζία ηεο πεξηνρήο, κε ηελ νλνκαζία Γεκνθξαηία ηεο Κξάηλαο θαη πξσηεχνπζα ηελ πφιε Κληλ. Οη πξνζπάζεηεο ηεο Κξναηηθήο θπβέξλεζεο λα απνηξέςεη ηελ απφζρηζε ηεο πεξηνρήο δελ επέθεξαλ θαξπνχο, κε απνηέιεζκα ε δηακάρε λα εμειηρζεί ζε έλνπιε ζχγθξνπζε. ηηο 3 Ηαλνπαξίνπ 1992, θαη ελψ ε Κξναηία είρε ράζεη ην 1/3 ησλ εδαθψλ ηεο, ππνγξάθεθε αλαθσρή αλάκεζα ζηνπο έξβνπο ηεο Κξάηλαο θαη ηνπο Κξνάηεο, ελψ παξάιιεια απνδέρηεθαλ ηελ παξνπζία ζηε ρψξα εηξελεπηηθήο δχλακεο ηνπ Οξγαληζκνχ Ζλσκέλσλ Δζλψλ (Un Protection Force UNPROFOR1) ζηηο γξακκέο αλαθσρήο. Ζ έληαζε ησλ ζπγθξνχζεσλ πεξηνξίζηεθε κε ηελ παξνπζία ησλ θπαλφθξαλσλ, σζηφζν παξέκελαλ 53

54 θάπνηα άιπηα δεηήκαηα, φπσο ην δήηεκα ησλ πξνζθχγσλ, ε νηθνλνκηθή απνδπλάκσζε ηεο ρψξαο θαη ην εδαθηθφ πξφβιεκα. Ζ επηξξνή ηνπ δηεζλνχο παξάγνληα ζηελ εμέιημε ησλ δχν δεκνθξαηηψλ είλαη παξφκνηα. Ο πφιεκνο ζην Κφιπν ( ), ε ελαζρφιεζε κε ηελ απνζχλζεζε ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο θαη ε έιιεηςε ζπλελλφεζεο κεηαμχ ηνπο απνηεινχλ ηηο βαζηθέο αηηίαο γηα ηνλ αλελεξγφ ξφιν ηεο ΔΔ 123, ΓΔΔ θαη ηεο ΓΑΔ 124, ηα πξψηα ρξφληα εθδήισζεο ηεο θξίζεο. 125 Αθφκε θαη νη πκθσλίεο Brioni δελ είραλ θαλέλα απνηέιεζκα, γηαηί ε ΔΟΚ δελ δηέζεηε εληαία γξακκή ζηε ιχζε πνπ πξφηεηλε. 126 Παξάιιεια ηα ίδηα ηα θξάηε κέιε δηαθσλνχζαλ γηα ην αλ ζα έπξεπε λα αλαγλσξηζηεί ε αλεμαξηεζία ηεο ινβελίαο θαη ηεο Κξναηίαο (Γεξκαλία 127 Vs Γαιιία). Χζηφζν, κεηά απφ πηέζεηο ηεο Γεξκαλίαο θαη ηε ζεηηθή γλσκνδφηεζε ηεο Δπηηξνπήο Badinter (18 Γεθεκβξίνπ 1991), άλνημε ν δξφκνο γηα ηε δηπισκαηηθή αλαγλψξηζε ηεο Κξναηίαο θαη ηεο ινβελίαο απφ ηελ ΔΔ (Ηαλνπάξην 1992). Ο ΟΖΔ αλαγλψξηζε ηηο δχν ρψξεο ζηηο 24 Απξηιίνπ 1992, ελψ αθνινχζεζαλ θαη άιιεο ρψξεο. Ζ αιιαγή ζηάζεο ηεο ΔΟΚ ππέξ ηεο αλεμαξηεζίαο ησλ Γεκνθξαηηψλ, θηλεηνπνίεζε ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο ηεο Βνζλίαο Δξδεγνβίλεο, Αιία Ηδεηκπέθνβηηο, κε απνηέιεζκα ην Φεβξνπάξην ηνπ 1992 (θαηφπηλ παξαηλέζεσο απφ ηελ Δπηηξνπή Badinter) λα δηεμάγεη δεκνςήθηζκα ζηε Βνζλία Δξδεγνβίλε, γηα ηελ αλεμαξηεζία ηεο ρψξαο απφ ηε Γηνπγθνζιαβία. Οη Βφζληνη Μνπζνπικάλνη θαη νη Κξνάηεο ηεο πεξηνρήο ςήθηζαλ ππέξ, ελψ νη εξβνβφζληνη κπνυθφηαξαλ ηελ 123 Ο ηνκέαο ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ηεο Έλσζεο απνηεινχζε ην πιένλ αδχλακν ζεκείν ηεο Δπξσπατθήο νινθιήξσζεο. Δλψ παξάιιεια, ιφγσ έιιεηςεο ζηξαηησηηθήο ηζρχο, ε ΔΔ κπνξνχζε λα δηαδξακαηίζεη ξφιν ζηελ πεξηνρή, κέζσ ηνπ επεξεαζκνχ ηεο θνηλήο γλψκεο, ηηο δηπισκαηηθέο αλαγλσξίζεηο θαη ηηο νηθνλνκηθέο θπξψζεηο. Χζηφζν, απηά ηα κέζα απνδεηθλχνληαη αλίθαλα ζε ηέηνηεο θαηαζηάζεηο θιηκάθσζεο εζληθηζηηθψλ εμάξζεσλ. Πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο γηα ην ξφιν ηεο ΔΔ ζηε Γηνπγθνζιαβηθή θξίζε, πεξηέρνληαη ζην δεχηεξν θεθάιαην ηνπ α κέξνπο. 124 Ζ ΓΑΔ είρε ην ίδην ζεζκηθφ πξφβιεκα ησλ κεγάισλ Γηεζλψλ Οξγαληζκψλ, ηε ιήςε απνθάζεσλ κφλν θαηφπηλ νκνθσλίαο. (-1). Δπηπξφζζεηα, δελ δηέζεηε ζηξαηησηηθέο δπλάκεηο θαη νηθνλνκηθή ηζρχ γηα λα κπνξέζεη λα επηβάιιεη ηηο απνθάζεηο ηεο. 125 χκθσλα κε ηνλ Νηεκπίε Φξαλθ, Σα Βαιθάληα δηθαίσζαλ ηελ επηβίσζε θαη ηε δηαηήξεζε νξηζκέλσλ ζεζκψλ, φπσο ην ΝΑΣΟ, ν ΟΑΔ θαη ε ΓΔΔ θαη επέηξεςαλ ην ζρεδηαζκφ κηαο λέαο θαηαλνκήο ξφισλ θαη δξάζεο, θαηαιήγνληαο ζε έλαλ λέν παξεκβαηηζκφ, ν νπνίνο ηαπηίδεηαη ζε κηα θηινζνθία ηαπηφρξνλα λενξεαιηζηηθή θαη λενθηιειεχζεξε. Βι. Νηεκπηε Φξαλθ., Ζ Γηεζλήο Κνηλφηεηα θαη ηα Βαιθάληα ζην αθηέξσκα ηνπ πεξηνδηθνχ Autrement, Ζ Δπαλάθακςε ησλ Βαιθαλίσλ, , Δθδφζεηο Άγξα, Ακθηηαιαληεχνληαλ αλάκεζα ζηε πξνψζεζε κηαο πλνκνζπνλδίαο Κξναηίαο, ινβελίαο θαη εξβίαο ή ηε δεκηνπξγία πνιιψλ αλεμάξηεησλ θξαηψλ. Βι. Μεηζνηάθεο Αδάκεο., Κξναηία ινβεληα., ζην ζπιινγηθφ ηφκν πνπ επηκειήζεθε ν Θάλνο Βεξέκεο Βαιθάληα (Απφ ην δηπνιηζκφ ζηε λέα επνρή), Δθδφζεηο Γλψζε, Ο ελεξγφηεξνο ξφινο ηεο Γεξκαλίαο ζηε πεξηνρή, νθείιεηαη ζηηο Γεξκαληθέο επελδχζεηο ζηε ρψξα. 54

55 δηαδηθαζία. ηε ζπλέρεηα, ν Ηδεηκπέθνβηηο πξνέβε, ζηελ αλαθήξπμε ηεο αλεμαξηεζία (Απξίιην 1992). Ζ δεκνθξαηία αλαγλσξίζηεθε ακέζσο απφ ηε δηεζλή θνηλφηεηα. Χζηφζν, επαθνινχζεζαλ βίαηεο ζπγθξνχζεηο πνπ εμειίρζεθαλ ζε πφιεκν. Σν θζηλφπσξν ηνπ 1992, άξρηζε ε αλάπηπμεο ηεο UNPROFOR 2 ζηε Βνζλία. ηηο 21 Ννεκβξίνπ 1995, ππνγξάθεθαλ νη πκθσλίεο Δηξήλεο ζην Νηέηηνλ ηνπ Οράην αλάκεζα ζηνλ ιφκπνληαλ Μηιφζεβηηο, ηνλ Φξάγθν Σνχδκαλ θαη ηνλ Αιία Ηδεηκπέθνβηηο (150 ζειίδεο, 102 ράξηεο). χκθσλα κε απηέο, ε Βνζλία Δξδεγνβίλε αλαγλσξίδνληαλ δηεζλψο σο αλεμάξηεην θξάηνο, απνηεινχκελν απφ ηε Κξναηνκνπζνπικαληθή Οκνζπνλδία (51% ηνπ ζπλνιηθνχ εδάθνπο ) θαη ηε εξβηθή (49% ηνπ ζπλνιηθνχ εδάθνπο ηεο ρψξαο), ην θξάηνο ζα είρε θεληξηθή θπβέξλεζε, ζπιινγηθή πξνεδξία, θνηλνβνχιην κε δχν ζψκαηα θαη ζπληαγκαηηθφ δηθαζηήξην.πλεπψο, ε Βνζλία δηαηξέζεθε ζε δχν θξάηε, πνιηηηθά ζεκειησκέλα κε εζληθά θξηηήξηα. Σέινο, ηελ επηβνιή ηεο εηξήλεο ζα επέβιεπε ε Ναηντθή Γχλακε SFOR. 128 Λίγα ρξφληα αξγφηεξα, ην Κνζζπθνπέδην έζηξεςε μαλά ηελ δηεζλή πξνζνρή ζηελ πεξηνρή, φηαλ ν Απειεπζεξσηηθφο ηξαηφο ηνπ Κνζζπθνπεδίνπ (UCK) άξρηζε λα εθαξκφδεη πνιηηηθή ηξνκνθξαηίαο, ελψ παξάιιεια ε ζεξβηθή αζηπλνκία θαη ν ζεξβηθφο ζηξαηφο πξνέβαηλαλ ζε αληίπνηλα. 129 ηηο αξρέο ηνπ 1998 ζπγθξνηήζεθε κηα «Οκάδα 128 Βι. Ο Δκθχιηνο Πφιεκνο ζηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβία, ζην χγρξνλε Παγθφζκηα Ηζηνξία (απφ ηνλ 20 ν αηψλα εψο ζήκεξα): ε Αλαδήηεζε Μίαο Νέαο Σάμεο Σα ελάξηα, ηφκνο 9, Διιεληθά Γξάκκαηα, Ηζηνξηθά, ε πεξηνρή απνηεινχζε θνκκάηη ζηε εξβίαο, ην 1389 νλνκάζηεθε Κνζζπθνπέδην, ιφγσ ηεο κάρεο ζηελ νκψλπκε πεδηάδα φπνπ ηα νζσκαληθά ζηξαηεχκαηα θέξδηζαλ ην εξβηθφ ζηξαηφ. Μεηά ηελ εγθαζίδξπζε ηεο Οζσκαληθήο θπξηαξρίαο ζηα Βαιθάληα θαη ηελ κεηαλάζηεπζε εξβηθψλ νηθνγελεηψλ ζηελ Απζηξία, αξθεηνί Αιβαλνί απνίθεζαλ πεξηνρέο ηεο Γηνπγθνζιαβίαο, ππνθηλνχκελνη θαη απφ ηνπο Οζσκαλνχο, νη νπνίνη επηζπκνχζαλ ηε γεσγξαθηθή εμάπισζε Οζσκαλψλ ζηε πεξηνρή ησλ Βαιθαλίσλ. Μεηά ηνλ Α Παγθφζκην Πφιεκν θαη ηελ ίδξπζε ηνπ Βαζηιείνπ ησλ έξβσλ, Κξναηψλ θαη ινβέλσλ, ε πεξηνρή πέξαζε ζηε θπξηαξρία ηεο εξβίαο θαη νη έξβνη θαη Μαπξνβνχλην άξρηζαλ λα επαλαπνηθίδνπλ ηε πεξηνρή. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ Β Παγθνζκίνπ πνιέκνπ, ε πεξηνρή ρξεζηκνπνηήζεθε σο «δηαπξαγκαηεπηηθφ ραξηί» ζηνπο Γηνπγθνζιάβνπο θνκκνπληζηέο, πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιίζνπλ ηε ζπλεξγαζία ησλ Αιβαλψλ νκντδεαηψλ ηνπο.με ην χληαγκα ηνπ 1946, θαηνρπξψζεθε ε πεξηνξηζκέλε απηνλνκία ηεο πεξηνρήο, ππφ ηνλ άκεζν δηνηθεηηθφ έιεγρν ηεο εξβίαο. Μεηά ην 1966, ην Κνζζπθνπέδην άξρηζε λα απνθηάεη ζεκαληηθά πξνλφκηα, παξάιιεια κε ηηο ζπληαγκαηηθέο κεηαξξπζκίζεηο (1974) ηνπ Σίην πνπ επλννχζαλ ηελ απνθέληξσζε. Έηζη ην Κφζνβν απέθηεζε φιεο ηηο εμνπζίεο κηα Γεκνθξαηίαο, εθηφο απφ ην λνκηθφ Status. Οη παξαρσξήζεηο απφ απηέο, νδήγεζαλ ζηε δεκηνπξγία κηαο κνξθσκέλεο αιβαληθήο αζηηθήο ηάμε, ε νπνία άξρηζε λα δηεθδηθεί πεξηζζφηεξε αλεμαξηεζία. Μφιηο αλέιαβε εμνπζία ν ιφκπνληαλ Μηιφζεβηηο, πξνέβε ζε θαηάξγεζε ησλ επλντθψλ ζπληαγκαηηθψλ δηαηάμεσλ πνπ πξνζέδηδαλ ζηε πεξηνρή πξνλνκηαθφ θαζεζηψο θαη επέβαιε άκεζν έιεγρν ζηελ αζηπλνκία θαη ηα δηθαζηήξηα ηεο πεξηνρήο, παξάιιεια άξρηζαλ θαη νη απνιχζεηο Αιβαλψλ απφ ηε δεκφζηα δηνίθεζε. Σν γεγνλφο απηφ πξνθάιεζε λέεο αληηδξάζεηο απφ ηνπο Αιβαλφθσλνπο. Σν 1991, Αιβαλφθσλνη αλαθήξπμαλ ηελ Γεκνθξαηία ηνπ Κνζζπθνπεδίνπ. Ο Ηκπξαήκ Ρνπγθφβα εθιέρηεθε πξφεδξνο ηεο δεκνθξαηίαο θαη νξγάλσζε έλα «ζθηψδεο» θξάηνο κε παξάιιειεο δνκέο θαη ζεζκνχο κε ην εξβηθφ. Ζ ππνγξαθή ησλ ζπλζεθψλ ηνπ Νηέεηνλ, νη νπνίεο δελ κεξηκλνχζαλ γηα ηε πεξηνρή, πξνθάιεζαλ ηελ αληίδξαζε ησλ 55

56 Δπαθήο γηα ην Κνζζπθνπέδην», απνηεινχκελε απφ εθπξνζψπνπο ηεο Γεξκαλίαο, ηεο Γαιιίαο, ηεο Ρσζίαο, ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ θαη ησλ ΖΠΑ, πξνθεηκέλνπ λα πξνηαζνχλ ιχζεηο γηα ηελ ππέξβαζε ηεο θαηάζηαζεο εζσηεξηθήο αξξπζκίαο ζηε πεξηνρή. Με βάζε ηηο πξνηάζεηο ηεο πξναλαθεξφκελεο νκάδαο, ην πκβνχιην Αζθαιείαο κε ηελ απφθαζε 1160 ηεο , θαηαδίθαζε ηφζν ηελ ππεξβνιηθή ρξήζε βίαο εθ κέξνπο ηεο εξβηθήο αζηπλνκίαο, φζν θαη ηηο ηξνκνθξαηηθέο πξάμεηο ηνπ KLA θαη παξφηξπλε ηελ Οκνζπνλδηαθή Γεκνθξαηία ηεο Γηνπγθνζιαβίαο λα ιάβεη ηα απαξαίηεηα κέηξα γηα ηελ εμεχξεζε κηαο πνιηηηθήο ιχζεο. Ζ ιχζε έπξεπε λα εμαζθαιίδεη ηελ εδαθηθή αθεξαηφηεηα ηεο Γηνπγθνζιαβίαο θαη λα ηθαλνπνηεί ηα πνιηηηθά, λνκηθά θαη πνιηηηζηηθά «Standards» ηνπ Οξγαληζκνχ γηα ηελ Αζθάιεηα θαη ηε πλεξγαζία ζηελ Δπξψπε (ΟΑΔ / OSCE) 130. Δπηπιένλ, ζα έπξεπε λα ιεθζνχλ ππφςε, ηα δηθαηψκαηα ησλ Αιβαλνθνζνβάξσλ θαη λα δνζεί πεξηζζφηεξε απηνλνκία θαη απηνδηνίθεζε ζηε πεξηνρή. ηε ζπλέρεηα αθνινχζεζαλ, άιιεο δχν απνθάζεηο (1199 ηεο θαη 1203 ηεο ), νη νπνίεο δηαηχπσλαλ ην αίηεκα γηα εθαξκνγή ηεο απφθαζεο Ζ Απφθαζε 1239 ηεο πξνεηνίκαζε, ζε πνιηηηθφ θαη λνκηθφ πιαίζην, ην έδαθνο γηα ηελ έθδνζε ηεο Απφθαζεο Αιβαλψλ ηδηαίηεξα ηνπ Απειεπζεξσηηθνχ ηξαηνχ ηνπ Κνζφβνπ, ν νπνίνο είρε ηδξπζεί ην έηζη ν Βι. Υαξβαιίαο Γηψξγνο., Αιβαλία : Κνζζπθνπέδην - «πληαγή γηα αλάθιεμε ζηα Βαιθάληα», ζην ζπιινγηθφ ηφκν πνπ επηκειήζεθε ν Θάλνο Βεξέκεο Βαιθάληα (Απφ ην δηπνιηζκφ ζηε λέα επνρή), Δθδφζεηο Γλψζε, 1995 θαη Jelavich Barbara., History of Balkans. Eighteenth and Nineteenth Centuries, Cambridge University Press, Ο OSCE είλαη ν κεγαιχηεξνο πεξηθεξεηαθφο νξγαληζκφο αζθάιεηαο, απνηεινχκελνο απφ 56 κέιε. Γεσγξαθηθά θαιχπηεη ην ρψξν απφ ην Βαλθνχβεξ κέρξη ην Βιαδηβνζηφθ. Ο OSCE απνηειεί ηελ εμέιημε ηεο δηαδηθαζίαο πνπ άξρηζε ην 1973, σο Γηάζθεςε γηα ηελ Αζθάιεηα θαη ηε πλεξγαζία ζηελ Δπξψπε - ΓΑΔ (Conference for Security and Cooperation in Europe - CSCE) πξνθεηκέλνπ λα ιεηηνπξγήζεη σο έλα πνιπκεξέο βήκα δηαιφγνπ θαη ζπλεξγαζίαο κεηαμχ Αλαηνιήο θαη Γχζεο ζηνπο ηνκείο ηεο αζθάιεηαο, ηεο νηθνλνκίαο, ηεο επηζηήκεο, ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, αιιά θαη σο γέθπξα κεηαμχ ησλ δχν αληηπάισλ ζπλαζπηζκψλ ηεο Δπξψπεο. Βι. Ο Οξγαληζκφο έρεη ήδε αλαπηχμεη ζπγθεθξηκέλεο απνζηνιέο ζηε Βνζλία Δξδεγνβίλε ( ζην Κφζνβν ( ), ζην Μαπξνβνχλην ( ), ζηε εξβία ( θαη ζηα θφπηα (Spill Over Monitor Mission to Skopje, ). 131 Με ηελ Απφθ θαηαγξάθεθε, γηα πξψηε θνξά, ην ζεζκηθφ πιαίζην αλαθνξάο ζηελ θαηάζηαζε ζην Κφζνβν, κε παξαπνκπή ζηηο δηαηάμεηο ηνπ Υάξηε ηνπ ΟΖΔ, ηελ Οηθνπκεληθή Γηαθήξπμε ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ, ηα Γηεζλή χκθσλα θαη πκβάζεηο Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ, ηε χκβαζε θαη ην Πξσηφθνιιν γηα ην θαζεζηψο ησλ πξνζθχγσλ, ηε χκβαζε ηεο Γελεχεο ηνπ 1949 κε ηα Πξφζζεηα Πξσηφθνιια, φπσο θαη φια ηα άιια θείκελα δηεζλνχο αλζξσπηζηηθνχ δηθαίνπ. Βι. Γίνθαξεο Άγγεινο., Ζ "δηεζλήο πνιηηηθή παξνπζία" ζην Κνζζπθνπέδην: δηεζλήο αλζξσπηζηηθή ζπλδξνκή ππφ δηεζλή έιεγρν, εληνιή δηαρείξηζεο ή ππνθαηάζηαζε ζηνηρείσλ θπξηαξρίαο; Σεχρνο 4, 2001 ζηελ ηζηνζειίδα 56

57 Λίγν λσξίηεξα, ηνλ ίδην ρξφλν, ζην Ρακπνπγίε ηεο Γαιιίαο, πξαγκαηνπνηήζεθε εηξελεπηηθή δηάζθεςε (ππφ ην ΝΑΣΟ) κε ηε ζπκκεηνρή ηεο Γηνπγθνζιαβίαο θαη αληηπξνζψπσλ ησλ Αιβαλψλ Δμηξεκηζηψλ ηνπ Κνζφβνπ. Χζηφζν, ε Γηνπγθνζιαβία απέξξηςε ην ζρέδην εηξήλεπζεο πνπ πξνέθπςε απφ ηε δηάζθεςε, κε απνηέιεζκα λα μεθηλήζνπλ νη Ναηντθή βνκβαξδηζκνί ζηε πεξηνρή. 132 Μεηά απφ 73 κέξεο ζπλερνχο βνκβαξδηζκνχ ππνγξάθεθε ζπκθσλία κεηαμχ ΝΑΣΟ θαη Γηνπγθνζιαβίαο ζηηο 5 Ηνπλίνπ Ζ Γηνπγθνζιαβία ζα έπξεπε λα παξάζρεη απηνλνκία ζην Κνζζπθνπέδην θαη λα απνζχξεη ην ζεξβηθφ ζηξαηφ, ηε ζεξβηθή αζηπλνκία θαη ηηο παξαζηξαηησηηθέο νκάδεο, αθφκε, ζπκθψλεζε λα επηηξέςεη ηελ επηζηξνθή φισλ ησλ πξνζθχγσλ θαη λα απνδερηεί ηελ εγθαηάζηαζε δηεζλνχο εηξελεπηηθνχ ζψκαηνο ζηε πεξηνρή, κε νπζηαζηηθή ζπκκεηνρή ηνπ ΝΑΣΟ. Ζ Γηνπγθνζιαβία ζα εμαζθάιηδε ην ζεβαζκφ ηεο εδαθηθήο ηεο αθεξαηφηεηαο, ελψ ην Κνζζπθνπέδην ζα παξέκελε αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο ρψξαο. ηηο 9 Ηνπιίνπ 1999 ζην Κνπκάλνβν, ππνγξάθεθε θη ε νξηζηηθή ζπκθσλία κεηαμχ ΝΑΣΟ θαη Γηνπγθνζιαβίαο, ελψ ε πεξηνρή ηέζεθε ππφ δηεζλή δηνίθεζε, ζε εθαξκνγή ηεο απφθαζεο 1244 ηνπ ΟΖΔ Οη πξαγκαηνπνίεζε ησλ βνκβαξδηζκψλ απφ ην ΝΑΣΟ ελάληησλ ηεο εξβίαο, απνηέιεζε ην έλαπζκα γηα δηαηχπσζε αληίζεησλ απφςεσλ σο πξνο ηε λνκηκφηεηα ησλ βνκβαξδηζκψλ. Αξθεηνί αλαιπηέο θαη επηζηήκνλεο ζεψξεζαλ φηη νη βνκβαξδηζκνί δελ βξίζθνπλ λνκηθφ έξεηζκα ζηε ράξηα ηνπ ΟΖΔ θαη δελ είλαη ζπκβαηνί κε ηηο κέρξη ηφηε πξαθηηθέο ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο. Δλδεηθηηθά Βι. J. Charney, Anticipatory humanitarian intervention in Kosovo, Vanderbilt Journal of Transnational Law, 1999, ζει & O'Connell, The U.N., NATO and international law after Kosovo, Human Right Quarterly, 2000, ζει Ζ Απφθαζε 1244 ηεο 10εο Ηνπλίνπ 1999 απνζθνπνχζε ζηε δεκηνπξγία ησλ φξσλ γηα κία πνιηηηθή ιχζε ζηελ "θξίζε" ηνπ Κνζφβνπ θαη πηνζεηήζεθε κεηά ηε ιήμε ησλ βνκβαξδηζκψλ θαη ηελ έλαξμε απφζπξζεο ησλ ζηξαηησηηθψλ δπλάκεσλ ηεο Γηνπγθνζιαβίαο. Με ηελ Απφθαζε πξνβιέπεηαη ε αλάπηπμε κηαο "ζηξαηησηηθήο παξνπζίαο" (security presence), θαη κηαο "πνιηηηθήο παξνπζίαο" (civil presence, UNMIK), ε νπνία ζα νξγαλψζεη κία "ελδηάκεζε Γηνίθεζε" (Interim Administration) ε νπνία, πέξαλ ηεο, αλζξσπηζηηθνχ πεξηερνκέλνπ, απνζηνιήο ηεο, ζα εγθαζηδξχζεη θαη ζα επηβιέςεη ηελ αλάπηπμε "πξνζσξηλψλ δεκνθξαηηθψλ ζεζκψλ απηνδηνίθεζεο". Βι. Γίνθαξεο Άγγεινο., Ζ "δηεζλήο πνιηηηθή παξνπζία" ζην Κνζζπθνπέδην: δηεζλήο αλζξσπηζηηθή ζπλδξνκή ππφ δηεζλή έιεγρν, εληνιή δηαρείξηζεο ή ππνθαηάζηαζε ζηνηρείσλ θπξηαξρίαο; Σεχρνο 4, 2001 ζηελ ηζηνζειίδα Παξφκνηα πεξίπησζε ππήξμε ζην East Timor, φπνπ κε ηελ απφθαζε 1271, εγθαζηδξχζεθε ε UNTAET (UN Transitional Administration in East Teamor ή Μεηαβαηηθήο Αξρήο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ ζην Αλαηνιηθφ Σηκφξ), ε νπνία επηθνξηίζηεθε κε εθηειεζηηθέο, λνκνζεηηθέο θαη δηθάζηεθεο αξκνδηφηεηεο. ε αληίζεζε κε ηελ UNMIC, ε UNTAET, αλέιαβε εμ νινθιήξνπ θαη ρσξίο ηε ζπκκεηνρή άιισλ νξγαληζκψλ ην ζηξαηησηηθφ ζθέινο, ην αλζξσπηζηηθφ ζθέινο θαη ην δηνηθεηηθφ θαη δηαθπβεξλεηηθφ ζθέινο. Βι. Griffin Michele & Jones Bruce., Building Peace through Transition Authority : New Directions, Major Challenges ζην Adebajo Adekeye & Chandra Lekha., Managing Armed Conflicts in 21st Century, The Cass Series on Peacekeeping, Routledge, 2000, ζει

58 Ζ Ναηντθή δηεζλήο εηξελεπηηθή δχλακε KFOR, επηθνξηίζηεθε κε ην έξγν ηεο δηαθχιαμεο ηεο αζθάιεηαο ηεο πεξηνρήο. Ζ δηνηθεηηθή απνζηνιή ηνπ ΟΖΔ UNMIK 134, αλέιαβε ηνλ πνιηηηθφ έιεγρν ηεο πεξηνρήο θαη ε UNHCR ( UN High Commissioner For Refugees) αλέιαβε ην αλζξσπηζηηθφ ζθέινο, ελψ ν ΟΑΔ αλέιαβε ηελ νηθνδφκεζε δεκνθξαηηθψλ ζεζκψλ, ηελ ηήξεζε ηνπ λφκνπ θαη ηελ πξνζηαζία ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ. Σέινο, ε ΔΔ αλέιαβε ηελ γεληθφηεξε αλνηθνδφκεζε ηεο πεξηνρήο. 135 ην πληαγκαηηθφ Πιαίζην γηα ηε Πξνζσξηλή Απηνδηνίθεζε ηεο Πεξηνρήο (2001), αλαθέξεηαη φηη ην Κνζζπθνπέδην απνηειεί εληαία θαη αδηαίξεηε πεξηνρή, ζηελ νπνία ζα αζθνχλ ηηο αξκνδηφηεηεο ηνπο νη πξνζσξηλνί ζεζκνί 136 (ζπλέιεπζε, πξφεδξνο ηνπ Κνζζπθνπεδίνπ, ε Κπβέξλεζε θαη ηα δηθαζηήξηα) γηα ηελ απηνδηνίθεζε. Σν δήηεκα ηνπ Κνζφβνπ απνηέιεζε εθαιηήξην γηα ηε δηεμαγσγή ζπδεηήζεσλ ζρεηηθά κε ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο «αλζξσπηζηηθήο» επέκβαζεο 137 ηεο Γηεζλνχο Κνηλφηεηαο ζε αλάινγεο πεξηπηψζεηο. ην Γηεζλέο Γίθαην, ε αξρή ηεο κε επέκβαζεο απαγνξεχεη ζε φια ηα θξάηε ή νκάδεο θξαηψλ λα επεκβαίλνπλ άκεζα ή έκκεζα ζηηο εζσηεξηθέο ή εμσηεξηθέο ππνζέζεηο άιισλ θξαηψλ 138. Χζηφζν, ηίζεηαη ην εξψηεκα ηη γίλεηαη φηαλ ιακβάλεη ρψξα κηα καδηθή θαη ζπζηεκαηηθή παξαβίαζε ησλ αλζξσπίλσλ 134 Ζ απνζηνιή ηνπ ΟΖΔ έρεη επηθνξηηζηεί κε ηελ επηζηξνθή ησλ πξνζθχγσλ, ηελ επαλαιεηηνπξγία ηεο νηθνλνκίαο, ηελ εηζαγσγή θνξνινγηθνχ θαη ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο, ηελ απνθαηάζηαζε ηεο θαζεκεξηλήο νκαιφηεηαο, ηε ιεηηνπξγία ησλ ζρνιείσλ θαη ηεο δεκφζηαο ηάμεο, ηνλ αθνπιηζκφο ηεο KLA, ηε δεκηνπξγία ηνπηθήο δηνίθεζεο (JIAS/IAC) κε ζπκκεηνρή Αιβαλψλ θαη έξβσλ, ηε δηεμαγσγή δεκνηηθψλ εθινγψλ, ηελ απνθαηάζηαζε ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ, θαη ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηεο δηθαηνζχλε. Βι Βι. Yannis Alexandros., The International Presence in Kosovo and Regional Security: The Deep Winter of UN Security Council Resolution 1244 ζην Sotiropoulos Dimitris & Veremis Thanks., Is Southeastern Europe Doomed to Instability?, A Regional Perspective, Frank Cass & Co Ltd, 2002, ζει Χο πξνο ηελ νξγάλσζε ησλ Πξνζσξηλψλ Θεζκψλ, πξνσζήζεθαλ δνκέο δηνηθεηηθήο δηαρείξηζεο πξνο ηελ θαηεχζπλζε δεκηνπξγίαο νινθιεξσκέλνπ θπβεξλεηηθνχ ζρήκαηνο ππφ ηελ επηθάιπςε φκσο, ζε επίπεδν ιήςεσο απνθάζεσλ, ηνπ Δηδηθνχ Δθπξνζψπνπ 137.Βι. Farer Tom., Humanitarian intervention before and after 9/11 : legality and legitimacy ζει , ζην Holzgrefe J.L & Keohane Roberto., Humanitarian Intervention, Ethical, Legal and Political Dilemmas, Cambridge University Press, ην άξζξν 2 παξάγξαθνο 4 ηνπ Καηαζηαηηθνχ Υάξηε ηνπ ΟΖΔ αλαθέξεηαη φηη «Πάληα ηα Μέιε ζα απέρσζη εηο ηαο δηεζλείο απηψλ ζρέζεηο ηεο απεηιήο ή ρξήζεσο βίαο θαηά ηεο εδαθηθήο αθεξαηφηεηνο ή ηεο πνιηηηθήο αλεμαξηεζίαο νηνπδήπνηε Κξάηνπο ή θαζ' νηνλδήπνηε άιινλ ηξφπνλ αζπκβίβαζηνλ πξνο ηνπο ζθνπνχο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ». Ο Υάξηεο πξνβιέπεη δχν εμαηξέζεηο, εθείλε ηνπ άξζξνπ 51 θαη εθείλε ησλ άξζξσλ 42 θαη 53 ηνπ Υάξηε. Σν άξζξν 51 πξνβιέπεη εμαίξεζε απφ ηελ αξρή ηεο απαγφξεπζεο ρξήζεο βίαο ζε πεξίπησζε άκπλαο, ελψ Σν άξζξν 42 πξνβιέπεη φηη ην πκβνχιην Αζθαιείαο κπνξεί λα εμνπζηνδνηήζεη θξάηε κέιε λα αζθήζνπλ βία, κε ζθνπφ ηελ απνθαηάζηαζε ηεο δηεζλνχο εηξήλεο θαη αζθάιεηαο, εάλ ζεσξήζεη ηα θπξσηηθά κέηξα πνπ δελ ζπλεπάγνληαη ρξήζε βίαο σο κε απνηειεζκαηηθά. Δίλαη ζαθέο φηη δελ ππήξμε εθ ησλ πξνηέξσλ εμνπζηνδφηεζε ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο γηα ηελ ρξήζε βίαο θαηά ηεο Γηνπγθνζιαβίαο θαηά ην άξζξν 42 58

59 δηθαησκάησλ ζε κηα ρψξα 139. Απφ ηελ άιιε, κε πνηα θξηηήξηα κπνξεί λα απνδνζεί ε θαηεγνξία απηή ζε έλα θξάηνο (ζηε πεξίπησζε ηνπ Κνζφβνπ, ην ΝΑΣΟ 140 πξνζέδσζε ηε θαηεγνξία ηεο εζλνθάζαξζεο ζηε εξβία., σζηφζν, κπνξεί λα ζεσξείηε εζλνθάζαξζε ε άζθεζε πηέζεσλ γηα ηε κεηαθίλεζε πιεζπζκνχ, φηαλ ε ρψξα λνηψζεη φηη δηαθπβεχεηαη ε εζληθή θπξηαξρία ηεο απφ ην πιεζπζκφ απηφ; ην ζεκείν απηφ ζα ζηακαηήζεη ε ελαζρφιεζε ηεο παξνχζαο κειέηεο κε ην δήηεκα ηεο λνκηκφηεηαο θαη λνκηκνπνίεζεο ησλ επεκβάζεσλ άιισλ ρσξψλ θαη νξγαληζκψλ, ζηα εζσηεξηθά δεηήκαηα κηαο ρψξαο, δηφηη θάηη ηέηνην ζα ππεξέβαηλε ηνπο ζθνπνχο ηεο κειέηεο. Οη ηέζζεξηο πξναλαθεξφκελνη πφιεκνη κέζα ζε κφλν νθηψ ρξφληα ήηαλ θάηη πνπ πνιχ δχζθνια ζα κπνξνχζε λα θαληαζηεί θαλείο ζηε κεηα-ςπρξνπνιεκηθή Δπξψπε. Ηδηαίηεξα ν ηειεπηαίεο πφιεκνο ηνπ Κνζφβνπ, επέθεξε αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζε νιφθιεξε ηε πεξηνρή (Βνζλία Δξδεγνβίλε, ΠΓΓΜ, Μαπξνβνχλην, Αιβαλία). Ζ Δπξψπε εκθάληδε αλνκνηνγέλεηα. Απφ ηε κηα ε πξνζπάζεηα γηα Δπξσπατθή Οινθιήξσζε κε ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, ηε δεκνθξαηία, ηελ επεκεξία θαη απφ ηελ άιιε ε Δπξψπε ηνπ εζληθηζκνχ θαη ησλ ζπγθξνχζεσλ, ελφο εζληθηζκνχ ν νπνίνο ππνλφκεπε ηελ πεξηθεξεηαθή ηζηνξία, σο ππνζχλνιν ηνπ αλψηεξνπ επξσπατθνχ ππεξζπλφινπ. Ζ ΠΓΓΜ, κπνξεί λα κελ αλάπιεθε ζε πφιεκν κεηά ην ηέινο ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ, σζηφζν, ε θαηάζηαζε ζηελ πεξηνρή θάζε άιιν απφ εηξεληθή ήηαλ. Γλσξίδνληαο ην παξειζφλ ηεο πεξηνρήο, κπνξνχλ λα εμεπξεζνχλ νη ξίδεο ησλ πξνβιεκάησλ ζηε πεξηνρή. Μεηά ηε πηψζε ηνπ Βαζηιείνπ ηνπ Βνχιγαξνπ ακνπήι (1014) θαη ζηελ ζπλέρεηα ηελ πηψζε ηεο Βπδαληηλήο Απηνθξαηνξίαο (1453), ε πεξηνρή νιφθιεξεο ηεο Μαθεδνλίαο πεξηήιζε ζηελ Οζσκαληθή απηνθξαηνξία. πλεπψο, ε πεξηνρή απηή απνηέιεζε γηα αηψλεο - έσο ην ηκήκα ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο κε θπξηφηεξε πφιε ηεο, ηα θφπηα (ζηα ηνπξθηθά «Üsküb» θαη ζηα Αιβαληθά «Shkup»). Ζ Βαιθαληθή δηπισκαηία κεηά ην 1878 πεξηζηξέθεηαη γχξσ απφ ην δήηεκα ηεο δηαίξεζεο ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ηεο Μαθεδνλίαο αλάκεζα ζε ηξείο γεηηνληθέο ρψξεο, 139 Σν άξζξν 39 ηνπ θαηαζηαηηθνχ ράξηε απνλέκεη ζην πκβνχιην Αζθαιείαο ην δηθαίσκα λα πξνζδηνξίδεη ηελ χπαξμε νπνηαζδήπνηε απεηιήο θαηά ηεο εηξήλεο, νπνηαζδήπνηε παξαβίαζεο ηεο εηξήλεο, ή νπνηαζδήπνηε επηζεηηθήο πξάμεο θαη νθείιεη λα ππνβάιεη ζπζηάζεηο ή λα απνθαζίδεη πνηα κέηξα πξέπεη λα ιεθζνχλ δπλάκεη ησλ άξζξσλ 41 θαη 42 κε ζθνπφ ηε δηαηήξεζε ή ηελ απνθαηάζηαζε ηεο δηεζλνχο εηξήλεο θαη αζθάιεηαο. 140 Βι. Layne Christopher., Blunder in the Balkans : The Clinton Administration s Bungled War Against Serbia, Policy Analyst, No 345, May 20, 1999, ζει

60 ηε Βνπιγαξία, ηε εξβία, θαη ηελ Διιάδα. Οη Βαιθαληθνί πφιεκνη έζεζαλ ηέξκα ζηελ Οζσκαληθή θπξηαξρία ηεο πεξηνρήο, ελψ ηα εδάθε θαη νη θάηνηθνη ηεο Μαθεδνλίαο δηακνηξάζηεθαλ αλάκεζα ζε Διιάδα, εξβία 141 θαη Βνπιγαξία. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ Α Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ ε πεξηνρή ησλ ζεκεξηλψλ θνπίσλ δφζεθε ζηνπο Βνχιγαξνπο, ηελ νπνία ηε δηαηήξεζαλ σο θαη ηε πλζήθε ηνπ Νετγί ην Σν ε πεξηνρή κεηεμειίζζεηαη ζε «Γηνίθεζε ηνπ Βαξδάξε» (Vardarska Banovina), ελψ παξάιιεια ε λέα δηνίθεζε ζπκπεξηιάκβαλε θαη ηελ πεξηνρή ηνπ Κνζφβνπ Μεηνρίσλ, κε απνηέιεζκα λα πξνζηεζνχλ ρηιηάδεο Αιβαλνί ζηε πεξηνρή. Σν 1941, κέξνο ηεο πεξηνρή μαλαβξίζθεηαη ππφ Βνπιγαξηθή θαηνρή, ελψ ε Αιβαλφθσλε δπηηθή δψλε αλάκεζα ζηηο πεξηνρέο ηξνχγθα, Σέηνβν, Νηεκπάξ θαη Κίηζεβν παξαρσξήζεθε ζηελ Αιβαλία. ηηο 2 Απγνχζηνπ ηνπ 1944 πξαγκαηνπνηήζεθε ε πξψηε ζχλνδνο ηεο Αληηθαζηζηηθήο πλέιεπζεο ηεο Δζληθήο Απειεπζέξσζεο ηεο Μαθεδνλίαο (ΑΝΟΜ), ζηε δηαθήξπμε ηεο νπνία αλαθεξφηαλ φηη ηέζεθε απφ ηνπο «παηέξεο ηνπ Μαθεδνληθνχ έζλνπο» σο πξσηαξρηθφο ζηφρνο ε ελνπνίεζε ηεο Μαθεδνλίαο κε βάζε ην δηθαίσκα ζηελ απηνδηάζεζε. Σαπηφρξνλα, έιαβε ρψξα ε αλάδπζε ηεο Λατθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Μαθεδνλίαο (ΛΓΜ). 142 Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ηελ πεξίνδν απηή νη Αιβαλνί είραλ αλαγλσξηζηεί σο κεηνλφηεηα ηεο πεξηνρήο. 143 Ζ επίζεκε ηδενινγία ηνπ «Μαθεδνληζκνχ», δειαδή ε ηδέα ηεο ελφηεηαο ηνπ καθεδνληθνχ ρψξνπ, ηεο Μαθεδνλίαο σο εληαίαο γεσγξαθηθήο πεξηνρήο θαη «παηξίδαο» γηα ηνπο απαληαρνχ «Μαθεδφλεο», θαζψο θαη ε νξηνζέηεζε κηαο δηαθξηηήο απφ ηηο άιιεο βαιθαληθέο, «καθεδνληθήο» ηαπηφηεηαο 144 ήηαλ απφξξνηα ηνπ θνκκνπληζηηθνχ 141 Ζ εξβία πξνζάξηεζε ηε βφξεηα Μαθεδνλία κε ην Μνλαζηήξη, ηα θφπηα θαη ηε ηξψκληηζα 142 Σελ πεξίνδν απηή εκθαλίζηεθε ζην ιεμηιφγην ηνπ δηνηθεηηθνχ δηθαίνπ ηεο ρψξαο γηα πξψηε θνξά ην φλνκα «Μαθεδνλία». Σν φλνκα απηφ ζπλέπηπηε κε εθείλν πνπ πξνζδηφξηδε ηε βφξεηα γεσγξαθηθή πεξηνρή θαη ηελ αληίζηνηρε δηνηθεηηθή ππνδηαίξεζε ηεο Διιάδαο, απφ ην 1914, φηαλ δεκηνπξγήζεθε ε Γεληθή Γηνίθεζε ηεο Μαθεδνλίαο. πλεπψο, ν φξνο Μαθεδνλία ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηελ Διιάδα απφ ην 1914 ζην επίπεδν ηνπ ειιεληθνχ δηθαίνπ, ηεο δηνίθεζεο, ησλ δεκφζησλ επηρεηξήζεσλ θηι. Σν φλνκα Μαθεδνλία δελ ρξεζηκνπνηήζεθε πνηέ γηα δηνηθεηηθή πεξηθέξεηα ηεο Βνπιγαξία, ελψ φπσο αλαθέξζεθε ρξεζηκνπνηήζεθε πξψηε θνξά απφ ηελ ΟΓΓ ην Βι. Εάτθφο Νίθνο., Ζ Ολνκαηνδνζία ησλ Κξαηψλ ζην Γηεζλέο Γίθαην: Ζ Πεξίπησζε ηεο Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Μαθεδνλίαο, ζει ζην ηεθαλίδεο Ησάλλεο, Βιαζίδεο Βιάζεο, Κσθφο Δπάγγεινο (επηκ)., Μαθεδνληθέο Σαπηφηεηαο ζην Υξφλν, Γηεπηζηεκνληθέο Πξνζεγγίζεηο, Ίδξπκα Μνπζείνπ Μαθεδνληθνχ Αγψλα, Κέληξν Έξεπλαο Μαθεδνληθήο Ηζηνξίαο θαη Σεθκεξίσζεο, Δθδφζεηο Παηάθε, Γηα πεξηζζφηεξεο ιεπηνκέξεηεο βι. θέηαο ππξίδσλ., Ο Αιβαληθφο Παξάγνληαο ησλ θνπίσλ κεηά ηεο πκθσλία ηνπ Νηέεηνλ, ζην Κφληεο Βαζίιεηνο θαη Μαληάο Διεπζέξηνο., Σν Κφζνβν θαη νη Αιβαληθνί Πιεζπζκνί ηεο Βαιθαληθήο, Ίδξπκα Μειεηψλ Υεξζνλήζνπ ηνπ Αίκνπ, Θεζζαινλίθε, ζ Βι. Μηραειίδεο Ησάλλεο., Πνία «Μαθεδνλία γηα ηνπο Μαθεδφλεο»; Πνιηηηθή θαη Ηζηνξία ζηε Γηνπγθνζιαβηθή Μαθεδνλία, ζει.278, ζην ηεθαλίδεο Ησάλλεο, Βιαζίδεο Βιάζεο, Κσθφο Δπάγγεινο 60

61 θαζεζηψηνο ηεο πεξηνρήο, πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζεί ν «εθζεξβηζκφο» θαη ν «εθβνπιγαξηζκφο» ησλ θαηνίθσλ θαη λα απνθηήζνπλ δηθή ηνπο μερσξηζηή εζληθή ηαπηφηεηα. 145 Ζ αλάγθε «εζληθήο» βάζεο γηα ηε θάζε νκφζπνλδε Γεκνθξαηία ψζεζε θαη ηε Κνκηληέξλ λα ππνζηήξημε ηελ χπαξμε «καθεδνληθνχ έζλνπο» θαη λα πηνζεηήζεη θαη επίζεκα ηε ζέζε απηή ην Ζ κεηαηξνπή ησλ ιαβνκαθεδφλσλ ζε «Μαθεδφλεο», ζα κείσλε ηελ εξβηθή θαη Βνπιγάξηθε επηξξνή θαη ζα ελίζρπε ηνλ επηδηαηηεηηθφ ξφιν ηεο Μφζραο. Έλα απφ ηα κεγαιχηεξα πξνβιήκαηα πνπ ππήξραλ ζηε πεξηνρή, ήηαλ απηφ ησλ κεηνλνηήησλ θαη ηδηαίηεξα ησλ Αιβαλψλ. Οη Αιβαλνί απνηεινχλ κηα κεγάιε αξηζκεηηθά κεηνλφηεηα, κε πνιχ κεγάιν δείθηε γελλεηηθφηεηαο, δηαθνξεηηθή γιψζζα, κνπζνπικαληθή ηαπηφηεηα 146 θαη θαηνηθνχλ ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρέο. Αξρηθά νη Αιβαλνί απνιάκβαλαλ θάπνηα εθπαηδεπηηθά θαη πνιηηηζκηθά δηθαηψκαηα. Χζηφζν, κεηά ηα πξψηα γεγνλφηα ζην Κνζζπθνπέδην ην 1981, άξρηζαλ θαη νη Αιβαλνί ηεο ΠΓΓΜ λα δεηνχλ έλσζε ησλ αιβαληθψλ πεξηνρψλ ηεο «Μαθεδνλίαο» κε ην Κνζζπθνπέδην ζε κία έβδνκε νκνζπνλδηαθή δεκνθξαηία. Απνηέιεζκα, απηψλ ησλ δηεθδηθήζεσλ, ήηαλ ε ιήςε πξνιεπηηθψλ κέηξσλ απφ ηε θπβέξλεζε ησλ θνπίσλ (πρ αληηθαηάζηαζε ησλ αιβαληθψλ ζρνιηθψλ βηβιίσλ πνπ επλννχζαλ ηελ αλάπηπμε ηνπ αιβαληθνχ εζληθηζκνχ, αχμεζε ησλ σξψλ δηδαζθαιίαο ηεο «Μαθεδνληθήο» γιψζζαο ζε φια ηα κεηνλνηηθά ζρνιεία, απαγφξεπζε ηεο ξαδηνθσληθήο κεηάδνζεο αιβαληθψλ ηξαγνπδηψλ κε εζληθηζηηθφ πεξηερφκελν, απαγφξεπζε ηεο ρξήζεο αιβαληθψλ ηνπσλπκίσλ, αθφκα θαη απαγφξεπζε νξηζκέλσλ Αιβαληθψλ νλνκάησλ ζε λενγέλλεηα παηδία, εθαξκνγή θαηαζηαιηηθψλ δηνηθεηηθψλ κέηξσλ γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ γελλήζεσλ, φπσο ε δηαθνπή επηδνκάησλ ή θαη ππνρξέσζε πιεξσκήο παξνρήο ηαηξηθήο πεξίζαιςεο γηα ηα παηδία, απνιχζεηο Αιβαλψλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ θ.α). 147 (επηκ)., Μαθεδνληθέο Σαπηφηεηαο ζην Υξφλν, Γηεπηζηεκνληθέο Πξνζεγγίζεηο, Ίδξπκα Μνπζείνπ Μαθεδνληθνχ Αγψλα, Κέληξν Έξεπλαο Μαθεδνληθήο Ηζηνξίαο θαη Σεθκεξίσζεο, Δθδφζεηο Παηάθε, Σελ επνρή απηή ε ηνπηθή δηάιεθηνο ηεο πεξηνρήο νλνκάζηεθε «Μαθεδνληθή» γιψζζα, ελψ ηα νλφκαηα ζεκαληηθψλ ζηειερψλ «εθκαθεδνλίζηεθαλ» (πρ αληί ηνπ Βνπιγαξηθνχ Κίξηι Γθιηγθφξνθ, άιιαμε ζε Κίξν). Παξάιιεια, δεκηνπξγήζεθε θαη ε «Μαθεδνληθή» Μεγάιε Ηδέα. Βι. Λπβάληνο Γεκήηξεο., Πνιηηηθέο Δμειίμεηο ζηελ Γηνπγθνζιαβηθή Μαθεδνλία, ζην ζπιινγηθφ ηφκν πνπ επηκειήζεθε ν Θάλνο Βεξέκεο Βαιθάληα (Απφ ην δηπνιηζκφ ζηε λέα επνρή), Δθδφζεηο Γλψζε, 1995, ζει Με εμαίξεζε κεξηθά νξζφδνμα ρσξία θνληά ζηε ιίκλε Ορξίδα θαη νξηζκέλνπο Ρσκαηνθαζνιηθνχο ζηα θφπηα. 147 Πνιιέο θνξέο νη Αιβαλνί θαηεγνξήζεθαλ γηα πξνζπάζεηα Αιβαλνπνίεζεο θαη ησλ ππφινηπσλ κεηνλνηήησλ ζηε πεξηνρή, φπσο νη Ρφκ, νη Σνχξθνη θαη νη Πνκάθνη. Βι. Παξέζνγινπ Αζαλάζηνο., 61

62 Απνθνξχθσκα ηεο πξνζπάζεηαο ησλ θνπηαλψλ γηα πεξηζσξηνπνίεζε ησλ Αιβαλψλ 148, ππήξμε ε αλαζεψξεζε ηνπ πληάγκαηνο ην 1989, ζην νπνίν ε νζηαιηζηηθή Γεκνθξαηία ηεο «Μαθεδνλίαο» νξίδεηαη αληί γηα «ην θξάηνο ηνπ Μαθεδνληθνχ ιανχ θαη ηεο αιβαληθήο θαη ηνπξθηθήο κεηνλφηεηαο» σο ην «εζληθφ θξάηνο ηνπ Μαθεδνληθνχ Λανχ». Με ηε ζεηξά ηνπ νη Αιβαλφθσλνη, νη νπνίνη επηζπκνχζαλ ηελ ζπληαγκαηηθή αλαγλψξηζε ηνπο, κπνυθφηαξαλ ην δεκνςήθηζκα ηνπ 1991 γηα ηελ αλαθήξπμε ηεο αλεμαξηεζίαο ηεο ΠΓΓΜ. 149 Παξάιιεια κε ηελ αλαθήξπμε ηεο αλεμαξηεζία ηεο ρψξαο πηνζεηήζεθε θαη ην χληαγκα, ζχκθσλα κε ην νπνίν ε ΠΓΓΜ είλαη έλα θπξίαξρν, αλεμάξηεην, δεκνθξαηηθφ θαη θνηλσληθφ θξάηνο (άξζξν 1). Σν χληαγκα πεξηιάκβαλε 9 θεθάιαηα κε δηαηάμεηο, πην ζπγθεθξηκέλα πεξηέρεη : (1) ηηο ζεκειηψδεο δηαηάμεηο (άξζξα 1 8), (2) ηηο δηαηάμεηο πνπ δηέπνπλ ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα θαη ηηο ειεπζεξίαο ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ πνιίηε (άξζξα 9 60), (3) ηηο δηαηάμεηο πνπ αθνξνχλ ηελ νξγάλσζε ηεο θξαηηθήο εμνπζίαο (άξζξα ), (4) ηηο δηαηάμεηο δπλάκεη ησλ νπνίσλ ιεηηνπξγεί ην πληαγκαηηθφ Γηθαζηήξην (άξζξα , (5) ηηο δηαηάμεηο πνπ δηέπνπλ ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε ( ), (6) ηηο δηαηάμεηο πνπ αθνξνχλ ηηο δηεζλείο ζρέζεηο ηεο ρψξαο ( ), (7) δηαηάμεηο γηα ηελ εζληθή άκπλα θαη ηε δπλαηφηεηα αλαζεψξεζεο ηνπ πληάγκαηνο ( ), (8) δηαηάμεηο ζρεηηθέο κε ηελ αλαζεψξεζε ηνπ πληάγκαηνο ( ), (9) δηαηάμεηο κε κεηαβαηηθφ θαη αθξνηειεχηην ραξαθηήξα ( ). 150 Μεηά ηελ αλαθήξπμε ηεο αλεμαξηεζίαο ηεο, ε ΠΓΓΜ βξέζεθε αληηκέησπε κε πνιιαπιά πξνβιήκαηα. Ζ ήδε άζρεκε νηθνλνκηθήο ηεο θαηάζηαζε επηδεηλψζεθε κε ηνλ Μνπζνπικαληθέο Μεηνλφηεηεο ζηα Βαιθάληα, ζην ζην ζπιινγηθφ ηφκν πνπ επηκειήζεθε ν Θάλνο Βεξέκεο Βαιθάληα (Απφ ην δηπνιηζκφ ζηε λέα επνρή), Δθδφζεηο Γλψζε, 1995, ζει ζνλ αθνξά ην Αιβαληθφ δήηεκα ζηε ΠΓΓΜ, ε ρψξα βξέζεθε αληηκέησπε κε 4 ζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο δηιιήκαηα. πγθεθξηκέλα, ην δίιιεκα ηεο ηαπηφηεηαο, ην δίιιεκα ηεο ζπκκεηνρήο, ην δίιιεκα ηεο αληηπξνζψπεπζεο θαη ην δίιιεκα ηεο εθπαίδεπζεο. Πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο ζην Koppa Maria Eleni., Ethnik Albanians in the FYROM: Between Nationality and Citizenship, Journal Offprint, Nationalism and Ethnic Politics, A Frank Cass Journal, London, vol. 7, No. 4, Winter 2001, ζει Πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηε δηεζλή αλαγλψξηζε ηεο ρψξαο, παξαζέηνληαη ζην επφκελν θεθάιαην. 150 ε ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα άιιαμαλ θάπνηεο ζπληαγκαηηθέο δηαηάμεηο ζρεηηθά κε ηε κεηαβνιή ζπλφξσλ θαη ηελ άξλεζε δηεθδηθήζεσλ επί γεηηνληθψλ θξαηψλ (άξζξν 3), θαζψο θαη κε επέκβαζεο ζηηο εζσηεξηθέο ππνζέζεηο άιισλ θξαηψλ (άξζξν 49). Δπίζεο ηξνπνπνηήζεθε ην 2001 (δηαηάμεηο πνπ αθνξνχζαλ ηα δηθαηψκαηα ησλ κεηνλνηήησλ) θαη ην 2005 (δηαηάμεηο πνπ αθνξνχζαλ ηε δηθαηνζχλε) Ζ Αγγιηθή εθδνρή ηνπ πληάγκαηνο ηνπ 1991, ππάξρεη ζηελ ηζηνζειίδα 62

63 εκπνξηθφ απνθιεηζκφ πνπ επηβιήζεθε απφ ηε δηεζλή θνηλφηεηα ζηε ΟΓΓ, ηελ χπαξμε παξανηθνλνκίαο, ηε δηάιπζε ηεο αγνξάο ηεο Κνκεθνλ θαη ηεο ΔΓΓ θαη ηνπο δχν εκπνξηθνχο απνθιεηζκνχο πνπ επέβαιε ε Διιάδα ζηε ρψξα. 151 Σελ ίδηα πεξίνδν έιαβε ρψξα θαη ε δηπισκαηηθή δηακάρε αλάκεζα ζηελ Διιάδα θαη ηε ΠΓΓΜ γηα ην ζέκα ηεο νλνκαζίαο. Σν 1992, άξρηζαλ λα ζεκεηψλνληαη ζπρλά βίαηα επεηζφδηα ππνθηλνχκελα απφ ηνπο Αιβαλφθσλνπο. Δμαηηίαο ησλ γεγνλφησλ απηψλ, ε Δζσηεξηθή Μαθεδνληθή Δπαλαζηαηηθή Οξγάλσζε (VMRO) δήηεζε ηελ απνπνκπή απφ ηε θπβέξλεζε ζπλεξγαζίαο ησλ Αιβαλφθσλσλ κειψλ. Σελ επφκελε ρξνληά πξνθιήζεθε έληαζε αλάκεζα ζηελ ΟΓΓ θαη ηε ΠΓΓΜ, εμαηηίαο ηεο εθινγήο σο Παηξηάξρε ηεο Οξζφδνμεο Δθθιεζίαο ηεο ΠΓΓΜ, πξνζψπνπ πνπ έηξεθε αληηζεξβηθά αηζζήκαηα. Σελ πεξίνδν απηή, ε θπβέξλεζε ηεο ΠΓΓΜ δήηεζε ηε ζπλεηζθνξά ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ (UNPREDEP) γηα ηε θχιαμε ησλ ζπλφξσλ κε ην Κνζζπθνπέδην θαη ηελ Αιβαλία. Ζ απνζηνιή ηεο UNPREDEP δηήξθεζε απφ ην 1992 σο ην 1998, θαη ζηφρεπε λα βνεζήζεη ζηε ζηαζεξνπνίεζε ηεο ρψξαο ηα πξψηα ρξφληα ηεο σο αλεμάξηεηνπ θξάηνπο θαη λα πξνιάβεη ηε δηάιπζή ηεο απφ ηηο ζπγθξνχζεηο, φπσο ζπλέβε ζηηο άιιεο γηνπγθνζιαβηθέο δεκνθξαηίεο. Δπηπξφζζεηα, παξφλ ζηε πεξηνρή απφ ην 1992 ήηαλ θαη ν ΟΑΔ κε πνιινχο παξαηεξεηέο (OSCE Spill Over Mission to Skopje). 152 ηε ζπλέρεηα ε θξίζε ηνπ 1998 ζην Κφζνβν είρε «Spill over Δffects» θαη ζηε πεξηνρή ηεο ΠΓΓΜ. 153 Ζ χπαξμε Αιβαλψλ πξνζθχγσλ δηαηάξαμε ηηο εχζξαπζηεο ηζνξξνπίεο ζηε πεξηνρή. Οη Αιβαλνί απνηεινχλ ηε κεγαιχηεξε κεηνλφηεηα ζηε ΠΓΓΜ. Πξηλ ηελ έλαξμε ησλ βνκβαξδηζκψλ ζην Κφζνβν, ε ΠΓΓΜ απνηειείην απφ 70% θνπηαλνχο, 25% Αιβαλνχο θαη 5% έξβνπο θαη άιιεο εζλνηηθέο νκάδεο, κεηά ηνπο βνκβαξδηζκνχο ν Αιβαληθφο πιεζπζκφο απμήζεθε, δηεπξχλνληαο ην ράζκα αλάκεζα ζε 151 Βι. ΗΣΑΜΔ., Παξαηεξεηήξην Βαιθαλίσλ FYROM, Αζήλα, Φεβξνπάξηνο Βι Βι. Liotta, P.H.. and Jebb, Cindy. "Spillover Effect: Aftershocks in Kosovo, Macedonia, and Serbia" Paper presented at the annual meeting of the American Political Science Association, Boston Marriott Copley Place, Sheraton Boston & Hynes Convention Center, Boston, Massachusetts, Aug 28, 2002 & Liotta, P.H.. and Jebb, Cindy., Cry, The Imagined Country: Legitimacy And The Fate Of Macedonia, European Security, Volume 11, Issue 1, Spring 2002, ζει & Eldridge Justin., Playing at peace: Western politics, diplomacy and the stabilization of Macedonia, European Security, Volume 111, Issue 3, Autumn 2002, ζει

64 θνπηαλνχο θαη Αιβαλνχο 154. Δπηπξφζζεηα, ν πφιεκνο ηνπ Κνζφβνπ, «έθνςε» ηνπο δσηηθνχο νηθνλνκηθνχο δεζκνχο ηεο ΠΓΓΜ κε ηε Γηνπγθνζιαβία (ην 80% ησλ εμαγσγψλ ηεο ρψξαο γηλφηαλ δηακέζνπ ηεο Γηνπγθνζιαβίαο,), γεγνλφο πνπ επεξέαζε αξλεηηθά ηελ νηθνλνκία ηεο ρψξαο, ελψ ηαπηφρξνλα ε ππνζηήξημε ησλ Αιβαλψλ ηνπ Κνζζπθνπεδίνπ 155, γέκηζε κε ειπίδεο ηνπο Αιβαλφθσλνπο ηεο ΠΓΓΜ 156. Σνλ Αχγνπζην ηνπ 2001 μέζπαζε θξίζε ζηελ ρψξα κε ηελ ζπκπινθή Αιβαλψλ απηνλνκηζηψλ 157 θαη ηνπ θξαηηθνχ ζηξαηνχ ζηα δπηηθά ηεο ΠΓΓΜ φπνπ δηακέλνπλ θπξίσο Αιβαλνί θαη κνπζνπικάλνη. Σα αίηηα ηεο θξίζεο δηαθξίλνληαη ζε θνηλσληθά, φπσο ε πςειή αλεξγία αλάκεζα ζηνπο Αιβαλνχο, ε κηθξή ζπκκεηνρή ζηνπο θξαηηθνχο ζεζκνχο θαη κηα ειάρηζηε παξνρή θνηλσληθήο πξφλνηαο, δεκνγξαθηθά, φπσο ν εμαηξεηηθά πςειφο ξπζκφο γελλήζεσλ Αιβαλψλ θαη ε απμαλνκέλε κεηαλάζηεπζε απφ γεηηνληθά θξάηε, θνηλσληνινγηθά, φπσο είλαη ε δνκή ηεο παξαδνζηαθήο αιβαληθήο νηθνγέλεηαο, ε ακνηβαία θαρππνςία θαη ε έιιεηςε επαθήο κεηαμχ ησλ θνηλνηήησλ πνπ ήηαλ απνηέιεζκα ησλ πνιηηηζκηθψλ θαη γισζζηθψλ δηαθνξψλ, εθπαηδεπηηθά, φπσο νη αλεθπιήξσηεο θηινδνμίεο γηα πςειφηεξε εθπαίδεπζε, πνιηηηθά θαη πνιηηηζκηθά, ηδηαηηέξσο δε ην ζέκα ηεο αιβαληθήο ηαπηφηεηαο, ην νπνίν ήξζε ζην πξνζθήλην σο επαθφινπζν ηεο επέκβαζεο ηνπ ΝΑΣΟ ζην Κνζζπθνπέδην θαη ηεο απφζπξζεο ησλ ζεξβηθψλ δπλάκεσλ απφ ηελ πεξηνρή εθείλε θαη αιπηξσηηθά φπσο ε πξνζπάζεηα γηα πινπνίεζε ηεο Ηδέαο ηεο Μεγάιεο Αιβαλίαο. πλαζξνίδνληάο ηα, είλαη εχθνιν λα αληηιεθζεί θαλείο γηαηί ζηηο αξρέο ηνπ 2001 πξνθιήζεθε απηή ε δηακάρε. Απφ ηε πξψηε ζηηγκή ε θπβέξλεζε ηεο ΠΓΓΜ δηεζλνπνίεζε 158 ηε θξίζε θαη δήηεζε ηε ζπλεηζθνξά ησλ δηεζλψλ παξαγφλησλ γηα ηε δηεπζέηεζε ησλ ζπγθξνχζεσλ. 154 Μέρξη ζηηο 10 Μαΐνπ 1999, ε Όπαηε Αξκνζηεία ηνπ ΟΖΔ είρε θαηαγξάςεη πξφζθπγεο, εθ ησλ νπνίσλ ε ζπληξηπηηθή πιεηνλφηεηα ήηαλ Αιβαλνί. 155 Βι. Layne Christopher., Blunder in the Balkans : The Clinton Administration s Bungled War Against Serbia, Policy Analyst, No 345, May 20, 1999, ζει Βι. Glenny Misha., The Balkans , Nationalism, War and the Great Powers, Granda Books, London, 1999, ζει Απφ ην 2000, δεκνζηεχκαηα ζε εθεκεξίδεο ηεο ΠΓΓΜ, ελεκέξσλαλ γηα ηε δεκηνπξγία ηνπ λένπ Αιβαληθνχ Δζληθνχ Απειεπζεξσηηθνχ ηξαηνχ (NLA) ζηε Γπηηθή ΠΓΓΜ. ηφρνο ηνπ λένπ ζηξαηησηηθνχ ζψκαηνο ήηαλ ε πξνζέιθπζε λέσλ Αιβαλψλ απφ φιεο ηηο ρψξεο ηεο πεξηνρήο γηα λα ζπλεηζθέξνπλ γηα ηε πξαγκαηνπνίεζε ηεο Μεγάιεο Αιβαλίαο. Ζ πξψηε «επίζεκε» εκθάληζε ηνπ NLA Πξαγκαηνπνηήζεθε ζην ρσξηφ Σαλνχζεβηζη ζηηο 17 Φεβξνπαξίνπ 2001 Βι. Σπξνπψιε Μαξία, Ζ επηθνηλσληθαή πνιηηηθή ζε πεξηφδνπο δηεζλψλ θξίζεσλ : αιβαληθή εμέγεξζε ζην Κφζνβν θαη ηελ ΠΓΓΜ ζηα επξσπατθά ΜΜΔ, Σειηθή εξγαζία ηνπ Σκήκαηνο Αθνινχζσλ Σχπνπ, ΗΓ Δθπαηδεπηηθή εηξά, ΔΓΓ, επηβιέπσλ Σζαξδαλίδεο Υ, Αζήλα, 2002, ζει

65 Οη ερζξνπξαμίεο έιαβαλ ηέινο κε ηελ ζπκθσλία ηεο Ορξίδνο ζηηο 13 Απγνχζηνπ 2001 ε νπνία πξνβιέπεη ζεηξά κέηξσλ ζπλδηαιιαγήο, απηνδηνίθεζε θαη απνθέληξσζε, θαζεζηψο επίζεκεο γιψζζεο ηνπ θξάηνπο ηα αιβαληθά, ίζε αληηπξνζψπεπζε ησλ αιβαλψλ ζηελ δεκφζηα δηνίθεζε, θαη αθνπιηζκφ ησλ αληηκαρνκέλσλ πιεπξψλ. ηηο 14 Απγνχζηνπ, μεθίλεζε θαη ε απνζηνιή ζηξαηησηηθήο δχλακεο ηνπ ΝΑΣΟ ζηε ΠΓΓΜ (Essential Harvest). Ζ Απνζηνιή ήηαλ δηάξθεηαο 30 εκεξψλ θαη ζπκκεηείρε δχλακε 4,145 αλδξψλ πεξίπνπ, απνθιεηζηηθά απφ Ναηντθέο Υψξεο, ππφ ηελ εγεζία ηεο Μ. Βξεηαλίαο, κε ζθνπφ ηνλ αθνπιηζκφ θαη ηελ θαηαζηξνθή ηνπ νπιηζκνχ θαη ησλ ππξνκαρηθψλ ηνπ Δζληθνχ Απειεπζεξσηηθνχ ηξαηνχ (NLA) ησλ Αιβαλνθψλσλ. Σνλ Οθηψβξην ηνπ ηδίνπ έηνπο, ν ζηξαηφο ησλ αληαξηψλ δηαιχζεθε, ελψ ιίγν αξγφηεξα ηξνπνπνηήζεθε ην χληαγκα ηεο ρψξαο θαη δφζεθε ακλεζηία ζηνπο Αιβαλνχο αληάξηεο, έηζη ψζηε λα κπνξεί λα αξρίζεη ε πινπνίεζε ηεο πκθσλίαο ηεο Ορξίδαο. Μεηά ην ηέινο ηεο απνζηνιήο Essential Harvest (Δπηρείξεζε Οπζηαζηηθήο πγθνκηδήο), κηα λέα ΝΑΣΟτθή απνζηνιή, θαζνδεγνχκελε απφ ηελ Γεξκαλία, ε επηρείξεζε Amber Fox, κε δχλακε πεξίπνπ 700 ζηξαηησηψλ, αλέιαβε λα δηαζθαιίζεη ηελ αζθάιεηα ησλ 280 παξαηεξεηψλ απφ ηελ ΔΔ θαη ηνλ ΟΑΔ κέρξη ηελ 15ε Γεθεκβξίνπ Σελ απνζηνιή απηή αθνινχζεζε ε επηρείξεζε Allied Harmony, πνπ νινθιεξψζεθε ηνλ Απξίιην ηνπ 2003, φηαλ ην ΝΑΣΟ παξέδσζε ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ηελ επζχλε γηα ηελ επηρείξεζε, επηηξέπνληάο ηεο κε απηφλ ηνλ ηξφπν λα δξνκνινγήζεη ηελ πξψηε ηεο απνζηνιή, ηελ Δπηρείξεζε Concordia. 159 Παξάιιεια, έιαβε ρψξα θαη ε απνζηνιή NHQS (απφ ηε ζπγρψλεπζε ησλ δχν ππαξρφλησλ ηξαηεγείσλ ζηελ ΠΓΓΜ, ηνπ ηξαηεγείνπ Μεηφπηζζελ ηεο KFOR θαη ηεο Σαμηαξρίαο ηεο Δπηρείξεζεο AMBER FOX ), ηεο νπνίαο απνζηνιή ήηαλ ε εμαζθάιηζε ησλ γξακκψλ ζπγθνηλσληψλ πξνο Κφζνβν κε ζθνπφ ηνλ απξφζθνπην αλεθνδηαζκφ ηεο KFOR. Δπηπιένλ, πξνέβαηλε ζηε παξνρή ζπκβνπιψλ ζηελ ΠΓΓΜ ζε ζέκαηα ελαξκφληζεο ησλ ζηξαηησηηθψλ δνκψλ, ζχκθσλα κε ηηο δνκέο ηνπ ΝΑΣΟ θαη δηαρείξηζεο ηεο αζθάιεηαο ησλ ζπλφξσλ 158 ρεηηθά κε ηελ Γηεζλνπνίεζε Δζληθψλ ζπγθξνχζεσλ βι. Macfarlane Neil., The Internationalization of Ethnic Strife ζην Zielonka Jan and Pranda Alex., Democratic consolidation in Eastern Europe, Volume 2, International and transnational factors, Oxford University Press, Nano Ruzin., Αθηέξσκα: Πξνζδνθψληαο ζε έλα βαιθαληθφ Big MAC, Γειηίν ΝΑΣΟ Βι. 65

66 Δθηφο απφ ηηο έλνπιεο ζπγθξνχζεηο ζηε πεξηνρή, ζεκαληηθφ ξφιν δηαδξακάηηζε θαη ν «επηθνηλσληαθφο πφιεκνο». Καηά ηε δηάξθεηα ησλ θξίζεσλ, έθαζηα ηα κέξε επηδφζεθαλ ζε έλαλ «επηθνηλσληαθφ πφιεκν», πξνθεηκέλνπ λα θηλεηνπνηήζνπλ ηηο νκάδεο πνπ εθπξνζσπνχζαλ θαη λα επαηζζεηνπνηήζνπλ ηε δηεζλή θνηλή γλψκε, ελαληίνλ ησλ αληηπάισλ. 160 Μεηά ην ηέινο ηνπ ςπρξνχ πνιέκνπ, ε νηθνδφκεζε ελφο δεκνθξαηηθνχ θξάηνπο θαη έζλνπο ζηε ΠΓΓΜ (state and nation building) 161 ζπλάληεζε δπζθνιίεο ιφγσ ησλ εθθξεκψλ δεηεκάησλ φπσο ε νλνκαζία ηεο πεξηνρήο, ε νξηνζέηεζε ησλ ζπλφξσλ ηεο πεξηνρήο κε ηελ ΟΓΓ θαη ε πνιππιεζήο αιβαληθή κεηνλφηεηα 162. Δμάιινπ, ζχκθσλα κε ηνπο εξεπλεηέο Linz θαη ηνλ Stephan, ε δεκνθξαηηθή ζηαζεξφηεηα εμαζθαιίδεηαη κφλν φηαλ «ε δεκνθξαηία είλαη ην κφλν παηρλίδη ζηε πφιε» 163, απηφ επηηπγράλεηαη κφλν φηαλ δελ ππάξρεη άιιε δχλακε ζηε ρψξα πνπ λα επηδηψθεη ηελ αλαηξνπή ηεο θπβέξλεζεο ή ηελ απφζρηζε. 164 Αληηζέησο ε κεηάβαζε ζηελ ειεχζεξε αγνξά (marketization) ήηαλ ιηγφηεξν δχζθνιε, γεγνλφο πνπ νθείιεηαη ζην φηη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ςπρξνχ πνιέκνπ, ε 160 ε πεξηφδνπο θξίζεσλ ππάξρνπλ δχν δηαθνξεηηθέο εθδνρέο απηή πνπ παξνπζηάδεη ε κία πιεπξά θαη απηή πνπ παξνπζηάδεη ε άιιε πιεπξά, θαη ελδερνκέλσο φηαλ ε αιήζεηα είλαη θάπνπ ζηε κέζε λα ππάξρεη θαη ηξίηε εθδνρή, ε πξαγκαηηθή. Γηα παξάδεηγκα φζνλ αθνξά ηε θξίζε ζηε ΠΓΓΜ, ππάξρεη ε εθδνρή ησλ θνπηαλψλ ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε ρψξα δέρεηαη επίζεζε, πνπ νξγαλψζεθε απφ ηνπο εμηξεκηζηέο ηνπ Κνζφβνπ θαη έρεη σο ζηφρν ηελ νκνζπνλδνπνίεζε θαη ζηε ζπλέρεηα ηε δηρνηφκεζε ηεο ρψξαο, απφ ηελ άιιε νη Αιβαλφθσλνη ηεο πεξηνρήο ππνζηεξίδνπλ φηη δελ επηδηψθνπλ ηε Μεγάιε Αιβαλία θαη φηη φια απηά είλαη πξνπαγάλδα ελαληίνλ ηνπο γηα λα απνλνκηκνπνηεζεί ν αγψλαο ηνπ ζηα δπηηθά ΜΜΔ, αληηζέησο κάιηζηα, κάρνληαη γηα ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα ηνπο. Γηα πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο αλαθνξηθά κε ηηο δηαζηάζεηο ηεο επηθνηλσληαθήο πνιηηηθήο ζην Κνζζπθνπέδην θαη ηελ ΠΓΓΜ βι. Σπξνπψιε Μαξία, Ζ επηθνηλσληαθή πνιηηηθή ζε πεξηφδνπο δηεζλψλ θξίζεσλ : αιβαληθή εμέγεξζε ζην Κφζνβν θαη ηελ ΠΓΓΜ ζηα επξσπατθά ΜΜΔ, Σειηθή εξγαζία ηνπ Σκήκαηνο Αθνινχζσλ Σχπνπ, ΗΓ Δθπαηδεπηηθή εηξά, ΔΓΓ, επηβιέπσλ Σζαξδαλίδεο Υ, Αζήλα, «The Peaceful and benign transformation of Macedonian Society was, preceded by an uneasy period of democratic consolidation Βι. Daskalovski Zhidas., Democratic Consolidation and the Stateness Problem: The Case of Macedonia, University of Oxford, vol.3, 2 January Βι. Drezov Kyril., Bulgaria and Macedonia : Voluntary Dependence on External Actors, ζην Zielonka Jan and Pranda Alex., Democratic consolidation in Eastern Europe, Volume 2, International and transnational factors, Oxford University Press, «Democracy is the only game in town», Βι. Linz, Juan and Alfred Stepan.. Problems of Democratic Transition and Consolidation: Southern Europe, South America and Post-Communist Europe. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1996, ζει Πνιινί εξεπλεηέο ππνζηεξίδνπλ φηη εθηφο απφ ηε κεηάβαζε ζηε δεκνθξαηία θαη ζηελ ειεχζεξε αγνξά, ππάξρεη θαη κηα ηξίηε κεηάβαζε, απηή ηεο ζπγθξφηεζεο ελφο θξάηνπο ηνπ νπνίνπ ε εδαθηθή αθεξαηφηεηα είλαη απνδεθηή απφ ηνλ πιεζπζκφ ηνπ θαη δελ ακθηζβεηείηαη απφ θάπνηα ζεκαληηθή νκάδα. πλεπψο ζην κέηξν πνπ έρνπκε ηζρπξέο κεηνλφηεηεο ζε φια ηα Βαιθαληθά θξάηε θαη θαηά ζπλέπεηα θαη ζηε ΠΓΓΜ ππάξρεη απηή ε πξφθιεζε ηεο ηξηπιήο κεηάβαζεο. Βι. Γηακαληνχξνο Νηθεθφξνο., Πξνβιεκαηηθή ηνπ Δθδεκνθξαηηζκνχ, ζην Παπαζπειησηφπνπινο πήιηνο (επηκ), Σα Βαιθάληα ζηελ Δλσκέλε Δπξψπε, Ζ πκβνιή ηεο Διιάδαο, Βηβιηνζήθε Γηεζλψλ θαη Δπξσπατθψο Μειεηψλ, Η.ηδέξεο, Κίλεζε Πνιηηψλ,

67 ρψξα ήηαλ ιηγφηεξν εθηεζεηκέλε ζηελ αληηδπηηθή θαη αληηακεξηθαληθή πξνπαγάλδα, επίζεο ν γεσξγηθφο ηνκέαο ηεο ρψξαο δελ ήηαλ θνιιεθηηβνπνηεκέλνο θαη νη επηρεηξήζεηο είραλ κεγαιχηεξεο ειεπζεξίεο σο πξνο ηε παξαγσγηθή δηαδηθαζία, ην εκπφξην θαη ηηο εμαγσγέο. Παξφιν πνπ βειηηψζεθαλ νη ζεκαληηθφηεξνη δείθηεο ηεο νηθνλνκίαο, νμχλζεθαλ ηα θνηλσληθά πξνβιήκαηα ηεο ρψξαο 165. Χζηφζν, ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη θαη ζηελ ΠΓΓΜ, φπσο θαη ζηηο ππφινηπεο ρψξεο ζε κεηάβαζε, ζεκαληηθφ ξφιν ζηε δηεπθφιπλζε ηεο δηαδηθαζία απηήο δηαδξακάηηζε ν δηεζλήο παξάγνληαο. Ο OSCE, ην ΝΑΣΟ, ε ΔΔ, ν ΟΖΔ θαη ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο ζπλεηζέθεξαλ ζηελ δεκηνπξγία ζηαζεξνχ πνιηηηθνχ θιίκαηνο, ελψ ην Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν, ε Παγθφζκηα Σξάπεδα, ε Δπξσπατθή Σξάπεδα Αλαζπγθξνηήζεσο θαη Αλάπηπμεο, ε Δπξσπατθή Σξάπεδα Δπελδχζεσλ θαη ε ΔΔ ζπλεηζέθεξαλ ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο ρψξαο. Ζ ΠΓΓΜ, απφ ηε πξψηε ζηηγκή εμέθξαζε ηελ επηζπκία γηα ζπκκεηνρή ζε δηεζλείο νξγαληζκνχο θαη ζεζκνχο. Ζ ρψξα είλαη κέινο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο, ηνπ ΟΑΔ, ηνπ Γηεζλνχο Ννκηζκαηηθνχ Σακείνπ ( ), ηεο Παγθφζκηαο Σξάπεδαο (1993), ηεο Παγθφζκηαο Σνπξηζηηθήο Οξγάλσζεο (1995) 166, ζπκκεηέρεη ζηε χκπξαμε γηα ηελ Δηξήλε ηνπ ΝΑΣΟ θαη ζην χκθσλν ηαζεξφηεηαο. Δπίζεο, έρεη ππνγξάςεη θαη έρεη θπξψζεη φιεο ηηο βαζηθέο ζπλζήθεο ηνπ ΟΖΔ γηα ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, ηελ Δπξσπατθή χκβαζε γηα ηελ Πξνζηαζία ησλ Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ θαη Θεκειησδψλ Διεπζεξηψλ θαη ηελ Δπξσπατθή χκβαζε Καηά ησλ Βαζαληζηεξίσλ. Σέινο, ηνλ Απξίιην ηνπ 2008 ε Διιάδα άζθεζε βέην ζηελ έληαμε ηεο ρψξαο ζην ΝΑΣΟ, θαηά ηε ζχλνδν θνξπθήο ζην Βνπθνπξέζηη. 165 πγθεθξηκέλα, ε εμέιημε ηεο νηθνλνκίαο ηεο ΠΓΓΜ πέξαζε απφ δηάθνξεο θάζεηο. Ζ πξψηε ηξηεηία ήηαλ ηδηαίηεξε δχζθνιε δεδνκέλεο ηεο χπαξμεο έληνλεο πνιηηηθήο αζηάζεηαο ζηε πεξηνρή, εζσηεξηθψλ ζπγθξνχζεσλ θαη αληηζέζεσλ κε ηελ Διιάδα. Σν παξαγφκελν πξντφλ ηε ζπγθεθξηκέλε πεξίνδν παξνπζίαδε ζπλερή κείσζε, ε νπνία ζπλνιηθά θαηά ην δηάζηεκα έθηαζε ην 42%. Απφ ην 1992, φκσο δξνκνινγήζεθαλ ζηαζεξνπνηεηηθά κέηξα κε ζθνπφ ηελ εμπγίαλζε ηεο νηθνλνκίαο. Σα πξψηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ησλ κέηξσλ απηψλ ζηελ εμέιημε ησλ καθξννηθνλνκηθψλ κεγεζψλ, εκθαλίζηεθαλ θαηά ην Ζ βαζηθφηεξε παξάκεηξνο ηεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο ηεο ρψξαο ήηαλ ε κείσζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ θξαηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ, σζηφζν ηε πεξίνδν απηή ε αλεξγία απμήζεθε, ελψ κεηψζεθε ην βηνηηθφ επίπεδν ησλ πνιηηψλ. Ζ δηαδηθαζία ησλ ηδησηηθνπνηήζεσλ δεκηνχξγεζε πξνβιήκαηα. Ζ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ ηδησηηθνπνηήζεθαλ, κεηέβαιαλ ην θαζεζηψο ηδηνθηεζίαο επηθαλεηαθά. Ζ ηδηνθηεζία απφ απφιπηα θξαηηθή κεηαβιήζεθε ζε πνιπκεηνρίθε, κε βαζηθφηεξν κέηνρν ην θξάηνο. 166 Δπηπξφζζεηα ε ρψξα είλαη κέινο ησλ ICAO, UNICEF, WFP, CEI, EBRD, WHO, IMO, ITU, UNIDO, ILO, UPU, UNESCO, WMO, WIPO, IAEA, IFAD, ISO, OSCE, FAO, PfP,SEECP, OPCW, EAPS, SECI, CTBT, Council of Europe Development Bank, IOM (σο παξαηεξήηξηα ρψξα), Interpol θ.α. 67

68 Απνηέιεζκα ηεο δηεζλνχο παξνπζίαο ζηε πεξηνρή ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ, ππήξμε θαη ε δηάδνζε ηεο ρξήζεο φξσλ φπσο «Peace Building» 167, «State Building» 168, «Conflict Prevention», «Peace Making» 169, «Peace Keeping» 170 θαη «Humanitarian Intervention» 171. Σε δεθαεηία ηνπ 90 ν ΟΖΔ βξέζεθε αληηκέησπνο κε ηε πξφθιεζε ησλ ελδν-θξαηηθψλ ζπγθξνχζεσλ 172. Ήδε ην 1992, κεηά απφ αλάζεζε ηνπ πκβνχιην Αζθαιείαο ηνπ Ο.Ζ.Δ, ν Γ. Γξακκαηέα ηνπ Οξγαληζκνχ θ. Μπνχηξνο Μπνχηξνο-Γθάιη, ζπλέηαμε ηελ Έθζεζε κε ηίηιν "Οδεγφο γηα ηελ Δηξήλε"(An Agenda for Peace) θαη ππφηηηιν «πξνιεπηηθή δηπισκαηία, απνθαηάζηαζε θαη δηαηήξεζε ηεο Δηξήλεο». ηελ έθζεζε απηή νξηνζεηνχληαη ελλνηνινγηθά νη πξναλαθεξφκελνη νξηζκνί. Ζ πξαθηηθή εθαξκνγή ησλ παξαπάλσ φξσλ, βξήθε έδαθνο ζηε Γηνπγθνζιαβία. 173 Σν 2000, ν Γεληθφο Γξακκαηέαο ηνπ ΟΖΔ, αλέζεζε ζε κηα Οκάδα πξνζσπηθνηήησλ αλαγλσξηζκέλνπ θχξνπο λα εξεπλήζεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ ΟΖΔ ζηα ζέκαηα εηξήλεο θαη αζθάιεηαο γηα λα εθηηκήζεη ηηο ειιείςεηο ηνπο θαη λα ζπληάμεη πξαθηηθήο θχζεσο ζπζηάζεηο, νη νπνίεο ζα βνεζήζνπλ ηηο κειινληηθέο εηξελεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ ΟΖΔ (Έθζεζε Brahimi). ηελ έθζεζε νξηδφηαλ φηη νη εηξελεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πεξηιακβάλνπλ (α) Πξφιεςε ησλ ζπγθξνχζεσλ θαη εγθαζίδξπζε ηεο εηξήλεο (conflict prevention - peace making) (β) εηξελεπηηθέο απνζηνιέο (peacekeeping) 167 Οηθνδφκεζε ηεο Δηξήλεο. 168 Ζ πξνζπάζεηα γηα ηελ Οηθνδφκεζε ηεο Δηξήλεο θαη ε Οηθνδφκεζε Κξάηνπο δελ πεξηιακβάλεη ρξήζε βίαο. Παξαδείγκαηα Οηθνδφκεζεο Κξάηνπο απνηεινχλ ην Πξφγξακκα CARDS γηα ηα Γπηηθά Βαιθάληα θαη ην Σξαπεδηθφ χζηεκα ζηε Βνζλία. Ζ Οηθνδφκεζε Κξάηνπο θαη ε πξνζπάζεηα γηα εγθαζίδξπζε ηεο εηξήλεο, έπνληαη ηεο ζχγθξνπζεο θαη ζηνρεχνπλ λα εληνπηζηνχλ θαη λα ππνζηεξηρηνχλ δνκέο νη νπνίεο ζα εληζρχζνπλ θαη ζα ζηαζεξνπνηήζνπλ ηελ εηξήλε ψζηε λα απνθεπρζεί νπνηαδήπνηε ππνηξνπή. Ζ πξνιεπηηθή δηπισκαηία επηδηψθεη ηελ επίιπζε ησλ δηαθνξψλ πξηλ μαλά μεζπάζεη ε βία. 169 Απνθαηάζηαζεο ηεο εηξήλεο 170 Γηαηήξεζεο ηεο εηξήλεο. 171 Αλζξσπηζηηθή Δπέκβαζε. 172 Βι. Malone David & Wermester Karin., Boom and Bust? The Changing Natue of UN Peacekeeping, ζην Adebajo Adekeye & Chandra Lekha., Managing Armed Conflicts in 21st Century, The Cass Series on Peacekeeping, Routledge, 2000, ζει Απφ ην 1992 θαη κεηά ην ΝΑΣΟ έρεη αξρίζεη θαη επεμεξγάδεηαη δηθφ ηνπ δφγκα γηα εηξελεπηηθέο επηρεηξήζεηο, ηηο νπνίεο ραξαθηεξίδεη σο peace support operations, θαη νη νπνίεο ζεσξεί φηη θαιχπηνπλ απφ δξαζηεξηφηεηεο πξφιεςεο ησλ ζπγθξνχζεσλ (conflict prevention), εκπέδσζεο ηεο εηξήλεο (peacemaking), εηξελεπηηθψλ απνζηνιψλ (peacekeeping), νηθνδφκεζεο ηεο εηξήλεο (peace-building), κέρξη θαη ελέξγεηεο επηβνιήο ηεο εηξήλεο (enforcement) κε ζηξαηησηηθά κέζα ζε πεξηνρή πνπ βξίζθεηαη ζε ζχγθξνπζε ζχκθσλα κε ην Κεθάιαην VII ηνπ Υάξηε ηνπ ΟΖΔ. Βι. Σειαιηάλ Μαξία., Οη Δηξελεπηηθέο επηρεηξήζεηο ηνπ ΟΖΔ ζηηο ζχγρξνλεο δηεζλείο θαη εζσηεξηθέο ζπγθξνχζεηο, Σεχρνο 4, 2001, ζηελ ηζηνζειίδα 68

69 174, (γ) νηθνδφκεζε ηεο εηξήλεο (peace-building). Οη λέεο πξσηνβνπιίεο ηνπ Οξγαληζκνχ ζηα ζέκαηα απηά (Έθζεζε Brahimi) αληαλαθινχλ ηελ επηζπκία ηεο πιεηνςεθίαο ησλ Κξαηψλ κειψλ λα επηθνξηηζηεί ν ίδηνο ν ΟΖΔ, θαη φρη κνλνκεξψο ηα Κξάηε, ηνλ έιεγρν ησλ πνιπκεξψλ εηξελεπηηθψλ επηρεηξήζεσλ γηα ηε δηαηήξεζε ηεο εηξήλεο. 175 πκπεξαζκαηηθά, ζηελ πξψελ Γηνπγθνζιαβία, θάζε λέν θξάηνο κεηέθεξε ζηνπο θφιπνπο ηνπ έλα κηθξφθνζκν εζλνηήησλ, κέζα ζηηο νπνίεο επσάδνληαη λέεο θξαηηθέο νληφηεηεο (Κνζζπθνπέδην, Βντβνληίλα, θφπηα), γεγνλφο πνπ δηαίξεζε αθφκα πεξηζζφηεξν ηελ πεξηνρή, θαη κεηέηξεςε ηελ παξέκβαζε ησλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ, ζε κεζνιαβεηηθή θαη θπξηαξρηθή παξέκβαζε. Α.2.2 Αλβανία πσο έρεη πξναλαθεξζεί, ν Αιβαληθφο ιαφο θαζπζηέξεζε λα αθππληζηεί θαη λα δηεθδηθήζεη ηελ απηνλνκία ηνπ απφ ηελ Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία. χκθσλα κε ην Vickers, «ε ίδηα ε θχζε ηεο Οζσµαληθήο θπξηαξρίαο θαζπζηέξεζε ηε γέλλεζε ηεο αιβαληθήο εζληθήο ζπλείδεζεο θαη ηνπ αληίζηνηρνπ εζληθνχ θηλήµαηνο θαη ππήξμε ε 174 Ζ παηξφηεηα ηνπ ζεζκνχ ησλ εηξελεπηηθψλ επηρεηξήζεσλ απνδίδεηαη ζηνλ ηφηε Τπνπξγφ Δμσηεξηθψλ ηνπ Καλαδά Lester Pearson ν νπνίνο πξψηνο εηζεγήζεθε ην ζρέδην ίδξπζεο ηεο UNEF. Ο Ο.Ζ.Δ. απφ ην 1948 έρεη δεκηνπξγήζεη 60 επηρεηξήζεηο απφ ηηο νπνίεο 17 βξίζθνληαη ζε εμέιημε. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ην 1988 ν Ο.Ζ.Δ. ηηκήζεθε κε ην βξαβείν Nobel Δηξήλεο γηα ην ζεζκφ ησλ εηξελεπηηθψλ επηρεηξήζεσλ. Ζ γέλεζε ησλ εηξελεπηηθψλ επηρεηξήζεσλ κε ηελ έλλνηα ησλ εηξελεπηηθψλ δπλάκεσλ αλαηξέρεη ζηηο πξσηνβνπιίεο ηεο Γεληθήο πλειεχζεσο ζηελ Κξίζε ηνπ νπέδ ην Ο φξνο εηξελεπηηθφο επηβάιιεηαη έθηνηε αιιά έρεη θαη αλαδξνκηθή ηζρχ αθνχ πξνζδηνξίδεη αλάινγα ζρήκαηα ζηξαηησηηθψλ παξαηεξεηψλ πξνγελέζηεξα ηεο UNEF φπσο ε UNSCOB ζηελ Διιάδα ην 1947, ε UNCI ζηελ Ηλδνλεζία επίζεο ην 1947, ε UNTSO ζηελ Παιαηζηίλε ην 1948 θαη ε UNMOGIP ζην Καζκίξ ην Οη εηξελεπηηθέο επηρεηξήζεηο απνηεινχλ «ζηξαηησηηθέο» επηρεηξήζεηο δηφηη εκπιέθνπλ ζηξαηησηηθφ πξνζσπηθφ, αιιά δελ έρνπλ «θπξσηηθφ» ραξαθηήξα κε ηελ έλλνηα ηνπ Κεθαιαίνπ VII ηνπ Υάξηε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ. Γελ επηηπγράλνπλ ηνλ αληηθεηκεληθφ ηνπο ζθνπφ κέζσ θαηαλαγθαζκνχ κε ηε ρξήζε έλνπιεο βίαο, αιιά κέζσ ηεο ζπλαίλεζεο θαη ηεο ζπλεξγαζίαο, δηεπθνιχλνληαο ηε δεκηνπξγία ηνπ θαηάιιεινπ πεξηβάιινληνο γηα ηελ επίιπζε κίαο θξίζεο απφ ηα εκπιεθφκελα κέξε. Οη βαζηθέο αξρέο ησλ εηξελεπηηθψλ απνζηνιψλ πεξηιακβάλνπλ ηελ αξρή ηεο ζπλαίλεζεο, ηεο νπδεηεξφηεηαο θαη ηεο ρξήζεο βίαο κφλν ζηελ πεξίπησζε αηνκηθήο άκπλαο ησλ κειψλ κίαο εηξελεπηηθήο δχλακεο Βι. Καξαηξάληνο Σξηαληάθπιινο., Οη Δηξελεπηηθέο Δπηρεηξήζεηο- Έλα Βξαβείν Nobel γηα ηνλ Ο.Ζ.Δ, Δζληθφ θαη Καπνδηζηξηαθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ, ρνιή Ννκηθψλ Οηθνλνκηθψλ θαη Πνιηηηθψλ Δπηζηεκψλ, Σκήκα Πνιηηηθήο Δπηζηήκεο θαη Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, Μεηαπηπρηαθφ Πξφγξακκα ζηηο Δπξσπατθέο θαη Γηεζλείο πνπδέο, Αζήλα, Ηνχληνο 2007, ζει Γηα πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο αλαθνξηθά κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ δηεζλνχο παξάγνληα ζηελ δηαηήξεζε ηεο εηξήλεο βι. Newman Edward & Schnabel Albrecht., Recovering from Civil Conflict, Reconciliation, Peace and Development, London:, F. Cass,

70 αηηία πνπ νη Αιβαλνί ππήξμαλ ν ηειεπηαίνο βαιθαληθφο ιαφο πνπ θαηέθηεζε ηελ αλεμαξηεζία ηνπ απφ ηελ Οζσµαληθήο Απηνθξαηνξία» 176. Ζ Αιβαλία ππήξμε κηα ρψξα, ε νπνία βξηζθφηαλ αλέθαζελ ζην επίθεληξν πνιίηηθσλ θαη ζηξαηησηηθψλ ζπγθξνχζεσλ. Σα ζχλνξα ηεο, κεηαβιήζεθαλ αξθεηέο θνξέο κέζα ζηνλ 19 ν θαη 20 ν αηψλα, ελψ παξάιιεια ζπγθξνχζηεθε αξθεηέο θνξέο κε ηηο γεηηνληθέο Βαιθαληθέο ρψξεο (Γηνπγθνζιαβία, Διιάδα), σο απφξξνηα ησλ εζληθηζηηθψλ δηεθδηθήζεσλ θαη βιέςεσλ ηεο. Σν θνκκνπληζηηθφ θαζεζηψο πνπ επηθξάηεζε κεηά ηνλ Β Παγθφζκην Πφιεκν ζηε ρψξα ραξαθηεξίζηεθε απφ ηελ έληνλε πξνζσπηθφηεηα θαη απφιπηε θπξηαξρία ηνπ εγέηε ηεο Δκβέξ Υφηδα θαη ηε πνιηηηθή ηνπ απνκνλσηηζκνχ 177, γεγνλφο πνπ νδήγεζε ζηε πνιηηηθή ζηαζηκφηεηα ηεο ρψξαο. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Δκβέξ Υφηδα (1985) θαη ηελ αλάιεςε ηεο εμνπζία απφ ηνλ Ρακίδ Αιία θαη ζηε ζπλέρεηα απφ ηνλ αιί Μπεξίζα, άξρηζαλ λα θαηαβάιινληαη ελεξγεηηθφηεξεο πξνζπάζεηεο γηα ηελ αλάπηπμε ησλ δηκεξψλ ζρέζεσλ ηεο ρψξαο, ηφζν κε άιιεο ρψξεο, φζν θαη κε δηεζλείο νξγαληζκνχο. Ζ δηαδηθαζία κεηάβαζεο απφ ην πξνεγνχκελν νινθιεξσηηθφ θαζεζηψο ηνπ Υφηδα ζηε Γεκνθξαηία πξαγκαηνπνηήζεθε κε πνιχ αξγνχο ξπζκνχο. Σν 1991 δηεμήρζεζαλ νη πξψηεο πνιπθνκκαηηθέο εθινγέο ζηε ρψξα θαη αλέδεημαλ ληθεηή ην θνκκνπληζηηθφ θφκκα (Αιβαληθφ Κφκκα Δξγαζίαο ) -ην φπνην κεηνλνκάζηεθε ζε ζνζηαιηζηηθφ (Socialist Party of Albania / SPA). Ο λένο Πξφεδξνο ηεο Αιβαλίαο Ρακίδ Αιία, εμήγγεηιε κηα ζεηξά πνιηηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ ηελ νπνία επνλφκαζε «δηαδηθαζία εθζπγρξνληζκνχ». Χζηφζν, ν ξπζκφο ηνπ εθδεκνθξαηηζκνχ πνπ αθνινπζήζεθε ήηαλ ηδηαίηεξα αξγφο. Παξάιιεια, ε πξνζπάζεηα γηα δεκηνπξγία ειεχζεξεο αγνξάο, πξνθάιεζε αξθεηά νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα, κε απνηέιεζκα λα θαζίζηαηαη απαξαίηεηε ε εμσηεξηθή βνήζεηα γηα ηελ επηβίσζε ηεο Αιβαληθήο νηθνλνκίαο. Δμαηηίαο ησλ εζσηεξηθψλ πξνβιεκάησλ (πηψζε Αιβαληθνχ ΑΔΠ, απεξγηαθά θχκαηα, έιιεηςε ζε βαζηθά είδε δηαηξνθήο ) πνπ μέζπαζαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εγεζίαο ηνπ Αιία, μαλά πξνθεξχρηεθαλ εθινγέο (Μάξηην 1992), νη νπνίεο αλέδεημαλ 176 Vickers M., Οη Αιβαλνί, Οδπζζέαο, Αζήλα, 1997, ζει Ζ ρψξα έγηλε κέινο ηνπ πκθψλνπ ηεο Βαξζνβίαο θαη ηεο COMECON ην 1955, αιιά εγθαηέιεηςε θαη ηα δπν ζεζκηθά φξγαλα ην Μεηαμχ 1968 θαη 1978, ε Αιβαλία ήηαλ ζηελφο ζχκκαρνο ηεο Κίλαο θαη παξάιιεια ηειείσο απνκνλσκέλε απφ ην Βαιθαληθφ ηεο πεξηβάιινλ. Ζ ξήμε ζηηο Αιβαλφ-Κηλέδηθεο ζρέζεηο, νδήγεζε ηε ρψξα ζε πεξηζζφηεξν απζηεξή απηφ-απνκφλσζε. 70

71 ληθεηή ην Γεκνθξαηηθφ Κφκκα ΓΖΚΟ (62%), ελψ κεηά ηε παξαίηεζε ηνπ Αιία, ηε ζέζε ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο αλέιαβε ν αξρεγφο ηνπ ΓΖΚΟ (Democratic Party of Albania/ DPA) αιί Μπεξίζα. Ζ λέα θπβέξλεζε αχμεζε ηηο εμνπζίεο ηνπ Πξνέδξνπ, ελψ ηαπηφρξνλα έιαβε επείγνληα κέηξα γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηεο ηάμεο θαη ηελ «απνθνκκνπληζηηθνπνίεζε» ηεο ρψξαο. Χζηφζν, ε εδξαίσζε ηεο δηαδηθαζία εθζπγρξνληζκνχ ζπλάληεζε εκπφδηα ιφγσ ηεο έιιεηςεο δεκνθξαηηθήο παξάδνζεο ζηε ρψξα. Ο αιί Μπεξίζα δελ θαηάθεξε λα αλακνξθψζεη ην λνκνζεηηθφ θαη δηθαζηηθφ ζχζηεκα, επηπξφζζεηα, ηα θαηλφκελα παξαβίαζεο αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, βίαο θαηά ηεο αληηπνιίηεπζεο θαη πεξηνξηζκνχ ηεο ειεπζεξίαο ηνπ ηχπνπ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο αλσκαιίεο πνπ πξνέθπςαλ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ εθινγψλ ηνπ 1996, έηπραλ ζθνδξψλ επηθξίζεσλ. Πξέπεη λα ζεκεησζεί, φηη ηδηαίηεξα κεηά ην 1992, ε Αιβαλία θαηεγνξείηαη γηα ηελ εθδήισζε ελφο άθξαηνπ εζληθηζκνχ, θαη ηε ρξήζε ηνπ σο βαζηθή ζπληζηψζα ηεο εμσηεξηθήο ηεο πνιηηηθήο (φξακα ηεο Μεγάιεο Αιβαλίαο). Απνθνξχθσκα ηεο εζληθηζηηθήο ηεο έμαξζεο, απνηέιεζαλ νη αιπηξσηηθέο ηεο δηεθδηθήζεηο ζην γεηηνληθφ πεξηβάιινληα ρψξν θαη νη ζπγθξνχζεηο πνπ απηέο πξνθάιεζαλ ζε νξηζκέλεο ρψξεο φπσο ε ΠΓΓΜ θαη ε πεξηνρή ηνπ Κνζφβνπ. Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ νη αιπηξσηηθνί ζηφρνη ηεο, ε ρψξα πξνζθνιιήζεθε αξθεηέο θνξέο ζε ηζρπξφηεξεο ρψξεο (ΖΠΑ). 178 Οξφζεκν γηα ηελ ρψξα ηεο Αιβαλίαο, απνηέιεζε ε θξίζε πνπ μέζπαζε ζηηο αξρέο Μαξηίνπ 1997, σο απνηέιεζκα ηεο θαηάξξεπζεο ηνπ Ππξακηδηθνχ ζπζηήκαηνο 179 (VEFA Holding θαη Gjalling). Σν γεγνλφο απηφ πξνθάιεζε θνηλσληθφ θαη πνιηηηθφ ράνο ζηε ρψξα. 180 Με ηελ απφθαζε 1101/1997 ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο ηνπ ΟΖΔ ηεο 28εο 178 Σν δήηεκα ηεο χπαξμεο ή φρη αιπηξσηηθψλ δηεθδηθήζεσλ απφ ηε πιεπξά ηεο Αιβαλίαο θαζψο θαη ην δήηεκα ηεο Διιεληθήο κεηνλφηεηαο ζηελ Αιβαλία, ζα κπνξνχζε λα απνηειέζεη ζέκα δηαπξαγκάηεπζεο κηαο νιφθιεξεο έξεπλαο. Ζ παξνχζα κειέηε αξθείηαη κφλν ζηελ απιή αλαθνξά ησλ δχν δεηεκάησλ, δίρσο λα ηα απνξξίπηεη ή λα ηα απνδέρεηαη. 179 Με ιίγα ιφγηα, σο "ππξακηδσηή επηρείξεζε" ή "ππξακίδα", πεξηγξάθεηαη έλα ζχζηεκα ζπιινγήο θεθαιαίνπ ην νπνίν πξνυπνζέηεη κηα αλεμάληιεηε πεγή λέσλ πειαηψλ (ή κειψλ ή θαηαζεηψλ ή επελδπηψλ). Γηα λα εμαζθαιηζηεί ε εηζξνή λέσλ πειαηψλ ζπλήζσο επηβάιιεηαη ζηνπο παιηνχο λα ζπζηήλνπλ λένπο. Ο θάζε πειάηεο πιεξψλεη έλα πνζφ, ην νπνίν κνηξάδεηαη αλάκεζα ζηελ εηαηξεία (γηα ιεηηνπξγηθά έμνδα) θαη ηνπο αλσηέξνπο ηνπ ζηελ ηεξαξρία ηεο ππξακίδαο. Ο ίδηνο ζα εηζπξάμεη απφ ηνπο θαησηέξνπο ηνπ, δειαδή φζνπο ζηξαηνινγεζνχλ κεηά απφ απηφλ. Βι Πεξηζζφηεξνη απφ έλα εθαηνκκχξην Αιβαλνί έπεζαλ ζχκαηα ησλ εηαηξηψλ απηψλ, ππνινγίδεηαη φηη μεπεξλνχζαλ ηηο 24, θαη επέλδπζαλ πεξίπνπ 1,26 δηζεθαηνκκχξηα δνιάξηα απφ ην 1994 σο ην 1997 (Αιβαλία. πλειήθζε ζηελ Οπξνπγνπάε ν ππεχζπλνο εηαηξίαο πνπ εκπιεθφηαλ ζηελ θξίζε ησλ "ππξακίδσλ" ζηελ Αιβαλία ην 1997, ΑΠΔ, 25/09/08). 71

72 Μαξηίνπ 1997 απνθαζίζηεθε ε δεκηνπξγία κηαο πξνζσξηλήο θαη πεξηνξηζκέλεο Πνιπεζληθήο Γχλακεο Πξνζηαζίαο (FMP Multinational Protection Force) ζηελ Αιβαλία ππφ ηνλ ΟΑΔ, κε ζθνπφ ηελ δηεπθφιπλζε ηεο δηαλνκήο ηεο αλζξσπηζηηθήο βνήζεηαο. Ζ δχλακε απηή απνζχξζεθε ζηηο 12 Απγνχζηνπ 1997, σζηφζν παξέκεηλαλ Διιεληθέο θαη Ηηαιηθέο δπλάκεηο ζηε πεξηνρή νχηνο ψζηε λα ζπλδξάκνπλ ζην έξγν ηεο Αιβαληθήο αζηπλνκίαο γηα δηαηήξεζε ησλ θχξησλ ιηκέλσλ, ησλ δηεζλψλ αεξνδξνκίσλ θαη ησλ ζπλνξηαθψλ ζηαζκψλ θαη γηα ηελ νκαιή δηεμαγσγή ησλ εθινγψλ ηνπ εκαληηθφ γεγνλφο γηα ηνλ εθδεκνθξαηηζκφ ηεο ρψξαο θαη ηελ απφθηεζε δπηηθήο βνήζεηαο απνηέιεζε ε έγθξηζε απφ ην εθινγηθφ ζψκα ηνπ πξψηνπ κεηαθνκκνπληζηηθνχ πληάγκαηνο ηεο ρψξαο, ζηηο 22 Ννεκβξίνπ Μεηά ηε θξίζε,άξρηζαλ νη πξνζπάζεηεο αλνηθνδνκήζεηο ηνπ πνιηηηθνχ θαη νηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο ηεο ρψξαο. ήκεξα, ε Αιβαλία ζπκκεηέρεη ζε δηεζλείο δξαζηεξηφηεηεο θαη είλαη κέινο δηάθνξσλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ φπσο ν Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Δκπνξίνπ (WTO), ν Παγθφζκηνο Μεηεσξνινγηθφο Οξγαληζκφο (WMO), ν Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Γηαλνεηηθήο Ηδηνθηεζίαο (WIPO), ν Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Τγείαο (WHO), ε Παγθφζκηα πλδηθαιηζηηθή πλνκνζπνλδία (WFTU), ν Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Σεισλείσλ (WCO), ε Παγθφζκηα Σαρπδξνκηθή Έλσζε (UPU), ε Γηεζλήο Δηαηξεία Αλάπηπμεο (I.D.A.), ε Γηεζλήο Δηαηξεία Υξεκαηνδφηεζεο (I.F.C.), ε Γηεζλήο Οξγάλσζε Πνιηηηθήο Αεξνπνξίαο (I.C.A.O.), ε Γηεζλήο Έλσζε Σειεπηθνηλσληψλ (I.T.U.), ε Γηεζλήο Οξγάλσζε Αηνκηθήο Δλέξγεηαο (Η.Α.Δ.Α.), ε Γηεζλήο Οξγάλσζε Δξγαζίαο (I.L.O.), ε Οξγάλσζε Σξνθίκσλ "Γεσξγίαο ησλ Ζ.Δ." (F.A.O.), ε Δθπαηδεπηηθή Δπηζηεκνληθή "Πνιηηηζηηθή Οξγάλσζε ησλ Ζ.Δ." (UNESCO), ν Οξγαληζκφο γηα ηελ Αζθάιεηα θαη ηελ πλεξγαζία ζηελ Δπξψπε (OSCE), ε Οηθνλνκηθή πλεξγαζία γηα ηελ Μαχξε Θάιαζζα (BSEC), ν Γηεζλήο Ναπηηιηαθφο Οξγαληζκφο (IMO), ε Γηεζλή Σξάπεδα Αλαζπγθξφηεζεο θαη Αλάπηπμεο (IBRD), ην Γηεζλέο Σακείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο (IFAD), ε Γηάζθεςε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ην Δκπφξην θαη ηελ Αλάπηπμε (UNCTAD) θ.α. 181 Παξάιιεια ην 1995 ε Αιβαλία έγηλε κέινο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο, ελψ απφ ην 1992, έρεη εθθξάζεη ηελ επηζπκία ηεο λα γίλεη θξάηνο κέινο ηνπ ΝΑΣΟ, ην 181 Βι. Γηα πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηε ζπκκεηνρή ηεο Αιβαλίαο ζε Γηεζλείο Οξγαλψζεηο 72

73 1994 έγηλε κέινο ηνπ Ναηντθνχ Πξνγξάκκαηνο ηεο χκπξαμεο γηα ηελ Δηξήλε. ηηο 9 Ηνπιίνπ ηνπ 2008, ππνγξάθεθε ην εληαμηαθφ πξσηφθνιιν ηνπ ΝΑΣΟ γηα ηελ Αιβαλία θαη ηελ Κξναηία. ζνλ αθνξά ηε πεξηθεξεηαθή ζπλεξγαζία ε ρψξα ζπκκεηέρεη ελεξγά, κέζσ ηεο πλεξγαζίαο ζηε Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε (SEECP) θαη ηνπ Πεξηθεξεηαθνχ πκβνπιίνπ πλεξγαζίαο (Π), θαζψο θαη ηεο ηξνπνπνηεκέλεο πκθσλίαο Διεχζεξσλ πλαιιαγψλ ηεο Κεληξηθήο Δπξψπεο (CEFTA). Οη ηειεπηαίεο εθινγέο πνπ δηεμήρζεζαλ ζηε ρψξα (20/7/2007), αλέδεημαλ ην Μπακίξ Σφπη, κέινο ηνπ Γεκνθξαηηθνχ Κφκκαηνο, σο πξφεδξνο ηεο Αιβαλίαο, ελψ απφ ην 2005 ζηελ εμνπζία βξίζθεηαη ην Γεκνθξαηηθφ Κφκκα κε ην αιί Μπεξίζα ζηε ζέζε ηνπ Πξσζππνπξγνχ. 73

74 Α.3. Η ΔΤΡΧΠΑΙΚΗ ΠΡΟΟΠΣΙΚΗ ΣΧΝ ΓΤΣΙΚΧΝ ΒΑΛΚΑΝΙΧΝ Α.3.1. Γιουγκοσλαβία Ζ εξβία, ε Κξναηία, ην Κφζζνβν, ε Βνζλία-Δξδεγνβίλε,ην Μαπξνβνχλην, ε ΠΓΓΜ θαη ε ινβελία απνηεινχζαλ κέξνο ηεο νζηαιηζηηθήο Οκνζπνλδηαθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Γηνπγθνζιαβίαο. Αξρηθά, ε ηφηε ΔΟΚ, είρε πξνζεγγίζεη ηελ πεξηνρή ζην ζχλνιν ηεο σο Γηνπγθνζιαβία. Οη πξψηεο επαθέο αλάκεζα ζηελ ΔΟΚ θαη ηε ΟΓΓ μεθίλεζαλ κε ηε Γηαθήξπμε πνπ ππνγξάθεθε απφ ηα δχν κέξε, ζηηο 2 Γεθεκβξίνπ 1976 ζην Βειηγξάδη 182, ζηε ζπλέρεηα ηνλ Απξίιην ηνπ 1980 ππνγξάθεθε πκθσλία πλεξγαζίαο 183 κεηαμχ ησλ δχν κεξψλ, ε νπνία νξηζηηθνπνηνχζε ηελ πξναλαθεξφκελε Γηαθήξπμε. Κχξηα ζηφρεπζε ηεο πκθσλίαο, απνηεινχζε ε ξχζκηζε ησλ εκπνξηθψλ ζρέζεσλ 184 ησλ δχν κεξψλ, ε πξνψζεζε ηεο νηθνλνκηθήο, βηνκεραληθήο, ηερληθήο θαη ρξεκαηνδνηηθήο ζπλεξγαζίαο ηνπο θαη ε ζέζπηζε δηαηάμεσλ γηα ηε δηαθίλεζε ησλ Γηνπγθνζιάβσλ εξγαηψλ ζηηο ρψξεο ηεο Δ.Ο.Κ. Σν 1990 ε ΔΟΚ επηδίσμε λα πξναγάγεη ηε ζπκθσλία απφ απιή πκθσλία πλεξγαζίαο ζε πκθσλία χλδεζεο, σζηφζν θάηη ηέηνην δελ έγηλε ηειηθά, ελψ παξάιιεια κε ηελ έλαξμε ηεο θξίζεο ζηε Γηνπγθνζιαβία έιεμε θαη ε χκβαζε πλεξγαζίαο κε ηελ ΔΚ ζηηο 11 επηεκβξίνπ ζνλ αθνξά ηε πεξίνδν ηεο Γηνπγθνζιαβηθήο θξίζεο, ε πξψηε αλεπηηπρήο άκεζε επέκβαζε ηεο ΔΟΚ ζηελ πεξηνρή έγηλε ην Μάην ηνπ 1991, κε ηελ απνζηνιή ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Δπηηξνπήο Νηειφξ θαη ηνπ πξσζππνπξγνχ Λνπμεκβνχξγνπ άληεξο κε ζθνπφ ηελ πξνζθνξά νηθνλνκηθήο βνήζεηαο ζηε πεξηνρή θαη ηε ζχλαςε ζπκθσλίαο 182 Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε Γηνπγθνζιαβία δελ ήηαλ κέινο ηνπ πκβνπιίνπ Ακνηβαίαο Οηθνλνκηθήο Βνήζεηαο (.Α.Ο.Β/COMECON), κε απνηέιεζκα λα έρεη ηα πεξηζψξηα ειηγκψλ ζηε ράξαμε ηεο εμσηεξηθήο ηεο πνιηηηθήο, γεγνλφο πνπ δηεπθφιπλε ηε ζχλαςε ζρέζεσλ κε ηελ ΔΟΚ. Δμάιινπ, κέρξη ην 1987 ππήξρε έληνλε αληηπαξάζεζε θαη αληαγσληζκφο κεηαμχ ΔΟΚ θαη.α.ο.β. ΣΟ 1988, ππνγξάθεθε πκθσλία ΔΟΚ-ΚΟΜΔΚΟΝ, πνπ εμαζθάιηδε ηελ ακνηβαία de jure αλαγλψξηζε ησλ δχν νξγαληζκψλ θαη ηε ζπκβαηηθή ζεκειίσζε ηεο ζπλεξγαζίαο ηνπο. Γηαηεξήζεθε, ηαπηφρξνλα, ε δπλαηφηεηα γηα ηελ ΔΟΚ λα ππνγξάθεη μερσξηζηέο ζπκθσλίεο ζπλεξγαζίαο κε ηηο δηάθνξεο ρψξεο-κέιε ηνπ ΚΟΜΔΚΟΝ.Βι Ζ νπνία ηέζεθε ζε ηζρχ ζηηο ζνλ αγνξά ηηο εκπνξηθέο ζρέζεηο, ε ζπκθσλία επεδίσθε ηελ βειηίσζε ηεο πξφζβαζεο ησλ γηνπγθνζιαβηθψλ πξντφλησλ ζηε αγνξά ηεο ΔΟΚ θαη ηελ εμηζνξξφπεζε ησλ εκπνξηθψλ ζπλαιιαγψλ ησλ δχν κεξψλ. 74

75 ζχλδεζεο ηεο κε ηελ ΔΔ. 185 Σελ πεξίνδν απηή, ε ΔΟΚ ήηαλ θαηά ηεο δηάιπζεο ηεο ΟΓΓ 186, σζηφζν, ππνζηήξηδε φηη νξηζκέλνη φξνη ηεο νκνζπνλδηαθήο νξγάλσζεο ζα έπξεπε λα αιιάμνπλ, πξνθεηκέλνπ λα ηθαλνπνηεζνχλ ηα αηηήκαηα ησλ Γεκνθξαηηψλ πνπ αηζζάλνληαλ αζζελέζηεξεο πνιηηηθά. ε έλα αλαθνηλσζέλ ηεο ζηηο 26 Μαξηίνπ 1991, ηνλίδεηαη φηη «κηα ελσκέλε θαη δεκνθξαηηθή Γηνπγθνζιαβία έρεη άξηζηεο δπλαηφηεηεο λα ελζσκαησζεί αξκνληθά ζηελ ΔΔ» 187 ηε ζπλέρεηα, ηνλ Ηνχλην ηνπ 1991, ε ΔΟΚ έζεζε ην γηνπγθνζιαβηθφ δήηεκα ζηε ζπλεδξίαζε ηεο ΓΑΔ ζην Βεξνιίλν, σζηφζν θαη απηή ε θίλεζε δελ επέθεξε θαλέλα απνηέιεζκα 188. ηηο 8 Ηνπιίνπ 1991, απνθαζίζζεθε ε αλάπηπμε Απνζηνιήο Δπηηήξεζεο ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο (European Community Monitoring Mission ECMM). 189 Σελ επνρή απηή παξαηεξείηαη κηα ζηξνθή ζηελ Δπξσπατθή Πνιηηηθή πλεξγαζία, σο απνηέιεζκα ηεο γελίθεπζεο ησλ ζπγθξνχζεσλ θαη ηεο αλέλδνηεο ζηάζεο ηνπ Μηιφζεβηηο. Πιένλ, ε ΔΔ δελ αξθείηαη ζηελ έθδνζε δηαθεξχμεσλ θαη πξνβαίλεη ζε ελεξγεηηθφηεξε αλάκεημε ζην Γηνπγθνζιαβηθφ δήηεκα. Σνλ Αχγνπζην ηνπ 1991, πξφηεηλε ηε ζχγθιηζε ζπλδηάζθεςεο εηξήλεο κε ηε ζπκκεηνρή ηεο Οκνζπνλδίαο, ησλ επηκέξνπο Γεκνθξαηηψλ θαη εθπξνζψπσλ ησλ ζεζκηθψλ νξγάλσλ ηεο ΔΟΚ. ην πιαίζην ηεο πλδηάζθεςεο, απνθαζίζηεθε ε ιεηηνπξγία κηα πεληακειήο επηηξνπή δηαηηεζίαο, ε νπνία ζα εμέηαδε ηελ θαηάζηαζε θαη ζα εμέθξαδε ηε γλψκε ηεο γηα ηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ. Ζ χζηαζε ηεο πλδηάζθεςεο γηα ηελ Δηξήλε (ππφ ηελ πξνεδξία ηνπ Λφξδνπ Κάξηλγθηνλ) θαη ηεο Δπηηξνπήο Γηαηηεζίαο ππφ ηελ Πξνεδξία ηνπ Badinter) ζπλδπάζηεθε θαη κε άιιεο επηηφπηεο παξεκβάζεηο, κε εηξελεπηηθφ ή δηεξεπλεηηθφ ραξαθηήξα. 185 Με αληάιιαγκα ηελ εηξεληθή επίιπζε ησλ ελδν-γηνπγθνζιαβηθψλ πξνβιεκάησλ ζηα πιαίζηα κηαο δεκνθξαηηθήο ζπλνκνζπνλδίαο 186 Σελ ίδηα επνρή θαη νη ΖΠΑ ηάζζνληαλ ππέξ ηεο αθεξαηφηεηαο ηεο ΟΓΓ. Σν Μάξηην ηνπ 1989, ν Πξφεδξνο ησλ ΖΠΑ, Σδνξηδ Μπνχο, απεχζπλε επηζηνιή ζηνλ νκνζπνλδηαθφ πξσζππνπξγφ ηεο Γηνπγθνζιαβίαο Μάξθνβηηο, ζπληζηψληαο ηελ επηηάρπλζε ησλ κεηαξξπζκίζεσλ ζηα πιαίζηα ηεο Γηνπγθνζιαβηθήο Οκνζπνλδίαο. Βι. Λαγάλε Δηξήλε., εξβία θαη έξβνη, ζην ζπιινγηθφ ηφκν πνπ επηκειήζεθε ν Θάλνο Βεξέκεο Βαιθάληα (Απφ ην δηπνιηζκφ ζηε λέα επνρή), Δθδφζεηο Γλψζε, 1995, ζει Βι. Ησάλλνπ Κξ., Σν Εήηεκα ηεο Αλαγλψξηζεο ησλ θνπίσλ: Δηζαγσγηθφ ρφιην θαη Τιηθφ Σεθκεξίσζεο, Κνκνηελή, άθθνπιαο, 1992, ζει Παπαζσηεξίνπ Υαξάιακπνο., Σα Βαιθάληα κεηά ην ηέινο ηνπ ςπρξνχ πνιέκνπ, Βηβιηνζήθε Ηλζηηηνχηνπ Γηεζλψλ ρέζεσλ, Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα, 1994, ζει θνπφο ηεο ECMM ήηαλ ε ζπγθέληξσζε πιεξνθνξηψλ, ε αλάιπζε θαη πξνψζεζή ηνπο πξνο ηελ Δ.Δ., ψζηε νη ρψξεο κέιε λα θαζίζηαληαη ελήκεξεο επί ησλ εμειίμεσλ, νη νπνίεο πνηθίινπλ απφ πνιηηηθήο, αλζξσπηζηηθήο θαη νηθνλνκηθήο θχζεσο, κε ζεκαληηθφηεξεο απηέο ησλ ζεκάησλ αζθαιείαο ζηηο εκπφιεκεο δψλεο. Σν Γεθέκβξην ηνπ 2000 κεηνλνκάζηεθε ζε Απνζηνιή Δπηηήξεζεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. 75

76 ε αλαθνηλσζέλ ηεο ζηηο 19 επηεκβξίνπ 1991, ε ΔΟΚ αλαθέξεηαη φηη ππάξρεη κηα λέα θαηάζηαζε ζηε Γηνπγθνζιαβία, ε νπνία απαηηεί λέεο κνξθέο ζρέζεσλ θαη λέεο δηαξζξψζεηο. Δπηπξφζζεηα, ε ΔΟΚ επξφθεηην λα δερζεί νπνηαδήπνηε ιχζε πνπ ζα ήηαλ απνηέιεζκα δηαπξαγκαηεχζεσλ. ζνλ αθνξά ηελ αλαγλψξηζε ησλ λέσλ θξαηψλ πνπ πξνέθπςαλ κεηά ηε δηάιπζε, ε ΔΟΚ βξηζθφηαλ αληηκέησπε κε ηξείο δηαθνξεηηθέο επηινγέο. Ζ πξψηε ιχζε ήηαλ ε επηδίσμε ηεο απνθαηάζηαζεο ηνπ status quo, σζηφζν θάηη ηέηνην πξνυπέζεηε ηελ χπαξμε δπλάκεσλ θαηαζηνιήο ή ηελ πηνζέηεζε δπλακηθψλ κέηξσλ πνπ ζα απνζάξξπλαλ ηηο απνζρηζηηθέο ηάζεηο (πρ ηζρπξά νηθνλνκηθά θίλεηξα). Ζ δεχηεξε ιχζε ήηαλ λα κελ επέκβεη θαζφινπ, σζηφζν θάηη ηέηνην δελ ελαξκνληδφηαλ κε ηνπο κεραληζκνχ ηεο Πνιηηηθήο πλεξγαζίαο, ελψ παξάιιεια νη εμειίμεηο ζηε πεξηνρή ζα επεξέαδαλ νιφθιεξε ηελ Δπξσπατθή Ήπεηξν. Ζ Σξίηε ιχζε, ήηαλ λα δηεπθνιχλεη ηα λέα θξάηε, πξνθεηκέλνπ λα επέιζεη νκαιή κεηάβαζε ζηε λέα γεσπνιηηηθή πξαγκαηηθφηεηα. Σειηθά επηιέρζεθε ε ηξίηε ιχζε, ελψ ην «φπιν» πνπ επηζηξαηεχηεθε γηα ην ζθνπφ απηφ ήηαλ «ε αλαγλψξηζε» ησλ λέσλ θξαηψλ. Ζ αλαγλψξηζε ζα ιεηηνπξγνχζε σο ηεηειεζκέλν γεγνλφο, πνπ ζα κεηέθεξε ζηηο εκπφιεκεο δπλάκεηο ην κήλπκα ηεο καηαηφηεηαο ζηε ζπλέρεηα ησλ ερζξνπξαμηψλ. 190 Απνηέιεζκα, ήηαλ ε ππεξίζρπζε ηεο αξρήο ηεο απηνδηάζεζεο Ζ αλαγλψξηζε (αλεμάξηεηα απφ ην ραξαθηήξα ηεο σο ζπζηαηηθήο ή δηαπηζησηηθήο πξάμεο θαηά ην δηεζλέο δίθαην), έρεη ιεηηνπξγήζεη, ζηα πιαίζηα ηεο θνηλνηηθήο πνιηηηθήο, σο απνδνρή κηαο κεηαβνιήο, πνπ θαζηζηά πνιηηηθά πεξηηηή θάζε αληίζηαζε. Βι. Ρνδάθεο Υξήζηνο, Ζ Κξίζε ζηε Γηνπγθνζιαβία, ζην ζην ζπιινγηθφ ηφκν πνπ επηκειήζεθε ν Θάλνο Βεξέκεο Βαιθάληα (Απφ ην δηπνιηζκφ ζηε λέα επνρή), Δθδφζεηο Γλψζε, 1995, ζει χκθσλα κε ηνλ Παπαζσηεξίνπ Υαξάιακπν, ε αξρή ηεο απηνδηάζεζεο απνηειεί αλαγσγή ησλ δεκνθξαηηθψλ αξρψλ ζην πεδίν ηεο δηεζλνχο πνιηηηθήο. Ζ αξρή απηή πξσηνεκθαλίζηεθε σο ε λνκηκνπνηεκέλε κέζνδνο γηα ηε λνκηθή δηάιπζε ηεο Απζηξν-νπγγξηθήο θαη ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο. Χζηφζν, πξνζέθξνπε ζε ζεκαληηθά πξνβιήκαηα, θαη ηδηαίηεξα φζνλ αθνξά ηελ χπαξμε πεξηνρψλ κε πνιιέο εζλφηεηεο. Απφ ηελ άιιε, ην απαξαβίαζην ησλ ζπλφξσλ, απνηειεί αξρή ηνπ θηιειεχζεξνπ ηδεαιηζκνχ πνπ πξνζηαηεχεη ηα θξάηε απφ ηεο εδαθηθέο βιέςεηο άιισλ θξαηψλ. ηε πεξίπησζε ηεο Γηνπγθνζιαβίαο, νη δχν απηέο αξρέο, ηεο Απηνδηάζεζεο θαη ηνπ Απαξαβίαζηνπ ησλ ζπλφξσλ, αληηθξνχνληαλ. Βι. Παπαζσηεξίνπ Υαξάιακπνο., Σα Βαιθάληα κεηά ην Σέινο ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ, Βηβιηνζήθε Ηλζηηηνχηνπ Γηεζλψλ ρέζεσλ, Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα, 1994, ζει.74. Απφ ηελ άιιε, ν Ρνδάθεο Υξήζηνο, ππνζηεξίδεη φηη κε ηηο απνθάζεηο ηεο ΔΟΚ ζηηο 16/17 Γεθεκβξίνπ 1991, δηαθαίλεηαη φηη ε Κνηλφηεηα επηδηψθεη νη κεηαβνιέο λα είλαη εηξεληθέο, λα κελ εθηξαπεί ε αξρή ηεο απηνδηάζεζεο θαη ηα λέα θξάηε λα αλαπηπρηνχλ δεκνθξαηηθά θαη παξάιιεια λα δηαζθαιηζηνχλ ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα θαη ε πξνζηαζία ησλ κεηνλνηήησλ. Ζ ΔΟΚ, επξφθεηην λα δερηεί ηε δηάιπζε ηεο ΟΓΓ κφλν κε ζπληεηαγκέλν ηξφπν, δειαδή ηελ αλεμαξηεηνπνίεζε ησλ Γεκνθξαηηψλ πνπ απνηεινχζαλ ζπζηαηηθά ζηνηρεία ηεο, θαη φρη ηε θαηάηκεζε ηεο κε βάζε δηαθνξεηηθνχ κεγέζνπο εζληθέο δηεθδηθήζεηο. 76

77 Παξάιιεια, ε ΔΟΚ εμέδσζε δχν απνθάζεηο ζηηο 16/17 Γεθεκβξίνπ 1991, ε κία αθνξνχζε ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ αλαγλψξηζε λέσλ θξαηψλ ζηελ Αλαηνιηθή Δπξψπε θαη ζηε νβηεηηθή Έλσζε θαη ε άιιε αθνξνχζε ηε θνηλή ζέζε γηα ηελ αλαγλψξηζε ησλ Γηνπγθνζιαβηθψλ Γεκνθξαηηψλ 192. Σα επφκελα ρξφληα, ε ΔΔ αλαγλψξηδε ζηαδηαθά ηελ αλεμαξηεζία ησλ θξαηψλ πνπ πξνέξρνληαλ απφ ηελ δηάιπζε ηεο Γηνπγθνζιαβίαο. 193 Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί, φηη ε πνιηηηθή ησλ αλαγλσξίζεσλ, δελ επέθεξε ηα απνηειέζκαηα πνπ ε ΔΟΚ πξνζδνθνχζε, νη βίαηεο ζπγθξνχζεηο δελ απνηξάπεθαλ, επηπιένλ εγέξζεθαλ αηηήκαηα γηα εδαθηθέο δηεθδηθήζεηο ζηε πεξηνρή κε απνηέιεζκα λα απμεζεί ε ζπκκεηνρή ηξίησλ παξαγφλησλ, φπσο νη ΖΠΑ θαη ν ΟΖΔ ζηε πεξηνρή. πκπεξαζκαηηθά, ζα κπνξνχζε λα ζεσξεζεί φηη Γηνπγθνζιαβηθή θξίζε πξνθάιεζε ηε θξηζηκφηεξε δνθηκαζία γηα ηελ Δπξσπατθή Πνιηηηθή πλεξγαζία (ΔΠ), δηφηη (α) ε Γηνπγθνζιαβηθή θξίζε έπξεπε λα παξακείλεη Δπξσπατθή ππφζεζε, ηδηαίηεξα κεηά ην πξσηαγσληζηηθφ ξφιν ησλ ΖΠΑ ζην πφιεκν ηνπ Κφιπνπ, (β) ελφςεη ηεο ζπκθσλίαο ηνπ Μάαζηξηρη, έπξεπε λα ππάξρεη εληαία αληηκεηψπηζε, (γ) έπξεπε λα ππεξηζρχζνπλ ε ελφηεηα, ε εηξεληθή επίιπζε θαη ε πξνψζεζε ησλ αξρψλ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ 194. Χζηφζν, ε έιιεηςε ελφηεηαο ζηελ ΔΔ, νδήγεζε ηελ ΔΠ ζε απνηπρία. Σν , ζε εθαξκνγή ησλ ςεθηζκάησλ ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ, ε Κνηλφηεηα επέβαιιε εκπνξηθφ απνθιεηζκφ έλαληη ζηεο εξβίαο θαη ηνπ Μαπξνβνπλίνπ, ελψ αληηζέησο απνθαηέζηεζε ην πξνηηκεζηαθφ θαζεζηψο πνπ πξνέβιεπε ε πκθσλία πλεξγαζίαο ΔΟΚ-Γηνπγθνζιαβίαο γηα ηα θξάηε πνπ πξνήιζαλ απφ ηε ΟΓΓ. Βι. Βι. Ρνδάθεο Υξήζηνο, Ζ Κξίζε ζηε Γηνπγθνζιαβία, ζην ζπιινγηθφ ηφκν πνπ επηκειήζεθε ν Θάλνο Βεξέκεο Βαιθάληα (Απφ ην δηπνιηζκφ ζηε λέα επνρή), Δθδφζεηο Γλψζε, 1995, ζει ζνλ αθφξα ηε ΠΓΓΜ, πεξηιακβάλνληαλ ν φξνο : «λα αλαιάβεη ηελ ππνρξέσζε, πξίλ αλαγλσξηζζεί, λα δψζεη ζπληαγκαηηθέο θαη πνιηηηθέο εγγπήζεηο πνπ ζα εμαζθαιίδνπλ φηη δε έρεη θακία εδαθηθή δηεθδίθεζε έλαληη γεηηνληθήο ρψξαο θξάηνπο κέινπο ηεο ΔΟΚ θαη λα κε πξνβαίλεη ζε ερζξηθέο δξαζηεξηφηεηεο πξνπαγάλδαο θαηά γεηηνληθήο ρψξα κέινπο ηεο ΔΟΚ, ζηηο νπνίεο πεξηιακβάλεηαη θαη ε ρξήζε νλνκαζίαο πνπ ζπλεπάγεηαη εδαθηθέο δηεθδηθήζεηο». Βι. Ibid, ζει Χζηφζν, ζπρλά αλαθέξεηαη ζηε βηβιηνγξαθία, φηη ε Γεξκαλία, ήηαλ αχηε πνπ πίεζε ηελ ΔΟΚ λα πξνβεί ζε αλαγλψξηζε ησλ λέσλ θξαηψλ. 194 Βι. Μεηζνηάθεο Αδάκεο., Κξναηία ινβεληα., ζην ζπιινγηθφ ηφκν πνπ επηκειήζεθε ν Θάλνο Βεξέκεο Βαιθάληα (Απφ ην δηπνιηζκφ ζηε λέα επνρή), Δθδφζεηο Γλψζε, ζει

78 ηηο επφκελεο ππνελφηεηεο ηνπ θεθαιαίνπ απηνχ, επηρεηξείηαη ε απνηχπσζε ησλ βαζηθφηεξσλ νξφζεκσλ ζηε ζρέζε ΔΔ κε θάζε θξάηνο ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ, παξάιιεια, απνηππψλεηαη θαη ε πξφνδνο πνπ έρεη επηηεπρζεί ζε θάζε θξάηνο, σο απνηέιεζκα ησλ άκεζσλ θαη έκκεζσλ πηέζεσλ πνπ αζθεί ε ΔΔ, ελψ ηέινο, γίλεηαη αλαθνξά θαη ζηηο βαζηθφηεξεο πξνθιήζεηο πνπ έρνπλ λα αληηκεησπίζνπλ ηα θξάηε απηά, πξνθεηκέλνπ λα έιζνπλ πην θνληά ζηελ ΔΔ. Α ΠΓΓΜ Πξoθεηκέλνπ λα αλαγλσξηζηεί ε ρψξα απφ ηελ ΔΟΚ, ζηελ απφθαζε ηεο Κνηλφηεηαο ην Γεθέκβξην ηνπ 1991, ζρεηηθά κε ηε θνηλή ζέζε γηα ηελ αλαγλψξηζε ησλ Γηνπγθνζιαβηθψλ Γεκνθξαηηψλ, ηίζεηαη έλαο βαζηθφο φξνο γηα ηελ ΠΓΓΜ ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν, ζα πξέπεη ε ρψξα λα κελ έρεη εδαθηθέο δηεθδηθήζεηο έλαληη γεηηνληθήο ρψξαο θξάηνπο κέινπο θαη επηπιένλ λα κε πξνβαίλεη ζε ερζξηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαηά γεηηνληθήο ρψξαο κέινπο ηεο ΔΟΚ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο ρξεζηκνπνίεζεο νλνκαζίαο πνπ ζπλεπάγεηαη εδαθηθέο δηεθδηθήζεηο. ηε ζπλέρεηα, ηνλ Απξίιην ηνπ 1992, ν Πνξηνγάινο ππνπξγφο Δμσηεξηθψλ Πηλέηξν, σο εληνινδφρνο δηακεζνιαβεηήο ηεο ΔΔ, εθπφλεζε έλα ζρέδην κε ην νπνίν πξφηεηλε σο ζπκβηβαζηηθή θξαηηθή νλνκαζία ην «New Macedonia», ελψ παξάιιεια δεηνχζε απφ ηα θφπηα γξαπηή δήισζε φηη ζα απνηξέπνπλ «θάζε πξάμε ερζξηθήο δξαζηεξηφηεηαο ή πξνπαγάλδαο ελαληίνλ ηεο Διιάδαο πνπ ελδέρεηαη λα δηεγείξεη βία, κίζνο θαη ερζξφηεηα ελαληίνλ ηνπ Διιεληθνχ ιανχ θαη λα πξνζβάιιεη ηηο πνιηηηζηηθέο θαη ηζηνξηθέο ηνπ αμίεο» 195. ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηεο Ληζαβφλαο ζηηο 26 θαη 27 Ηνπλίνπ 1992, απνθαζίζηεθε λα αλαγλσξηζηεί ε ΠΓΓΜ απφ ηελ ΔΔ, ππφ ηνλ φξν ηεο πηνζέηεζεο κηαο νλνκαζίαο πνπ δελ ζα πεξηιακβάλεη ηνλ φξν Μαθεδνλία. Λίγνπο κήλεο αξγφηεξα, ν Βξεηαλφο πξέζβεο Ρφκπηλ Ο Νίι, παίξλνληαο ηε ζθπηάιε ηνπ πξνβιήκαηνο απφ ηνλ Πηλέηξν, σο αληηπξφζσπνο ηεο αγγιηθήο πξνεδξίαο ηνπ πκβνπιίνπ, πξνέβε ζε δηεξεχλεζε ηεο θαηάζηαζεο θαη ζηελ έθδνζε έθζεζεο ζρεηηθά κε ηηο ζέζεηο θνπίσλ θαη Αζήλαο. ην πιαίζην απηφ, ηα θφπηα πξνέβεζαλ ζε 195 Κσθφο Δπάγγεινο., Διιεληθφ Κξάηνο θαη Μαθεδνληθέο Σαπηφηεηεο ( ), ζει.404, ζην ηεθαλίδεο Ησάλλεο, Βιαζίδεο Βιάζεο, Κσθφο Δπάγγεινο (επηκ)., Μαθεδνληθέο Σαπηφηεηαο ζην Υξφλν, Γηεπηζηεκνληθέο Πξνζεγγίζεηο, Ίδξπκα Μνπζείνπ Μαθεδνληθνχ Αγψλα, Κέληξν Έξεπλαο Μαθεδνληθήο Ηζηνξίαο θαη Σεθκεξίσζεο, Δθδφζεηο Παηάθε,

79 θάπνηεο ζπληαγκαηηθέο ηξνπνπνηήζεηο (άξζξν 49) πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηεί φηη δελ έρνπλ εδαθηθέο δηεθδηθήζεηο έλαληη γεηηνληθψλ θξαηψλ. Σν Γεθέκβξην ηνπ ίδηνπ έηνπο, ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Δδηκβνχξγνπ, απνθαζίδεη ηε ιήςε κέηξσλ νηθνλνκηθήο ελίζρπζεο ησλ θνπίσλ (50 Δθαη. ECU σο αλζξσπηζηηθή θαη ηερληθή βνήζεηα), ελψ παξάιιεια εθθξάδεη ηελ ππνζηήξημε ηεο «εηξελεπηηθήο» παξνπζίαο ηνπ ΟΖΔ ζηε πεξηνρή, βάζεη ηνπ ςεθίζκαηνο 795 ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ. Σε πεξίνδν απηή δελ είραλ αθφκε αλαγλσξηζηεί ηα θφπηα απφ ηελ ΔΔ, ελψ ζηγά ζηγά ην ζθνπηαλφ δήηεκα κεηαηίζεηαη απφ ηελ ΔΔ ζηνλ ΟΖΔ. Με απφθαζε ππ αξηζκ. 817, ζηηο 7 Απξηιίνπ 1993, ην πκβνχιην Αζθαιείαο ηνπ ΟΖΔ έθαλε δεθηά ηα θφπηα κε ην πξνζσξηλφ ηνπο φλνκα FYROM ρσξίο φκσο ην δηθαίσκα αλάξηεζεο ζεκαίαο ελψ μεθίλεζε κηα λέα δηαπξαγκαηεπηηθή πεξίνδνο κε ηε κεζνιάβεζε ησλ Βάλο θαη νπελ, νη νπνίνη πξνηείλνπλ ζηελ Διιάδα ην φλνκα Γεκνθξαηία ηεο Νέα Μαθεδνλία ( Republica Nova Makedonija), ε Διιάδα αληηπξνηείλεη ην φλνκα ιαβνκαθεδνλία, ην νπνίν δελ απνδέρνληαη ηα θφπηα. Έμη κήλεο αξγφηεξα (Γεθέκβξηνο 93 Φεβξνπάξηνο 94) αξρίδνπλ λα αλαγλσξίδνληαη επίζεκα ηα θφπηα σο FYROM απφ δηάθνξεο ρψξεο, κεηαμχ απηψλ νη ΖΠΑ 196 θαη Απζηξαιία. ηηο 16 Φεβξνπαξίνπ 1994 ε ειιεληθή θπβέξλεζε απνθαζίδεη ηνλ νηθνλνκηθφ απνθιεηζκφ ησλ θνπίσλ (εκπάξγθν). ηε ζπλέρεηα αξρίδνπλ νη πηέζεηο απφ ηνπο κεζνιαβεηέο γηα ηελ άξζε ηνπ εκπάξγθν. 197 Ζ Διιάδα παξαπέκπεηαη ζην Δπξσπατθφ Γηθαζηήξην ην νπνίν φκσο δελ θάλεη δεθηφ ην αίηεκα γηα ιήςε αζθαιηζηηθψλ κέηξσλ Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ζηηο 4 Ννεκβξίνπ 2004, νη ΖΠΑ αλαθνίλσζαλ φηη ζα αλαθέξνληαη ζηε ΠΓΓΜ κε ην πληαγκαηηθφ ηεο φλνκα. Σν γεγνλφο απηφ πξνθάιεζε ηελ αληίδξαζε ηεο Διιάδαο 197 Βι. Tziampiris Aristotle., Greece and FUROM: A Partnership for Stability in Southeastern Europe, ζην Sotiropoulos Dimitris & Veremis Thanks., Is Southeastern Europe Doomed to Instability?, A Regional Perspective, Frank Cass & Co Ltd, 2002, ζει Σν 2005, κεηά απφ δηαβνπιεχζεηο κε ηα δχν κέξε ν δηακεζνιαβεηήο ηνπ ΟΖΔ Matthew Nimets θαηάξηηζε ζρέδην απφθαζεο ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο. χκθσλα κε απηφ νξηδφηαλ σο δηεζλέο επίζεκν φλνκα ηεο ΠΓΓΜ ην «Republika Macedonija-Skopje», επίζεο πξνβιεπφηαλ φηη ην φλνκα «Μαθεδνλία» δελ ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκνπνηεζεί κνλνπσιηαθφο απφ θαλέλα κέξνο. Ζ ειιεληθή πιεπξά αλέθεξε φηη ε πξφηαζε ζα κπνξνχζε λα ζεσξεζεί «βάζε δηαπξαγκάηεπζεο», ελψ ε θπβέξλεζε θαη ην θνηλνβνχιην ησλ θνπίσλ ηελ απέξξηςαλ. ηε ζπλέρεηα ν δηακεζνιαβεηήο απέζηεηιε λέεο πξνηάζεηο ζηα δχν κέξε, ε Διιάδα δπζαξεζηήζεθε κε ηηο λέεο πξνηάζεηο θαη απέζηεηιε ζηνλ απνζηνιέα ην θείκελν ηνπ, κε απνηέιεζκα λα κε δνζεί ιχζε (ην θείκελν απηφ θξαηήζεθε απφξξεην ηφζν απφ ηελ Αζήλα φζν θαη απφ ηα θφπηα). Σέινο, ηδηαίηεξν πξνβιεκαηηζκφ θαη ηηο δχν πιεπξέο πξνθάιεζε ην 2008, ην «λέν παθέην ηδεψλ» ηνπ Μάζηνπ Νίκηηο, θαζψο πεξηέρεη γηα πξψηε θνξά αλαθνξέο ζηα δεηήκαηα «καθεδνληθήο γιψζζαο θαη 79

80 ηηο 13ε επηεκβξίνπ 1995, ππνγξάθεηαη ε Δλδηάκεζε πκθσλία 199 απφ ηνλ ππνπξγφ εμσηεξηθψλ θ. Κάξνιν Παπνχιηα θαη ηνλ θ. Σζεξβελθφθζθη θαη αίξεηαη ην εκπάξγθν. Ζ πκθσλία πξνέβιεπε: ηνλ ζεβαζκφ ησλ ππαξρφλησλ ζπλφξσλ, ηελ ππνρξέσζε ηεο Διιάδαο λα αλαγλσξίζεη ηα θφπηα κε ηελ πξνζσξηλή νλνκαζία Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο. 200 Ζ ΠΓΓΜ ζα έπξεπε λα πξνρσξήζεη ζε άκεζε αιιαγή ηνπ ζπκβφινπ (ήιηνπ ηεο Βεξγίλαο) πνπ ππάξρεη ζηε ζεκαία ηεο θαη λα δηαθεξχμεη φηη ε εξκελεία ησλ επίκαρσλ άξζξσλ ζην χληαγκα δελ εξκελεχνληαη σο δηεθδίθεζε εδαθψλ αιιά νχηε θαη σο αλάκημε ζηηο εζσηεξηθέο ππνζέζεηο ηεο Διιάδαο. Έηζη, ζηηο 12 Οθησβξίνπ, ην Μφληκν πκβνχιην ηνπ Οξγαληζκνχ γηα ηελ Αζθάιεηα θαη ηε πλεξγαζία ζηελ Δπξψπε απνθαζίδεη, κε ηε ζχκθσλε γλψκε ηεο Διιάδαο, ηελ έληαμε ησλ θνπίσλ κε ηελ νλνκαζία FYROM. ηηο 19/07/96 ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, χζηεξα απφ πξφηαζε ηνπ πκβνπιίνπ, γλσκνδφηεζε ππέξ ηεο ρνξήγεζεο βνήζεηαο ζηε Κξναηία, ζηελ ΟΓΓ, ηε ΠΓΓΜ θαη ηε Βνζλία Δξδεγνβίλε 201. ηε ζπλέρεηα αθνινχζεζαλ θαη άιιεο ηξείο ζεηηθέο γλσκνδνηήζεηο ππέξ ηεο έλαξμεο ζπλεξγαζίαο κε ηε ΠΓΓΜ. 202 σζηφζν ηελ επνρή απηή ε θξαηηθήο ηζρχο ηεο ρψξαο ήηαλ πεξηνξηζκέλε, ε δέζκεπζε ησλ πνιηηηθψλ ειίη γηα εθδεκνθξαηηζκφ ήηαλ αλεπαξθήο, ελψ παξάιιεια ε εζλνηηθή ζπλχπαξμε αληηκεηψπηδε ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα. πσο έρεη πξναλαθεξζεί ην 1997 δξνκνινγήζεθε ε «Πεξηθεξεηαθή Πξνζέγγηζε» γηα ηα Γπηηθά Βαιθάληα απφ ηελ ΔΔ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο ΠΓΓΜ. Σνλ Ηαλνπάξην 1998, ε ΠΓΓΜ ππέγξαςε δχν πκθσλίεο κε ηελ ΔΔ (πκθσλία εζληθήο ηαπηφηεηαο», πνπ είρε ζέζεη ε πιεπξά ηεο ΠΓΓΜ, θαη πξνηείλεη ηελ πηνζέηεζε ηεο δηπιήο νλνκαζίαο, αθνχ πξνβιέπεη ηελ ππνρξεσηηθή ρξήζε ηνπ νλφκαηνο Γεκνθξαηία ηεο Βφξεηαο Μαθεδνλίαο κφλν ζηνπο δηεζλείο νξγαληζκνχο, ελψ αθήλεη ζηε δηαθξηηηθή επρέξεηα ησλ ηξίησλ θξαηψλ ηελ πηνζέηεζή ηεο. Βι. θαη Πιήθα Μαξνχια., θνπηαλφ "Νεθξή" ε λέα πξφηαζε Νίκηηο, 12 Οθησβξίνπ 2008, Δθεκεξίδα Μαθεδνλία, ζηελ ηζηνζειίδα Γηα ην θείκελν ηεο ζπκθσλίαο ζηα Αγγιηθά, βι H Διιάδα έρεη ηε δπλαηφηεηα βάζε ηoπ άξζξνπ 11, λα αληηηαρζεί ζηελ έληαμε ηεο ρψξαο ζε δηεζλείο νξγαληζκνχο κε νλνκαζία δηαθνξεηηθή απφ ηεο ΠΓΓΜ (FYROM). 201 COM(96) C4-0333/96-96/0096(CNS). 202 COM(98)0018-C4-0105/98-98/0023(CNS),COM(96)0402-C4-0507/95-95/0814(CNS), COM(96)O /97-C4-0305/97-96/0259(AVS). 80

81 πλεξγαζίαο 203 θαη πκθσλία Μεηαθνξψλ 204 ). Σνλ ίδην κήλα ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή ίδξπζε ην Γξαθείν Αληηπξνζψπνπ ζηα θφπηα. ΣΟ 1999 δξνκνινγήζεθε απφ ηελ ΔΔ ε Γ γηα πέληε ρψξεο ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο ΠΓΓΜ. Παξάιιεια, ιακβάλνληαο ππφςε ηε κεηαξξπζκηζηηθή πξνζπάζεηα ζην νηθνλνκηθφ θαη πνιηηηθφ ηνκέα, σο απφξξνηα ηεο πκθσλίαο πλεξγαζίαο, ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο κειέηεο ζθνπηκφηεηαο ηεο ΔΔ (16 Ηνπλίνπ 1999) γηα ηελ έλαξμε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ κε ηελ ΠΓΓΜ, ήηαλ ζεηηθά. 205 Σν Μάξηην ηνπ 2000 εγθαηαζηάζεθε κφληκε αληηπξνζσπεία ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ζηα θφπηα, ελψ μεθίλεζαλ θαη νη δηαπξαγκαηεχζεηο γηα ηελ ζχλαςε. Όζηεξα απφ ηξείο γχξνπο επίζεκσλ δηαπξαγκαηεχζεσλ θαη πέληε ζπλαληήζεηο ζε επίπεδν εκπεηξνγλσκφλσλ 206, ζηηο 09/04/2001 ζην Λνπμεκβνχξγν, ε ΠΓΓΜ, ήηαλ ε πξψηε ρψξα ηεο πεξηνρήο πνπ ππέγξαςε ηε πκθσλία ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο κε ηελ Δ.Δ, ε νπνία ηέζεθε ζε ηζρχ ην Απξίιην ηνπ Βαζηθνί ζηφρνη ηεο ήηαλ ε δεκηνπξγία ηνπ θαηάιιεινπ πιαίζην γηα ηνλ πνιηηηθφ δηάινγν, πνπ ζα επέηξεπε ηελ αλάπηπμε ζηελψλ πνιηηηθψλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ κεξψλ, ε ελίζρπζε ηεο πεξηθεξεηαθήο ζπλεξγαζίαο ζηνπο ηνκείο πνπ θάιππηε ε, ε πξνψζεζε αξκνληθψλ νηθνλνκηθψλ ζρέζεσλ αλάκεζα ζηα ζπκβαιιφκελα κέξε, ε ζηαδηαθή δεκηνπξγία ειεχζεξεο δψλεο 203 θνπφο ηεο πκθσλίαο ήηαλ ε πξνψζεζε ηεο νηθνλνκηθήο, ηερληθήο θαη εκπνξηθήο ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ ζπκβαιιφκελσλ κεξψλ (ζε ηζρχ κέρξη ην 2004). Βι πκθσλία κεηαμχ ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο θαη ηεο Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Μαθεδνλίαο ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ ΔΔ L 348 ηεο , ζηελ ηζηνζειίδα cs,319628:cs,318593:cs,318584:cs,319603:cs,217362:cs,&pos=2&page=35&nbl=370&pgs=10&hwords= &checktexte=checkbox&visu=#texte 205 «Σaking into account the political and economic reforms undertaken by the former Yugoslav Republic of Macedonia, notably in the framework of its Cooperation Agreement with the EC, the Commission considers that the country, after reasonable transition periods depending on the areas concerned, could be in line with the requirements of a Stabilisation and Association Agreement. the Commission is ready to submit to the Council draft negotiating directives for a Stabilisation & Association Agreement with the former Yugoslav Republic of Macedonia» Βι. Commission Report On the feasibility of negotiating a Stabilisation & Association Agreement with the former Yugoslav Republic of Macedonia. COM (199)300, Brussels 16 June NovakovaKumjana.,EU integrations of Macedonia: the Human Rights Perspective and the Role of the Civil Society, Center for Postgraduate Interdisciplinary Studies University of Sarajevo, Central and Eastern European Online, 2006, ζει

82 ζπλαιιαγψλ γηα ηα βηνκεραληθά θαη αγξνηηθά πξντφληα θαη ε ελζσκάησζε κέξνπο ηνπ Δπξσπατθνχ δηθαίνπ ζην εζληθφ δίθαην 207 (άξζξν 1 ) 208. Σελ ίδηα εκέξα ππεγξάθε θαη ε Δλδηάκεζε πκθσλία γηα ζέκαηα εκπνξίνπ 209. ηηο 01/06/2001, ζηα πιαίζηα ηεο αλσηέξσ πκθσλίαο ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο, ε Δ.Δ. παξείρε φξνπο πξνηηκεζηαθήο εκπνξηθήο πκθσλίαο (asymmetric trade preferences) ζηελ ΠΓΓΜ 210. Σνλ Αχγνπζην ηνπ ίδηνπ ρξφλνπ ππεγξάθε πκθσλία κεηαμχ ηεο Δ.Δ θαη ηεο ΠΓΓΜ ζρεηηθά κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο Απνζηνιήο Δπηηήξεζεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (ΑΔΔΔ) ζηελ ρψξα. 211 Σν γεγνλφο φηη ε, επεγξάθε ηε πεξίνδν πνπ ππήξρε εζλνηηθή θξίζε ζηελ πεξηνρή ηεο ΠΓΓΜ, ελδερνκέλσο λα νθείιεηαη θαη ζην γεγνλφο φηη ε ΔΔ, ήζειε λα δηαθαλεί φηη δελ ζα επηηξέςεη ηελ αιιαγή ησλ ζπλφξσλ ηεο πεξηνρήο θαη παξάιιεια λα πξνσζήζεη ηε ζπλεξγαζία αλάκεζα ζε «ιαβνκαθεδνληθέο» θαη Αιβαληθέο πνιηηηθέο ειίη, πξνθεηκέλνπ λα εμεπξεζεί ιχζε ζηε θξίζε. Παξά ηηο πξνζδνθίεο ησλ Δπξσπαίσλ, ε θξίζε μέζπαζε, ελψ ιίγν αξγφηεξα ππνγξάθεθε ε πλζήθε ηεο Ορξίδαο, ε νπνία έζεηε ηέξκα ζηε δηακάρε. Ζ πλζήθε ηεο Ορξίδαο,ππνγξάθεθε ζηηο 13 Απγνχζηνπ 2001 ζηελ Ορξίδα, απφ ηα ηέζζεξα πξσηαγσληζηηθά θφκκαηα, ππφ ηελ εγγχεζε ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο θαη ηεο δηεζλνχο θνηλφηεηαο (ΔΔ θαη ΖΠΑ). ηφρνο ηεο ζπκθσλίαο-πιαηζίνπ ήηαλ ε 207 Βι. Approximation of the legislation of the Republic of Macedonia with that of the European Union, Government of the Republic of Macedonia, Skopjia, U-eng.pdf 208 Βι Δλδηάκεζε ζπκθσλία γηα ην εκπφξην θαη ηα εκπνξηθά ζέκαηα κεηαμχ ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο, αθελφο, θαη ηεο Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Μαθεδνλίαο, αθεηέξνπ - Παξαξηήκαηα Πξσηφθνιια ΔΔ L 124 ηεο Βι. cs,249783:cs,252799:cs,252441:cs,252440:cs,252439:cs,&pos=3&page=28&nbl=370&pgs=10&hwords= &checktexte=checkbox&visu=#texte 210 Σν πκβνχιην Γεληθψλ Τπνζέζεσλ, πηνζέηεζε ην επηέκβξην ηνπ 2000 θαλνληζκφ πεξί αζχκκεηξεο θηιειεπζεξνπνίεζεο ζηα Γπηηθά Βαιθάληα, κε ηνλ νπνίν ελνπνηήζεθε θαη εληζρχζεθε ην επλντθφ θαζεζηψο πνπ ήδε ίζρπε σο έλα βαζκφ γηα νξηζκέλεο ρψξεο ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ, κε ηε θαηάξγεζε ησλ δαζκψλ ή πνζνζηφζεσλ γηα ηα βηνκεραληθά θαη αγξνηηθά πξντφληα ησλ ρσξψλ απηψλ φηαλ εηζάγνληαη ζηελ ΔΔ. Βι. Council Regulation 2007/2000 & Council Regulation (EC) 2563/ πκθσλία κεηαμχ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ηεο Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Μαθεδνλίαο ζρεηηθά κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο Απνζηνιήο Δπηηήξεζεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (ΑΔΔΔ) ζηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο ΔΔ L 241 ηεο Βι. 7:cs,256658:cs,250341:cs,255068:cs,254831:cs,248620:cs,&pos=10&page=26&nbl=370&pgs=10&hwor ds=&checktexte=checkbox&visu=#texte 82

83 δηαθχιαμε ηεο αθεξαηφηεηαο θαη ηεο ελφηεηαο ηνπ Κξάηνπο, ε πξναγσγή θαη αλάπηπμε ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ, ε πξνψζεζε ηεο Δπξσ-αληιαληηθήο νινθιήξσζεο θαη ε αλάπηπμε κηαο πνιππνιηηηζκηθήο θνηλσλίαο κε ηελ ηζνλνκηθή ζπκκεηνρή ησλ εζλνηηθψλ θνηλνηήησλ. Σν λνκνζεηηθφ πιαίζην ηεο ελ ιφγσ ζπκθσλίαο ζπκπιεξψζεθε εληφο ηεζζάξσλ εηψλ, ηνλ Ηνχιην ηηο 21 Γεθεκβξίνπ 2001, ζηα πιαίζηα ηεο ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή πηνζέηεζε κία πεληαεηή ζηξαηεγηθή γηα ηελ νηθνλνκηθή βνήζεηα ζηελ ΠΓΓΜ (Multiannual Indicative Programme (MIP), ελψ παξάιιεια πηνζεηήζεθε θαη ην πξφγξακκα CARDS Country Strategy Paper γηα ηε ΠΓΓΜ. ηα έγγξαθα εζληθήο ζηξαηεγηθήο γηα ηελ πεξίνδν θαη ζηα πνιπεηή ελδεηθηηθά πξνγξάκκαηα ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο γηα ηελ πεξίνδν πξνζδηνξίδνληαη νη βαζηθνί ηνκείο ζηνπο νπνίνπο έπξεπε λα επηθεληξσζνχλ νη δξάζεηο ηεο ΔΔ. Γηα ηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο νη βαζηθνί ηνκείο ήηαλ : ε δεκνθξαηία θαη θξάηνο δηθαίνπ, ε δηνηθεηηθή νηθνδφκεζε ππνδνκήο, ε νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε, ε δηθαηνζχλε θαη νη εζσηεξηθέο ππνζέζεηο, ην πεξηβάιινλ θαη νη θπζηθνί πφξνη. Μεηά ηελ ππνγξαθή ηεο Ορξίδαο, ην επηέκβξην ηνπ 2001, απνθαζίζηεθε ε έλαξμε ελφο πξνγξάκκαηνο έθηαθηεο βνήζεηαο γηα ηελ ΠΓΓΜ απφ ηελ Δπξσπατθή Τπεξεζία Αλαζπγθξνηήζεσο. Μέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο απηνχ ζπλάθζεθαλ ζπκβάζεηο γηα ην ζχλνιν ησλ θεθαιαίσλ ελψ ην πνζνζηφ πιεξσκήο αλήιζε ζην 90%. Σν πξφγξακκα βνήζεζε ζην λα κπνξέζεη λα επηζηξέςεη ην 85% ησλ εζσηεξηθά εθηνπηζκέλσλ αηφκσλ ζηελ πξνεγνχκελε θαηνηθία ηνπ. Καηά ην πξψην εμάκελν ηνπ 2002, επηζθεπάζηεθαλ πεξίπνπ 1000 θαηνηθίεο, θαη ην επφκελν δηάζηεκα ρηίζηεθαλ 200 επηπιένλ θαηνηθίεο κε θεθάιαηα πνπ αλαθαηαλεκήζεθαλ απφ πξνεγνχκελα θνηλνηηθά πξνγξάκκαηα. Πεξίπνπ ρξήζηεο επαλαζπλδέζεθαλ κε ην ειεθηξηθφ δίθηπν, γεγνλφο πνπ ζπλέβαιε ζηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο ζηηο πεξηνρέο ηεο πξψελ ζχξξαμεο. Πεξίπνπ 40 ρσξηά, ηα νπνία θαιχπηνπλ ζπλνιηθά πεξηνρή έθηαζεο 1,9 εθαη. ηεηξαγσληθψλ κέηξσλ ζηηο πεξηθέξεηεο ηνπ Σεηφβνπ, ηνπ Αξαηζίλνβν, ησλ θνπίσλ θαη ηνπ Κνπκάλνβν, θαζαξίζηεθαλ απφ ηα ππξνκαρηθά πνπ δελ είραλ εθξαγεί θαη ηηο λάξθεο. Δπηπξφζζεηα, παξαδφζεθαλ πέληε αζζελνθφξα ζηηο εζληθέο νκάδεο εθθαζάξηζεο λαξθνπεδίσλ. 212 Βι. δεχηεξν κέξνο εξγαζίαο. 83

84 ηηο 4 Απξηιίνπ 2002, εθδφζεθε ε πξψηε εηήζηα έθζεζε γηα ηε Γ ηεο ΠΓΓΜ απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή. 213 χκθσλα κε ηελ έθζεζε, ε ΠΓΓΜ θαηέβαιε θάπνηεο πξνζπάζεηεο γηα ηε δξνκνιφγεζε κεηαξξπζκίζεσλ, σζηφζν δελ αξθνχζαλ. Ζ θξίζε πνπ μέζπαζε ην 2001, απνηέιεζε ηξνρνπέδε γηα ηε δξνκνιφγεζε κεηαξξπζκίζεσλ ζην ζεζκηθφ, δηνηθεηηθφ θαη νηθνλνκηθφ ηνκέα. Ζ ΠΓΓΜ ζα έπξεπε λα θαηαβάιεη ελεξγεηηθφηεξεο πξνζπάζεηεο πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηεί ε Γεκνθξαηία, ην Κξάηνο Γηθαίνπ, ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα θαη ν ζεβαζκφο ησλ δηθαησκάησλ ησλ κεηνλνηήησλ. Ζ απξφζθνπηε εθαξκνγή ηεο πλζήθεο ηεο Ορξίδαο θαη ε δξνκνιφγεζε ησλ κεηαξξπζκίζεσλ πνπ πξνβιέπνληαη απφ απηή, εηθαδφηαλ φηη ζα επηθέξεη πνιηηηθή ζηαζεξφηεηα θαη νκνθσλία, γεγνλφο πνπ ζα δηεπθφιπλε ηε δξνκνιφγεζε ησλ απαξαίηεησλ κεηαξξπζκίζεσλ. Ζ ηξνπνπνίεζε ηνπ πληάγκαηνο ην θαη ε ζέζπηζε λένπ λφκνπ γηα ηε Σνπηθή Απηνδηνίθεζε ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ , απνηέιεζαλ ζεηηθά βήκαηα πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή. Απφ ηελ άιιε, ζα έπξεπε λα ζεζπηζηεί λένο εθινγηθφο λφκνο πξηλ απφ ηηο επφκελεο βνπιεπηηθέο εθινγέο. Παξφιν πνπ νη ηειεπηαίεο εθινγέο πνπ έιαβαλ ρψξα (θνηλνβνπιεπηηθέο ηνπ 1998, πξνεδξηθέο ηνπ 1999 θαη ηνπηθέο ηνπ 2000) ήηαλ ειεχζεξεο, νη δηεζλείο παξαηεξεηέο ζηε ρψξα (πρ OSCE), δηαπίζησζαλ πξνβιήκαηα κε ηα εθινγηθά κεηξψα, θαηλφκελα εθθνβηζκνχ εληφο ησλ εθινγηθψλ θέληξσλ, θαζπζηεξήζεηο ζηελ αλαθνίλσζε ησλ απνηειεζκάησλ θαη ηελ χπαξμε βίαησλ επεηζνδίσλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πξνεθινγηθήο εθζηξαηείαο. Παξάιιεια, παξαηεξήζεθε ε έιιεηςε ελδνθνκκαηηθψλ δεκνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ, ελψ ην λνκνζεηηθφ πιαίζην γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ θνκκάησλ εκπεξηείρε αζάθεηεο. ζνλ αθνξά ηε θπβέξλεζε, είρε παξαηεξεζεί θπβεξλεηηθή αζηάζεηα, δεδνκέλνπ ηνπ φηη κε επηθεθαιή ηνλ ίδην πξσζππνπξγφ, απφ ην 1998 είραλ ππάξμεη 7 δηαθνξεηηθά Τπνπξγηθά πκβνχιηα. Δπίζεο, πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη δελ ππήξρε ζαθήο δηαρσξηζκφο 213 COM(2002) 163, SEC(2002) 342, Brussels, April4, 2002, COMMISSION STAFFWORKING PAPER, Former Yugoslav Republic of Macedonia Stabilisation and Association Report. Βι Σξνπνπνηήζεθαλ ζπλνιηθά 15 άξζξα θαη ην πξννίκην ηνπ πληάγκαηνο. 215 Μέρξη εθείλε ηε ζηηγκή είραλ γίλεη θάπνηεο πξνζπάζεηεο γηα ηελ ελδπλάκσζε ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο,επίζεο πξνεηνηκάδνληαλ άιινη ηξείο λφκνη ζρεηηθά κε απηήλ, σζηφζν ρξεηαδφηαλ λα γίλνπλ πεξηζζφηεξα. Θα έπξεπε λα επηηαρπλζεί ε δηαδηθαζία ηεο απνθέληξσζεο θαη λα πξνεηνηκαζηεί θαη ε ίδηα ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε πξνθεηκέλνπ λα αληαπεμέιζεη ζηηο λέεο αξκνδηφηεηεο πνπ ζα ηεο εθρσξεζνχλ. Γηα πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ απνθέληξσζε βι. ην επφκελν κέξνο ηεο εξγαζίαο. 84

85 αξκνδηνηήησλ αλάκεζα ζηνλ Τπνπξγφ Δζσηεξηθψλ, ν νπνίνο ειέγρεη ηελ αζηπλνκία θαη ησλ Τπνπξγφ Άκπλαο, ν νπνίνο ειέγρεη ηηο ζηξαηησηηθέο δπλάκεηο. Απαξαίηεηνο ζεσξήζεθε θαη ν εθζπγρξνληζκφο ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο, πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηεί απνηειεζκαηηθφηεξε ζηελ ζσζηή εθαξκνγή ηεο πλζήθεο ηεο Ορξίδαο θαη ζηελ δηαζθάιηζεο ηεο δηαθάλεηαο. ηα πιαίζηα απηά ζα έπξεπε λα κεησζεί ν αξηζκφο ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηεί πην επέιηθηε. Με απηή ηε θαηεχζπλζε ζεσξήζεθε φηη ζπλάδεη ν λένο λφκνο γηα ηε Πξφσξε πληαμηνδφηεζε ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ. Παξφιν πνπ ην ηξνπνπνηεκέλν χληαγκα, εγγπφηαλ ίζα δηθαηψκαηα γηα φιεο ηηο εζληθέο θαη άιιεο κεηνλφηεηεο, νη δηεζλείο παξαηεξεηέο δηαπίζησζαλ θαηλφκελα βαζαληζηεξίσλ θπιαθηζκέλσλ, ιεειαζηψλ θαη ππξπφιεζεο ζπηηηψλ, απζαίξεησλ ζπιιήςεσλ θαη πξνθπιαθίζεσλ θαη θαηαπάηεζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ηφζν απφ ηνπο Αιβαλνχο εμηξεκηζηέο, φζν θαη απφ ηηο αζηπλνκηθέο δπλάκεηο. Δπίζεο, παξφιν πνπ ζεζπίζηεθε λένο λφκνο ην 2000 πνπ επέηξεπε ηελ ίδξπζε αλψηαησλ εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ ζηελ Αιβαληθή Γιψζζα, ε ρψξα εμαθνινπζνχζε λα κελ αλαγλσξίδεη ηα πηπρία πνπ πξνέξρνληαη απφ ην South-east Europe University ζην Σέηνβν. ξφινο πνπ δηαδξακαηίδεη ε Κνηλσλία ησλ Πνιηηψλ φζνλ αθνξά ηελ νηθνδφκεζε ηεο Γεκνθξαηίαο, ηελ πξνψζεζε ηνπ πινπξαιηζκνχ, ηε βειηίσζε ηεο δηθαηνζχλεο θαη ηε θαηαπνιέκεζε ηεο θηψρεηαο έπξεπε λα εληζρπζεί. εκαληηθφ βήκα πξνο απηή ηε θαηεχζπλζε απνηέιεζε ε ζέζπηζε ηνπ λφκνπ γηα ηηο ελψζεηο ησλ πνιηηψλ ην 1998, ν νπνίνο νδήγεζε ζηελ ίδξπζε 4700 κε θπβεξλεηηθψλ νξγαλψζεσλ. Δπηπιένλ ζα έπξεπε λα ζεζπηζηεί ν λένο λφκνο γηα ηελ απφθηεζε ηεο Ηζαγέλεηαο (απφ 15 ρξφληα ζε 10 ρξφληα). Ζ ζεζκνζέηεζε ηνπ Ombudsman απφ ην 1998, απνηέιεζε ζεκαληηθφ βήκα, σζηφζν νη πξνηάζεηο ηνπ δελ εθαξκφδνληαλ. Σν θνηλνβνχιην ηεο ρψξαο απνηειείην απφ 120 κέιε, εμειέγε κε άκεζε γεληθή ςεθνθνξία γηα 4 ρξφληα. Χζηφζν, ε έιιεηςε εκπεηξίαο θαη νη αλεπαξθείο θαλνληζκνί ζρεηηθά κε ηηο λνκνζεηηθέο δηαδηθαζίεο παξαθψιπαλ ην ζπλνιηθφ λνκνζεηηθφ έξγν θαη θαζπζηεξνχζαλ ηελ ελαξκφληζε ηεο εζληθήο λνκνζεζίαο κε ηελ Δπξσπατθή. Αλαγθαία ζεσξήζεθε θαη ε πξαγκαηνπνίεζε λέαο απνγξαθήο ηνπ πιεζπζκνχ πξνθεηκέλνπ λα θαηαγξαθνχλ νη κεηνλφηεηεο. Αθφκα, ε ελίζρπζε ηεο δηθαζηηθήο 85

86 εμνπζίαο θαη ε θαηαπνιέκεζε ηεο δηαθζνξάο πξέπεη λα απνηειέζνπλ βαζηθέο πξνηεξαηφηεηεο ηεο ρψξαο. Παξάιιεια, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή πξφηεηλε ηελ ζέζπηζε θαηάιιεινπ πιαηζίνπ γηα ηελ αλάπηπμε ησλ Μηθξνκεζαίσλ Δπηρεηξήζεσλ, θαηάξηηζε ησλ αλψηεξσλ ππαιιήισλ φζνλ αθνξά ηεο δηαδηθαζίεο ηεο ΔΔ, πηνζέηεζε λένπ λφκνπ γηα ην Άζπιν, βειηίσζε ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ζην ηνκέα ηνπ αληαγσληζκνχ, ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ηεο πηζηνπνίεζε, ησλ δεκφζησλ πξνκεζεηψλ, ηεο πξνζηαζίαο πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ θαη ελεκέξσζε ηεο θνηλήο γλψκεο ζε ηνπηθφ θαη θεληξηθφ επίπεδν ζρεηηθά κε ηηο δηαδηθαζίεο ηεο ΔΔ. ζνλ αθνξά ηελ νηθνλνκία, ε θαηάζηαζε ηεο ρψξαο ρεηξνηέξεςε ιφγσ ηεο θξίζεο, ε καθξννηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα δελ δηαηεξήζεθε θαη νη πεξηζζφηεξνη δείθηεο ηεο νηθνλνκίαο είραλ θαζνδηθή πνξεία. Παξαηεξήζεθε θαζπζηέξεζε ζηε δξνκνιφγεζε ηδησηηθνπνηήζεσλ θαη ηελ πψιεζε ή ην θιείζηκν ησλ κε θεξδνθφξσλ εηαηξεηψλ. Δπηπξφζζεηα, ην Σξαπεδηθφ ζχζηεκα ηεο ρψξαο εμαθνινπζνχζε λα είλαη εχζξαπζην. ηηο 6 Μαξηίνπ 2003 εθδφζεθε ε δεχηεξε έθζεζε ηεο Δπηηξνπήο γηα ηε Γ ζηε ΠΓΓΜ. 216 χκθσλα κε ηελ έθζεζε, ε εθαξκνγή ησλ δηαηάμεσλ ηεο Ορξίδαο δελ έρεη νινθιεξσζεί κε απνηέιεζκα λα ππάξρνπλ αξθεηά πξνβιήκαηα θαη λα δπζρεξαίλεηαη ε δηαδηθαζία ζηαζεξνπνίεζεο ζηε πεξηνρή. Σν γεγνλφο φηη νη εθινγέο δηεμήρζεζαλ ζηηο 15 επηέκβξηνπ ηνπ 2002 ζχκθσλα κε ηα δηεζλή πξφηππα, ε δεκηνπξγία θπβέξλεζεο πνιπεζληθνχ ζπλαζπηζκνχ (απφ ηα θφκκαηα Together for Macedonia θαη Democratic Union of Integration (DUI)), ε ρξήζε ηεο Αιβαληθήο γιψζζαο ζηηο θνηλνβνπιεπηηθέο δηαδηθαζίεο, ε αλάζεζε ζεκαληηθψλ ππνπξγείσλ επηθνξηηζκέλσλ κε δεηήκαηα απνθέληξσζεο ζην DUI, ε πηνζέηεζε αλαλεσκέλεο ζηξαηεγηθήο 217 γηα ηελ εθαξκνγή ηεο πλζήθεο ηεο Ορξίδαο ζηηο 3 Φεβξνπαξίνπ ηνπ 2003, θαζψο θαη ε πξαγκαηνπνίεζε απνγξαθήο ην Ννέκβξην ηνπ 2002, ραξαθηεξίζηεθαλ σο βήκαηα πξνφδνπ ηεο ρψξαο. 216 COM(2003) 139 final, SEC(2003) 342, Commission Staff Working Paper, Former Republic of Macedonia, Stabilization and Association Report 2003,Brussels, Βι ηα πιαίζηα ηεο αλαλεσκέλεο ζηξαηεγηθήο εθπνλήζεθαλ έλα ζρέδην δξάζεο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο πλζήθεο, έλα πξφγξακκα γηα ηελ απνθέληξσζε θαη έλα πξνζρέδην πξνγξάκκαηνο γηα ίζε εθπξνζψπεζε ησλ κεηνλνηήησλ ζηε δεκφζηα δηνίθεζε θαη ζηηο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο. 86

87 Χζηφζν, ε Δπηηξνπή ηφληζε ηελ αλαγθαηφηεηα γηα επηηάρπλζε ηεο δηαδηθαζίαο ελζσκάησζεο ηνπ Κνηλνηηθνχ δηθαίνπ ζην εζληθφ δίθαην, ηελ έγθαηξε εθαξκνγή ηεο πλζήθεο ηεο Ορξίδαο, ηελ επηηάρπλζε ηεο δηαδηθαζίαο απνθέληξσζεο, ηδηαίηεξα ηεο δεκνζηνλνκηθήο απνθέληξσζεο, ηελ νξζή θαηαλνκή ησλ πφξσλ, ηνλ εδαθηθφ πξνζδηνξηζκφ ησλ Γήκσλ θαη ηελ νηθνδφκεζε ηζρπξψλ ηνπηθψλ ζεζκψλ κέρξη ηηο επφκελεο ηνπηθέο εθινγέο ηνπ Δπηπιένλ, ππνγξακκίζηεθε ε αλάγθε γηα ηελ πηνζέηεζε ζηξαηεγηθήο ζχκθσλεο κε ηα δηεζλή θαη επξσπατθά πξφηππα - γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο δηαθζνξάο, ηε δξνκνιφγεζε κεηαξξπζκίζεσλ ζην ηνκέα αζθαιείαο θαη ηδηαίηεξα φζνλ αθνξά ην λνκνζεηηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ηε ιεηηνπξγία ηεο αζηπλνκίαο, ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θαηλνκέλσλ θαηαπάηεζεο ησ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, ηνλ εμνξζνινγηζκφ θαη ηελ απνπνιηηηθνπνίεζε ηνπ δηθαζηηθνχ ζπζηήκαηφο, ηελ αλάπηπμε αλεμάξηεησλ θαη ειεχζεξσλ ΜΜΔ, ηελ πηνζέηεζε λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ γηα ηηο Οξγαλψζεηο ηεο Κνηλσλίαο ησλ Πνιηηψλ θαη ηελ ελίζρπζε ηνπ ξφινπ ηνπ Ombudsman. ρεηηθά κε ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο ρψξαο, δηαπηζηψζεθε φηη ππάξρνπλ αξθεηά πξνβιήκαηα. Ζ πνιηηηθή αβεβαηφηεηα πξηλ ηηο εθινγέο ηνπ επηέκβξε θαη νη αλεπηηπρείο πξνζπάζεηεο γηα ηε ζχλαςε ζπκθσλίαο κε ην Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν (IMF) 218 κέρξη ην Φεβξνπάξην 219, επέθεξαλ αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηνλ νηθνλνκηθφ θαη επηρεηξεκαηηθφ ηνκέα. Θα έπξεπε λα επηηαρπλζεί ε δηαδηθαζία πψιεζεο ή θιεηζίκαηνο ησλ 40 κεγάισλ ρξεσκέλσλ επηρεηξήζεσλ θαη λα ζεζπηζηεί λφκνο πνπ λα αθνξά ηελ δεκνζηνλνκηθή δηαρείξηζε ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο. ρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ηεο Δλδηάκεζεο πκθσλίαο, ε ΠΓΓΜ ζα έπξεπε λα θαηαξγήζεη ηνπο πνζνηηθνχο πεξηνξηζκνχο (ή ηα κέηξα ηζνδχλακνπ απνηειέζκαηνο) ζηελ αγνξά ηνπ πεηξειαίνπ θαη ησλ παξάγσγσλ ηνπ πεηξειαίνπ, λα αλαπηχμεη ηηο δηνηθεηηθέο δνκέο ηεο πξνθεηκέλνπ λα εθαξκφδνληαη θαιχηεξα νη δηαηάμεηο πνπ αθνξνχλ ηε πκθσλία, λα πξνβεί ζε θσδηθνπνίεζε ηνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ γηα δηεπθφιπλζε ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ, λα δεκηνπξγήζεη επλντθφηεξν θιίκα γηα ηελ αλάπηπμε ησλ 218 Γηα πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ην ξφιν ηνπ International Monetary Fund (IMF) ζηελ επξχηεξε πεξηνρή βι. Nello Susan., The Impact of External Economic Factor, The Role of the IMF, ζην Zielonka Jan and Pranda Alex., Democratic consolidation in Eastern Europe, Volume 2, International and transnational factors, Oxford University Press, Μεηά ην Φεβξνπάξην επεηεχρζε ζπκθσλία αλάκεζα ζηα δχν κέξε, σζηφζν δελ είρε εγθξηζεί θαηά ηε δηάξθεηα εθπφλεζεο ηεο δεχηεξεο εηήζηαο έθζεζεο ηεο Δπηηξνπήο γηα ηε ΠΓΓΜ 87

88 Μηθξνκεζαίσλ Δπηρεηξήζεσλ, λα εθζπγρξνλίζεη ηε ηεισλεηαθή ππεξεζία, λα εμαζθαιίζεη ηελ νξζή εθαξκνγή ηνπ ζρεδίνπ θαηά ησλ λαξθσηηθψλ θαη γεληθφηεξα λα εληαηηθνπνηήζεη ηηο πξνζπάζεηεο ηεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο. ηηο 31 Μαξηίνπ 2003 μεθίλεζε ε ζηξαηησηηθή επηρείξεζε Concordia ζηελ ΠΓΓΜ, ε νπνία δηήξθεζε σο ηεο 15 Γεθεκβξίνπ. Ζ απφθαζε γηα ηελ επηρείξεζε απηή ήηαλ επαθφινπζν ελφο αηηήκαηνο ηνπ Πξνέδξνπ Trajkovski θαη βαζίζηεθε ζην ςήθηζκα 1371 ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο ηνπ ΟΖΔ. Ζ Concordia απνηέιεζε ηε πξψηε ζηξαηησηηθή επηρείξεζε εηξήλεο ηεο ΔΠΑΑ πνπ δηεμήρζε κε επξσπατθέο έλνπιεο δπλάκεηο. Ζ Δπηρείξεζε απηή ήηαλ ε δηάδνρνο θαηάζηαζε ηεο αληίζηνηρεο Δπηρείξεζεο «ALLIED HARMONY» 220 ηνπ ΝΑΣΟ, ε νπνία νινθιεξψζεθε ζηηο 31 Μαξηίνπ. Βαζηθφο ζθνπφο ηεο επηρείξεζεο ήηαλ εμαζθάιηζε ελφο ζηαζεξνχ θαη αζθαινχο πεξηβάιινληνο, πξνθεηκέλνπ λα εθαξκνζηεί απξφζθνπηα ε πλζήθε ηεο Ορξίδαο. Ζ επηρείξεζε ρξεζηκνπνίεζε ηα κέζα θαη ηηο δηεπθνιχλζεηο ηνπ ΝΑΣΟ. Γεληθά, ε Δπηρείξεζε Concordia ραξαθηεξίζηεθε σο έλα παξάδεηγκα ηεο ηθαλφηεηαο ηεο ΔΔ λα αλαιακβάλεη επηρεηξεζηαθέο πξσηνβνπιίεο κε ηε ρξήζε ζηξαηησηηθψλ κέζσ γηα ηελ επηβνιή ή ηελ δηαηήξεζε ηεο εηξήλεο. Μέζσ ηεο Concordia απνθαηαζηάζεθε ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ε εζσηεξηθή ηάμε. Παξάιιεια, ε επηρείξεζε απηή απνηεινχζε ηελ έκπξαθηε δέζκεπζε ηεο ΔΔ λα ζπκβάιεη ζηελ ελζσκάησζε ηεο ΠΓΓΜ ζηηο ζεζκηθέο δηαδηθαζίεο ηεο ΔΔ. 221 ηηο 30 Απξηιίνπ ηνπ 2003, ε Τπεξεζία γηα ηελ Αλζξσπηζηηθή Βνήζεηα (ECHO) 222, νινθιήξσζε κεηά απφ 10 ρξφληα ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο ζηε ΠΓΓΜ. Σνλ Ηνχλην ηνπ 2003, ε χλνδνο Κνξπθήο Δ.Δ. - Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ ηεο Θεζζαινλίθεο (Ηνχληνο 2003) πξνζέθεξε ζηελ Δ.Δ. κία εμαηξεηηθή επθαηξία λα ζηείιεη 220 To NATO δηεμήγαγε ηξείο εηξελεπηηθέο απνζηνιέο ζηελ ΠΓΓΜ. ηηο αξρέο ηνπ Ηνπλίνπ 2001 μεθίλεζε ε επηρείξεζε αθνπιηζκνχ Essential Harvest. Αθνινχζεζε ε επηρείξεζε Amber Fox, ζηελ νπνία ηα Ναηντθά ζηξαηεχκαηα πξνζηάηεπαλ ηνπο Γηεζλείο παξαηεξεηέο πνπ επέβιεπαλ ηελ εθαξκνγή ηεο πλζήθεο ηεο Ορξίδα. Σέινο, έιαβε ρψξα ε επηρείξεζε Allied Harmony, ε νπνία εμαθνινχζεζε λα πξνζηαηεχεη ηνπο παξαηεξεηέο θαη επηπιένλ αλέιαβε ζπκβνπιεπηηθφ ξφιν γηα δεηήκαηα αζθαιείαο θαη ηάμεο ζηε πεξηνρή. Βι. Σδηθάθεο & Φαθηνιάο, ππνζεκείσζε Ο πξψελ πξφεδξνο ηεο ΠΓΓΜ, Boris Trajkovski, ηφληζε φηη «φζν πεξηζζφηεξν ΔΔ ππάξρεη ζηε ΠΓΓΜ, ηφζν πεξηζζφηεξε ΠΓΓΜ ζα ππάξρεη ζηελ ΔΔ». Βι. Σδηθάθεο & Φαθηνιάο, ζει Ζ ECHO δεκηνπξγήζεθε ην 1992 γηα λα βειηηψζεη ηελ παξνρή άκεζεο βνήζεηαο ζε άηνκα πνπ βξίζθνληαη ζε θαηάζηαζε θηλδχλνπ. Οη δχν πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο ηεο ECHO είλαη ν γεληθφο πξνυπνινγηζκφο ηεο Κνηλφηεηαο θαη ην Δπξσπατθφ Σακείν Αλάπηπμεο. Βι. 88

89 έλα δηπιφ κήλπκα ζηηο ρψξεο ηεο πεξηνρήο: α) λα δηαηεξήζνπλ ηελ επξσπατθή ηνπο πξννπηηθή ζαλ ελ δπλάκεη ππνςήθηεο θαη β) λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ φηη ν δξφκνο ηνπο πξνο ηελ Δπξψπε εμαξηάηαη απφ ηηο δηθέο ηνπο επηδφζεηο θαη πξνφδνπο ζηηο απαηηνχκελεο κεηαξξπζκίζεηο Μέζα Γεθεκβξίνπ ηνπ 2003 μεθίλεζε ην έξγν ηεο ε αζηπλνκηθή επηρείξεζε Proxima, θαηφπηλ ππνβνιήο αηηήκαηνο απφ ηε θπβέξλεζε ηεο ΠΓΓΜ. 223 ηηο αξρέο ηνπ επφκελνπ ρξφλνπ, ε ΔΔ πηνζέηεζε θνηλή δξάζε γηα ηελ απαγφξεπζε ρνξήγεζεο ζεσξήζεσλ (visa ban) ζε άηνκα πνπ ππνλνκεχνπλ ηελ πκθσλία ηεο Ορξίδαο. Σν κέηξν αθνξνχζε 12 άηνκα. Ζ θπβέξλεζε ηεο ΠΓΓΜ ππέβαιε αίηεζε έληαμεο ηεο ρψξαο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ζηηο 22 Μαξηίνπ Σνλ ίδην κήλα εθδφζεθε ε ηξίηε έθζεζε ηεο Δπηηξνπήο γηα ηε Γ ζηε ΠΓΓΜ. 224, ζχκθσλα κε ηελ νπνία έρεη επηηεπρζεί πξφνδνο ζηε ρψξα, σζηφζν έπξεπε λα επηηαρπλζεί ε δξνκνιφγεζε θαη ε εθαξκνγή ησλ κεηαξξπζκίζεσλ ζε φινπο ηνπο ηνκείο. Σελ 1 Απξηιίνπ 2004, ηέζεθε ζε ηζρχ ε πνπ είρε ζπλαθζεί ηνλ Απξίιην ηνπ Γχν κήλεο αξγφηεξα, πξαγκαηνπνηήζεθε ε πξψηε ζπλάληεζε ηεο Δπηηξνπήο ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο (Stabilisation and Association Committee) θαη ζηε ζπλέρεηο ζπλεδξίαζε ην πξψην πκβνχιην ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο αλάκεζα ζηε ΠΓΓΜ θαη ηελ ΔΔ. ηηο 14 Ηνπλίνπ 2004, ην πκβνχιην πηνζέηεζε κηα πξψηε επξσπατθή εηαηξηθή ζρέζε κε ηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο. Αξρέο Οθηψβξε, κεηέβε ν Πξφεδξνο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ζηα θφπηα, πξνθεηκέλνπ λα παξαδψζεη ζηε Κπβέξλεζε ην ζρεηηθφ εξσηεκαηνιφγην αλαθνξηθά κε ηα πνιηηηθά, νηθνλνκηθά δεηήκαηα θαη κε ην θνηλνηηθφ θεθηεκέλν, νχηνο ψζηε λα 223 θνπφο ηεο PROXIMA, ήηαλ ε παγίσζε ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ, θαζψο θαη ε θαηαπνιέκεζε ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο ζηηο εχθιεθηεο πεξηνρέο, ε πξαθηηθή πινπνίεζε ηεο ξηδηθήο κεηαξξχζκηζεο ηνπ Τπνπξγείνπ Δζσηεξηθψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο αζηπλνκίαο,ε επηρεηξεζηαθή κεηάβαζε πξνο κηα ζπλνξηαθή αζηπλνκία θαζψο θαη ε δεκηνπξγίαο ηεο ηνπηθή αζηπλνκία πξνθεηκέλνπ λα απνθηήζεη ηελ εκπηζηνζχλε ηνπ πιεζπζκνχ θαη ε εληζρπκέλε ζπλεξγαζία κε ηα γεηηνληθά θξάηε ζηνλ αζηπλνκηθφ ηνκέα (άξζξν 3). Γηα ηελ πινπνίεζε απηήο ηεο απνζηνιήο ηέζεθαλ ζε εθαξκνγή ηέζζεξα επηρεηξεζηαθά πξνγξάκκαηα: (α) ην πξφγξακκα ηεο έλζηνιεο αζηπλνκίαο, (β) ην πξφγξακκα ηεο αζηπλνκίαο εγθιήκαηνο, (γ) ην πξφγξακκα ηεο αζηπλνκίαο ζπλφξσλ, (δ) ην πξφγξακκα εζσηεξηθνχ ειέγρνπ θαη παξαθνινχζεζεο ηεο εθαξκνγήο ηνπ λφκνπ. Βι. Κνηλή δξάζε 2003/681/ΚΔΠΠΑ ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 29εο επηεκβξίνπ 2003, γηα ηελ αζηπλνκηθή απνζηνιή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο (EUPOL "Proxima") ΔΔ L 249 ηεο COM(2004) 204 final, SEC(2004) 373, Commission Staff Working Paper, Former Republic of Macedonia, Stabilization and Association Report 2004,Brussels, Βι. 89

90 πξνεηνηκάζεη ε Δπηηξνπή ηε γλψκε ηεο ζρεηηθά κε ηελ ππνςεθηφηεηα ηεο Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Μαθεδνλίαο. Σν Γεθέκβξην ηνπ 2005, ην Δπξσπατθφ πκβνχιην, χζηεξα απφ ηελ έθδνζε ηεο γλψκεο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο 225 (παξάιιεια κε ηε γλψκε ηεο Δπηηξνπήο εθδφζεθε θαη αλαιπηηθή έθζεζε γηα ηελ ΠΓΓΜ 226 ), απέδσζε ζηε Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο ηελ ηδηφηεηα ηεο ππνςήθηαο πξνο έληαμε ρψξαο, σζηφζν κέρξη ζήκεξα, δελ έρεη νξηζηεί επίζεκε εκεξνκελία γηα ηελ έλαξμε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ. 227 Δπηπξφζζεηα ζηηο 15 Γεθεκβξίνπ 2005 εγθξίζεθε ε θνηλή δξάζε γηα ηε ζχζηαζε ζπκβνπιεπηηθήο αζηπλνκηθήο νκάδαο ΔΔ ζηελ ΠΓΓΜ (EUPAT) 228, ε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ζα ήηαλ 6 κήλεο. Οη ζηφρνη ηεο EUPAT ήηαλ λα ππνζηεξηρζεί πεξαηηέξσ ε 225 χκθσλα κε ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο Δπηηξνπήο : «Ζ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο είλαη κηα δεκνθξαηία πνπ ιεηηνπξγεί θαη πνπ δηαζέηεη ζηαζεξνχο ζεζκνχο νη νπνίνη, ζε γεληθέο γξακκέο, εγγπψληαη ην θξάηνο δηθαίνπ θαη ην ζεβαζκφ ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ. Σν 2001 ε ρψξα ππέγξαςε ηε πκθσλία ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο θαη έθηνηε ηεξεί, ζε γεληθέο γξακκέο, κε ηθαλνπνηεηηθφ ηξφπν ηηο ζρεηηθέο ππνρξεψζεηο ηεο. Ζ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο έρεη εθαξκφζεη επηηπρψο ην λνκνζεηηθφ πξφγξακκα ηεο ζπκθσλίαο-πιαηζίνπ ηεο Ορξίδαο, γεγνλφο πνπ ζπλέβαιε ζηε βειηίσζε ηεο θαηάζηαζεο ηφζν ζην πνιηηηθφ επίπεδν φζν θαη ζηνλ ηνκέα ηεο αζθάιεηαο. Ζ λνκνζεζία απηή ζα πξέπεη ηψξα λα εθαξκνζηεί πιήξσο. Ζ ρψξα εμαθνινπζεί λα ζπκκεηέρεη ελεξγά ζηελ πεξηθεξεηαθή ζπλεξγαζία. Ζ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο πξέπεη λα θαηαβάιεη επηπιένλ πξνζπάζεηεο, ηδίσο ζηνπο ηνκείο ηεο εθινγηθήο δηαδηθαζίαο, ηεο αλακφξθσζεο ηεο αζηπλνκίαο, ηεο δηθαζηηθήο κεηαξξχζκηζεο θαη ηεο θαηαπνιέκεζεο ηεο δηαθζνξάο. Λακβαλνκέλεο ππφςε ηεο ζπλνιηθήο πξνφδνπ ησλ κεηαξξπζκίζεσλ, ε Δπηηξνπή ζεσξεί φηη ε ρψξα βξίζθεηαη ζε θαιφ δξφκν γηα ηελ εθπιήξσζε ησλ πνιηηηθψλ θξηηεξίσλ πνπ θαζνξίζηεθαλ απφ ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηεο Κνπεγράγεο ηνπ 1993 θαη ηε Γηαδηθαζία ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο. Δπίζεο ε ΠΓΓΜ έρεη θαηαβάιεη ζεκαληηθέο πξνζπάζεηεο γηα ηελ εγθαζίδξπζε κηαο ιεηηνπξγνχζαο νηθνλνκίαο ηεο αγνξάο. Αλ θαη δελ ζα ήηαλ ζε ζέζε λα αληηκεησπίζεη κεζνπξφζεζκα ηηο αληαγσληζηηθέο πηέζεηο θαη ηηο δπλάκεηο ηεο αγνξάο ζην εζσηεξηθφ ηεο Έλσζεο, ε ρψξα ζα κπνξέζεη λα επηηχρεη ην ζηφρν απηφ κειινληηθά, αλ εθαξκφζεη κε απνθαζηζηηθφηεηα ηελ νηθνλνκηθή κεηαξξχζκηζε πνπ έρεη μεθηλήζεη. Ζ ΠΓΓΜ ζα είλαη ζε ζέζε λα αλαιάβεη κεζνπξφζεζκα ηηο πεξηζζφηεξεο απφ ηηο ππνρξεψζεηο ηνπ κέινπο, ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη ζα θαηαβάιεη ζεκαληηθέο πξνζπάζεηεο γηα ηελ ελαξκφληζε ηεο λνκνζεζίαο ηεο κε ην θεθηεκέλν, θαη ηδίσο γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο εθαξκνγήο θαη επηβνιήο ηεο. Ζ ρψξα ελδέρεηαη λα κελ κπνξέζεη - εθηφο αλ εληείλεη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ηηο πξνζπάζεηέο ηεο - λα αληαπνθξηζεί κεζνπξφζεζκα ζηηο απαηηήζεηο ηνπ θεθηεκέλνπ ζηνπο ηνκείο ηεο ειεχζεξεο θπθινθνξίαο ησλ εκπνξεπκάησλ, ηεο λνκνζεζίαο πεξί δηαλνεηηθήο ηδηνθηεζίαο, ηεο πνιηηηθήο αληαγσληζκνχ θαη ηνπ δεκνζηνλνκηθνχ ειέγρνπ. Ζ πιήξεο ζπκκφξθσζε κε ην θεθηεκέλν ζηνλ ηνκέα ηνπ πεξηβάιινληνο ζα κπνξνχζε λα επηηεπρζεί κφλν καθξνπξφζεζκα θαη κε αχμεζε ηνπ επηπέδνπ ησλ επελδχζεσλ». Βι. COM(2005) 562 ηειηθφ, Βξπμέιιεο, Βι COM (2005) 562 final, Brussels, 9 November 2005 SEC (2005) 1425 Analytical Report for the Opinion on the application from the former Yugoslav Republic of Macedonia for EU membership. 227 πιινγή κε ηα βαζηθά έγγξαθα θαη ζπλζήθεο κεηαμχ ΔΔ ΠΓΓΜ ππάξρεη ζηελ ηζηνζειίδα Κνίλε δξάζε 2005/826/ΚΔΠΠΑ ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 24εο Ννεκβξίνπ 2005, γηα ηε ζχζηαζε πκβνπιεπηηθήο Αζηπλνκηθήο Οκάδαο ηεο ΔΔ (EUPAT) ζηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο (ΠΓΓΜ), Δπίζεκε Δθεκεξίδα αξηζ. L 307 ηεο 25/11/2005 Βι. 90

91 αλάπηπμε κηαο απνηειεζκαηηθήο θαη επαγγεικαηηθήο αζηπλνκηθήο ππεξεζίαο βάζεη ησλ επξσπατθψλ πξνηχπσλ αζηπλφκεπζεο Αξρέο ηνπ 2006, ην πκβνχιην πηνζέηεζε κηα δεχηεξε Δηαηξηθή ρέζε 229, ε νπνία θαηαξγνχζε ηε πξψηε θαη εκπεξηείρε λέεο πξνηεξαηφηεηεο πνπ ήηαλ πξνζαξκνζκέλεο ζηηο ζπγθεθξηκέλεο αλάγθεο ηεο ρψξαο θαη ζην επίπεδν πξνπαξαζθεπήο ηεο. Βαζηθέο πξνηεξαηφηεηεο ηεο λέαο εηαηξηθήο ζρέζεο απνηεινχζαλ: (1) ε Θέζπηζε ησλ ζπληαγκαηηθψλ ηξνπνπνηήζεσλ πνπ είλαη αλαγθαίεο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο κεηαξξχζκηζεο ηνπ δηθαζηηθνχ ζπζηήκαηνο, ζχκθσλα κε ηηο ζπζηάζεηο ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βελεηίαο. (2) Ζ ζέζπηζε θαη εθαξκνγή ησλ κέηξσλ πνπ είλαη αλαγθαία γηα ηελ ελίζρπζε ηεο αλεμαξηεζίαο ησλ δηθαζηψλ (θπξίσο κε ηελ αλακφξθσζε ηνπ Γηθαζηηθνχ πκβνπιίνπ θαη ηνπ ζπζηήκαηνο επηινγήο ηνπ), ηελ ελίζρπζε ηνπ ζπζηήκαηνο θαηάξηηζεο ησλ δηθαζηψλ θαη εηζαγγειέσλ, ηε βειηίσζε ηνπ θφξηνπ εξγαζίαο ησλ δηθαζηψλ θαη ηε κείσζε ησλ θαζπζηεξνχκελσλ ππνζέζεσλ.(3) Ζ πηνζέηεζε ηνπ λφκνπ πεξί ηεο αζηπλνκίαο, (4) Ζ απινχζηεπζε ηεο θαηαρψξεζεο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ δηαδηθαζηψλ έθδνζεο αδεηψλ, κεηαμχ άιισλ κε ηελ εθαξκνγή ηνπ ζπζηήκαηνο «κνλναπεπζπληηθήο δηαδηθαζίαο» (one-stop shops) γηα ηελ θαηαρψξεζε ησλ επηρεηξήζεσλ. (5) Ζ δηαζθάιηζε ηεο νξζήο εθαξκνγήο ησλ ππνρξεψζεσλ ζην πιαίζην ηεο, ηδίσο ζε ηνκείο φπσο νη ειεθηξνληθέο επηθνηλσλίεο θαη ηα ειεθηξνληθά ηεισλεία. (6) Ζ αληηκεηψπηζε ησλ ειιείςεσλ πνπ επηζεκάλζεθαλ ζηελ εθινγηθή δηαδηθαζία θαη ε δηαζθάιηζε ειεχζεξεο θαη δίθαηεο δηαδηθαζίαο ζηηο επφκελεο θνηλνβνπιεπηηθέο εθινγέο. (7) Ζ βειηίσζε ηεο δηνηθεηηθήο δηαθάλεηαο. (8) Ζ δεκηνπξγία δηαθαλψλ θαη ππεχζπλσλ ηνπηθψλ δηνηθήζεσλ θαη ε αλάπηπμε εζσηεξηθψλ θαη εμσηεξηθψλ ειέγρσλ γηα ηε δηαρείξηζε ησλ απνθεληξσκέλσλ πφξσλ. (9) Ζ πιήξεο εθαξκνγή ησλ ζπζηάζεσλ ηεο Οκάδαο θξαηψλ θαηά ηεο δσξνδνθίαο (GRECO). (10) Ζ κειέηε ηεο έθηαζεο ηνπ θαηλφκελνπ ηεο δηαθζνξάο ζε βαζηθνχο ηνκείο ηεο δεκφζηαο δσήο κε ζθνπφ ηε ιήςε απνηειεζκαηηθψλ κέηξσλ πξφιεςεο θαη επηζήκαλζεο. (11) Ζ δηαζθάιηζε ηεο απνηειεζκαηηθήο εθαξκνγήο ηνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ πνπ έρεη πηνζεηεζεί ζχκθσλα κε ηε ζπκθσλία-πιαίζην ηεο Ορξίδαο, κε ζθνπφ, κεηαμχ άιισλ, ηελ 229 (2006/57/EK): Απφθαζε Σνπ πκβνχιηνπ ηεο 30ήο Ηαλνπαξίνπ 200 γηα ηηο αξρέο, ηηο πξνηεξαηφηεηεο θαη ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ εκπεξηέρνληαη ζηελ επξσπατθή εηαηξηθή ζρέζε κε ηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο θαη ηελ θαηάξγεζε ηεο απφθαζεο 2004/518/ΔΚ 91

92 πξνψζεζε ηεο νηθνδφκεζεο εκπηζηνζχλεο κεηαμχ εζλνηήησλ. (12) Ζ νινθιήξσζε ηνπ απαηηνχκελνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ εθαξκνγή ηεο δηαδηθαζίαο απνθέληξσζεο θαη δηαζθάιηζε ηεο παξνρήο ησλ απαηηνχκελσλ κέζσλ ζηνπο δήκνπο γηα ηελ εθηέιεζε ησλ λέσλ αξκνδηνηήησλ ηνπο. (13) Ζ δηαζθάιηζε ηεο πιήξνπο ζπκκφξθσζεο πξνο ηελ Δπξσπατθή χκβαζε γηα ηελ πξνάζπηζε ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ, ηεο Δπξσπατθήο χκβαζεο γηα ηελ πξφιεςε ησλ βαζαληζηεξίσλ θαη άιισλ ηξφπσλ απάλζξσπεο ή ηαπεηλσηηθήο κεηαρείξηζεο ή ηηκσξίαο θαη άιιεο ζρεηηθέο δηεζλείο ζπκβάζεηο. Δπηπξφζζεηα, ε Δηαηξηθή ρέζε αλαθεξφηαλ ζηηο πξνηεξαηφηεηεο φζνλ αθνξά ηα πεξηθεξεηαθά ζέκαηα, ηηο δηεζλείο ππνρξεψζεηο ηεο ρψξαο, ηα νηθνλνκηθά θξηηήξηα θαη ηελ ηθαλφηεηα αλάιεςεο ησλ ππνρξεψζεσλ ηνπ κέινπο, Ζ επξσπατθή εηαηξηθή ζρέζε παξείρε, επίζεο, γεληθέο θαηεπζχλζεηο γηα ηε ρξεκαηνδνηηθή βνήζεηα ζηε ρψξα. Δπίζεο, ε ΠΓΓΜ,, ππνρξεψζεθε λα εθπνλήζεη ζρέδην πνπ ζα πεξηέρεη ρξνλνδηάγξακκα θαη ζπγθεθξηκέλα κέηξα γηα λα αληαπνθξηζεί ζηηο πξνηεξαηφηεηεο ηεο. Αξρέο Ννεκβξίνπ 2006, ε Δπηηξνπή ζηελ αλαθνίλσζε 230 ηεο «Μέζν Πξνεληαμηαθήο Βνεζείαο (IPA) Πνιπεηέο Δλδεηθηηθφ Γεκνζηνλνκηθφ Πιαίζην Γηα Σε Γηεηία » (Multiannual Indicative Financial Framework (MIFF)) πξνο ην Κνηλνβνχιην θαη ην πκβνχιην, πξνβιέπεη φηη γηα ην δηάζηεκα ζα δνζνχλ 244,3 Δθαηνκκχξηα ζηε ΠΓΓΜ κέζσ ηνπ IPA. Σνλ ίδην ρξφλν εθδφζεθε ε αλαιπηηθή έθζεζε ηεο Δπηηξνπήο 231 γηα ηε ΠΓΓΜ γηα ην έηνο Σν επηέκβξην ηνπ 2004, ζην πιαίζην ηεο πξνεηνηκαζίαο ηνπ λένπ δεκνζηνλνκηθνχ πιαηζίνπ γηα ην δηάζηεκα , ε Δπηηξνπή ππέβαιε ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην θαη ζην πκβνχιην πξφηαζε γηα ηε ζέζπηζε λένπ Μέζνπ Πξνεληαμηαθήο Βνήζεηαο (IPA). Ο θαλνληζκφο (EΚ) αξηζ. 1085/2006 ηνπ πκβνπιίνπ (θαλνληζκφο IPA) εθδφζεθε ζηηο 17 Ηνπιίνπ Σν κέζν απηφ πεξηιακβάλεη πέληε δηαθνξεηηθέο ζπληζηψζεο: ηε βνήζεηα γηα ηε κεηαβαηηθή πεξίνδν θαη ηε ζεζκηθή αλάπηπμε, ηε δηαζπλνξηαθή ζπλεξγαζία, ηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε, ηελ αλάπηπμε ησλ αλζξψπηλσλ πφξσλ θαη ηελ αγξνηηθή αλάπηπμε. Σν πνιπεηέο ελδεηθηηθφ δεκνζηνλνκηθφ πιαίζην γηα ην Μέζν Πξνεληαμηαθήο Βνήζεηαο απνβιέπεη ζηελ παξνρή πιεξνθνξηψλ ζρεηηθψλ κε ηελ ελδεηθηηθή θαηαλνκή ηνπ ζπλνιηθνχ θνλδπιίνπ IPA πνπ πξνηείλεη ε Δπηηξνπή ζχκθσλα κε ην άξζξν 5 ηνπ θαλνληζκνχ (ΔΚ) αξηζ. 1085/2006 (ηνπ θαλνληζκνχ IPA). Με βάζε ηελ ελδεηθηηθή θαηαλνκή πνπ πξνηείλεη ην πνιπεηέο ελδεηθηηθφ δεκνζηνλνκηθφ πιαίζην θαηαξηίδεηαη γηα θάζε δηθαηνχρν ρψξα ην έγγξαθν ελδεηθηηθνχ πνιπεηνχο ζρεδηαζκνχ. Βι. Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο, ηεο 8εο Ννεκβξίνπ 2006, πξνο ην πκβνχιην θαη ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην «Μέζν πξνεληαμηαθήο βνήζεηαο (IPA). Πνιπεηέο ελδεηθηηθφ ρξεκαηνδνηηθφ πιαίζην γηα ηε δηεηία » [COM (2006) 672 ηειηθφ 231 COM (2006) 649 final, Brussels, SEC (2006)1387 Commission Staff Working Document The former Yugoslav Republic of Macedonia 2006 Progress Report. Βι. 92

93 Πνιπεηέο Δλδεηθηηθφ Γεκνζηνλνκηθφ Πιαίζην Γηα Σε Γηεηία Με βάζε ην MIFF, ηνλ Απξηιίνπ ηνπ 2007, εθδφζεθε ην έγγξαθν ελδεηθηηθνχ πνιπεηνχο ζρεδηαζκνχ γηα ηε ΠΓΓΜ (Multi-annual Indicative Planning Document (MIPD)) 232. Μέζσ ηνπ λένπ κέζνπ θνηλνηηθήο ρξεκαηνδφηεζεο επηδηψθεηαη ε παξνρή βνήζεηαο ζηε ΠΓΓΜ, πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξηζεί πιήξσο ζηα θξηηήξηα ηεο Κνπεγράγεο. Καηά ηελ ηέηαξηε ζχλνδν ηνπ πκβνπιίνπ ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο ΔΔ- ΠΓΓΜ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηηο 24 Ηνπιίνπ 2007, εθθξάζηεθε ηζρπξή βνχιεζε γηα ηελ επηηάρπλζε ησλ κεηαξξπζκίζεσλ. Σν πκβνχιην ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο ππνζηήξημε επίζεο ηε ζχζηαζε Μηθηψλ πκβνπιεπηηθψλ Δπηηξνπψλ κε ηελ ΔΟΚΔ θαη ηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ. Σνλ Αχγνπζην ηνπ 2007, ζηε γλσκνδφηεζε ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ 233, επηζεκάλζεθε ε ζπλερηδφκελε πξφνδν ησλ κεηαξξπζκίζεσλ ζηελ ΠΓΓΜ, ε νπνία βξίζθεηαη ζε θαιφ δξφκν γηα ηελ εθπιήξσζε ησλ πνιηηηθψλ θξηηεξίσλ ηεο Κνπεγράγεο, ζεκεηψζεθε φκσο, φηη ην 2006 επηβξαδχλζεθε ν ξπζκφο ησλ κεηαξξπζκίζεσλ. Ζ πξνηειεπηαία έθζεζε πξνφδνπ γηα ηελ ΠΓΓΜ πνπ δεκνζηεχηεθε ζηηο 6 Ννεκβξίνπ 2007 αμηνινγεί ηελ πξφνδν πνπ επηηεχρζεθε ζε δηάθνξνπο ηνκείο, 232 Commission Decision C(2007) 1853 of 30/04/2007 on a Multi-annual Indicative Planning Document (MIPD) for the former Yugoslav Republic of Macedonia 233 Γλσκνδφηεζε ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ Γέζκε Γηεχξπλζε 2006 Τπνςήθηεο ρψξεο ΔΔ C 197 ηεο , (2007/C 197/03). 93

94 ηαπηφρξνλα φκσο, απαξηζκεί θαη ηηο ελαπνκέλνπζεο ζεκαληηθέο πξνθιήζεηο πνπ πξέπεη λα αληηκεησπίζεη ε ρψξα 234. Ζ θηλεηηθφηεηα ησλ πνιηηψλ, ηδίσο ζηνλ ηνκέα ησλ επηρεηξεκαηηθψλ επαθψλ, ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ αληαιιαγψλ απνηειεί ζεκαληηθφ δήηεκα γηα ηελ νηθνδφκεζε ζρέζεσλ κε ηελ ΔΔ. Έηζη ζηηο 18 επηεκβξίνπ 2007 ππεγξάθε ζπκθσλία επαλεηζδνρήο πξνζψπσλ πνπ δηακέλνπλ ρσξίο άδεηα θαη απινχζηεπζεο ηεο έθδνζεο ζεσξήζεσλ κε ηελ ΔΔ, σο έλα κεηαβαηηθφ βήκα πξνο ηε ζέζπηζε ακνηβαίνπ θαζεζηψηνο ηαμηδηψλ ρσξίο ππνρξέσζε ζεψξεζεο. ηηο 20 Φεβξνπαξίνπ 2008, άξρηζε ν δηάινγνο ζρεηηθά κε ηε δπλαηφηεηα ζέζπηζεο θαζεζηψηνο ηαμηδηψλ ρσξίο ζεψξεζε. ηηο 18 Φεβξνπαξίνπ 2008 πηνζεηήζεθε απφ ην πκβνχιην λέα εηαηξηθή ζρέζε πξνζρψξεζεο 235, ζηελ νπνία επηζεκαίλνληαη νθηψ βαζηθέο πξνηεξαηφηεηεο γηα ηε δηαδηθαζία πξνζρψξεζεο ηεο ΠΓΓΜ. Οη πξνηεξαηφηεηεο απηέο αθνξνχλ ηε ζσζηή εθαξκνγή φισλ ησλ δεζκεχζεσλ πνπ έρνπλ αλαιεθζεί δπλάκεη ηεο, ην δηάινγν κεηαμχ ησλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ, ηελ εθαξκνγή ηνπ λφκνπ γηα ηελ αζηπλνκία θαη ηε λνκνζεζία γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο δηαθζνξάο, ηε κεηαξξχζκηζε ηεο δηθαζηηθήο θαη δεκφζηαο δηνίθεζεο, θαζψο θαη ηα κέηξα γηα ηελ απαζρφιεζε θαη ηελ ελίζρπζε ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ θιίκαηνο. Σνλ Ηνχλην ηνπ 2008 εθδφζεθε λέα Γλσκνδφηεζε ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ κε ζέκα «ηξαηεγηθή γηα ηε δηεχξπλζε θαη θπξηφηεξεο πξνθιήζεηο γηα ην Τπνςήθηεο ρψξεο» 236. ζνλ αθνξά ηε ΠΓΓΜ, ηνλίδεηαη ε πξφνδνο πνπ έρεη επηηεπρζεί σο πξνο ηελ ηήξεζε ησλ πνιηηηθψλ θξηηεξίσλ ηεο Κνπεγράγεο, θαζψο θαη ησλ νηθνλνκηθψλ θξηηεξίσλ. Δπίζεο παξαηεξείηαη φηη ε εθαξκνγή ηεο ζπκθσλίαο ηεο Ορξίδαο νδήγεζε ζε εθ βάζξσλ κεηαιιαγέο ηεο θνηλσλίαο ηεο ΠΓΓΜ, ε νπνία αλαγλσξίδεη πιένλ πιήξσο ηνλ πνιπεζληθφ θαη πνιππνιηηηζκηθφ ηεο ραξαθηήξα, γεγνλφο εμάιινπ πνπ αληηπξνζσπεχεη ζεκαληηθή πηπρή ησλ πνιηηηθψλ θξηηεξίσλ γηα ηελ πξνζρψξεζε ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. 234 Commission Of The European Communities, Brussels, Sec(2007) 1432 Commission Staff Working Document, The Former Yugoslav Republic Of Macedonia 2007 Progress Report, Enlargement Strategy and Main Challenges , COM(2007) 663 final /212/EC: Council Decision of 18 February 2008 on the principles, priorities and conditions contained in the Accession Partnership with the former Yugoslav Republic of Macedonia and repealing Decision 2006/57/EC, Official Journal L 080, 236 (2008/C 172/09), Βι. lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=oj:c:2008:172:0045:0048:el:pdf 94

95 Γίλεηαη αλαθνξά ζηηο πξνζπάζεηεο πνπ έρνπλ θαηαβιεζεί γηα ηελ απνθέληξσζε ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο ζε ηνπηθφ επίπεδν ράξε ζηελ ζπγθέληξσζε πνιιψλ δήκσλ γηα ιφγνπο νξζνινγηζκνχ θαη αλάπηπμεο, σζηφζν ππελζπκίδεηαη ε αλάγθε γηα επηηάρπλζε ηεο δηαδηθαζίαο δεκνζηνλνκηθήο απνθέληξσζεο, ψζηε λα εληζρπζεί ην θχξνο ησλ ηνπηθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ αξρψλ. Σέινο, επηζεκαίλνληαη ηα πξνβιήκαηα ηεο δηαθζνξάο θαη ηεο κε χπαξμεο πξνφδνπ ζην δήηεκα ηεο νλνκαζίαο ηηο 16 Φεβξνπαξίνπ 2007 ε Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή απνθάζηζε λα θαηαξηίζεη γλσκνδφηεζε πξσηνβνπιίαο κε ζέκα: Οη ζρέζεηο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο κε ηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο: ν ξφινο ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ. Καηά ηελ 443ε ζχλνδν νινκέιεηάο ηεο, πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηηο 12 θαη 13 Μαξηίνπ 2008, ε ΔΟΚΔ πηνζέηεζε ηελ γλσκνδφηεζε. χκθσλα κε ηε Γλσκνδφηεζε, ε θνηλσλία ησλ πνιηηψλ ηεο ΠΓΓΜ 237 ραξαθηεξίδεηαη απφ πεξηνξηζκέλν εχξνο θαη βάζνο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ. Μνινλφηη νη πνιίηεο ηεο ζπκκεηέρνπλ φιν θαη πεξηζζφηεξν ζε κε θνκκαηηθέο πνιηηηθέο δξάζεηο, σζηφζν, έλα κηθξφ κφλν πνζνζηφ ησλ πνιηηψλ (ιηγφηεξνη απφ 30 %) ζπκκεηέρνπλ ζε δξαζηεξηφηεηεο ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ (θηιαλζξσπηθέο δξαζηεξηφηεηεο, ελεξγφο ζπκκεηνρή ζε νξγαλψζεηο ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ, εζεινληηζκφο, ζπιινγηθέο δξάζεηο ηεο ηνπηθήο θνηλφηεηαο, θιπ.) 238. Δπηπιένλ, ππάξρεη έιιεηςε θαλνληζκψλ γηα ηηο ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο θαη ηηο ελψζεηο εξγνδνηψλ, δεδνκέλνπ φηη θαιχπηνληαη απφ ιίγα κφλν άξζξα ηνπ εξγαηηθνχ δίθαηνπ θαη ηεο ζπλδηθαιηζηηθήο λνκνζεζίαο. 237 χκθσλα κε ηε παξάγξαθν 3 ηεο γλσκνδφηεζεο, ε θνηλσλία ησλ πνιηηψλ δεκηνπξγήζεθε ζηα ηέιε ηνπ 19νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αηψλα θαη άζθεζε κεγάιε επηξξνή ζην ζχλνιν ηεο θνηλσληθήο αλάπηπμεο. Οη ινγνηερληθνί θαη θαιιηηερληθνί θχθινη, ηα θηιαλζξσπηθά ηδξχκαηα θαη άιιεο πξσηνβνπιίεο πνιηηψλ απνηέιεζαλ ηελ θαηάιιειε βάζε γηα ηελ αλάπηπμε πνιηηηζηηθψλ, αζιεηηθψλ θαη δηαθφξσλ επαγγεικαηηθψλ νξγαλψζεσλ. Καηά ηελ ζνζηαιηζηηθή πεξίνδν βξίζθνληαλ ππφ πνιηηηθφ έιεγρν. Ζ απφθηεζε ηεο αλεμαξηεζίαο ην 1990 θαη ε πεξίνδνο κεηάβαζεο ζηελ θνηλνβνπιεπηηθή δεκνθξαηία απνηέιεζαλ ηζρπξφ θίλεηξν γηα ηελ ελδπλάκσζε ηνπ ξφινπ ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ ζηε ρψξα. Ζ επαλεκθάληζε ηεο, ηε πεξίνδν ηνπ 1990 επεξεάζηεθε ζεηηθά θαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηηο πνιηηηθέο εμειίμεηο ζηε ρψξα, νη νπνίεο πξνιείαλαλ ην έδαθνο γηα ηε δεκηνπξγία κηαο αλεμάξηεηεο, πνιχπιεπξεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ, ε νπνία πξνζαλαηνιίδεηαη πξνο ηηο ππεξεζίεο. Έλα άιιν ηδηαίηεξν ζηνηρείν ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ ηεο ρψξαο είλαη ε πίζηε ηνπο ζηηο αμίεο θαη ν ζπρλά απζηεξφο, θαλνληζηηθφο πξνζαλαηνιηζκφο ηεο. Βι Σν 2003 ήηαλ εγγεγξακκέλεο Οξγαλψζεηο ηεο Κνηλσλίαο ησλ Πνιηηψλ ζηε ρψξα. 95

96 ζνλ αθνξά ηε θνηλνηηθή ρξεκαηνδνηηθή βνήζεηα πξνο ηελ ΠΓΓΜ 239 θαηά ηελ πεξίνδν έθηαζε ηα 870 εθαη. αξρηθά κέζσ ησλ PHARE 240, OBNOVA, ECHO 241 θαη ζηε ζπλέρεηα ηνπ CARDS Γηα ηελ ελίζρπζε ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ (ΜΜΔ) ε ΔΔ ππνζηεξίδεη ρξεκαηνδνηηθά: ηε ιεηηνπξγία ηεο Δηδηθήο Τπεξεζίαο Πξνψζεζεο Μηθξνκεζαίσλ Δπηρεηξήζεσλ (NEPA), ηε ιεηηνπξγία πέληε (5) Πεξηθεξεηαθψλ Κέληξσλ Τπνζηήξημεο Δπηρεηξήζεσλ, ηνλ κεραληζκφ κηθξν-πίζησζεο γηα ηε ζχζηαζε λέσλ ΜΜΔ θαη ηελ εθαξκνγή δηεζλψλ ινγηζηηθψλ θαλφλσλ. 240 Σν πξφγξακκα PHARE δξνκνινγήζεθε ην 1989 γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο αλαζπγθξφηεζεο ησλ νηθνλνκηψλ ηεο Πνισλίαο θαη ηεο Οπγγαξίαο θαη επεθηάζεθε βαζκηαία ψζηε λα ζπκπεξηιάβεη φιεο ηηο ρψξεο ηεο Κεληξηθήο θαη ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο. Απφ ην 1994, νη ζηφρνη ηνπ πξνγξάκκαηνο PHARE έρνπλ πξνζαξκνζηεί ζηηο πξνηεξαηφηεηεο θαη ζηηο αλάγθεο θάζε ππνςήθηαο ρψξαο (θαη ησλ δπηηθψλ Βαιθαλίσλ). Σν πξφγξακκα απνζθνπεί θπξίσο ζηελ παξνρή ππνζηήξημεο ησλ ππνςήθησλ ρσξψλ ζην πιαίζην ηεο δηαδηθαζίαο έγθξηζεο θαη εθαξκνγήο ηνπ θεθηεκέλνπ θαζψο θαη ζηελ πξνεηνηκαζία ηνπο γηα ηε δηαρείξηζε ησλ Γηαξζξσηηθψλ Σακείσλ. ην πιαίζην απηφ, ην πξφγξακκα επηθεληξψλεηαη ζε δχν πξνηεξαηφηεηεο: (1) ηελ ελίζρπζε ησλ ζεζκηθψλ νξγάλσλ θαη ησλ δηνηθήζεσλ («institution building») θαη (2) ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ επελδχζεσλ. Βι. Έθζεζε ηεο Δπηηξνπήο, ηεο 12εο Ηαλνπαξίνπ 2007, κε ηίηιν «Έθζεζε ζρεηηθά κε ην πξφγξακκα Phare 2005, ηα πξνεληαμηαθά θαη ηα κεηαβαηηθά κέζα» [COM(2007) 3 ηειηθφ. 241 Ζ ECHO, φπσο πξναλαθέξζεθε δεκηνπξγήζεθε ην 1992 θαη απνηειεί ππεξεζία γηα ηελ αλζξσπηζηηθή βνήζεηα. Οη ελέξγεηεο αλζξσπηζηηθήο βνήζεηαο έρνπλ ζηφρν ηνπο πιεζπζκνχο ησλ αλαπηπζζνκέλσλ ρσξψλ, ησλ ρσξψλ ΑΚΔ θαη άιισλ ηξίησλ ρσξψλ πνπ έρνπλ θαηαζηεί ζχκαηα θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ, γεγνλφησλ πνπ πξνμελεί ν άλζξσπνο (πφιεκνη, ζπγθξνχζεηο, θ.ι.π.) ή αλάινγσλ έθηαθησλ θαηαζηάζεσλ θαη ζπλζεθψλ. Οη δξάζεηο απηέο ρξεκαηνδνηνχληαη απφ ηελ Κνηλφηεηα θαη κπνξνχλ λα ηεζνχλ ζε εθαξκνγή είηε κεηά απφ αίηεζε δηεζλψλ νξγαληζκψλ θαη νξγαλψζεσλ ή κε θπβεξλεηηθψλ νξγαληζκψλ, είηε θαηφπηλ πξσηνβνπιίαο ηεο Δπηηξνπήο 242 Αληηθείκελν ηνπ πξνγξάκκαηνο CARDS είλαη ε παξνρή θνηλνηηθήο βνήζεηαο ζηηο ρψξεο ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο κε ζθνπφ ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηε Γ κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Σν πξφγξακκα απνζθνπεί θπξίσο ζηα εμήο: ηελ αλαζπγθξφηεζε ηε ζηαζεξνπνίεζε ηεο πεξηνρήο ηελ παξνρή βνήζεηαο γηα ηελ επηζηξνθή ησλ πξνζθχγσλ θαη ησλ εθηνπηζζέλησλ ηε ζηήξημε ηεο δεκνθξαηίαο, ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ, ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη ησλ κεηνλνηήησλ, ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ, ησλ αλεμάξηεησλ κέζσλ ελεκέξσζεο θαη ηεο θαηαπνιέκεζεο ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο ηελ αλάπηπμε κηαο βηψζηκεο νηθνλνκίαο ηεο αγνξάο ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο θηψρεηαο, ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ, ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ θαηάξηηζε θαζψο θαη ηελ απνθαηάζηαζε ηνπ πεξηβάιινληνο ηελ πεξηθεξεηαθή, δηεζληθή, δηεζλή θαη δηαπεξηθεξεηαθή ζπλεξγαζία ησλ δηθαηνχρσλ ρσξψλ κε ηηο ρψξεο ηεο Έλσζεο θαη άιιεο ρψξεο ηεο πεξηνρήο. Πξνυπνζέζεηο γηα ηελ παξνρή ηεο θνηλνηηθήο βνήζεηαο είλαη: ν ζεβαζκφο ησλ δεκνθξαηηθψλ αξρψλ, ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ, ησλ ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ, ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ θαη ησλ κεηνλνηήησλ θαζψο θαη ε εθαξκνγή ησλ πξνβιεπφκελσλ δεκνθξαηηθψλ, ζεζκηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ. Γηα ηελ πεξίνδν έρεη ζεζπηζηεί έλα ζηξαηεγηθφ πιαίζην κε ζθνπφ ηνλ θαζνξηζκφ ησλ καθξνπξφζεζκσλ ζηφρσλ θαη ησλ θαηά πξνηεξαηφηεηα ηνκέσλ παξέκβαζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο. Με βάζε ην πιαίζην απηφ, ζεζπίδνληαη ελδεηθηηθά πνιπεηή πξνγξάκκαηα αλά ρψξα γηα κηα ηξηεηή πεξίνδν. Σα πξνγξάκκαηα απηά πεξηιακβάλνπλ ηηο κεηαξξπζκίζεηο πνπ πξέπεη λα γίλνπλ, ηελ αμηνιφγεζε ηεο ζεκεησζείζαο πξνφδνπ θαη ελδεηθηηθνχο πξνυπνινγηζκνχο. ε έλα κεηαγελέζηεξν ζηάδην, ζεζπίδνληαη εηήζηα πξνγξάκκαηα δξάζεο ηα νπνία θαζνξίδνπλ κε αθξηβέζηεξν ηξφπν ηνπο ζηφρνπο, ηνπο ηνκείο παξέκβαζεο θαη ηνλ πξνυπνινγηζκφ θαζψο θαη ζπγθεθξηκέλα πξνο ρξεκαηνδφηεζε έξγα. Βι. Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζ.2666/2000 EE L 306 ηεο θαη ηηο κεηέπεηηα ηξνπνπνηήζεηο ηνπ. 96

97 Πξφγξακκα CARDS ζηε ΠΓΓΜ (εθαη. ) Δπξσπατθέο Δληζρχζεηο Πεγή: πγθεθξηκέλα, ε ΔΔ άξρηζε λα ρξεκαηνδνηεί ζρέδηα ζηελ ΠΓΓΜ κέζσ ηεο Τπεξεζίαο αλζξσπηζηηθήο βνήζεηαο ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο (ECHO) ην Ζ βνήζεηα αλήιζε θαηά πξνζέγγηζε ζε 394 εθαη. επξψ ηελ πεξίνδν , ζηελ νπνία πεξηιακβάλεηαη βνήζεηα 91εθαη. επξψ, ε νπνία ρνξεγήζεθε ζηελ θπβέξλεζε γηα ηελ παξνρή ζηέγεο, πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο θαη εθπαίδεπζεο ζηνπο πξφζθπγεο απφ ην Κνζζπθνπέδην, χζηεξα απφ ηελ θξίζε ην Καηαβιήζεθε επίζεο βνήζεηα κέζσ ησλ 97

98 πξνγξακκάησλ Phare/Obnova (240 εθαη. επξψ), γηα ηελ ππνζηήξημε ησλ νηθνλνκηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ θαη ηε βειηίσζε ησλ ππνδνκψλ. Σν 2001, ε παξνρή βνήζεηαο ζηελ ΠΓΓΜ απφ ηελ ΔΔ ζπλερίζηεθε, κε ηε δέζκεπζε 66,8 εθαηνκκπξίσλ. Δπξσπατθέο Δληζρχζεηο Μεηά ην 2002, κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο CARDS ρξεκαηνδνηήζεθαλ θπξίσο ελέξγεηεο πνπ είραλ σο ζηφρν ηελ εκπέδσζε ηεο Γεκνθξαηίαο θαη ηνπ Κξάηνπο Γηθαίνπ, ηελ Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή αλάπηπμε, ην ηνκέα ηεο Γηθαηνζχλεο θαη ησλ Δζσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ, ην πεξηβαιινληηθφ ηνκέα θαη ηνπο θπζηθνχο πφξνπο. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη δξάζεηο πνπ αθνξνχζαλ ηελ εκπέδσζε ηεο Γεκνθξαηίαο θαη ηνπ Κξάηνπο Γηθαίνπ, ζηφρεπαλ ζηελ νξζή εθαξκνγή ηεο πλζήθεο ηεο Ορξίδαο, ε νπνία έζεηε σο φξνπο ηελ ηζφηηκε εθπξνζψπεζε φισλ ησλ εζληθψλ θνηλνηήησλ ζηε δεκφζηα δηνίθεζε θαη ηελ κεηαβίβαζε αξκνδηνηήησλ ζηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε. Δπηπξφζζεηα, ε ρξεκαηνδνηηθή βνήζεηα ηεο ΔΔ θαη ε ελαξκφληζε ησλ δηνηθεηηθψλ δνκψλ κε ην Acquis, βειηίσζαλ ηε δεκφζηα ινγνδνζία ( public accountability). Δλψ, ε πξνψζεζε ηεο Κνηλσλίαο ησλ Πνιηηψλ, δηεπθφιπλε ηελ εζλνηηθή ζπλεξγαζία. ηνλ ηνκέα ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο αλάπηπμεο, ε Κνηλνηηθή πξνεληαμηαθή ρξεκαηνδφηεζε πνπ αθνξνχζε ηελ νηθνδφκεζε ζεζκψλ, ηε δηεπθφιπλζε ησλ ΜΜΔ θαη ηελ πηνζέηεζε ηνπ acquis ζηελ εζσηεξηθήο αγνξά, δηεπθφιπλε ηηο επελδχζεηο. Δπηπιένλ, ε ρξεκαηνδφηεζε ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα νδήγεζε ζε βειηίσζε ηεο δηνηθεηηθήο ηθαλφηεηαο ζε ζρέζε κε ηελ πινπνίεζε πνιηηηθψλ θαη ηελ δηαρείξηζε ησλ δεκνζηνλνκηθψλ. Ζ ελίζρπζε ησλ θπηνυγεηνλνκηθψλ θαη θηεληαηξηθψλ ειέγρσλ, 98

99 βειηίσζε ηε πνηφηεηα ησλ ηξνθίκσλ θαη ην εκπφξην ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ. Παξάιιεια, εθζπγρξνλίζηεθαλ ηα δίθηπα χδξεπζεο θαη απνρέηεπζεο, ηα νδηθά δίθηπα θαη νη ζπλνξηαθέο ππνδνκέο. Ζ νηθνλνκηθή ελίζρπζε ηεο ρψξαο απφ ηελ ΔΔ, ζπλείζθεξε ζηε αλάπηπμε θαη εθαξκνγή ζηξαηεγηθήο γηα ηελ απαζρφιεζε θαη βειηίσζε ηελ επαγγεικαηηθή εθπαίδεπζε. Μέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο TEMPUS δηεπθνιχλζεθε ν εθζπγρξνληζκφο θαη ε δξνκνιφγεζε κεηαξξπζκίζεσλ ζηελ Αλψηαηε Δθπαίδεπζε. ην ηνκέα ηεο Γηθαηνζχλεο θαη ησλ Δζσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ, ε Κνηλνηηθή ρξεκαηνδφηεζε ζπλείζθεξε ζηελ ελίζρπζε ηεο ηθαλφηεηα θαη ησλ δνκψλ ηεο δηθαηνζχλεο (πρ ίδξπζε Ηλζηηηνχην εθπαίδεπζεο Γηθαζηψλ). Δπηπιένλ, βειηηψζεθε ε ζπλνξηαθή αζθάιεηα, ηδξχζεθε ην Κέληξν Τπνδνρήο Αηηνχλησλ Άζπιν θαη παξάιιεια, ε κεηαλαζηεπηηθή λνκνζεζία θαη δηαδηθαζίεο ελαξκνλίζηεθαλ κε απηέο ηεο ΔΔ. ζνλ αθνξά ην Πεξηβάιινλ, πηνζεηήζεθε ζηξαηεγηθή γηα ηελ αεηθφξν αλάπηπμε ηνπ πεξηβάιινληνο, ελψ νη επελδχζεηο ζην ηνκέα απηφ, νδήγεζαλ ζηε κείσζε ηεο κφιπλζεο ζε πεξηβαιινληηθά πξνβιεκαηηθέο θαη βηνκεραληθέο πεξηνρέο. Δπηπιένλ θαη άιινη νξγαληζκνί θαη κεκνλσκέλα θξάηε ζπλεηζέθεξαλ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ΠΓΓΜ (πρ Παγθφζκηα Σξάπεδα, Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν, ε Δπξσπατθή Σξάπεδα Δπελδχζεσλ, ε Δπξσπατθή Σξάπεδα Αλαζπγθξνηήζεσο θαη Αλάπηπμεο θ.α) Απφ ην 2007, ηέζεθε ζε ηζρχ ην IPA 243 ζηε ζέζε ησλ πξνεγνχκελσλ πξνγξακκάησλ θαη κέζσ απηνχ γηα ηελ πεξίνδν έρνπλ δεζκεπηεί πηζηψζεηο χςνπο 210, 4 εθαηνκκπξίσλ επξψ. 244 Μέζσ ηνπ IPA Θα ρξεκαηνδνηεζνχλ ελέξγεηεο ζεζκηθήο αλάπηπμεο, βειηίσζεο ηεο δηαζπλνξηαθήο ζπλεξγαζία, πεξηθεξεηαθήο θαη αγξνηηθήο αλάπηπμεο, θαζψο θαη αλάπηπμεο αλζξσπίλσλ πφξσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, φζνλ αθνξά ηηο ελέξγεηεο γηα ηε ζεζκηθή αλάπηπμε (πληζηψζα 1/ Component 1), απηέο ζηνρεχνπλ ζηελ ζσζηή εθαξκνγή ησλ ηνκεαθψλ 243 Ζ δηαρείξηζε ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ηεο ΠΓΓΜ, κέζσ IPA, αλαηέζεθε απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή ζηελ Δπξσπατθή Τπεξεζία Αλαζπγθξφηεζεο. Ζ Τπεξεζία είρε ζην παξειζφλ δηαρεηξίζηεί πξψηα ην πξφγξακκα επείγνπζαο βνήζεηαο ηνπ 2001 ζηελ ΠΓΓΜ, χςνπο 26,5 εθαη. επξψ. ηε ζπλέρεηα αλέιαβε ηε δηαρείξηζε ησλ πξνεγνχκελσλ θνηλνηηθψλ πξνγξακκάησλ πνπ είραλ εθπνλεζεί ηε πεξίνδν , χςνπο 105,5 εθαη. επξψ. Σέινο, πξνρψξεζε ηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο CARDS. 244 Γηα πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο βι ormer_yugoslav_republic_of_macedonia_relations_en.htm. 99

100 κεηαξξπζκίζεσλ (κεηαξξχζκηζε ηεο δηθαηνζχλε, ηεο δεκφζηα δηνίθεζε θαη ησλ αζηπλνκηθψλ δπλάκεσλ) θαη ζηελ πηνζέηεζε θαη εθαξκνγή ηνπ Κνηλνηηθνχ Κεθηεκέλνπ. Οη δξαζηεξηφηεηεο πνπ αθνξνχλ ην ηνκέα απηφ εζηηάδνπλ ζηηο αδπλακίεο πνπ εληνπίδνληαη ζε θεληξηθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν. Ζ Θεζκηθή Αλάπηπμε έρεη ηέζζεξεηο ππνζηφρνπο πεδία δξάζεο : (1) θαιή δηαθπβέξλεζε θαη θξάηνο δηθαίνπ, (2) νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη θνηλσληθή ζπλνρή, (3) ηθαλφηεηα γηα αλάιεςε ησλ ππνρξεψζεσλ πνπ ζα πξνθχςνπλ απφ ηελ ηδηφηεηα ηνπ θξάηνπο -κέινπο, (4) ππνζηήξημε γηα ηε ζπκκεηνρή ζηα επξσπατθά πξνγξάκκαηα θαη ηηο επξσπατθέο ππεξεζίεο. Σα πξναλαθεξφκελα αλακέλεηαη φηη ζα επηηεπρζνχλ κέζσ : (α) ηεο κεηαθνξάο ηερλνγλσζίαο 245, (β) ησλ επελδχζεσλ 246, (γ) ηεο άκεζεο ρξεκαηνδνηηθήο βνήζεηαο. Μέζσ ηεο αλάπηπμεο πνιηηηθψλ Γηαζπλνξηαθήο πλεξγαζίαο (πληζηψζα 2/ Component 2) επηδηψθεηαη ε πξνψζεζε ησλ ζρέζεσλ θαιήο γεηηνλίαο, ε πξναγσγή ηεο ζηαζεξφηεηαο, ηεο αζθάιεηαο θαη ηεο ζπλεξγαζίαο πξνο ακνηβαίν φθεινο φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ ρσξψλ θαη ελζαξξχλεηαη ηε αξκνληθή, ηζφξξνπε θαη βηψζηκε αλάπηπμε ηνπο. Πεδίν δξάζεο ηεο πνιηηηθήο Γηαζπλνξηαθήο πλεξγαζίαο είλαη ε πξνψζεζε ηεο ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζηε ΠΓΓΜ θαη : (1) Διιάδα 247, (2) Βνπιγαξία, (3) ηηο γεηηνληθέο ρψξεο ησλ δπηηθψλ Βαιθαλίσλ. 245 Απηή νξίδεηαη σο ε δηαδηθαζία ηεο παξνρήο βνήζεηαο ζηηο ρψξεο-εηαίξνπο πξνθεηκέλνπ λα αλαπηχμνπλ ηηο δνκέο, ηηο ζηξαηεγηθέο, ηνπο αλζξψπηλνπο πφξνπο θαη ηηο δηνηθεηηθέο ηθαλφηεηεο πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ ελίζρπζε ηεο νηθνλνκηθήο, θνηλσληθήο θαη δηνηθεηηθήο ηνπο ηθαλφηεηαο. Γηα ην ζθνπφ απηφ, ζεκαληηθνί πφξνη θαηαλέκνληαη, αμηνπνηνχληαη θαη εθαξκφδνληαη θαηά θχξην ιφγν καδί κε ηα Κξάηε κέιε κέζσ ησλ νξγάλσλ TWINNING (Σν πξφγξακκα Twinning επηδηψθεη λα βνεζήζεη ηελ ΠΓΓΜ λα αλαπηχμεη απνδνηηθφηεξε δεκφζηα δηνίθεζε, κε ηηο δνκέο, ηνπο αλζξψπηλνπο πφξνπο θαη ηηο δεμηφηεηεο πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ «θνηλνηηθνχ θεθηεκέλνπ» θαηά ηα πξφηππα ησλ Κξαηψλ Μειψλ) θαη TAIEX (Οη ππεξεζίεο πνπ παξέρνληαη ηελ ηξέρνπζα πεξίνδν απφ ην TAIEX ιακβάλνπλ ηε κνξθή επηζθέςεσλ εκπεηξνγλσκφλσλ θαη κειεηεηψλ, ζεκηλαξίσλ θαηάξηηζεο, (Workshops), βνήζεηαο ππφ ηε κνξθή ηεο Δπαλεμέηαζεο θαη Αμηνιφγεζεο αλζξσπίλνπ δπλακηθνχ (Peer Review and Assessment), ππεξεζίεο βάζεσλ δεδνκέλσλ θαη κεηαθξαζηηθέο ππεξεζίεο.). 246 Ζ Θεζκηθή Αλάπηπμε, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ επελδχζεσλ εζηηάδεη ζηελ επζπγξάκκηζε ηεο ΠΓΓΜ κε ηνπο θαλφλεο θαη ηα πξφηππα ηεο ΔΔ. Τπάξρνπλ ηξία θχξηα ραξαθηεξηζηηθά: Τπνζηεξίδνληαη νη επελδχζεηο ζε ξπζκηζηηθνχο ζεζκνχο θιεηδηά, ησλ νπνίσλ ε ππνδνκή ρξήδεη αλαβάζκηζεο κε ζθνπφ ηελ πην απνηειεζκαηηθή παξαθνινχζεζε θαη εθαξκνγή ηνπ θεθηεκέλνπ Σέηνηνπ είδνπο επελδχζεηο κπνξνχλ λα ππνζηεξηρζνχλ νπνπδήπνηε ζηε ΠΓΓΜ Οη επελδχζεηο ζηελ νηθνδφκεζε ελφο θαηάιιεινπ ξπζκηζηηθνχ πιαηζίνπ πινπνηνχληαη κφλν κε βάζε κηα μεθάζαξε θπβεξλεηηθή ζηξαηεγηθή κε ζηφρν ηελ κεηαξξχζκηζε ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο, ηνλ εθζπγρξνληζκφ θαη ηελ δηαθπβέξλεζε. Ζ θπβεξλεηηθή απηή ζηξαηεγηθή ππνζηεξίδεηαη αλαγθαία απφ ηελ δηαδηθαζία Θεζκηθήο Αλάπηπμεο ζπκπεξηιακβάλνληαο θαη κεηαθνξά ηερλνγλσζίαο. 247 Έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο ζηφρνπο ηεο πνιηηηθήο Γηαζπλνξηαθήο πλεξγαζίαο είλαη θαη ε ελίζρπζε ηεο χγθιηζεο ησλ Γηαζπλνξηαθψλ Πεξηνρψλ κέζσ ηεο πξνψζεζεο ηεο Αεηθφξνπ Σνπηθήο Αλάπηπμεο 100

101 ηφρνο ηεο Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε (πληζηψζα 3/ Component 3) θαη ηεο Αλάπηπμεο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ (πληζηψζα 4/ Component 4) είλαη ε πξνψζεζε πνιηηηθψλ θαζψο θαη ε πξνεηνηκαζία γηα ηελ εθαξκνγή θαη δηαρείξηζε ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο ηεο Κνηλφηεηαο, ηδηαίηεξα ζηελ πξνεηνηκαζία ηεο ΠΓΓΜ γηα ην Δπξσπατθφ Σακείν Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο θαη ην Σακείν πλνρήο. Σνκείο δξάζεηο ηεο Πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο απνηεινχλ: (1) ν πεξηβαιινληηθφο ηνκέαο θαη (2) ν ηνκέαο κεηαθνξψλ. Σνκείο δξάζεηο ηεο Αλάπηπμεο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ απνηεινχλ: (1) ε αλάπηπμε παζεηηθψλ θαη ελεξγεηηθψλ πνιηηηθψλ απαζρφιεζεο, (2) ε παξνρή εθπαίδεπζεο θαη ε θαηάιιειε θαηάξηηζε ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θαη (3) ε θνηλσληθή ελζσκάησζε. Μέζσ ηεο ζπληζηψζαο Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο (πληζηψζα 5/ Component 5) ζα πξνσζεζεί ε αλάπηπμε πνιηηηθψλ θαζψο θαη ε πξνεηνηκαζία γηα ηελ εθαξκνγή θαη δηαρείξηζε ηεο Κνηλήο Αγξνηηθήο Πνιηηηθήο ηεο Κνηλφηεηαο. Δηδηθφηεξα, ζηνρεχεη ζηε βηψζηκε πξνζαξκνγή ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα θαη ησλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ θαη ζηελ πξνεηνηκαζία ηεο ΠΓΓΜ γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ θνηλνηηθνχ θεθηεκέλνπ ζε ζρέζε κε ηελ Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή θαη άιια ζπλαθή δεηήκαηα. Σνκείο δξάζεηο ηεο πέκπηεο ζπληζηψζαο απνηεινχλ: (1) ε βειηίσζε ηεο απνδνηηθφηεηαο ηεο αγνξάο θαη ε ελζσκάησζε ησλ Κνηλνηηθψλ Standards ζηε δεκφζηα πγεία, ηε πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία, ηελ εξγαζηαθή αζθάιεηα θαη ηελ πξνζηαζία ησλ δψσλ, (2)ε εθαξκνγή αγξνπεξηβαιινληηθψλ κέηξσλ θαη ε αλάπηπμε ζπκπξάμεσλ δεκνζίνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο θαη (3) ε αλάπηπμε ηεο αγξνηηθήο νηθνλνκίαο. 101

102 Δλδεηθηηθή Καηαλνκή Σσλ Υξεκαηνδνηήζεσλ Αλά πληζηψζα Πεγή : Πξνο ην παξφλ δελ κπνξνχλ λα γίλνπλ εθηηκήζεηο γηα ηε ζπλεηζθνξά ηνπ λένπ ρξεκαηνδνηηθνχ κέζνπ ζηελ αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο δεδνκέλνπ ηνπ φηη εθηφο απφ ηε 102

103 ρξεκαηνδνηηθή βνήζεηα, ε αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο εμαξηάηαη θαη απφ άιινπο παξάγνληεο, φπσο ε ηθαλφηεηα απνξξνθεηηθφηεηαο, ε χπαξμε ελαιιαθηηθήο κνξθήο ρξεκαηνδνηήζεσλ, ε αλάπηπμε θαη πινπνίεζε επηηπρεκέλσλ ζηξαηεγηθψλ θαη ε αλάπηπμε κνξθψλ ζπλεξγαζίαο. Χζηφζν, αλακέλεηαη φηη κέζσ ηνπ IPA ζα νινθιεξσζνχλ νη απαξαίηεηεο ελέξγεηεο πξνθεηκέλνπ ε ΠΓΓΜ λα βξεζεί πην θνληά ζην Δπξσπατθφ ηεο κέιινλ. Δμάιινπ ε ηζηνξηθή εκπεηξία 248 έρεη δείμεη φηη ππάξρεη ζρέζε αλάκεζα ζηελ νηθνλνκηθή θξίζε θαη ηελ αλαβίσζε ηνπ εζληθηζκνχ. Ζ ΔΔ πξνζθέξνληαο νηθνλνκηθή βνήζεηα ζηε ρψξα, απνκαθξχλεη (δελ εμαιείθεη φκσο )ην ελδερφκελν επαλεκθάληζεο θαηαζηάζεσλ θξίζεο ζηε πεξηνρή. πκπεξαζκαηηθά, ε ΠΓΓΜ ζεκείσζε πξφνδν ζηελ εθπιήξσζε ησλ πνιηηηθψλ θξηηεξίσλ θαη ζηελ επηηάρπλζε ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, σζηφζν πξέπεη αθφκε λα επηηαρχλεη ην ξπζκφ ησλ κεηαξξπζκίζεσλ ζε βαζηθνχο ηνκείο. Οη ζπλερείο εληάζεηο θαη ε αλεπαξθήο ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ πνιηηηθψλ θνξέσλ έρνπλ επεξεάζεη ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ησλ ζεζκψλ θαη επηβξαδχλνπλ ηηο κεηαξξπζκίζεηο. Γηα παξάδεηγκα νη εθινγέο ηεο 1 εο Ηνπλίνπ 2008 ζηηγκαηίζηεθαλ απφ βίαηα επεηζφδηα θπξίσο κεηαμχ νπαδψλ αιβαληθψλ θνκκάησλ. Δπηπξφζζεηα, αλαθέξζεθαλ θαη παξαηππίεο ζηα εθινγηθά ηκήκαηα, γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεη ηελ ειιεηκκαηηθή εκπέδσζε ησλ δεκνθξαηηθψλ ζεζκψλ. Δπηπιένλ πξφνδνο πξέπεη λα επηηεπρζεί ζην ηνκέα ηεο δηθαηνζχλεο 249, ηεο δεκφζηα δηνίθεζεο 250, θαζψο θαη ηηο ζρέζεηο γεηηλίαζεο. Ζ δηαθζνξά 251 εμαθνινπζεί λα απνηειεί έλα απφ ηα βαζηθά πξνβιήκαηα πνπ πξέπεη λα αληηκεησπίζεη ε ΠΓΓΜ θαη γεληθφηεξα ηα Γπηηθά Βαιθάληα. Ζ δηάιπζε ηεο 248 Πρ άλνδνο ηνπ Δζληθνζνζηαιηζκνχ ζηε Γεξκαλία ηε πεξίνδν ηεο κεγάιεο νηθνλνκηθήο θξίζεο 249 Σν πνιηηηθφ αδηέμνδν πνπ πξνθιήζεθε ζε δηνξηζκνχο ηνπ Γηθαζηηθνχ πκβνπιίνπ πεξηφξηζε ηελ ηθαλφηεηα ηνπ ηειεπηαίνπ λα εληζρχζεη ηελ αλεμαξηεζία θαη ηελ ακεξνιεςία ηνπ δηθαζηηθνχ ζψκαηνο. Καζπζηέξεζε επίζεο βαζηθέο πηπρέο ηεο κεηαξξχζκηζεο, φπσο ηε δεκηνπξγία ηνπ Γηνηθεηηθνχ Γηθαζηεξίνπ. Ο λφκνο πεξί Δηζαγγειίαο δελ έρεη αθφκε ςεθηζζεί θαη νη πξνυπνινγηζκνί ησλ δηθαζηεξίσλ είλαη αλεπαξθείο. Πξέπεη λα θαηαβιεζνχλ πεξαηηέξσ πξνζπάζεηεο γηα λα εμαζθαιηζηνχλ ε πιήξεο αλεμαξηεζία, ε απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ε ππνρξέσζε ινγνδνζίαο ηεο δηθαζηηθήο εμνπζίαο. Πξέπεη λα γίλεη θαηαγξαθή ηεο πνξείαο εθαξκνγήο ησλ πξφζθαησλ κεηαξξπζκίζεσλ. 250 ε φ,ηη αθνξά ηε κεηαξξύζκηζε ηεο δεκόζηαο δηνίθεζεο, ν λφκνο πεξί δεκνζίσλ ππαιιήισλ εθαξκφδεηαη ζηαδηαθά, ε απνθέληξσζε ζπλερίζηεθε κε ζηαζεξφ ξπζκφ θαη άξρηζε ε δεχηεξε θάζε ε νπνία αθνξά ηε δεκνζηνλνκηθή απνθέληξσζε. Οη δεκφζηνη θνξείο ζπλεξγάδνληαη θαιχηεξα κε ηνλ Γηακεζνιαβεηή. Οη πξνεηνηκαζίεο ζπλερίδνληαη γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ λφκνπ πεξί αζηπλνκίαο. Χζηφζν, ε δεκφζηα δηνίθεζε εμαθνινπζεί λα είλαη αδχλακε θαη αλαπνηειεζκαηηθή θαη ε λνκνζεζία γηα ηε δεκφζηα δηνίθεζε εθαξκφδεηαη ειάρηζηα. 103

104 ΓΟΓ, νη εκθχιηεο εζλνηηθέο δηακάρεο, ε επηβνιή θαζεζηψησλ απνθιεηζκνχ, ηα δηαζπλνξηαθά δίθηπα 252, ε γεσγξαθηθή ζέζε, ε ίδηα ε παξάδνζε, ε εμσγελήο παξέκβαζε ή επέκβαζε, ε θπιεηηθή θαηαγσγή, ην νξγαλσκέλν έγθιεκα (δηαθίλεζε φπισλ,λαξθσηηθψλ θαη αλζξψπσλ), ε κεηάβαζε απφ ηελ θεληξηθά ειεγρφκελε νηθνλνκία ζηελ νηθνλνκία ηεο αγνξάο 253, έρνπλ ζεσξεζεί θαηά θαηξνχο νη βαζηθέο αηηίεο εκθάληζεο θαη δηαηψληζεο ηεο δηαθζνξάο. Έλα απφ ηα βαζηθά βήκαηα πνπ έρεη θάλεη ε ΠΓΓΜ πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπίζεη ηε δηαθζνξά είλαη ε εθαξκνγή ηνπ λένπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο δηαθζνξάο θαη ε άζθεζε δηψμεσλ ζε πςειά επίπεδα ηεο δηνίθεζεο. Παξάιιεια, ε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ ππεξεζηψλ θαηαζηνιήο βειηηψλεηαη. Χζηφζν, ε αληηκεηψπηζε ηεο δηαθζνξά απαηηεί κηα ζθαηξηθή πξνζέγγηζε φισλ ησλ ηνκέσλ. πγθεθξηκέλα, πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζηεί απηφ ην θαηλφκελν ζα πξέπεη λα δξνκνινγεζνχλ πνιηηηθέο ελίζρπζεο ηεο δεκνθξαηίαο, ησλ ειεγθηηθψλ θαη πξνιεπηηθψλ 251 χκθσλα κε ηνλ θαζεγεηή εγθιεκαηνινγίαο Υαξάιακπν Γεκφπνπιν, «ε δηαθζνξά αλ θαη είλαη γλσζηή σο έλλνηα θη σο πξφβιεκα απφ ηελ αξραηφηεηα, εληνχηνηο δελ έρεη αληηκεησπηζηεί σο λνκηθή έλλνηα θαη θπξίσο, σο λνκηθφ-πνηληθφ πξφβιεκα, δειαδή δελ ππάξρεη «έγθιεκα δηαθζνξάο» ζηηο εζληθέο λνκνζεζίεο. Αληίζεηα, έρνπλ αξθνχλησο πνηληθνπνηεζεί απφ ην παξειζφλ πιεπξέο ηνπ θαηλνκέλνπ, πνπ απνηεινχλ πνηληθνπνηεκέλεο αηνκηθέο εθδειψζεηο, φπσο ι.ρ. είλαη ε δσξνδνθία, ε δσξνιεςία, ε απηζηία θ.ά πιεξέζηεξνο νξηζκφο ηεο δηαθζνξάο ζε λνκνζεηηθφ επίπεδν θαίλεηαη λα είλαη εθείλνο πνπ έρεη δνζεί ζην άξζ. 2 ηεο Δπξσπατθήο Αζηηθήο χκβαζεο θαηά ηεο δηαθζνξάο (ηξαζβνχξγν 1999), ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν, σο δηαθζνξά λνείηαη: θάζε επηδίσμε, πξνζθνξά, παξνρή ή απνδνρή, επζέσο ή πιαγίσο, κηαο παξάλνκεο πξνκήζεηαο ή άιινπ κε νθεηιφκελνπ νθέινπο, ε νπνία επεξεάδεη ηελ νκαιή άζθεζε ελφο ιεηηνπξγήκαηνο ή ηελ αλακελφκελε ζπκπεξηθνξά εθείλνπ πνπ σθειείηαη ηελ παξάλνκε πξνκήζεηα ή ην κε νθεηιφκελν φθεινο ή ηελ ππφζρεζε ελφο ηέηνηνπ κε νθεηιφκελνπ νθέινπο». Βι. Γεκφπνπινο Υαξάιακπνο., Ζ λνκηθή δηάζηαζε ηεο δηαθζνξάο, , Καζεκεξηλή Δθεκεξίδα ηεο Κνκνηηλήο ζηελ ηζηνζειίδα πγθεθξηκελνπνηψληαο ηνλ νξηζκφ ηεο δηαθζνξάο ζηε πνιηηηθή ζθαίξα, ζα κπνξνχζε λα νξηνζεηεζεί ελλνηνινγηθά, σο ν παξάλνκνο ρξεκαηηζκφο ή άιινπ είδνπο φθεινο (αηνκηθφ ή ζπιινγηθφ) πνιηηηθψλ πξνζψπσλ ή πξνζψπσλ πνπ έρνπλ νξγαληθή ζρέζε κε ην Γεκφζην, κε ζεκαληηθέο αξκνδηφηεηεο γηα ηελ θπβεξλεηηθή πνιηηηθή. πλεπψο ε δηαθζνξά εκπεξηέρεη ην ζηνηρείν ηεο θαηάρξεζεο εμνπζία γηα ίδην φθεινο Σα δίθηπα δηαζπλνξηαθνχ εγθιήκαηνο, ηα νπνία δεκηνπξγήζεθαλ εµη-επίζεµα µε ηελ επίγλσζε θαη ζπρλά µε ηελ ζπκκεηνρή πςειφβαζκσλ αμησκαηνχρσλ, ζχληνλα «ηδησηηθνπνηήζεθαλ» απφ µεµνλσµέλα άηνµα ή νµάδεο ζηελά ζπλδεδεµέλεο µε ηηο θπβεξλνχζεο ειίη. Βι. Υαηδεπέηξνπ Βαζηιηθή., Σν Οξγαλσκέλν Έγθιεκα Καη Ζ Γηαθζνξά ηα Βαιθάληα, Σειεηφθνηηε Σµήµαηνο Γηεζλψλ θαη Δπξσπατθψλ πνπδψλ, Παλεπηζηήµην Πεηξαηψο ΗΑΝΟΤΑΡΗΟ 2004 & Anti-Corruption in Southeast Europe: First Steps and Policies., Southeast European Legal Development Initiative, ε πεξηπηψζεηο κεηάβαζεο απφ ηελ ειεγρφκελε νηθνλνκία, ζηελ νηθνλνκία ηεο αγνξάο, έρνπλ παξαηεξεζεί θαηλφκελα θαηαρξεζηηθήο ρξήζεο ηεο γλψζεο (γλψζε = δχλακε) απφ έλα κέξνο αλζξψπσλ, εηο βάξνο φζσλ πξνζπαζνχλ λα έρνπλ πξφζβαζε ζε απηήλ. Βι. Καξθαηζνχιεο Παλαγηψηεο., Γηαθζνξά θαη Αθεξαηφηεηα ζην πιαίζην ηεο Γηαθπβέξλεζεο, 1ν πλέδξην Γηνηθεηηθψλ Δπηζηεκψλ, Δζληθφ θαη Καπνδηζηξηαθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ, Σκήκα Πνιηηηθήο Δπηζηήκεο θαη Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, Αζήλα, 6-7 Οθησβξίνπ Παξάιιεια, σο απφξξνηα ηεο νηθνλνκηθήο θαη πνιηηηθήο κεηάβαζεο, ε απμαλφκελε αλεξγία θαη ε επίζεο απμαλφµελε δπζαλαινγία µεηαμχ αµνηβψλ θαη ηηκψλ νδήγεζε κεγάιν πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ ζηελ γθξίδα νηθνλφκα θαη ηελ µαχξε αγνξά. 104

105 κεραληζκψλ, ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο, ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ θαη ηεο απνθέληξσζεο. Ηδηαίηεξα, ε απνθέληξσζε ζην δεκφζην ηνκέα, ζηηο αζηπλνκηθέο δπλάκεηο, ζηε θνηλσλία ησλ πνιηηψλ θαη θαη επέθηαζε ε δπλαηφηεηα γηα πξφζβαζε ζηε γλψζε ζα ζπλεηζθέξεη ζηε πάηαμε θαηλνκέλσλ δηαθζνξάο, ελψ παξάιιεια ζα παξέρεη θαη ζηνπο πνιίηεο ηε δπλαηφηεηα λα ζπκκεηέρνπλ ζηε δεκηνπξγία ζπλζεθψλ αζθάιεηαο θαη λνκηκφηεηαο ηεο ρψξαο ηνπο. Γεληθά, ηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ θαη ε πξνζηαζία ησλ κεηνλνηήησλ, θαζψο θαη νη ζρέζεηο κεηαμχ ησλ εζλνηήησλ, έρνπλ βειηησζεί. Διήθζεζαλ πεξαηηέξσ κέηξα γηα ηελ εθαξκνγή ηεο πκθσλίαο ηεο Ορξίδαο, φπσο ε πηνζέηεζε κηαο ζηξαηεγηθήο ζηνπο ηνκείο ηεο εθπαίδεπζεο γηα ηηο θνηλφηεηεο, ηεο ηζφηηκεο εθπξνζψπεζεο θαη ηεο απνθέληξσζεο. Χζηφζν, ε εκπηζηνζχλε κεηαμχ ησλ εζληθψλ κεηνλνηήησλ δελ έρεη αθφκε απνθαηαζηαζεί πιήξσο 254, θαη γη απηφ ην ζθνπφ πξέπεη λα επηιπζνχλ ηα θνηλσληθννηθνλνκηθά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ φιεο νη κεηνλφηεηεο. Δπηπξφζζεηα, ελδέρεηαη λα αλαθχςνπλ λέεο πξνθιήζεηο φζνλ αθνξά ηε ρξήζε ησλ γισζζψλ (ν λφκνο πεξί γισζζψλ, ε δηγισζζία ζηα θφπηα), ην θαζεζηψο ησλ Αιβαλψλ πξψελ καρεηψλ, ε εδαθηθή νξγάλσζε (Kičevo, 2008) θαη ε ζέζε ησλ κηθξψλ θαη δηάζπαξησλ θνηλνηήησλ, φπσο Σνχξθνη, Ρνκ 255, έξβνη, Βφζληνη θαη Βιάρνη, νη νπνίεο απνηεινχλ ην 10,6 % ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ. Παξάιιεια, ε επξσπατθή νινθιήξσζε απνηειεί ηζρπξή θηλεηήξην δχλακε γηα ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ. Θεηηθά βήκαηα πξνο ηε θαηεχζπλζε απηή απνηεινχλ ε πηνζέηεζε ζηξαηεγηθήο γηα ηε ζπλεξγαζία ηεο θπβέξλεζεο κε ην ηνκέα ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ θαη ην ζρέδην δξάζεο γηα ηελ 254 Αξθεηά αηζηφδνμα είλαη ηα πνξίζκαηα έθζεζεο πνπ εθπνλήζεθε απφ ηα Ζλσκέλα Έζλε ην πγθεθξηκέλα, αλαθέξεηαη φηη ηνλ Ηνχιην ηνπ 2001 ην 41,4 % ησλ πνιηηψλ ζεσξνχζε φηη νη ζρέζεηο κεηαμχ ησλ δηαθνξεηηθψλ εζλνηήησλ απνηειεί ην ζεκαληηθφηεξν πξφβιεκα ζηε ρψξα, ελψ ηνλ Μάξηην ηνπ 2007 απηφ ην πνζνζηφ αλεξρφηαλ κφιηο ζε 1,4 %. Σνλ Ηαλνπάξην ηνπ 2005 πνζνζηφ 19,7 % ησλ πνιηηψλ αμηνινγνχζε ηηο ελδνεζλνηηθέο ζρέζεηο σο «πνιχ άζρεκεο», ζε ζχγθξηζε κε ην 7,6 %, πνπ ήηαλ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ηνλ Μάξηην ηνπ 2007, EarlyWarning Report (Έθζεζε έγθαηξεο πξνεηδνπνίεζεο) ΠΓΓΜ, Πξφγξακκα Αλάπηπμεο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ (UNDP), θφπηα, Ηνχληνο Βι Μνινλφηη ε κεηνλφηεηα ησλ Ρφκ ζπκκεηέρεη ελεξγά ζηελ πξσηνβνπιία «Decade for Inclusion of Roma » (Γεθαεηία γηα ηελ έληαμε ησλ Ρνκ ), ζεκεηψζεθε ειάρηζηε πξφνδνο φζνλ αθνξά ηελ θαηάζηαζε ηνπο. Γηαβηψλνπλ αθφκε ζε πνιχ δπζρεξείο ζπλζήθεο θαη απνηεινχλ αληηθείκελν δηαθξίζεσλ, εηδηθφηεξα ζηνπο ηνκείο ηεο εθπαίδεπζεο, ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο, ηεο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο, ηεο ζηέγαζεο θαη ηεο απαζρφιεζεο. Βι.COM(2007) 663 ηειηθφ ζει

106 πινπνίεζε ηεο. Οη θπξηφηεξνη ζηφρνη απηήο ηεο ζηξαηεγηθήο αθνξνχλ ηε ζπκκεηνρή ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ ζηε δηαδηθαζία ράξαμεο ηεο πνιηηηθήο, ηελ ελζσκάησζε ηεο ζηε δηαδηθαζία ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο, ηε δεκηνπξγία επλντθφηεξσλ ζπλζεθψλ γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο, ηελ αλαβάζκηζε θαη ελίζρπζε ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ πξνθεηκέλνπ λα βειηησζνχλ νη ζπλζήθεο γηα ηελ θνηλσλία ησλ πνιηηψλ θαη ηελ αλάπηπμε δηνξγαληθήο θαη δηαηνκεαθήο ζπλεξγαζίαο. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε ηνπηθέο νξγαλψζεηο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ επξφθεηην λα εληζρπζνχλ θαη δηακέζνπ ηεο νξγαλσκέλεο απνθέληξσζεο. Αλαθνξηθά κε ηα πεξηθεξεηαθά δεηήκαηα θαη ηηο δηεζλείο ππνρξεψζεηο, ε ΠΓΓΜ εμαθνινχζεζε λα ζπκκεηέρεη ελεξγά ζηελ SEECP, ζην πκβνχιην Πεξηθεξεηαθήο πλεξγαζίαο θαη ζηε ηξνπνπνηεζείζα πκθσλία Διεχζεξσλ πλαιιαγψλ ηεο Κεληξηθήο Δπξψπεο (CEFTA). Παξάιιεια, ε ρψξα ζπλεξγάδεηαη κε ην Γηεζλέο Πνηληθφ Γηθαζηήξην γηα ηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβία (ICTY). Χζηφζν, ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ησλ Βξπμειιψλ θαζηζηά ζαθέο ζηελ ΠΓΓΜ φηη πξέπεη λα επηιχζεη ην δήηεκα ηεο νλνκαζίαο πξνθεηκέλνπ λα ιάβεη εκεξνκελία γηα ηελ έλαξμε εληαμηαθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ. 256 ζνλ αθφξα ηελ ηθαλφηεηα αλάιεςεο ππνρξεψζεσλ Κ-Μ ζεκεηψζεθε πξφνδνο ζε αξθεηά θεθάιαηα, σζηφζν πξέπεη λα γίλνπλ αθφκε πνιιά. Ζ ρψξα έρεη ειιείςεηο ζηελ εθαξκνγή θαη ζηνλ έιεγρν ηεο ηήξεζεο ηεο λνκνζεζίαο. Δλψ, ζεκεηψλεηαη έιιεηςε αλζξσπίλνπ δπλακηθνχ θαη νηθνλνκηθψλ πφξσλ γηα ηελ πιήξε εθαξκνγή ηεο. ρεηηθά κε ηα θνηλσληθννηθνλνκηθά κεγέζε, ε θηψρεηα, ν θνηλσληθφο απνθιεηζκφο θαη ε πςειή αλεξγία ζπλερίδνπλ λα απνηεινχλ βαζηθέο πξνθιήζεηο γηα ηε ρψξα, ελψ νη ζεζκηθέο αδπλακίεο θαη αλεπάξθεηεο ζην θξάηνο δηθαίνπ απνηεινχλ ηξνρνπέδε γηα ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηεο νηθνλνκίαο ηεο αγνξάο θαη επεξεάδνπλ ην επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, καθξννηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα δηαηεξήζεθε θαη νη δηαξζξσηηθέο κεηαξξπζκίζεηο ζεκείσζαλ πεξαηηέξσ πξφνδν. πσο δηαθαίλεηαη ε ρψξα έρεη θάλεη αξθεηά βήκαηα πξνφδνπ πηνζεηψληαο πξνηάζεηο ηεο ΔΔ θαη ρξεζηκνπνηψληαο ηηο ρξεκαηνδνηηθέο εληζρχζεηο γηα ηε δξνκνιφγεζε κεηαξξπζκίζεσλ. Δπηπξφζζεηα, ε ΠΓΓΜ, κπνξεί λα επσθειεζεί θαη απφ ηελ πηνζέηεζε βέιηηζησλ πξαθηηθψλ απφ ηα θξάηε ηεο ΔΔ. Χζηφζν, ζα πξέπεη ε ρψξα λα 256 Γηα ηηο ζρέζεηο ΔΔ-ΠΓΓΜ βι. θαη 106

107 εμαζθαιίζεη κεγαιχηεξε πνιηηηθή ζπλαίλεζε θαη λα πξνζθνιιεζεί αθφκα πεξηζζφηεξν ζηηο αξρέο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, πξνθεηκέλνπ λα επηηχρεη ηελ ελζσκάησζε ηεο ζην Δπξσπατθφ νηθνδφκεκα. Μηα ηειεπηαία εμέιημε θαηά ηε δηάξθεηα εθπφλεζεο ηεο παξνχζαο κειέηεο, ήηαλ ε δεκνζίεπζε ηεο ηειεπηαίαο έθζεζεο πξνφδνπ ηεο ΠΓΓΜ απφ ηελ ΔΔ, ζηελ νπνία επηζεκαίλνληαη κηα ζεηξά αξλεηηθψλ εμειίμεσλ ζην εζσηεξηθφ ηεο ΠΓΓΜ ηνλ ηειεπηαίν ρξφλν φπσο ηα επεηζφδηα πνπ παξαηεξήζεθαλ πξηλ θαη θαηά ηε δηάξθεηα ησλ βνπιεπηηθψλ εθινγψλ ζηελ ΠΓΓΜ ηεο 1εο Ηνπλίνπ, κε απνηέιεζκα λα κε θαζνξίδεηαη ζπγθεθξηκέλε εκεξνκελία έλαξμεο ησλ εληαμηαθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ κε ηα θφπηα. Δπίζεο, ε έθζεζε, ζεκεηψλεη ηνλ πεξηνξηζκέλν πνιηηηθφ δηάινγν κεηαμχ θπβέξλεζεο θαη αληηπνιίηεπζεο, ελψ νη ζρέζεηο κεηαμχ ηνπ πξνέδξνπ θαη ηνπ πξσζππνπξγνχ ηεο ρψξαο ραξαθηεξίδνληαη "ακθηιεγφκελεο". Αλαθέξεηαη ραξαθηεξηζηηθά φηη «ε πνιηηηθή έληαζε παξέκεηλε ζε πςειά επίπεδα θαη ν δηάινγνο κε ηελ αληηπνιίηεπζε ήηαλ πεξηνξηζκέλνο». Αθφκε, ζχκθσλα κε ηελ έθζεζε ζεκεηψζεθε κηθξή πξφνδνο ζε φ,ηη αθνξά ηελ πξνζηαζία ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη ηα δηθαηψκαηα ησλ κεηνλνηήησλ. Χζηφζν, ζε δεηήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην δηθαίσκα ρξήζεο ησλ γισζζψλ θαη ηεο ηζφηηκεο εθπξνζψπεζεο, ζχκθσλα κε ηελ πκθσλίαο ηεο Ορξίδαο, παξαηεξήζεθε κεγαιχηεξε πξφνδνο. Πξφνδνο έρεη επηηεπρζεί θαη φζνλ αθνξά ηε κεηαξξχζκηζε ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο θαη ηεο αζηπλνκίαο, ελψ πξέπεη λα ιεθζνχλ πεξηζζφηεξα κέηξα γηα ηε θαηαπνιέκεζε ηεο δηαθζνξάο εηδηθφηεξα ζηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ θαη ζηε δηεμαγσγή ησλ πξνεθινγηθψλ εθζηξαηεηψλ. Σέινο, φζνλ αθνξά ηε δηέλεμε κε ηελ Διιάδα, ηνλίδεηαη φηη ε δηαηήξεζε ζρέζεσλ θαιήο γεηηνλίαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο εμεχξεζεο ακνηβαίσο απνδεθηήο ιχζεο ζην ζέκα ηνπ νλφκαηνο, ζην πιαίζην δηαπξαγκαηεχζεσλ ππφ ηελ αηγίδα ηνπ ΟΖΔ, παξακέλεη ζεκειηψδνπο ζεκαζίαο. 257 A ΚΡΟΑΣΗΑ 257 COM(2008) 674, Commission Staff Working Document, The Former Yugoslav Republic Of Macedonia, 2008 Progress Report, SEC(2008) 2695Brussels, & Communication From The Commission To The European Parliament And The Council Enlargement Strategy And Main Challenges Βι

108 ηηο 15 Ηαλνπαξίνπ ηνπ 1992, χζηεξα απφ πηέζεηο ηεο Γεξκαλία, ε ΔΔ αλαγλψξηζε ηελ αλεμαξηεζία ηεο Κξναηίαο. Σνλ Οθηψβξην ηνπ 2001, πξηλ αθφκε θαηαηεζεί επίζεκα ε αίηεζε γηα ηελ έληαμή ηεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ε Κξναηία ππέγξαςε κε ηελ Έλσζε ην χκθσλν ηαζεξφηεηαο θαη Αλάπηπμεο. 258 Ζ ρψξα έθαλε αίηεζε γηα έληαμε ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ζηηο 21 Φεβξνπαξίνπ ηνπ 2003 θαη έγηλε επηζήκσο ππνςήθηα γηα πξνζρψξεζε ηνλ Ηνχλην ηνπ Σνλ Μάξηην ηνπ 2005, ιίγν πξηλ απφ ηελ εκεξνκελία πνπ είρε αξρηθά νξηζηεί γηα ηελ έλαξμε ησλ εληαμηαθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ, ε εηζαγγειέαο ηνπ Γηεζλνχο Πνηληθνχ Γηθαζηεξίνπ ηεο Υάγεο γηα ηελ πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία, θαηεγφξεζε ηελ Κξναηία φηη δελ πξάηηεη φ,ηη είλαη δπλαηφ γηα ηελ έθδνζε ηνπ θπγφδηθνπ ζηξαηεγνχ Ante Gotovina 260, κε απνηέιεζκα λα δηαθνπνχλ νη εληαμηαθέο δηαπξαγκαηεχζεηο. ηηο 3 Οθησβξίνπ ηνπ 2005 μεθίλεζαλ επίζεκα νη δηαπξαγκαηεχζεηο, κε νκφθσλε απφθαζε ησλ θξαηψλ κειψλ, κεηά απφ ζεηξά ζεκαληηθψλ πνιηηηθψλ θαη λνκηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ. ην ηέινο ηνπ 2006 ε Κξναηία νινθιήξσζε επηηπρψο ηε δηαδηθαζία screening, ήηνη ηελ ζε βάζνο αλάιπζε ηνπ βαζκνχ πξνζαξκνγήο ηεο λνκνζεζίαο ηεο κε ην επξσπατθφ θεθηεκέλν 261. Σνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2008, άλνημαλ δεθαέμη δηαπξαγκαηεπηηθά θεθάιαηα θαη δχν έθιεηζαλ πξνζσξηλά. Καζ φιε ηελ δηάξθεηα ηεο εληαμηαθήο ηεο πνξείαο ε Κξναηία επεδίσμε έληνλα ηνλ δηαρσξηζκφ ησλ εληαμηαθψλ ηεο δηαπξαγκαηεχζεσλ απφ απηέο ηεο Σνπξθίαο θάηη ην νπνίν θαη επεηεχρζε ηνλ Γεθέκβξην Σν χκθσλν απηφ θαζφξηδε ην ζπκβαηηθφ πιαίζην ησλ πξνεληαμηαθψλ ζρέζεσλ ηεο ρψξαο κε ηελ Έλσζε κέρξη ηελ ηειηθή πξνζρψξεζε. ζνλ αθνξά ζπγθεθξηκέλα ζηελ ππνςεθηφηεηα ηεο Κξναηίαο, ην χκθσλν ηέζεθε ζε εθαξκνγή απφ 1ε Φεβξνπαξίνπ Βι. Γηαθάθε Μαξία., Ζ πνξεία ηεο Κξναηίαο πξνο ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, Μ αξηηνο 2007, ΔΚΔΜ. 259 Βι. Δuropa, Απφθαζε 2006/145/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 20 Φεβξνπαξίνπ 2006, γηα ηηο αξρέο, ηηο πξνηεξαηφηεηεο θαη ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ εκπεξηέρνληαη ζηελ εηαηξηθή ζρέζε πξνζρψξεζεο κε ηελ Κξναηία θαη ηελ θαηάξγεζε ηεο απφθαζεο 2004/648/ΔΚ., Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζ. 533/2004 ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 22αο Μαξηίνπ 2004, γηα ηε ζχλαςε επξσπατθψλ εηαηξηθψλ ζρέζεσλ ζην πιαίζην ηεο δηαδηθαζίαο ζηαζεξνπνίεζεο θαη ζχλδεζεο, Stabilisation and Association Agreement between the European Communities and their Member States and the Republic of Croatia, (COM(2001) 371 final, Ο Gotovina είρε θαηαδηθαζηεί ην 2001 γηα ην ξφιν ηνπ ζηε δνινθνλία 150 έξβσλ θαη ηελ απέιαζε ρηιηάδσλ άιισλ, ζηε δηάξθεηα ηνπ εκθχιηνπ πνιέκνπ ζηελ Κξναηία ην δηάζηεκα Σειηθά, ζπλειήθζεθε ζηηο 7 Γεθεκβξίνπ ηνπ 2005 ζηελ Σελεξίθε. 261 Πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο γηα ηελ αλάιεςε ηνπ θνηλνηηθνχ θεθηεκέλνπ απφ ηελ Κξναηία, ζηελ ηζηνζειίδα 108

109 ηφρνο ηεο Κξναηίαο είλαη ε νινθιήξσζε ησλ εληαμηαθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ εληφο ηνπ 2008, ψζηε λα θαηαζηεί δπλαηή ε έληαμή ηεο ην Δάλ νη δηαπξαγκαηεχζεηο νινθιεξσζνχλ εληφο ηνπ 2009, ε Κξναηία κπνξεί λα ειπίδεη ζηελ έληαμή ηεο ζηελ ΔΔ εληφο ηνπ 2010 θαη ζα είλαη ε δεχηεξε ρψξα πνπ πξνέθπςε απφ ηε δηάιπζε ηεο πξψελ Γηνπγθνζιαβίαο, κεηά ηε ινβελία, πνπ ζα γίλεη κέινο ηεο Έλσζεο ζνλ αθνξά ηελ νηθνλνκηθή βνήζεηα ηεο ΔΔ πξνο ηελ Κξναηία, ηελ πεξίνδν , ε ΔΔ παξείρε αλζξσπηζηηθή βνήζεηα εθαη.. Σν 2000, σο κέξνο ηεο Γ, ε ΔΔ εγθαηλίαζε ην πξφγξακκα CARDS 263 γηα ηε Κξναηία. Δλψ παξάιιεια, παξαζρέζεθε νηθνλνκηθή βνήζεηα θαη κε ηα πξνεληαμηαθά κέζα PHARE, ISPA, SAPARD θαη IPA 264, θαζψο θαη άιια θνηλνηηθά πξνγξάκκαηα. 265 Ζ πξφνδνο ηεο Κξναηίαο πξνο ηελ πξνζρψξεζε απνηειεί ηζρπξφ κήλπκα γηα ηηο άιιεο ρψξεο ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ ζρεηηθά κε ηηο δηθέο ηνπο πξννπηηθέο πξνζρψξεζεο, εθφζνλ εθπιεξψζνπλ ηηο αλαγθαίεο πξνυπνζέζεηο. Ζ δηαδηθαζία πξνζρψξεζεο ηεο Κξναηίαο ζπκβάιιεη ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ δηκεξψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ δεηεκάησλ θαη πξνσζεί ηε ζπκθηιίσζε. Δμππεξεηεί ηα ζηξαηεγηθά ζπκθέξνληα ηεο ΔΔ ζηνλ ηνκέα ηεο αζθάιεηαο θαη ηεο πξφιεςεο ησλ ζπγθξνχζεσλ. χκθσλα κε ηελ ηξαηεγηθή γηα ηε δηεχξπλζε θαη ηηο θπξηφηεξεο πξνθιήζεηο γηα ηελ πεξίνδν , ε Κξναηία ζεκείσζε ζεκαληηθή πξφνδνο ζηε ζπλεξγαζία κε ην Γηεζλέο Πνηληθφ Γηθαζηήξην γηα ηελ πξψελ Γηνπγθνζιαβία (ICTY), πνπ απνηειεί βαζηθή πξνυπφζεζε ηεο δηαδηθαζίαο ζηαζεξνπνίεζεο θαη ζχλδεζεο. Ζ νηθνλνκία ηεο Κξναηίαο 262 Πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο γηα ηηο ζρέζεηο ΔΔ-Κξναηίαο ζηηο ηζηνζειίδεο: θαη (Croatian Ministry of European Integration ) πιινγή κε ηα βαζηθά έγγξαθα θαη ζπλζήθεο κεηαμχ ΔΔ Κξναηίαο ππάξρεη ζηελ ηζηνζειίδα Σελ πεξίνδν , κέζσ CARDS παξαζρέζεθαλ 262 εθαη ζηελ Κξναηία. Δλψ ηελ πεξίνδν δφζεθαλ αιιά 245 εθαη. 264 Βι. ΚΑΝΟΝΗΜΟ (ΔΚ) αξηζ. 1085/2006 ΣΟΤ ΤΜΒΟΤΛΗΟΤ ηεο 17εο Ηνπιίνπ 2006 γηα ηε ζέζπηζε κεραληζκνχ πξνεληαμηαθήο βνήζεηαο (IPA) θαη Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο, ηεο 8εο Ννεκβξίνπ 2006, πξνο ην πκβνχιην θαη ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην «Μέζν πξνεληαμηαθήο βνήζεηαο (IPA). Πνιπεηέο ελδεηθηηθφ ρξεκαηνδνηηθφ πιαίζην γηα ηε δηεηία » [COM (2006) ηειηθφ - Απφθαζε ηεο Δπηηξνπήο C(2007)2566 of 20/06/ γηα ην Δλδεηθηηθφ έγγξαθν πνιπεηνχο πξνγξακκαηηζκνχ γηα ηελ Κξναηία. 265 Samardzija V.,Croatia on the way to join the next wave of the EU enlargement in Croatia on the path to the EU: Political, Legal and Economic Aspects Europa Kolleg Hamburg. Institut fuer Integrationsforschung. Discussion Paper Hamburg. July

110 ζεκείσζε ηζρπξή θαη επηηαρπλφκελε αλάπηπμε. Ζ καθξννηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα θαη ν ρακειφο πιεζσξηζκφο δηαηεξήζεθαλ. Δπηπξφζζεηα πξφνδνο επηηεχρζεθε ζηνλ ηνκέα ηεο πεξηθεξεηαθήο ζπλεξγαζίαο. Ζ Πξνεδξία πνπ άζθεζε ε Κξναηία ζηε δηαδηθαζία πλεξγαζίαο ζηε Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε (SEECP) ζηέθηεθε κε επηηπρία ζπκβάιινληαο ζηελ πξννδεπηηθή κεηάβαζε απφ ην χκθσλν ηαζεξφηεηαο ζε έλα πιαίζην κε κεγαιχηεξε αλάιεςε επζπλψλ ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν ράξε ζε κηα εληζρπκέλε δηαδηθαζία ζπλεξγαζίαο SEECP θαη ην λέν πκβνχιην Πεξηθεξεηαθήο πλεξγαζίαο. 266 Οη κειινληηθέο πξνθιήζεηο πνπ έρεη λα αληηκεησπίζεη ε ρψξα πξνθεηκέλνπ λα έξζεη θνληά ζηελ ΔΔ ζρεηίδνληαη κε ηε δξνκνιφγεζε κεηαξξπζκίζεσλ ζην δηθαζηηθφ 267 θαη δηνηθεηηθφ ηνκέα 268, ζηνλ ηνκέα ησλ δηθαησκάησλ ησλ κεηνλνηήησλ 269 θαη ηεο 266 Ζ Κξναηία έρεη επηθπξψζεη ηε λέα πκθσλία Διεχζεξσλ πλαιιαγψλ ηεο Κεληξηθήο Δπξψπεο (CEFTA). 267 Μηθξή πξφνδνο ζεκεηψζεθε ζηελ εθαξκνγή ηεο ζηξαηεγηθήο γηα ηε κεηαξξχζκηζε ηνπ δηθαζηηθνύ ζπζηήκαηνο. Διήθζεζαλ λνκνζεηηθά θαη νξγαλσηηθά κέηξα γηα ηε βειηίσζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο δηθαηνζχλεο. εκεηψζεθε πεξαηηέξσ πξφνδνο ζηε κείσζε ηνπ θφξηνπ ησλ εθθξεκψλ δηθαζηηθψλ ππνζέζεσλ. Δληνχηνηο, απηέο νη βειηηψζεηο είλαη αθφκε αλεπαξθείο. Μηθξή πξφνδνο ζεκεηψζεθε ζε φ,ηη αθνξά ηε βειηίσζε ηεο ππνρξέσζεο ινγνδνζίαο, ακεξνιεςίαο, επαγγεικαηηζκνχ θαη αξκνδηφηεηαο ηνπ δηθαζηηθνχ ηνκέα. Ζ ζπζζψξεπζε εθθξεκψλ ππνζέζεσλ είλαη κεγάιε. Ζ νξζνινγηθή δηαρείξηζε ησλ δηθαζηεξίσλ δελ ζεκείσζε κεγάιε πξφνδν. ζνλ αθνξά ηηο δηαδηθαζίεο γηα ηελ εθδίθαζε εγθιεκάησλ πνιέκνπ ζηελ Κξναηία, ππήξμαλ θάπνηεο βειηηψζεηο, νη νπνίεο πξέπεη αθφκε λα ζπλερηζζνχλ. Πξέπεη αθφκε λα αληηκεησπηζηνχλ θαηάιιεια ε κεξνιεπηηθή ζηάζε θαηά ησλ έξβσλ θαηεγνξνπκέλσλ, θαζψο θαη ε πξνζηαζία ησλ καξηχξσλ. Οη κεηαξξπζκίζεηο πξνρσξνχλ, αιιά απαηηνχληαη αθφκε ζεκαληηθέο πξνζπάζεηεο γηα λα αληηκεησπηζηνχλ νη αδπλακίεο ηνπ δηθαζηηθνχ ζπζηήκαηνο. Βι. COM(2007) 663 ηειηθφ ζει Ζ πξφνδνο ζηνλ ηνκέα ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο είλαη πεξηνξηζκέλε. Δγθξίζεθε έλα έγγξαθν πνιηηηθήο πνπ θαιχπηεη ηηο βαζηθέο αξρέο γηα ηελ αλαζεψξεζε ηνπ λφκνπ πεξί γεληθψλ δηνηθεηηθψλ δηαδηθαζηψλ, φπσο θαη δχν λένη θαλνληζκνί εθαξκνγήο ηνπ λφκνπ πεξί δεκνζίσλ ππεξεζηψλ. Έγηλαλ νξηζκέλεο βειηηψζεηο ζηελ θαηάξηηζε ησλ δεκφζησλ ππαιιήισλ θαη ζηε δηαρείξηζε ησλ αλζξψπηλσλ πφξσλ. Δληνχηνηο, θαζπζηεξεί αθφκε ε δεκηνπξγία ελφο ζθαηξηθνχ ζηξαηεγηθνχ πιαηζίνπ κεηαξξπζκίζεσλ, θαζψο θαη ε ζέζπηζε ησλ αλαγθαίσλ θαλνληζκψλ γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ λφκνπ πεξί δεκνζίσλ ππεξεζηψλ. Σν δηνηθεηηθφ ζχζηεκα παξακέλεη αλεπαξθέο. Οη κεγάιεο αδπλακίεο ζηε δηαρείξηζε ησλ αλζξψπηλσλ πφξσλ εκκέλνπλ. Οη δεκφζηεο ππεξεζίεο εμαθνινπζνχλ λα πάζρνπλ απφ ηηο ζπρλέο κεηαθηλήζεηο πξνζσπηθνχ θαη απφ έιιεηςε εμεηδηθεπκέλσλ ππαιιήισλ θαζψο θαη απφ αδηθαηνιφγεηεο πνιηηηθέο παξεκβάζεηο ζε φια ηα επίπεδα. Απαηηνχληαη πεξαηηέξσ ζπλερείο πξνζπάζεηεο. Βι. COM(2007) 663 ηειηθφ ζει Οη κεηνλφηεηεο αληηκεησπίδνπλ αθφκε ζνβαξά πξνβιήκαηα. Ζ Κξναηία πξέπεη λα ελζαξξχλεη ην πλεχκα αλεθηηθφηεηαο έλαληη ηεο ζεξβηθήο κεηνλφηεηαο θαη λα ζεζπίζεη θαηάιιεια κέηξα γηα ηελ πξνζηαζία ησλ αηφκσλ πνπ είλαη ζχκαηα απεηιψλ ή δηαθξίζεσλ, πξάμεσλ ερζξφηεηαο ή βίαο. Οη έξβνη αληηκεησπίδνπλ ηδηαίηεξεο δπζθνιίεο ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο. Ζ κεηνλόηεηα ησλ Ρνκ δηαβηψλεη αθφκε ζε πνιχ δπζρεξείο ζπλζήθεο θαη απνηειεί αληηθείκελν δηαθξίζεσλ, εηδηθφηεξα ζηνπο ηνκείο ηεο εθπαίδεπζεο, ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο, ηεο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο, ηεο ζηέγαζεο θαη ηεο απαζρφιεζεο. Βι. COM(2007) 663 ηειηθφ ζει

111 επηζηξνθήο ησλ πξνζθχγσλ 270, ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο δηαθζνξάο 271, θαζψο θαη ηελ αλαδηάξζξσζε ηεο βηνκεραλίαο ράιπβα θαη ηεο λαππεγηθήο. Σέινο, ε ηειεπηαία έθζεζε πξνφδνπ ηεο ΔΔ γηα ηε Κξναηία (5 Ννεκβξίνπ 2008), πεξηέρεη ελδεηθηηθφ ρξνλνδηάγξακκα γηα ηελ νινθιήξσζε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ. Δπηπξφζζεηα, ηνλίδεηαη φηη ε ρψξα ζα κπνξνχζε λα θζάζεη ζην ηειηθφ ζηάδην ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ πξνζρψξεζεο πξηλ ηα ηέιε ηνπ 2009, αξθεί λα πιεξεί φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο. Α ΒΟΝΗΑ ΔΡΕΔΓΟΒΗΝΖ ηηο 6 Απξηιίνπ 1992, ε Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα αλαγλψξηζε σο αλεμάξηεην θξάηνο ηε Βνζλία - Δξδεγνβίλε. πσο έρεη πξναλαθεξζεί ην 1995 ε ζπλζήθε Νηέηηνλ έζεζε ηέινο ζηνλ πφιεκν. Σν 1997 κέζσ ηεο Πεξηθεξεηαθήο Πξνζέγγηζεο ε Δπξσπατθή Έλσζε έζεζε ηα πνιηηηθά θαη νηθνλνκηθά θξηηήξηα γηα ηελ έλαξμε ησλ ζρέζεσλ αλάκεζα ζε απηήλ θαη ηε Βνζλία - Δξδεγνβίλε. Σν 1998 ζεζπίδεηαη ε πκβνπιεπηηθή Οκάδα Γξάζεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (Βνζλίαο Δξδεγνβίλεο). Σν 2003 ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή εγθξίλεη ηε κειέηε ζθνπηκφηεηαο γηα ηε 270 Ζ πξφνδνο ζηνλ ηνκέα ηεο επηζηξνθήο ησλ πξνζθύγσλ είλαη πεξηνξηζκέλε. Σα έξγα αλνηθνδφκεζεο ζπλερίζηεθαλ. Δληνχηνηο, ε εθαξκνγή πξνγξακκάησλ ζηέγαζεο ησλ πξψελ θαηφρσλ δηθαησκάησλ κίζζσζεο πξνρσξά κε πνιχ βξαδχ ξπζκφ θαη ζηηο αζηηθέο πεξηνρέο ε θαηάζηαζε δελ έρεη αιιάμεη ζρεδφλ θαζφινπ, κε δηεπζέηεζε κφλν ηνπ 2% ησλ ππνζέζεσλ. Δπηπιένλ, δελ ζεκεηψζεθε θακία πξφνδνο ζε φ,ηη αθνξά ηελ επηθχξσζε ησλ ζπληαμηνδνηηθψλ δηθαησκάησλ. Οη πξνζπάζεηεο γηα ηε δεκηνπξγία ησλ αλαγθαίσλ νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ ζπλζεθψλ γηα ηελ επηζηξνθή ησλ πξνζθχγσλ πξέπεη λα επηηαρπλζνχλ. 271 Έρνπλ αξρίζεη λα εκθαλίδνληαη ηα πξψηα απνηειέζκαηα ησλ πξνζπαζεηψλ θαηαπνιέκεζεο ηεο δηαθζνξάο. Σν πξφγξακκα γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο δηαθζνξάο έρεη ηεζεί ζε εθαξκνγή. Σν λνκηθφ πιαίζην γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο δηαθζνξάο έρεη βειηησζεί πεξαηηέξσ. Ζ ππεξεζία θαηαπνιέκεζεο ηεο δηαθζνξάο θαη ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο (USKOK) δξαζηεξηνπνηήζεθε θαη ζπκκεηέρεη ζηηο έξεπλεο κε αληηθείκελν νξηζκέλεο ζνβαξέο ππνζέζεηο δηαθζνξάο. Δληνχηνηο, ε δηαθζνξά εμαθνινπζεί λα είλαη επξέσο δηαδεδνκέλε. Δίλαη αλαγθαίν λα θαηαβιεζνχλ πεξηζζφηεξεο πξνζπάζεηεο γηα ηελ πξφιεςε, ηελ αλίρλεπζε θαη ηελ δίσμε ηεο δηαθζνξάο. Γελ απαγγέιζεθαλ θαηεγνξίεο νχηε εθδφζεθαλ απνθάζεηο ζε θακία ππφζεζε δηαθζνξάο ζε πςειφ επίπεδν. Ζ έλλνηα ηεο ζχγθξνπζεο ζπκθεξφλησλ γίλεηαη ειάρηζηα θαηαλνεηή. Ζ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο δηαθζνξάο ζηεξείηαη ζηελνχ ζπληνληζκνχ θαη απνηειεζκαηηθήο θαη ακεξφιεπηεο παξαθνινχζεζεο. Βι. COM(2007) 663 ηειηθφ ζει

112 Βνζλία-Δξδεγνβίλε. ηε ζπλέρεηα μεθηλάεη ε ζηξαηησηηθή επηρείξεζε EUFOR-Althea θαη ε αζηπλνκηθή απνζηνιή EUPM. Σν 2004 θαζηεξψζεθε ε πξψηε εηαηξηθή ζρέζε κε ηε ρψξα 272. ηηο 25 Ννεκβξίνπ 2005 μεθίλεζαλ νη δηαπξαγκαηεχζεηο γηα ηε κε ηε Β-Δ. Σν 2006, ε Παξαθνινχζεζε ηεο Γηαδηθαζίαο Μεηαξξχζκηζεο 273 δηαδέρεηαη ηελ πξψελ ζπκβνπιεπηηθή εηδηθή νκάδα ΔΔ/ΒΔ θαη απνηειεί ην θχξην κέζν πνιηηηθνχ θαη ηερληθνχ δηαιφγνπ κεηαμχ ηεο ΔΔ θαη ηεο Β-Δ. Σέινο, ε ελδηάκεζε ζπκθσλία γηα ην εκπφξην θαη ηα εκπνξηθά ζέκαηα κεηαμχ ηεο ΔΔ θαη ηεο Β-Δ ππεγξάθε ζην Λνπμεκβνχξγν ζηηο 16 Ηνπλίνπ ζνλ αθνξά ηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε ηεο ρψξαο απφ ηελ ΔΔ, ην δηάζηεκα ρνξεγήζεθαλ 226,36 εθαη. κέζσ ησλ πξνγξακκάησλ PHARE, OBNOVA, CARDS θ.α. 274 Ζ ΔΔ αλακέλεηαη λα δηαζέζεη ην πνζφ ησλ 440 εθαη. κέζσ ηνπ IPA γηα ηελ πεξίνδν Ζ Β-Δ έρεη ζεκεηψζεη κεξηθή πξφνδν φζνλ αθνξά ηε ζπλεξγαζία ηεο κε ην ICTY. Χζηφζν, νη απαηηνχκελεο κεηαξξπζκίζεηο ηεο αζηπλνκίαο θαη ηνπ ζπληαγκαηηθνχ πιαηζίνπ δελ ζεκείσζαλ θακία πξφνδν. Ζ Βνζλία-Δξδεγνβίλε πξέπεη αθφκε λα αλαιάβεη ηελ πιήξε επζχλε ηεο δηαθπβέξλεζήο ηεο, γηα ηελ νπνία, επί ηνπ παξφληνο, απαηηείηαη ζεκαληηθή δηεζλή παξνπζία. Δπηπξφζζεηα ε ιεηηνπξγία ησλ θξαηηθψλ ζεζκψλ ζηε Βνζλία-Δξδεγνβίλε ππνλνκεχεηαη απφ ηηο εζληθέο δηαηξέζεηο. Ζ νηθνλνκία ηεο ρψξαο εμαθνινπζεί λα ζεκεηψλεη ηζρπξή αλάθακςε. Γηαηεξήζεθε γεληθά ε καθξννηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα, παξφιν πνπ απηή είλαη αθφκε επηζθαιήο. Ζ δηαηήξεζε πνιχ πςεινχ πνζνζηνχ αλεξγίαο απνηειεί βαζηθή πεγή πξνβιεκαηηζκνχ. Ζ επηδείλσζε ηνπ γεληθνχ πνιηηηθνχ θιίκαηνο ηεο ρψξαο αληηθαηνπηξίδεηαη ζηελ επηβξάδπλζε ησλ δηαξζξσηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ θαη ζην επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ. ζνλ αθνξά ηα νηθνλνκηθά θξηηήξηα ζεκεηψζεθε ειάρηζηε 272 Council Regulation (EC) No 533/2004 of 22 March 2004 on the establishment of European Partnerships in the framework of the Stabilisation and Association Process [Official Journal L 86 of ] θαη Council Decision 2006/55/EC of 30 January 2006 on the principles, priorities and conditions contained in the European Partnership with Bosnia and Herzegovina and repealing Decision 2004/515/EC. πιινγή ησλ θαλνληζκψλ θαη απνθάζεσλ πνπ αθνξνχλ ηε Β-Δ παξαζέηεηαη ζηελ ηζηνζειίδα Reform Process Monitoring (RPM). 274 Πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο γηα ηηο ζρέζεηο Β-Δ θαη ΔΔ ζηηο ηζηνζειίδεο θαη 112

113 πξφνδν ζηε δεκηνπξγία κηαο ιεηηνπξγηθήο νηθνλνκίαο ηεο αγνξάο. Δλψ, απαηηνχληαη αθφκε ζεκαληηθέο κεηαξξπζκίζεηο γηα λα κπνξεί ε ρψξα λα αληηκεησπίδεη καθξνπξφζεζκα ηηο αληαγσληζηηθέο πηέζεηο θαη ηηο δπλάκεηο ηεο αγνξάο ζην εζσηεξηθφ ηεο Έλσζεο 275. Σέινο, ε ηειεπηαία έθζεζε πξνφδνπ ηεο ΔΔ γηα ηε Βνζλία-Δξδεγνβίλε (5 Ννεκβξίνπ 2008), επηζεκαίλεη φηη πξέπεη ε ρψξα λα επηηχρεη επεηγφλησο ηελ αλαγθαία πνιηηηθή ζπλαίλεζε θαη λα πξνρσξήζεη ζε κεηαξξπζκίζεηο, κε ζηφρν λα αλαιάβεη ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ηε δηαθπβέξλεζή ηεο. Α ΔΡΒΗΑ ΜΑΤΡΟΒΟΤΝΗΟ - ΚΟΟΒΟ Μεηά ηε δηάιπζε ηεο ΓΟΓΓ θαη ηελ απφζρηζε απφ απηή ηεο Κξναηίαο, ινβελίαο, ΠΓΓΜ θαη Βνζλίαο Δξδεγνβίλεο, ζρεκαηίζηεθε ην 1992 ε Οκνζπνλδηαθή Γεκνθξαηία ηεο Γηνπγθνζιαβίαο (ΟΓΓ) ζηελ πεξηνρή ησλ ελαπνκεηλαζψλ δεκνθξαηηψλ ηεο εξβίαο (κε ηηο απηφλνκεο επαξρίεο Βντβνληίλα θαη Κνζφβνπ) θαη ηνπ Μαπξνβνπλίνπ. Σν 2003 ην φλνκα Γηνπγθνζιαβία εγθαηαιείθζεθε, φηαλ ην θξάηνο κεηαζρεκαηίζηεθε ζε κηα ραιαξή θνηλνπνιηηεία πνπ νλνκάζηεθε εξβία Μαπξνβνχλην 276. Ζ Βνπιή ηνπ Μαπξνβνπλίνπ ην 2006, κεηά απφ δεκνςήθηζκα, απνθάζηζε ηελ απφζρηζε ηνπ απφ ηελ θνηλνπνιηηεία. Με απηήλ νινθιεξψζεθε ε δηάιπζε ηεο παιηάο Γηνπγθνζιαβίαο. Δθηφο απφ ηε Πεξηθεξεηαθή Πξνζέγγηζε θαη ηε γεληθφηεξε πνιηηηθή ηεο ΔΔ πξνο φιεο ηεο ρψξεο ηεο πεξηνρήο (Γ θ.α), ηα βαζηθά νξφζεκα ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ ΔΔ θαη ΟΓΓ παξαζέηνληαη παξαθάησ πσο έρεη πξναλαθεξζεί, ε Γηνπγθνζιαβία είρε ζπλάςεη πκθσλία πλεξγαζίαο κε ηελ ΔΟΚ. Οη ζρέζεηο ησλ δχν κεξψλ πάγσζαλ κε ηελ έλαξμε ηεο θξίζεο θαη ηελ επηβνιή ηνπ εκπνξηθνχ απνθιεηζκνχ ζηε εξβία θαη ην Μαπξνβνχλην ην Μεηά ηελ ππνγξαθή ηεο πλζήθεο ηνπ Νηέηηνλ, ην πκβνχιην απνθάζηζε λα αλαζηείιεη ηνπο πεξηνξηζκνχο ησλ πλαιιαγψλ κε ηελ Οκνζπνλδηαθή Γεκνθξαηίαο ηεο Γηνπγθνζιαβίαο, 275 Βι.COM(2007) 663 ηειηθφ ζει Πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο γηα ηηο ζρέζεηο ΔΔ- εξβίαο ζηηο ηζηνζειίδεο : & 113

114 ε νπνία απνηεινχληαλ απφ ηε εξβία θαη ην Μαπξνβνχλην. Μεηά ηελ εθδήισζε ηεο θξίζεο ζην Κφζνβν, επηβιήζεθαλ λέα πεξηνξηζηηθά κέηξα ζηε εξβία θαη ην Μαπξνβνχλην (πρ απαγφξεπζε λέσλ επελδχζεσλ ζηε εξβία). Σν 2001 ζεζπίζηεθε ε πκβνπιεπηηθή Οκάδα Γξάζεο ΔΔ-ΟΓΓ (Consultative Task Force), ε νπνία ην 2003 αληηθαηαζηάζεθε απφ ηελ δηαδηθαζία ηνπ Γηαξθνχο Δληζρπκέλνπ Γηαιφγνπ (Enhanced Permanent Dialogue) γηα ηελ επνλνκαδφκελε απφ ην 2003 εξβία Μαπξνβνχλην (-Μ). Σνλ Ηνχλην ηνπ 2004, ε ΔΔ ελέθξηλε ηε πξψηε εηαηξηθή ζρέζε 277 κε ηελ -Μ (ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ Κνζζπθνπεδίνπ φπσο νξίδεηαη ζηελ απφθαζε 1244 ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ ). Σνλ Οθηψβξην ηνπ 2005 μεθίλεζαλ νη δηαπξαγκαηεχζεηο κε ηελ Μ γηα ηελ, νη νπνίεο δηαθφπεθαλ ην Μάηνπ ηνπ 2006, ιφγσ ηεο άξλεζεο ηεο ρψξαο λα ζπλεξγαζηεί κε ην ICTY. Σνλ Ηνχλην ηνπ 2007 μαλά άξρηζαλ νη δηαπξαγκαηεχζεηο γηα ηελ κε ηε εξβία 278. ηηο 10 Γεθεκβξίνπ 2007, κε βάζε ηελ έθζεζε παξαθνινχζεζεο ηεο Δπηηξνπήο ηεο 6εο Ννεκβξίνπ, ην πκβνχιην θάιεζε ηε ρψξα λα ζπλερίζεη ηηο κεηαξξπζκηζηηθέο πξνζπάζεηεο ηεο, ηδίσο ζηνπο ηνκείο ηεο δηθαηνζχλεο θαη ηεο αζθάιεηαο, θαζψο θαη ηεο θαηαπνιέκεζεο ηεο δηαθζνξά. Λακβάλνληαο ππφςε ηε ζεζκηθή ηθαλφηεηα ηεο εξβίαο, ην πκβνχιην εμέθξαζε ηε βεβαηφηεηα ηνπ φηη ε ρψξα ζα είλαη ζε ζέζε λα εμαζθαιίζεη ηελ εθαξκνγή κηαο κειινληηθήο θαη λα επηηαρχλεη ηηο πξνεηνηκαζίεο γηα ηελ πνξεία ηεο πξνο ηελ Δπξσπατθή Έλσζε 279. ηηο 29 Μάηνπ ηνπ 2008, ηειηθά. ππνγξάθεθε ζην Λνπμεκβνχξγν, αλάκεζα ζηα δχν κέξε ε Ζ νπνία θαηαξγήζεθε κε ηελ Απφθαζε 2006/56/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 30ήο Ηαλνπαξίνπ 2006 «γηα ηηο αξρέο, ηηο πξνηεξαηφηεηεο θαη ηνπο φξνπο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ επξσπατθή εηαηξηθή ζρέζε κε ηε εξβία, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ Κνζζπθνπεδίνπ, φπσο νξίδεηαη ζηελ απφθαζε 1244 ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ ηεο 10εο Ηνπλίνπ 1999, θαη γηα ηελ θαηάξγεζε ηεο απφθαζεο 2004/520/ΔΚ» 278 Σελ πεξίνδν απηή ην Μαπξνβνχλην είρε απνζρηζηεί. 279 Σνλ Μάξηην ν εηδηθφο εληεηαικέλνο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ, πξψελ πξφεδξνο Martti Ahtisaari, επηθνξηηζκέλνο κε ηελ επνπηεία ησλ ζπδεηήζεσλ γηα ην ηειηθφ θαζεζηψο ηνπ Κνζζπθνπεδίνπ, παξνπζίαζε ηελ νινθιεξσκέλε πξφηαζή ηνπ γηα ην δηαθαλνληζκφ ηνπ θαζεζηψηνο ηνπ Κνζζπθνπεδίνπ ζηνλ Γεληθφ Γξακκαηέα ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ. Γεδνκέλνπ φηη ην πκβνχιην Αζθαιείαο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ δελ θαηέιεμε ζε θακία ζπκθσλία ζρεηηθά κε ην κειινληηθφ θαζεζηψο ηνπ Κνζζπθνπεδίνπ, ζηηο 28 επηεκβξίνπ άξρηζε ζεηξά ζπζθέςεσλ θαη απεπζείαο ζπλνκηιηψλ κεηαμχ ηεο Πξίζηηλα θαη ηνπ Βειηγξαδίνπ, ππφ ηελ αηγίδα θαη ράξε ζηε δηακεζνιάβεζε κηαο ηξφηθαο Δπξσπατθήο Έλσζεο Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ Ρσζίαο. Δπεηδή νη ελ ιφγσ ζπλνκηιίεο δελ θαηέιεμαλ ζε θαλέλα απνηέιεζκα, ε νκάδα επαθήο ηεο ηξφηθαο παξνπζίαζε ηελ έθζεζή ηεο ζρεηηθά κε ηε δηαδηθαζία ζηνλ Γεληθφ Γξακκαηέα ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ ζηηο 7 Γεθεκβξίνπ. Σνλ Μάξηην θαη ηνλ Ννέκβξην πξαγκαηνπνηήζεθαλ δχν ζπλεδξηάζεηο ηνπ κεραληζκνχ παξαθνινχζεζεο ηεο δηαδηθαζίαο ζηαζεξνπνίεζεο θαη ζχλδεζεο κε ην Κνζζπθνπέδην, 114

115 Ζ εξβία ζεκείσζε πξφνδν ζηελ ηήξεζε ησλ πνιηηηθψλ θξηηεξίσλ ζχκθσλα κε ηελ επξσπατθή εηαηξηθή ζρέζε. Οη θνηλνβνπιεπηηθέο εθινγέο έιαβαλ ρψξα ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 2007 θαη δηεμήρζεζαλ ζχκθσλα κε ηνπο δηεζλείο θαλφλεο. Χζηφζν, θαηά ηελ πεξίνδν πνπ αθνινχζεζε ήιζαλ ζηελ επηθάλεηα νη βαζηέο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ, πνπ επηβξάδπλαλ ηνλ γεληθφ ξπζκφ ησλ κεηαξξπζκίζεσλ. Σν δήηεκα ηνπ Κνζζπθνπεδίνπ εμαθνινπζεί λα θπξηαξρεί ζηελ πνιηηηθή εκεξήζηα δηάηαμε. Οη βαζηθέο πξνθιήζεηο πνπ έρεη λα αληηκεησπίζεη ε εξβία πξνθεηκέλνπ λα γίλεη κέινο ηεο ΔΔ αθνξνχλ ηε κεηαξξχζκηζε ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηηο δνκέο επξσπατθήο νινθιήξσζεο θαη ζπλεξγαζίαο, ηε κεηαξξχζκηζε ηνπ δηθαζηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ηνπ δηθαζηηθνχ ζψκαηνο, θαζψο θαη ηνλ δεκνθξαηηθφ έιεγρν επί ηεο ζηξαηησηηθήο εμνπζίαο. Δπηπξφζζεηα, βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ εκβάζπλζε ησλ ζρέζεσλ ηεο ρψξαο κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε απνηειεί ε ζπλεξγαζία κε ην ICTY θαη ε ηήξεζε ηεο απφθαζεο 1244 ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ην Κφζνβν. Ζ νηθνλνκία ηεο εξβίαο ζεκεηψλεη ζπλερψο ζεκαληηθή αλάπηπμε, αιιά ε κεηάβαζε ζηε καθξννηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα δελ είλαη ζηαζεξή. Ζ αληηζηξνθή ηεο πνξείαο ηεο δεκνζηνλνκηθήο εμπγίαλζεο δεκηνχξγεζε πξφζζεηνπο δεκνζηνλνκηθνχο θαη καθξννηθνλνκηθνχο θηλδχλνπο. Οη απαηηνχκελεο δηαξζξσηηθέο κεηαξξπζκίζεηο ζπλερίζηεθαλ κε βξαδχ ξπζκφ θαη ηα πςειά επίπεδα ηεο αλεξγίαο εμαθνινπζνχλ λα πξνθαινχλ αλεζπρίεο. Μεηά απφ ηελ αλαγλψξηζε ηεο αλεμαξηεζία ηνπ Μαπξνβνπλίνπ 281 απφ ηα Κξάηε Μέιε ηεο ΔΔ, ζηηο 24 Ηνπιίνπ ηνπ 2006 ην πκβνχιην ελέθξηλε επξσπατθή εηαηξηθή ζρέζε κε ην Μαπξνβνχλην 282. Μηα θαζψο θαη κηα ελδηάκεζε ζπκθσλία γηα ην ζχκθσλα κε ην θαζεζηψο πνπ θαζνξίζηεθε απφ ηελ απφθαζε 1244 (1999) ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ. Βι πσο πξναλαθέξζεθε, ζηηο αξρέο ηνπ 2008 ηέζεθε ζε ηζρχ ε ζπκθσλία ε νπνία ζηνρεχεη ζηελ άκβιπλζε ησλ πεξηνξηζκψλ βίδα γηα ηνπο πνιίηεο Αιβαλίαο, Βνζλίαο θαη Δξδεγνβίλεο, ΠΓΓΜ, Μαπξνβνπλίνπ θαη εξβίαο νη νπνίνη ηαμηδεχνπλ ζηελ ΔΔ 281 Πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο γηα ηηο ζρέζεηο ΔΔ Μαπξνβνπλίνπ ζηηο ηζηνζειίδεο & Απηφ ην θείκελν ζπκπεξηιακβάλεη ηα ζηνηρεία ηεο επξσπατθήο εηαηξηθήο ζρέζεο κε ηε εξβία θαη Μαπξνβνχλην (ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ Κνζζφβνπ) ηα νπνία αθνξνχζαλ ην Μαπξνβνχλην, πξνζζέηνληαο ζπζηάζεηο πνπ ζπλδένληαη κε ηηο λέεο αξκνδηφηεηεο θαη πξνθιήζεηο ηηο νπνίεο πξέπεη λα αληηκεησπίζεη ην Μαπξνβνχλην κεηά ηελ αλεμαξηεζία ηνπ. Απφθαζε 2007/49/ΔΚ (ΔΔ L20ηεο ) 115

116 εκπφξην 283 θαη ηα ζπλνδεπηηθά κέηξα κε ηε Γεκνθξαηία ηνπ Μαπξνβνπλίνπ ππνγξάθεθαλ ζηηο 15 Οθησβξίνπ ηνπ Ζ ελδηάκεζε ζπκθσλία ηέζεθε ζε ηζρχ ηελ 1ε Ηαλνπαξίνπ Γηα λα κπνξέζεη ην Μαπξνβνχλην λα ζπκκεηέρεη ζηα πξνγξάκκαηα ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο, ην πκβνχιην απνθάζηζε λα εθαξκφζεη ην πξσηφθνιιν αξηζ. 8 ζε πξνζσξηλή βάζε. Ζ αληηπξνζσπεία ηεο Δπηηξνπήο ζηε ρψξα άξρηζε λα ιεηηνπξγεί απφ ηελ 1ε Ννεκβξίνπ. ηελ έθζεζε παξαθνινχζεζεο ηεο 6εο Ννεκβξίνπ 2007, ε Δπηηξνπή δηαπίζησζε ηελ πξφνδν πνπ έρεη πινπνηήζεη ην Μαπξνβνχλην ζε ζέκαηα ζεζκηθήο θαη δηθαζηηθήο αλάπηπμεο. Δλζάξξπλε επίζεο ην Μαπξνβνχλην λα ζπλερίζεη ηηο κεηαξξπζκίζεηο ηνπ, ηδίσο ζηνλ ηνκέα ηεο θαηαπνιέκεζεο ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο θαη ηεο δηαθζνξάο, θαη λα εληζρχζεη ηε δηνηθεηηθή ηνπ ηθαλφηεηα. Σν Μαπξνβνχλην ζεκείσζε πξφνδν ζε νξηζκέλνπο ηνκείο, παξφιν πνπ αληηκεησπίδεη αθφκε ζεκαληηθά πξνβιήκαηα. Πξφνδνο ζεκεηψζεθε ζηε δεκηνπξγία αλαγθαίνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ θαη ζεζκψλ κεηά ηελ αλεμαξηεζία ηνπ. Σνλ Οθηψβξην ηνπ 2007, ην Κνηλνβνχιην ζέζπηζε ζχληαγκα ην νπνίν ζπλάδεη ζην ζχλνιφ ηνπ κε ηα επξσπατθά πξφηππα. Ζ νηθνλνκία ηνπ Μαπξνβνπλίνπ αλαπηχζζεηαη κε γξήγνξνπο ξπζκνχο θαη ε καθξννηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα βειηηψζεθε, αλ θαη ππάξρνπλ αθφκε θίλδπλνη. Οη δηαξζξσηηθέο κεηαξξπζκίζεηο ζπλερίζηεθαλ αιιά νη ειιηπείο ζεζκηθέο ππνδνκέο θαη νη αλεπάξθεηεο ζην θξάηνο δηθαίνπ εκπνδίδνπλ ηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ηεο νηθνλνκίαο ηεο αγνξάο. ζνλ αθνξά ην Κφζνβν, αξρηθά ε πξνζέγγηζε ηεο ΔΔ πξνο ηε πεξηνρή απηή γηλφηαλ κέζσ εξβίαο. Σν Ννέκβξην ηνπ 2006 θαη 2007 εθδφζεθαλ εθζέζεηο ζρεηηθά κε ηε πξφνδν ηεο πεξηνρήο απφ ηελ ΔΔ. ηηο 17 Φεβξνπαξίνπ 2008 θεξχρηεθε (κνλνκεξψο) ε αλεμαξηεζία ηνπ Κνζζφβνπ Σέζεθε ζε ηζρχ 1 Ηαλνπαξίνπ COM(2007) 350 (ΔΔ C 191 ηεο ). 285 Οη ππνπξγνί Δμσηεξηθψλ ηεο ΔΔ ζπκθψλεζαλ φηη ην Κνζζπθνπέδην δηθαηνχηαη κηαο ζπάληαο εμαίξεζεο απφ ηε δηεζλή λνκνζεζία -πεξί ζεβαζκνχ ηεο εδαθηθήο αθεξαηφηεηαο- θαη ε κνλνκεξήο αλαθήξπμε αλεμαξηεζίαο δηθαηνινγείηαη απφ ηελ θαηαπίεζε ηνπ Βειηγξαδίνπ θαη ηελ απφξξηςε εθ κέξνπο ησλ έξβσλ εγεηψλ ελφο ηειηθνχ θαζεζηψηνο πνπ ζα ήηαλ πξντφλ δηαπξαγκάηεπζεο. ηελ θνηλή δήισζε επηζεκαίλεηαη θαη' αξρήλ πσο ηα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ ζα απνθαζίζνπλ αλ αλαγλσξίζνπλ ηελ αλεμαξηεζία ηνπ Κνζζφβνπ κε γλψκνλα ηελ εζληθή πξαθηηθή θαη ην δηεζλέο δίθαην γηα ηηο ζρέζεηο ηνπο κε ην Κφζζνβν θαη ζηε ζπλέρεηα ππνγξακκίδεηαη φηη ην Κφζνβν απνηειεί κηα ηδηφξξπζκε (sui generis) πεξίπησζε πνπ δελ ζέηεη ελ 116

117 πκθσλά κε ηελ ηξαηεγηθή γηα ηε δηεχξπλζε θαη θπξηφηεξεο πξνθιήζεηο γηα ηελ πεξίνδν είλαη αλαγθαίν λα εμεπξεζεί βηψζηκε ιχζε γηα ηε πεξηνρή, πνπ ζα εμαζθαιίδεη ηελ χπαξμε ελφο δεκνθξαηηθνχ θαη πνιπεζληθνχ Κνζζπθνπεδίνπ θαη ζα ζπκβάιιεη ζηελ ζηαζεξφηεηα ηεο πεξηνρήο. ζνλ αθνξά ηα πνιηηηθά θξηηήξηα, ε πεξηνρή ζεκείσζε πξφνδν ζηελ πινπνίεζε νξηζκέλσλ βαζηθψλ πξνηεξαηνηήησλ ηεο εηαηξηθήο ζρέζεο. Χζηφζν, νη ζρέζεηο κεηαμχ ησλ Αιβαλψλ θαη ησλ έξβσλ ηνπ Κνζφβνπ εμαθνινπζνχλ λα είλαη ηεηακέλεο. Δπηπιένλ, νη έξβνη ηνπ Κνζφβνπ δελ έρνπλ θακία ζπκκεηνρή ζηα ζεζκηθά φξγαλα θαη ζηε δηνίθεζε. Ζ ελίζρπζε ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ, ε πνιηηηθή θαηά ηεο δηαθζνξάο, ε θαηαπνιέκεζε ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο θαη ε πξνψζεζε ηνπ δηαιφγνπ κεηαμχ ησλ θνηλνηήησλ απνηεινχλ ηηο θπξηφηεξεο πνιηηηθέο πξνθιήζεηο. εκεηψζεθε πξφνδνο ζηε ζπλεξγαζία ηνπ κε ην ICTY, αιιά ν εθθνβηζκφο ησλ καξηχξσλ εμαθνινπζεί λα απνηειεί ζνβαξφ πξφβιεκα Ζ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηνπ Κνζζπθνπεδίνπ παξαθσιχεηαη ζνβαξά απφ ηηο πνιηηηθέο αβεβαηφηεηεο, ηελ αλεπάξθεηα ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ, ηελ πεξηνξηζκέλε παξαγσγηθή ηθαλφηεηα θαη ηηο αζζελείο ππνδνκέο. Ζ πνιχ πςειή αλεξγία απνηειεί κφληκε πεγή αλεζπρηψλ 286. Γηα ηελ πεξίνδν κέζσ ηεο πξνεληαμηαθήο βνήζεηαο θαη ησλ άιισλ πξνγξακκάησλ ηεο ΔΔ, ρνξεγήζεθαλ εθαη. ζηε εξβία Μαπξνβνχλην (ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ Κνζζφβνπ). Αλακέλεηαη φηη ηελ πεξίνδν ζα δηαηεζνχλ ζηε εξβία κέζσ ηνπ IPA 572,4 εθαη. 287 θαη 97,3 εθαη. ζην Μαπξνβνχλην 288. ζνλ αθνξά ηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε ηνπ Κνζζφβνπ απφ ηελ ΔΔ, αλακέλεηαη λα ρνξεγεζεί ζηε πεξηνρή κέζσ ηνπ IPA ην πνζφ ησλ 199,1 εθαη. γηα ηε πεξίνδν Σέινο, ζηηο πξφζθαηεο εθζέζεηο πξνφδνπ ηεο ΔΔ γηα ηα Γπηηθά Βαιθάληα (5 Ννεκβξίνπ 2008), επηζεκαίλεηαη φηη ην Μαπξνβνχλην πξέπεη λα ζπλερίζεη ηηο κεηαξξπζκίζεηο ηνπ δηθαζηηθνχ ηνκέα κε απνθαζηζηηθφηεηα. Ζ εξβία πξέπεη λα ακθηβφισ ηηο αξρέο ηεο θπξηαξρίαο θαη ηεο εδαθηθήο αθεξαηφηεηαο θαη ηα ςεθίζκαηα ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ. 286 Βι. Βι. COM(2007) 663 ηειηθφ ζει Βι Βι Πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο γηα ην Κφζζνβν ζηηο ηζηνζειίδεο θαη 117

118 επηδείμεη ζεηηθά απνηειέζκαηα κε ηελ πιήξε ζπλεξγαζία κε ην Γηεζλέο Πνηληθφ Γηθαζηήξην γηα ηελ πξψελ Γηνπγθνζιαβία (ICTY) θαη λα ζεκεηψζεη απηή πξφνδν ζε ηνκείο πξνηεξαηφηεηαο, φπσο ην θξάηνο δηθαίνπ θαη νη νηθνλνκηθέο κεηαξξπζκίζεηο. Δάλ ε εξβία εθπιεξψζεη απηέο ηηο πξνυπνζέζεηο, ζα κπνξέζεη λα απνθηήζεη ηελ ηδηφηεηα ηεο ππνςήθηαο ρψξαο ην Σέινο, ην Κνζζπθνπέδην εληάζζεηαη ζηελ επξσπατθή πξννπηηθή ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ. Ζ γεληθή ζηαζεξφηεηα δηαηεξήζεθε. Δληνχηνηο, ε επξσπατθή νινθιήξσζε ηνπ Κνζζπθνπεδίνπ βξίζθεηαη αθφκε ζε αξρηθφ ζηάδην ζηνπο πεξηζζφηεξνπο ηνκείο. Ζ Δπηηξνπή ζα παξνπζηάζεη κηα έθζεζε ζθνπηκφηεηαο ην θζηλφπσξν ηνπ 2009, φπνπ ζα αμηνινγεί ηα κέζα γηα ηελ πεξαηηέξσ πνιηηηθή θαη θνηλσληθν-νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηνπ Κνζζπθνπεδίνπ θαη ζα εμεηάδεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζα κπνξέζεη λα πξνρσξήζεη ην Κνζζπθνπέδην Α.3.2. Αλβανία Ζ Αιβαλία 290, ηα ηειεπηαία ρξφληα, επηδηψθεη ηελ κεγαιχηεξε ελζσκάησζε ζηε Δπξψπε, κε απψηεξν ζθνπφ, ηελ έληαμε ζηελ ΔΔ. Ζ πξννπηηθή ηεο κειινληηθήο ηεο έληαμεο σο κέινπο ζηελ ΔΔ κπνξεί λα απνηειέζεη έλα ηζρπξφ θίλεηξν γηα αιιαγέο πνπ ζα έρνπλ ζεηηθέο ζπλέπεηεο ζε νιφθιεξε ηε πεξηνρή ησλ Βαιθαλίσλ. Μεηά ην 1990, μεθίλεζαλ νη δηπισκαηηθέο ζρέζεηο Αιβαλία θαη ΔΟΚ/ΔΔ. Σν 1992 ππνγξάθεθε πκθσλία εκπνξίνπ θαη ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ηεο ΔΔ θαη ηεο Αιβαλίαο 291 θαη παξάιιεια κε ηελ απφθαζε 92/482/ΔΟΚ 292 ε Έλσζε απνθάζηζε λα ρνξεγήζεη ηε πξψηε ρξεκαηνδνηηθή ζπλδξνκή πξνθεηκέλνπ λα ζπλδξάκεη ζηελ 290 Πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο γηα ηηο ζρέζεηο ΔΔ-Αιβαλίαο ζηηο ηζηνζειίδεο: & & /535/ΔΟΚ: Απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 26εο Οθησβξίνπ 1992 γηα ηε ζχλαςε ηεο ζπκθσλίαο κεηαμχ ηεο Δπξσπατθήο Οηθνλνκηθήο Κνηλφηεηαο θαη ηεο Γεκνθξαηίαο ηεο Αιβαλίαο γηα ηηο ζπλαιιαγέο θαη ηελ εκπνξηθή θαη νηθνλνκηθή ζπλεξγαζία. Βι πκθσλία κεηαμχ ηεο Δπξσπατθήο Οηθνλνκηθήο Κνηλφηεηαο θαη ηεο Γεκνθξαηίαο ηεο Αιβαλίαο, φζνλ αθνξά ηηο ζπλαιιαγέο θαη ηελ εκπνξηθή θαη νηθνλνκηθή ζπλεξγαζία, Δπίζεκε Δθεκεξίδα αξηζ. L 343 ηεο 25/11/1992 & 92/482/ΔΟΚ: Απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 28εο επηεκβξίνπ 1992 γηα ηε ρνξήγεζε ρξεκαηνδνηηθήο ελίζρπζεο ζηελ Αιβαλία Βι

119 ππνζηήξημε ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ ηεο ρψξαο. Πξηλ ηελ ππνβνιή ηνπ γηα έγθξηζε απφ ην εθινγηθφ ζψκα, ην ζχληαγκα ηνπ 1998, είρε ππνβιεζεί γηα έιεγρν ζε δηεζλείο εκπεηξνγλψκνλεο ηεο Δπηηξνπήο. Παξάιιεια, ε ΔΔ, αλαθνίλσζε φηη κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο PHARE, ζα εληζρχζεη ηελ πξνζπάζεηα γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ λένπ πληάγκαηνο. Ζ ξαγδαία άλνδνο ηεο δηαθζνξάο θαη ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο ζηε πεξηνρή, θαζηζηνχζε αλαγθαία ηελ ζπλδξνκή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη γηα ηε βειηίσζε ηνπ εμνπιηζκνχ ησλ αζηπλνκηθψλ δπλάκεσλ, κέζσ ηνπ πξναλαθεξφκελνπ πξνγξάκκαηνο. 293 Πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη θαηά ηε δηάξθεηα ησλ εηψλ , ε ΔΔ ρνξήγεζε ην ζπλνιηθφ πνζφ ησλ 709 Δθαηνκκπξίσλ ECU γηα αλζξσπηζηηθή βνήζεηα, γηα παξάδνζε επηζηηηζηηθήο βνήζεηαο, γηα ηε δηαζπλνξηαθή ζπλεξγαζία, γηα πηζηψζεηο ππνρξεψζεσλ ζην πιαίζην ηεο ηερληθήο βνήζεηαο ηνπ πξνγξάκκαηνο PHARE θαη ζε δάλεηα κε ηελ εγγχεζε ηεο ΔΣΔ. Σν 1999, εθδφζεθε ν Καλνληζκφο 1763/1999 ηνπ πκβνπιίνπ, παξέρνληαο ηε δπλαηφηεηα λα εηζάγνληαη ζηελ Κνηλφηεηα ρσξίο πνζνηηθνχο πεξηνξηζκνχο ή κέηξα ηζνδπλάκνπ απνηειέζκαηνο θαη λα απαιιάζζνληαη απφ δαζκνχο θαη επηβαξχλζεηο ηζνδχλακνπ απνηειέζκαηνο ηα αιβαληθά πξντφληα 294. Σν ίδην έηνο, ε Δπξσπατθή Έλσζε πξφηεηλε ηελ Γηαδηθαζία ηαζεξνπνίεζεο θαη χλζεζεο γηα 5 ρψξεο ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο Αιβαλίαο, ελψ παξάιιεια παξνπζηάζηεθε απφ ηελ Δπηηξνπή κηα κειέηε ζθνπηκφηεηαο, ε νπνία θαηέιεγε ζην ζπκπέξαζκα φηη, παξά ηελ πξφνδν πνπ έρεη επηηεπρζεί, ε Αιβαλία δελ ήηαλ αθφκε ζε ζέζε λα αλαιάβεη εθηεηακέλεο ζπκβαηηθέο δεζκεχζεηο έλαληη ηεο ΔΔ. ηε κειέηε αλαθέξνληαλ νξηζκέλα πξναπαηηνχκελα πνπ ζα έπξεπε λα ηθαλνπνηεζνχλ γηα λα κπνξέζνπλ λα αξρίζνπλ νη δηαπξαγκαηεχζεηο. 293 Ζ ζνβαξφηεηα ηεο θαηάζηαζεο ηεο δεκφζηαο ηάμεο ζηελ Αιβαλία, ηνλίζηεθε απφ απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ ζηηο 22 επηεκβξίνπ 1998, ε νπνία εγθξίζεθε ζηα πιαίζηα ηεο ΚΔΠΠΑ. Βι. 98/547/ΚΔΠΠΑ: Απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 22αο επηεκβξίνπ 1998 πνπ εθδίδεηαη βάζεη ηνπ άξζξνπ Η.4 παξάγξαθνο 2 ηεο ζπλζήθεο γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, γηα ηε κειέηε ζθνπηκφηεηαο δηεζλψλ αζηπλνκηθψλ επηρεηξήζεσλ πξνο επηθνπξία ησλ αιβαληθψλ αξρψλ, Δπίζεκε Δθεκεξίδα αξηζ. L 263 ηεο 26/09/ Απφ ηνλ Οθηψβξην ηνπ 1999 ε Κνηλφηεηα, ζε απηφλνκε βάζε, πξνέβε έλαληη ηεο Αιβαλίαο ζε ηδηαίηεξα γελλαηφδσξεο εκπνξηθέο παξαρσξήζεηο πνπ επηηξέπνπλ ζε φιεο ζρεδφλ ηηο αιβαληθέο εμαγσγέο ηελ αδαζκνιφγεηε πξφζβαζε ζηελ θνηλνηηθή αγνξά. Απηέο νη εκπνξηθέο παξαρσξήζεηο εληζρχζεθαλ πεξαηηέξσ κε ζπκπιεξσκαηηθέο εκπνξηθέο πξνηηκήζεηο πξνο ηελ Αιβαλία ηνλ επηέκβξην ηνπ

120 Καηά ηε ζχλνδν θνξπθήο ηνπ Εάγθξεκπ, ην Ννέκβξην ηνπ 2000, ζπζηάζεθε ε νκάδα θαζνδήγεζεο πςεινχ επηπέδνπ ΔΔ/Αιβαλίαο (Consultative Task Force) κε ζθνπφ ηελ βειηίσζε ηεο δηκεξνχο ζπλεξγαζίαο θαη ηνλ πξνζδηνξηζκφ θαη ππνβνήζεζε ησλ κεηαξξπζκίζεσλ πνπ ζα πξέπεη λα επηηειέζεη ε Αιβαλία θαηά ηελ πξνεηνηκαζία ηεο γηα ηελ έλαξμε δηαπξαγκαηεχζεσλ γηα ηε. Σν 2003 ππνγξάθεθε ζπκθσλία αλάκεζα ζηα δχν κέξε γηα ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο απνζηνιήο επηηήξεζεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (ΑΔΔΔ) ζηελ Αιβαλία, ελψ παξάιιεια ε Δπηηξνπή άξρηζε ηελ επίζεκε πξνψζεζε ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ γηα ηελ ππνγξαθή ηεο κεηαμχ ηεο ΔΔ θαη ηεο Αιβαλίαο. ηηο αξρέο ηνπ 2004, ε Δπηηξνπή παξνπζίαζε ηελ πξψηε επξσπατθή εηαηξηθή ζρέζε ηεο κε ηελ Αιβαλία, ε νπνία εγθξίζεθε απφ ην πκβνχιην ζηηο 14 Ηνπλίνπ Σνλ επφκελν ρξφλν, ζην έγγξαθν ζηξαηεγηθήο γηα ηε Γηεχξπλζε ηεο Δπηηξνπήο (COM 2005, 561 ηειηθφ), δηαθαίλνληαη ηα βήκαηα πξνφδνπ πνπ έρνπλ επηηεπρζεί. Ζ ρψξα είρε απνθηήζεη κεγαιχηεξε πνιηηηθή ζηαζεξφηεηα, φπσο θαηαδεηθλχεη ν νκαιφο ζρεκαηηζκφο λέαο θπβέξλεζεο ηνλ Ηνχιην/Αχγνπζην Δπίζεο, ζεκαληηθή πξφνδνο είρε επηηεπρζεί ζην ηνκέα ηνπ λνκνζεηηθνχ θαη ζεζκηθνχ πιαηζίνπ θαη φζνλ αθνξά ηε δεκηνπξγία ηεο δηνηθεηηθήο ηθαλφηεηαο πνπ είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ νξζή εθαξκνγή ηεο κειινληηθήο ζπκθσλίαο. Σνλ Ηαλνπάξην ηνπ 2006 ην πκβνχιην ζέζπηζε λέα εηαηξηθή ζρέζε κε ηελ Αιβαλία. Μηζφ ρξφλν αξγφηεξα, ππνγξάθεθε ε κεηαμχ Αιβαλίαο θαη ΔΔ, Δλψ απφ ηνλ Γεθέκβξην 2006 εθαξκφδεηαη κηα ελδηάκεζε ζπκθσλία κε ηελ Αιβαλία. Σνλ Ηνχλην πξαγκαηνπνηήζεθε ζχζθεςε κεηαμχ ηεο ππνπξγηθήο ηξφηθαο θαη ηεο Αιβαλίαο κε θχξην ζέκα ηηο κεγάιεο πνιηηηθέο πξνηεξαηφηεηεο θαζψο θαη ηα πεξηθεξεηαθά δεηήκαηα. ηηο 6 Γεθεκβξίνπ ε κεηθηή επηηξνπή πξαγκαηνπνίεζε ηελ εηήζηα ζπλεδξίαζή ηεο γηα λα εμεηάζεη ηελ θαιή ιεηηνπξγία ηεο ελδηάκεζεο ζπκθσλίαο πνπ έρεη ζπλαθζεί ζην πιαίζην ηεο ζπκθσλίαο ζηαζεξνπνίεζεο θαη ζχλδεζεο. Σν Μάην ηνπ 2007 εθδφζεθε ην Πνιπεηέο Δλδεηθηηθφ Πξφγξακκα Πξνεληαμηαθήο Βνήζεηαο (Multi-Annual Indicative Planning Document (MIPD)) γηα ηελ Αιβαλία, ζηα /519/ΔΚ : Απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 14εο Ηνπλίνπ 2004, γηα ηηο αξρέο, ηηο πξνηεξαηφηεηεο θαη ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ εκπεξηέρνληαη ζηελ επξσπατθή εηαηξηθή ζρέζε κε ηελ Αιβαλία 120

121 πιαίζηα ηνπ ρξεκαηνδνηηθνχ κέζνπ IPA 296. Αξρέο ηνπ 2008 ηέζεθε ζε ηζρχ ε ζπκθσλία ε νπνία ζηνρεχεη ζηελ άκβιπλζε ησλ πεξηνξηζκψλ βίδα γηα ηνπο πνιίηεο Αιβαλίαο, Βνζλίαο θαη Δξδεγνβίλεο, ΠΓΓΜ, Μαπξνβνπλίνπ θαη εξβίαο νη νπνίνη ηαμηδεχνπλ ζηελ ΔΔ. ηηο 18 Φεβξνπαξίνπ 2008 ζεζπίζηεθε αλαζεσξεκέλε Δηαηξηθή ρέζε, κε βάζε ηα πνξίζκαηα ηεο έθζεζεο πξνφδνπ ηνπ 2007 φζνλ αθνξά ηελ πξνεηνηκαζία ηεο Αιβαλίαο κε ζηφρν ηελ πεξαηηέξσ ελνπνίεζε κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε 297. Σέινο, ε Αιβαλία εληάρζεθε ζην Πξφγξακκα Αληαγσληζηηθφηεηαο θαη Καηλνηνκίαο ηεο ΔΔ ζηηο 27 Ηνπλίνπ ηνπ ζνλ αθνξά ηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε ηεο Αιβαλίαο απφ ηελ ΔΔ, κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο CARDS δηαηέζεθαλ ζηελ Αιβαλία εθαη. ην δηάζηεκα Γηα ην δηάζηεκα , κέζσ ηνπ IPA ε Αιβαλία έιαβε εθαη., ηα νπνία ζα δηαηεζνχλ γηα ηηο θηηξηαθέο ππνδνκέο θαη ηελ δηαζπλνξηαθή ζπλεξγαζία. 300 Μέρξη ηψξα ε Αιβαλία έρεη επηηχρεη ηθαλνπνηεηηθφ απνινγηζκφ φζνλ αθνξά ηελ εθαξκνγή ηεο ελδηάκεζεο ζπκθσλίαο 301 πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ θαη ηνλ ηνκέα ηεο δεκνθξαηίαο θαη ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ, σζηφζν πξέπεη λα πξνρσξήζεη πεξαηηέξσ ζηελ πινπνίεζε ησλ ζεκειησδψλ κεηαξξπζκίζεσλ, θαη πην ζπγθεθξηκέλα ηελ εθινγηθή κεηαξξχζκηζε, ηδίσο ελφςεη ησλ επεξρφκελσλ θνηλνβνπιεπηηθψλ εθινγψλ ηνπ 2009, ηε κεηαξξχζκηζε ηνπ δηθαζηηθνχ ζπζηήκαηνο 302, ηε βειηίσζε ηεο θαηάζηαζεο ησλ 296 Βι /210/ΔΚ: Απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 18εο Φεβξνπαξίνπ 2008, γηα ηηο αξρέο, ηηο πξνηεξαηφηεηεο θαη ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ εκπεξηέρνληαη ζηελ επξσπατθή εηαηξηθή ζρέζε κε ηελ Αιβαλία θαη γηα ηελ θαηάξγεζε ηεο απφθαζεο 2006/54/ΔΚ 298 Σν κλεκφλην θαηαλφεζεο κε ην νπνίν εληάρζεθε ε ρψξα ζην πξφγξακκα επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη θαηλνηνκίαο, αμίαο 3,6 δηο επξψ, ππεγξάθε απφ ηνλ Αληηπξφεδξν ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο αξκφδην γηα ηηο επηρεηξήζεηο θαη ηε βηνκεραλία, Γθχληεξ Φεξρφηγθελ, θαη ηνλ ππνπξγφ Οηθνλνκίαο, Δκπνξίνπ θαη Δλέξγεηαο ηεο Αιβαλίαο, Γθεληο Ρνχιη 299 Βι work/finnacialassistance/cards/bilateral_cooperation/albania_en.htm 301 Interim Agreement 302 Πεξηνξηζκέλε ήηαλ ε πξφνδνο πνπ επηηεχρζεθε ζηε κεηαξξχζκηζε ηνπ δηθαζηηθνύ ζπζηήκαηνο. Οη δηαδηθαζίεο αμηνιφγεζεο ησλ δηθαζηψλ βειηηψζεθαλ, ε δηαρείξηζε ηνπ ζπζηήκαηνο ησλ δηθαζηεξίσλ έγηλε πην νξζνινγηθή θαη ε εθηέιεζε ησλ απνθάζεσλ επηηαρχλζεθε θαηά θάπνην ηξφπν. Δληνχηνηο, ην δηθαζηηθφ ζχζηεκα ππνιεηηνπξγεί ιφγσ ηεο δηαθζνξάο θαη ηεο έιιεηςεο αλεμαξηεζίαο, δηαθάλεηαο θαη απνηειεζκαηηθφηεηαο. Ζ ζέζπηζε ηεο ζρεδηαδφκελεο λνκνζεζίαο γηα ηελ αληηκεηψπηζε απηψλ ησλ πξνβιεκάησλ θαζπζηεξεί. Βι.COM(2007) 663 ηειηθφ ζει

122 κεηνλνηήησλ 303 θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο δηαθζνξάο θαη ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο 304. Αλ βειηησζεί ε αηκφζθαηξα ζην Κνηλνβνχιην, ζα είλαη πην εχθνιν γηα ηε ρψξα λα αληηκεησπίζεη κε απνηειεζκαηηθφηεηα ηα δεηήκαηα απηά. Παξάιιεια, πξέπεη λα αλαπηπρζνχλ θαηάιιειεο ππνδνκέο ηεο ηνπηθή απηνδηνίθεζε θαη ηεο Έλσζεο ησλ Σνπηθψλ Αξρψλ γηα ηελ θαιχηεξε απνξξφθεζε ησλ πφξσλ ηνπ Μέζνπ Πξνεληαμηαθήο Βνήζεηαο. 305 ζνλ αθνξά ηνλ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο ηεο Αιβαλίαο εμαθνινπζεί λα ζεκεηψλεη ηζρπξή αλάθακςε. Ζ γεληθή καθξννηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα δηαηεξήζεθε, αιιά ηα εμσηεξηθά ειιείκκαηα δηνγθψζεθαλ θπξίσο ιφγσ ηεο θξίζεο ζηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα. 306 Σέινο, ζηε πξφζθαηε εηήζηα έθζεζε πξνφδνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηελ Αιβαλία, επηζεκάλζεθε φηη ε ρψξα ζπλερίδεη ηελ εθαξκνγή ηεο ελδηάκεζεο ζπκθσλίαο θαη έρεη ζεκεηψζεη πξφνδν ζε αξθεηνχο ηνκείο, σζηφζν ζα πξέπεη λα εμαζθαιίζεη ηελ νξζή πξνεηνηκαζία θαη ηελ νκαιή δηεμαγσγή ησλ θνηλνβνπιεπηηθψλ εθινγψλ ηνπ Ζ Αιβαλία έιαβε νξηζκέλα κέηξα γηα λα εθπιεξψζεη ηηο ππνρξεψζεηο ηεο ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία ησλ κεηνλνηήησλ. Διήθζεζαλ νξηζκέλα κέηξα γηα ηε βειηίσζε ηεο θαηάζηαζεο ησλ Ρνκ, αιιά ηα απνηειέζκαηα απηψλ ησλ κέηξσλ είλαη πεξηνξηζκέλα. Ζ κεηνλφηεηα ησλ Ρνκ δηαβηψλεη αθφκε ζε πνιχ δπζρεξείο ζπλζήθεο θαη απνηειεί αληηθείκελν δηαθξίζεσλ, εηδηθφηεξα ζηνπο ηνκείο ηεο εθπαίδεπζεο, ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο, ηεο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο, ηεο ζηέγαζεο θαη ηεο απαζρφιεζεο. Βι.COM(2007) 663 ηειηθφ ζει Σν νξγαλσκέλν έγθιεκα απνηειεί πάληα ζνβαξφ πξφβιεκα. Έγηλαλ νξηζκέλεο ζεκαληηθέο ζπιιήςεηο ζηνλ ηνκέα ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο θαη ε αληίδξαζε ηεο αζηπλνκίαο ζε ζνβαξά εγθιήκαηα βειηηψζεθε. Δηζήρζε λένο ηαθηηθφο θαη εξεπλεηηθφο εμνπιηζκφο. Ζ ζπλεξγαζία κε ηελ Interpol βειηηψζεθε ζπκβάιινληαο ζηελ εθηέιεζε αξηζκνχ δηεζλψλ εληαικάησλ ζχιιεςεο. Δληνχηνηο, πνιιέο δηεζλείο αηηήζεηο ζχιιεςεο δελ έρνπλ αθφκε ηθαλνπνηεζεί. Οη πξνζπάζεηεο θαηαπνιέκεζεο ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο δπζρεξαίλνληαη απφ ηε δηαθζνξά θαη ηελ ειιηπή πξνζηαζία ησλ καξηχξσλ. Πξνβιήκαηα πνπ άπηνληαη ηεο ηερλνινγίαο ησλ πιεξνθνξηψλ εκπνδίδνπλ ηε ρξήζε ησλ ππεξεζηψλ πιεξνθνξηψλ. Παξφιν πνπ βειηηψζεθε ε ζπλεξγαζία κε ηηο γεηηνληθέο ρψξεο ζρεηηθά κε ηηο θινπέο νρεκάησλ, ε εγρψξηα δηππεξεζηαθή ζπλεξγαζία είλαη αλεπαξθήο, πξάγκα πνπ κεηψλεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα. 305 Γλσκνδφηεζε ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ ζρεηηθά κε ηε ηξαηεγηθή δηεχξπλζεο θαη βαζηθέο πξνθιήζεηο Τπνςήθηεο γηα πξνζρψξεζε ρψξεο, 2008/C 172/12, Σν 2007 ε Αιβαλία, ε Βνζλία-Δξδεγνβίλε θαη ε ΠΓΓΜ ππέγξαςαλ ζηξαηεγηθέο ζπκθσλίεο κε ηελ Δπξσπφι, ελψ παξφκνηεο ζπκθσλίεο απνηεινχλ αληηθείκελν δηαπξαγκαηεχζεσλ κε ην Μαπξνβνχλην θαη ηε εξβία. Απφ ην 2006 ηζρχεη επηρεηξεζηαθή ζπκθσλία κεγαιχηεξεο εκβέιεηαο κεηαμχ ηεο Δπξσπφι θαη ηεο Κξναηίαο, ε νπνία ππέγξαςε επίζεο ζπκθσλία ζπλεξγαζίαο κε ηελ Eurojust ηνλ Ννέκβξην ηνπ

123 Α.4. ΚΔΦΔΙ ΓΙΑ ΣΟ ΜΔΛΛΟΝ ΣΗ ΔΔ Αξρηθά, ε ΔΔ είρε πεξηνξηζκέλε απνηειεζκαηηθφηεηα, φζνλ αθνξά ην δηαηηεηηθφ ηεο ξφιν ζηα Βαιθάληα. Ο έληνλα δηαθπβεξλεηηθφο ηεο ραξαθηήξαο, ε έιιεηςε κεραληζκψλ πξφιεςεο ή θαη θαηαζηνιήο ησλ θξίζεσλ, αθφκα θαη ε αλεπαξθή εθκεηάιιεπζε ηνπ νηθνλνκηθνχ παξάγνληα, έδσζαλ ηε πξσηνθαζεδξία ηεο παξέκβαζεο ζε νξγαληζκνχο φπσο ην ΝΑΣΟ θαη ν ΟΖΔ. Χζηφζν, ηα ηειεπηαία ρξφληα, ε θαηάζηαζε ηείλεη λα αιιάμεη. Ζ ΔΔ έρεη θαηαιάβεη ηνλ εγεηηθφ ηεο ξφιν ζηε πεξηνρή, θαη δηακέζνπ ηεο βειηησκέλεο πνιηηηθήο ηεο πξνζπαζεί λα θέξεη ηα Βαιθάληα θνληά ζε απηήλ. Ζ ΔΔ έρεη ήδε θαηαθέξεη λα πξνψζεζε ηε Γεκνθξαηία ζηα Γπηηθά Βαιθάληα κέζσ ηνλ κεραληζκψλ πίεζεο πνπ δηαζέηεη, δειαδή ηα νηθνλνκηθά θίλεηξα θαη ηελ ηδηφηεηα ηνπ θξάηνπο κέινπο 307 Πιένλ, ε Δπξψπε έρεη αλαιάβεη ηε δέζκεπζε λα απνδερηεί ηηο ρψξεο ησλ δπηηθψλ Βαιθαλίσλ 308 σο πιήξε κέιε θαη κάιηζηα κία εμ' απηψλ, ε Κξναηία είλαη ζηε δηαδηθαζία δηαπξαγκάηεπζεο ελψ θάπνηεο άιιεο είλαη ππνςήθηεο θαη ελ δπλάκεη ππνςήθηεο. Ζ νινθιήξσζε ηεο δηαδηθαζία έληαμεο ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ ζηελ ΔΔ εμαξηάηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο, φπσο ε πξνζπκία ησλ ρσξψλ απηψλ λα εηζάγνπλ κεηαξξπζκίζεηο, ε ζπλαίλεζε γηα ην εδαθηθφ πιαίζην, ε κείσζε ή εμάιεηςε ησλ εζλνηηθψλ πξνβιεκάησλ, ε πξφνδνο πνπ έρεη επηηεπρζεί θαζψο θαη ε χπαξμε κηαο δεθηηθήο εζσηεξηθήο πνιηηηθήο ειίη πνπ λα απνηειεί ηελ βαζηθή ψζεζε γηα αιιαγή κέζα ζηηο ίδηεο ηηο ρψξεο. Ζ είζνδνο ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ ζηελ ΔΔ, ελδέρεηαη λα επηθέξεη πνιιαπιά νθέιε 309, αξρηθά γηα ηα ίδηα ηα Κξάηε, αιιά θαη γηα ηελ ΔΔ. Ζ εμαζθάιηζε ηεο 307 Βι Smith Karen., Western Actors and the Promoting of Democracy ζην Zielonka Jan and Pranda Alex., Democratic consolidation in Eastern Europe, Volume 2, International and transnational factors, Oxford University Press, Ζ ιχζε ηεο κεηαβιεηήο γεσγξαθίαο γηα ηα Γπηηθά Βαιθάληα, δελ έρεη απνξξηθζεί. 309 Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη, ππνζηεξίδεηαη θαη ε άπνςε φηη ε ελδπλάκσζε ηεο πεξηθεξεηαθήο ζπλεξγαζίαο ζηε πεξηνρή, ζα απνθέξεη πεξηζζφηεξα νθέιε απφ ηελ έληαμε ζηελ ΔΔ. Ζ δεκηνπξγία κηαο Βαιθαληθήο Έλσζεο απνηεινχκελεο απφ ιανχο κε θνηλά ηζηνξηθά βηψκαηα ζα επλνήζεη ηελ αλάπηπμε ζπιινγηθψλ ηαπηνηήησλ. Χζηφζν, θάηη ηέηνην επηρεηξήζεθε αξθεηέο θφξεο ζην παξειζφλ απφ ηελ επνρή ηεο Σνπξθνθξαηίαο, φκσο πνηέ δελ νινθιεξψζεθε. Βι. Monastiriotis V., Quo Vadis Southeast Europe? EU Accession, Regional Cooperation and the Need for a Balkan Development Strategy, Greese Paper nu. 10, Hellenic Observatory Papers on Greece and Southeast Europe, January

124 αζθάιεηαο ζηε πεξηνρή, ε ελίζρπζε ηνπ ξφινπ ηεο ΔΔ ηφζν ζηελ πεξηνρή φζν θαη ζε δηεζλέο επίπεδν, ε εδξαίσζε ηεο δεκνθξαηίαο θαη ησλ δεκνθξαηηθψλ ζεζκψλ, ε αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ ζπλεπάγεηαη θαη αχμεζε ησλ κεγεζψλ ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο, ε ζηαζεξφηεηα θαη αλάπηπμε ησλ νηθνλνκηθψλ κεγεζψλ (αχμεζε επελδχζεσλ θαη ρξεκαηνδφηεζε απφ ΔΔ κέζσ ησλ Σακείσλ), ε δηάρπζε ησλ ζεηηθψλ απνηειεζκάησλ ηεο έληαμεο θαη ζηνλ θνηλσληθφ ηνκέα απνηεινχλ έλα κφλν κέξνο απφ ηα νθέιε πνπ ζα πξνθχςνπλ. Χζηφζν, ελδέρεηαη λα δεκηνπξγεζνχλ θαη αξθεηά πξνβιήκαηα, γεγνλφο πνπ θαζηζηά απαξαίηεην γηα ηελ ΔΔ λα βξίζθεηαη ζε εηνηκφηεηα, ψζηε λα ηα μεπεξάζεη. Έλα απφ ηα θπξηφηεξα πξνβιήκαηα πνπ κπνξεί λα πξνθχςεη είλαη ην δήηεκα ηεο ζπιινγηθήο «Δπξσπατθήο Σαπηφηεηαο» 310. Ζ ΔΔ εδψ θαη πνιιά ρξφληα πάζρεη απφ ην επνλνκαδφκελν «Γεκνθξαηηθφ Έιιεηκκα», ην νπνίν νθείιεηαη ηφζν ζηε δηαθνξεηηθφηεηα ησλ ρσξψλ, ησλ ιαψλ, ησλ ζξεζθεηψλ θαη ησλ πνιηηηζκψλ ησλ θξαηψλ κειψλ, φζν θαη ζηελ έιιεηςε ζπιινγηθήο Δπξσπατθήο Σαπηφηεηαο. Με ηελ έληαμε λέσλ ρσξψλ ζηελ ΔΔ, ζα δηεπξπλζεί απηή ε δηαθνξεηηθφηεηα, ηδηαίηεξα αλ ιάβνπκε ππφςε ην φηη ηα ππνςήθηα θαη ηα ελ δπλάκεη ππνςήθηα θξάηε αθφκα θαη ζήκεξα βξίζθνληαη ζε «δηπισκαηηθή» ζχγθξνπζε ηφζν κεηαμχ ηνπο, φζν θαη κε πθηζηάκελα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ. Ζ πηζαλφηεηα γηα ηε δεκηνπξγία ελφο Δπξσπατθνχ Γήκνπ θαη κηαο θνηλήο Δπξσπατθήο Σαπηφηεηαο, ζα απνκαθξπλζεί αθφκε πεξηζζφηεξν. 311 Θα ηαλ αξθεηά δχζθνιν λα εκθπζεζεί εμίζνπ ε επξσπατθή ηαπηφηεηα ζε έλαλ έξβν θαη έλαλ Αιβαλφ, ή ζε έλαλ θνπηαλφ θαη έλαλ Έιιελα. Αλ πνηέ γηλφηαλ απηφ, ηφηε ε ίδηα ε Έ.Δ ζα δηθαηνινγνχζε πξαγκαηηθά ηελ χπαξμε ηεο σο έλσζε. 312 Δπίζεο, ε έληαμε λέσλ θξαηψλ ελδέρεηαη λα επηβαξχλεη ηελ ήδε ππάξρνπζα πξφθιεζε ηεο ζεζκηθήο πξνζαξκνγήο θαη λα θαηαζηήζεη επηηαθηηθφηεξε ηελ αλάγθε γηα 310 χκθσλα κε ηνλ Zielonka, ε ηαπηφηεηα δχζθνια αλαπηχζζεηαη ζε έλα πνιχπινθν ζχζηεκα δηαξθψλ δηαθαλνληζκψλ, κε ξεπζηφ ην ζψκα ησλ κειψλ θαη ηελ χπαξμε επκεηάβιεησλ επηδηψμεσλ. Βι. Zielonka., Challenges of EU Enlargement, Journal of Democracy, ηνκ 15, ηρ 1, 2004, ζει Υξπζνρφνπ Γ., «Γηα κηα Δπξσπατθή Res Publica», Παπαδήζεο, 2005 & Chryssochoou Dimitris., EU democracy and the democratic deficit, ζει , ζην Cini Michelle., European Union Politics, Oxford University Press, Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη νξηζκέλνη εξεπλεηέο, φπσο ν Buonanno θαη ν Deakin ζην European Identity, ππνζηεξίδνπλ φηη ν βαζκφο ζηνλ νπνίν νη πνιίηεο ελζηεξλίδνληαη ηελ Δπξσπατθή ηαπηφηεηα, ζπλδέεηαη κε ηα «ρξεζηηθά νθέιε» (instrumental benefits) πνπ απνθνκίδνπλ απφ ηελ ΔΔ. Βι Buonannp L & Deakin A., European Identity, ζην Nugent (επηκ), European Union Enlargement, New York, Palgrave, Maccmillan, 2004, ζει. 95 & Καληαξδή Διηζάβεη, ζει

125 εμεχξεζε ιχζεο, γεγνλφο πνπ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηε δπλαηφηεηα ελζσκάησζεο λέσλ κειψλ απφ ηελ ΔΔ. Ζ έληαμε ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ ζηελ ΔΔ ζα απμήζεη ηελ αλνκνηνγέλεηα ηεο Έλσζεο κε απνηέιεζκα λα θαηαζηεί δπζθνιφηεξε ε αλάπηπμε εληαίσλ ζηάζεσλ εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ηεο ΔΔ. Ο αξηζκφο ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ θαζψο θαη νη καθξνρξφληεο δηακάρεο κεηαμχ ηνπο δεκηνπξγεί εξσηήκαηα ζρεηηθά κε ηελ εζσηεξηθή πνιηηηθή δπλακηθή θαη ηεο ηζνξξνπίεο ζηελ Έλσζε. Δμάιινπ, εθηφο απφ ηελ Αιβαλία ηα ππφινηπα δπηηθά Βαιθάληα απνηεινχζαλ κέξε ηεο Γηνπγθνζιαβίαο, πσο είλαη δπλαηφ ελψ είρε απνηχρεη ην εγρείξεκα ηεο έλσζεο ηνπ, λα πεηχρεη ηψξα; Βέβαηα απφ ηελ άιιε, ππάξρεη θαη ην εληειψο αληίζεην ελδερφκελν ηεο δεκηνπξγίαο ελφο ζπλαζπηζκνχ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ κέζα ζηελ ΔΔ, γεγνλφο πνπ ζα κεηαβάιιεη ηηο ηζνξξνπίεο ζηελ Έλσζε. Σν ρακειφ ΑΔγρΠ ησλ ρσξψλ ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ, ελδέρεηαη λα επεξεάζεη ηελ ΔΔ θαη λα επηθέξεη πηέζεηο ζηα Γηαξζξσηηθά Σακεία. Δπηπξφζζεηα, ην ελδερφκελν καδηθήο κεηαλάζηεπζεο ησλ Βαιθάλησλ πξνο ηε Γχζε, ελδέρεηαη λα πξνθαιέζεη πνιιαπιά πξνβιήκαηα. Παξάιιεια, ππνζηεξίδεηαη φηη ε δηαδηθαζία δηεχξπλζεο ηεο ΔΔ ζα νδεγήζεη ζε ζνβαξή επηβξάδπλζε ηεο επξσπατθήο δηαδηθαζίαο. Ζ εηεξνγέλεηα ζηα επίπεδα θνηλσληθφ-νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, ηδενινγηψλ θαη ηαπηνηήησλ ελδέρεηαη λα νδεγήζεη ζε δηαθνπή ηεο δηαδηθαζίαο ζπγθξφηεζεο ηεο ΔΔ ζε Πνιηηηθή Έλσζε κε νκνζπνλδηαθέο βάζεηο. ζνλ αθνξά ηηο Δπξσπατθέο ζθέςεηο γηα αλ ζα πξέπεη λα πξνσζεζεί ε δηεχξπλζε, αξρηθά ππήξραλ δχν ελαιιαθηηθέο 313, ηεο εκβάζπλζεο 314 ή ηεο δηεχξπλζεο 315. ηε 313 ε απηέο ηηο δχν ελαιιαθηηθέο πξέπεη λα πξνζηεζεί θαη κηα ηξίηε, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ην ηδαληθφηεξν ζα ήηαλ ε δηαηήξεζε ηεο ηζνξξνπίαο κεηαμχ δηεχξπλζεο θαη εκβάζπλζεο ή νινθιήξσζεο. Παξάιιεια, αξθεηνί αλαιπηέο ππνζηεξίδνπλ φηη ε δηεχξπλζε ζπλδέεηαη κε ηελ εκβάζπλζε. Ζ εκπεηξία έδεημε φηη πξηλ απφ θάζε γχξν δηεχξπλζεο δξνκνινγήζεθαλ δηαδηθαζίεο εκβάζπλζεο (πρ πξηλ απφ ηελ έληαμε ηεο Ηζπαλίαο θαη Πνξηνγαιίαο ηέζεθαλ ηα βαζηθά ζηνηρεία γηα ηελ ΔΔΠ). Δπίζεο, ε εκβάζπλζε πξφσζεζε ηελ δηεχξπλζε. Βι. Nugent Neil., Πνιηηηθή θαη δηαθπβέξλεζε ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, αββάιαο, Αζήλα 2003, ζει Ζ εκβάζπλζε ζπλδέεηαη κε ηελ επέθηαζε ησλ ππεξεζληθψλ ζηνηρείσλ θαη ησλ αξκνδηνηήησλ πνιηηηθήο. Ζ εκβάζπλζε απμάλεη ηα εκπφδηα γηα ηελ έληαμε λέσλ κειψλ, θαζηζηψληαο νινέλα θαη δπζθνιφηεξε ηελ εθπιήξσζε ησλ πξνυπνζέζεσλ ηνπ θνηλνηηθνχ θεθηεκέλνπ. 315 Ζ δηεχξπλζε ελδέρεηαη λα ζπληειέζεη ζηε δηαζθάιηζε ηεο εηξήλεο, ηεο ζηαζεξφηεηαο, ηεο δεκνθξαηίαο, ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ, θαη ζηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε θαη επεκεξία ηεο ΔΔ. Δπηπξφζζεηα, 125

126 ζπλέρεηα ην δίιεκκα κεηεμειίρζεθε ζηηο εμήο ελαιιαθηηθέο : (1) λα επηβξαδπλζεί ή λα εγθαηαιεηθζεί ε δηεχξπλζε ηεο ΔΔ κε λέεο ρψξεο 316, (2) λα πξνρσξήζεη ε δηεχξπλζε αιιά ηαπηφρξνλα λα αλαδεηεζνχλ λέα πξφηππα γηα ηε πξνψζεζε ηεο βαζχηεξεο πνιηηηθήο ελνπνίεζεο 317 γηα ηα θξάηε πνπ ηελ επηζπκνχλ. Σειηθά, εγθαηαιείθζεθε εληειψο ε πξψηε ελαιιαθηηθή, δεδνκέλεο ηεο πξφζθαηεο εκπεηξίαο κε ηηο ΥΚΑΔ 318, σζηφζν αθέζεθε αλνηρηφ ην πεξηζψξην γηα ηελ πξνψζεζε ηεο δεχηεξεο ελαιιαθηηθήο. Απηφ ζα κπνξνχζε λα ιάβεη ηε κνξθή ηεο δεκηνπξγίαο ηξηψλ «θαζεζηψησλ» ζπκκεηνρήο ζηελ ΔΔ: (α) ηεο πιήξνπο ζεζκηθήο έληαμεο (full institutional membership), (b) ηεο πνιηηηθήο ζπκκεηνρήο (political membership) θαη ηεο ζπλδεζηαθήο ζπκκεηνρήο (associated membership). Δλδερνκέλσο απηφ ην ζρήκα, λα έιπλε ηα πξνβιήκαηα πνπ ζα κπνξνχζαλ λα δεκηνπξγεζνχλ ιφγσ ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο θαη δηαθνξνπνίεζεο ησλ θξαηψλ πνπ επηζπκνχλ ηελ έληαμε. 319 Σππηθά ε δηαδηθαζία γηα ηε κειινληηθή δηεχξπλζε ηεο Έλσζεο «νινθιεξψλεηαη» κε ηηο ρψξεο ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ. Χζηφζν, ππάξρεη κηα άιιε κεγάιε νκάδα ρσξψλ πνπ θηινδνμεί λα θαηαζηεί κέξνο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, φπσο ε Οπθξαλία 320, ε Μνιδαβία 321 πνπ επηζπκνχλ λα εληαρζνχλ ή νη ηξεηο ρψξεο ηνπ Καπθάζνπ 322 (Αξκελία, κπνξεί λα θαηαζηήζεη ηελ ΔΔ αληαγσληζηηθφηεξε νηθνλνκία. Απφ ηελ άιιε πιεπξά ε δηεχξπλζε αθαηξεί ηε ζπλεθηηθφηεηα απφ ηελ ΔΔ, κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγνχληαη πξνβιήκαηα ζηηο δηαδηθαζίεο πνιηηηθήο. 316 Ζ εγθαηάιεηςε ηεο δηεχξπλζεο ζα ηζνδπλακνχζε κε πνιηηηθφ ζνθ κε απξφβιεπεο πνιηηηθέο ζπλέπεηεο γηα ηε ζηαζεξφηεηα θαη ηε γεσπνιηηηθή ηζνξξνπία ηεο Δπξψπεο. Ζ απνγνήηεπζε ησλ ππνςεθίσλ ρσξψλ ζα κπνξνχζε λα παγψζεη ηε δηαδηθαζία ησλ εζσηεξηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ θαη λα απμήζεη ηε πνιηηηθή αζηάζεηα ζηελ Δπξψπε. Ησαθεηκίδεο Παλαγηψηεο., Σν κέιινλ ηεο Δπξψπεο, Ζ Πξννπηηθή ηεο Δπξσπατθήο Οκνζπνλδίαο θαη ε Διιάδα, Η.ηδέξεο, ζει Αλαθνξηθά κε απηφ έρνπλ δηαηππσζεί θαηά θαηξνχο δηάθνξεο απφςεηο φπσο ε δεκηνπξγία κηαο Δπξψπεο πνιιαπιψλ ηαρπηήησλ ή κηαο Δπξψπεο Οκφθεληξσλ Κχθισλ. 318 Σειηθά, ε ΔΔ δηάιεμε λα είλαη πεξηζζφηεξν επξσπατθή θαη ιηγφηεξν έλσζε, επέιεμε ηε δηεχξπλζε 319 Βι. Ησαθεηκίδεο Παλαγηψηεο. 320 Ζ Οπθξαλία απνηειεί, πιένλ, έλα απφ ηα πην κεγάια ζε έθηαζε γεηηνληθά θξάηε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ( η.ρικ). Οη ζρέζεηο ΔΔ Οπθξαλίαο εδξάδνληαη ζηε πκθσλία Δηαηξηθήο ρέζεο θαη πλεξγαζίαο (1998), ε νπνία θαζηεξψλεη ηαθηηθφ πνιηηηθφ δηάινγν θαη πξνβιέπεη ηελ πξνψζεζε ησλ εκπνξηθψλ ζρέζεσλ θαη ηεο νηθνλνκηθήο ζπλεξγαζίαο. Δληφο ηνπ 2007 μεθίλεζαλ δηαπξαγκαηεχζεηο γηα ηελ αληηθαηάζηαζε ηεο πκθσλίαο απηήο κε κία λέα, Δληζρπκέλε πκθσλία, ε νπνία ζα αλαπηχζζεη αθφκε πεξηζζφηεξν ην ππάξρνλ επξχ πεδίν ζπλεξγαζίαο ζηνλ νηθνλνκηθφ θαη πνιηηηθφ ηνκέα. Αλ θαη ε Οπθξαλία ζπρλά δεηά απφ ηελ ΔΔ λα ηεο αλαγλσξηζζεί εληαμηαθή πξννπηηθή, ε ΔΔ ζεσξεί φηη ηελ παξνχζα θάζε νχηε ε Οπθξαλία νχηε ε ΔΔ είλαη έηνηκεο γηα θάηη ηέηνην θαη φηη απηφ πνπ πξνέρεη είλαη ε Οπθξαλία λα ζπλερίζεη απξφζθνπηα ηηο κεηαξξπζκίζεηο πνπ έρεη αλαιάβεη. &ctime= Βαζηθφο ζηφρνο ηεο Δ.Δ. ζηηο ζρέζεηο ηεο κε ηε Μνιδαβία, φπσο θαη κε φιεο ηηο ρψξεο πνπ πξνήιζαλ απφ ηε δηάιπζε ηεο Δ...Γ, είλαη λα ηελ βνεζήζεη λα αληεπεμέιζεη ζηηο δπζθνιίεο ηεο κεηάβαζεο ζηελ νηθνλνκία ηεο αγνξάο, εμαζθαιίδνληαο ηαπηφρξνλα ηελ εγθαζίδξπζε θξάηνπο δηθαίνπ θαη δεκνθξαηηθψλ ζεζκψλ. Δπηπιένλ, ε Δ.Δ. επηδηψθεη λα εμαζθαιίζεη ηε δηαθχιαμε ηεο εδαθηθήο αθεξαηφηεηαο θαη 126

127 Αδεξκπατηδάλ, Γεσξγία). Οη Πξναλαθεξφκελεο ρψξεο 323 επηζπκνχλ κέζσ ηεο έληαμεο ηνπο ζηελ ΔΔ λα βειηηψζνπλ ηελ νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή επεκεξία ηνπο θαη λα δηαζθαιίζνπλ ζηαζεξφηεηα ζηνπο δεκνθξαηηθνχο ζεζκνχο. Παξάιιεια, επηδηψθνπλ λα κεγηζηνπνηήζνπλ ηελ αζθάιεηα ηνπο θαη ηελ δηαπξαγκαηεπηηθή ηνπο δχλακε παγθνζκίσο. Απφ ηελ άιιε, ε έληαμε ησλ ρσξψλ απηψλ ζα επηθέξεη νθέιε θαη γηα ηελ ίδηα ηελ έλσζε, ζα εληζρχζεη ην ξφιν ηεο ζην δηεζλή ρψξν θαη ζα δηεπθνιχλεη ηηο δηαδηθαζίεο εμσηεξηθήο θαη εκπνξηθήο πνιηηηθήο θαη πνιηηηθήο γηα ηελ αζθάιεηα. Ζ πνιηηηθή νινθιήξσζεο ηεο έλσζεο, ε νπνία ζα είλαη απνηέιεζκα κηαο επηηπρνχο ζπληαγκαηνπνίεζεο ηεο κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί κφλν εάλ νξηνζεηεζνχλ νξηζηηθά ηα εμσηεξηθά ηεο ζχλνξα. Βέβαηα, ππάξρεη θαη ε αληίζεηε άπνςε, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε ζπλερήο δηεχξπλζή δεκηνπξγεί πξνβιήκαηα ζπλνρήο θαη θπζηνγλσκίαο ζηελ E.E. Γελ κπνξεί ε ΔΔ λα ηειεηψλεη ζηε κέζε ηεο Αζίαο ζπλνξεχνληαο κε πεξηνρέο κεγάιεο έθηαζεο, ελψ ρξεηάδεηαη λα παξακείλεη ζηελ Δπξσπατθή Ήπεηξν πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιίζεη ηελ ίδηα ηελ χπαξμή ηεο ζαλ ηέηνηα. αλεμαξηεζίαο ηεο Μνιδαβίαο απέλαληη ζηηο πξνζπάζεηεο απφζρηζεο ηεο επαξρίαο ηεο Τπεξδλεηζηεξίαο. Απψηεξνο ζθνπφο ηεο πνιηηηθήο απηήο είλαη ε πνιηηηθή θαη νηθνλνκηθή ζηαζεξνπνίεζε ηεο ρψξαο. πσο θαη κε ηηο ππφινηπεο ρψξεο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ κεηά ηε δηάιπζε ηεο Δ...Γ, νη ζρέζεηο ηεο Δ.Δ. κε ηελ Μνιδαβία εδξάδνληαη ζηελ πκθσλία Δηαηξηθήο ρέζεο θαη πλεξγαζίαο. Σν 2005 ππνγξάθεθε ην Δπξσπατθφ ρέδην Γξάζεο ηεο Μνιδαβίαο Ζ Μνιδαβία έρεη δεηήζεη λα ραξαθηεξηζζεί σο ππνςήθηα πξνο έληαμε ζηελ Δ.Δ. Βι Ζ Δπξσπατθή Έλσζε έρεη ζεκαληηθά πνιηηηθά θαη νηθνλνκηθά ζπκθέξνληα ζηελ επαίζζεηε πεξηνρή ηνπ Καπθάζνπ, πνπ απνηειεί ηε γέθπξα κεηαμχ Δπξψπεο θαη Αζίαο. Σέζζεξεηο είλαη νη βαζηθέο πξνηεξαηφηεηεο ηεο πνιηηηθήο ηεο Δ.Δ. ζηελ πεξηνρή ηνπ Ννηίνπ Καπθάζνπ: ε εηξεληθή επίιπζε ησλ δηαθνξψλ ζηελ πεξηνρή,, ν εθδεκνθξαηηζκφο θαη ζεβαζκφο ησλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ,, ε πξνψζεζε ηνπ εκπνξίνπ θαη ησλ επελδχζεσλ, θαη ε ζπλεξγαζία ζε ζέκαηα θαηαπνιέκεζεο ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο, θαη ηδηαίηεξα ζηνλ ηνκέα ησλ λαξθσηηθψλ θαη ηεο ηξνκνθξαηίαο. 323 Πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη ε ΔΔ ζηε πξνζπάζεηα ηεο λα έρεη θαιέο ζρέζεηο γεηηλίαζεο πξνψζεζε παξάιιεια κε ηελ δηεχξπλζε ΔΔ ηνπ Μαΐνπ 2004, ηελ Δπξσπατθή Πνιηηηθή Γεηηνλίαο (ΔΠΓ), ε νπνία έζεηε σο ηελ απνθπγή δεκηνπξγίαο λέσλ δηαρσξηζηηθψλ γξακκψλ κε ηηο γεηηνληθέο ρψξεο. Μέζσ ηεο πνιηηηθήο απηήο πξνσζείηαη ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ε πνιηηηθή ζηαζεξφηεηα θαη ε θαιχηεξε δηαθπβέξλεζε ρσξψλ νη νπνίεο δελ πξφθεηηαη λα θαηαζηνχλ, ηνπιάρηζηνλ ζην εγγχο κέιινλ, Κ-Μ ηεο ΔΔ. Πξφθεηηαη γηα 16 ρψξεο: α) πνπ πξνήιζαλ απφ ηε δηάιπζε ηεο η. ΔΓ (Οπθξαλία, Μνιδαβία, Γεσξγία, Αξκελία, Αδεξκπατηδάλ, Λεπθνξσζία) θαη β) Μεζνγεηαθέο ρψξεο (Αιγεξία, Σπλεζία, Μαξφθν, Αίγππηνο, Ηζξαήι, Ηνξδαλία, Λίβαλνο, Παιαηζηηληαθή Αξρή, πξία θαη Ληβχε ε ηειεπηαία πξνο ην παξφλ ρσξίο ζπκβαηηθέο ζρέζεηο κε ηελ ΔΔ). Ζ ΔΠΓ πινπνηείηαη κέζσ ησλ ρεδίσλ Γξάζεο (Action Plans) αλά ρψξα, ηα νπνία ζέηνπλ πξνηεξαηφηεηεο θαη ζηφρνπο πξνο επίηεπμε, ζε πνιινχο ηνκείο. Πξνυπφζεζε γηα ηελ ζχλαςε ελφο ρέδηνπ Γξάζεο είλαη ε χπαξμε ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ΔΔ θαη ελδηαθεξφκελεο ρψξαο, δει. είηε πκθσλίαο Δηαηξηθήο ρέζεο θαη πλεξγαζίαο (ρψξεο ηεο η. ΔΓ), είηε πκθσλίαο χλδεζεο (Μεζνγεηαθέο ρψξεο). Ζ EΠΓ είλαη αλεμάξηεηε απφ ην δήηεκα ηεο πηζαλήο έληαμεο ζηελ Δ.Δ. ησλ ρσξψλ απηψλ θαη ε εθαξκνγή ηεο ζα εμαξηεζεί απφ ηελ πνξεία ηεο θάζε ζπκκεηέρνπζαο ρψξαο. 127

128 Δπίζεο, ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη πξνθεηκέλνπ λα δηεπξπλζεί ε Έλσζε 324 ζε απηφ ηνλ βαζκφ, ζα πξέπεη απφ ηε κηα λα δηεπζεηεζνχλ ηα εζσηεξηθά πξνβιήκαηα 325 ηεο θαη απφ ηελ άιιε λα δνζεί απάληεζε ζην εξψηεκα σο πνπ κπνξεί λα θηάζεη ε Δπξψπε ζε φξνπο Γηεχξπλζε θαη πνηα ζα πξέπεη λα είλαη ηα εμσηεξηθά ζχλνξα ηεο ρψξαο. Πίλαθαο 8 ΥΧΡΔ ΚΟΝΣΑ ΣΖΝ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΠΡΟΟΠΣΗΚΖ Υψξα Έρεη Τπνβιεζεί ή Δπηθξαηνχζα εκαληηθά αλακέλεηαη λα Θξεζθεία Πξνβιήκαηα ππνβιεζεί αίηεζε έληαμεο Κξναηία Ναη Υξηζηηαληζκφο πλνξηαθέο Γηαθσλίεο κε ινβελία θαη Ηηαιία Λεπθνξσζία Ναη Υξηζηηαληζκφο Απνιπηαξρηθφ Καζεζηψο εξβία Ναη Υξηζηηαληζκφο Μεηνλνηηθά πξνβιήκαηα, δήηεκα Κνζζφβνπ Αξκελία Υξηζηηαληζκφο Δκθχιηνο αλαβξαζκφο, πξνβιήκαηα κε Αδεξκπατηδάλ θαη Σνπξθία Π.Γ.Γ.Μ Ναη Υξηζηηαληζκφο - Έληαζε κε Διιάδα Μσακεζαληζκφο θαη εζλνηηθέο Γεσγξαθηθφο Πξνζδηνξηζκφο Γπηηθά Βαιθάληα Αλαηνιηθή Δπξψπε Γπηηθά Βαιθάληα Καχθαζνο Γπηηθά Βαιθάληα 324 Ο Πξφεδξνο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, Jose Manuel Baroso, δήισζε φηη ε Δπξσπατθή Έλσζε δελ κπνξεί λα δερηεί ζηνπο θφιπνπο ηεο λέα θξάηε-κέιε, πξηλ μεθαζαξίζεη ην ζέκα ηνπ Δπξσπατθνχ πληάγκαηνο. Τπέξ απηήο ηεο άπνςεο ηάζζεηαη θαη ν αξκφδηνο Δπίηξνπνο γηα ηε Γηεχξπλζε Olli Rehn, ν νπνίνο κίιεζε γηα αλαγθαία ζπληαγκαηηθή απνθαηάζηαζε κεηά ηελ πξνζρψξεζε ηεο Βνπιγαξίαο θαη ηεο Ρνπκαλίαο. 325 Ο ξπζκφο ησλ δηεπξχλζεσλ πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε ηελ απνξξνθεηηθή ηθαλφηεηα ηεο ΔΔ 128

129 δηακάρεο Σνπξθία Ναη Μσακεζαληζκφο Πξφβιεκα κε Κνπξδηθέο κεηνλφηεηεο, δηαθνξέο κε Διιάδα θαη Κχπξν Βνζλία Ναη Μσακεζαληζκφο Μεηνλνηηθά Δξδεγνβίλε Πξνβιήκαηα Αιβαλία Ναη Μσακεζαληζκφο Δληάζεηο κε ΠΓΓΜ, Διιάδα θαη εξβία. Οπθξαλία Ναη Υξηζηηαληζκφο Έληαζε κε Ρσζία θαη Μνιδαβία Γεσξγία Ναη Υξηζηηαληζκφο Δκθχιηνο Πφιεκνο, έληαζε κε Ρσζία Αδεξκπατηδαλ Μσακεζαληζκφο εκαληηθέο Δκθχιηεο Δληάζεηο- Πξνβιήκαηα κε ηελ Αξκελία Μνιδαβία Ναη Υξηζηηαληζκφο Έληαζε κε Οπθξαλία, Φηψρεηα, εκαληηθέο Δκθχιηεο εληάζε ηο, νβαξφ πξφβιεκα ηεο de facto απνζρηζζείζαο επαξρίαο ηεο Τπεξδλεηζηεξίαο. Βαιθάληα Γπηηθά Βαιθάληα Γπηηθά Βαιθάληα Αλαηνιηθή Δπξψπε Καχθαζνο Καχθαζνο Αλαηνιηθή Δπξψπε 129

130 Β ΜΔΡΟ ΜΔΛΔΣΗ ΠΔΡΙΠΣΧΗ : ΑΠΟΚΔΝΣΡΧΗ ΣΗΝ ΠΓΓΜ In this part of the world it is difficult to find the true path between reason and emotion, myth and reality. This is the burden of Balkans, which prevents us from becoming truly European Kiro Gligorov Β.1. ΔΙΑΓΧΓΙΚΔ ΠΑΡΑΣΗΡΗΔΙ Δίλαη νινθάλεξν φηη ηελ επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, φπνπ εληζρχνληαη νη ππεξεζληθνί νηθνλνκηθνί θαη πνιηηηθνί ζεζκνί, νη πνιίηεο θαη νη ηνπηθέο θνηλσλίεο φιν θαη πεξηζζφηεξν πξνζθεχγνπλ ζην θνληηλφηεξν επίπεδν εμνπζίαο, ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε γηα ηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ ηνπο. Ζ Απνθέληξσζε κε Απηνδηνίθεζε θαη ε ζεζκηθή αλαγλψξηζε ηνπ πξσηαγσληζηηθνχ ξφινπ ηεο ζηε ηνπηθή αλάπηπμε, απνηεινχλ ζηξαηεγηθή επηινγή γηα ηελ ελίζρπζε ηεο δεκνθξαηίαο, ηεο αμηνπηζηίαο ησλ αληηπξνζσπεπηηθψλ θαη ζπκκεηνρηθψλ ζεζκψλ, ηεο αληαγσληζηηθήο νηθνλνκηθήο παξέκβαζεο, ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο, ηεο επίηεπμεο ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο. πσο δηαθάλεθε απφ ην πξνεγνχκελν θεθάιαην, ε ΠΓΓΜ, είλαη αληηκέησπε κε δηάθνξεο πξνθιήζεηο φπσο ε δηαθζνξά 326, νη εζλνηηθέο δηακάρεο, ε αζζελήο θνηλσλία ησλ πνιηηψλ θηι. Μηα ζεκαληηθή ελέξγεηα γηα λα μεπεξαζηνχλ φια απηά ηα πξνβιήκαηα είλαη ε ελίζρπζε ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζηε ρψξα, ψζηε λα ππάξρεη κεγαιχηεξνο έιεγρνο, ινγνδνζία θαη επηπιένλ λα εληζρπζεί ε ηνπηθή δεκνθξαηία πνπ ζπλεπάγεηαη ηελ ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ. Γηα λα επηηεπρζεί ε απνθέληξσζε ζηε ρψξα, ζα πξέπεη λα ππάξρεη επξχηεξε πνιηηηθή θαη θνηλσληθή ζπλαίλεζε (θνηλσλία ησλ πνιηηψλ, πνιηηηθά θφκκαηα, ζεζκνί) θαη εκπηζηνζχλε ηφζν αλάκεζα ζηε θεληξηθή εμνπζία θαη ηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε, φζν θαη αλάκεζα ζηνπο αλζξψπνπο πνπ ζπλαπνηεινχλ ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε. 326 ηηο κηθξέο δνκέο εμνπζίαο ε δηαθζνξά δελ ράλεηαη ζηελ αλσλπκία ησλ ηεξάζηησλ γξαθεηνθξαηηθψλ νξγαληζκψλ. Ζ απνθέληξσζε ησλ εμνπζηψλ απφ ην θεληξηθφ θξάηνο, παξά ηηο πξψηεο δπζιεηηνπξγίεο ηεο, δεκηνπξγεί θνηλσληθνχο κεραληζκνχο ειέγρνπ 130

131 Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί απηφ ζα πξέπεη λα εμεπξεζνχλ νη κεραληζκνί πνπ εμαζθαιίδνπλ απηή ηε ζπλαίλεζε. Δπηπιένλ, ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε ζα πξέπεη φρη κφλν λα απνθηήζεη ηα θαηάιιεια κέζα (βειηησκέλν λνκνζεηηθφ πιαίζην, εμαζθάιηζε νηθνλνκηθψλ πφξσλ, ηξνπνπνίεζε κεραληζκψλ εθαξκνγήο ησλ ηνπηθψλ πνιηηηθψλ) θαη ηηο αξκνδηφηεηεο, αιιά ζα πξέπεη λα έρεη ηελ ηθαλφηεηα θαη ηε ζέιεζε λα αζθεί απνηειεζκαηηθά απηέο ηηο αξκνδηφηεηεο. Ζ δηνηθεηηθή απηνηέιεηα, ε απνθαζηζηηθή απνθέληξσζε εμνπζηψλ θαη ε νηθνλνκηθή απηνδπλακία απνηεινχλ ηνπο βαζηθνχο ππιψλεο κεηεμέιημεο ησλ αξρψλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο ζε πξαγκαηηθά απηνδχλακα φξγαλα θαη φρη ζε δηεθπεξαησηέο θαη εληνινδφρνπο ηεο θεληξηθήο εμνπζίαο Ζ κέρξη ηψξα εκπεηξία, απνδεηθλχεη φηη εθηφο απφ ηνπο εζσηεξηθνχο παξάγνληεο πνπ νδεγνχλ ζε κηα κεηαξξπζκηζηηθή πξνζπάζεηα, θαη ην εμσγελέο «impetus», κπνξεί λα ζπλεηζθέξεη αξθεηά ζηε δξνκνιφγεζε κεηαξξπζκίζεσλ. πλεπψο, ε δηεζλήο θνηλφηεηα, νη νξγαληζκνί θαη ηα επηκέξνπο θξάηε κπνξνχλ λα ζπλεηζθέξνπλ θαζνξηζηηθά ζηελ ελζάξξπλζε κεηαξξπζκίζεσλ ζην ηνκέα ηεο απνθέληξσζεο. ην κέξνο απηφ ηεο εξγαζία, επηδηψθεηαη αξρηθά ε ηζηνξηθή αλαζθφπεζε ησλ ζεζκψλ ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη ησλ πνιηηηθψλ απνθέληξσζεο ζηε ΠΓΓΜ, ε πεξηγξαθή ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο θαη ε ζπλεηζθνξά ησλ εμσγελψλ παξαγφλησλ θαη ηδηαίηεξα ηεο ΔΔ, ζηε δξνκνιφγεζε θαη εθαξκνγή κεηαξξπζκίζεσλ πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ ελίζρπζε ηεο απνθέληξσζεο. 131

132 Β.2. ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΓΡΟΜΗ ΣΧΝ ΔΝΔΡΓΔΙΧΝ ΚΑΙ ΣΧΝ ΠΟΛΙΣΙΚΧΝ ΑΠΟΚΔΝΣΡΧΗ ΣΗ ΠΓΓΜ 327 The local self government is an art of common life in the municipalities and in the cities. Therefore a lot of efforts are invested in providing a better life within. 328 Prof. Dr. Ganter Rinsche Μεηά ηελ αλεμαξηεηνπνίεζε ηεο ΠΓΓΜ, ε ρψξα βξέζεθε αληηκέησπε κε ηελ πξφθιεζε κηαο ηξηπιήο κεηάβαζεο, ηεο κεηάβαζεο ζηε δεκνθξαηία, ηελ νηθνλνκία ηεο αγνξάο, αιιά θαη ζηελ εμαζθάιηζε ηεο εδαθηθήο ηεο αθεξαηφηεηαο. 329 Οη γεληθφηεξεο πνιηηηθέο, θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο δπζρέξαηλαλ ηε κεηάβαζε απηή. Τπφ απηέο ηηο ζπλζήθεο, θπζηθφ επαθφινπζν ήηαλ ε χπαξμε εκπνδίσλ ζηε πξνζπάζεηα νηθνδφκεζεο δεκνθξαηηθψλ ηνπηθψλ ζεζκψλ. Γηα εξεπλεηηθνχο ιφγνπο, ε ηζηνξηθή αλαδξνκή πνπ αθνινπζεί, θαηεγνξηνπνηείηαη, κε βάζε ηελ χπαξμε αλάινγσλ νξφζεκσλ, ζε ηέζζεξηο πεξηφδνπο : (1) , φπνπ θπξηαξρνχζε ην κνληέιν ηεο ειεγρφκελεο νηθνλνκίαο, ελψ ε ΠΓΓΜ ήηαλ αλαπφζπαζην κέξνο ηεο ΓΟΓ, (2) , ηα πξψηα ρξφληα ηεο κεηάβαζεο, (3) , κεηά ηε πλζήθε ηεο Ορξίδαο, ε νπνία ζπλέβαιε ζηελ επηηάρπλζε ησλ κεηαξξπζκηζηηθψλ πξνζπαζεηψλ, (4) 2005-ζήκεξα. 327 Σν θεθάιαην απηφ, ζηεξίρηεθε ζηε κειέηε ηνπ Todorovski Ilija., Local Government in Macedonia, Chapter 6, ζει ζην Kandeva Emilia (επηκ)., Stabilization of Local Governments, Local Governments in Central and Eastern Europe, 2001 ζηελ ηζηνζειίδα Macedonia.pdf, Todorovski Ilija., Local Self-Government And Decentralization In The Republic Of Macedonia, Introductory notes - Brief history of the Macedonian local government system, θαζψο επίζεο θαη ζηε κειέηε ηνπ Karkatsoulis Panagiotis., Local self-government reforms as an ambivalent means for peace and social inclusion: The case of former Yugoslav Republic of Macedonia, South East Conference on Public Administration (SECoPA), Rediscovering the Administrative State : New Appreciation for the Role of Government, Savannah-Georgia, October 12-14, Prof. Dr. G nter Rinsche., The Local Self-Government Politics as an Engine Force towards the European Integration, Skopje, March 2005, ISSN , Magazine for political-societal subjects, ζει Βι. ππνζεκείσζε

133 Η αποκέντρωση στη ΠΓΓΜ τα έτη Δπηιέρζεθε σο ζεκείν έλαξμεο ηεο κειέηεο ην 1974, δηφηη ηφηε ςεθίζηεθε ην ηέηαξην Γηνπγθνζιαβηθφ χληαγκα, ζχκθσλα κε ην νπνίν απνδπλακσλφηαλ ε ζέζε ηεο Οκνζπνλδίαο θαη εληζρχνληαλ ν απνθεληξσηηθφο νκνζπνλδηαθφο ραξαθηήξαο 330 ηεο ΟΓΓ. εκαληηθνί ηνκείο αξκνδηνηήησλ κεηαθέξζεθαλ ζηηο Οκφζπνλδεο πνιηηείεο θαη ηηο Απηφλνκεο Δπαξρίεο, φπσο ζε ζέκαηα εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, άκπλαο, νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο. Παξάιιεια, δηλφηαλ ε δπλαηφηεηα ζηηο Γεκνθξαηίεο θαη ηηο Απηφλνκεο Δπαξρίεο λα ηδξχνπλ ηακείν Υξεκαηνδφηεζεο Αλαπηπμηαθψλ Έξγσλ θαη επηρεηξήζεηο. Δπηπιένλ, παξαρσξνχληαλ ην δηθαίσκα ηεο πνιηηηζκηθή θαη θνηλσληθήο απηνδηνίθεζεο ζηνπο δήκνπο. Σν γεγνλφο ηεο ελίζρπζεο ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ νκνζπνλδηψλ ζηε ΟΓΓ δηαθάλεθε θαη ζην αληίζηνηρν ζχληαγκα ηνπ 1974 ηεο νζηαιηζηηθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Μαθεδνλίαο, ην νπνίν ελίζρπε ηελ αξρή ηεο απηφ-δηαρείξηζεο ζε φιεο ηηο ζθαίξεο ηεο νηθνλνκηθήο θαη ηεο πνιηηηθήο δσήο. Απφ ην σο ην 1991, ην ζχζηεκα ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζηελ ΠΓΓΜ,ήηαλ έληνλα απνθεληξσκέλν. Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ζπζηήκαηνο απηνχ απνηεινχζαλ : 1. ε δηεπξπκέλε δεκνζηνλνκηθή απηνλνκία ησλ ηνπηθψλ ζεζκψλ, 2. ε αηξεηφηεηα ησλ ηνπηθψλ αξρψλ, 3. ν δηνξηζκφο ησ ππαιιήισλ ησλ ηνπηθψλ ζεζκψλ απφ ηηο ίδηεο ηηο ηνπηθέο αξρέο, ρσξίο ηε παξέκβαζε ηεο ηφηε Γηνπγθνζιαβηθήο νκνζπνλδηαθήο θπβέξλεζεο, 4. χπαξμε ελφο κφλν βαζκνχ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο (κεγάινη δήκνη), 5. ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε είρε επξχηεξεο αξκνδηφηεηεο ζε δεηήκαηα εζληθήο αζθάιεηαο θαη νηθνλνκηθήο ξχζκηζεο economic regulation. 330 χκθσλα κε ην άξζξν 1 ηνπ ζπληάγκαηνο, ην Κξάηνο ζηεξίδεηαη ζηελ εμνπζία θαη ηελ απηνδηνίθεζε ηεο Δξγαηηθήο Σάμεο θαη ησλ Δξγαδνκέλσλ ζηα πιαίζηα ηνπ Οκνζπνλδηαθνχ Κξάηνπο. ην άξζξν 3 θαη 4, αλαθεξφηαλ φηη είλαη έλα δεκνθξαηηθφ θξάηνο, κηα ζνζηαιηζηηθή απηνδηνηθνχκελε θνηλφηεηα ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ησλ πνιηηψλ, φπσο επίζεο θαη ησλ ηζφηηκσλ ιαψλ θαη νκάδσλ ιανχ, ε νπνία ζηεξίδεηαη ζηελ Απηνδηάζεζε, ηελ Απηνδηνίθεζε θαη ηελ Απηνδηαρείξηζε. (Βι. ζρεηηθέο παξαγξάθνπο ζηελ εηζαγσγή) 331 Γηα ηε ζπληαγκαηηθή ηζηνξία ηεο ΠΓΓΜ πξηλ ην 1992 βι. Cvetan Cvetkovski., Constitutional History Of The Republic Of Macedonia, Centre for European Constitutional Law, ζηελ ηζηνζειίδα : 133

134 6. χπαξμε ηνπ νκνζπνλδηαθνχ Σακείνπ γηα ηνπο Τπαλάπηπρηνπο Γήκνπο ηεο ΓΜ. 7. δηνηθεηηθά θαη εθηειεζηηθά ζψκαηα ζε νκνζπνλδηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν, έρνληαο ην θαζέλα ηηο δηθέο ηνπο αξκνδηφηεηεο, είραλ επηθνξηηζηεί κε ηα δεηήκαηα δηαρείξηζεο ησλ απνθεληξσκέλσλ αξρψλ. Σν απνθεληξσηηθφ ζχζηεκα ηεο πεξηφδνπ εκπεξηείρε ζεηηθά θαη αξλεηηθά ζηνηρεία. πγθεθξηκέλα, ζηα πξνηεξήκαηα ηνπ ζπζηήκαηνο ζπγθαηαιεγφηαλ δπλαηφηεηα εκπινθήο ησλ δήκσλ ζε δηάθνξνπο ηνκείο πνιηηηθήο, φπσο ε νηθνλνκία, ε εθπαίδεπζε, ε πγεία, ν πνιηηηζκφο, ε θνηλσληθή πξφλνηα, νη ππνδνκέο θ.η.ι, γεγνλφο πνπ έθαλε ηε ηνπηθή θνηλσλία λα εμνηθεησζεί κε ηηο δηαδηθαζίεο ηεο πνιηηηθήο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ην απνθεληξσηηθφ ζχζηεκα ηεο πεξηφδνπ απηήο είρε αξθεηά ηξσηά ζεκεία, ηα νπνία ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο επηζθίαδαλ ηα ζεηηθά ζηνηρεία. Οη ηνπηθέο αξρέο δελ ήηαλ θαηάιιεια πξνεηνηκαζκέλεο λα δηαρεηξηζηνχλ νξζά ηηο λέεο αξκνδηφηεηεο πνπ ηνπο εθρσξήζεθαλ, ελψ παξάιιεια ε απεκπινθή ηεο θεληξηθήο εμνπζίαο απφ βαζηθνχο ηνκείο αξκνδηνηήησλ ησλ ηνπηθψλ αξρψλ, δεκηνπξγνχζε πνιηηηθφ θελφ, ην νπνίν αξθεηέο θνξέο ζπλέβαιε ζηε ελίζρπζε ηεο δηαθζνξάο. Πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζεί απηφ ζα έπξεπε ε εθρψξεζε ησλ αξκνδηνηήησλ ζηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε λα είλαη βαζκηαία θαη λα επέιζεη θαηφπηλ παξνρήο θαηάιιεισλ κεραληζκψλ θαη ηερλνγλσζίαο απφ ην θεληξηθφ θξάηνο ζηηο ηνπηθέο αξρέο. Υαξαθηεξηζηηθφ ηνκέα αλνξζνινγηθήο δξνκνιφγεζεο πνιηηηθψλ απφ ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε απνηειεί ν νηθνλνκηθφο ηνκέαο. Ζ έιιεηςε ηεο θαηάιιειεο γλψζεο θαη ε αδπλακία ηεο θεληξηθήο θπβέξλεζεο λα ζπληνλίζεη ηηο ηνπηθέο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο, επεξέαζε αξλεηηθά ηα νηθνλνκηθά κεγέζε ησλ ηνπηθψλ νηθνλνκηψλ θαη ζπλεπψο θαη ηνπ θεληξηθνχ ηνκέα. Ζ θαηαρξεζηηθή άζθεζε ηνπ δηθαηψκαηνο ίδξπζεο επηρεηξήζεσλ απφ ηηο ηνπηθέο αξρέο, νδήγεζε ζηελ απζαίξεηε θαη απξνγξακκάηηζηε δεκηνπξγία κηθξψλ επηρεηξήζεσλ, γεγνλφο πνπ επεξέαζε ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ρψξαο ζηηο δηεζλείο αγνξέο. Δπηπξφζζεηα, ε ζε κεγάιν βαζκφ δεκνζηνλνκηθή απηνηέιεηα ησλ δήκσλ, δεκηνχξγεζε αληζφηεηεο κεηαμχ ησλ δήκσλ, νη νπνίεο ήηαλ αδχλαην λα αληηκεησπηζηνχλ απφ ηελ ειάρηζηε ρξεκαηνδνηηθή ελίζρπζε ηνπ Σακείνπ γηα ηνπο Τπαλάπηπρηνπο Γήκνπο. 134

135 Σν γεγνλφο φηη ε εδαθηθή επηθξάηεηα θάζε δήκνπ απνηειείην απφ πφιεηο θαη ρσξία, θαλεξψλεη ηελ χπαξμε αληζνηήησλ θαη εληφο ηνπ δήκνπ. Δμαηηίαο ηεο αξηζκεηηθήο ππεξνρήο ηνπ αζηηθνχ πιεζπζκνχ, έλαληη ηνπ αγξνηηθνχ, εγθξίλνληαλ πην εχθνια ηα πξνγξάκκαηα θαη νη επελδχζεηο γηα ηηο πφιεηο, παξά γηα ηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο. Δμαηηίαο ηνπ κνλνθνκκαηηθνχ ζπζηήκαηνο, ε ζέζε θαη ε ηζρχο ησλ αξρψλ θαη ησλ ππάιιεισλ ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο εμαξηηφηαλ πεξηζζφηεξν απφ ηελ αθνζίσζε ηνπο ζην θφκκα, παξά απφ ην ηνπηθφ πιεζπζκφ, γεγνλφο πνπ αλαηξνχζε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εθινγηθήο δηαδηθαζίαο. Δπηπιένλ, ππήξρε κεδακηλή εκπινθή ηνπ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ ησλ κεγάισλ δήκσλ ζε δηαδηθαζίεο πνιηηηθήο. Σέινο, ζα πξέπεη λα αλαθεξζνχλ νη ζεκαληηθφηεξεο λνκνζεηηθέο πξάμεηο ηεο πεξηφδνπ πνπ αθνξνχλ άκεζα ή έκκεζα ηελ απνθέληξσζε. πγθεθξηκέλα: Ννκνζεηηθή Πξάμε πνπ αθνξά ηνπο Γήκνπο (Act Concerning Areas of Municipalities in the Republic of Macedonia 8/1976 and 16/1977) Ννκνζεηηθή Πξάμε γηα ηελ Κνηλσληθή Απηνπξνζηαζία (Social Self-Protection Act 18/1976) Ννκνζεηηθή Πξάμε πεξί Φεθνθνξίαο (Ballot Act 10/1978) Ννκνζεηηθή Πξάμε γηα ηηο Γεληθέο Αξρέο ηνπ Γεκνςεθίζκαηνο θαη ηεο Άκεζεο ζπκκεηνρήο ησλ Πνιηηψλ (Act on General Principles of Referendum and Direct Participation of Citizens 19/1979) Γεληθή Ννκνζεηηθή Πξάμε γηα ηε Γηνηθεηηθή Γηαδηθαζία (General Administrative Procedure Act 47/1986). Ννκνζεηηθή Πξάμε γηα ην Δζληθφ Σακείν Αλάπηπμεο (National Development Fund Act 20/1990) Ννκνζεηηθή Πξάμε γηα ηε Γηνηθεηηθή Δπηζεψξεζε (Administrative Inspection Act 23/1990) Ννκνζεηηθή Πξάμε γηα ηηο Δθινγέο θαη ηελ Αλάθιεζε ησλ Δζληθψλ θαη Σνπηθψλ πκβνπιίσλ. (Act for Election and Recall of National and Local Assemblies' Representatives 28/1990) Ννκνζεηηθή Πξάμε γηα ηε Γεκφζηα Γηνίθεζε ( Public Administration Act 40/1990) 135

136 Η αποκέντρωση στη ΠΓΓΜ τα έτη Γηα λα κπνξέζεη λα αληηκεησπίζεη ηα εζλνηηθά, πνιηηηθά θαη νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα πνπ ππήξραλ ακέζσο κεηά ηεο αλαθήξπμε ηεο αλεμαξηεζίαο ηεο ην 1991,ε ΠΓΓΜ πηνζέηεζε έλα ζχζηεκα πεξηζζφηεξν ζπγθεληξσηηθφ απφ απηφ πνπ ππήξρε, πεξηθφπηνληαο ηηο αξκνδηφηεηεο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη εληζρχνληαο ηηο αληίζηνηρεο ηεο θεληξηθήο θπβέξλεζεο. Δπηπξφζζεηα, θαηαξγήζεθαλ νη παιαηνί λφκνη πνπ αθνξνχζαλ ηελ ιεηηνπξγία ησλ ηνπηθψλ ζεζκψλ θαη νη λεφηεξνη άξρηζαλ λα ζεζπίδνληαη κεηά ην 1995, κε απνηέιεζκα ηελ χπαξμε καθξνρξφληνπ λνκνζεηηθνχ θελνχ ζρεηηθά κε ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε, δεδνκέλνπ ηνπ φηη φιν ην απνθεληξσηηθφ ζχζηεκα ζηεξηδφηαλ ζηηο δηαηάμεηο κφλν ηνπ ζπληάγκαηνο. Ζ δηαδηθαζία απνθαηάζηαζεο ηνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ γηα ηνπο ηνπηθνχο ζεζκνχο μεθίλεζε ην 1995, κε ηελ πηνζέηεζε ηνπ λφκνπ ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, ελψ ζηε ζπλέρεηα αθνινχζεζαλ θαη άιινη λφκνη πνπ ξχζκηδαλ επηκέξνπο δεηήκαηα φπσο ην εθινγηθφ ζχζηεκα. Ακέζσο κεηά ηελ αλαθήξπμε ηεο αλεμαξηεζίαο ηεο ΠΓΓΜ, πηνζεηήζεθε ην πξψην χληαγκα ηεο ρψξαο, ζηηο 17 Ννεκβξίνπ 1991, ην νπνίν αλαζεσξήζεθε κεηά απφ δχν κήλεο ζηηο 1 Ηαλνπαξίνπ 1992, ιφγσ αληηδξάζεσλ απφ ηελ Διιεληθή πιεπξά. Οη δηαηάμεηο ηνπ ζπληάγκαηνο ηνπ 1991 γηα ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε θαη ηελ απνθέληξσζε ήηαλ 332 : Μηα απφ ηηο ζεκειηψδεο αμίεο ηεο ζπληαγκαηηθήο ηάμεο ηεο ΠΓΓΜ, είλαη ην δηθαίσκα ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο (άξζξν 8, παξ.1). Σν ζχληαγκα εγγπάηαη ην δηθαίσκα ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο γηα ηνπο πνιίηεο (άξζξν 114, παξ.1) Οη δήκνη απνηεινχλ βαζκφ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο (άξζξν 114, παξ. 2) ηα πιαίζηα ησλ δήκσλ, επηηξέπεηαη λα ζρεκαηηζηνχλ θνηλφηεηεο νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο άξζξν 114, παξ. 3) 332 Γηα ηελ αγγιηθή έθδνζε ηνπ πληάγκαηνο ηνπ 1991, κε ηηο ηξνπνπνηήζεηο ηνπ 1992, βι

137 Οη δήκνη ρξεκαηνδνηνχληαη απφ ηδία έζνδα, ηα νπνία θαζνξίδνληαη κε λφκν, θαζψο επίζεο θαη απφ πφξνπο ηεο θεληξηθήο εμνπζίαο (άξζξν 114, παξ. 4). Γηα ηε ζέζπηζε λφκνπ γηα ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε απαηηείηαη πιεηνςεθία 2/3 ηνπ ζπλνιηθνχ αξηζκνχ ησλ βνπιεπηψλ. (άξζξν 114, παξ. 5). Οη πνιίηεο ζπκκεηέρνπλ άκεζα θαη κέζσ αληηπξνζψπσλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ ζε δεηήκαηα αξκνδηφηεηαο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο φπσο ν αζηηθφο ζρεδηαζκφο, ε πξνζρνιηθή εθπαίδεπζε, ε θνηλσληθή αζθάιεηα, ν πνιηηηζκφο, ε άζιεζε, ε πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, ε βαζηθή ηαηξηθή θξνληίδα θαη άιια δεηήκαηα ηα νπνία θαζνξίδνληαη απφ λφκν. (άξζξν 115 παξ. 1) Οη δήκνη είλαη απηφλνκνη ζηελ άζθεζε ησλ ζπληαγκαηηθά θαη λνκνζεηηθά πξνζδηνξηζκέλσλ αξκνδηνηήησλ ηνπο. Ο έιεγρνο λνκηκφηεηαο ησλ πξάμεσλ ησλ δήκσλ πξαγκαηνπνηείηαη απφ ηε θεληξηθή εμνπζία (άξζξν 115, παξ. 2). Με λφκν κπνξεί λα εθρσξεζνχλ επηπιένλ αξκνδηφηεηεο ζηνπο δήκνπο (άξζξν 115, παξ. 3). Ζ εδαθηθή επηθξάηεηα θάζε δήκνπ νξίδεηαη απφ λφκν (άξζξν 116) Ζ πφιε ησλ θνπίσλ απνηειεί μερσξηζηή κνλάδα ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη ε νξγάλσζε ηεο θαζνξίδεηαη απφ λφκν (άξζξν 117, παξ.1) Οη πνιίηεο ησλ θνπίσλ ζπκκεηέρνπλ άκεζε θαη κέζσ αληηπξνζψπσλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ ζε δεηήκαηα αξκνδηφηεηαο ηνπ δήκνπ ηνπο φπσο ν αζηηθφο ζρεδηαζκφο, ε πξνζρνιηθή εθπαίδεπζε, ε θνηλσληθή αζθάιεηα, ν πνιηηηζκφο, ε άζιεζε, ε πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, ε βαζηθή ηαηξηθή θξνληίδα θαη άιια δεηήκαηα ηα νπνία θαζνξίδνληαη απφ λφκν (άξζξν 117 παξ. 2). Ο δήκνο ησλ θνπίσλ ρξεκαηνδνηείηαη απφ ηδία έζνδα, ηα νπνία θαζνξίδνληαη κε λφκν, θαζψο επίζεο θαη απφ πφξνπο ηεο θεληξηθήο εμνπζίαο (άξζξν 117, παξ. 3). Ο δήκνο ησλ θνπίσλ είλαη απηφλνκνο ζηελ άζθεζε ησλ ζπληαγκαηηθά θαη λνκνζεηηθά πξνζδηνξηζκέλσλ αξκνδηνηήησλ ηνπ. Ο έιεγρνο λνκηκφηεηαο ησλ πξάμεσλ ηνπ δήκνπ πξαγκαηνπνηείηαη απφ ηε θεληξηθή εμνπζία (άξζξν 117, παξ. 4). Με λφκν κπνξεί λα εθρσξεζνχλ επηπιένλ αξκνδηφηεηεο ζην δήκν θνπίσλ (άξζξν 117, παξ. 5). 137

138 Σα βαζηθά θαηλνηφκα ζηνηρεία ηνπ πληάγκαηνο, ηα νπνία ζπάληα ζπλαληψληαη ζε ζπληάγκαηα άιισλ ρσξψλ, είλαη ε πξνυπφζεζε πιεηνςεθίαο 2/3 ηνπ ζπλφινπ ησλ βνπιεπηψλ γηα ηε ςήθηζε λφκνπ γηα ηελ απηνδηνίθεζε (άξζξν 114), ε νξηνζέηεζε κέζα ζην ζχληαγκα νξηζκέλσλ αξκνδηνηήησλ ησλ δήκσλ (άξζξν 115) θαη ε ελαζρφιεζε ελφο νιφθιεξνπ άξζξνπ κε ην δήκν ησλ θνπίσλ (άξζξν 117). Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ιφγσ ηνπ φηη απηέο νη δηαηάμεηο εκπεξηέρνληαλ ζην ζχληαγκα, θαζίζηαληαη πην δχζθνιε ε δξνκνιφγεζε κεηαξξπζκίζεσλ. Σν χληαγκα απνηειεί ηνλ ππέξηαην λφκν θάζε θξάηνπο γηα ην ιφγν απηφ ε αλαζεψξεζε ηνπ απνηειεί κηα πνιχπινθε δηαδηθαζία. Έλα απφ ηα βαζηθά ηξσηά ησλ ζπληαγκαηηθψλ δηαηάμεσλ γηα ηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε είλαη ην φηη ελψ πξνβιέπεη ηελ άζθεζε ειέγρνπ λνκηκφηεηαο ζηηο πξάμεηο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο απφ ην θξάηνο, δελ απαηηεί ηελ ζέζπηζε λφκνπ πνπ ζα θαζνξίδεη ηα φξηα ηνπ ειέγρνπ. Δπηπιένλ, ζπξξηθλψλεη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ηηο αξκνδηφηεηεο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο Δπίζεο, ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ελψ νη ζπληαγκαηηθέο δηαηάμεηο γηα ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε παξέπεκπαλ ζε λφκνπο, δελ είραλ ζεζπηζηεί νη αλάινγνη λφκνη κέρξη ην Σν πξψην ζεκαληηθφ λνκνζεηηθφ «παθέην» εγθξίζεθε ην θαη πεξηείρε : Νφκν γηα ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε (Local Government Act, Macedonian Official Gazette, Skopje, 52/1995) Νφκν γηα ηηο Σνπηθέο Δθινγέο (Law on Local Elections, Macedonian Official Gazette, Skopje, 46/1996) Νφκν γηα ηελ Δδαθηθή Γηαίξεζε ηεο ΠΓΓΜ θαη ηνλ Πξνζδηνξηζκφ ηεο Δδαθηθήο Δπηθξάηεηαο Κάζε Γήκνπ (Law on Territorial Division of the Republic of Macedonia and Demarcation of the Municipal Boundaries, Macedonian Official Gazette, Skopje, 49/1996) Νφκν γηα ηε Πφιε ησλ θνπίσλ (Law on the City of Skopje, Macedonian Official Gazette, Skopje, 49/1996) Νφκν γηα ην Καηάινγν ησλ Φεθνθφξσλ θαη ηεο Σαπηφηεηαο ηνπο (Law on the Voters Lists and Voter s Identity Card, Macedonian Official Gazette, Skopje, 49/1996) 138

139 Νφκν γηα ηηο Γεκφζηεο Δπηρεηξήζεηο ( Public Enterprises Act, Macedonian Official Gazette, Skopje, 38/1996) Νφκν πνπ Καζφξηδε ηηο ρέζεηο Αλάκεζα Τθηζηάκελνπο θαη ηνπο Καηλνχξγηνπο Γήκνπο ( Law Regulating Relations among the Existing and Recently Established Municipalities, Macedonian Official Gazette, Skopje, 59/1996) ζνλ αθνξά ηε ηα δεκνζηνλνκηθά δεηήκαηα ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο δελ ζεζπίζηεθε λφκνο, παξά κφλν εκπεξηέρνληαλ θάπνηεο ζρεηηθέο δηαηάμεηο ζην λφκν ηνπ 1993 Πεξί Πξνυπνινγηζκνχ ηεο ΠΓΓΜ (Budget Law, Macedonian Official Gazette, Skopje, 79/1993). Νφκν γηα ηηο Κνηλνηηθέο Γξαζηεξηφηεηεο (Law on Communal Activities, Macedonian Official Gazette, Skopje, 45/1997) Νφκν γηα ην πξνζδηνξηζκφ ησλ Κξηηεξίσλ, ησλ Πνζψλ, ησλ πλζεθψλ θαη ησλ θνπψλ γηα ηε Γηαλνκή Πφξσλ πνπ Υξεζηκεχνπλ σο Κίλεηξα γηα ηελ Αλάπηπμε Οηθνλνκηθά Τπαλάπηπρησλ Πεξηνρψλ (Law on Criteria, Amounts, Conditions and Purposes for Distribution of the Resources Serving as Incentives for Development of Economically Underdeveloped Areas, Macedonian Official Gazette, Skopje, 33/1994. Νφκν γηα Κίλεηξα Αλάπηπμεο ησλ Οηθνλνκηθά Τπαλάπηπρησλ Πεξηνρψλ (Law on Incentives for Development of Economically Underdeveloped Areas, Macedonian Official Gazette, Skopje, 2/1994) Απφθαζε γηα ηελ Ίδξπζε Γεκφζησλ Δπηρεηξήζεσλ πνπ ρεδηάδνπλ Δδαθηθά θαη Αζηηθά Πξνγξάκκαηα (Decision on Establishment of Public Enterprise Designing Territorial and Urban Plans, Macedonian Official Gazette, Skopje, 30/1996) Γηάηαγκα γηα ηνλ Καζνξηζκφ ησλ Οηθνλνκηθά Τπαλάπηπρησλ Πεξηνρψλ ζηε ΠΓΓΜ γηα ηελ Πεξίνδν (Decree for Determination of Economically Underdeveloped Areas in the Republic of Macedonia in the Period , Macedonian Official Gazette, Skopje, 16/1994). ινη νη πξναλαθεξφκελνη λφκνη θαη ην ζχληαγκα ζπλέβαιιαλ ζηε δεκηνπξγία ησλ βαζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ηεο πεξηφδνπ, ηα νπνία ζα κπνξνχζαλ λα ζπλνςηζηνχλ ζηα αθφινπζα : 1. πξξίθλσζε ησλ Αξκνδηνηήησλ ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο (κέζσ ηνπ πληάγκαηνο). 139

140 2. Μεγαιχηεξε νηθνλνκηθή εμάξηεζε ησλ δήκσλ απφ ην θξάηνο (χληαγκα, Νφκνο γηα ηε Σνπηθή Απηνδηνίθεζε 333 ). 3. Απφξξνηα ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ επαλαπξνζδηνξηζκνχ ηεο εδαθηθήο επηθξάηεηαο ησλ δήκσλ, ήηαλ ε ζεκαληηθή κείσζε ηνπ κεγέζνπο θαη ηνπ πιεζπζκνχ ησλ δήκσλ. Γεκηνπξγήζεθαλ δήκνη (ζπλ ην δήκν θνπίσλ) αληί γηα 34 πνπ ππήξραλ πξηλ ην Ζ εδαθηθή επηθξάηεηα θάζε δήκνπ αληηπξνζψπεπε έλα θπζηθφ, γεσγξαθηθφ θαη νηθνλνκηθφ ζχλνιν. (Νφκνο γηα ηελ Δδαθηθή Γηαίξεζε ηεο ΠΓΓΜ θαη ηνλ Πξνζδηνξηζκφ ηεο Δδαθηθήο Δπηθξάηεηαο Κάζε Γήκνπ). 4. Πξνσζήζεθε ην κνληέιν ηεο δεκηνπξγίαο κηθξφηεξσλ θνηλνηήησλ (ρσξία ή πξνάζηηα), νη νπνίεο έρνπλ θνηλά ραξαθηεξηζηηθά θαη είλαη πην επέιηθηεο ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ θνηλψλ πξνβιεκάησλ ηνπο. Οη Κνηλφηεηεο απηέο απνηεινχληαη απφ ην ζπκβνχιην σο φξγαλν ιήςεο απνθάζεσλ, ηνλ πξφεδξν σο εθηειεζηηθή αξρή θαη ηε γξακκαηεία ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ ρξεηάδεηαη πξνθεηκέλνπ λα θέξεη εηο πέξαο δηνηθεηηθά θαη ηερληθά δεηήκαηα. ην ζχζηεκα απνθέληξσζεο ηεο ΠΓΓΜ δελ ππάξρνπλ πεξηθέξεηεο, δεδνκέλνπ ηνπ φηη ε ρψξα είλαη αξθεηά κηθξή, ελψ παξάιιεια θάηη ηέηνην ελδέρεηαη λα ελίζρπε ηηο εζλνηηθέο ζπγθξνχζεηο. (Νφκνο γηα ηελ Δδαθηθή Γηαίξεζε ηεο ΠΓΓΜ θαη ηνλ Πξνζδηνξηζκφ ηεο Δδαθηθήο Δπηθξάηεηαο Κάζε Γήκνπ). 5. Άιιαμε ε νξγαλσηηθή δνκή ησλ δήκσλ, νχηνο ψζηε λα θαηαζηνχλ πην ιεηηνπξγηθνί, ελφςεη ηεο εδαθηθήο κείσζεο θαη ηεο ζπξξίθλσζεο ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπο. Σν ζπιινγηθφ εθηειεζηηθφ φξγαλν, αληηθαηαζηάζεθε απφ ην γξαθείν ηνπ Γεκάξρνπ. (Νφκνο γηα ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε). 6. ζνλ αθνξά ηηο ηνπηθέο εθινγέο, νη δεκνηηθέο αξρέο εθιέγνληαη κε άκεζεο, θαζνιηθέο, κπζηηθέο θαη ειεχζεξεο εθινγέο, ζηηο νπνίεο κεηέρνπλ πνιίηεο κε λφκηκν δηθαίσκα ςήθνπ (λα έρνπλ ζπκπιεξψζεη ην 18 ν έηνο ηεο ειηθίαο ηνπο θαη λα είλαη κφληκνη θάηνηθνη ηνπ δήκνπ). Δπηπξφζζεηα, θαζηεξψζεθε ην αλαινγηθφ ζχζηεκα γηα ηελ αλάδεημε ησλ ηνπηθψλ αληηπξνζψπσλ, ελψ ν 333 Ζ αγγιηθή κεηάθξαζε ηνπ λφκνπ δηαηίζεηαη ζηελ ηζηνζειίδα: Ζ ad hoc επηηξνπή γηα ηελ εδαθηθή δηαίξεζε, είρε απνθαζίζεη ηε δεκηνπξγία 73 δήκσλ, σζηφζν, απηφ άιιαμε κέζσ ηεο θνηλνβνπιεπηηθήο δηαδηθαζίαο, κε απνηέιεζκα λα απνθαζηζηεί ε δεκηνπξγία 123 δήκσλ ζπλ ηα θφπηα. Γηα ην ράξηε δηνηθεηηθήο δηαίξεζεο ηεο ρψξαο ζε 123 δήκνπο βιέπε 1 ν Παξάξηεκα. 140

141 δήκαξρνο εθιέγεηαη κε ηε ςήθν ηεο πιεηνςεθίαο (Νφκνο γηα ηηο Σνπηθέο Δθινγέο). 7. Απνζαθελίζηεθε ε δηάθξηζε εμνπζηψλ αλάκεζα ζηα λνκνζεηηθά (ηνπηθφ ζπκβνχιην, νη επηηξνπέο ηνπ ζπκβνπιίνπ θαη ν πξφεδξνο ηνπ) θαη εθηειεζηηθά ζψκαηα (δήκαξρνο, δεκνηηθά δηνηθεηηθά φξγαλα, ν ζεζκφο ηνπ «αξρηηέθηνλα») γηα λα εληαηηθνπνηεζεί ν πνιηηηθφο ζπλαγσληζκφο ζην ηνπηθφ επίπεδν Παξαζρέζεθαλ πεξηζζφηεξεο εγγπήζεηο γηα ηελ αληηπξνζψπεπζε ησλ κεηνλνηήησλ ζηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε, κέζα απφ ηε ζέζπηζε ηεο αλαινγηθήο αληηπξνζψπεπζεο ησλ κεηνλνηήησλ ζηνπο ηνπηθνχο απηνδηνηθνχκελνπο ζεζκνχο, ηε δεκηνπξγίαο πνιπεζληθήο επηηξνπήο, ζχκθσλα κε ην Νφκν γηα ηε Σνπηθή Απηνδηνίθεζε θαη ηελ ρξήζε ηνπ αιθάβεηνπ θαη ηεο γιψζζαο ηεο κεηνλφηεηαο σο δεχηεξε επίζεκε γιψζζα ζηηο πεξηνρέο νπνχ ππήξρε πςειφ πνζνζηφ κεηνλνηήησλ. 9. Πξνσζήζεθε ν αζηηθφο πξνγξακκαηηζκφο, κέζα απφ ηε δεκηνπξγία ελφο ζεζκνχ ππεχζπλνπ γηα ηελ αξρηηεθηνληθή ηνπ δήκνπ. 10. Ζ ηνπηθή απηνδηνίθεζε απνηέιεζε αληηθείκελν ελαζρφιεζεο πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ ηφζν ζε κεηαπηπρηαθφ φζν θαη πξνπηπρηαθφ επίπεδν (Ννκηθή ρνιή θνπίσλ, Ηλζηηηνχην Πνιηηηθψλ, Κνηλσληθψλ θαη Ννκηθψλ Δξεπλψλ). 11. Ζ Πφιε ησλ θνπίσλ απνιακβάλεη εηδηθφ λνκηθφ θαζεζηψο, σο απφξξνηα ησλ δηαηάμεσλ ηνπ πληάγκαηνο αιιά θαη ηνπ Νφκνπ γηα ηα θφπηα. Σα θφπηα δηαθνξνπνηνχληαη απφ ηνπο ππφινηπνπο δήκνπο, σο πξνο ην κέγεζνο, ηνλ πιεζπζκφ θαη ηελ εγγχηεηα ζηνπο θξαηηθνχο ζεζκνχο. Ζ πφιε ησλ θνπίσλ πεξηιακβάλεη επηά δήκνπο, ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ νπνίσλ, απαγνξεχεηαη λα επεκβαίλεη. Βαζηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζηηο νπνίεο έρνπλ αξκνδηφηεηα νη ηνπηθέο αξρέο ηεο Πφιεο ησλ θνπίσλ είλαη ηα αλαπηπμηαθά πξνγξάκκαηα, ν θαζαξηζκφο ηεο πφιεο, ε ζπιινγή ησλ απνξξηκκάησλ, ν εθνδηαζκφο κε πφζηκν λεξφ, ε νλνκαηνδνζία ησλ δξφκσλ ησλ πιαηεηψλ θαη ησλ γεθπξψλ, ε ζπληήξεζε ησλ απνρεηεπηηθψλ ζπζηεκάησλ, ν γεληθφο αζηηθφο ζρεδηαζκφο κεηά απφ έγθξηζε ηεο θεληξηθήο εμνπζίαο, ν θσηηζκφο ησλ δξφκσλ, ε 335 Βι. Todorovski Ilija., Structure and Relation between Executive and Legislative Bodies at Local Level in Macedonia, United Nations Public Administration Network library, 2003ζηελ ηζηνζειίδα 141

142 ζπληήξεζε ησλ πάξθσλ θαη ησλ δαζψλ θηι. Ζ Πφιε ησλ θνπίσλ κπνξεί λα έρεη ππφ ηελ αξκνδηφηεηαο ηεο ΜΜΔ. 12. Δπαλαπξνζδηνξίζηεθε ν ξφινο ηεο Έλσζεο ησλ Σνπηθψλ Απηνδηνηθήζεσλ πνπ είρε ζεζπηζηεί ην 1972 (Macedonian Association of the Units of Local Government /ZELS) κε ην λέν λφκν γηα ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε, ελψ ε ζπκκεηνρή ησλ δήκσλ ζε απηή ήηαλ ππνρξεσηηθή. 13. Ζ ρψξα ππέγξαςε ηνλ Δπξσπατθνχ Υάξηε Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο ην Σν 1998 δεκηνπξγήζεθε ην Τπνπξγείν Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο. Σα θπξηφηεξα νθέιε γηα ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε πνπ απέξξεαλ απφ ην λέν λνκνζεηηθφ πιαίζην ήηαλ ε ζέζπηζε εμνξζνινγηζκέλσλ θαη δεκνθξαηηθψλ εθινγηθψλ δηαδηθαζηψλ (ζπλδπαζκφο δχν εθινγηθψλ ζπζηεκάησλ, αλαινγηθφ γηα ηα κέιε ηνπ ζπκβνπιίνπ θαη πιεηνςεθηθφ γηα ην δήκαξρν), ην γεγνλφο φηη ν δήκαξρνο εθιέγνληαλ κε ςήθν εκπηζηνζχλεο ζε αληίζεζε κε ην ζπκβνχιην, ε πξφζιεςε ηνπ πξνζσπηθνχ απφ ηηο ηνπηθέο αξρέο 337, ην γεγνλφο φηη νη θεληξηθέο αξρέο κπνξνχζαλ λα αζθνχλ κφλν έιεγρν λνκηκφηεηαο θαη φρη ζθνπηκφηεηαο ζηηο πξάμεηο θαη απνθάζεηο ησλ ηνπηθψλ απηνδηνηθήζεσλ Δπηπξφζζεηα, ππήξρε ζαθήο δηαρσξηζκφο ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ εθηειεζηηθψλ θαη λνκνζεηηθψλ ζσκάησλ ησλ ηνπηθψλ απηνδηνηθήζεσλ, ε δεκηνπξγία κηθξφηεξσλ δήκσλ βνεζνχζε ζηελ εμάιεηςε ηεο γξαθεηνθξαηίαο, δεδνκέλνπ ηνπ φηη ήηαλ επθνιφηεξε ε πξφζβαζε ησλ πνιηηψλ ζηηο ηνπηθέο ππεξεζίεο, ε ελίζρπζε ησλ ζπκκεηνρηθψλ δηαδηθαζηψλ κπνξνχζε λα θέξεη ην πνιίηε πην θνληά ζηα ηνπηθά θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ, ε ζέζπηζε ηνπ δηθαηψκαηνο πξνζθπγήο ησλ πνιηηψλ θαηά ησλ απνθάζεσλ ησλ νξγάλσλ ησλ ηνπηθψλ αξρψλ ζε ζπλδπαζκφ κε ην δηθαίσκα πξνζθπγήο ησλ ηνπηθψλ αξρψλ θαηά ησλ απνθάζεσλ ηεο θεληξηθήο δηνίθεζεο πνπ έζηγαλ ηα ζπκθέξνληα ηνπο, επλννχζε ηνλ εθδεκνθξαηηζκφ ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο. 336 Ο Υάξηεο ππνγξάθεθε ζην ηξαζβνχξγν ζηηο 15 Οθησβξίνπ 1985 απφ θξάηε κέιε ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο. ην Υάξηε εκπεξηέρνληαλ θάπνηεο βαζηθέο αξρέο γηα ηε Σνπηθή Απηνδηνίθεζε, ε νπνία νξίδεηαη απφ ηνλ ίδην σο ην δηθαίσκα θαη ε ηθαλφηεηα ησλ ηνπηθψλ αξρψλ, κέζα ζηα πιαίζηα ηνπ λφκνπ, λα ξπζκίδνπλ θαη δηαρεηξίδνληαη ζεκαληηθφ κεξίδην ησλ δεκφζησλ ππνζέζεσλ κε ηδίαλ επζχλε θαη γηα ην ζπκθέξνλ ηνπ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ. Βι Χζηφζν, ζε ρψξεο κε καθξά παξάδνζε πειαηεηαθψλ ζρέζεσλ φπσο ηα Βαιθάληα, ην δηθαίσκα ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο λα επηιέγεη ην πξνζσπηθφ, ελδέρεηαη λα νδεγήζεη ζε θαηλφκελα θαηαρξεζηηθήο άζθεζεο ηνπ, απφ ηηο ηνπηθέο αξρέο. 142

143 Σέινο, ε πξνψζεζε ηεο αλαινγηθήο εθπξνζψπεζεο ησλ κεηνλνηήησλ θαη ε εμαζθάιηζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο ρξήζεο ηεο γιψζζαο ηνπο, απνηέιεζε ζεκαληηθφ βήκα εθδεκνθξαηηζκνχ ησλ ηνπηθψλ απηνδηνηθήζεσλ. ρεηηθά κε ηε δηάθξηζε ησλ αξκνδηνηήησλ ηεο θεληξηθήο εμνπζίαο θαη ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζε πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε θεληξηθή εμνπζία επηθνξηίδνληαλ κε ηελ αλάπηπμε, ην δηνξηζκφ ηνπ πξνζσπηθνχ θαη ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ ηνκέσλ εθπαίδεπζεο, θνηλσληθήο πξφλνηαο, δεκφζηα πγείαο, πνιηηηζκνχ, αζιεηηζκνχ, πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο, αζηπλνκηθψλ δπλάκεσλ θαη δηάθνξσλ ππεξεζηψλ φπσο ν ειεθηξηζκφο. Σα ηνπηθά γξαθεία ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ ζπλέιιεγαλ ηνπο θφξνπο -κε εμαίξεζε ην ηέινο αλέγεξζεο ρηηζκάησλ - εθ κέξνπο ησλ ηνπηθψλ κνλάδσλ. Βαζηθέο αξκνδηφηεηεο ησλ κνλάδσλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ήηαλ ε πηνζέηεζε αλαπηπμηαθψλ πξνγξακκάησλ, ηνπ πξνυπνινγηζκνχ, ηνπ ηζνδπγίνπ ινγαξηαζκψλ, ε δηεπζέηεζε ησλ ρσξνηαμηθψλ δσλψλ ζηελ επηθξάηεηα ηνπο, ε ζπιινγή ηνπ ηέινπο αλέγεξζεο θηηζκάησλ, ε θαηαζθεπή θαη ζπληήξεζε νδηθψλ δηθηχσλ, απνρεηεπηηθψλ ζπζηεκάησλ θαη ζπζηεκάησλ χδξεπζεο, ε θαζαξηφηεηα, ε πεξηζπιινγή ησλ απνξξηκκάησλ, ν θσηηζκφο, ε ηνπηθή ζπγθνηλσλία, ε δηαηήξεζε ησλ πάξθσλ θαη ησλ ρψξσλ πξαζίλνπ, ε ζπληήξεζε ησλ νδηθψλ ζεκάησλ, ε νλνκαηνδνζία δξφκσλ, νδψλ θαη πιαηεηψλ, ε δηαηχπσζε απφςεσλ ζρεηηθά κε ηελ ίδξπζε ζρνιείσλ πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, ε ζπκκεηνρή κέζσ εθπξνζψπσλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ ησλ θεληξηθψλ αξρψλ ζηνπο ηνκείο ηνπ πνιηηηζκνχ, ηεο εθπαίδεπζεο, ηνπ αζιεηηζκνχ, ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο, ηεο θξνληίδαο παηδηψλ, ηεο δηαηήξεζεο ηνπ θπζηθνχ θαη ηερλεηνχ πεξηβάιινληνο, ε αλάπηπμε ηεο ρεηξνηερλίαο θαη ηνπ ηνπξηζκνχ, ε ίδξπζε δεκνηηθψλ δηνηθεηηθψλ ζσκάησλ θαη δεκνηηθψλ επηρεηξήζεσλ θνηλήο σθειείαο, ν θαζνξηζκφο ησλ θπξψζεσλ γηα ηε παξάβαζε ησλ δεκνηηθψλ θαλνληζκψλ. Δπηπιένλ, κπνξνχζαλ λα ηδξχνπλ ΜΜΔ ηνπηθήο εκβέιεηαο, δεπηεξνβάζκηα επαγγεικαηηθά ζρνιεία θαη λα επηδνηνχλ επηρεηξήζεηο. Με ην λεφηεξν λφκν γηα ηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε, κέζα ζηηο αξκνδηφηεηεο ηνπο εκπεξηέρνληαλ θαη ε ππξνπξνζηαζία ζνλ αθνξά ηηο ζρέζεηο αλάκεζα ζηελ θεληξηθή δηνίθεζε θαη ηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε, ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη νη θεληξηθέο αξρέο είραλ ηελ επζχλε ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο δηαζθάιηζεο ηεο νξζήο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. Σν θεληξηθφ θξάηνο θαζφξηδε ηηο βαζηθέο αξρέο, ηηο κεζφδνπο θαη ην 143

144 λνκνζεηηθφ πιαίζην ιεηηνπξγίαο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, επηθνξηηδφηαλ κε ηελ επζχλε δηεμαγσγήο ησλ ηνπηθψλ εθινγψλ, παξαθνινπζνχζε ηηο εμειίμεηο θαη επελέβαηλε φηαλ απηφ θαζίζηαλην απαξαίηεην πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηεί ε ιεηηνπξγηθφηεηα ηνπ ζπζηήκαηνο. Τπήξραλ δχν δηαθνξεηηθά είδε δηνηθεηηθψλ εδαθηθψλ δηαηξέζεσλ ζηε ρψξα. Σν πξψην απνηεινχηαλ απφ ηα θεληξηθά θπβεξλεηηθά ζψκαηα θαη ηηο απνθεληξσκέλεο ππεξεζίεο ηνπο (πρ Σν παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην απνηεινχζε απηφλνκε απνθεληξσκέλε ππεξεζία εληφο ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο), ελψ δεχηεξν είδνο δηνηθεηηθήο εδαθηθήο δηαίξεζεο ζπληζηνχζαλ νη δεκνηηθνί κεραληζκνί «δηαθπβέξλεζεο». Σα Τπνπξγεία κπνξνχζαλ λα κεηαθέξνπλ κέξνο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο ζηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε, φηαλ έθξηλαλ φηη ζα πινπνηεζνχλ πην απνηειεζκαηηθά. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο, ε θεληξηθή θπβέξλεζε παξείρε ηηο αλάινγεο ρξεκαηνδνηηθέο εγγπήζεηο θαη θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ πινπνίεζε ησλ πξνγξακκάησλ. Ζ ηνπηθή απηνδηνίθεζε είρε ην δηθαίσκα λα αζθεί ηηο αξκνδηφηεηεο πνπ ηηο αλέζεηαλ νη λφκνη, ρσξίο λα επεκβαίλνπλ νη θεληξηθέο αξρέο. Χζηφζν, ζε νξηζκέλνπο ηνκείο ήηαλ απαξαίηεηε ε εκπινθή ηνπ θεληξηθνχ ηνκέα ζηα ηνπηθά δξψκελα. Γηα παξάδεηγκα, φηαλ ζε έλα δήκν ππήξρε πιεφλαζκα ησλ ηδίσλ πφξσλ, νη θεληξηθέο αξρέο ελέθξηλαλ είηε ηε ρξεζηκνπνίεζε ηνπ απφ ηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε, είηε ηε κεηαθνξά ηνπ ζηα θεληξηθά ηακεία ηεο ΠΓΓΜ. Δπίζεο, ε θεληξηθή θπβέξλεζε ή ηα αληίζηνηρα ππνπξγεία δηελεξγνχζαλ ειέγρνπο λνκηκφηεηαο ησλ πξάμεσλ ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. Ζ Κεληξηθή Κπβέξλεζε ηεο ΠΓΓΜ είρε ην δηθαίσκα λα δηαιχεη ην πκβνχιην ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο φηαλ απηφ δελ ζπλεδξίαζε γηα πεξηζζφηεξν απφ έμη κήλεο, φηαλ απνηχγραλε λα πηνζεηήζεη πξνυπνινγηζκφ πξηλ ηηο 31 Γεθεκβξίνπ θάζε ρξφλνπ θαη φηαλ πηνζεηνχζε λνκνζεηηθέο πξάμεηο πνπ έζεηαλ ζε θίλδπλν ηε θπξηαξρία θαη ηελ εδαθηθή αθεξαηφηεηα ηεο ΠΓΓΜ. Απφ ηε άιιε πιεπξά, φηαλ νη ηνπηθέο αξρέο έθξηλαλ φηη έλαο λφκνο πνπ ςεθίζηεθε απφ ην Δζληθφ Κνηλνβνχιην θαηαπαηάεη ηα δηθαηψκαηα ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, κπνξνχζαλ λα πξνζθχγνπλ ζην πληαγκαηηθφ δηθαζηήξην ηεο ρψξαο. Δλψ, φηαλ έθξηλαλ φηη ηα δηθαηψκαηα ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο πξνζβάιινληαλ απφ πξάμεηο ησλ θεληξηθψλ αξρψλ, πξνζέθεπγαλ ζηα ηαθηηθά δηθαζηήξηα. 144

145 Ζ ζπλεξγαζία αλάκεζα ζηηο θεληξηθέο θαη ηηο ηνπηθέο αξρέο ιάκβαλε δηάθνξεο κνξθέο, φπσο ζχζηαζε θνηλψλ νξγαληζκψλ γηα ηε ζπδήηεζε θαη επεμεξγαζία δηάθνξσλ δεηεκάησλ, ζπιινγή θφξσλ θαη ηειψλ απφ ηε θεληξηθή θπβέξλεζε εθ κέξνπο ησλ κνλάδσλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θ.η.ι. πσο πξναλαθέξζεθε ππήξραλ ηα λνκνζεηηθά θαη ηα εθηειεζηηθά φξγαλα ζε θάζε ηνπηθή απηνδηνίθεζε. Σν ζπκβνχιην σο λνκνζεηηθφ ζψκα πηνζεηνχζε λνκηθέο πξάμεηο, θαη ν δήκαξρνο σο εθηειεζηηθφ φξγαλν ηηο πινπνηνχζε, ελψ θαη νη δχν είραλ δηθαίσκα δηαηχπσζεο πξσηνβνπιηψλ. ηελ νπζία επξφθεηην γηα «δχν φςεηο ηνπ ίδηνπ λνκίζκαηνο». 338 Οη βαζηθέο αξκνδηφηεηεο ηνπ Γεκνηηθνχ πκβνπιίνπ 339 θάζε ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο (λνκνζεηηθφ ζψκα) ήηαλ : ε πηνζέηεζε ησλ δεκνηηθψλ θαλνληζκψλ, ησλ δηαδηθαζηηθψλ θαλφλσλ γηα ην πκβνχιην, ηνπ πξνυπνινγηζκνχ, ηνπ εηήζηνπ ηζνδπγίνπ ινγαξηαζκψλ θαη ησλ πξνγξακκάησλ δξάζεο. Δπίζεο, ειάκβαλε απνθάζεηο γηα δεηήκαηα αξκνδηφηεηαο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ίδξπε δεκνηηθά δηνηθεηηθά ζψκαηα ησλ νπνίσλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο επέβιεπε, ζχζηελε επηηξνπέο πνπ επηθνξηίδνληαλ κε ηελ αξκνδηφηεηα ηνπ δηνξηζκνχ ή ηεο απφιπζεο δεκνηηθψλ δηνηθεηηθψλ ππαιιήισλ, δηφξηδε ή απάιιαζζε απφ ηα θαζήθνληα ηεο ηε γξακκαηεία θαη ηνλ πξφεδξν ηνπ, θαζφξηδε ηηο θπξψζεηο φηαλ θαηαπαηηφηαλ νη δεκνηηθνί θαλφλεο, επηηεξνχζε ηηο επηζεσξήζεηο γηα δεηήκαηα ηεο αξκνδηφηεηαο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ίδξπε δεκνηηθέο ππεξεζίεο, ζεζκνχο θαη επηρεηξήζεηο, ηε ιεηηνπξγία ησλ νπνίσλ επέβιεπε θαη δηφξηδε ή απέιπε ηνπο δηεπζπληέο ηνπο θαη έθεξε εηο πέξαο φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξνβιέπνληαλ απφ ην λφκν. Δπηπιένλ, είρε ην δηθαίσκα λα αμηνπνηεί ηα δεκφζηα αγαζά θαη ηνπο θπζηθνχο πφξνπο εληφο ηεο εδαθηθήο επηθξάηεηαο ηνπ, ψζηε λα αληαπεμέξρεηαη ζηα θαζήθνληα πνπ ηνπ αλαζέηνληαλ. Οη Γήκαξρνη ήηαλ ηα εθηειεζηηθά φξγαλα ησλ δήκσλ. Οη βαζηθέο αξκνδηφηεηεο ηνπο ζπλίζηαλην : ζηελ εθπξνζψπεζε ηνπ δήκνπ, ζηελ εθαξκνγή ησλ απνθάζεσλ ηνπ πκβνπιίνπ, ζηελ πινπνίεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ αλαζέηνληαη απφ ηηο θεληξηθέο αξρέο ζην δήκν, ζην δηνξηζκφ ή ηελ απφιπζε δηνηθεηηθψλ ππαιιήισλ ηνπ δήκνπ κεηά 338 Ananieva Nora., Municipal Council and Mayor - the Two Sides of the Local Self-Government «Coin», ζηελ ηζηνζειίδα Ο αξηζκφο ησλ δεκνηηθψλ ζπκβνχισλ ήηαλ ζε θάζε ηνπηθή απηνδηνίθεζε, εθηφο απφ ηα θφπηα, ηα νπνία είραλ 34 δεκνηηθνχο ζπκβνχινπο, Νφκνο γηα ηε Σνπηθή Απηνδηνίθεζε (1995). 145

146 απφ γλψκε ησλ εηδηθψλ γη απηφ ην ζθνπφ επηηξνπψλ ηνπ πκβνπιίνπ, ζην δηνξηζκφ ή ηελ απφιπζε ησλ ππεχζπλσλ γηα ηελ αξρηηεθηνληθή ηνπ δήκνπ (Chief architect), ζηελ έθδνζε αηνκηθψλ πξάμεσλ φηαλ ηνπ παξέρεηαη ην δηθαίσκα απηφ απφ ην λφκν θαη ηνπο θαλνληζκνχο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζηε δηαηχπσζε πξνηάζεσλ ζην ζπκβνχιην γηα ηελ πηνζέηεζε απνθάζεσλ θαη λνκνζεηηθψλ πξάμεσλ. Σα δεκνςεθίζκαηα, νη ζπλαζξνίζεηο θαη νη πξσηνβνπιίεο ησλ δεκνηψλ, απνηεινχζαλ κνξθέο ζπκκεηνρηθήο δεκνθξαηίαο γηα ηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε. Δάλ ηνπιάρηζηνλ 10% ησλ εγγεγξακκέλσλ ςεθνθφξσλ ππνζηήξηδε ζπγθεθξηκέλε πξφηαζε, ηφηε ην Σνπηθφ πκβνχιην ήηαλ ππνρξεσκέλν λα ην ζπδεηήζεη. Χζηφζν, ε ζπκκεηνρή ησλ δεκνηψλ ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ, ήηαλ ζρεδφλ αλχπαξθηε. Οη Σνπηθέο αξρέο δελ ελζάξξπλαλ ηε ζπκκεηνρή ηνπο, ελψ ε επηξξνή πνπ αζθνχζαλ νη νξγαλψζεηο ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ, ήηαλ ηδηαίηεξα πεξηνξηζκέλε ηελ πεξίνδν απηή. ζνλ αθνξά ηνλ δεκνζηνλνκηθφ ηνκέα ησλ κνλάδσλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ππήξραλ αξθεηά πξνβιήκαηα ιφγσ λνκνζεηηθήο αλεπάξθεηαο (πρ απνπζία λνκηθήο ξχζκηζεο γηα ηε πεξηνπζία ησλ λέσλ δήκσλ πνπ δεκηνπξγήζεθαλ κε ην λφκν Πεξί Δδαθηθήο Γηαίξεζεο ηνπ 1996) Σα βαζηθά έζνδα ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο πξνέξρνληαλ απφ : (1) θξαηηθέο επηδνηήζεηο θαη θξαηηθά ηακεία θαη νξγαληζκνχο (Σακείν γηα ηηο Οηθνλνκηθά ππαλάπηπρηεο πεξηνρέο, Σακείν γηα ηηο Κνηλφρξεζηεο Γξαζηεξηφηεηεο θαη ηνπο Γξφκνπο, Σακείν γηα ηηο σιελψζεηο Νεξνχ θαη ην Απνρεηεπηηθφ Γίθηπν θηι), (2) εμσηεξηθέο εληζρχζεηο (PHARE), (3) ρξεκαηηθέο δσξεέο απφ ην ηνπηθφ πιεζπζκφ, (3) θφξνπο, δεκνηηθά ηέιε, πξφζηηκα θαη ηέιε παξνρήο ππεξεζηψλ. Σα θπξηφηεξα έμνδα πνπ επηβάξπλαλ ηηο κνλάδεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο αθνξνχζαλ έξγα ππνδνκήο, κηζζνχο ππαιιήισλ θαη ιεηηνπξγηθά έμνδα ηεο δηνίθεζεο. Δπηπξφζζεηα, είραλ ην δηθαίσκα λα ρξεκαηνδνηνχλ ηα δεπηεξνβάζκηα ζρνιεία, θαζψο θαη δξάζεηο θαη ππνδνκέο ζην ηνκέα ηεο παηδείαο, ηεο δεκφζηαο πγείαο, ηνπ πνιηηηζκνχ θηι. Χζηφζν, θάηη ηέηνην δελ ήηαλ ππνρξεσηηθφ θαη κε δεδνκέλε ηε νηθνλνκηθή ζηελφηεηα ησλ δήκσλ, ε ρξεκαηνδφηεζε ηέηνησλ δξαζηεξηνηήησλ απνηεινχζε ζπάλην θαηλφκελν. 146

147 Παξφιν πνπ πηνζεηήζεθαλ νη πξναλαθεξφκελνη λφκνη γηα ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε ηελ πεξίνδν απηή, ην θξάηνο εμαθνινπζνχζε λα παξακέλεη ζπγθεληξσηηθφ σο απφξξνηα ηεο αλνξζνινγηθήο εθαξκνγήο ησλ λφκσλ, ηνπ λνκνζεηηθνχ θελνχ πνπ εμαθνινπζνχζε λα ππάξρεη, ηεο δπζκελνχο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο νιφθιεξεο ηεο ρψξαο, ηεο δηθαζηηθήο θξίζεο θαη γεληθφηεξα ηεο χπαξμεο θαηαινίπσλ απφ ην παιαηφ θαζεζηψο. Ζ κεηαξξπζκηζηηθή πξνζπάζεηα ζην ηνκέα ηεο απνθέληξσζεο έιαβε κεγαιχηεξε ψζεζε κεηά ην 1999, φηαλ ε θπβέξλεζε ηεο ΠΓΓΜ ζχζηεζε Δπηηξνπή γηα ηε κεηαξξχζκηζε ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο. Μέινο απηήο ηεο Δπηηξνπήο ήηαλ θαη ην λενζχζηαην Τπνπξγείν Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο. Σν 1999 ζρεδηάζηεθε ε ζηξαηεγηθή γηα ηε κεηαξξχζκηζε ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο, βαζηθφηεξνο άμνλαο ηεο νπνίαο ήηαλ ε ελδπλάκσζε ηεο ηνπηθήο απηνλνκίαο. Χο επαθφινπζν ηεο ζηξαηεγηθήο απηήο, ε θπβέξλεζε πξνέβε ζηελ εθπφλεζε ρεδίνπ Γξάζεο κέζσ ηνπ νπνίνπ εμεηάδνληαλ ε δηαδηθαζία ηεο απνθέληξσζεο θαη εληζρχνληαλ νη αξκνδηφηεηεο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. Σν Μάξηην ηνπ 1999, ην Τπνπξγείν Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο μεθίλεζε ηε πξψηε θάζε ηνπ ρεδίνπ Γξάζεο, ζπζηήλνληαο κηα επηηξνπή έξεπλαο απνηεινχκελε απφ νξηζκέλνπο ππνπξγνχο, δεκάξρνπο, εκπεηξνγλψκνλεο απφ ηελ USAID (United States Agency for International Development) θαη εκπεηξνγλψκνλεο πνπ αζρνινχληαλ κε ην Δπξσπατθφ πξφγξακκα PHARE. Χζηφζν, απηή ε κεηαξξπζκηζηηθή πνξεία αλαθφπεθε ην 2001, ιφγσ ησλ ζπγθξνχζεσλ πνπ έιαβαλ ρψξα αλάκεζα ζηνπο Αιβαλνχο θαη ηνπο ιαβνκαθεδφλεο. Παξφιν πνπ ην λέν λνκνζεηηθφ πιαίζην παξείρε νξηζκέλεο εγγπήζεηο γηα ηα πνιηηηθά δηθαηψκαηα ηνπο, νη κεηνλφηεηεο εμαθνινπζνχζαλ λα παξακέλνπλ δπζαξεζηεκέλεο ιφγσ ηεο άζρεκεο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο ηνπο, ηεο αλεξγίαο θαη ηεο δπζθνιίαο πξφζβαζεο ηνπο ζηελ αλσηάηε εθπαίδεπζε, ην γεγνλφο απηφ πξνθάιεζε εζληθέο δηακάρεο ζε ηνκείο φπσο ε δεκφζηα δηνίθεζε, ν ζηξαηφο, ε αζηπλνκία, ε νηθνλνκία θαη ε εθπαίδεπζε. 340 Καηά ζπλέπεηα, σο απφξξνηα ηνπ ειιηπνχο λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ θαη ηεο αλεπαξθνχο εθαξκνγήο ηνπ, ηα θπξηφηεξα πξνβιήκαηα ηνπ απνθεληξσηηθνχ ζπζηήκαηνο ηε πεξίνδν απηή ζπλίζηαλην ζην : 340 Βι. α κέξνο εξγαζίαο. 147

148 1. Γελ ππήξρε πξφβιεςε γηα ηελ πινπνίεζε νξγαλσκέλσλ πξνγξακκάησλ θαηάξηηζεο θαη εμνηθείσζεο ησλ δεκνηηθψλ ππαιιήισλ κε ην λέν λνκνζεηηθφ πιαίζην. Οη παιαηφηεξνη ππάιιεινη είραλ κείλεη πξνζθνιιεκέλνη ζηα ζπζηήκαηα ηνπ παξειζφληνο θαη ιφγσ ηνπ ζπληεξεηηζκνχ ηνπο πξνέβαιαλ εκπφδηα ζηε δξνκνιφγεζε αιιαγψλ πνπ ζα επέθεξαλ αλάπηπμε, ελψ νη λεφηεξνη ππάιιεινη δελ είραλ εξγαζηαθή εκπεηξία. 2. Ο ζεζκφο πνπ επηθνξηίδνληαλ κε ηα δεηήκαηα αξρηηεθηνληθήο ησλ δήκσλ, δελ ππήξρε ζηνπο αγξνηηθνχο δήκνπο ησλ νπνίσλ ηα πξνβιήκαηα σο πξνο απηφ ην ηνκέα ήηαλ κεγαιχηεξα. 3. Ζ ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηηο ηνπηθέο ππνζέζεηο, αλ θαη πξνβιέπνληαλ λνκνζεηηθά (άξζξν 115 πληάγκαηνο), ήηαλ πεξηνξηζκέλε. 4. Ζ λνκνζεζία γηα ηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε αξθεηέο θνξέο δελ ήηαλ ζπκβαηή κε ηνλ Δπξσπατθφ Υάξηε Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο (πρ άξζξν 9 ηνπ Υάξηε γηα ηνπο νηθνλνκηθνχο πφξνπο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο). 5. Τπήξρε άκεζε εμάξηεζε ησλ ζπκβνχισλ θαη ησλ δεκάξρσλ απφ ηα πνιηηηθά θφκκαηα. Οη δεκφηεο ζπλήζσο ςήθηδαλ κε θξηηήξην ην θφκκα θαη φρη ζπγθεθξηκέλν ππνςήθην. 6. Γελ πξνβιέπνληαλ θπξψζεηο φηαλ ν δήκαξρνο δελ εθάξκνδε ηηο απνθάζεηο ηνπ ηνπηθνχ ζπκβνπιίνπ. 7. Τπήξραλ νξηζκέλα λνκνζεηηθά θελά, σο πξνο ηε δπλαηφηεηα ηνπ ζπκβνπιίνπ λα ειέγρεη ην δήκαξρν. 8. Ζ Έλσζε Σνπηθψλ Απηνδηνηθήζεσλ (ZELS), είρε πεξηνξηζκέλε δξάζε θαη πφξνπο. Θα έπξεπε λα εθζπγρξνληζηεί ε νξγάλσζε ηεο θαη λα δεκηνπξγεζνχλ επηκέξνπο ζπκβνχιηα εληφο ηεο έλσζεο, ην θαζέλα απφ ηα νπνία ζα αζρνιείην κε μερσξηζηά δεηήκαηα ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. 9. Τπήξραλ πξνβιήκαηα κε ην θηεκαηνιφγην, ιφγσ ηεο έιιεηςεο επαξθψλ ζηνηρείσλ πνπ λα πξνζδηνξίδνπλ ζε πνηφλ αλήθνπλ ηα δηθαηψκαηα ηεο ηδηνθηεζίαο. 10. Παιαηφηεξα, ε παξνρή δεκφζησλ ππεξεζηψλ (πρ κέζα κεηαθνξάο) απνηεινχζε αξκνδηφηεηα κεγάισλ δήκσλ, κε ην λέν λφκν ηεο Δδαθηθήο 148

149 Γηαίξεζεο, ν νπνίνο δεκηνπξγνχζε λένπο δήκνπο, δελ θαζνξίδνληαλ πσο ζα νξγαλψλνληαη απηέο νη δξαζηεξηφηεηεο. 11. Οη ηθαλφηεηεο ησλ ηνπηθψλ αξρψλ παξέκελαλ πεξηνξηζκέλεο θαη δελ αληαπεμέξρνληαλ επαξθψο ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ησλ δεκνηψλ. Δπηπιένλ, ε ζπκκεηνρή ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζε φπσο ε εθπαίδεπζε, ε πγεία θηι, αλ θαη πξνβιέπνληαλ απφ ην λνκνζεηηθφ πιαίζην, ήηαλ πνιχ πεξηνξηζκέλε. 12. Έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεηψπηδαλ νη ηνπηθέο απηνδηνηθήζεηο ήηαλ ην νηθνλνκηθφ. Γελ επεηεχρζε ε δηεπζέηεζε ηνπ δεηήκαηνο δηακνηξαζκνχ ηεο πεξηνπζίαο ζηνπο λένπο δήκνπο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ ελψ ε ζπιινγή ησλ ηνπηθψλ θφξσλ θαη ηειψλ απφ ηε θεληξηθή εμνπζία δεκηνπξγνχζε πξνβιήκαηα. πλεπψο θαζίζηαλην αλαγθαία ε ζέζπηζε λφκνπ πνπ λα κεξηκλά γηα ηε δεκνζηνλνκηθή απηνηέιεηα ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. Έπξεπε λα δνζεί ε δπλαηφηεηα ζηνπο δήκνπο λα ζπιιέγνπλ επηπξφζζεηνπο θφξνπο θαη ηέιε, ψζηε λα απμάλνπλ ηα έζνδα ηνπο, γεγνλφο πνπ ζα δηεπθφιπλε ηελ απεμάξηεζε ηνπο απφ ηε θεληξηθή εμνπζία θαη ζα νδεγνχζε ζε νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηφζν ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ, φζν θαη νιφθιεξνπ ηνπ Κξάηνπο. 13. Γελ ππήξραλ κεραληζκνί ειέγρνπ θαη δηαρείξηζεο ησλ νηθνλνκηθψλ πφξσλ πνπ αλαζέηνληαλ ζηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε, κε απνηέιεζκα λα κελ ππάξρεη δηαθάλεηα θαη λα επλννχληαη ηα θαηλφκελα ηεο δηαθζνξάο. 14. Παξφιν πνπ πξνβιέπνληαλ απφ ην ζχληαγκα, ε δπλαηφηεηα εθρψξεζεο νξηζκέλσλ επηπιένλ αξκνδηνηήησλ απφ ηελ θεληξηθή αξρή ζηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε, ζηε πξάμε δελ ζπλέβε θάηη ηέηνην. 15. Γεκηνπξγήζεθαλ πνιινί κηθξνί δήκνη, κεξηθνί απφ ηνπο νπνίνπο είραλ πιεζπζκφ ιηγφηεξν απφ 1000 θαηνίθνπο, γεγνλφο πνπ δπζρέξαηλε ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηνπο. Παξάιιεια έπξεπε νη θεληξηθέο αξρέο ζε ζπλεξγαζία κε ηηο ηνπηθέο λα ζπληάμνπλ θαη λα πινπνηήζνπλ πξνγξάκκαηα Τπνζηήξημεο ησλ λέσλ δήκσλ. 16. Ο λφκνο γηα ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε δελ θαηνρχξσλε ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο, ζχκθσλα κε ηελ νπνία δηαζθαιίδεηαη ε δεκνθξαηηθή αξρή 149

150 φηη νη πνιίηεο κέζσ ησλ εθπξνζψπσλ ηνπο παίξλνπλ ηηο απνθάζεηο, πνπ ηνπο αθνξνχλ, ζην εγγχηεξν γη απηνχο επίπεδν (αξρή ηεο εγγχηεηαο). πκπεξαζκαηηθά, ηελ πεξίνδν , ην ζχζηεκα ηεο ρψξαο ήηαλ πεξηζζφηεξν ζπγθεληξσηηθφ παξά απνθεληξσηηθφ. Απηφ δηαθαίλεηαη απφ: (1) νη δεκφηεο κπνξνχζαλ λα ζπκκεηάζρνπλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ κφλν ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο πνπ θαζνξίδνληαλ απφ λφκνπο πνπ ζέζπηδε ην θεληξηθφ θξάηνο, (2) νη αξκνδηφηεηεο ησλ δήκσλ βαζίδνληαλ πεξηζζφηεξν ζηνπο λφκνπο παξά ζην ζχληαγκα θαη ζηνπο δεκνηηθνχο θαλνληζκνχο, ην νπνίν είλαη αληίζεην κε ην «πλεχκα» ηνπ Δπξσπατθνχ Υάξηε γηα ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε, (3) ην πξαγκαηηθφ «status» ησλ δήκσλ εμαξηηφηαλ πεξηζζφηεξν απφ ηνπο απινχο λφκνπο, παξά απφ ην Νφκν γηα ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε, ν νπνίνο γηα ηε ςήθηζε ηνπ απαηηνχζε πιεηνςεθία 2/3 ηνπ θνηλνβνπιεπηηθνχ ζψκαηνο. 150

151 Η αποκέντρωση στη ΠΓΓΜ τα έτη πσο έρεη πξναλαθεξζεί ζην πξνεγνχκελν κέξνο ηεο εξγαζίαο, ηε πεξίνδν απηή έιαβαλ ρψξα εθηεηακέλεο εζλνηηθέο ζπγθξνχζεηο αλάκεζα ζηελ Αιβαληθή κεηνλφηεηα θαη ηνπο ιαβνκαθεδφλεο, νη νπνίεο επέθεξα αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ζηελ εζσηεξηθή ζηαζεξφηεηα, ηελ νηθνλνκία, ηνπο δεκνθξαηηθνχο ζεζκνχο ηεο ΠΓΓΜ θαη αλέθνςαλ θάζε κεηαξξπζκηζηηθή πξνζπάζεηα κεηάβαζεο ηνπο θξάηνπο ζηελ ειεχζεξε αγνξά θαη ηε δεκνθξαηία. χκθσλα κε ηνλ Vanhanen «νη ζπγθξνχζεηο ζπκθεξφλησλ κεηαμχ εζλνηηθψλ νκάδσλ είλαη αλαπφθεπθηεο γηαηί νη εζλνηηθέο νκάδεο είλαη νκάδεο γελεηηθήο ζπγγέλεηαο θαη γηαηί ν αγψλαο ηεο χπαξμεο αθνξά ηελ επηβίσζε ησλ γνληδίσλ καο κέζσ ησλ απνγφλσλ καο θαη απηψλ ησλ ζπγγελψλ καο. Γη απηφ ήηαλ ινγηθφ λα ζπκκαρνχλ νη ζπγγελείο ζε πνιηηηθνχο θαη άιινπο αγψλεο γηα πεξηνξηζκέλνπο πφξνπο θαη γηα επηβίσζε. Ζ ζπκπεξηθνξηθή καο πξνδηάζεζε πξνο ηελ εζλνηηθή νηθνγελεηνθξαηία εμειίρζεθε απφ ηνλ αγψλα γηα ηελ χπαξμε γηαηί ήηαλ ινγηθή θαη ρξήζηκε. Δίλαη εχινγν λα ππνζέζνπκε φηη ηελ εζλνηηθή νηθνγελεηνθξαηία ηελ ζπκκεξίδνληαη εμίζνπ θαη φινη νη αλζξψπηλνη πιεζπζκνί». 341 Δπηπιένλ ζχκθσλα κε ηα πνξίζκαηα ηεο έξεπλαο πνπ εθπφλεζε ν Vanhanen, ε δεκνθξαηία δελ επαξθεί γηα λα απνηξέςεη ηηο εζλνηηθέο ζπγθξνχζεηο, παξ φιν πνπ είλαη πηζαλφλ φηη ε δεκνθξαηία βνεζά απηέο λα ζεζκνπνηεζνχλ. πλεπψο, απηφ πνπ ρξεηάδεηαη πξνθεηκέλνπ λα απνηξαπνχλ ηέηνηνπ είδνπο ζπγθξνχζεηο, είλαη ε 341 Σν ζεσξεηηθφ απηφ επηρείξεκα ηνπ Vanhanen απνθξπζηαιιψζεθε ζε ηξεηο βαζηθέο ππνζέζεηο ζηηο νπνίεο απάληεζε ε έξεπλά ηνπ: ζεκαληηθέο εζλνηηθέο δηαηξέζεηο ηείλνπλ λα νδεγήζνπλ ζε ζπγθξνχζεηο εζλνηηθψλ ζπκθεξφλησλ ζε φιεο ηηο θνηλσλίεο, φζν πην εζλνηηθά δηαηξεκέλε είλαη κία θνηλσλία, ηφζν νη πνιηηηθέο θαη άιιεο ζπγθξνχζεηο ζπκθεξφλησλ ηείλνπλ λα δηαρένληαη κε βάζε ηηο εζλνηηθέο δηαηξέζεηο, θαη πνιηηηθνί ζεζκνί πνπ βαζίδνληαη ζηηο αξρέο ηεο ηζφξξνπεο ακνηβαηφηεηαο ζα είλαη πεξηζζφηεξν πξνζαξκνζκέλνη ζην λα ακβιχλνπλ εζλνηηθέο ζπγθξνχζεηο ζε ζχγθξηζε κε ζεζκνχο πξνθαηεηιεκκέλνπο λα δείρλνπλ πξνηίκεζε ζε θάπνηνπο θαη λα θάλνπλ δηαθξίζεηο ζε βάξνο θάπνησλ άιισλ εζλνηηθψλ νκάδσλ. Βι. Vanhanen Tatu Ethnic Conflicts explained by Ethnic Nepotism, Research in Biopolitics, vol. 7, 1999, Stamford, Connecticut, JAI Press & Vanhanen Tatu Domestic Ethnic Conflict and Ethnic Nepotism: a Comparative Analysis, Journal of Peace Research, 1999, vol. 36, no. 1, ζει , Κνινβφο Γηάλλεο., Δζλνηηθέο ζπγθξνχζεηο θαη ζχγρξνλεο θνηλσλίεο: ηα επξήκαηα κίαο απνθαιππηηθήο κειέηεο, 26. Οθησβξίνπ 2008, Ηδέεο, Παγθνζκηνπνίεζε θαη Πνιππνιηηηζκφο, Διιεληθέο Γξακκέο. E-grammes.gr 151

152 ηθαλνπνίεζε κέξνπο ησλ αηηεκάησλ φισλ ησλ κεξψλ 342 (κέζσ δηαπξαγκάηεπζεο) θαη παξνρήο ηεο δπλαηφηεηαο ζε έθαζηα ηα κέξε λα ζπκκεηάζρνπλ ην ίδην ζε δεηήκαηα πνπ ηνπο αθνξνχλ. Απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί κφλν κε ηελ απνθέληξσζε, ε νπνία δηεπθνιχλεη φια ηα κέξε λα είλαη εγγχηεξα ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ. Πξνο απηή ηε θαηεχζπλζε θηλήζεθε ε πκθσλία Πιαίζην ηεο Ορξίδαο 343 (Ohrid Framework Agreement / OFA) 344, κέζσ ηεο νπνίαο εθηφο απφ ηελ παχζε ησλ ερζξνπξαμηψλ θαη ηνλ εζεινχζην αθνπιηζκφ, γηλφηαλ πξνζπάζεηα γηα δηεπζέηεζε ησλ εμήο : ηεο ηζφηηκεο θαη εηξεληθή ζπλχπαξμε φισλ ησλ πνιηηψλ, αλεμαξηήησο ηεο εζλνηηθήο ηνπο πξνέιεπζεο, ηνπ ηζφηηκνπ θαζεζηψηνο ησλ γισζζψλ ζην θξάηνο θαη ζηελ εθπαίδεπζε θάζε γιψζζα πνπ νκηιείηαη απφ ηνπιάρηζηνλ ην 20% ηνπ πιεζπζκνχ ζεσξείην επίζεκε θαη ην θξάηνο ζα ρξεκαηνδνηεί ηελ παλεπηζηεκηαθή εθπαίδεπζε ζηηο γιψζζεο απηέο, ηεο ηξνπνπνίεζεο ησλ θνηλνβνπιεπηηθψλ δηαδηθαζηψλ ψζηε ζηηο ςεθνθνξίεο επί επαίζζεησλ δεηεκάησλ (φπσο ηα δηθαηψκαηα ησλ κεηνλνηήησλ, ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε θαη νξηζκέλνη δηνξηζκνί) λα απαηηείηαη δηπιή πιεηνςεθία (ε ελ ιφγσ πιεηνςεθία Badinter νπζηαζηηθά ζεκαίλεη φηη πξέπεη λα ππάξρεη φρη κφλν πιεηνςεθία ζην Κνηλνβνχιην, αιιά θαη κεηαμχ ησλ εθπξνζψπσλ ησλ κεηνλνηήησλ), ηεο πνηθηινκνξθίαο ζηελ ηαπηφηεηα, κε ηηο ηνπηθέο αξρέο λα είλαη ειεχζεξεο λα ηνπνζεηνχλ ζε δεκφζηα θηίξηα ζχκβνια ηεο πιεηνλνηηθήο πιεζπζκηαθήο νκάδαο. ηελ πξαγκαηηθφηεηα, ε OFA, απνηεινχζε έλα «power sharing contact» 345 αλάκεζα ζηνπο Αιβαλνχο θαη ηνπο ιαβνκαθεδφλεο. Δπηπιένλ, εμέθξαδε ηελ αλάγθε γηα δξνκνιφγεζε ξηδηθφηεξσλ αιιαγψλ ζηε δηαθπβέξλεζε, ηφζν ζε ηνπηθφ, φζν θαη ζε θεληξηθφ επίπεδν. ε θεληξηθφ επίπεδν επηδηψθνληαλ ε παγηνπνίεζε ηεο πνιπεζληθήο δεκνθξαηίαο, ελψ ζε ηνπηθφ επίπεδν επηδηψθνληαλ ε ελίζρπζε ηεο ηνπηθήο 342 χκθσλα κε ηνπο δεκνζηνγξάθνπο Vasko Popetrevski & Veton Latifi, «When nobody is entirely satisfied, it means you have achieved the right compromise», ζην Vasko Popetrevski & Veton Latifi The Ohrid Framework Agreement Negotiations., ζην ζπιινγηθφ έξγν Ohrid And Beyond: A cross-ethnic investigation into the Macedonian crisis, Institute for War & Peace Reporting, Γηα ην θείκελν ηεο ζπλζήθεο ζηα Αγγιηθά βι Τπνγξάθεθε ηνλ Αχγνπζην ηνπ 2001 απφ ηελ αληηπξνζσπεία ηνπ ΝΑΣΟ, ηεο ΔΔ θαη ησλ κεγαιχηεξσλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ ηεο ρψξαο (βι. πξνεγνχκελν κέξνο εξγαζίαο). 345 Βι. ηνπ Karkatsoulis Panagiotis., Local self-government reforms as an ambivalent means for peace and social inclusion: The case of former Yugoslav Republic of Macedonia, South East Conference on Public Administration (SECoPA), Rediscovering the Administrative State : New Appreciation for the Role of Government, Savannah-Georgia, October 12-14, 2003, ζει

153 απηνδηνίθεζεο, ε νπνία πξνβιεπφηαλ φηη ζα επηθέξεη ηελ εγθαζίδξπζε ηεο εηξήλεο αλάκεζα ζηηο εζλνηηθέο νκάδεο. πγθεθξηκέλα, νη δηαηάμεηο ηεο πκθσλίαο πνπ αθνξνχζαλ ηελ απνθέληξσζε θαη ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε ήηαλ : 1. ηηο βαζηθέο αξρέο πνπ έζεηε ε OFA ζπκπεξηιακβάλνληαλ ε πξνψζεζε ηεο αλάπηπμε ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, σο νπζηψδεο βήκα γηα ηελ ελζάξξπλζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηηο δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο ηεο ρψξαο θαη ηνλ ζεβαζκφ ηεο ηαπηφηεηαο ησλ κεηνλνηήησλ (OFE, άξζξν 1, παξ.5). 2. Σν θνηλνβνχιην έπξεπε λα αλαζεσξήζεη ηνλ λφκν ηνπ 1995 γηα ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε (Law on Local Self-Government) κέζα ζε 45 κέξεο απφ ηελ ππνγξαθή ηεο πκθσλίαο. Με ην λέν λφκν ζα έπξεπε λα εληζρπζνχλ νη αξκνδηφηεηεο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη ησλ ηνπηθψλ αηξεηψλ αξρψλ ζε δηάθνξνπο ηνκείο -φπσο νη δεκφζηεο ππεξεζίεο, ν αζηηθφο θαη αγξνηηθφο ζρεδηαζκφο, ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ε ηνπηθή νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ν πνιηηηζκφο, ηα ηνπηθά δεκνζηνλνκηθά δεηήκαηα, ε εθπαίδεπζε, ε θνηλσληθή πξφλνηα θαη ε πγεία- ζχκθσλα κε ηνλ Δπξσπατθή Υάξηε Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, ην χληαγκα θαη ηελ Αξρή ηεο Δπηθνπξηθφηεηαο (OFE, άξζξν 3, παξ.1 & Annex B, Legislative Modifications, άξζξν 1). 3. Πξνβιέπνληαλ ε ζέζπηζε λφκνπ κέρξη ηε ιήμε ηεο ζεηείαο ηνπ πθηζηάκελνπ εθείλε ηελ πεξίνδν θνηλνβνπιίνπ, γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο (Law on Local Finance), πξνθεηκέλνπ λα κπνξεί λα αληαπεμέιζεη επαξθψο ζηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ ηεο. Μέζσ ηνπ λφκνπ ζα έπξεπε λα απμεζνχλ ηα θνξνινγηθά έζνδα ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, λα απνδίδεηαη κέξνο ησλ θφξσλ πνπ ζπιιέγεη ε θεληξηθή εμνπζία θαη ζρεηίδνληαη κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη ηελ εδαθηθή επηθξάηεηα ηεο, ζηελ ίδηα. Δπηπιένλ, ζα έπξεπε λα εμαζθαιηζηεί ε απηνλνκία ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο φζνλ αθνξά ηνλ πξνυπνινγηζκφ, ζηα πιαίζηα ησλ αξκνδηνηήησλ ηεο. (OFE, άξζξν 3, παξ.1 & Annex B, Legislative Modifications, άξζξν 2) 4. Πξνβιέπνληαλ λα πξαγκαηνπνηεζεί αλαζεψξεζε ηεο λνκνζεζία πνπ αθνξνχζε ηα φξηα ησλ δήκσλ, ζχκθσλα κε ηε λέα απνγξαθή πνπ επξφθεηην λα γίλεη ππφ 153

154 δηεζλή επίβιεςε θαη ην λέν λφκν γηα ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε, κέρξη ην 2002 (OFE, άξζξν 3, παξ.2 & Annex B, Legislative Modifications, άξζξν 3). 5. Θα έπξεπε λα ζεζπηζηεί λφκνο ζρεηηθφο κε ηελ αζηπλνκία πνπ εδξεχεη ζηνπο δήκνπο (Laws Pertaining to Police Located in the Municipalities). Ζ αζηπλνκία ζα πξέπεη λα γλσξίδεη ηηο αλάγθεο ηνπ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ, επίζεο, νη δεκνηηθνί αμησκαηνχρνη ηεο αζηπλνκίαο ζα πξέπεη λα επηιέγνληαη απφ ην Σνπηθφ πκβνχιην κέζα απφ ηηο ιίζηεο πνπ πξνηείλνληαη απφ ην Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ (OFΑ, άξζξν 3, παξ. 3, Annex B, Legislative Modifications, άξζξν 4). 6. Οη λφκνη πνπ αθνξνχλ ηελ απαζρφιεζε ζηε δεκφζηα δηνίθεζε, πξέπεη λα παξέρνπλ ηηο θαηάιιειεο εγγπήζεηο γηα ηελ ίζε ζπκκεηνρή φισλ ησλ θνηλνηήησλ ζηε δεκφζηα δηνίθεζε. (OFΑ, άξζξν 4, παξ. 2). 7. Γηα ηε ηξνπνπνίεζε ηνπ ζπληάγκαηνο, θαζψο θαη γηα ηελ πηνζέηεζε ηνπ Νφκνπ γηα ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε, απαηηείηαη εηδηθή πιεηνςεθία 2/3 ηνπ ζπλφινπ ησλ ςήθσλ. Δπηπξφζζεηα, κέζα ζηα 2/3 απηψλ πνπ ςήθηζαλ ππέξ, πξέπεη λα αλήθεη θαη ε πιεηνςεθία ησλ βνπιεπηψλ πνπ εθπξνζσπνχλ άιιεο εζλνηηθέο νκάδεο (OFE, άξζξν 5, παξ. 1). Γηα ηελ πηνζέηεζε λφκσλ πνπ αθνξνχλ άκεζα δεηήκαηα παηδεία, πνιηηηζκνχ, ηνπηθέο εθινγέο, ηα ρξεκαηννηθνλνκηθά ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θ.α, απαηηείηαη πιεηνςεθία ησλ ςήθσλ, κέζα ζηελ νπνία πξέπεη λα ζπκπεξηιακβάλεηαη ε πιεηνςεθία ησλ ςήθσλ ησλ βνπιεπηψλ πνπ εθπξνζσπνχλ άιιεο εζλνηηθέο νκάδεο (πιεηνςεθία Badinter) (OFΑ, άξζξν 5, παξ. 2). 8. ηνπο δήκνπο, πνπ ππήξρε κεγάιν πνζνζηφ κεηνλνηήησλ (ηνπιάρηζηνλ 20%), αλαγλσξίδνληαλ ε γιψζζα ηνπο σο επίζεκε γιψζζα θαη κπνξνχζαλ λα ηε ρξεζηκνπνηνχλ ζηηο ζπλδηαιιαγέο ηνπο κε ηηο ηνπηθέο αξρέο. ηνπο δήκνπο πνπ ν αξηζκφο ησλ κεηνλνηήησλ ήηαλ κηθξφηεξνο απφ ην 20 % ηνπ ζπλνιηθνχ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ, νη ηνπηθέο αξρέο απνθάζηδαλ κε δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο, εάλ ζα ρξεζηκνπνηείηαη ε γιψζζα ηεο κεηνλφηεηαο ζηηο δεκφζηεο ππεξεζίεο (OFΑ, άξζξν 6, παξ. 6). Πξνθεηκέλνπ λα έρνπλ ζπληαγκαηηθφ έξεηζκα ηα παξαπάλσ, ε OFΑ, πξνέβιεπε ηελ ηξνπνπνίεζε ζπληαγκαηηθψλ δηαηάμεσλ πνπ αθνξνχζαλ δεηήκαηα κεηνλνηήησλ θαη ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο (πρ, χληαγκα, άξζξν 7, παξ. 3 & 6, άξζξν 114, 115). 154

155 Σέινο, ζχκθσλα κε ην παξάξηεκα 3 (Implementation And Confidence-Building Measures) ηεο OFΑ, κεηά ηελ πηνζέηεζε ησλ ζπληαγκαηηθψλ ηξνπνπνηήζεσλ θαη ηνπ Νφκνπ γηα ηε Σνπηθή Απηνδηνίθεζε, πξνβιέπνληαλ ε ζχγθιηζε ζπλεδξίαζεο πξνθεηκέλνπ λα θαζνξηζηνχλ νη δηεζλείο παξνρέο γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο εθαξκνγήο ησλ πξνβιεπφκελσλ απφ ηε πκθσλία ηεο Ορξίδαο. ηα πιαίζηα ηεο OFΑ ζηηο 6 επηεκβξίνπ 2001, ην θνηλνβνχιην ηεο ΠΓΓΜ ςήθηζε ππέξ ηεο αλαζεψξεζεο ηνπ πληάγκαηνο ( 91 ππέξ, 19 θαηά θαη 2 απφληεο). Σελ επφκελε κέξα ν Javier Solana θαη Christopher Patten εθπξνζσπψληαο ηελ ΔΔ, επηζθέθηεθαλ ηα θφπηα. Ο πξψηνο εμέθξαζε ηελ ελαληίσζε ηνπ ζε ηπρφλ επηκήθπλζε ηνπ δηαζηήκαηνο πηνζέηεζεο ησλ ηξνπνπνηήζεσλ πνπ πξνέβιεπε ε OFA (stick), ελψ ν δεχηεξνο πξνγξακκάηηζε ηε δηεμαγσγή ζπλέδξηνπ «donors' conference» γηα ηε ΠΓΓΜ, ακέζσο κεηά ηελ ηξνπνπνίεζε ηνπ πληάγκαηνο (Carrot) 346. ηηο 20 επηεκβξίνπ μεθίλεζε ε θνηλνβνπιεπηηθή δηαδηθαζία ηεο πηνζέηεζεο πξνζρέδηνπ ζπληαγκαηηθψλ ηξνπνπνηήζεσλ. Λίγν αξγφηεξα, ζηηο 14 Ννεκβξίνπ, ηξνπνπνηήζεθε ην χληαγκα (ην πξννίκην & 15 άξζξα) ζχκθσλα κε ηελ OFA (πρ 2/3 εηδηθή πιεηνςεθία γηα ηξνπνπνίεζε ζπληάγκαηνο θαη γηα ηελ ζέζπηζε ηνπ λφκνπ ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο θ.α). Σν ηξνπνπνηεκέλν ζχληαγκα ελίζρπε ηηο αξκνδηφηεηεο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. Μεηά απφ πνιχκελεο ζπδεηήζεηο θαη πηέζεηο ηεο ΔΔ θαη ησλ ΖΠΑ, ν λένο Νφκνο γηα ηε Σνπηθή Απηνδηνίθεζε ζεζπίζηεθε ζηηο 24 Ηαλνπαξίνπ (5 κήλεο αξγφηεξα απφ ηε πξνβιεπφκελε απφ ηελ OFA εκεξνκελία ) θαη έζεηε σο ζθνπφ ηελ ελίζρπζε ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. Με ην λέν λφκν θαζνξίδνληαλ κε κεγαιχηεξε ζαθήλεηα νη αξκνδηφηεηεο ησλ κνλάδσλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, νη νπνίεο είραλ απμεζεί ζην ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο, ηεο πγείαο θαη ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ δήκσλ θηι. (άξζξν 22) 348. χκθσλα κε ηα πξνβιεπφκελα απφ ηελ OFA, ζην λφκν εκπεξηέρνληαλ δηαηάμεηο πνπ αθνξνχζαλ ηε ρξήζε ηεο Αιβαληθήο γιψζζαο Γηα ηε ρξήζε ηεο κεζφδνπ «θαξφηνπ καζηηγίνπ» ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε βι. Zoran Bojarovski & and Nazim Rashidi, The Art Of Compromise: Reconciliation and the implementation of the Framework Agreement, ζην ζπιινγηθφ έξγν Ohrid And Beyond: A cross-ethnic investigation into the Macedonian crisis, Institute for War & Peace Reporting, Law for Local Government., Official Gazette of the Republic of Macedonia, No 5/2002, Skopje, January Βι. Παξάξηεκα ENGSTROM JENNY., Multi-ethnicity or Bi-nationalism? The Framework Agreement and the Future of the Macedonian State, London School of Economics and Political Science, UK Issue 1/

156 Δπηπξφζζεηα θάπνηεο άιιεο αιιαγέο πνπ επέθεξε ν λφκνο αθνξνχζαλ ηηο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ εθηειεζηηθψλ νξγάλσλ θαη ησλ λνκνζεηηθψλ ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. πγθεθξηκέλα, απμάλνληαλ νη αξκνδηφηεηεο ηνπ ζπκβνπιίνπ ζηα δεηήκαηα ηνπ πξνυπνινγηζκνχ, ηεο αμηνπνίεζεο ησλ πεξηνπζηαθψλ δεκνηηθψλ ζηνηρείσλ θαη ζην ηξφπν άζθεζεο ειέγρνπ ηνπ πξνυπνινγηζκνχ. Απηφ επξφθεηην λα εληζρχζεη ηε δηαθάλεηα θαη ηε ινγνδνζία. Δπηπιένλ, ν λένο λφκνο ζέζπηδε γηα ηνπο δεκάξρνπο θαη ηα ηνπηθά ζπκβνχιηα ην δηθαίσκα πξφσξσλ εθινγψλ φηαλ παξεκπνδίδνληαλ ε απηνδηνίθεζε ηεο πεξηνρήο (πρ φηαλ ν δήκαξρνο δελ εθάξκνδε ηηο απνθάζεηο ηνπ ζπκβνπιίνπ, ή φηαλ ην ζπκβνχιην δελ πηνζεηνχζε ηηο πξσηνβνπιίεο ηνπ δεκάξρνπ). Αθφκε, εηζήγαγε ην ζεζκφ ηνπ «κάλαηδεξ», ν νπνίνο ζα βνεζνχζε ην δήκαξρν ζηελ εθαξκνγή πξαθηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ φπσο ε εθηέιεζε ησλ απνθάζεσλ ηνπ πκβνπιίνπ, ην γεγνλφο απηφ απάιιαζζε ην δήκαξρν απφ ην πνιηηηθφ θφζηνο πνπ κπνξνχζε λα έρεη ε εθαξκνγή κηαο απφθαζεο ζηελ νπνία ελαληηψλνληαλ κέξνο ηεο θνηλήο γλψκεο. Ο λφκνο παξείρε ην δηθαίσκα ζηνπο δήκνπο λα ζρεκαηίδνπλ δχν κνξθέο «γεηηνληθψλ απηνδηνηθήζεσλ» (neighbourhood self-government) : (1) αζηηθέο θνηλφηεηεο ζηε πφιε, (2) γεηηνληθέο θνηλφηεηεο ζηηο άιιεο πεξηνρέο. Απηέο νη κνξθέο απηνδηνίθεζεο ησλ πνιηηψλ, κπνξνχζαλ λα αλαιάβνπλ ηελ πινπνίεζε δξαζηεξηνηήησλ εθ κέξνπο ησλ δήκσλ. χκθσλα κε ην λφκν, νη ηνπηθέο απηνδηνηθήζεηο έρνπλ απηνλνκία ζηελ εθηέιεζε ησλ ζπληαγκαηηθψλ θαη ζεζκηθψλ ηνπο αξκνδηνηήησλ, ελψ ε θεληξηθή εμνπζία κπνξεί λα αζθεί κφλν έιεγρν λνκηκφηεηαο ζηηο πξάμεηο ηνπο. Ζ ζεζκηθή αλαβάζκηζε ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο κέζσ ηεο κεηαθνξάο αξκνδηνηήησλ απφ ην θεληξηθφ επίπεδν ζην ηνπηθφ, απνηειεί κηα ηδηαίηεξα δχζθνιε θαη καθξφρξνλε δηαδηθαζία, ε νπνία θαζίζηαηαη αθφκα δπζθνιφηεξε ζηε πεξίπησζε ηεο ΠΓΓΜ θαη ησλ ππφινηπσλ θξαηψλ πνπ βξίζθνληαη ζε δηαδηθαζία κεηάβαζεο θαη θαηά ζπλέπεηα δξνκνιφγεζεο αιιαγψλ ζηηο θνηλσληθέο, νηθνλνκηθέο θαη πνιηηηθέο δνκέο. ην λφκν γηα ηε Σνπηθή Απηνδηνίθεζε, ηνλίδνληαλ ε ζπνπδαηφηεηα ηεο δηαδηθαζίαο κεηαθνξάο ησλ αξκνδηνηήησλ ζηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε, σζηφζν, κέζσ ηνπ λφκνπ 156

157 κεηαθέξνληαλ ε δηεπζέηεζε ησλ βαζηθψλ νηθνλνκηθψλ δεηεκάησλ θαη ηεο νξηνζέηεζεο ηεο δηαδηθαζία κεηαθνξάο ησλ αξκνδηνηήησλ ζε κεηέπεηηα λφκνπο. Δπίζεο, ε κεηαθνξά αξκνδηνηήησλ πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε θαηάιιεισλ κεραληζκψλ θαη ηθαλνηήησλ πνπ λα κπνξνχλ λα ηηο αζθήζνπλ απνηειεζκαηηθά. ην λφκν δελ ππάξρεη πξφβιεςε ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν νηθνδφκεζεο ησλ θαηάιιεισλ ηθαλνηήησλ ησλ ηνπηθψλ αξρψλ. πλεπψο ζα έπξεπε λα ππάξρεη πξφβιεςε ηφζν γηα ηε θαηάξηηζε ηνπ πξνζσπηθνχ πνπ ζα αλαιάβεη ηε δηεθπεξαίσζε λέσλ δξαζηεξηνηήησλ, φζν θαη γηα ηελ νξγαληθή αλαδηνξγάλσζε ψζηε λα ππάξρεη θαιχηεξε αληαπφθξηζε ζηα λέα δεδνκέλα. Παξάιιεια, ε παξαθνινχζεζε ηεο δηαδηθαζίαο κεηαθνξάο αξκνδηνηήησλ αλαηέζεθε ζε έλα δηππνπξγηθφ φξγαλν (Inter-ministerial Coordination Body), ην νπνίν έπξεπε λα ζπληάμεη ηα ζρέδηα ησλ ζρεηηθψλ λνκψλ, λα εξεπλήζεη ηα νηθνλνκηθά δεηήκαηα ηεο κεηαθνξάο ησλ αξκνδηνηήησλ θαη λα έξζεη ζε επαθή κε ηνπο άκεζα ελδηαθεξφκελνπο (Stakeholders). Χζηφζν, ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ νξγάλνπ απηνχ, αξρηθά, ήηαλ πεξηνξηζκέλε, σο απνηέιεζκα ηεο έιιεηςεο εκπεηξίαο, δπλαηνηήησλ δηαρείξηζεο θαη ζρεδηαζκνχ, πφξσλ, πνιηηηθήο θαζνδήγεζεο θαη ελδερνκέλσο πνιηηηθήο βνχιεζεο. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη νη ππνπξγνί εθιάκβαλαλ ηε δηαδηθαζία κεηαθνξάο αξκνδηνηήησλ σο κηα γξαθεηνθξαηηθή θαη λνκηθίζηηθε εξγαζία πνπ έπξεπε λα θέξνπλ εηο πέξαο. Αληηζέησο, ε δηαδηθαζία κεηαθνξάο αξκνδηνηήησλ έπξεπε λα αληηκεησπηζηεί σο κηα λνκηθφ-θνηλσληθή δηαδηθαζία πνπ λα δηαζθαιίδεη ηελ ηζφηηκε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ, ηελ παξνρή αλάινγσλ πφξσλ, ηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ησλ λνκνζεηηθψλ θαη εθηειεζηηθψλ ζσκάησλ ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη ηελ νπζηαζηηθή ζπλεξγαζία αλάκεζα ζηηο ηνπηθέο θαη ηηο θεληξηθέο αξρέο. ηηο 8 Μαξηίνπ 2002, ςεθίζηεθε ν λφκνο πεξί Ακλεζηίαο, ελψ ηέζζεξηο κέξεο αξγφηεξα ζπγθιήζεθε ην «Donor's Conference», ζην νπνίν απνθαζίζηεθε λα ρνξεγεζνχλ 370 εθαη. επξψ ζηε ΠΓΓΜ απφ ηελ ΔΔ, ηε Παγθφζκηα Σξάπεδα θαη ηηο ΖΠΑ ( 40 εθαη. $απφ ηηο ΖΠΑ, 30 εθαη. $ ζε πηζηψζεηο απφ ηελ Παγθφζκηα Σξάπεδα θαη 180 εθαη. απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, 68 εθαη. ζηφρεπαλ ζηε βειηίσζε ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ, ηα 32,5 εθαη. γηα ηελ αλαθαηαζθεπή ησλ θηηξίσλ πνπ θαηαζηξάθεθαλ απφ ηηο ζπγθξνχζεηο, 8,5 εθαη. γηα ηελ δηεπθφιπλζε ηεο εθαξκνγήο ηεο πκθσλίαο Πιαηζίνπ ηεο Ορξίδαο, 12 εθαη. κε ηε κνξθή αλζξσπηζηηθήο βνήζεηαο). 157

158 Σελ ίδηα κέξα ην ICG (International Crisis Group), δεκνζίεπζε έθζεζε ζηελ νπνία αλαθεξφηαλ φηη ε ΠΓΓΜ ήηαλ ε ρψξα κε ηα κεγαιχηεξα πνζνζηά δηαθζνξάο Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ 2003, πηνζεηήζεθε απφ ην Τπνπξγείν Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο (MoLSG), ην κλεκφλην «Memorandum of Understanding», ην νπνίν εκπεξηείρε εγγπήζεηο γηα ην ζεζκηθφ δηάινγν αλάκεζα ζηελ θεληξηθή εμνπζία θαη ηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε. Σν 2003 πηνζεηήζεθε απφ ηελ θπβέξλεζε ηεο ΠΓΓΜ ην Λεηηνπξγηθφ Πξφγξακκα Απνθέληξσζεο ησλ Δμνπζηψλ (Operational Programme for Decentralisation Of Powers /OPDP), ην νπνίν εκπεξηείρε ρξνλνδηάγξακκα γηα ηε ζέζπηζε ησλ βαζηθψλ λφκσλ πνπ αθνξνχζαλ ην απνθεληξσηηθφ ζχζηεκα (λφκνο γηα ηελ εδαθηθή δηαίξεζε, ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ κνλάδσλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ηελ Πφιε ησλ θνπίσλ) θαη κεξηθνχο άιινπο λφκνπο πνπ αθνξνχζαλ ηε κεηαθνξά ησλ αξκνδηνηήησλ πνπ αλαθέξνληαλ ζην άξζξν 22 ηνπ λένπ Νφκνπ γηα ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε. Σα ηξία επίπεδα δηαθπβέξλεζεο ηα νπνία επηθνξηίδνληαλ κε ηελ παξαθνινχζεζε θαη εθαξκνγή ησλ δηαδηθαζηψλ απνθέληξσζεο νξίδνληαλ ζην OPDP, ζπγθεθξηκέλα αλαθέξνληαλ : (1) ε πνιηηηθφ επίπεδν, ν Αλαπιεξσηήο Πξσζππνπξγφο θαη ν Τπνπξγφο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, (2) ην πληνληζηηθφ ξγαλν Απνθέληξσζεο (Coordinating Body for Decentralisation), ζην νπνίν ζπκκεηάζρνπλ νη Γεληθέο Γξακκαηείεο, ν Αξρεγφο ηνπ Σνκέα ηεο Δπξσπατθήο Οινθιήξσζεο, ε ZELS, ελψ ν Τπνπξγφο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο πξνέδξεπε. Σν φξγαλν απηφ παξέρεη νδεγίεο, ζπκβνπιέο, θαζψο θαη ππνζηήξηδε, ζπληφληδε θαη δηαζθάιηδε ηελ νξζή εθαξκνγή ηνπ OPDP, (3) ε Οκάδα Δξγαζίαο Απνθέληξσζεο (Decentralisation Working Group / DWG), ε νπνία απνηειείην απφ δεκνζίνπο ππαιιήινπο ηεο θεληξηθήο δηνίθεζεο, ηε Γεληθή Γξακκαηεία γηα ηηο Δπξσπατθέο Τπνζέζεηο, ηε Legislation Secretariat. Πξνέδξεπε ν Τπνπξγφο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο. Κχξην κέιεκα ηεο Οκάδαο, ήηαλ ν ζπληνληζκφο θαη ε ππνβνήζεζε ησλ πξνπαξαζθεπαζηηθψλ δηαδηθαζηψλ γηα ηελ πηνζέηεζε θαη ηξνπνπνίεζε ηεο λνκνζεζίαο πνπ αλαθέξεηαη ζην OPDP Σν Μάξηην ηνπ 2004 πηνζεηήζεθε ην Programme for the Implementation of the Decentralisation Process (PIDP ), ην νπνίν πεξηέγξαθε ζηφρνπο θαη πξνηεξαηφηεηεο γηα ελλέα εηδηθά δεηήκαηα. Ζ εθαξκνγή ηνπ ζηεξηδφηαλ 158

159 ζηελ αλάπηπμε ελφο ζρεδίνπ δξάζεο κε νξηνζεηεκέλνπο ζηφρνπο, ρξνλνδηαγξάκκαηα, θαζήθνληα θαη δεζκεχζεηο. Σν PIDP , φξηδε εθ λένπ ηνπο ππεπζχλνπο γηα ηελ επίβιεςε θαη πινπνίεζε ηεο δηαδηθαζίαο απνθέληξσζεο. Καηαξγνχζε ην πληνληζηηθφ ξγαλν Απνθέληξσζεο θαη κεηέθεξε ηηο αξκνδηφηεηεο ηνπ ζηε DWG. Ο Τπνπξγφο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο νξηδφηαλ σο ππεχζπλνο γηα ην ζπληνληζκφ θαη ηε παξαθνινχζεζε ηεο εθαξκνγήο ηεο δηαδηθαζίαο κεηαθνξάο αξκνδηνηήησλ ζε ηνπηθφ επίπεδν. Δπίζεο πξνβιέβιεπε ηε ζπγθξφηεζε Δπηηξνπήο γηα ηε παξαθνινχζεζε ηεο αλάπηπμεο ηνπ ζπζηήκαηνο δεκνηηθήο ρξεκαηνδφηεζεο (Commission for Monitoring the Development of the System of Municipal Financing),ε νπνία απνηειείην απφ 5 αληηπξνζψπνπο ηεο ZELS θαη 4 απφ ηε Κπβέξλεζε. Σέινο, δεκηνπξγείηαη ε Σξηκεξήο Δπηηξνπή Trilateral Committee for Training Coordination, ε νπνία απνηειείην απφ ην MoLSG, ZELS, Civil Servant Agency. Ζ κεηαθνξά ηεο αξκνδηφηεηαο ηνπ ζπληνληζκνχ ηεο απνθέληξσζεο απφ ην πληνληζηηθφ ξγαλν ζηε DWG, ζήκαηλε ηε κεηαθνξά ηεο δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ απφ ην αλψηεξν επίπεδν (ην πληνληζηηθφ ξγαλν απαξηηδφηαλ απφ αλψηεξνπο ππαιιήινπο ησλ Γεληθψλ Γξακκαηεηψλ ησλ Τπνπξγείσλ) ζην κεζαίν επίπεδν (ε DWG απνηειείηαη απφ απινχο δεκνζίνπο ππαιιήινπο) θαη φρη ζην θαηψηεξν πνπ είλαη ε Κνηλσλία ησλ Πνιηηψλ. Απηφ δελ ζπληζηά κηα bottom up πξνζέγγηζε, δηφηη νη δξαζηεξηφηεηεο ζπληνληζκνχ, κε έρνληαο απνθαζηζηεί ζε αλψηεξν επίπεδν αιιά νχηε ζε θαηψηεξν, ζηεξνχληαλ ηε ιατθή ππνζηήξημε. Δπηπξφζζεηα, ζηε DWG ζε αληίζεζε κε ην πληνληζηηθφ ξγαλν, δελ ζπκκεηείραλ αλψηεξνη ππάιιεινη ηνπ Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ, κε απνηέιεζκα λα είλαη αλαπνηειεζκαηηθή ζε φηη αθνξά ηα δεκνζηνλνκηθά δεηήκαηα θαη λα δπζρεξαίλεηαη ε ζπλεξγαζία ηεο κε ηελ Commission for Monitoring the Development of the System of Municipal Financing. Ο επαλαπξνζδηνξηζκφο ησλ γεσγξαθηθψλ νξίσλ ησλ δήκσλ επεηεχρζε ζηα ην 2004, κε ηελ επηθχξσζε απφ ην θνηλνβνχιην ηνπ λένπ λφκνπ γηα ηελ εδαθηθή Oνξγάλσζε ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο ηεο ρψξαο 350 θαη ηνπ Νφκνπ γηα ηε Πφιε 350 Ζ αγγιηθή κεηάθξαζε ηνπ λφκνπ, ππάξρεη ζηελ ηζηνζειίδα 159

160 ησλ θνπίσλ. Ο πξψηνο, κείσλε ηνλ αξηζκφ ησλ δήκσλ απφ 134 ζε , ελψ ε Πφιε ησλ θνπίσλ ραξαθηεξηδφηαλ μερσξηζηή κνλάδα ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο απνηεινχκελε απφ 10 δήκνπο. Δπηπξφζζεηα, ν λφκνο πξνβιέπεη ηε ζπλέλσζε δήκσλ, ε νπνία σζηφζν, επξφθεηην λα νδεγήζεη ζε αιινίσζε ηεο πιεζπζκηαθήο ηνπο ζχλζεζεο. ηελ πεξίπησζε ηεο ηξνχγθαο θαη ηνπ Κίηζεβν γηα παξάδεηγκα, ην αιβαληθφ ζηνηρείν, κεηά ηηο λέεο ξπζκίζεηο, ζα ππεξηεξεί πιεζπζκηαθά. Ζ αιβαλφθσλε θνηλφηεηα ζα μεπεξάζεη ζε πνζνζηφ ην 20%, γεγνλφο πνπ κε βάζε ηε ζπκθσλία ηεο Ορξίδαο ζα νδεγήζεη ζηελ θαζηέξσζε ηεο αιβαληθήο σο επίζεκεο γιψζζαο. Ο πξνζδηνξηζκφο ηεο εδαθηθήο επηθξάηεηαο θάζε δήκνπ, απνηειεί ην πξψην θαη ζεκαληηθφηεξν βήκα ηεο απνθέληξσζεο, ηφζν γηα νηθνλνκηθνχο ιφγνπο φζν θαη γηα πνιηηηθνχο. Χζηφζν, ππήξρε θαζπζηέξεζε ζηε ζέζπηζε ηνπ ζρεηηθνχ λφκνπ. Σν γεγνλφο απηφ νθείινληαλ ζην φηη δελ ππήξρε πνιηηηθή ζπλαίλεζε σο πξνο ηνλ ηξφπν πνπ ζα γηλφηαλ ν δηαρσξηζκφο ησλ δήκσλ. Κπξηαξρνχζαλ δχν απφςεηο σο πξνο απηφ, φζνη επηζπκνχζαλ ην λφκν ηζρπξίδνληαλ φηη ε ζέζπηζε ηνπ είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο δηαδηθαζίαο απνθέληξσζεο δεδνκέλνπ φηη ζα νδεγήζεη ζηε βειηίσζε ησλ δηνηθεηηθψλ δνκψλ θαη ππεξεζηψλ ησλ δήκσλ. Απφ ηελ άιιε, φζνη δελ ζπκθσλνχζαλ κε ηε ζέζπηζε ηνπ λφκνπ ππνζηήξηδαλ φηη ε εθαξκνγή ηνπ ζα νδεγήζεη ζε νκνζπνλδνπνίεζε ηεο ΠΓΓΜ κε απνηέιεζκα πνιινί απφ ηνπο δήκνπο λα ειέγρνληαη απφ Αιβαλνχο. Πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη ε ζιαβνκαθεδνληθή αληηπνιίηεπζεο ηεο ΠΓΓΜ, δηνξγάλσζε δεκνςήθηζκα θαηά ηνπ λφκνπ πεξί ηεο λέαο δηνηθεηηθήο δηαίξεζεο, ην νπνίν θαηέζηε άθπξν ιφγσ ηεο πνιχ ρακειή ζπκκεηνρή. Σν επηέκβξην ηνπ 2004, πηνζεηήζεθε ν λφκνο πεξί Υξεκαηνδφηεζεο ησλ Μνλάδσλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο (Law on Financing of Local Self-Government Units), ν νπνίνο ππαγφξεπε ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ Μνλάδσλ απηψλ κέζσ ηδίσλ εζφδσλ ησλ δήκσλ θαη παξνρψλ απφ ηνλ θεληξηθφ πξνυπνινγηζκφ. χκθσλα κε απηφ ην λφκν, ε δεκνζηνλνκηθή απνθέληξσζε ζα πινπνηεζεί ζε δχν θάζεηο θαη ζα δεκηνπξγεζεί θαηάιιεινο κεραληζκφο γηα ηε δηαθαλή ρξεκαηνδφηεζε ησλ δήκσλ. Δπηπιένλ ν λφκνο πξνβιέπεη γηα ηηο LSGUs: ηε ηνπνζέηεζε ηνπιάρηζηνλ δχν ππαιιήισλ κε νηθνλνκηθέο ζπνπδέο πνπ ζα είλαη ππεχζπλνη γηα ηελ δεκνζηνλνκηθή 351 Βι. Παξάξηεκα

161 δηαρείξηζε, ηε πξνεηνηκαζία ηνπ πξνυπνινγηζκνχ, ηελ εθηέιεζε θαη ηε κεζνδηθή θαηαγξαθή, ελφο αξρηινγηζηή, ηνπιάρηζηνλ ηξηψλ ππαιιήισλ ππεχζπλσλ γηα ηε ζπιινγή ησλ θφξσλ θαη ηε δεκηνπξγία ζπζηήκαηνο εζσηεξηθνχ ινγηζηηθνχ ειέγρνπ. ην παξαθάησ γξαθηθφ απεηθνλίδνληαη νη απαηηήζεηο ζε πξνζσπηθφ έηζη φπσο αλαθέξνληαη ζην λφκν, θαζψο θαη νη ππφινηπνη θνξείο πνπ επηθνξηίδνληαη κε ηε παξαθνινχζεζε θαη ηελ εθαξκνγή ηεο δεκνζηνλνκηθήο απνθέληξσζεο. 1. Δπηηξνπή γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο Γεκνζηνλνκηθήο Απνθέληξσζεο 2. Δπηηξνπή γηα ηε πξψηε θάζε ηεο Γεκνζηνλνκηθήο Απνθέληξσζεο 3. Δπηηξνπή γηα ηε δεχηεξε θάζε ηεο Γεκνζηνλνκηθήο Απνθέληξσζεο ΣΟΠΗΚΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ ΚΡΑΣΗΚΖ ΤΠΖΡΔΗΑ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΟΤ ΔΛΔΓΥΟΤ Πξνυπνινγηζκφο, Λνγηζηηθή θαη Γεκνζηνλνκηθή Γηαρείξηζε 2 ππάιιεινη κε νηθνλνκηθέο ζπνπδέο θαη έλαο αξρηινγηζηήο Δζσηεξηθφο Οηθνλνκηθφο Έιεγρνο Σνπιάρηζηνλ έλαο ππάιιεινο πιινγή ησλ Φφξσλ Σνπιάρηζηνλ ηξείο ππάιιεινη Σέιε ηνπ 2004 ζεζπίζηεθε ην λέν θαηαζηαηηθφ ηεο Έλσζεο Μνλάδσλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο (ZELS), ην νπνίν ελίζρπε ηηο αξκνδηφηεηεο ηεο έλσζεο. πγθεθξηκέλα, ν ξφινο ηεο ZELS ζπλίζηαην ζηελ πξνψζεζε θαη ελζάξξπλζε ηεο ακνηβαίαο ζπλεξγαζίαο θαη πιεξνθφξεζεο ησλ δήκσλ, ζηελ νξγάλσζε επθαηξηψλ θαηάξηηζεο γηα ηα κέιε ηεο, ζηε πξνψζεζε ηεο δηαξθνχο θαη επνηθνδνκεηηθήο 161

162 ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζηηο ηνπηθέο θαη ηηο θεληξηθέο αξρέο 352, ζηελ εγθαζίδξπζε ζρέζεσλ κε εζληθέο θαη δηεζλείο νξγαλψζεηο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ζηε δηακεζνιάβεζε γηα εμεχξεζε ιχζεσλ ζε ζεκαληηθά δεηήκαηα, ζηε ζπλεξγαζία γηα ηελ πηνζέηεζε λφκσλ πνπ αθνξνχλ ηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε, ζηε παξνρή ζπκβνπιψλ ζε θεληξηθφ επίπεδν γηα δεηήκαηα ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ζηελ έθδνζε εγρεηξηδίσλ γηα ηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε (πρ Handbook For Mayors And Municipal Council Members Of The Republic Of Macedonia, Code of Ethics for Local Official θ.α). 353 Μέρξη ην ηέινο ηνπ , είραλ ζεζπηζηεί αξθεηνί λφκνη απφ απηνχο πνπ πξνέβιεπε ην OPDP. Χζηφζν ζε γεληθέο γξακκέο ππήξρε ζρεηηθή θαζπζηέξεζε ζηε ςήθηζε ησλ λφκσλ πνπ φξηδε ε OFA θαηά ζπλέπεηα ππήξρε θαζπζηέξεζε θαη ζηελ εθαξκνγή ηνπο. χκθσλα κε ην Τπνπξγείν Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, κέρξη ηνλ Αχγνπζην ηνπ 2005, κφλν 2 απφ ηνπο 24 ππφ έξεπλα δήκνπο νινθιήξσζαλ ηε κεηαθνξά ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ησλ δηθαησκάησλ ηδηνθηεζίαο απφ ηηο θεληξηθέο ζηηο ηνπηθέο αξρέο 355. Δπηπξφζζεηα, ην ρέδην Γξάζεο γηα ηελ πινπνίεζε ηνπ PIDP, δελ αθνινπζήζεθε. πκπεξαζκαηηθά, ελψ ηελ πεξίνδν απηή έιαβαλ ρψξα ζεκαληηθά γεγνλφηα πνπ έδσζαλ ην έλαπζκα γηα ηε δξνκνιφγεζε ζεκαληηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ, δελ ππήξρε ε αλάινγε ελδνγελήο δπλακηθή γηα ηελ νινθιήξσζε ηνπο. Απφ ηε κηα ε έιιεηςε ζπλεθηηθήο θαη νινθιεξσκέλεο θνηλσληθννηθνλνκηθήο ζηξαηεγηθή, πνιηηηθήο βνχιεζεο, «πνιηηηθνχ νξάκαηνο», πξνσζεηηθψλ κεραληζκψλ, αλζξσπνθεληξηθήο πξνζέγγηζεο, πνιηηηθήο ζπλεξγαζία θαη απφ ηελ άιιε ε αιιεινεπηθάιπςε ησλ αξκνδηνηήησλ ζε πνιηηηθφ επίπεδν, ε χπαξμε κηαο βαζηά δηαηξεκέλεο θνηλσλίαο θαη ν θφβνο ηνπ πνιηηηθνχ θφζηνπο, ζπλεηέιεζαλ ζηελ παξεκπφδηζε ησλ κεηαξξπζκίζεσλ. Σξνρνπέδε ζηελ επηηάρπλζε ηεο πινπνίεζε ησλ κεηαξξπζκίζεσλ απνηέιεζε ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο θαη ε αλάκεημε ηνπ δηεζλή παξάγνληα, ν νπνίνο δελ αξθέζηεθε ζε έλαλ επηδηαηηεηηθφ ξφιν, αιιά επελέβαηλε θαη πίεδε ηελ πνιηηηθή εγεζία πξνθεηκέλνπ λα 352 Βι. Memorandum For Co-Operation Between the Government of Republic of Macedonia and the Association of the units of local self-government of Republic of Macedonia (ZELS), Skopje, Σν θαηαζηαηηθφ ηεο έλσζεο ζηα αγγιηθά, δηαηίζεηαη ζηελ ηζηνζειίδα ηεο έλσζεο. βι. BYLAWS of the Association of the Units of Local Self-Government of the Republic of Macedonia, Final version, , Σέινο ηνπ 2005 ηξνπνπνηήζεθαλ θάπνηεο δηαηάμεηο ηνπ πληάγκαηνο ηεο ΠΓΓΜ. 355 Taleski Dane., Decentralization in Republic of Macedonia, The last step across the Abyss, Working Paper FG, 2005/2, Stiftung Wissenschaft und Politik, Berlin, ζει

163 πηνζεηήζεη ηα κέηξα πνπ πξφηεηλε κέζα απφ εθζέζεηο ηνπ. Πνιιέο θνξέο απηέο νη εθζέζεηο δελ ιάκβαλαλ ππφςε ηεο ηδηαίηεξεο θνηλσληθέο θαη πνιηηηθέο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχζαλ ζηε πεξηνρή, ελψ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ππήξραλ αληηθάζεηο σο πξνο ηηο ιχζεηο πνπ πξνηείλνληαλ. Αθφκε, ηα αξκφδηα ππνπξγεία γηα ηελ απνθέληξσζε, Τπνπξγείν Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο θαη Οηθνλνκηθψλ, ζηεξνχληαλ πφξνπο, πξνζσπηθνχ θαη ηερλνγλσζίαο κε απνηέιεζκα, νη δξάζεηο ηνπο λα θαηεπζχλνληαη απφ ηνπο Δπξσπαίνπο εκπεηξνγλψκνλεο θαη λα εμαξηψληαη απφ ηηο μέλεο ρξεκαηνδνηήζεηο. Δπηπιένλ, ζα έπξεπε λα αθνινπζεζεί κηα πνιηηηθή πξνζέγγηζε Bottom up φζνλ αθνξά ζην ζρεδηαζκφ ηεο απνθεληξσηηθήο ζηξαηεγηθήο θαη ηελ επηινγή ησλ πεξηνρψλ παξέκβαζεο, κε ηνλ ηξφπν απηφ ζα ιακβάλνληαλ ππφςε νη ηδηαίηεξεο αλάγθεο θαη επηζπκίεο ησλ πνιηηψλ θαηά ην ζρεδηαζκφ ησλ πνιηηηθψλ. Αθφκε, ζα έπξεπε λα θηλεηνπνηεζνχλ φινη νη ελδηαθεξφκελνη νχησο ψζηε νη κεηαξξπζκίζεηο λα είλαη απνηέιεζκα ζπλαίλεζεο αλάκεζα ζηα θφκκαηα, ηνπο ΜΚΟ θαη ηηο ηνπηθέο θνηλφηεηεο. Δπηπξφζζεηα, ζα έπξεπε λα παξαζρεζνχλ εγγπήζεηο δηαθάλεηαο, ψζηε λα ππάξρεη κεγαιχηεξε εκπηζηνζχλε ζηηο αξρέο πνπ ζρεδίαδαλ ηηο κεηαξξπζκίζεηο. Σέινο, ζα έπξεπε λα πηνζεηεζεί κηα νινθιεξσκέλε πξνζέγγηζε, δειαδή λα εληαρζνχλ φιεο νη πνιηηηθέο πνπ εθαξκφδνληαη ζε ηνπηθφ επίπεδν ζηα πιαίζηα κηαο εληαίαο ζηξαηεγηθήο, κε ζθνπφ ηελ αχμεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηάο ηνπο. Ζ ζηξαηεγηθή απηή ζα έπξεπε λα έρεη σο ζηφρν ηνλ πνιίηε θαη ηελ επίιπζε ησλ θαζεκεξηλψλ πξνβιεκάησλ πνπ αληηκεησπίδεη, ην γεγνλφο απηφ ζα έθεξλε πην θνληά ηνπο πνιίηεο ζηηο δηαδηθαζίεο πνπ ηνπο αθνξνχλ. πγρξφλσο, ζα έπξεπε λα ιεθζνχλ ππφςε φιεο νη δηαζηάζεηο πεξηβαιινληηθέο, νηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο, πνιηηηζηηθέο- πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ θάζε πεξηνρή θαη πξνζδηνξίδνπλ ηηο αλαπηπμηαθέο ηεο αλάγθεο. 163

164 Η αποκέντρωση στη ΠΓΓΜ από το 2005 σήμερα ηηο αξρέο ηνπ 2005, νη ηνπηθέο αξρέο βξέζεθαλ αληηκέησπεο κε ην δήηεκα ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο ηνπηθήο αζηπλνκίαο. Αθνξκή ππήξμαλ ηα επεηζφδηα ζην Κφληνβν, νπνχ κηα νκάδα ελφπισλ Αιβαλψλ είρε θαηαιάβεη ην ρσξηφ θαη δελ επέηξεπε ηελ πξφζβαζε ζηηο δπλάκεηο ηηο αζηπλνκίαο. ηελ εμέιημε ηεο θξίζεο ε θπβέξλεζε θάλεθε αλίζρπξε λα αληηκεησπίζεη ηελ θξίζε. Έηζη ηηο δηαπξαγκαηεχζεηο γηα ηελ επίιπζε ηεο θξίζεο αλέιαβαλ, νη Αιβαλνί εγέηεο ηεο πεξηνρήο παξαθάκπηνληαο ην θξαηηθφ κεραληζκφ. 356 ε πνιιέο πεξηπηψζεηο ε δξάζε ηεο αζηπλνκίαο εκπνδηδφηαλ απφ ηε ζχγθιηζε δηεζλνηηθψλ δηαβνπιεχζεσλ θαη ηελ έθζεζε ζηε δεκνζηφηεηα. Ζ αζηπλνκία δελ πξέπεη λα ιεηηνπξγεί ζε πνιηηηθά πιαίζηα, δηφηη ράλεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο θαη πξνθαιεί αλαζθάιεηα ζηνπο πνιίηεο. πλεπψο, ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε ζα πξέπεη λα αθήλεη ηε πξσηνβνπιία ζηελ αζηπλνκία φζνλ αθνξά δεηήκαηα πνπ δηαθπβεχεηαη ε αζθάιεηα ησλ πνιηηψλ. Οη πνιηηηθνί ζπκβηβαζκνί δελ πξέπεη λα αληηθαηαζηήζνπλ ην Κξάηνο Γηθαίνπ. Δπηπιένλ, ηελ πεξίνδν εθείλε, ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε είρε λα αληηκεησπίζεη πξνβιήκαηα πνιηηηθήο, θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο θχζεσο. Πνιινί δήκαξρνη δελ θαηαλφεζαλ ηηο αξκνδηφηεηεο πνπ ηνπο είραλ αλαηεζεί (πρ ζε 7 δήκνπο, νη δήκαξρνη αληηθαηάζηεζαλ ηνπο 21 δηεπζπληέο ζρνιείσλ, ρσξίο λα έρνπλ ηελ αξκνδηφηεηα λα ην θάλνπλ). Λφγσ ησλ έληνλσλ πξνβιεκάησλ αλεξγίαο, ρξεψλ θαη αλεπάξθεηαο πφξσλ ησλ δήκσλ, ήηαλ δχζθνιν λα επηηεπρζεί νηθνλνκηθή αλφξζσζε θαη αλάπηπμε. Δπηπιένλ, δελ παξέρνληαλ εγγπήζεηο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο δηαθάλεηαο. ε πεξίπησζε θαηάρξεζεο ηνπ ρξήκαηνο ηνπ δήκνπ, ε πνηλή ηζνχηαλ κε πνζφ κηθξφηεξν απφ πλεπψο, ζα έπξεπε λα ζεζπηζηεί λφκνο ν νπνίνο ζα εηζάγεη απζηεξφηεξνπο νηθνλνκηθνχο ειέγρνπο γηα ηνπο δήκνπο. Παξάιιεια, ππήξρε ζεζκηθή αζάθεηα, ζρεηηθά κε ηα δεηήκαηα ηεο επνπηείαο, ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ θαη ησλ επηζεσξήζεσλ θαηά ηε δηάξθεηα κεηαθνξάο αξκνδηνηήησλ. 356 Βι. Τπεξεζηαθφ Τπφκλεκα, Οη Πξφζθαηεο Δμειίμεηο ρεηηθά κε ην Αιβαληθφ ηνηρείν ζην Κνζζπθνπέδην θαη ζηε ΠΓΓΜ, ηεχρνο 34, 7 Ηαλνπαξίνπ 2005, Αζήλα. 164

165 Ζ ηνπηθή απηνδηνίθεζε δελ θαηάθεξε λα αληαπνθξηζεί ζηηο πξνεθινγηθέο ππνζρέζεηο γηα θαηαπνιέκεζε ηεο θηψρεηαο, κε απνηέιεζκα λα ραζεί ε εκπηζηνζχλε ησλ πνιηηψλ. Δπηπιένλ, ζηε πξνζπάζεηα ηνπο λα απμήζνπλ ηα έζνδα ηνπο, νη δήκνη ζέζπηδαλ λένπο θφξνπο, γεγνλφο πνπ πξνθαινχζε ηελ αληίδξαζε ησλ πνιηηψλ. Μεηά ην 2005, πξνζδφζεθε λέα νξκή ζηε δηαδηθαζία απνθέληξσζεο. Έλα κεγάιν πνζνζηφ ηνπ θαλνληζηηθνχ θαη ζεζκηθνχ πιαηζίνπ άξρηζε λα ζπκβαδίδεη κε ηα λέα δεδνκέλα θαη ηηο πξνζδνθίεο, γεγνλφο πνπ έδσζε λέα ψζεζε ζηε δηαδηθαζία απνθέληξσζεο ησλ εμνπζηψλ απφ ην θεληξηθφ θξάηνο. πλεπψο, ε απνθέληξσζε ζηελ ΠΓΓΜ μεθίλεζε επίζεκα ηελ 1ε Ηνπιίνπ ηνπ 2005, φηαλ νη πεξηζζφηεξεο αξκνδηφηεηεο κεηαθέξζεθαλ απφ ηηο θεληξηθέο δνκέο ζηηο ηνπηθέο. Μεηαμχ απηψλ ήηαλ θαη ε είζπξαμε θφξσλ αθίλεηεο πεξηνπζίαο θαη κέξνο ηνπ ΦΠΑ. Γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ ηεο κεηαθνξάο αξκνδηνηήησλ εθπνλήζεθε απφ ηελ εμεηδηθεπκέλε νκάδα γηα δεηήκαηα απνθέληξσζεο, (DWG) εηδηθφ ζρέδην δξάζεο (Detailes Plan for the Transfer of the Competencies and Resources in the Decentralisation Process (DPTCR), ην νπνίν εκπεξηείρε ζπγθεθξηκέλεο πξνηάζεηο θαη πξσηνβνπιίεο γηα ηε κεηαθνξά ησλ αξκνδηνηήησλ θαη ησλ πφξσλ ζηε Σνπηθή Απηνδηνίθεζε. To DPTCR, δελ θάιππηε φια ηα δεηήκαηα ζηα νπνία αλαθεξφηαλ ην PIDP, αληηζέησο επηθεληξψλνληαλ ζηε ηερληθή πιεπξά ηεο απνθέληξσζεο θαη ζηε κεηαθνξά ησλ αξκνδηνηήησλ. Κάπνηεο ζηξαηεγηθέο πξνθιήζεηο ηηο νπνίεο πεξηιάκβαλε ην αξρηθφ ζρέδην δξάζεο ηνπ PDIP, φπσο ε πξνεηνηκαζία ησλ δήκσλ γηα ηελ έληαμε ζηελ ΔΔ, ε νηθνδφκεζε ζπλεξγαζηψλ θαη ζπκπξάμεσλ γηα ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ε αλάπηπμε ηεο ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο ζην επίπεδν ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο δελ εκπεξηέρνληαλ ζην λέν ζρέδην. Γηα ηελ πινπνίεζε ηνπ DPTCR, ζρεκαηίζηεθαλ δέθα ζεκαηηθέο ππφ-νκάδεο απφ ηελ DWG, αληίζηνηρα κε ηνπο δέθα ηνκείο κεηαθνξάο αξκνδηνηήησλ (αζηηθφο ζρεδηαζκφο, ηνπηθή νηθνλνκηθή αλάπηπμε, πνιηηηζκφο, εθπαίδεπζε, πξνζηαζία θαη αξσγή γηα ηνπο πνιίηεο θαη ηα αγαζά, πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία, ππεξεζίεο θνηλήο σθέιεηαο, θνηλσληθή πξνζηαζία θαη πξνζηαζία ησλ παηδηψλ, αζιεηηζκφο θαη ςπραγσγία, Φξνληίδα Τγείαο). Σα ζρέδηα δξάζεο ησλ ππφ-νκάδσλ ελαξκνλίδνληαη κε ην ρέδην Γξάζεο ηεο DWG. 165

166 Σνλ Ηνχλην ηνπ 2005 θαηαξηίζηεθε ζρέδην γηα ηε δηεπζέηεζε ηνπ δεηήκαηνο ησλ ρξεψλ ησλ δήκσλ (Plan on Resolving Debts of the Municipalities). Δπίζεο, ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ λφκνπ πεξί Δζσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ, ηνπ Νφκνπ πεξί ηεο Αζηπλνκίαο θαη ηνπ ρεδίνπ Γξάζεο γηα ηε Μεηαθνξά ησλ Πεξηθεξεηαθψλ Αζηπλνκηθψλ Τπεξεζηψλ ζηα πιαίζηα ηεο Μεηαξξπζκηζηηθήο ηξαηεγηθήο γηα ηελ Αζηπλνκία, πξνβιέθζεθε ν δηνξηζκφο αζηπλνκηθψλ δηνηθεηψλ απφ ηα πκβνχιηα ησλ ηνπηθψλ απηνδηνηθήζεσλ. Οη αζηπλνκηθνί δηεπζπληέο ζα ελεκεξψλνπλ θάζε έμη κήλεο γξαπηά ηα δεκνηηθά ζπκβνχιηα γηα δεηήκαηα δεκφζηαο αζθάιεηαο Σελ πεξίνδν απηή άξρηζε λα δξνκνινγείηαη θαη ε δεχηεξε θάζε ηεο απνθέληξσζεο, ε δηαδηθαζία ηεο δεκνζηνλνκηθήο απνθέληξσζεο (Γ.Α) ζηα πιαίζηα ηνπ λφκνπ πεξί Υξεκαηνδφηεζεο ησλ Μνλάδσλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, ν νπνίνο ζεζπίζηεθε ην Γχν είλαη ηα βαζηθά ραξαθηεξίζηεθα ηεο Γ.Α γηα φια ηα θξάηε πνπ ηελ εθαξκφδνπλ : (α) κεηαβίβαζε εμνπζηψλ θαη επζπλψλ γηα ηηο δεκφζηεο ππεξεζίεο απφ ηελ θεληξηθή εμνπζία ζηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε, (β) εθρψξεζε ζηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο δεκηνπξγίαο Νέσλ Ίδησλ Πφξσλ θαη ζπγθξφηεζεο λέσλ θέληξσλ εζφδσλ πξνθεηκέλνπ λα αλαιακβάλεη ηελ ρξεκαηνδφηεζε ησλ ηνπηθψλ δεκφζησλ ππεξεζηψλ. 357 Ζ θνξνινγηθή θαη ε θαη επέθηαζε δεκνζηνλνκηθή απνθέληξσζε, είλαη φξνη απαξαίηεηε γηα ηελ εμπγίαλζε θαη επεκεξία ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, ηδηαίηεξα γηα ηηο ρψξεο πνπ βξίζθνληαη ζε κεηάβαζε. Γηα λα κπνξέζεη ε Σνπηθή απηνδηνίθεζε λα αμηνπνηήζεη ηα ζπγθξηηηθά ηεο πιενλεθηήκαηα ζα πξέπεη πξηλ απφ φια λα ζεκειηψζεη ηελ νηθνλνκηθή ηεο θαη πνιηηηθή ηεο «απηνλνκία». Χο γλσζηφλ, είλαη πνιχ δχζθνιν λα ππάξμεη πνιηηηθή απηνλνκία ρσξίο νηθνλνκηθή, θαη νηθνλνκηθή απηνλνκία ζεκαίλεη ζηήξημε, πξηλ απφ φια, ζε ίδηνπο πφξνπο. Ζ δηαζθάιηζε ηεο Οηθνλνκηθήο Απηνηέιεηαο θαη Απηνδπλακίαο εκπεξηέρεη ηελ θαηνρχξσζε πςεινχ βαζκνχ «ρξεκαηνδνηηθήο επειημίαο» (financial flexibility), δειαδή ηε δπλαηφηεηα εμεχξεζεο ελαιιαθηηθψλ πεγψλ ρξεκαηνδφηεζεο ηεο ιεηηνπξγηθήο θαη θπξίσο ηεο επελδπηηθήο δξαζηεξηφηεηάο ησλ LSGUs. 357 Βι. Rafuse Robert., Why Fiscal Decentralisation in Macedonia, USAID Local Government Reform Project, 7Jyly

167 Ζ ζσξάθηζε ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο κε θνξνινγηθνχο πφξνπο, εθηφο ησλ άιισλ, ζα δηεπθνιχλεη ηε πξνψζεζε θαη πινπνίεζε ηνπηθά εθθξαζκέλσλ πξνηηκήζεσλ θαη ηελ αμηνπνίεζε ηνπηθά ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ. Έηζη κφλν ζα δηαζθαιηζζεί ε αξρή ηεο ππεπζπλφηεηαο ησλ ηνπηθψλ αξρψλ θαη ν δεκφηεο - πνιίηεο ζα αληηιεθζεί πνπ θαηεπζχλνληαη νη πφξνη πνπ δηαζέηεη θαη ηνπο δηαρεηξίδνληαη νη ηνπηθέο απηνδηνηθήζεηο. ηα πιαίζηα ηνπ πξναλαθεξφκελνπ λφκνπ σο βαζηθέο πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ δεκνηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ νξίδνληαη : 1. Ίδηνη Πφξνη : Σνπηθνί Φφξνη (θφξνο θιεξνλνκίαο, θφξνο ηδηνθηεζίαο, θφξνο κεηαβηβάζεσο θφξνο δσξεάο θ.α). Σνπηθά Σέιε (ηέιε ππεξεζηψλ θνηλήο σθέιεηαο, δηνηθεηηθά ηέιε) Σνπηθέο Δπηβαξχλζεηο (επηβάξπλζε αλέγεξζεο θηηζκάησλ, επηβάξπλζε δξαζηεξηνηήησλ θνηλήο σθειείαο) Έζνδα απφ πεξηνπζηαθά ζηνηρεία (ελνίθηα, ηφθνπο, πψιεζε αθηλήησλ) Έζνδα απφ πξφζηηκα Γσξεέο Σνπηθέο εζεινληηθέο παξνρέο 2. (Shared Revenues / Γηαλεκεκέλα Έζνδα). Δπηπιένλ, εθηφο απφ ηα πξναλαθεξφκελα, πεγή εζφδσλ γηα ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε απφ 1 Ηνπιίνπ 2005, απνηειεί ε παξαθξάηεζε ηνπ 3% ηνπ θφξνπ εηζνδήκαηνο ησλ ακνηβψλ ησλ θπζηθψλ πξφζσπσλ πνπ δηακέλνπλ ζηνλ εθάζηνηε δήκν θαη ην 100% ηνπ θφξνπ εηζνδήκαηνο ησλ θπζηθψλ πξνζψπσλ πνπ αζρνινχληαη κε ηε ρεηξνηερλία. 3. Μεηαθνξά πφξσλ απφ ην θεληξηθφ επίπεδν: ζπιινγή κέξνπο ηνπο θφξνπ πξνζηηζέκελεο αμίαο ( Value Added Tax, VAT) γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ δεκαξρηαθψλ αξκνδηνηήησλ πνπ θαζνξίδνληαη απφ ην λφκν. Σα έζνδα απφ ην VAT, δηαλέκνληαη ζηνπο 167

168 δήκνπο θαη ηε πφιε ησλ θνπίσλ, κε βάζε λνκηθά θαη αληηθεηκεληθά θξηηήξηα. νη LSGUs επσθειείην απφ ηνλ θεληξηθφ πξνυπνινγηζκφ αξρηθά (πξψηε θάζε δεκνζηνλνκηθήο απνθέληξσζεο) κέζσ ησλ επνλνκαδφκελσλ «earmarked» 358 θνλδπιίσλ (Earmarked Grants) γηα ηα θφζηε ζπληήξεζεο ησλ κεηαθεξζέλησλ ζεζκψλ (2005) θαη ζηε ζπλέρεηα (δεχηεξε θάζε δεκνζηνλνκηθήο απνθέληξσζε / 2007) κέζσ ησλ επνλνκαδφκελσλ Block Grants, δειαδή θνλδπιίσλ γηα ηελ ελίζρπζε θαη ηελ θάιπςε ζπγθεθξηκέλσλ αλαγθψλ (πρ. Μηζζνί ησλ ππξνζβεζηψλ) ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο ( πρ Κνηλσληθή πξφλνηα, εθπαίδεπζε, πνιηηηζκφο, θξνληίδα ηεο πγείαο). Κνλδχιηα ππφ κνξθή θεθαιαίσλ, ηα νπνία πξνβιέπνπλ ηελ ρξεκαηνδφηεζε επελδπηηθψλ πξνγξακκάησλ ζχκθσλα κε ην θπβεξλεηηθφ πξφγξακκα (Capital Grants). Κνλδχιηα ηα νπνία δίλνληαη απφ ην θξάηνο ζηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε γηα ηελ θάιπςε ησλ νηθνλνκηθψλ αλαγθψλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ αλάζεζε ζπγθεθξηκέλσλ αξκνδηνηήησλ ηεο θεληξηθήο θπβέξλεζεο ζηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε (Grants for delegated competencies) 4. Γαλεηζκφο : Οη δηαηάμεηο ηνπ λφκνπ γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ LSGUs, είλαη ηδηαίηεξα απζηεξέο φζνλ αθνξά ηε δπλαηφηεηα δαλεηζκνχ (άξζξα 18 21, 50). Σν γεγνλφο απηφ νθείιεηαη ζηελ πεξηνξηζκέλε πηζηνιεπηηθή ηθαλφηεηα ησλ LSGUs ηελ πεξίνδν πνπ ζεζπίζηεθε ν λφκνο ηα πιαίζηα απηνχ ηνπ ζπζηήκαηνο ρξεκαηνδφηεζεο, ηα θνλδχιηα πνπ παξέρνληαη γηα ζπγθεθξηκέλνπο θσδηθνχο ηνπ πξνυπνινγηζκνχ, πξέπεη λα δαπαλψληαη κφλν γηα απηνχο ηνπο θσδηθνχο. ηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ηα θξαηηθά θνλδχιηα πξέπεη λα ηθαλνπνηνχλ εηδηθνχο ζθνπνχο, νη νπνίνη αθνξνχλ ηα θφζηε ζπληήξεζεο. πλεπψο ηα θνλδχιηα earmarked ζηνρεχνπλ ζηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ ίδησλ ησλ ζεζκψλ θαη φρη ζηε ιεηηνπξγία ηνπο. 359 Σν πξψην δάλεην πνπ εγθξίζεθε ήηαλ ην Ηνχληνπ ηνπ 2008 απφ ηελ UNI BANK γηα ην δήκν Karpos, ελψ παξάιιεια ηελ ίδηα επνρή θαη άιινη 8 δήκνη έθαλαλ αίηεζε γηα ηε ρνξήγεζε δαλείνπ. 168

169 Ζ θαηάξγεζε ηεο θνξνινγηθήο εμαίξεζεο ησλ επαγγεικαηηθψλ θηηξίσλ απφ ηελ 1 Ηαλνπαξίνπ 2008, κε ην ηξνπνπνηεκέλν Νφκν γηα ην Φφξν αθίλεηεο Πεξηνπζίαο, αλακέλεηαη φηη ζα απμήζεη ηα έζνδα ησλ LSGUs. Ζ ηξνπνπνίεζε ηνπ Νφκνπ γηα ηα Σέιε ησλ Κνηλφρξεζησλ Τπεξεζηψλ 360 πξνβιέπεη ηελ αχμεζε ησλ ηειψλ θσηηζκνχ. Με ην λφκν πεξί Αθαηέξγαζηνπ Οξπθηνχ Πινχηνπ (Μάξηηνο 2007), ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε επσθειείηαη κε ην 40% ηνπ ηέινπο εθκεηάιιεπζεο ησλ πφξσλ απηψλ. Μέζσ ηνπ λένπ ηξνπνπνηεκέλνπ λφκνπ γηα ην Πεξηβάιινλ, δεκηνπξγνχληαη λέεο πεγέο εζφδσλ γηα ηελ Σνπηθή απηνδηνίθεζε ( ηέιε πεξηβαιινληηθψλ αδεηψλ θαη θαχζεο νξπθηψλ θαπζίκσλ). Ζ Γ.Α ζηελ ΠΓΓΜ εδξάδεηαη ζε δχν βαζηθέο αξρέο, ηε ζηαδηαθή κεηαθνξά ησλ αξκνδηνηήησλ αλάινγα κε ηελ ηθαλφηεηα ησλ LSGUs γηα απνηειεζκαηηθή άζθεζε ηνπο θαη ηελ επαξθή δηάζεζε ησλ ρξεκαηνδνηηθψλ πφξσλ απφ ην θεληξηθφ πξνυπνινγηζκφ πξνθεηκέλνπ λα δηεπθνιπλζεί ε άζθεζε ησλ κεηαθεξζέλησλ αξκνδηνηήησλ ζηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε. Δθηφο απφ ηελ εμαζθάιηζε ηεο νηθνλνκηθήο απηνλνκίαο ησλ LSGUs, γηα λα κπνξέζεη λα απνδψζεη ζεηηθά απνηειέζκαηα ε δεκνζηνλνκηθή απνθέληξσζε, ζα πξέπεη νη δεκνηηθνί ππάιιεινη πνπ ζα ελαζρνιεζνχλ κε ην ηνκέα απηφ λα έρνπλ πιήξε θαηάξηηζε θαη γλψζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ζα ρξεηαζηεί λα πινπνηήζνπλ, επηπιένλ, ζα πξέπεη λα εμεηδηθεπηνχλ ζηελ θαηάξηηζε θαη εθηέιεζε ηνπ δεκνηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ θαη ζηηο κεζφδνπο ζπιινγήο ησλ εζφδσλ. Πξέπεη λα αληηθαηαζηαζνχλ νη μεπεξαζκέλεο πνιηηηθέο νηθνλνκηθήο δηαρείξηζεο, κε ζχγρξνλεο κεζφδνπο πνπ λα ζηνρεχνπλ ζηα απνηειέζκαηα θαη λα δεκηνπξγεζνχλ νη θαηάιιεινη κεραληζκνί πνπ λα εμαζθαιίδνπλ ηε δηαθάλεηα.δπηπξφζζεηα, πξέπεη λα πξαγκαηνπνηεζεί ε ζσζηή κεηαθνξά θαη ε ελεκέξσζε ησλ δεδνκέλσλ (πρ δειψζεηο αθίλεηεο πεξηνπζίαο θηι). Δπίζεο, ζα πξέπεη λα γίλεη πην εχθνιε ε πξφζβαζε ησλ Γήκσλ ζηελ αγνξά θεθαιαίνπ, θαζψο ε ηξαπεδηθή αγνξά δηαζέηεη κηα ζεηξά απφ λέα, επέιηθηα πξντφληα ηα νπνία κπνξνχλ λα θαλνχλ ρξήζηκα ζηνπο Γήκνπο. Σέινο, ζα πξέπεη λα ελζαξξπλζεί ε ζπκκεηνρή ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζηεο εζληθή αγνξά θαη λα δηεπζεηεζεί νινθιεξσηηθά ην δήηεκα ησλ δεκνηηθψλ ρξεψλ. 360 Βι. Law fee for Temporary Stay (Official Gazettes of the RM no. 19/96 and 26/02) and the Law on Utility Fees (Official Gazette of the RM no. 61/04). 169

170 Δάλ επηηεπρζνχλ ηα πξναλαθεξφκελα, νη Γήκνη ζα έρνπλ ζηαζεξά έζνδα θαη ζα κπνξνχλ λα πξνγξακκαηίδνπλ ηηο αλαπηπμηαθέο ηνπο πξσηνβνπιίεο ζε βάζνο ρξφλνπ. Ζ δεκνζηνλνκηθή απνθέληξσζε ζηε ΠΓΓΜ ζα νινθιεξσζεί ζε δχν ζηάδηα 361 : (1) ηάδην Έλα: ε απηφ ην ζηάδην νη δήκνη πξέπεη λα αλαιάβνπλ ηα θφζηε ζπληήξεζεο θαη λα ηνπο αλαηεζνχλ ηα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία ησλ κεηαθεξφκελσλ ζε απηνχο ζεζκψλ. Σα θφζηε ζπληήξεζεο ζα θαιπθζνχλ απφ θνλδχιηα (earmarked grants ). Δπηπξφζζεηα ζα πξέπεη λα εθπνλεζεί έλα πξφγξακκα θαηαλνκήο ησλ εζφδσλ, ην νπνίν ζα ζηεξίδεηαη ζην πξνζσπηθφ θφξν εηζνδήκαηνο θαη ζην θφξν πξνζηηζέκελεο αμίαο. ε απηφ ην ζηάδην ζα πξέπεη λα βειηησζεί ε ζεζκηθή ηθαλφηεηα ησλ δήκσλ, κέζσ ηεο ελίζρπζεο ησλ δηαρεηξηζηηθψλ ηθαλνηήησλ, ηνλ δηνξηζκφ νηθνλνκνιφγσλ θαη νηθνλνκηθψλ ειεγθηψλ. Μεηά ηελ νινθιήξσζε ηνπ πξψηνπ ζηαδίνπ, νη δήκνη ζα εηζέξρνληαη ζην δεχηεξν ζηάδην. (2) ηάδην Γχν: ε απηφ ην ζηάδην νη δήκνη πξέπεη λα απνθηήζνπλ πην απνθαζίζηεθεο αξκνδηφηεηεο (decision making power), φπσο ε πξφζιεςε θαη ε απφιπζε πξνζσπηθνχ. Δπηπξφζζεηα ζα πξέπεη λα αλαιάβνπλ ηνλ νηθνλνκηθφ έιεγρν ησλ κηζζψλ ησλ εξγαδνκέλσλ κέζσ ρνξεγνχκελσλ πνζψλ (Block Grants). θνπφο απηνχ ηνπ ζηαδίνπ είλαη ε επέθηαζε ησλ ηθαλνηήησλ ησλ αλζξσπίλσλ πφξσλ θαη ε βειηίσζε ηνπ ζπζηήκαηνο δεκνηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ. 362 ηε πξαγκαηηθφηεηα φκσο πξέπεη λα ππάξρεη θαη ην ζηάδην Zero 363.ε απηφ ζα πξέπεη λα δεκηνπξγεζνχλ νη πξνυπνζέζεηο πνπ ζα δηεπθνιχλνπλ ηνπο LSGUs λα νξγαλψζνπλ ηε ζπιινγή ησλ ηδίσλ πφξσλ ηνπο. Δπηπξφζζεηα ζα πξέπεη λα δηεπζεηεζνχλ ζεζκηθά δεηήκαηα φπσο ε ελδπλάκσζε ησλ δηαδηθαζηψλ πξνεηνηκαζίαο ηνπ 361 Marjan Nikolov., Fiscal Decentralization In Macedonia: Recent Developments And Challenges, Center For Economic Analyses Working Papers, October βι Πρ ζηε πεξίπησζε ηεο δεκνζηνλνκηθήο απνθέληξσζεο ηνπ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο πξφλνηαο,, πξψην ζηάδην ζα απνηεινχζε ε κεηαθνξά ηεο ηδηνθηεζίαο ησλ ζεζκψλ θαη ε αλάιεςε ησλ θνζηψλ ζπληήξεζεο απφ ην δήκν, ελψ δεχηεξν ζηάδην ζα απνηεινχζε ε εμ νινθιήξνπ δηαρείξηζε ησλ θνηλσληθψλ θέληξσλ απφ ην δήκν. 363 ηε πξάμε, ε ΠΓΓΜ εμέιαβε ην ζηάδην Zero θαη ην ζηάδην έλα, σο εληαίν ζηάδην, νπφηε ε δεκνζηνλνκηθή απνθέληξσζε μεθίλεζε απφ ην ζηάδην έλα. 170

171 πξνυπνινγηζκνχ, ε βειηίσζε ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο δηαρείξηζεο ηνπ πξνυπνινγηζκνχ, ε ελδπλάκσζε ησλ κεραληζκψλ ειέγρνπ ησλ δαπαλψλ θαη ε θαηάξηηζε εκπεξηζηαησκέλσλ εθζέζεσλ απφ ηνπο LSGUs γηα ηελ εθηέιεζε ηνπ δεκνηηθφ πξνυπνινγηζκφ. 364 Σν αξκφδην φξγαλν γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο δηαδηθαζίαο ηεο δεκνζηνλνκηθήο απνθέληξσζεο είλαη ε Commission for Monitoring the Development of the System of Municipal Financing. ηνπο επφκελνπο ζηφρνπο ηεο θπβεξλεηηθήο ζηξαηεγηθήο, είλαη ε αλαβάζκηζε ησλ ηθαλνηήησλ ηεο επηηξνπήο απηήο. Δίλαη βαζηθφ γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ε νηθνλνκηθή δηαρείξηζε λα ζηεξίδεηαη ζε ζηαζεξέο θαη απαξαβίαζηεο αξρέο φπσο ε παξαθνινχζεζε θαη ν έιεγρνο ησλ δαπαλψλ, ε είζπξαμε ησλ ζεζκνζεηεκέλσλ εμφδσλ, ε πιήξεο αμηνπνίεζε ησλ αληαπνδνηηθψλ ηειψλ, ε επηκφξθσζε ησλ ζηειερψλ ησλ νηθνλνκηθψλ ππεξεζηψλ θαη ε πιήξεο αμηνπνίεζε ησλ επξσπατθψλ θαη ππνινίπσλ ρνξεγήζεσλ. ηηο αξρέο ηνπ 2005 κφλν νη 30 απφ ηνπο 85 δήκνπο ήηαλ έηνηκνη λα αλαιάβνπλ ηελ νηθνλνκηθή δηαρείξηζε ζηνλ εθπαηδεπηηθφ, πνιηηηζηηθφ θαη θνηλσληθφ ηνκέα. Οη Γήκαξρνη πνπ εξσηήζεθαλ ζε δεκνζθφπεζε πνπ δηελήξγεζε ε απνζηνιή επηζεψξεζεο ηνπ ΟΑΔ ην 2006, δήισζαλ φηη αληηκεησπίδνπλ ειάρηζηεο δπζθνιίεο ζηελ εθαξκνγή ηεο απνθέληξσζεο, σζηφζν κεγάιε πιεηνλφηεηα δεκάξρσλ αλέθεξε φηη ε δεκνζηνλνκηθή απνθέληξσζε απνηειεί ζεκαληηθή πξφθιεζε. Βαζηθή δπζθνιία ζηνλ νηθνλνκηθφ ηνκέα είλαη ε δηαρείξηζε ησλ ηνπηθψλ θφξσλ θαη ηειψλ, ζχκθσλα κε ηε δεκνζθφπεζε. Καζψο ε είζπξαμε εζφδσλ απνηειεί ηε βάζε γηα νκαιή ιεηηνπξγία ησλ κνλάδσλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ε χπαξμε βνήζεηαο ζε απηφ ηνλ ηνκέα ζα είλαη θαίξηα γηα λα ζπλερηζηεί ε απνθέληξσζε. 365 εκαληηθφ νξφζεκν γηα ηε δηαδηθαζία ηεο δεκνζηνλνκηθήο απνθέληξσζεο απνηέιεζε ην 2007, νπνχ ζχκθσλα κε ηηο ζρεηηθέο ζπζηάζεηο ηεο Δπηηξνπήο Παξαθνινχζεζεο θαη εθφζνλ πιεξνχζαλ ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο, 42 LSGUs 364 Βι. Aleksandra Nakeva-Ruzin., Fiscal Decentralization in the Republic of Macedonia: The Case of City of Skopje, European Institute, ηνταλφβζθα Μαξίλα., χκθσλα κε δεκνζθφπεζε ηνπ ΟΑΔ ε απνθέληξσζε είλαη επηηπρεκέλε ζηελ πγγμ ελψ ε ζπιινγή θφξσλ εμαθνινπζεί λα απνηειεί πξφθιεζε, Southeast European Times ζηα θφπηα, 16/10/

172 εηζήιζαλ ζην δεχηεξν ζηάδην ηεο ΓΑ 366. Δλψ, κέζσ ηνπ εμακεληαίνπ πξνγξάκκαηνο ηεο ZELS Support to Decentralization Process, κέρξη ηνλ Ηνχλην ηνπ 2008, 64 δήκνη νινθιήξσζαλ ηε πξψηε θάζε ηεο ΓΑ θαη εηζήιζαλ ζηε δεχηεξε. To βαζηθφηεξν πξφβιεκα ησλ δήκσλ πνπ δελ έρνπλ εηζέιζεη ζηε δεχηεξε θάζε είλαη ηα δεκνηηθά ρξέε. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ν αλαζρεδηαζκφο ηνπ πθηζηάκελνπ νηθνλνκηθνχ θαη δηνηθεηηθνχ κνληέινπ δηαρείξηζεο ησλ Γήκσλ ζηε ΠΓΓΜ επηβάιιεη ηελ πηνζέηεζε θαη ζεζκηθή θαηνρχξσζε κηαο ζεηξάο «θαιψλ πξαθηηθψλ» (best practices) πνπ έρνπλ δνθηκαζζεί ζε πξνεγκέλεο ρψξεο κε αλεπηπγκέλε απηνδηνηθεηηθή παξάδνζε. 367 πκπεξαζκαηηθά, ηα ηειεπηαία ρξφληα έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί ζεκαληηθά βήκαηα γηα ηε δεκνζηνλνκηθή απνθέληξσζε ζηε ΠΓΓΜ, σζηφζν πξέπεη λα γίλνπλ αθφκα πνιιά γηα λα κπνξέζεη ε ρψξα λα πξνζεγγίζεη ηα επίπεδα δεκνζηνλνκηθήο απνθέληξσζεο ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ. Δλδεηθηηθφ ηεο σο ηψξα πξνφδνπ είλαη ην γεγνλφο φηη ην 2006 ηα ζπλνιηθά έζνδα ησλ δήκσλ απμήζεθαλ θαηά 29% ζε ζχγθξηζε κε ην 2005 (7% ησλ ζπλνιηθψλ εζφδσλ ηνπ Κξάηνπο ή 2,5% ηνπ ΑΔΠ). ηφρν ηεο ΠΓΓΜ γηα ην κέιινλ, απνηειεί ε αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ απηνχ θαη ειάρηζηνλ θαηά 4,2% ηνπ ΑΔΠ σο ην εκεηψλεηαη φηη, ζην ζχλνιν ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ην ζχλνιν ησλ Δζφδσλ ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο Α Βαζκνχ αληηζηνηρεί ζην 10% ηνπ Α.Δ.Π. Δπηπιένλ, σο ην ηέινο ηνπ 2006 ηα ρξέε ησλ δήκσλ κεηψζεθαλ θαηά 50% 368 Σν Μάξηην ηνπ 2006, πηνζεηήζεθε απφ ηελ θπβέξλεζε κηα Δθπαηδεπηηθή ηξαηεγηθή ( ), ζχκθσλα κε ην ρέδην Γξάζεο γηα ηελ Δπξσπατθή Δηαηξηθή ρέζε, ε νπνία απέβιεπε ζηε δεκηνπξγία ελφο βηψζηκνπ ζπζηήκαηνο εθπαίδεπζεο γηα ηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε. Θα πξέπεη λα παξαηεζνχλ θάπνηα ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ηελ απνθέληξσζε ηνπ Δθπαηδεπηηθνχ πζηήκαηνο. Πξηλ ηελ έλαξμε ηεο απνθέληξσζεο ηα βαζηθά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεηψπηδε ην ζχζηεκα ήηαλ : (1) ζπγθεληξσηηθή θαη πνιιέο θνξέο πνιηηηθνπνηεκέλε εθπαίδεπζε, (2) αιιεινεπηθάιπςε αξκνδηνηήησλ, (3) αλεπαξθή ζρνιηθά δίθηπα, (4) έιιεηςε πιεξνθφξεζεο, (5) αλεπαξθείο ππνδνκέο, (6) απνπζία 366 Report On The Fiscal Decentralisation Process In The Republic Of Macedonia Skopje, October, 2007, Urban Rural Consulting URC, κε ηελ ππνζηήξημε ηνπ OSCE Spill Over Mission to Skopje, 367 Swianiewicz Pawel., Benchmarking Guide For Countries In Transition Foundations Of Fiscal Decentralization, Budapest Local Government and Public Service Reform Initiative / Open Society Institute, Discussion Papers, No. 26, Βι. Programme for Implementation of the Decentralisation Process

173 εζληθήο ζηξαηεγηθήο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο εθπαίδεπζεο, (7) ειάρηζηε κεραλνξγάλσζε, (8) αθαηάιιειν δηδαθηηθφ πξνζσπηθφ, (9) αλεπαξθείο δηαρεηξηζηηθέο ηθαλφηεηεο ηεο δηνίθεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. Γηα ηελ επηηάρπλζε ηεο εθπαηδεπηηθήο απνθέληξσζεο πηνζεηήζεθαλ ν Νφκνο γηα ηελ Πξσηνβάζκηα Δθπαίδεπζε (Νν 63/04) θαη ν Νφκνο γηα ηε Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε (Νν 67/04). Καη νη δχν λφκνη παξείραλ ην ζεζκηθφ πιαίζην γηα ηεο έλαξμε ηεο δηαδηθαζία απνθέληξσζεο, βαζηθνί ζηφρνη ηεο νπνίαο είλαη : (α) αλαδηνξγάλσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηνίθεζεο θαη δηαρείξηζεο κε ηελ ζέζπηζε λέσλ λφκσλ θαη ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ LSGUs, (β) βειηίσζε ηεο δηαρεηξηζηηθήο επάξθεηαο ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ηεο δηνίθεζεο ζε θεληξηθφ επίπεδν, (γ) αλάπηπμε ελφο πην απνδνηηθνχ ζπζηήκαηνο νηθνλνκηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη δεκνζηνλνκηθήο δηαρείξηζεο, (δ) αλάπηπμε ελφο ζπζηήκαηνο απηνδηνίθεζεο ησλ ζρνιείσλ, (ε) θαζνξηζκφο ησλ αξκνδηνηήησλ θαη ηνπ ξφινπ ησλ δηνηθεηηθψλ ζεζκψλ θαη ζηα ηξία επίπεδα εθπαίδεπζεο, (ζη) βειηίσζε ηεο απνδνηηθφηεηαο θαη ηνπ επαγγεικαηηζκνχ ησλ θαζεγεηψλ θαη δαζθάισλ, (δ) δεκηνπξγία ζρνιηθψλ κνλάδσλ κε πεξηζζφηεξεο επζχλεο θαη επειημία ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ ησλ δξαζηεξηνηήησλ, ζηελ επηινγή πξνηεξαηνηήησλ, ζηε δηακφξθσζε ησλ Αλαιπηηθψλ Πξνγξακκάησλ, ζηελ νηθνλνκηθή δηαρείξηζε, (ε) αλαδηνξγάλσζε ησλ ρνιηθψλ Δπίηξνπσλ (School Board), (ζ) απνπνιηηηθνπνίεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. 369 Ζ εθπαηδεπηηθή απνθέληξσζε ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζε δχν θάζεηο : ηε πξψηε θάζε φπνπ νη ηνπηθέο αξρέο ζα είλαη ππεχζπλεο γηα ηε ιεηηνπξγία θαη ηε ζπληήξεζε ησλ ζρνιείσλ θαη ηε κεηαθίλεζε ησλ καζεηψλ. ην δεχηεξν ζηάδην νη ηνπηθέο αξρέο ζα είλαη ππεχζπλεο γηα ηε κηζζνδνζία θαη ηελ αμηνιφγεζε ηνπ δηδαθηηθνχ πξνζσπηθνχ, ηνλ εμνξζνινγηζκφ ησλ ζρνιηθψλ δηθηχσλ, ηε δηνξγάλσζε πξνγξακκάησλ θαηάξηηζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε ICT θαη μέλεο γιψζζεο, ηε δεκηνπξγία θαηάιιεινπ πεξηβάιινληνο γηα ηε πξνζέιθπζε ηδησηηθψλ επελδχζεσλ, ηελ πξφζιεςε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, δηνηθεηηθνχ θαη επηθνπξηθνχ πξνζσπηθνχ. Δπηπιένλ ζα θαηαζηεί ππνρξεσηηθή ε ζπκκεηνρή ησλ γνλέσλ. 369 Vetterlein Merle., The Influence of Ohrid Framework Agreement on the Education Policy of the Republic of Macedonia, Paper Presented at the 8 th annual kokkalis Graduate Student Workshop, # February 2006, ζει

174 Μέρξη ηψξα έρεη νινθιεξσζεί ην πξψην ζηάδην ζηε ΠΓΓΜ, σζηφζν δελ έρνπλ επηιπζεί φια ηα πξνβιήκαηα. Γελ έρεη δηεπζεηεζεί ην δήηεκα ησλ δεκνηηθψλ ηδηνθηεζηαθψλ δηθαησκάησλ γηα ηηο ζρνιηθέο εγθαηαζηάζεηο, κφλν ην δηθαίσκα εθκεηάιιεπζεο ηνπο έρεη παξαρσξεζεί, ζε νξηζκέλνπο δήκνπο δελ ππάξρνπλ εμεηδηθεπκέλνη ππάιιεινη γηα ηελ δηεθπεξαίσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ δεηεκάησλ, δελ έρνπλ θαηαξηηζηεί ζρέδηα πξνηεξαηνηήησλ. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη γηα λα ιεηηνπξγήζνπλ νπνηεζδήπνηε κνξθέο κεηαξξχζκηζεο πξέπεη λα δεκηνπξγεζνχλ ζηνλ εθπαηδεπηηθφ ρψξν ζπγθεθξηκέλα θαη καθξφρξνλα ζρέδηα πνπ λα πεξηιακβάλνπλ ηξείο ζπληζηψζεο, απηέο ηεο απνθέληξσζεο, δεκνθξαηηθνπνίεζεο θαη ζπκκεηνρηθήο επζχλεο. εκαληηθή πξσηνβνπιία γηα ηελ θηλεηνπνίεζε ησλ δήκσλ, απνηειεί ε ζέζπηζε απφ ηελ ΠΓΓΜ θαη ηελ ΔΔ εηήζηνπ βξαβείνπ γηα ην δήκνπο (Municipal Award) 370. θνπφο είλαη ε βξάβεπζε ηνπ δήκνπ, ζηνλ νπνίν επεηεχρζεζαλ ηα θαιχηεξα απνηειέζκαηα φζνλ αθνξά ηελ θαζεκεξηλφηεηα ησλ δεκνηψλ (εμαζθάιηζεο νηθνλνκηθήο θαη πεξηβαιινληηθήο βησζηκφηεηαο, θνηλσληθή θαη πνιηηηζκηθή αλάπηπμε, θηλεηνπνίεζε ησλ πνιηηψλ λα ζπκκεηέρνπλ ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ θηι). Με ηνλ ηξφπν απηφ παξέρνληαη θίλεηξα ζηηο δεκνηηθέο αξρέο λα είλαη πην απνηειεζκαηηθέο, ελψ παξάιιεια ε πνιηηηθή ηνπ δήκνπ πνπ βξαβεχεηαη, απνηειεί βέιηηζηε πξαθηηθή γηα ηνπο ππφινηπνπο δήκνπο. ζνλ αθνξά ηνπο ππαιιήινπο ησλ δήκσλ, πξνθεηκέλνπ λα γίλεη πην απνηειεζκαηηθή ε δεκφζηα δηνίθεζε ζε ηνπηθφ επίπεδν ζα πξέπεη λα δηαζθαιηζηεί έλα πςειφ επίπεδν επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο ηφζν ησλ λέσλ ππαιιήισλ φζν θαη ησλ παιαηνηέξσλ πνπ ζα ρεηξίδνληαλ ζέκαηα ηνπηθνχ ελδηαθέξνληνο. Σα πξνγξάκκαηα θαηάξηηζεο ζα πξέπεη λα δηεπθνιχλνπλ ηελ εμνηθείσζε ησλ ππαιιήισλ ζε ζέκαηα δηάξζξσζεο, ιεηηνπξγίαο ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, αλάιεςεο ησλ θαζεθφλησλ ηνπο θαη κεζφδσλ ηνπ ζχγρξνλνπ management. Θα πξέπεη λα εμεπξεζνχλ ηξφπνπ πνπ λα δηαζθαιίδνπλ ηε ζπλερηδφκελε θαηάξηηζε ησλ ππαιιήισλ. Δπηπιένλ ζα πξέπεη λα ππάξρεη ζχλδεζε ηεο εθπαίδεπζεο ησλ ππαιιήισλ κε ηα ππφινηπα ζπζηήκαηα Γηνίθεζεο 370 Βι

175 Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ (ζπζηήκαηα αμηνιφγεζεο, ζπζηήκαηα ακνηβψλ θαη ζπζηήκαηα πξναγσγψλ). 371 Τπφ ην πξίζκα, ηεο λέαο εδαθηθήο νξγάλσζεο, ηεο λέα κεζφδνπ ρξεκαηνδφηεζεο ησλ LSGUs,, ησλ λέσλ αηξεηψλ ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη ησλ πξναλαθεξφκελσλ πξνγξακκάησλ, νη LSGUs, άξρηζαλ λα αζθνχλ ηηο λέεο αξκνδηφηεηεο ηνπο. Ζ κεηαθνξά ησλ θξαηηθψλ ζεζκψλ κε ην πξνζσπηθφ θαη ηε πεξηνπζία ηνπο ζηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε, ζηεξίδεηαη ζην λέν ζεζκηθφ πιαίζην θαη ζηηο θπβεξλεηηθέο απνθάζεηο θαη ηηο εθάζηνηε ζπκθσλίεο αλάκεζα ζηηο LSGUs θαη ηα αληίζηνηρα ππνπξγεία. ζνλ αθνξά ην ζεζκηθφ πιαίζην, ζεζπίζηεθαλ 39 λένη λφκνη θαη αξθεηνί εζσηεξηθνί θαλνληζκνί, ελψ πξνεηνηκάδεηαη λα ιάβεη ρψξα κέρξη ην ηέινο ηνπ 2008, ε ηξνπνπνίεζε άιισλ λφκσλ θαη εζσηεξηθψλ θαλνληζκψλ. Μέρξη ην ηέινο ηνπ Φεβξνπαξίνπ ηνπ 2007, κεηαθέξζεθαλ ζηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε 521 ζεζκνί (ζρνιεηά πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, γεξνθνκεία, παηδηθνί ζηαζκνί θαη πνιηηηζκηθά θέληξα) θαη 30 ππξνζβεζηηθά ζψκαηα (καδί κε ην πξνζσπηθφ ηνπο). Παξφιν πνπ επηηεχρζεθε ζεκαληηθή πξφνδνο ηα ηειεπηαία ρξφληα φζνλ αθνξά ηε δηαδηθαζία απνθέληξσζεο ζηε ΠΓΓΜ, πξέπεη αθφκα λα γίλνπλ πνιιά. Ζ ΠΓΓΜ είλαη κηα ρψξα ε νπνία αθφκε αληηκεησπίδεη πξνβιήκαηα κεηάβαζεο, ηα νπνία ζπλδένληαη κε θάζε κεηαξξπζκηζηηθή πξνζπάζεηα. πλεπψο, πξέπεη λα πηνζεηεζεί κηα νινθιεξσκέλε ζηξαηεγηθή θαη λα εληαρζεί ε πξνζπάζεηα γηα απνθέληξσζε, ζηα πιαίζηα κηαο επξχηεξεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη ηνλ εθδεκνθξαηηζκφ ηεο ρψξαο. Μηα απφ ηηο βαζηθφηεξεο πξνθιήζεηο πνπ πξέπεη λα αληηκεησπίζεη ε ρψξα είλαη ε άληζε πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε. Οη κηθξφηεξνη θαη νη αγξνηηθνί δήκνη, δπζθνιεχνληαη λα ηθαλνπνηνχζνπλ επαξθψο ηηο αλάγθεο ησλ θαηνίθσλ, ιφγσ ηεο αλεπάξθεηαο ζεζκψλ, πφξσλ, ππνδνκψλ θαη πξνζσπηθνχ. Αλακέλεηαη λα βειηησζεί ε θαηάζηαζε κέζσ ηεο πξνψζεζεο δηαδεκνηηθψλ ζπλεξγαζηψλ ζηνπο ηνκείο ηνπ αζηηθνχ ζρεδηαζκνχ, ζπιινγήο ησλ εζφδσλ, πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο θηι, ηεο πινπνίεζεο ηνπ λφκνπ θαη ηεο ζηξαηεγηθήο γηα ηελ εμηζνξξνπεκέλε πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε (Balance Regional Development) θαη ησλ δηαηάμεσλ πνπ πξνβιέπνπλ ηελ εηήζηα παξνρή ηνπ 1% (θαη ειάρηζηνλ) ηνπ ΑΔΠ γηα ηελ επίιπζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ. Αλακέλεηαη κέρξη 371 Βι. Πξαθηηθά Ζκεξίδαο Κνηλσληθήο Γηαβνχιεπζεο γηα ην Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα «Γηνηθεηηθή Μεηαξξχζκηζε» , Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ Αζελά, 2 Ηνπιίνπ

176 ην 2010, φινη νη δήκνη λα θαηέρνπλ ηνπο θαηάιιεινπο ζεζκνχο θαη ππνδνκέο ψζηε λα ηθαλνπνηνχλ αμηφπηζηα θαη επαξθψο ηηο βαζηθέο αλάγθεο ησλ πνιηηψλ. Δπηπιένλ, γηα λα νινθιεξσζεί ε δηαδηθαζία ηεο απνθέληξσζεο, ζα πξέπεη λα εμαζθαιηζηεί ε θαηάιιειε ηζνξξνπία αλάκεζα ζηνπο δηάθνξνπο «stakeholders», ε νξζή θαηαλνκή ησλ πφξσλ θαη ησλ εμφδσλ, λα εμαζθαιηζηεί ε επάξθεηα ησλ αλζξσπίλσλ πφξσλ ζε δεμηφηεηεο θαη εηνηκφηεηα ζηε δηεθπεξαίσζε ησλ δεκνηηθψλ εξγαζηψλ, λα νηθνδνκεζνχλ ηζρπξέο ζπλεξγαζίεο δηαδεκνηηθήο θαη δηαζπλνξηαθήο θχζεο θαη λα δεκηνπξγεζνχλ νη θαηάιιεινη κεραληζκνί πνπ ζα δηαζθαιίδνπλ ηε ινγνδνζία. Σν Ννέκβξην ηνπ 2007, ζεζπίζηεθε ν λφκνο γηα ηελ Ηζφξξνπε Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε (Law on Balanced Regional Development), κέζσ ηνπ νπνίνπ εθηφο ησλ άιισ επηδηψθεηαη θαη ε δεκηνπξγία ζεηηθνχ θιίκαηνο γηα ηελ πξνζέιθπζε ησλ επελδπηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. ην Pre-Accession Economic Programme (Ννέκβξην 2007), εληάζζεηαη ε δηαδηθαζία ηεο απνθέληξσζεο, ζηα πιαίζηα ηεο γεληθφηεξεο δηνηθεηηθήο κεηαξξχζκηζεο. πγθεθξηκέλα, αλαθέξεηαη φηη πξέπεη λα δνζεί πεξηζζφηεξε πξνζνρή ζηε κείσζε ησλ αληζνηήησλ κεηαμχ ησλ δήκσλ, ζηελ εμαζθάιηζε ηζνξξνπηψλ αλάκεζα ζηνπο Stakeholders θαη αλάκεζα ζηνπο πφξνπο θαη ηηο νηθνλνκηθέο αλάγθεο ησλ δήκσλ, ηελ ελίζρπζε ησλ δπλαηνηήησλ ησλ δεκνηηθψλ ππεξεζηψλ, ηελ αχμεζε ησλ ζπκπξάμεσλ θαη ηελ εμαζθάιηζε ηεο ινγνδνζίαο, ζηελ νινθιήξσζε ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ πινπνίεζε ηεο δηαδηθαζίαο απνθέληξσζεο θαη ηελ εθαξκνγή ηεο ζηξαηεγηθήο ίζεο ζπκκεηνρήο ησλ κεηνλνηήησλ ζηε δεκφζηα δηνίθεζε, ζηηο δεκνηηθέο επηρεηξήζεηο, ζηελ πινπνίεζε ησλ ζπζηάζεσλ ηεο Κξαηηθήο Δπηηξνπήο γηα ηελ παξεκπφδηζε ηεο Γηαθζνξάο θαη ηελ νινθιήξσζε ηεο δεκνζηνλνκηθήο απνθέληξσζεο. ηηο 17 Γεθεκβξίνπ 2007, βάζεη ησλ ζηξαηεγηθψλ επηινγψλ θαη θαηεπζχλζεσλ ηεο δηαδηθαζίαο απνθέληξσζεο θαη ηνπ κεηαξξπζκηζηηθνχ εγρεηξήκαηνο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, εθπνλήζεθε ην Πξφγξακκα Τινπνίεζεs ηεο Γηαδηθαζίαο Απνθέληξσζεο (Programme for Implementation of the Decentralisation Process (PIDP )). ε απηφ εκπεξηέρνληαη νη ζηξαηεγηθνί ζηφρνη, νη πξνηεξαηφηεηεο θαη βαζηθέο δξάζεηο γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο δηαδηθαζίαο απνθέληξσζεο ζε επηά ηνκείο. πγθεθξηκέλα: 176

177 ζνλ αθνξά ην ηνκέα κεηαθνξάο ησλ αξκνδηνηήησλ θαη ησλ πφξσλ, νξίδεηαη σο ζηξαηεγηθφο ζηφρνο ε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ γηα ηελ άζθεζε ησλ ήδε κεηαθεξζέλησλ αξκνδηνηήησλ θαη ηελ νκαιή κεηαθνξά θαη ησλ ππφινηπσλ αξκνδηνηήησλ, ζχκθσλα κε ην άξζξν 22 ηνπ λφκνπ γηα ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε. Χο βαζηθέο πξνηεξαηφηεηεο γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζηφρνπ νξίδνληαη : ε βειηίσζε ησλ πθηζηάκελσλ κεραληζκψλ επίβιεςεο ησλ κεηαθεξφκελσλ αξκνδηνηήησλ, ε πηνζέηεζε λέσλ απνηειεζκαηηθψλ λφκσλ ή ε ηξνπνπνίεζε παιαηφηεξσλ, ν πξνζδηνξηζκφο ησλ θαηάιιεισλ κέηξσλ γηα ηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ άζθεζεο ησλ ήδε κεηαθεξζέλησλ αξκνδηνηήησλ ζηνπο ηνκείο ηεο ηνπηθήο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, ηνπ αζηηθνχ πξνγξακκαηηζκνχ, ηεο εθπαίδεπζεο, ηεο θνηλσληθήο θαη παηδηθήο πξνζηαζίαο, ησλ δξαζηεξηνηήησλ θνηλήο σθέιεηαο, ηεο πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο, ηεο πγείαο, ηνπ αζιεηηζκνχ θαη ηεο ςπραγσγίαο, ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηεο πξνζηαζίαο ησλ πνιηηψλ θαη ησλ αγαζψλ. Βαζηθέο δξάζεηο γηα ηελ επίηεπμε ησλ πξναλαθεξφκελσλ απνηεινχλ : ε βειηίσζε ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ θαη ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ ζε εζληθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν, ε αλάπηπμε ησλ ηθαλνηήησλ απηνδηαρείξηζεο θαη ελδνγελνχο ειέγρνπ ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ε κεηαθνξά ησλ θέληξσλ θνηλσληθήο πξνζηαζίαο ζηνπο δήκνπο, ε ζηειέρσζε ηεο ππεξεζίαο πξνζηαζίαο θαη αξσγήο, ε κεηαθνξά ηνπ δηθαηψκαηνο δηαρείξηζεο αζιεηηθψλ εγθαηαζηάζεσλ απφ ηε θεληξηθή δηνίθεζε ζηε ηνπηθή απηνδηνίθεζεο θαη κεηά ην 2010 κεηαθνξά ησλ ηίηισλ ηδηνθηεζίαο ησλ αλσηέξσ εγθαηαζηάζεσλ ζηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε, κεηαθνξά ησλ αξκνδηνηήησλ δηαρείξηζεο θαη ρξήζεο ησλ πδάηηλσλ πφξσλ, ε πξνζηαζία ηνπ εδάθνπο απφ ηε κφιπλζε θαη ε κείσζε ησλ ζπλεπεηψλ απφ ηελ εθπνκπή ηνληζκέλεο αθηηλνβνιίαο, ν ζρεδηαζκφο κέηξσλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθή εθαξκνγή ηεο δηαδηθαζίαο κεηαθνξάο ησλ ππνινίπσλ αξκνδηνηήησλ θαη πφξσλ θαη ε βειηίσζε ηεο πξσηνγελνχο θαη δεπηεξνγελνχο λνκνζεζίαο ζρεηηθά κε ηελ επηηήξεζε ηεο πινπνίεζεο ησλ κεηαθεξζέλησλ αξκνδηνηήησλ. ζνλ αθνξά ηελ δεκνζηνλνκηθή απνθέληξσζε, ζηξαηεγηθφ ζηφρν ηεο θπβέξλεζεο απνηειεί ε εμαζθάιηζε ηεο απνηειεζκαηηθήο θαη απνδνηηθή εθαξκνγήο ηνπ λφκνπ πεξί Υξεκαηνδφηεζεο ησλ Μνλάδσλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο θαη ησλ κεραληζκψλ ρξεκαηνδφηεζεο ησλ LSGUs. ηα πιαίζηα ηνπ αλσηέξσ ζηξαηεγηθνχ ζηφρνπ, βαζηθέο πξνηεξαηφηεηεο απνηεινχλ : ε δηεπθφιπλζε φισλ ησλ δήκσλ θαη 177

178 ηδηαίηεξα ησλ κηθξφηεξσλ θαη ησλ αγξνηηθψλ λα εηζέιζνπλ ζηε δεχηεξε θάζε ηεο δεκνζηνλνκηθήο απνθέληξσζεο, ε εγθαζίδξπζε ιεηηνπξγηθψλ θαη αληηθεηκεληθψλ ζπζηεκάησλ παξαθνινχζεζεο ηεο θαηαλνκήο ησλ θξαηηθψλ θνλδπιηψλ (earmarked, block θαη capital gramts) απφ ηνπο LSGUs, ε ππνζηήξημε ησλ δήκσλ ζηε ζπιινγή ησλ δεκνηηθψλ θφξσλ. Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ νη παξαπάλσ πξνηεξαηφηεηεο, ε θπβέξλεζε κέζσ PIDP , ζα πξνβεί ζε εηζαγσγή ελφο πην απνηειεζκαηηθνχ ζπζηήκαηνο δεκνζηνλνκηθήο εμηζνξξφπεζεο, ζα βνεζήζεη ηνπο δήκνπο λα ελεκεξψζνπλ ηηο βάζεηο δεδνκέλσλ γηα ηνπο θνξνινγνχκελνπο, νχηνο ψζηε λα θαηαζηεί πην απνηειεζκαηηθή ε πεξηζπιινγή ηνπο θαη ζα αλαβαζκίζεη ηηο ππεξεζίεο, κέζσ ελφο ζπζηήκαηνο MSS (Minimum Service Standard). Ζ Γεκηνπξγία δηαχισλ επηθνηλσλίαο αλάκεζα ζηνπο ελδηαθεξφκελνπο (Τπνπξγεία, LSGUs, επαγγεικαηηθέο νξγαλψζεηο, πνιίηεο θηι) απνηειεί βαζηθφ κέιεκα ηεο θπβέξλεζεο. Ο λφκνο γηα ηε Σνπηθή Απηνδηνίθεζε παξέρεη ηε ζεζκηθή βάζε γηα ηε δηαβνχιεπζε αλάκεζα ζηηο ηνπηθέο θαη ηηο θεληξηθέο αξρέο. Χζηφζν, δελ έρνπλ ελεξγνπνηεζεί αθφκε νη κεραληζκνί ηεο δεκφζηαο δηαβνχιεπζεο, ζηελ νπνία ζα ζπκκεηάζρνπλ NGOs, πνιίηεο, πνιηηηθά θφκκαηα θηι. Ζ ελεκέξσζε ηνπ θνηλνχ γηα ηε δηαδηθαζία απνθέληξσζεο ιακβάλεη ρψξα κέζσ δηαθεκίζεσλ, ηζηνζειίδσλ θαη κέζσ πξνγξακκαηηζκέλσλ ελεκεξσηηθψλ εθδειψζεσλ σζηφζν απηφ δελ αξθεί. Δπηπξφζζεηα, ε ζέζπηζε ηνπ Νφκνπ γηα ηελ Διεχζεξε Πξφζβαζε ζηε Πιεξνθφξεζε (Ηαλνπάξηνο 2007), ε ίδξπζε Γεκνηηθψλ Κέληξσλ Δμππεξέηεζε (Municipal Service Centre / MSCs) θαη ε ζπγθξφηεζε ζρεκαηηζκψλ γεηηνληθψλ απηνδηνηθήζεσλ απνηεινχλ ζεκαληηθά βήκαηα γηα ηελ θηλεηνπνίεζε ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ. Έλα απφ ηα βαζηθά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη ε δηαδηθαζία απνθέληξσζεο είλαη ην γεγνλφο φηη νη ζπκπξάμεηο δεκνζίνπ ηδησηηθνχ ηνκέα θαη νη δηαδεκνηηθέο ζπλεξγαζίεο είλαη πεξηνξηζκέλεο, γεγνλφο πνπ νθείιεηαη σο έλα βαζκφ ζηελ ειιηπή πιεξνθφξεζε απφ ην θεληξηθφ επίπεδν θαη ηε ZELS. Πξνθεηκέλνπ λα εληαηηθνπνηεζεί ε πξνζπάζεηα γηα επίηεπμε επξχηεξεο δεκφζηαο δηαβνχιεπζεο ην PIDP ζέηεη σο ζηξαηεγηθφ ζηφρν ηε ζπλερή επηθνηλσλία κε ηνπο Stakeholders, ηελ δπλακηθή ζπκκεηνρή ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζηηο δηαβνπιεχζεηο κε ηε θεληξηθή εμνπζία, ηελ αλάιεςε ησλ επζπλψλ απφ ηνπο αηξεηνχο ηεο 178

179 ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο (ινγνδνζία) θαη ηελ εληαηηθνπνίεζε ηεο επηθνηλσλίαο ηνπο κε ηνπο πνιίηεο. ηα πιαίζηα ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζηφρνπ, ε θπβέξλεζε θαζνξίδεη ηηο εμήο πξνηεξαηφηεηεο: ε ππνζηήξημε ησλ δήκσλ γηα ηε ζπγθξφηεζε ιεηηνπξγηψλ κεραληζκψλ πνπ ζα δηαζθαιίδνπλ ηελ δηάθαλε ζπκκεηνρηθή δηαθπβέξλεζε θαη ηελ ειεχζεξε πξφζβαζε ζηε πιεξνθφξεζε, δξνκνιφγεζε ηεο θαλνληζηηθήο κεηαξξχζκηζεο (αξρηθά κέζσ θαηάξγεζεο λφκσλ Regulatory Guillotine), εμνξζνινγηζκφο ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ πνπ αθφξα ηηο κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ πξνθεηκέλνπ λα πξνσζεζεί ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε, αχμεζε ησλ πνζψλ πνπ δηαηίζεληαη ζηελ παηδεία, ην πνιηηηζκφ θαη ηελ θνηλσληθή πξφλνηα, αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζην ζρεδηαζκφ θαη ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ ζε ηνπηθφ επίπεδν, δηαζθάιηζε ηεο δηαθάλεηαο ζηε δηαδηθαζία θαηάξηηζε ηνπ δεκνηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ. Ζ επίηεπμε ησλ πξναλαθεξφκελσλ πξνηεξαηνηήησλ ζα κπνξνχζε λα πξαγκαηνπνηεζεί κέζσ: ηξνπνπνίεζεο ηνπ Μλεκνλίνπ πλεξγαζίαο ησλ Σνπηθψλ Αξρψλ (κέζσ ZELS) θαη ησλ θεληξηθψλ αξρψλ, εληαηηθνπνίεζεο ησλ πξνζπαζεηψλ ελεκέξσζεο θαη επίηεπμεο ηεο κέγηζηεο δπλαηήο επηθνηλσλίαο κε ηνπο Stakeholders, δεκηνπξγίαο κεραληζκψλ δεκφζηαο δηαβνχιεπζεο, ελίζρπζεο ηεο ηζρχνο ηνπ ζεζκνχ ησλ γεηηνληθψλ θαη αζηηθψλ θνηλνηήησλ, θαζνξηζκνχ ησλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ ηεο δεκφζηαο ζπκκεηνρήο ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ ζε ηνπηθφ επίπεδν, ελίζρπζεο ησλ MSCs, κέζσ αχμεζεο ηνπ αξηζκνχ ηνπο. Ζ Δλίζρπζε θαη αλαβάζκηζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη ηεο πνηφηεηαο ησλ δεκνηηθψλ ππεξεζηψλ απνηειεί έλαλ απφ ηνπο 7 ηνκείο ελδηαθέξνληνο ηνπ PIDP Απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί κέζσ ηνπ εθζπγρξνληζκνχ θαη ηεο θσδηθνπνίεζεο ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ πνπ αθνξά ηελ ιεηηνπξγία ηνπο, ηε βειηίσζε ηεο πιηθνηερληθήο ππνδνκήο ηνπο, ηελ νξζνινγηθφηεξε δηνηθεηηθή αλαδηάξζξσζε θαη ηε θαηάξηηζε ησλ ππαιιήισλ ζηνπο ηνκείο ζρεδηαζκνχ θαη εθαξκνγήο ηνπ πξνυπνινγηζκνχ, ζπιινγήο εζφδσλ, ΣΠΔ, επηθνηλσλίαο κε ηνπο δεκφηεο θηι. Ζ Σξηκειήο Δπηηξνπή γηα ηνλ ζπληνληζκφ ησλ δξάζεσλ θαηάξηηζεο θαη ην βνεζεηηθφ φξγαλν ηεο (Training Support Facility / TFS) δηαδξακαηίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ θαηάξηηζε ησλ δεκνζηψλ ππαιιήισλ ηνπ ηνπηθνχ ηνκέα. Δπηπιένλ, κέζσ ηεο πινπνίεζεο ηεο ηξαηεγηθήο Καηάξηηζεο ησλ Γήκσλ , ησλ ζρεηηθά εηήζησλ 179

180 πξνγξακκάησλ, ηεο παξνρή εμσηεξηθήο ρξεκαηηθήο θαη ηερληθήο βνήζεηαο ε θπβέξλεζε πξνζπαζεί λα θαηαζηήζεη πην απνηειεζκαηηθή ηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε. Γηα ην ιφγν απηφ απνηειεί θαη βαζηθφ ζηξαηεγηθφ ηεο ζηφρν ζην PIDP , ε ζπλερηδφκελε θαηάξηηζε ησλ ππαιιήισλ ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ε απνζαθήληζε ηνπ ξφινπ θαη ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπο θαη ε απνηειεζκαηηθή άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπο. Ζ θπβέξλεζε ζηνρεχεη ζηε ζπλέρηζε θαη επέθηαζε ησλ πξνγξακκάησλ θαηάξηηζεο ζε δηάθνξνπο ηνκείο θαη ζηελ εκθχζεζε ησλ αξρψλ ηζφηηκεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηηο δεκνηηθέο ππεξεζίεο. Χο βαζηθά κέηξα γηα ηελ επίηεπμε ησλ παξαπάλσ νξίδνληαη ζην PIDP , ε ζεζκνπνίεζε ηνπ TFS θαη ζέζπηζε δηαηάμεσλ πνπ λα επλννχλ ηελ ηζφηηκε αληηπξνζψπεπζε θαη ζπκκεηνρή ησλ κε πιεηνςεθηθψλ θνηλνηήησλ, ζηηο δεκνηηθέο ππεξεζίεο, ζεζκνχο θαη επηρεηξήζεηο. Ζ δηαδηθαζία ηεο απνθέληξσζεο ζηε ΠΓΓΜ πξέπεη λα ζηεξηρζεί ζηα standard πνπ έρεη ζέζεη ε ΔΔ. Ζ ηνπηθή απηνδηνίθεζε έρεη ιάβεη ζεκαληηθή ηερληθή θαη νηθνλνκηθή βνήζεηα απφ ηελ ΔΔ, ελψ αλακέλεηαη κέζσ IPA, λα απμεζεί ην πνζνζηφ ηεο ρνξεγνχκελεο απφ ηελ ΔΔ βνήζεηαο. Ζ έληαμε ηεο ΠΓΓΜ ζηελ ΔΔ απνηειεί βαζηθή πξνηεξαηφηεηα θαη γηα ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε γηα ην ιφγν απηφ πξέπεη λα εληζρπζεί ν ξφινο ηεο φζνλ αθνξά ηελ εθαξκνγή ηνπ Δζληθνχ Πξνγξάκκαηνο Τηνζέηεζεο ηνπ Acquis Communautaire (National Programme for Adoption of the Acquis Communautaire /NPAA). Λακβάλνληαο ππφςε ηα παξαπάλσ, βαζηθφο ζηξαηεγηθφο ζηφρνο ηεο ΠΓΓΜ είλαη ε πιήξε ελζσκάησζε ηεο Δπξσπατθήο δηάζηαζεο ζηελ δηαδηθαζία απνθέληξσζεο, ε ελίζρπζε ηνπ ξφινπ ησλ ηνπηθψλ αξρψλ ζηηο δηαδηθαζίεο γηα ηελ Δπξσπατθή Δλζσκάησζε ηεο ρψξαο θαη ε πξνεηνηκαζία ηνπο γηα ηελ έληαμε ζηελ ΔΔ. Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί απηφ, κέζσ ηνπ PIDP πξνβιέπεηαη ε ελεκέξσζε ησλ ηνπηθψλ αξρψλ γηα ηηο δηαδηθαζίεο ηεο ΔΔ θαη ε εμνηθείσζε ηνπο κε ην Δξγαιείν IPA, ε αλάπηπμε κεραληζκψλ δηαρείξηζεο ησλ Δπξσπατθψλ πφξσλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηνπο εζληθνχο θαη ηνπηθνχο πφξνπο, ε ελίζρπζε ηεο ζπλεξγαζία κε ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη ηα γεηηνληθά θξάηε, ψζηε λα κεγηζηνπνηεζνχλ ηα νθέιε πνπ απνξξένπλ απφ ηελ ρξεζηκνπνίεζε πφξσλ ζηα πιαίζηα ησλ πξνγξακκάησλ δηαζπλνξηαθήο, πεξηθεξεηαθήο θαη ππεξεζληθήο ζπλεξγαζίαο, ε ελαξκφληζε ηνπ 180

181 λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο κε απηφ ηεο ΔΔ, ε εμνηθείσζε ηνπ πξνζσπηθνχ ησλ δήκσλ κε ηελ εθαξκνγή ησλ επξσπατθψλ πξνγξακκάησλ. Έθην ζηξαηεγηθφ ζηφρν ηεο ΠΓΓΜ γηα ηα έηε , απνηειεί ε αλάπηπμε επλντθνχ πεξηβάιινληνο γηα ηελ απνηειεζκαηηθή θαη απνδνηηθή δηαδεκνηηθή ζπλεξγαζία. Ζ εθπφλεζε ησλ εθζέζεσλ πεξί Γηαδεκνηηθήο ζπλεξγαζίαο (Reports on the State of the Inter-municipal Cooperation) θαη ν αληίζηνηρνο λφκνο απνηεινχλ ζεκαληηθά βήκαηα πξνο ηε θαηεχζπλζε απηή. Χζηφζν, ζα πξέπεη λα παξαζρεζνχλ ηα αλάινγα θίλεηξα γηα ηελ ελζάξξπλζε ηεο ζπλεξγαζίαο απηήο θαη λα αμηνπνηεζνχλ νη βέιηηζηεο πξαθηηθέο ησλ Δπξσπατθψλ ρσξψλ ζην ηνκέα απηφ. Σέινο, ζηξαηεγηθφ ζηφρν απνηειεί ε εμαζθάιηζε ηνπ απνηειεζκαηηθνχ ζπληνληζκνχ ηεο δηαδηθαζία απνθέληξσζεο θαη ε αλάπηπμε ελφο νινθιεξσκέλνπ ζπζηήκαηνο παξαθνινχζεζεο θαη αμηνιφγεζεο ηεο δηαδηθαζίαο, ηφζν ζε θεληξηθφ φζν θαη ζε ηνπηθφ επίπεδν. Σα φξγαλα πνπ εκπιέθνληαη ζηε δηαδηθαζία παξαθνινχζεζεο, ζπληνληζκνχ θαη αμηνιφγεζεο ηεο δηαδηθαζίαο απνθέληξσζεο είλαη ε DWG κε ηηο ππφ νκάδεο ηεο, ε Σξηκειήο Δπηηξνπή (ZELS, Τπνπξγείν Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, Agency for Civil Servats), ε Δηδηθή Δπηηξνπή γηα ηε παξαθνινχζεζε ηνπ ζπζηήκαηνο ρξεκαηνδφηεζεο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη ε εηδηθή επηηξνπή παξαθνινχζεζεο θαη αμηνιφγεζεο ηεο εθπιήξσζεο ησλ θξηηεξίσλ γηα ηελ είζνδν ησλ δήκσλ ζην πξψην θαη ην δεχηεξν ζηάδην ηεο δεκνζηνλνκηθήο απνθέληξσζεο. Δλψ ην ζεζκηθφ πιαίζην γηα ην ζπληνληζκφ ηεο δηαδηθαζίαο είλαη αξθεηά πεξηεθηηθφ, δελ ππάξρεη πξφβιεςε γηα ηελ άκεζε αλάκεημε ησλ αλψηεξσλ ππαιιήισλ (Γεληθέο Γξακκαηείεο) θαη ησλ ππφινηπσλ θεληξηθψλ ζεζκψλ (εθηφο απφ ην Τπνπξγείν Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο). Γηα λα αληηκεησπηζηνχλ ηα παξαπάλσ πξνβιήκαηα, ζα πξέπεη: (1) λα δεκηνπξγεζεί κηα λέα DGW, ε νπνία ζα ζπλεδξηάδεη ηνπιάρηζηνλ κηα θνξά ην κήλα θαη ζα απνηειείηαη απφ αλψηεξνπο δεκνζίνπο ππαιιήινπο ησλ ζεκαληηθφηεξσλ θεληξηθψλ ππεξεζηψλ θαη νξγαληζκψλ (Γεληθέο Γξακκαηείεο θηι), εθηειεζηηθφ δηεπζπληή ηεο ZELS, πξφεδξν ηεο Σξηκεινχο Δπηηξνπήο, Πξνέδξνπο ηεο εηδηθήο επηηξνπήο πνπ ζπληνλίδεη ηελ δεκνζηνλνκηθή απνθέληξσζε, πξνέδξνπο ηεο Δπηηξνπήο γηα ηε Γηαδεκνηηθή πλεξγαζία, (2) λα ζπγθξνηεζεί Δζληθή Δπηηξνπή γηα ηελ Απνθέληξσζε (National Commission for Decentralisation), ε νπνία ζα ζπλεδξηάδεη 2 θνξέο ην ρξφλν 181

182 πξνθεηκέλνπ λα απνηηκήζεη ηε πξφνδν πνπ επηηπγράλεηαη ζηε δηαδηθαζία απνθέληξσζεο θαη λα πξνεηνηκάζεη εμακεληαίεο θαη εηήζηεο εθζέζεηο κε ζέκα ηελ πξφνδν ηεο απνθέληξσζεο. (3) λα παξαζρεζεί πεξηζζφηεξε ηερληθή βνήζεηα απφ ην Τπνπξγείν Σνπηθήο Αλάπηπμεο θαη ην Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο ζηε DWG θαη ηηο Δπηηξνπέο, (4) λα δεκηνπξγεζεί έλα ζχζηεκα κέηξεζεο ηεο πξνφδνπ πνπ επηηπγράλεηαη, κέζσ δεηθηψλ ζε θάζε δήκν (Performance Measurement System). Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη κέζσ ηνπ PIDP αλαηέζεθε ζην Τπνπξγείν Σνπηθήο Αλάπηπμεο λα δηεμάγεη, θάζε ρξφλν (έλαξμε ην 2009), έξεπλα ζρεηηθά κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη απνδνηηθφηεηα ηνπ PIDP. Οξηζκέλνη απφ ηνπο δείθηεο πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηελ έξεπλα ζα είλαη : (1) ν βαζκφο ινγνδνζίαο θαη ππεπζπλφηεηαο ηεο ηνπηθήο δηνίθεζεο, (2) ν βαζκφο δηαθάλεηαο ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ θαη ηεο πξφζβαζεο ζηελ πιεξνθφξεζε, (3) ν βαζκφο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ ζε ηνπηθφ επίπεδν, (4) ν βαζκφο ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη αλεμαξηεζίαο ησλ κεραληζκψλ παξεκπφδηζεο ησλ ζπγθξνχζεσλ θαη δηαηηεζίαο, (5) ν βαζκφο ζαθήλεηαο ζην θαζνξηζκφ ησλ αξκνδηνηήησλ ηεο θεληξηθήο θαη ηεο ηνπηθήο εμνπζίαο, (6) ν βαζκφο απνηειεζκαηηθφηεηαο, δηθαηνζχλεο, ππεπζπλφηεηαο θαη ινγνδνζίαο ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ απφ ηελ ηνπηθήο απηνδηνίθεζε, (7) ν βαζκφο επάξθεηαο ησλ νηθνλνκηθψλ θαη αλζξψπηλσλ πφξσλ ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζε γηα ηελ άζθεζε ησλ κεηαθεξζέλησλ αξκνδηνηήησλ, (8) ην πνζνζηφ ησλ δεκφζησλ εζφδσλ ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζε, (9) ην πνζνζηφ ησλ εμφδσλ πνπ επηβαξχλνπλ ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε θαη (10) ε έθηαζε θαηαλνκήο ησλ αξκνδηνηήησλ αλάκεζα ζηηο θεληξηθέο θαη ηνπηθέο αξρέο θαη ν βαζκφο πνπ απηή απνηππψλεηαη ζηε λνκνζεζία (ζχληαγκα, λφκνη, εζσηεξηθνί θαλνληζκνί θηι). Έλα άιιν ζεκαληηθφ βήκα πξνφδνπ ηεο ρψξαο πνπ αθνξά θαη ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε είλαη ε ζέζπηζε ην Μάην ηνπ 2007, ηνπ θξαηηθνχ πξνγξάκκαηνο γηα ηελ πξφιεςε θαη ηελ θαηαζηνιή ηεο δηαθζνξάο. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη γηα λα επηηεπρζεί ε θαηαπνιέκεζε ηεο δηαθζνξάο ζα πξέπεη λα ππάξρεη πνιηηηθή βνχιεζε ηφζν ζε θεληξηθφ φζν θαη ζε ηνπηθφ επίπεδν. Δπηπξφζζεηα, πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη γίλνληαη εζσηεξηθέο πξνζπάζεηεο ζηα πιαίζηα ηνπ θάζε δήκνπ γηα ηελ αλάπηπμε ηνπο. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηεινχλ ε ζηξαηεγηθή θαη ην ζρέδην δξάζεο γηα ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο Πφιεο ησλ 182

183 θνπίσλ 372 ζηα νπνία εκπεξηέρνληαη ζηξαηεγηθνί ζηφρνη θαη δξάζεηο γηα ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο Πφιεο. Σέινο, απφ ηα παξαπάλσ ζπκπεξαίλεηαη φηη ε ρψξα έρεη θάλεη ζεκαληηθά βήκαηα πξνφδνπ κε θάπνηα θαζπζηέξεζε ζε ζρέζε κε ηα πξνβιεπφκελα ρξνλνδηαγξάκκαηαφζνλ αθνξά ηελ δηαδηθαζία απνθέληξσζεο, σζηφζν ε πξνζπάζεηα δελ έρεη νινθιεξσζεί. Σν ζεκαληηθφ δελ είλαη ε νινθιήξσζε ηεο δηαδηθαζίαο κέζα απφ ηνπο λφκνπο θαη ηα δηνηθεηηθά έγγξαθα, αιιά ζα πξέπεη λα θαηαζηεί ην φιν εγρείξεκα θαη ε ζθνπηκφηεηα ηνπ θαηαλνεηή απφ ην ιαφ ηεο ΠΓΓΜ. Πξνθεηκέλνπ λα γίλεη απηφ ζα πξέπεη λα θαηαζηξσζεί θαη λα πινπνηεζεί έλα νινθιεξσκέλν πξφγξακκα πιεξνθφξεζεο ησλ πνιηηψλ 373, νη νπνίνη πξέπεη λα θαηαλνήζνπλ φηη δελ είλαη κφλν θνξνινγνχκελνη θαη ςεθνθφξνη, αιιά κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ. Δπίζεο, ζα πξέπεη λα παξαζρεζνχλ πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ην λνκνζεηηθφ πιαηζίνπ ζηνπο ππαιιήινπο ησλ δήκσλ πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηνχλ πην απνηειεζκαηηθνί ζηε δηεθπεξαίσζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπο. Αξθεηνί δήκνη ηεο ΠΓΓΜ εμαθνινπζνχλ λα αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα φπσο ειιείςεηο πξνζσπηθνχ, πφξσλ θαη ππνδνκψλ, ηα νπνία δελ κπνξνχλ λα αληηκεησπηζηνχλ κφλν κε ηε δηαδηθαζία απνθέληξσζεο, αιιά ζα πξέπεη λα αλαδεηεζνχλ λένη απνηειεζκαηηθνί θαη απνδνηηθνί κεραληζκνί. Έλαο ηέηνηνο κεραληζκφο είλαη νη πξναλαθεξφκελεο Γηαδεκνηηθέο πλεξγαζίεο (Inter municipal Cooperation). Ηδηαίηεξα ζε ρψξεο φπσο ε ΠΓΓΜ, φπνπ δελ ππάξρεη άιινο βαζκφο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο απνηειεί επηηαθηηθή αλάγθε ν ζρεκαηηζκφο Γηαδεκνηηθψλ πλεξγαζηψλ ηφζν γηα ηελ ακνηβαία ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ησλ δήκσλ, φζν θαη γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ δξάζεσλ ηεο Δπξσπατθήο Γηαξζξσηηθήο Πνιηηηθήο. 374 Κάπνηα άιια πξφζζεηα κέηξα πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ιεθζνχλ γηα ηελ ηνπηθή αλάπηπμε ζα κπνξνχζαλ λα ζπλνςηζηνχλ ζηα εμήο : 372 Strategy for Local Economic Development of the City of Skopje for the period , Skopje, November 2006 θαη Action Plan For realization of the Local Economic Development Strategy of the City of Skopje for the period Skopje, October Βι εκαληηθή εμέιημε γηα ηελ πιεξνθφξεζε ησλ πνιηηψλ απνηειεί ε έθδνζε εγρεηξηδίνπ γηα ηε δηαδηθαζία απνθέληξσζεο απφ ηελ «Association for sustainable development and cooperation» "ALKA" κε ηίηιν «Me and My Municipality» (2008), ζηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο «Support to decentralisation Process» θαη κε ηελ ππνζηήξημε ηεο Βξεηαληθήο Πξεζβείαο Βι. (βι. παξάξηεκα 4). 374 Βι. UNPD, Policy Advice of Local Self Government for Regulation of the Inter-Municipal Cooperation, Skopje. 183

184 Πξνψζεζε θαηλνηφκσλ πξνζεγγίζεσλ γηα ηε δηεχξπλζε ηεο δεκνθξαηίαο ζε ηνπηθφ επίπεδν, ηε ζπκκεηνρή θαη ηε δεκηνπξγία εηαηξηθψλ ζρέζεσλ ησλ Γήκσλ κε ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα θαη ηνπο πνιίηεο. Καζηέξσζε πεξηζζφηεξσλ ζεζκψλ ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ. Δλίζρπζε ζπλεξγαζηψλ ησλ Γήκσλ κε Δθπαηδεπηηθά - Δξεπλεηηθά Ηδξχκαηα γηα ηελ εθπφλεζε πξνγξακκάησλ θαη κειεηψλ. ζνλ αθνξά ηελ νξγάλσζε ησλ δεκνηηθψλ ππεξεζηψλ, ζα πξέπεη λα θαζηεξσζεί ζχζηεκα αμηνιφγεζεο κε ζηφρνπο θαη λα γίλνπλ πξνζπάζεηεο γηα βειηίσζε ηεο δηνηθεηηθήο ηνπο ηθαλφηεηαο. Αλάπηπμε εηαηξηθψλ ζρεκάησλ πξνθεηκέλνπ λα θηλεηνπνηεζνχλ φινη νη ηνπηθνί παξάγνληεο (δεκφζηεο αξρέο, ΟΣΑ, επηρεηξήζεηο, θνηλσληθνί εηαίξνη, επαγγεικαηηθνί θνξείο, ΜΚΟ θ.α.) λα εληνπίζνπλ ηηο δπλαηφηεηεο απαζρφιεζεο ζε ηνπηθφ επίπεδν θαη λα εληζρχζνπλ ηε κεηαμχ ηνπο ζπλεξγαζία πξνο ην ζθνπφ απηφλ. Γεληθφηεξε ζπλεξγαζία κε παξαγσγηθνχο θνξείο γηα ηελ αλάιεςε θνηλψλ δξάζεσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε ηνπηθή νηθνλνκία. Δηζαγσγή λέαο ηερλνινγίαο ζηε δηνηθεηηθή ιεηηνπξγία ψζηε λα απηνκαηνπνηεζεί ε δηαρείξηζε ζεκαληηθνχ κέξνπο ησλ δεκνηηθψλ αξκνδηνηήησλ θαη ησλ δηαδηθαζηψλ δηνίθεζεο. Δλίζρπζε ησλ νξγάλσλ θαη ησλ ζεζκψλ πνπ επηθνξηίδνληαη κε δεηήκαηα ηεο δηαδηθαζίαο απνθέληξσζεο. Δλίζρπζε ησλ δηαδηθαζηψλ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ ησλ δήκσλ, ξηδηθή βειηίσζε ηνπ ειέγρνπ ησλ απνθάζεσλ ησλ Γεκνηηθψλ πκβνπιίσλ θαη ηνπ Γεκάξρνπ θαη ζχζηαζε Αλεμάξηεηεο Αξρήο ειέγρνπ ησλ νηθνλνκηθψλ πξάμεσλ ησλ LSGUs Γνθηκαζηηθή εθρψξεζε αξκνδηνηήησλ ζε θάζε LSGUs θαη αλάινγα κε ηηο επηδφζεηο ηνπο ζηελ άζθεζε ησλ αξκνδηνηήησλ απηψλ λα κπνξνχλ νξηζηηθά λα ηηο αλαιάβνπλ. Δλίζρπζε ησλ αξκνδηνηήησλ θαη ηθαλνηήησλ ησλ κνλάδσλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζηνλ ηνκέα ζπζηεκάησλ δεκνζηνλνκηθήο δηαρείξηζεο θαη απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε ησλ νηθνλνκηθψλ πηπρψλ ηεο δηαδηθαζίαο θνξνινγηθήο απνθέληξσζεο. Δλίζρπζε ηεο εθαξκνγήο πξαθηηθψλ νξζνχ ειέγρνπ, νηθνλνκηθήο θαηαγξαθήο θαη κεραληζκψλ θαηαγξαθήο αλαθνξψλ. Δμεχξεζε κεραληζκνχ πνπ λα εμαζθαιίδεη ηε βησζηκφηεηα ησλ κεηαξξπζκίζεσλ. 184

185 Δλίζρπζε ησλ δηαζπλνξηαθψλ επαθψλ ησλ δήκσλ ηεο ΠΓΓΜ κε ηνπο δήκνπο ησλ γεηηνληθψλ ρψξσλ. Ζ δηαζπλνξηαθή ζπλεξγαζία πξνζθέξεη ηελ θαηάιιειε πξνζέγγηζε γηα ηελ επίιπζε ησλ θαζεκεξηλψλ πξνβιεκάησλ εθαηέξσζελ ησλ ζπλφξσλ, εηδηθφηεξα ζηνλ νηθνλνκηθφ, θνηλσληθφ, πνιηηηζηηθφ θαη πεξηβαιινληηθφ ηνκέα. Να δνζνχλ πεξηζζφηεξεο αξκνδηφηεηεο ζηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε φζνλ αθνξά ηελ αγξνηηθή αλάπηπμε. Να δνζνχλ πεξηζζφηεξα θίλεηξα γηα ηελ θηλεηνπνίεζε ηεο νξγαλψζεσλ ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ 375. Αληαιιαγή εκπεηξηψλ θαη ηερλνγλσζίαο κε δήκνπο ηνπ εμσηεξηθνχ. Δπηπιένλ, πξέπεη λα δξνκνινγήζνπλ θαη νη ίδηνη νη δήκνη πξνγξάκκαηα θαη δξάζεηο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο θαη θνηλσληθήο πνιηηηθήο πξνθεηκέλνπ λα θεξδίζνπλ ηελ ππνζηήξημε ησλ δεκνηψλ (πρ αλαβάζκηζε ησλ ζπλζεθψλ παηδείαο θαη εθπαίδεπζεο, ελίζρπζε ησλ πνιηηηζκηθψλ θα αζιεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ). Βειηίσζε ηε πιηθνηερληθήο θαη θηηξηαθήο ππνδνκήο ησλ δήκσλ. 375 Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα NGOs, ζηελ ΠΓΓΜ απνηειεί ε Local Democracy Agency Ohrid, ε νπνία απφ ηελ ίδξπζε ηεο (1997), αζρνιείηαη κε δεηήκαηα εθδεκνθξαηηζκνχ θαη ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. Βι

186 B.3 ΤΝΔΙΦΟΡΑ ΣΟΤ ΓΙΔΘΝΗ ΠΑΡΑΓΟΝΣΑ ΣΗ ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ ΑΠΟΚΔΝΣΡΧΗ ΣΗ ΠΓΓΜ Ζ αλνηθνδφκεζε ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη ε ελίζρπζε ηνπ απνθεληξσηηθνχ ζπζηήκαηνο δελ ήηαλ απνηέιεζκα κφλν εζσηεξηθψλ κεηαζρεκαηηζκψλ, αιιά θαη εμσηεξηθψλ πηέζεσλ ζηα πιαίζηα μέλεο ηερληθήο θαη νηθνλνκηθήο βνήζεηαο. 376 ε γεληθέο γξακκέο νη δηεζλείο εληζρχζεηο ζπλέβαιιαλ ζεηηθά ζηε δξνκνιφγεζε κεηαξξπζκίζεσλ, σζηφζν, πνιιέο θνξέο ν δηεζλείο παξάγνληαο πξνέβαηλε ζηελ έθδνζε εθζέζεσλ θαη ζηε παξνρή ζπκβνπιψλ γηα ηα δεηήκαηα ηεο ΠΓΓΜ, ρσξίο βέβαηα λα ιακβάλεη ππφςε ηνπ ηηο ηδηαίηεξεο θνηλσληθέο θαη πνιηηηθέο ζπλζήθεο πνπ ίζρπαλ ζηε πεξηνρή. Οη δηεζλείο παξάγνληεο πνπ ελεπιάθεζαλ πεξηζζφηεξν ζηε κεηαξξχζκηζε ηεο δηαδηθαζίαο απνθέληξσζεο ζηε ΠΓΓΜ απφ ην 1997, είλαη ε Δπξσπατθή Έλσζε θαη USAID. πσο έρεη αλαθεξζεί θαη ζην πξψην κέξνο ηεο εξγαζίαο, ε ρξεκαηνδφηεζε ηεο ΔΔ ζηνρεχεη ζε κεζν-καθξνπξφζεζκεο αιιαγέο ζηελ θνηλσλία θαη ηελ νηθνλνκία ζπλνιηθά. Απφ ηνλ ξπζκφ πινπνίεζεο ησλ κεηαξξπζκίζεσλ εμαξηάηαη άκεζα ε πξφνδνο ηεο δηαδηθαζίαο πξνζρψξεζεο. Απφ ην 1997, ε ΔΔ έρεη πινπνηήζεη έλα κεγάιν αξηζκφ πξνγξακκάησλ γηα ηελ ελίζρπζε ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο ζηε ΠΓΓΜ θπξίσο κέζσ ηεο Τπεξεζίαο Αλαζπγθξφηεζεο θαη Αλάπηπμεο (EAR) 377. Ζ Δπξσπατθή βνήζεηα ζηνρεχεη ηφζν ζηελ ππνζηήξημε ησλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ηελ ελίζρπζε ησλ θεληξηθψλ αξρψλ (Τπνπξγείν 376 Καθαληάξε Γεσξγία., Ζ Δμέηαζε ησλ Σνπηθψλ Γνκψλ ηα Κξάηε ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο : Ο ξφινο ησλ επξσπατθψλ πνιηηηθψλ θαη ε ζέζε ηεο Διιάδαο, ζηε δηακφξθσζε ελφο πιαηζίνπ αλάπηπμεο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζηε πεξηνρή, ΔΓΓ, Σκήκα Πεξηθεξεηαθήο Γηνίθεζεο, ΗΔ Δθπαηδεπηηθή εηξά, Δπηβιέπσλ Νηθφιανο Κνκλελφο Υιέπαο, Αζήλα 2004, ζει Ζ Δπξσπατθή Τπεξεζία γηα ηελ Αλαζπγθξφηεζε ηδξχζεθε ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2000 κε θχξηα επζχλε ηε δηαρείξηζε ηεο Δπξσπατθήο βνήζεηαο ζηελ εξβία θαη ην Μαπξνβνχλην θαη ζηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβία ηεο Γεκνθξαηηθήο Μαθεδνλίαο. Έρεη ηελ έδξα ηεο ζηελ Θεζζαινλίθε θαη παξαξηήκαηα ζηελ Πξίζηηλα, ην Βειηγξάδη, ηελ Πνληγθνξίθα θαη ηα θφπηα. Χο ζηφρνη ηεο Τπεξεζίαο ηέζεθαλ : α) ε ππνζηήξημε ηεο θαιήο δηαθπβέξλεζεο, ηεο δεκηνπξγίαο ζεζκψλ θαη θαλφλσλ δηθαίνπ, β) ε ζπλέρεηα ηεο ππνζηήξημεο ηεο αλάπηπμεο κηαο νηθνλνκίαο ηεο αγνξάο θαη γ) ε ππνζηήξημε ηεο θνηλσληθήο αλάπηπμεο θαη ε ελίζρπζε ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ. Απνηειεί κέξνο ηνπ Πξνγξάκκαηνο CARDS θαη θαη επέθηαζε ζπκβάιεη ζηελ εθαξκνγή ηεο Γηαδηθαζίαο ηαζεξνπνίεζεο θαη χλδεζεο. Βι. Πξνεγνχκελν θεθάιαην. 186

187 Σνπηθή Απηνδηνίθεζεο) φζνλ αθνξά ηελ πινπνίεζε ηεο δηαδηθαζίαο απνθέληξσζεο, φζν θαη ζηελ ελίζρπζε θαη ζηελ εθαξκνγή πηινηηθψλ πξνγξακκάησλ ζε ηνπηθφ επίπεδν. Αξρηθά, ε ελίζρπζε ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο επηρεηξήζεθε ζηα πιαίζηα ηεο γεληθφηεξεο ζπλεηζθνξάο ηεο ΔΔ ζηε βειηίσζε ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο. Σν γεγνλφο φηη δφζεθε πξνηεξαηφηεηα πξψηα ζηε θεληξηθή δηνίθεζε θαη ζηε ζπλέρεηα ζηε ηνπηθή, αηηηνινγείηαη απφ ην φηη πξσηαξρηθφο ζθνπφο είλαη ε αλάπηπμε ησλ ίδησλ ησλ θξαηηθψλ ζεζκψλ νχηνο ψζηε νη ίδηνη λα θαηαζηνχλ ηθαλνί λα δξνκνινγήζνπλ ηε δηαδηθαζία απνθέληξσζεο. Σα έηε , ε ελίζρπζε ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ιάκβαλε ρψξα κέζσ ηνπ PHARE. Σν ζεκαληηθφηεξν πξνγξάκκαηα πνπ ρξεκαηνδνηήζεθε ήηαλ : (1) Program of technical and other support of the public administration ( ), κέζσ ηνπ νπνίνπ παξέρνληαλ ηερληθή βνήζεηα αλαθνξηθά κε ηηο νηθνλνκηθέο ζρέζεηο αλάκεζα ζηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε θαη ηελ θεληξηθή δηνίθεζε, ηελ νηθνδφκεζε ζεζκψλ, ηελ αλάπηπμε ησλ αλζξσπίλσλ πφξσλ θαη ηελ ελίζρπζε ηνπ Τπνπξγείνπ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο Μεηά ην 1999, άξρηζε λα ππάξρεη κέξηκλα γηα ηελ ππνζηήξημε πξνγξακκάησλ απνθιεηζηηθά γηα ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε. Σα ζπνπδαηφηεξα πξνγξάκκαηα ελίζρπζεο ησλ κεηαξξπζκηζηηθψλ πξνζπαζεηψλ ηεο δηαδηθαζία απνθέληξσζεο είλαη ηα αθφινπζα: 1. Local Self-Government Development Programme (36 κήλεο): ην 1999, κέζσ ηνπ Phare Programme, μεθίλεζε ην πξφγξακκα γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. ηφρνο ηνπ πξνγξάκκαηνο ήηαλ ε παξνρή θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ ζην Τπνπξγείν Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, πξνθεηκέλνπ λα βειηησζεί ν δηάινγνο αλάκεζα ζηνπο stakeholders φζνλ αθνξά ηε κεηαθνξά ησλ αξκνδηνηήησλ. Σν πξφγξακκα επεδίσθε ηελ ελδπλάκσζε ησλ δηνηθεηηθψλ ηθαλνηήησλ ηεο θεληξηθήο δηνίθεζεο (κέζσ 27 πηινηηθψλ πξνγξακκάησλ) θαη ηδηαίηεξα ηνπ Τπνπξγείνπ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηεί ηθαλφ λα δηεπθνιχλεη, λα παξαθνινπζεί θαη λα ειέγρεη ηελ εθαξκνγή ησλ δηαδηθαζηψλ απνθέληξσζεο. Δπηπξφζζεηα, παξαζρέζεθε βνήζεηα θαη ζηνπο δήκνπο πξνθεηκέλνπ λα βειηηψζνπλ ηηο παξερφκελεο πξνο ηνπο δεκφηεο ππεξεζίεο ηνπο θαη λα απνθηήζνπλ δηαρεηξηζηηθέο δεμηφηεηεο φζνλ αθνξά ηα δεηήκαηα ησλ δηάθνξσλ εζλνηηθψλ θνηλνηήησλ. Παξαζρέζεθε επηπιένλ βνήζεηα ζηελ Έλσζε ησλ Γήκσλ (ZELS) ζρεηηθά κε ηελ εθπφλεζε επηρεηξεζηαθνχ ζρεδίνπ θαη ηελ δεκηνπξγία Γξαθείνπ ζπληνληζκνχ ηεο επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο. Αθφκε, κέζσ ηνπ ζεζκνχ ησλ 187

188 Γεκνηηθψλ Βξαβείσλ επηδηψρζεθε ε ελζάξξπλζε ησλ πξνζπαζεηψλ ησλ δήκσλ, ζπγθεθξηκέλα ηξείο δήκνη κε ηηο θαιχηεξεο επηδφζεηο φζνλ αθνξά ηελ βειηίσζε ηεο θαζεκεξηλφηεηαο ησλ πνιηηψλ βξαβεχνληαη θάζε ρξφλν κε έλα ζπγθεθξηκέλν πνζφ πνπ ζηνρεχεη ζηελ ελίζρπζε πξνγξακκάησλ βειηίσζεο ππνδνκψλ. 2. Technical Assistance for the Implementation and Coordination of the Decentralisation Process, ην νπνίν ζηφρεπε ζηελ ελίζρπζε ησλ δηαρεηξηζηηθψλ, ζπληνληζηηθψλ θαη γεληθφηεξσλ δηνηθεηηθψλ ηθαλνηήησλ ηνπ Τπνπξγείνπ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, ζηελ εμαζθάιηζε ηεο νκαιήο θαη νινθιεξσκέλεο κεηαθνξάο ησλ αξκνδηνηήησλ κέζσ ηεο θαζνδήγεζεο ησλ ππννκάδσλ ηεο DWG θαη ηε βειηίσζε ησλ ηθαλνηήησλ παξαθνινχζεζεο θαη αμηνιφγεζεο ηεο θεληξηθήο δηνίθεζεο. 3. Σν Φεβξνπάξην ηνπ 2005, μεθίλεζε ην δσδεθάκελν πξφγξακκα Technical Assistance to Support to the Ministry of Finance for the Fiscal Decentralisation, ην νπνίν ζηνρεχεη ζηελ ελίζρπζε ησλ δηαρεηξηζηηθψλ δεμηνηήησλ ηεο θπβέξλεζεο θαη ησλ δήκσλ πξνθεηκέλνπ λα πινπνηεζεί απνηειεζκαηηθά ε δεκνζηνλνκηθή απνθέληξσζε. 4. Σν πξφγξακκα γηα ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ ελίζρπζε ησλ δεμηνηήησλ ησλ ζεζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο (The Training and Capacity Building for Local-Self Government Institutions, (2.8 million, κέζσ CARDS 2003), ην νπνίν μεθίλεζε ην 2004 θαη νινθιεξψζεθε ην 2006 ζηφρεπε ζηελ αλάπηπμε δηαρεηξηζηηθψλ θαη ηερληθψλ πξαθηηθψλ γηα ηελ πινπνίεζε ηνπ αζηηθνχ ζρεδηαζκνχ ησλ δήκσλ (IT Equipment, Transfer of Knowledge Programme) θαη ζηελ ελίζρπζε ηνπ θαζνδεγεηηθνχ θαη ζπληνληζηηθνχ ξφινπ ηνπ Τπνπξγείνπ Σνπηθήο Αλάπηπμεο ζην ηνκέα απηφ. 5. Παξαζρέζεθε απφ ηελ ΔΔ νηθνλνκηθή θαη ηερληθή βνήζεηα γηα ηελ αλάπηπμε ησλ Σνπηθψλ Τπνδνκψλ (Development of Local Infrastructure) 42,3 million ). Παξαδείγκαηα ηέηνησλ εληζρχζεσλ απνηεινχλ ε δεκηνπξγία ηνπ δεκαξρείνπ ηνπ Cair, νη ηνπηθέο νδηθέο ππνδνκέο ζηνπο δήκνπο Dolneni, Rosoman, Konopiste, ηα απνρεηεπηηθά δίθηπα ζηνπο δήκνπο Karbinci θαη Dolneni. Δπίζεο, ε ΔΔ ρξεκαηνδφηεζε ηε δεκηνπξγία ηνπ ρψξνπ εγθαηάζηαζεο ησλ Έλσζεο ησλ Γήκσλ (ZELS House of Municipalities, 0.8 million ). Σν θηίξην θαηαζθεπάζηεθε ζχκθσλα κε ηηο Δπξσπατθέο Πξνδηαγξαθέο θαη ε θαηαζθεπή ηνπ βαζίζηεθε ζηελ ηδέα ηεο εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο θαη ηε ρξήζε ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο. 188

189 Δπηπιένλ, έρνπλ ρξεκαηνδνηεζεί θαη δξάζεηο δεκηνπξγίαο πνιπεζληθψλ νκάδσλ εξγαζία πξνθεηκέλνπ λα βειηησζνχλ νη ζρέζεηο κεηαμχ ησλ δηάθνξσλ εζλνηήησλ (πρ ε δξάζε Μαζαίλνπκε λα κέλνπκε καδί κέζα ζηε Σνπηθή Κνηλσλία). Μέζσ ηεο Δπξσπατθήο Σξάπεδαο Αλαζπγθξφηεζεο θαη Αλάπηπμεο (EBRD) θαη ηεο Δπξσπατθήο Σξάπεδαο Δπελδχζεσλ (EIB) ρξεκαηνδνηήζεθαλ έξγα ππνδνκήο θαη ζην ηνκέα ηεο ηνπηθήο αλάπηπμεο πλνιηθά ε βνήζεηα πνπ παξείρε ε ΔΔ ζηελ ΠΓΓΜ φζνλ αθνξά ην ηνκέα ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο αλήιζε ζηα 56 εθαη.. Δλψ αλακέλεηαη λα απμεζεί ην πνζφ απηφ κέζσ ηνπ IPA. πγθεθξηκέλα, ε ΠΓΓΜ πξφθεηηαη λα ιάβεη ηα επφκελα έηε ζεκαληηθή εμσηεξηθή βνήζεηα απφ ηελ Δ.Δ. δηα ηνπ Μέζνπ Πξνεληαμηαθήο Βνήζεηαο «IPA». Σν IPA πξνβιέπεη ζπλδξνκή ηεο ΠΓΓΜ κέζσ ησλ πέληε πληζησζψλ : (1) Αγξνηηθή Αλάπηπμε, (2) Αλάπηπμε Αλζξσπίλσλ Πφξσλ, (3) Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε, (4) Γηαζπλνξηαθή πλεξγαζία, (5) Γεκηνπξγία Θεζκψλ. ηα πιαίζηα ησλ ζπληζησζψλ απηψλ εληάζζεηαη θαη ε ρξεκαηνδφηεζε θαη ελίζρπζε επηκέξνπο πξνγξακκάησλ πνπ αθνξνχλ ηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε. Τπήξραλ κεκνλσκέλα θξάηε πνπ ζε ζπλεξγαζία κε ηελ EAR ελίζρπζαλ ηελ ΠΓΓΜ ζηε κεηαξξπζκηζηηθήο ηεο πξνζπάζεηα, ζηα πιαίζηα ησλ εληζρχζεσλ απηψλ επσθειήζεθε θαη ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε. Αλαθέξνληαη σο ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα ηέηνησλ δξάζεσλ ηα αθφινπζα: Ζ Κπβέξλεζε ηεο Γαλίαο, αλέζεζε ζηελ EAR, ηελ δηαρείξηζε 4 εθαη. γηα ηελ ππνζηήξημε πξνγξακκάησλ πεξηβαιινληηθψλ ππνδνκψλ ζηνπο δήκνπο (Municipal Environmental Infrastructure Projects). πλνιηθά ρξεκαηνδνηήζεθαλ 12 πξνγξάκκαηα θπξίσο ζε αγξνηηθέο πεξηνρέο (Bitola, Ohrid, Kumanovo, Strumica, Stip) θαη ηα θφπηα. Ζ θπβέξλεζε ηεο Γεξκαλίαο ζε ζπλεξγαζία κε ηελ ΔΔ, δξνκνιφγεζε ηξία πξνγξάκκαηα ζηε πεξηνρή: (1) GTF Improvement of the Economic Efficiency of Communal Public Services: κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο απηνχ παξαζρέζεθε βνήζεηα γηα ηελ ζέζπηζε ηεο λνκνζεζίαο ζρεηηθά κε ηελ εκπνξεπκαηνπνίεζε ησλ δεκνζηψλ ππεξεζηψλ, ηελ ελδπλάκσζε ησλ ηθαλνηήησλ ηνπ Τπνπξγείνπ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, ηεο ZELS θαη 10 δεκφζησλ επηρεηξήζεσλ πνπ ιεηηνπξγνχζαλ ζε πηινηηθφ επίπεδν, ηελ ελίζρπζε ησλ νξγαλσηηθψλ δνκψλ ησλ δεκνηηθψλ επηρεηξήζεσλ πνπ αζρνινχληαη κε 189

190 δεηήκαηα πδξνδφηεζεο, απνρεηεπηηθψλ δηθηχσλ θαη πεξηζπιινγήο ησλ απνξξηκκάησλ, (2) KFM- Social Infrastructure Programme 3: ην πξφγξακκα ζηφρεπε ζηελ αλάπηπμε ππνδνκψλ θαη ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζπλζεθψλ ζε επηιεγκέλνπο δήκνπο (πρ αξδεπηηθά έξγα ζε λφηηα πεξηνρή Αμηνχ. Πξνζηαζία πδάηηλνπ πεξηβάιινληνο ιηκλψλ Αρξίδαο θαη Πξέζπαο. Απνρεηεπηηθφ ζχζηεκα ζε Prilep, (3) GTZ- Support of Regional Economy and Employment in Weakly Structured areas in the Eastern Part of FYROM: ην πξφγξακκα ζηφρεπε ζηελ αλάπηπμε ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο θαη απαζρφιεζεο ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρέο ηεο αλαηνιηθήο ΠΓΓΜ, (4) Improving Economic Efficiency of Public Communal Enterprises. Σελ πεξίνδν , ε ΠΓΓΜ έιαβε 147 εθαη. απφ ηελ γεξκαληθή θπβέξλεζε (ρξεκαηνδνηηθή ζηήξημε: 95 εθαη. θαη ηερληθή ζπλεξγαζία: 52 εθαη.). Αξγφηεξα κε ην Πξσηφθνιιν δηκεξνχο ζπλεξγαζίαο (2005) νη δξάζεηο αθνξνχζαλ ηελ δηαρείξηζε πδάησλ, ηε ιεηηνπξγία ηεο αγνξάο, ηε κεηαθνξά ηερλνγλσζίαο (Centrum fur International Migration und Entwicklung), εθδεκνθξαηηζκφο (ελίζρπζε δηαδηθαζίαο απνθέληξσζεο, κέζσ Σακείνπ κηθξήο θιίκαθαο έξγσλ θνηλσληθψλ ππνδνκψλ) θαη ηελ ηνλ εθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε (Ηδξχκαηα FRIEDRICH EBERT, KONRAD ADENAUER, FRIEDRICH NEUMANN). Ζ Απζηξία ζηα πιαίζηα ηνπ «Πξνγξάκκαηνο ζπλεξγαζίαο », δηέζεζε 7,7 εθαη. ηελ πεξίνδν γηα ηελ Γηαρείξηζε πδάησλ 378, γηα αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο 379, γηα ηελ νηθνλνκία θαη ηελ απαζρφιεζε 380 αλάπηπμε. θαη γηα ηελ πεξηθεξεηαθή Ζ Βξεηαλία δαπάλεζε 5 εθαη., απφ ην 2000 γηα δξαζηεξηφηεηεο θαη ηερληθή βνήζεηα ζηνπο ηνκείο ηνπ εθδεκνθξαηηζκνχ, ηεο απνθέληξσζεο, ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, ηνπ πνιηηηζκνχ, ησλ κέζσλ ελεκέξσζεο θαη ηνπ αζιεηηζκνχ. Ζ Γαιιία ρξεκαηνδφηεζε δξάζεηο ζηνπο ηνκείο ηεο δεκφζηα δηνίθεζε (Πξφγξακκα θαηάξηηζεο δεκνζίσλ ππαιιήισλ , 1,2 εθαη),, ηεο Αζηπλνκίαο (Δθζπγρξνληζκφο αζηπλνκίαο , ), ηεο εθπαίδεπζεο (65 επηζθέπηεο 378 Οινθιήξσζε 12 έξγσλ 6,7 εθαη. πλέρηζε (απφ ην 2002) έξγνπ χδξεπζεο Γήκνπ Suto Orizari, 0,7 εθαη. Όδξεπζε δήκσλ Krivogastani, Vrapciste, Cucer Sandevo θαη Caska (2006) 2,4 εθαη. 379 Οινθιήξσζε 4 έξγσλ ζε δήκνπο Kocani θαη Vinica, 1,2 εθαη. Έλαξμε δχν πξνγξακκάησλ γεσζεξκηθψλ ζπζηεκάησλ ην 2005, 1,6 εθαη. 380 Οινθιήξσζε 4 πξνγξακκάησλ 0,17 εθαη, κε ζηφρν ηε βειηίσζε ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ. Βι

191 θαζεγεηέο ζε Παλεπηζηήκην SEE, κεηάθξαζε γαιιηθψλ παηδαγσγηθψλ βηβιίσλ ζηελ ζιαβνκαθεδνληθή θαη αιβαληθή. Υξεκαηνδφηεζε , γηα ηελ πεξίνδν ) θαη ηεο πγείαο (Πξφγξακκα αηκνδνζίαο, ). Οη δξάζεηο ηεο Διβεηίαο ηελ πεξίνδν ζηφρεπαλ ζηε βειηίσζε ηεο δεκφζηα δηνίθεζε (ελίζρπζε θνηλσληθνχ δηαιφγνπ θαη αλάπηπμε ππεξεζηψλ κέζσλ καδηθήο ελεκέξσζεο), ζηελ αλάπηπμε ππνδνκψλ θαη θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ (χδξεπζε, ηνπηθή απηνδηνίθεζε), ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ζηελ ηζφηεηα ησλ δχν θχισλ θαη ζηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα. Σν έηνο 2003, ε Οιιαλδία βξηζθφηαλ ζηελ ηέηαξηε ζέζε σο πξνο ην χςνο ηεο αλαπηπμηαθήο βνήζεηαο πξνο πγγμ (κεηά ηηο ΖΠΑ, ηελ Δ.Δ. θαη ηελ Παγθφζκηα Σξάπεδα), ελψ ηελ πεληαεηία ( ) ε νιιαλδηθή θπβέξλεζε ελέθξηλε είθνζη έμη (26) πξνγξάκκαηα αλαπηπμηαθήο βνήζεηαο ζε ΠΓΓΜ, ζπλνιηθνχ θφζηνπο 15,6 εθ. Μέζσ ηνπ ρεδίνπ Γξάζεο (MASP) ε Οιιαλδία παξείρε ελίζρπζε γηα ηελ πεξίνδν ζηνπο ηνκείο : (1) Δθπαίδεπζεο (Δθπαηδεπηηθή αλαδηάξζξσζε ( 20 εθαη.), ρξεκαηηθή ζπκκεηνρή ζε Πξφγξακκα Παγθφζκηαο Σξάπεδαο γηα ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηεο εθπαίδεπζεο), (2) Γεκφζηαο δηνίθεζεο (ζπκκεηνρή ζε εηδηθφ Σακείν Παγθφζκηαο Σξάπεδαο, US$3,8 εθαη., ελίζρπζε θξαηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ 81,7 εθαη. ( ), δηκεξήο ζπλεξγαζία Σεισλείσλ, ελίζρπζε δηαδηθαζίαο απνθέληξσζεο , πξφγξακκα Twinning κεηαμχ VNG θαη ZELS ( , 1,4 εθαη.)), (3) εθζπγρξνληζκνχ ιεηηνπξγίαο ππεξεζηψλ αζηπλνκίαο θαη δηθαζηηθνχ ζπζηήκαηνο (θαηαθχγην ζπκάησλ εκπνξίαο αλζξψπσλ (Transit Shelter Centre)). (4) Ηδησηηθνχ ηνκέα (ρξεκαηνδφηεζε Οξγαληζκνχ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο (MEDF) 5,7 εθαη. θαη ηεο PROCREDIT BANK 5,5 εθαη. πλεξγαζία κε Παγθφζκηα Σξάπεδα γηα ηελ θαηάξηηζε θηεκαηνινγίνπ ζε Κνπκάλνβν, πξφγξακκα νηθνλνκηθήο ζπλεξγαζίαο (PSOM) γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο αγνξάο (ρξεκαηνδφηεζε 29 πξνγξακκάησλ)), (4) αγξνηηθήο αλάπηπμεο (πλεηζθνξά US$12 εθαη. ζε Παγθφζκηα Σξάπεδα, γηα ηε βειηίσζε ηνπ αξδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο), (5) Πνιηηηζκνχ θαη αλάπηπμεο (7 πξνγξάκκαηα ). Ζ Ηηαιία κέζσ ηεο Αλαπηπμηαθή βνήζεηα γηα ηελ πεξίνδν ρνξήγεζε ην πνζφ ησλ 25 εθαη γηα επείγνπζα αλζξσπηζηηθή βνήζεηα 381 ( 3,4 εθαη), ηελ 381 Όδξεπζε ζε Κνπκάλνβν, ζηέγαζε θαη ηαηξηθέο ππεξεζίεο 191

192 πξνζηαζία θνηιάδαο Αμηνχ 382, ηνλ εθζπγρξνληζκφ λνζνθνκείσλ θαη πάξθν βηνηερλνινγίαο 383, δξάζεηο ηειεκαηηθήο ινγηζηηθήο, ηελ ελίζρπζε ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ 384, ηελ εθπαίδεπζε θαη ηνλ πνιηηηζκφ 385, ηελ απνθέληξσζε (Πξφγξακκα ηνπηθήο αλάπηπμεο, γηα ηελ αλάπηπμε δηθηχσλ πφιεσλ ζε ΝΑ Δπξψπε, κε ηε ζπκκεηνρή ηνπ δήκνπ Σνζθάλεο θαη 21 δήκσλ απφ πγγμ) θαη ηηο κεηνλφηεηεο 386. Δπίζεο ην 2007 άξρηζε ην πηινηηθφ πξφγξακκα (1,71 εθαη. ) ηεο Ηηαιηθήο θπβέξλεζεο ζε ζπλεξγαζία κε ην International Management Group γηα ηελ εθπαίδεπζε θαη ηνλ πνιηηηζκφ, εθ ησλ νπνίσλ νη 290 ρηι. ζηνρεχνπλ ζηελ ελίζρπζε ηεο δηαδηθαζία απνθέληξσζεο. Δπίζεο, ε Ννξβεγία (Ννξβεγηθφ Πξφγξακκα Γηκεξνχο Βνήζεηαο 387 ), ε Ηζπαλία 388 θαη ε νπεδία 389 ζπλεηζέθεξαλ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ΠΓΓΜ. Ζ Κίλα παξείρε επηδφηεζε χςνπο 6,5 εθαη γηα ηελ πξνκήζεηα Ζ/Τ ζε δεκφζηα ηδξχκαηα δεπηεξνβάζκηαο θαη ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Δλψ ε Ηαπσλία ελέθξηλε δάλεην US$80 εθαη. εθ κέξνπο ηεο MITSUBISHI BANK (2003) γηα ηελ θαηαζθεπή πδξνειεθηξηθνχ θξάγκαηνο ζε Zletovica, άξδεπζεο εθηαξίσλ γεσξγηθήο γεο θαη ηξηψλ πδξνειεθηξηθψλ ζηαζκψλ (Πεξίνδνο απνπιεξσκήο: 25 έηε, πεξίνδνο ράξηηνο: 7 έηε, επηηφθην: 1,5%. Καηαβνιή πξψηεο δφζεο: 2006). Μέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο επείγνπζαο βνήζεηαο ρνξήγεζε US$84 εθαη γηα πξνγξάκκαηα πγείαο θαη κεηαθνξψλ, ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, εθπαίδεπζεο, πνιηηηζκνχ θαη γεσξγίαο. Δπηπιένλ, παξείρε ηερλνγλσζία ζε ηνκείο πξνζηαζίαο πεξηβάιινληνο αζθάιεηαο θαη ιεηηνπξγίαο ηεο αγνξάο ,8 εθαη. (θαηαζθεπή 6 απνρεηεπηηθψλ ζπζηεκάησλ, εθπαίδεπζε ηνπηθψλ θνηλνηήησλ), Αλάπηπμε Αρξίδαο θαη Πξέζπαο (2005,1,7 εθαη.), 383 Δπηδφηεζε:,15 εθαη., πηζηψζεηο: 2,58 εθαη., Βνήζεηαο ζε αλάπεξα παηδηά (Ηλζηηηνχην DEMIR KAPIJA). 384 Γξαζηεξηνπνίεζε ηνπ Ηηαιηθνχ Ηλζηηηνχηνπ Δμαγσγηθνχ Δκπνξίνπ. Δμαγσγηθέο πηζηψζεηο 12,7 εθαη. (2006). Δλίζρπζε κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ, 10 εθαη. (2007) θαη θαζπζηεξεκέλσλ πεξηνρψλ ( 1,3 εθαη., 2004) 385 χλνιν: 3,6 εθαη. Αλάδεημε πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. Δλίζρπζε 26 ζρνιείσλ ζε Σέηνβν, Γεπγειή θαη Βαιάληνβν. 386 Βειηίσζε ζπλζεθψλ δηαβίσζεο θαη ελζσκάησζε θνηλνηήησλ αζίγγαλσ, Σελ 1 ε Ννεκβξίνπ 2004 νινθιεξψζεθαλ νη εξγαζίεο κηθηνχ επηρεηξεκαηηθνχ ζπκβνπιίνπ ΝνξβεγίαοπΓΓΜ, θαηφπηλ πξσηνβνπιίαο Ηδξχκαηνο Δπηζηεκνληθήο θαη Βηνκεραληθήο Δξεπλαο Ννξβεγίαο ( SINTEF ), κε ζηφρν ηελ ελίζρπζε δηκεξψλ επηρεηξεκαηηθψλ επαθψλ ζε θιάδνπο πιαζηηθψλ, κεηάιισλ θαη δέξκαηνο. 388 Γάλεην 9,8 εθαη., γηα ηελ θαηαζθεπή θξάγκαηνο LISICE, , δηάξθεηαο 31 εηψλ, κε πεξίνδν ράξηηνο 11 έηε. 389 Μέζσ ησλ πξνγξακκάησλ AMPEP θαη Integrated Rural Development Programme. 192

193 εκαληηθή είλαη ε εκπινθή ησλ ΖΠΑ ζηε δηαδηθαζία απνθέληξσζεο ηεο ρψξαο, κέζσ ηεο Ακεξηθάληθεο Αλαπηπμηαθήο Βνήζεηαο (USAID) 390. Αλαθέξεηαη ελδεηθηηθά ην ηξίρξνλν πξφγξακκα Make Decentralization Work, ζχκθσλα κε ην νπνίν ε USAID ππνζηεξίδεη ηελ αλάπηπμε ηθαλνηήησλ δεκνζηνλνκηθήο δηαρείξηζεο ζηνπο δήκνπο, ηελ ελζάξξπλζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ κέζσ εθαξκνγψλ ηεο ζχγρξνλεο ηερλνινγίαο, ηελ εθαξκνγή ζχγρξνλσλ κεζφδσλ ζηελ πινπνίεζε ηνπ αζηηθνχ ζρεδηαζκνχ (one shop stops γηα ηελ έθδνζε πνιενδνκηθψλ αδεηψλ). Δπίζεο, ε USAID ζηνρεχεη ζηελ αλάπηπμε ησλ ηθαλνηήησλ ησλ δεκνηηθψλ ελψζεσλ ZELS, Association of Finance Officers (AFO) θαη Association of Public Communal Service Providers (ADKOM) θαη ζηελ ελίζρπζε ησλ λνκνζεηηθψλ πξνζπαζεηψλ ηεο θπβέξλεζεο. Δλδεηθηηθά αλαθέξνληαη θαη άιια πξνγξάκκαηα ηεο USAID πνπ ζηφρεπαλ ζηελ ελίζρπζε ησλ ηνπηθψλ δνκψλ, ηελ δηαδηθαζία απνθέληξσζεο θαη ησλ εθδεκνθξαηηζκφ ηεο ρψξαο : Macedonia Court Modernization Project, Roma Citizenship/Rule of Law Project, Labor Union Project. Δπηπιένλ, Civil Society Strengthening Project (νινθιεξψζεθε πξηλ 3 κήλεο). ήκεξα πινπνηνχληαη ηα εμήο πξνγξάκκαηα : Judicial Reform Implementation Project (αλακέλεηαη ε νινθιήξσζε ηνπ ηνλ Ηνχιην ηνπ 2010), Parliamentary Development Project (αλακέλεηαη ε νινθιήξσζε ηνπ ηνλ Απξίιην ηνπ 2009), Political Party Support Project(αλακέλεηαη ε νινθιήξσζε ηνπ ηνλ Ηνχλην ηνπ 2009), Macedonia Local Government Activity (αλακέλεηαη ε νινθιήξσζε ηνπ ηνλ Αχγνπζην ηνπ 2011). εκαληηθή είλαη θαη ε ζπκβνιή θαη άιισλ θνξέσλ πνπ εκπιέθνληαη ζηελ πινπνίεζε ησλ πξνγξακκάησλ είηε ζηα πιαίζηα ηνπ πκθψλνπ ηαζεξφηεηαο είηε ζηα πιαίζηα άιισλ δξάζεσλ, φπσο o OSCE,, Soros Foundation (Open Society Institute), ε Παγθφζκηα Σξάπεδα, ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο, Σν Κνγθξέζν Σνπηθψλ θαη Πεξηθεξεηαθψλ Αξρψλ ηεο Δπξψπεο, ην Ηλζηηηνχην East West, Σν Βξεηαληθφ Ίδξπκα Westminster, ην Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν θαη UNPD Ζ Παγθφζκηα Σξάπεδα (World Bank) εθπνλεί θαη ρξεκαηνδνηεί πξνγξάκκαηα, θαηφπηλ αηηήκαηνο εθ κέξνπο θπβέξλεζεο πγγμ. Ζ δηαδηθαζία ρξεκαηνδφηεζεο πεξηιακβάλεη δηαπξαγκαηεχζεηο, έγθξηζε απφ Γηνηθεηηθφ πκβνχιην 390 Βι

194 Παγθφζκηαο Σξάπεδαο θαη ππνγξαθή ζρεηηθήο ζπκθσλίαο ρξεκαηνδφηεζεο. Σν δάλεην ρνξεγεηείηαη θαηφπηλ επηθχξσζεο απφ θπβέξλεζε πγγμ. Δσο ζήκεξα, ε Παγθφζκηα Σξάπεδα έρεη εγθξίλεη γηα ηελ πγγμ, 25 πξνγξάκκαηα ζπλνιηθνχ χςνπο 600 εθαη. ζε ηνκείο γεσξγίαο, πγείαο, εθπαίδεπζεο, ηδησηηθψλ επηρεηξήζεσλ θαη ινηπά. Δλλέα πξνγξάκκαηα βξίζθνληαη ζε δηαδηθαζία πινπνίεζεο, νθηψ πξνγξάκκαηα είλαη άκεζεο αλζξσπηζηηθήο βνήζεηαο θαη ελλέα επελδπηηθά πξνγξάκκαηα έρνπλ νινθιεξσζεί. Ζ Παγθφζκηα Σξάπεδα έρεη ρξεκαηνδνηήζεη ην Πξφγξακκα πξνζηαζίαο ιίκλεο Αρξίδαο θαη ην Πξφγξακκα Τδξνειεθηξηθήο Δλέξγεηαο, κέζσ επηδνηήζεσλ (GEF grants). Μέζσ ηνπ Αλαπηπμηαθνχ Πξνγξάκκαηνο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ (United Nations Development Programme / UNDP) 391, ελδεηθηηθά ρξεκαηνδνηεζήθαλ απφ δηάθνξεο ρψξεο φπσο ε Βξεηαλία θαη ε Οιιαλδία ηα πξνγξάκκαηα : Promotion of Regional Development and inter-municipal cooperation, Localizing Sustainable Democracy, Capacity Building at Local and National Level for MDG Based Planning, Support to Training System for Local Government Administration in Macedonia, Decentralization - Experiences and Best Practices, Supporting the Elaboration of an Millennium Development Goals-based National Development Programme for the Republic of Macedonia, Local Governance for Sustainable Human and Economic Development, Technical Advice and Policy Support to the development of the Law on Legalization of Illegal Buildings and establishment of a digital data-base for urban plans. Σέινο, ν OSCE ζπλεηζέθεξε ζηελ αλάπηπμε γεληθφηεξα ηεο δεκνζίαο δηνίθεζεο θαη εηδηθφηεξα ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο κέζσ ηεο απνζηνιήο Mission to Skopje's Public Administration Reform Department (PARD). Βαζηθέο δξάζεηο ηεο απνζηνιήο είλαη ε πξνψζεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ε ελζάξξπλζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ. Δπηπιένλ, ε απνζηνιή δηεμήγαγε έξεπλεο θαη θαηέγξαςε ηηο απφςεηο ησλ πνιηηψλ γηα αξθεηνχο ηνκείο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ δηαδηθαζία απνθέληξσζεο (πρ Report on the status of inter-municipal co-operation, Report on the fiscal decentralisation process in the Republic of Macedonia, Equal opportunities in local self-government: Manual for municipal equal opportunities commissions, Survey on Decentralization 391 Βι

195 2007, Assessment of Intra-Municipal Relations and the Role of Neighborhood Self Government). 392 πκπεξαζκαηηθά, νη δξάζεηο ηνπ δηεζλνχο παξάγνληα αλαθνξηθά κε ηελ ελίζρπζε ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζηε ΠΓΓΜ έιαβαλ ηε κνξθή: 1. ηερληθήο βνήζεηαο γηα ηε δηεπθφιπλζε ηεο δξνκνιφγεζεο κεηαξξπζκίζεσλ. 2. αλάπηπμε πξνγξακκάησλ θαηάξηηζεο θαη εθπαίδεπζεο ησλ αηξεηψλ εθπξνζψπσλ θαη ησλ ππαιιήισλ ησλ δήκσλ. 3. βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ θαη ησλ δεμηνηήησλ γηα ηελ εθαξκνγή λέσλ ηερλνινγηψλ, εμεηδίθεπζεο ζηε δεκηνπξγία θαη δηαρείξηζε βάζεσλ δεδνκέλσλ. 4. αλάπηπμε ησλ ηθαλνηήησλ ησλ NGOs, ηεο θεληξηθήο θαη ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο 5. κεηαθνξά ηερλνγλσζία θαη αληαιιαγή εκπεηξηψλ ζε ζεκαληηθνχο ηνκείο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. 6. ρξεκαηνδφηεζεο ππνδνκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο 7. δαλεηνδφηεζε γηα έξγα θαη δξάζεηο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο 8. εθπφλεζε κειεηψλ θαη δεκνζθνπήζεσλ. 392 Βι

196 ΔΠΙΛΟΓΟ πκπεξαζκαηηθά, ζηε δηακφξθσζε ησλ ζεκεξηλψλ ζπλφξσλ ησλ Βαιθαληθψλ Κξαηψλ επέδξαζαλ δηάθνξνη αληηθξνπφκελνη παξάγνληεο, φπσο ε Οζσκαληθή δηνηθεηηθή παξάδνζε 393, ε θηινδνμίεο ησλ δηάθνξσλ εζληθψλ θηλεκάησλ 394 θαη ηα ζηξαηεγηθά ζπκθέξνληα ησλ κεγάισλ δπλάκεσλ 395. Σα ηειεπηαία ρξφληα άξρηζε λα παξαηεξείηαη κηα ακθίδξνκε ζρέζε αλάκεζα ζηα Βαιθάληα θαη ηελ Δπξψπε. Μεηά ην ηέινο ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ, ηα σο ηφηε «αληηδπηηθά» Βαιθάληα άξρηζαλ λα αλαδεηνχλ κηα ζέζε ζηελ Δπξσπατθή νηθνγέλεηα αιιά θαη ε Γπηηθή Δπξψπε άξρηζε λα πξνζεγγίδεη ηα Βαιθάληα. Ζ ζπλερήο ζχγθξνπζεο θαη ε νηθνλνκηθή ππαλάπηπμε ηε πεξηνρήο ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ, ελίζρπζε ηα πξνβιήκαηα ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο, ηεο δηαθίλεζεο λαξθσηηθψλ, ηεο παξάλνκεο κεηαλάζηεπζεο θαη γεληθφηεξα ηεο δηαθζνξάο. πσο έρεη δηαθαλεί απφ ηελ έξεπλα, ε πξννπηηθή έληαμεο ζηελ ΔΔ ησλ Γπηηθψλ Βαιθαλίσλ, απνηέιεζε θηλεηήξηνο δχλακε γηα ηε δξνκνιφγεζε κεηαξξπζκίζεσλ. Γηα παξάδεηγκα ε πίεζε πνπ άζθεζε ε ΔΔ ζηε Κξναηία ην 2005 γηα λα ζπλεξγαζηεί κε ην Γηεζλέο Γηθαζηήξην Δγθιεκάησλ Πνιέκνπ ζηε Υάγε, επέθεξε απνηειέζκαηα ηφζν ζηε Κξναηία, φζν θαη ζηα ππφινηπα Βαιθαληθά θξάηε. Αλ ζπλερηζηνχλ νη «δηπισκαηηθέο» πηέζεηο γηα εμνξζνινγηζκφ θαη νκνγελνηνπνίεζε ησλ ξπζκηζηηθψλ πιαηζίσλ ησλ ππνςήθησλ θαη ελ δπλάκεη ππνςήθησλ ρσξψλ απφ ηελ ΔΔ, ελδέρεηαη λα ειαρηζηνπνηεζνχλ ηα πξναλαθεξφκελα πξνβιήκαηα θαη λα επέιζεη ε ελζσκάησζε ησλ ρσξψλ απηψλ ζηελ ΔΔ. Σν γεγνλφο φηη φιεο νη ρψξεο ησλ Βαιθαλίσλ (εθηφο απφ ηελ Διιάδα ζε έλα βαζκφ ) είραλ θάπνηα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά 396, φπσο παξφκνηεο ηζηνξηθέο εκπεηξίεο, 393 Οη εζσηεξηθέο επαξρηαθέο δηαηξέζεηο ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο απνηέιεζαλ ζπλέρεηα ηεο πξν-νζσκαληθήο πεξηφδνπ ζε ηέηνην βαζκφ πνπ δηαηεξνχζαλ θαη ηα ίδηα ηνπσλχκηα. ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ηα εζσηεξηθά ζχλνξα ησλ θξαηψλ κεηαηξάπεθαλ ζε θξαηηθά ζχλνξα (πρ Μνιδνβιαρία, Αιβαλία θαη Μαπξνβνχλην). ε άιιεο πεξηπηψζεηο, κηα δηνηθεηηθή ελφηεηα έγηλε ππξήλαο ηνπ κειινληηθνχ έζλνπο θξάηνπο (πρ ε επαξρία Pasalik ηνπ Βειηγξαδίνπ, ε νπνία απνηέιεζε ηνλ ππξήλα ηεο εξβίαο). Σνληφξνβα, ζει Σα εζληθά θηλήκαηα δεκηνχξγεζαλ ηα αιπηξσηηθά πξνγξάκκαηα ηνπο, ζηεξηδφκελα ζηα ηζηνξηθά δηθαηψκαηα θαη ηνλ απηνπξνζδηνξηζκφ. 395 Σν κέγεζνο, ην ζρήκα, ηα ζηάδηα, αθφκα θαη ε ίδηα ε χπαξμε ησλ Βαιθαληθψλ θξαηψλ ξπζκίζηεθαλ απφ ηηο Μεγάιεο Γπλάκεηο, νη νπνίεο αθνινχζεζαλ ηνπο θαλφλεο ηνπ παηρληδηνχ ηεο ηζνξξνπίαο ησλ δπλάκεσλ. Σνληφξνβα, ζει O Geoffrey Priham, νλνκάδεη απηά ηα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά «Confining Conditions» (πεξηνξηζηηθέο ζπλζήθεο ή επθαηξίεο) Βι. Pridham Geoffrey., Democratization in the Balkan Countries

197 έιιεηςε θηιειεχζεξσλ αμηψλ, αζζελήο Κνηλσλία ησλ Πνιηηψλ, έιιεηςε ινγνδνζίαο, δηαθζνξά, απνπζία ηζρπξήο αζηηθήο ηάμεο, ρακειφ βηνηηθφ επίπεδν, εληζρπκέλεο θνκκνπληζηηθέο λννηξνπίεο, εδαθηθέο δηακάρεο κε ηηο γεηηνληθέο ρψξεο, απνπζία δεκνθξαηηθήο παξάδνζεο, θαζπζηεξεκέλε αλαθήξπμε ηεο αλεμαξηεζίαο ζπλέβαιε ζηελ καθξνρξφληα πνιηηηθή αζηάζεηα, ζηελ έιιεηςε θνηλσληθννηθνλνκηθνχ εθζπγρξνληζκνχ θαη ζηελ πεξηνξηζκέλε επηηπρία ηνπ εθδεκνθξαηηζκνχ. Χζηφζν, πξέπεη θαλείο λα δεη κε αηζηνδνμία ην γεγνλφο ηεο εηζφδνπ θάπνησλ Βαιθαληθψλ ρσξψλ ζηελ ΔΔ, νη νπνίεο θαηάθεξαλ λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο απαηηήζεηο ηεο ΔΔ, μεπεξλψληαο ηα πξνβιήκαηα πνπ ζπλεπάγνληαλ ε χπαξμε θνηλψλ ραξαθηεξηζηηθψλ κε ηα ππφινηπα Βαιθαληθά θξάηε. πλεπψο, αθνχ επηηεχρζεθε απηφ απφ θάπνηεο ρψξεο, γηαηί φρη θαη απφ ηα Γπηηθά Βαιθάληα! Παξάιιεια, εθηφο απφ ηηο ίδηεο ηηο ρψξεο πνπ επηζπκνχλ λα γίλνπλ κέιε ηεο ΔΔ, ζα πξέπεη θαη ε ίδηα λα θαηαβάιεη πξνζπάζεηεο κέζσ ηεο ζεζκηθήο κεηαξξχζκηζεο, ηεο βειηίσζεο ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ηεο θαη ηεο εμάιεηςεο ηνπ δεκνθξαηηθνχ ειιείκκαηνο, πξνθεηκέλνπ λα κπνξέζεη λα ζηεθζεί κε επηηπρία ην εγρείξεκα ηεο δηεχξπλζεο. ζνλ αθνξά ηε ΠΓΓΜ, πξηλ ηελ αλεμαξηεηνπνίεζε ηεο απνηεινχζε ηε ιηγφηεξν αλεπηπγκέλε Γεκνθξαηία ζε ζχγθξηζε κε ηηο άιιεο δεκνθξαηίεο ηεο πξψελ Γηνπγθνζιαβηθήο Οκνζπνλδίαο. Σα πξψηα ρξφληα κεηά ηελ απφθηεζε ηεο αλεμαξηεζίαο ραξαθηεξίζηεθαλ απφ καθξννηθνλνκηθή αζηάζεηα. Ζ θξίζε ζηελ πεξηνρή, ην ειιεληθφ εκπάξγθν, νη θπξψζεηο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ εηο βάξνο ηεο ΟΓΓ θαη ε θξίζε ηνπ Κνζζπθνπεδίνπ είραλ αξλεηηθέο ζπλέπεηεο γηα ηελ νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή θαηάζηαζε ζηελ ρψξα θαη απνηέιεζαλ κηα απφ ηηο αηηίεο γηα ηελ αδπλακία ηεο ρψξαο λα επηθεληξσζεί ζηηο εζσηεξηθέο πνιηηηθέο θαη νηθνλνκηθέο ηεο κεηαξξπζκίζεηο. ήκεξα ε θαηάζηαζε ηεο ρψξαο έρεη αιιάμεη ζεκαληηθά, σο απφξξνηα ηεο ελεξγήο παξνπζίαο ζηε πεξηνρή ηεο ΔΔ, ησλ ΖΠΑ, ηνπ OSCE θ.α. χκθσλα κε έθζεζε ηεο Παγθφζκηαο Σξάπεδαο, αλάκεζα ζηηο 10 ρψξεο κε ηηο πεξηζζφηεξεο κεηαξξπζκίζεηο γηα ην 2007, ε ΠΓΓΜ θαηέρεη ηελ 4 ε ζέζε. Δπηπξφζζεηα, κηα ζεκαληηθή εμέιημε γηα ηελ ΠΓΓΜ, ε νπνία αθνξά ηφζν ην θεληξηθφ θξάηνο φζν θαη ηελ αλάπηπμε ηνπηθή απηνδηνίθεζε ιφγσ ηεο πξνζέιθπζεο επελδπηηθψλ ξνψλ, είλαη, From Theory to Practice, ζει , ζην Pridham Geoffrey & Gallagher Tom., Experimenting with Democracy : Regime Change in the Balkan, Routledge, London and New York,

198 ε δεκηνπξγία one-stop shops γηα ηε θαηαρψξεζε ησλ επηρεηξήζεσλ κέζα ζε 4 ψξεο 397. Χζηφζν, ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε ηειεπηαία πνιηηηθή θξίζε πνπ έιαβε ρψξα ζηε πεξηνρή απνηέιεζε ηξνρνπέδε γηα ηελ έλαξμε ησλ εληαμηαθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ κε ηελ ΔΔ, παξά ην γεγνλφο φηη έρνπλ γίλεη ζεκαληηθέο κεηαξξπζκίζεηο ζηε ρψξα. Ζ δηαθζνξά, νη εζλνηηθέο δηακάρεο θαη ε αζζελήο θνηλσλία ησλ πνιηηψλ απνηεινχλ κεξηθά απφ ηα βαζηθά πξνβιήκαηα πνπ πξέπεη λα επηιχζεη ε ρψξα. Ζ ελδπλάκσζε ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη ε γεληθφηεξε ελίζρπζε ηνπ απνθεληξσηηθνχ ζπζηήκαηνο πξνβιέπεηαη φηη ζα ζπλεηζθέξεη πνιιαπιά ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ. Ζ αλάγθε δηαηήξεζεο βαζηθψλ εζλνηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ φπσο ε γιψζζα, ν πνιηηηζκφο, νη αμίεο, ν ηξφπνο δσήο, θαζηζηνχλ ηνλ πιεζηέζηεξν πξνο ηνλ πνιίηε ζεζκφ, πην απνηειεζκαηηθφ. Αθξηβψο γη απηφ ην ιφγν πξέπεη ην θξάηνο λα δηεπξχλεη ηελ έλλνηα ηεο ηνπηθήο ππφζεζεο απνθεληξψλνληαο κεγάιν κέξνο ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπ πξνο ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε. Μεηά ηελ θήξπμε ηεο αλεμαξηεζία ηεο ΠΓΓΜ, πηνζεηήζεθε κηα πνιηηηθή πξνζέγγηζε πνπ επλννχζε ην ζπγθεληξσηηζκφ. Χο απφξξνηα ηεο θξίζεο πνπ μέζπαζε θαη ηεο ζχλαςεο ηεο πκθσλίαο Πιαηζίνπ ηεο Ορξίδαο, ε ρψξα αλαγθάζηεθε λα δξνκνινγήζεη κεηαξξπζκίζεηο πνπ ζα εληζρχαλ ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε. Αξρηθά, ε πνιηηηθή εγεζία θαη νη ειίη εμέιαβαλ ηελ απνθέληξσζε σο κηα γξαθεηνθξαηηθή δηαδηθαζία θαη φρη σο πνιηηηθή θαη θνηλσληθή αλαγθαηφηεηα, γηα ην ιφγν απηφ κέρξη ην 2005, νη κεηαξξπζκίζεηο ζην ηνκέα απηφ δελ ραξαθηεξίδνληαλ απφ δπλακηθφηεηα θαη απνηειεζκαηηθφηεηα. Δπηπιένλ, ηα πξψηα ρξφληα κεηά ηε ζχλαςε ηεο OFA, νη πξνζπάζεηεο γηα κεηαξξπζκίζεηο ραξαθηεξίζηεθαλ απφ έιιεηςε ζπλεθηηθήο θαη νινθιεξσκέλεο ζηξαηεγηθήο. Σα ηειεπηαία ρξφληα, έρεη δνζεί κεγαιχηεξε ψζεζε ζηε δηαδηθαζία απνθέληξσζεο, σο απφξξνηα ηφζν ησλ εζσηεξηθψλ φζν θαη ησλ εμσηεξηθψλ πηέζεσλ. Ήδε έλα κεγάιν κέξνο ησλ λφκσλ πνπ ππνδείθλπε ε OFA έρεη ζεζπηζηεί, ζηνπο δήκνπο έρεη εθαξκνζηεί ην πξψην ζηάδην απνθέληξσζεο ην νπνίν αθνξά ηελ κεηαθνξά ησλ αξκνδηνηήησλ, θαη αξθεηνί είλαη απηνί νη δήκνη νη νπνίνη νινθιήξσζαλ ην πξψην ζηάδην ηεο δεκνζηνλνκηθήο απνθέληξσζεο θαη έρνπλ εηζέιζεη ζην δεχηεξν ζηάδην ηεο ΓΑ. 397 Τπάξρεη ζρεηηθή ηζηνζειίδα ζηε ΠΓΓΜ πνπ πεξηγξάθεη ηηο δηαδηθαζίεο γηα ηελ ίδξπζε επηρεηξήζεσλ, ην λνκνζεηηθφ πιαίζην θηι. Βι

199 Ζ ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηε δηαρείξηζε ησλ ηνπηθψλ ππνζέζεσλ κπνξεί λα επηηεπρζεί κφλν ζηα πιαίζηα ηεο απνθέληξσζεο θαη λα ζπλεηζθέξεη ζηελ πξαγκαηηθή εκπέδσζε ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο. Γηα λα επηηεπρζεί απηφ ζα πξέπεη εθηφο απφ ε κεηαθνξά αξκνδηνηήησλ ζηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε λα ζπλνδεχεηαη θαη απφ αληίζηνηρε κεηαθνξά πφξσλ. Ζ έιιεηςε πφξσλ είλαη έλα απφ ηα κέζα απνδπλάκσζεο ηεο απηνδηνίθεζεο, γηα ην ιφγν απηφ επηβάιιεηαη ε θαηνρχξσζε ηεο νηθνλνκηθήο απηνηέιεηαο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. Ζ νηθνλνκηθή απηνηέιεηα κπνξεί λα επέιζεη κφλν κε ηε παξνρή ηεο δπλαηφηεηαο ζηηο ηνπηθέο απηνδηνηθήζεηο λα έρνπλ απνθιεηζηηθά δηθνχο ηεο πφξνπο, αλεμάξηεηνπο θαη απηφλνκνπο απφ ηελ Κεληξηθή Γηνίθεζε, νη νπνίνη ζα ηεο επηηξέπνπλ φρη κφλν λα θαιχπηεη ηηο ιεηηνπξγηθέο ηεο δαπάλεο, αιιά θαη λα αληαπνθξίλεηαη ζηε δηεχξπλζε ησλ νπζηαζηηθψλ ηεο αξκνδηνηήησλ ζαλ νξγάλνπ ιατθήο ζπκκεηνρήο θαη πξνγξακκαηηζκνχ, ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή δσή. Ζ νηθνλνκηθή απηνηέιεηα ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο απμάλεη ηε ινγνδνζία, δειαδή ηελ αλάιεςε επζπλψλ, ζπλεπψο νη ηνπηθέο αξρέο δελ κπνξνχλ λα κεηαθέξνπλ ηηο επζχλεο ζην θεληξηθφ θξάηνο επηθαινχκελνη ιφγνπο έιιεηςεο θνλδπιίσλ φηαλ νη πνιίηεο εθθξάδνπλ ηα παξάπνλα ηνπο γηα ηελ αλαπνηειεζκαηηθή ιεηηνπξγία κηαο δεκφζηα ππεξεζίεο. Οη ηνπηθέο αξρέο θαηαλέκνπλ κε πην νξζνινγηθφ ηξφπν ηα έζνδα ηνπο γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ δηαθφξσλ αλαγθψλ ησλ πνιηηψλ φηαλ απηά πξνέξρνληαη απφ ηνπο άκεζνπο ςεθνθφξνπο ηνπο θαη φρη ην θεληξηθφ θξάηνπο. Δπηπξφζζεηα, νη πνιίηεο αλαιακβάλνπλ κε ιηγφηεξε δπζαξέζθεηα ηελ απφδνζε ησλ θνξνινγηθψλ ηνπο ππνρξεψζεσλ φηαλ βιέπνπλ φηη ηα ρξήκαηα ηνπο αμηνπνηνχληαη γηα ηελ δηεπθφιπλζε ηεο θαζεκεξηλφηεηαο ηνπο. Χζηφζν, εθηφο απφ ηελ εθαξκνγή ησλ παξαπάλσ κεηαξξπζκίζεσλ ζηε δηαδηθαζία απνθέληξσζεο, ζα πξέπεη νη LSGUs λα κεηαηξαπνχλ ζε «Δπηρεηξεζηαθέο Μνλάδεο», πνπ ραξάζζνπλ θαη πινπνηνχλ Αλαπηπμηαθφ θαη Κνηλσληθφ Έξγν. Δπηρεηξεζηαθέο Μνλάδεο, ησλ νπνίσλ νη ζηφρνη θαη νη δηαδηθαζίεο πξνζδηνξίδνληαη θαη πινπνηνχληαη ζην πιαίζην ηεο πκκεηνρηθήο Γεκνθξαηίαο. Ζ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε απνηειεί ην θιεηδί γηα ηελ «αλαβάζκηζε» ησλ ελλνηψλ ηεο δηαθπβέξλεζεο θαη ηε απνθέληξσζεο.δίλαη αλάγθε λα δεκηνπξγεζεί κηα ηνπηθή απηνδηνίθεζε πνπ λα ζηεξίδεηαη ζηε δηνίθεζε ησλ απνηειεζκάησλ. πκπεξαζκαηηθά, ε πνξεία ηεο ΠΓΓΜ πξνο ηελ ΔΔ, επηβάιιεη ηε ζηαδηαθή δηεχξπλζε ησλ εμνπζηψλ ησλ ηνπηθψλ αξρψλ, ηελ εθρψξεζε πφξσλ θαη ηελ αλάδεημε ηεο απηνδηαρείξηζεο σο κνξθήο δηαθπβέξλεζεο ζε ηνπηθφ επίπεδν. Χζηφζν ηίζεηαη ην 199

200 εξψηεκα, κήπσο φιε απηή ε κεηαξξπζκηζηηθή πξνζπάζεηα ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο δηαδηθαζία απνθέληξσζεο είλαη «εηζαγφκελε» αλάγθε γηα ηελ ΠΓΓΜ, κήπσο ρξεηάδνληαη άιινπ είδνπο παξεκβάζεηο γηα λα αληηκεησπηζηνχλ ηα πξνβιήκαηα δηαθπβέξλεζεο θαη λα ηθαλνπνηεζνχλ νη θαζεκεξηλέο αλάγθεο ησλ πνιηηψλ. Απάληεζε ζην παξαπάλσ εξψηεκα κπνξεί λα δψζεη κηα ζρεηηθή έξεπλα, ε νπνία δηεμήρζε - κεηά ηελ ππνγξαθή ηεο OFA - απφ Γξ. Colin Irwin ηνπ Παλεπηζηεκίνπ «Queen s University of Belfast», χζηεξα απφ πξσηνβνπιία ηνπ Κέληξνπ γηα ηε Γεκνθξαηία θαη ηε πκθηιίσζε ζηε Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε (CDRSEE, Θεζζαινλίθε) ζε ζπλεξγαζία κε ην Ηλζηηηνχην ηνπ Ηδξχκαηνο γηα ηελ Αλνηθηή Κνηλσλία (FOSIM) ζηα θφπηα θαη κε ηελ ππνζηήξημε ηνπ Τπνπξγείνπ Μαθεδνλίαο-Θξάθε. 398 ηελ εξψηεζε ζρεηηθά κε ην πνία είλαη ε βαζηθή αηηία ηεο ζχγθξνπζεο ζηε ΠΓΓΜ, ην 85% ησλ εξσηεζέλησλ ιαβνκαθεδφλσλ απάληεζε φηη ε βαζηθφηεξε αηηία είλαη «ε δξάζε αιβαληθψλ παξαζηξαηησηηθψλ νκάδσλ», ζηε δεχηεξε ζέζε (78%) βξίζθεηαη ν «αηειήο αθνπιηζκφο ηνπ Δζληθνχ Απειεπζεξσηηθνχ ηξαηνχ απφ ην ΝΑΣΟ» θαη ζηε ηξίηε ζέζε (74%) βξίζθεηαη ν «κεγάινο αξηζκφο παξάλνκσλ φπισλ ζηελ πεξηνρή». Σν πξφβιεκα ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο θαη ηεο δηαθζνξάο αθνινπζνχλ ζηελ ηέηαξηε θαη πέκπηε ζέζε. Ζ δηαθζνξά θαη ην νξγαλσκέλν έγθιεκα απαζρνιεί θαη ηελ αιβαληθή θνηλφηεηα, ηα νπνία βξίζθνληαη ζηελ ηξίηε θαη έθηε ζέζε αληίζηνηρα (67% θαη 56% δήισζαλ «πνιχ ζεκαληηθφ»). Σν πξφβιεκα ηεο αζθάιεηαο εμαηηίαο «δξάζε ηεο ζιαβνκαθεδνληθήο θνκκαηηθήο αζηπλνκίαο θαη ησλ παξαζηξαηησηηθψλ νκάδσλ» είλαη εμίζνπ ζεκαληηθφ. Χζηφζν, ην ζνβαξφηεξν πξφβιεκά ηνπο δελ είλαη ε αζθάιεηα αιιά νη «δηαθξίζεηο ζε βάξνο κεηνλνηηθψλ εζλνηηθψλ νκάδσλ ζηελ απαζρφιεζε, ζηελ εθπαίδεπζε θαη ζηε γιψζζα» («πνιχ ζεκαληηθφ» γηα ην 80%). Οη αλεζπρίεο ησλ «ινηπψλ» εζλνηηθψλ νκάδσλ ζηελ ΠΓΓΜ (θπξίσο Σνχξθνη, Σζηγγάλνη, έξβνη θαη Βιάρνη) είλαη θαηά βάζε ίδηεο κε απηέο ησλ ιαβνκαθεδφλσλ ε δξάζε ησλ παξαζηξαηησηηθψλ νκάδσλ ησλ Αιβαλψλ βξίζθεηαη ζηελ πξψηε ζέζε. ηελ εξψηεζε ζρεηηθά κε ηη ζα κπνξνχζε λα εμαζθαιίζεη ηε ζηαζεξφηεηα ζηε πεξηνρή, ε πιεηνςεθία ησλ ιαβνκαθεδφλσλ ππνζηήξημε ηα «Απνηειεζκαηηθά κέηξα θαηά ησλ παξαζηξαηησηηθψλ θαη ηνπ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο» θαη ηελ «Δλίζρπζε ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ». Δλψ νη Αιβαλνί ππνζηήξημαλ ηελ ίδξπζε 398 Βι

201 «Κξαηηθνχ αιβαλφθσλνπ Παλεπηζηήκηνπ» θαη ηελ «πιήξε εθαξκνγή ηεο OFA». Δπίζεο, νη Αιβαλνί θαηέηαμαλ ζηε 5 ε ζέζε ζπνπδαηφηεηαο ηελ αλάπηπμε ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ( 78%), ελψ νη ιαβνκαθεδφλεο ηε θαηέηαμαλ ζηε 13 ε ζέζε (34%). Απφ ηα παξαπάλσ ζπκπεξαίλεηαη φηη δηαθέξνπλ νη πξνηεξαηφηεηεο αλάκεζα ζηηο δηάθνξεο εζλνηηθέο νκάδεο, γα ην ιφγν απηφ ην πξψην πνπ ζα πξέπεη λα επηηεπρζεί είλαη ε «εζλνηηθή» ζπλαίλεζε, ε νπνία ζα απνηειέζεη ηε βάζε γηα ηηο δηάθνξεο κεηαξξπζκίζεηο. Γπζηπρψο, ζε κηα ηφζν δηραζκέλε θνηλσλία φπσο ηεο ΠΓΓΜ, είλαη δχζθνιν λα επηηεπρζεί αλάπηπμε αλ δελ επηιπζνχλ σο έλα ζεκαληηθφ βαζκφ ηα εζλνηηθά πξνβιήκαηα. 399 Σέινο, γηα λα κπνξέζνπλ λα είλαη βηψζηκεο θαη ζηαζεξέο νη αιιαγέο πνπ έρνπλ επέιζεη ζηε ηνπηθή απηνδηνίθεζε ηεο ρψξαο, ζα πξέπεη λα ζπλδπαζηνχλ κε επξχηεξεο αιιαγέο ζην ηξφπν δηαθπβέξλεζεο ηεο ρψξαο, ζην θξάηνο δηθαίνπ αιιά θαη ζηε λννηξνπία. 399 Βι. Παξάξηεκα 5 201

202 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΔΛΛΖΝΟΓΛΧΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ Βάιληελ σηήξεο., Ζ δηεύξπλζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο κεηά ηε Νίθαηα, ζην Νηαιήο σηήξεο (επηκέιεηα)., Από ην Άκζηεξληακ ζηε Νίθαηα, Ζ Δπξώπε θαη ε Διιάδα ζηε Νέα Δπνρή, Δθδφζεηο Κξηηηθή ΑΔ, Βάιηλελ σηήξεο (ζπληνλ)., Γηα έλα Πξσηαγσληζηηθό Ρόιν ηεο Διιάδαο ζηα Βαιθάληα, Ηζηακε, Κείκελα Σεθκεξίσζεο, Νν1, Αζήλα, Οθηψβξηνο 2005 Βεξέκεο Θάλνο (επηκ)., Βαιθάληα: Από ην δηπνιηζκό ζηε λέα επνρή, Δθδφζεηο Γλψζε, Γαλσηήο Παλαγίσηεο θαη Κνηδαθφιεο Νηθφιανο., ρέζεηο ΔΔ κε ηηο ρώξεο ησλ Γπηηθώλ Βαιθάλησλ, Οηθνλνκηθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ Σκήκα Γηεζλψλ Καη Δπξσπατθψλ Οηθνλνκηθψλ πνπδψλ. Γηαιινπξίδεο Υξηζηφθνξνο & Αιεηθάληεο ηέιηνο., Σα Βαιθάληα ζην ηαπξνδξόκη ησλ Δμειίμεσλ, Δθδφζεηο Ρνέο, Αζήλα Γηαλλαθάθε Μαξία., Ζ πνξεία ησλ ζρέζεσλ ηεο ΔΔ κε Βνπιγαξία, Ρνπκαλία, ΠΓΓΜ, εκηλάξηαθή εξγαζία ηνπ Σκήκαηνο Αθνινχζσλ Σχπνπ, ΗΓ Δθπαηδεπηηθή εηξά, ΔΓΓ, επηβιέπσλ Σζαξδαλίδεο Υ, Αζήλα, Γίνθαξεο Άγγεινο., Ζ "δηεζλήο πνιηηηθή παξνπζία" ζην Κνζζπθνπέδην: δηεζλήο αλζξσπηζηηθή ζπλδξνκή ππό δηεζλή έιεγρν, εληνιή δηαρείξηζεο ή ππνθαηάζηαζε ζηνηρείσλ θπξηαξρίαο; Σεχρνο 4, 2001 Γθάηδηνο Πέηξνο., Σν αιβαληθό δήηεµα µεηά ηε δηάιπζε ηεο νζηαιηζηηθήο Οκνζπνλδηαθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Γηνπγθνζιαβίαο, Αζήλα, 2003 Γεκεηξάθνο Γ., Σείρνο : 10 ρξόληα κεηά, Ζ Υξενθνπία ηεο Οπηνπίαο, Νέεο Δπνρέο, 1999, Βήκα. Γεκφπνπινο Υαξάιακπνο., Ζ λνκηθή δηάζηαζε ηεο δηαθζνξάο, , Καζεκεξηλή Δθεκεξίδα ηεο Κνκνηηλήο. Γηαθάθε Μαξία., Ζ πνξεία ηεο Κξναηίαο πξνο ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, Μάξηηνο 2007, ΔΚΔΜ. Γηακαληνχξνο Νηθεθφξνο., Πξνβιεκαηηθή ηνπ Δθδεκνθξαηηζκνύ, ζην Παπαζπειησηφπνπινο πήιηνο (επηκ), Σα Βαιθάληα ζηελ Δλσκέλε Δπξψπε, Ζ πκβνιή ηεο Διιάδαο, Βηβιηνζήθε Γηεζλψλ θαη Δπξσπατθψο Μειεηψλ, Η.ηδέξεο, Κίλεζε Πνιηηψλ,

203 Ήθαηζηνο Παλαγίσηεο., Θεσξία Πεξηθεξεηαθήο Οινθιήξσζεο, ζην ηεθάλνπ Κ, Φαηνχξνο Α, Υξηζηνδνπιίδεο Θ., Δηζαγσγή ζηηο Δπξσπατθέο πνπδέο, Σφκνο Α (Ηζηνξία - Θεζκνί - Γίθαην), Η. ηδέξε, Ίζηακε (Γηεζλέο πλέδξην)., Γηεύξπλζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη Ννηηναλαηνιηθή Δπξώπε, Αζήλα, 5-6 Γεθεκβξίνπ ΗΣΑΜΔ., Παξαηεξεηήξην Βαιθαλίσλ FYROM, Αζήλα, Φεβξνπάξηνο 2000 Ησαθεηκίδεο., Διιάδα Σνπξθία, Σν Πεξηερόκελν ηεο Δηδηθήο ρέζεο, Βήκα, Νέεο Δπνρέο, 24/02/2008. Ησάλλνπ Κξ., Σν Εήηεκα ηεο Αλαγλώξηζεο ησλ θνπίσλ: Δηζαγσγηθό ρόιην θαη Τιηθό Σεθκεξίσζεο, Κνκνηελή, άθθνπιαο, 1992 Καξαηξάληνο Σξηαληάθπιινο., Οη Δηξελεπηηθέο Δπηρεηξήζεηο- Έλα Βξαβείν Nobel γηα ηνλ Ο.Ζ.Δ, Δζληθφ θαη Καπνδηζηξηαθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ, ρνιή Ννκηθψλ Οηθνλνκηθψλ θαη Πνιηηηθψλ Δπηζηεκψλ, Σκήκα Πνιηηηθήο Δπηζηήκεο θαη Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, Μεηαπηπρηαθφ Πξφγξακκα ζηηο Δπξσπατθέο θαη Γηεζλείο πνπδέο, Αζήλα, Ηνχληνο Καξθαηζνχιεο Παλαγηψηεο., Γηαθζνξά θαη Αθεξαηόηεηα ζην πιαίζην ηεο Γηαθπβέξλεζεο, 1ν πλέδξην Γηνηθεηηθψλ Δπηζηεκψλ, Δζληθφ θαη Καπνδηζηξηαθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ, Σκήκα Πνιηηηθήο Δπηζηήκεο θαη Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, Αζήλα, 6-7 Οθησβξίνπ 2005 Καζηειιάλ Εψξδ., Ζ Ηζηνξία ησλ Βαιθαλίσλ (14 νο 20 νο αηώλαο), Δθδφζεηο Γθνβφζηε, 1991 Καληαξδή Διηζάβεη, Ζ Γηεύξπλζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο: Πξνβιήκαηα- Δκπεηξίεο θαη Πξννπηηθέο γηα ην Μέιινλ, Γηπισκαηηθή Δξγαζία, Δζληθφ θαη Καπνδηζηξηαθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ, Αζήλα, Ηνχληνο Καθαληάξε Γεσξγία., Ζ Δμέηαζε ησλ Σνπηθώλ Γνκώλ ηα Κξάηε ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξώπεο : Ο ξόινο ησλ επξσπατθώλ πνιηηηθώλ θαη ε ζέζε ηεο Διιάδαο, ζηε δηακόξθσζε ελόο πιαηζίνπ αλάπηπμεο ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζηε πεξηνρή, ΔΓΓ, Σκήκα Πεξηθεξεηαθήο Γηνίθεζεο, ΗΔ Δθπαηδεπηηθή εηξά, Δπηβιέπσλ Νηθφιανο Κνκλελφο Υιέπαο, Αζήλα 2004 Κνινβφο Γηάλλεο., Δζλνηηθέο ζπγθξνύζεηο θαη ζύγρξνλεο θνηλσλίεο: ηα επξήκαηα κίαο απνθαιππηηθήο κειέηεο, 26. Οθησβξίνπ 2008, Ηδέεο, Παγθνζκηνπνίεζε θαη Πνιππνιηηηζκφο, Διιεληθέο Γξακκέο. E-grammes.gr. Κνπξηάιεο., Δπίθαηξα Εεηήκαηα Δπξσπατθήο Οινθιήξσζεο, πληγαγκαηνπνίεζε Γηεχξπλζε Οινθιήξσζε. Κνπξηέιε Αγγειηθή., Ζ Γηεύξπλζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ε Δπξσπατθή Οινθιήξσζε ησλ Υσξώλ ηεο Κεληξναλαηνιηθήο Δπξώπεο (ΥΚΑΔ), Πηπρηαθή Δξγαζία, Σκήκα Γηεζλνχο Δκπνξίνπ, ΣΔΗ Γπηηθήο Μαθεδνλίαο, Καζηνξία

204 Μαγθιηβέξα Κσλζηαληίλνο, εκεηώζεηο γηα ηνπο δηεζλείο νξγαληζκνύο, ΔΓΓ, Φεβξνπάξηνο 2006 Μαδάνπεξ Μάξθ., Σα Βαιθάληα, έλαηε έθδνζε, Δθδφζεηο Παηάθε, Μάηνο 2006 Μαξαβέγηαο Ναπνιέσλ., Ζ Νέα Γηεύξπλζε ηεο ΔΔ θαη ε εμέιημε ηεο Κνηλήο Αγξνηηθήο Πνιηηηθήο, ζην Νηαιήο σηήξεο (επηκέιεηα)., Από ην Άκζηεξληακ ζηε Νίθαηα, Ζ Δπξώπε θαη ε Διιάδα ζηε Νέα Δπνρή, Δθδφζεηο Κξηηηθή ΑΔ, Μαξθαληψλεο Νηθφιανο., Σα Υίιηα Πξόζσπα ηεο εξβίαο : ηε Γίλε ηνπ Δζληθηζκνύ θη ησλ Βαιθαληθώλ πγθξνύζεσλ, εκεξηλή, 27 Ηνπιίνπ Μπηζιή, Μπεξίλ. Σνπξθία Δπξσπατθή Έλσζε: Πξνβιήκαηα Πξννπηηθέο GRTnews. 30 Απξ Νηεκπηε Φξαλθ., Ζ Γηεζλήο Κνηλόηεηα θαη ηα Βαιθάληα ζην αθηέξσκα ηνπ πεξηνδηθνχ Autrement, Ζ Δπαλάθακςε ησλ Βαιθαλίσλ, , Δθδφζεηο Άγξα, Νηνπθεμή Βαζηιηθή., Ζ Πνιηηηθή Γηεύξπλζεο ηεο ΔΔ ζηα πιαίζηα ηεο εκηλαξηαθήο Δξγαζίαο: Γηεύξπλζε Πξνβιήκαηα Πξννπηηθέο (Παξειζόλ, Παξόλ, Μέιινλ), Δπηβιέπσλ θαζεγεηήο Πέηξνο ίνπζνπξαο, ΗΘ Δθπαηδεπηηθή είξα, Σκήκα Γεληθήο Γηνίθεζεο, Αζήλα Nugent Neil., Πνιηηηθή θαη δηαθπβέξλεζε ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, αββάιαο, Αζήλα Παπαγηαλλάθεο Μηράιεο., Δπξώπε: Δλνπνίεζε, Γηεύξπλζε ν ξόινο ηεο ζηε παγθνζκηνπνίεζε θαη ε πζηέξεζε ηεο Νίθαηαο, ζην Νηαιήο σηήξεο (επηκέιεηα)., Από ην Άκζηεξληακ ζηε Νίθαηα, Ζ Δπξώπε θαη ε Διιάδα ζηε Νέα Δπνρή, Δθδφζεηο Κξηηηθή ΑΔ, Παπαζπειηφπνπινο πήιηνο (επηκ)., Σα Βαιθάληα ζηελ Δλσκέλε Δπξώπε, Ζ πκβνιή ηεο Διιάδαο, Βηβιηνζήθε Γηεζλψλ θαη Δπξσπατθψλ Μειεηψλ, Η.ηδέξεο, Κίλεζε Πνιηηψλ, Αζήλα, 1995 Παπαζσηεξίνπ Υαξάιακπνο., Σα Βαιθάληα κεηά ην ηέινο ηνπ ςπρξνχ πνιέκνπ, Βηβιηνζήθε Ηλζηηηνχηνπ Γηεζλψλ ρέζεσλ, Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα, 1994, ζει Πεξάθεο ηέιηνο., Ζ Πνξεία Μεηάιιαμεο ηεο ΔΔ: Ζ Γηεύξπλζε εθαιηήξην γηα ζύγθιηζε ή δηαθνξνπνηεκέλε Οινθιήξσζε, ζην Νηαιήο σηήξεο (επηκέιεηα)., Από ην Άκζηεξληακ ζηε Νίθαηα, Ζ Δπξώπε θαη ε Διιάδα ζηε Νέα Δπνρή, Δθδφζεηο Κξηηηθή ΑΔ, Πεζκαηδφγινπ σηήξεο., Ζ Πξνο Αλαηνιάο δηεύξπλζε ηεο Δ.Δ : έλα ζύλζεην παίγλην ζην Νηαιήο σηήξεο (επηκέιεηα)., Από ην Άκζηεξληακ ζηε Νίθαηα, Ζ Δπξώπε θαη ε Διιάδα ζηε Νέα Δπνρή, Δθδφζεηο Κξηηηθή ΑΔ,

205 Πιήθα Μαξνχια., θνπηαλό "Νεθξή" ε λέα πξόηαζε Νίκηηο, 12 Οθησβξίνπ 2008, Δθεκεξίδα Μαθεδνλία. ηαπξηαλφο Λ.., Σα Βαιθάληα κεηά ην 1453, εθδφζεηο Βάληαο, Θεζζαινλίθε 2007 ηεθαλίδεο Ησάλλεο, Βιαζίδεο Βιάζεο, Κσθφο Δπάγγεινο (επηκ)., Μαθεδνληθέο Σαπηόηεηαο ζην Υξόλν, Γηεπηζηεκνληθέο Πξνζεγγίζεηο, Ίδξπκα Μνπζείνπ Μαθεδνληθνχ Αγψλα, Κέληξν Έξεπλαο Μαθεδνληθήο Ηζηνξίαο θαη Σεθκεξίσζεο, Δθδφζεηο Παηάθε, χγρξνλε Παγθφζκηα Ηζηνξία ( απφ ηνλ 20 ν αηψλα έσο ζήκεξα): Σφκνη 5, 9. Σειαιηάλ Μαξία., Οη Δηξελεπηηθέο επηρεηξήζεηο ηνπ ΟΖΔ ζηηο ζύγρξνλεο δηεζλείο θαη εζσηεξηθέο ζπγθξνύζεηο, Σεχρνο 4, 2001 Σδηθάθεο Νηθφιανο., Ζ Γηαδηθαζία ηαζεξνπνίεζεο θαη ύλδεζεο, Οκηιία γηα ηελ εθδήισζε ηνπ Κέληξνπ Δλεκέξσζεο θαη Πξνψζεζεο Κνηλνηηθψλ θαη Αλαπηπμηαθψλ Πξνγξακκάησλ, ζην ΔΒΔΑ, 30/05/2002AE, EE Σδηθάθεο Νηθφιανο, Φαθηφιαο Δπζηάζηνο., Οη Δπηρεηξήζεηο Δηξήλεο ηεο ΔΔ ζηα Γπηηθά Βαιθάληα, θείκελν εξγαζίαο ηνπ Δξγαζηεξίνπ Δπξσπατθήο Δλνπνίεζεο θαη Πνιηηηθήο. Σνληφξνβα Μαξία., Βαιθάληα: Ζ δπηηθή θαληαζίσζε, Παξαηεξεηήο, Σζαθίξεο Γεκήηξεο., Ζ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο ινβελίαο κεηά ηε δηάιπζε ηεο Οκνζπνλδηαθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Γηνπγθνζιαβίαο ζηελ ηζηνζειίδα Σπξνπψιε Μαξία, Ζ επηθνηλσληαθή πνιηηηθή ζε πεξηόδνπο δηεζλώλ θξίζεσλ : αιβαληθή εμέγεξζε ζην Κόζνβν θαη ηελ ΠΓΓΜ ζηα επξσπατθά ΜΜΔ, Σειηθή εξγαζία ηνπ Σκήκαηνο Αθνινχζσλ Σχπνπ, ΗΓ Δθπαηδεπηηθή εηξά, ΔΓΓ, επηβιέπσλ Σζαξδαλίδεο Υ, Αζήλα, Τπεξεζηαθφ Τπφκλεκα, Οη Πξόζθαηεο Δμειίμεηο ρεηηθά κε ην Αιβαληθό ηνηρείν ζην Κνζζπθνπέδην θαη ζηε ΠΓΓΜ, ηεχρνο 34, 7 Ηαλνπαξίνπ 2005, Αζήλα. Υαηδεπέηξνπ Βαζηιηθή., Σν Οξγαλσκέλν Έγθιεκα Καη Ζ Γηαθζνξά ηα Βαιθάληα, Σειεηφθνηηε Σµήµαηνο Γηεζλψλ θαη Δπξσπατθψλ πνπδψλ, Παλεπηζηήµην Πεηξαηψο Ηαλνπάξηνο 2004 Υξπζνρφνπ Γ., «Γηα κηα Δπξσπατθή Res Publica», Παπαδήζεο,

206 ΞΔΝΟΓΛΧΖ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ Altmann Franz Lothar., Schemes of Regional Cooperation in Southeast Europe, Journal of Southeast European and Black Sea Studies, Volume 3, January 2003, Routledge Anderson M.S., The Eastern Question, , Ananieva Nora., Municipal Council and Mayor - the Two Sides of the Local Self- Government «Coin», ζηελ ηζηνζειίδα Brunnbauer Ulf., The Ohrid Agreement : Ethnic Macedonian Resentments, Center for the study of Balkan Societies and Cultures (CSBSC), University of Graz, Austria, Journal on Ethno politics Minority Issues in Europe, and Issue 1/2002. Charney J., Anticipatory humanitarian intervention in Kosovo, Vanderbilt Journal of Transnational Law, 1999 Chryssochoou Dimitris., EU democracy and the democratic deficit, ζην Cini Michelle., European Union Politics, Oxford University Press, 2003 Cini Michelle., European Union Politics, Oxford University Press, 2003 Cremona Marisa., The Enlargement of the European Union, volume XII/1, Oxford University Press, Cvetan Cvetkovski., Constitutional History Of The Republic Of Macedonia, Centre for European Constitutional Law, ζηελ ηζηνζειίδα : Daskalovski Zhidas., Democratic Consolidation and the Stateness Problem: The Case of Macedonia, University of Oxford, vol.3, 2 January 2004 David Dhinnemore, Stabilisation and Association Agreements: Europe Agreements for the Western Balkans?, European Foreign Affairs, Vol. 8, Dunn Jonathan & Wetzel Deborah., Fiscal Decentralization in Former Socialist Economies: Progress and Prospects, World Bank paper, 2000, ζηελ ηζηνζειίδα pdf. Eldridge Justin., Playing at peace: Western politics, diplomacy and the stabilization of Macedonia, European Security, Volume 111, Issue 3, Autumn 2002 Farer Tom., Humanitarian intervention before and after 9/11 : legality and legitimacy ζει , ζην Holzgrefe J.L & Keohane Roberto., Humanitarian 206

207 Intervention, Ethical, Legal and Political Dilemmas, Cambridge University Press, G nter Rinsche., The Local Self-Government Politics as an Engine Force towards the European Integration, Skopje, March 2005, ISSN , Magazine for political-societal subjects Glenny Misha., The Balkans , Nationalism, War and the Great Powers, Granda Books, London, 1999 Gow James., Triumph of the Lack of Will, International Diplomacy and the Yugoslav War, Hurst & Company, London, 1997 Hupchick Dennis., The Balkans : from Constantinople to communism,, Palgrave, 2001 Ignateff Michael, On Civil Society, Foreign Affairs, η.74, Vo 2, Μάξηηνο Απξίιηνο 1995 Irvine Jill A., The Croat question : partisan politics in the formation of the Yugoslav socialist state, Boulder, Western Press 1993, Jelavich Barbara., History of Balkans. Eighteenth and Nineteenth Centuries, Cambridge University Press, 1983 Journal of Southern Europe and the Balkans, ηνκ 9, Keppel., Narrative of a journey Across the Balcan, Λνλδίλν, Karkatsoulis Panagiotis., Local self-government reforms as an ambivalent means for peace and social inclusion: The case of former Yugoslav Republic of Macedonia, South East Conference on Public Administration (SECoPA), Rediscovering the Administrative State : New Appreciation for the Role of Government, Savannah-Georgia, October 12-14, Koppa Maria Eleni., Ethnik Albanians in the FYROM: Between Nationality and Citizenship, Journal Offprint, Nationalism and Ethnic Politics, A Frank Cass Journal, London, vol. 7, No. 4, Winter 2001 Kostopoulos E., Greece and Enlargement of the EU, on Greece in the European Union: The New Role and the New Agenda, Ministry of Press and Mass Media, Athens, Layne Christopher., Blunder in the Balkans : The Clinton Administration s Bungled War Against Serbia, Policy Analyst, No 345, May 20, Linz, Juan and Alfred Stepan. Problems of Democratic Transition and Consolidation: Southern Europe, South America and Post-Communist Europe. Baltimore: Johns Hopkins University Press,

208 Liotta, P.H.. and Jebb, Cindy., Spillover Effect: Aftershocks in Kosovo, Macedonia, and Serbia, Paper presented at the annual meeting of the American Political Science Association, Boston Marriott Copley Place, Sheraton Boston & Hynes Convention Center, Boston, Massachusetts, Aug 28, 2002 Liotta, P.H.. and Jebb, Cindy., Cry, The Imagined Country: Legitimacy And The Fate Of Macedonia, European Security, Volume 11, Issue 1, Spring Malone David & Wermester Karin., Boom and Bust? The Changing Natue of UN Peacekeeping, ζην Adebajo Adekeye & Chandra Lekha., Managing Armed Conflicts in 21st Century, The Cass Series on Peacekeeping, Routledge, Marjan Nikolov., Fiscal Decentralization In Macedonia: Recent Developments And Challenges, Center For Economic Analyses Working Papers, October 2004 Miller William., Travels and Politics in the Near East, London, T. Fisher Unwin, 1898, digitalised by Microsoft cooperation in Monastiriotis V., Quo Vadis Southeast Europe? EU Accession, Regional Cooperation and the Need for a Balkan Development Strategy, Greece Paper nu. 10, Hellenic Observatory Papers on Greece and Southeast Europe, January 2008 Newman Edward & Schnabel Albrecht., Recovering from Civil Conflict, Reconciliation, Peace and Development, London:, F. Cass, NovakovaKumjana.,EU integrations of Macedonia: the Human Rights Perspectiv e and the Role of the Civil Society, Center for Postgraduate Interdisciplinary Studies University of Sarajevo, Central and Eastern European Online Nugent N., The Eu s Response to Turkey s Membership Application: Not Just a Weighing of Costs and Benefits Journal of European Integration Oscar Halecki, The Millennium of Europe, Notre Dame, University of Norde Dame Press, Peterson J & Shackleto., The Institutions of the European Union, Oxford University Press, Pridham Geoffrey & Gallagher Tom., Experimenting with Democracy : Regime Change in the Balkan, Routledge, London and New York, Rafuse Robert., Why Fiscal Decentralisation in Macedonia, USAID Local Government Reform Project, 7Jyly 2000 Ragaru Nadèg., Macedonia : Between Ohrid And Brussels, this text has been published in the Chaillot Papers, 107, January 2008, at: Reka Armend, The Ohrid Agreement: The Travails of Inter-ethnic, Relations in Macedonia, Published online: 10 January

209 Roland Gérard., Ten Years After... Transition and Economics, IMF Staff Papers, Vol. 48, Special Issues, 2001 International Monetary Fund Samardzija V.,Croatia on the way to join the next wave of the EU enlargement in Croatia on the path to the EU: Political, Legal and Economic Aspects Europa Kolleg Hamburg. Institut fuer Integrationsforschung. Discussion Paper Hamburg. July Siani-Davies Petre., International Intervention in the Balkans since 1995, London, Routlodge, Swianiewicz Pawel., Benchmarking Guide For Countries In Transition Foundations Of Fiscal Decentralization, Budapest Local Government and Public Service Reform Initiative / Open Society Institute, Discussion Papers, No. 26, 2003 Taleski Dane., Decentralization in Republic of Macedonia, The last step across the Abyss, Working Paper FG, 2005/2, Stiftung Wissenschaft und Politik, Berlin Todorovski Ilija., Local Self-Government And Decentralization In The Republic Of Macedonia, Introductory notes - Brief history of the Macedonian local government system. Todorovski Ilija., Local Government in Macedonia, Chapter 6, ζην Kandeva Emilia (επηκ)., Stabilization of Local Governments, Local Governments in Central and Eastern Europe, 2001 Todorovski Ilija., Structure and Relation between Executive and Legislative Bodies at Local Level in Macedonia, United Nations Public Administration Network library Tziampiris Aristotle., Greece and FUROM: A Partnership for Stability in Southeastern Europe, ζην Sotiropoulos Dimitris & Veremis Thanks., Is Southeastern Europe Doomed to Instability?, A Regional Perspective, Frank Cass & Co Ltd, Vachudova Milada Anna., Strategies for Democratization and European Integration in the Balkan, ζην Cremona Marisa., The Enlargement of European Union, Oxford University Press, Volume XXI/1, Vanhanen Tatu., Ethnic Conflicts explained by Ethnic Nepotism, Research in Biopolitics, vol. 7, 1999, Stamford, Connecticut, JAI Press & Vanhanen Tatu Domestic Ethnic Conflict and Ethnic Nepotism: a Comparative Analysis, Journal of Peace Research, 1999, vol. 36, no. 1 Vasko Popetrevski & Veton Latifi The Ohrid Framework Agreement Negotiations., ζην ζπιινγηθφ έξγν Ohrid And Beyond: A cross-ethnic investigation into the Macedonian crisis, Institute for War & Peace Reporting,

210 Vetterlein Merle., The Influence of Ohrid Framework Agreement on the Education Policy of the Republic of Macedonia, Paper Presented at the 8 th annual kokkalis Graduate Student Workshop, # February 2006 Vickers M., Οη Αιβαλνί, Οδπζζέαο, Αζήλα, 1997 Wallden S., Greece, the EU and the Balkans on Greece in the European Union: The New Role and the New Agenda, Ministry of Press and Mass Media, Athens, World Bank., The Road of Stability and Prosperity in South Eastern Europe : A Regional Strategy Paper, Yannis Alexandros., The International Presence in Kosovo and Regional Security: The Deep Winter of UN Security Council Resolution 1244 ζην Sotiropoulos Dimitris & Veremis Thanks., Is Southeastern Europe Doomed to Instability?, A Regional Perspective, Frank Cass & Co Ltd, 2002 Zielonka Jan and Pranda Alex., Democratic consolidation in Eastern Europe, Volume 2, International and transnational factors, Oxford University Press, Zoran Bojarovski & and Nazim Rashidi, The Art Of Compromise: Reconciliation and the implementation of the Framework Agreement, ζην ζπιινγηθφ έξγν Ohrid And Beyond: A cross-ethnic investigation into the Macedonian crisis, Institute for War & Peace Reporting, 2002 Δπίζεκα έγγξαθα ηεο Δ.Δ. Δπξσπατθή Δπηηξνπή, ηξαηεγηθή γηα ηε δηεχξπλζε θαη θπξηφηεξεο πξνθιήζεηο γηα ηε πεξίνδν , COM (2007) 663 ηειηθφ, Βξπμέιιεο, , Απφθαζε 2006/145/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 20 Φεβξνπαξίνπ 2006, γηα ηηο αξρέο, ηηο πξνηεξαηφηεηεο θαη ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ εκπεξηέρνληαη ζηελ εηαηξηθή ζρέζε πξνζρψξεζεο κε ηελ Κξναηία θαη ηελ θαηάξγεζε ηεο απφθαζεο 2004/648/ΔΚ. Απφθαζε ηεο Δπηηξνπήο C(2007) /06/2007 γηα ην Δλδεηθηηθφ έγγξαθν πνιπεηνχο πξνγξακκαηηζκνχ γηα ηελ Κξναηία Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζ. 533/2004 ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 22αο Μαξηίνπ 2004, γηα ηε ζχλαςε επξσπατθψλ εηαηξηθψλ ζρέζεσλ ζην πιαίζην ηεο δηαδηθαζίαο ζηαζεξνπνίεζεο θαη ζχλδεζεο, 210

211 Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζ.2666/2000 EE L 306 ηεο θαη ηηο κεηέπεηηα ηξνπνπνηήζεηο ηνπ. Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζ. 1085/2006 ΣΟΤ ΤΜΒΟΤΛΗΟΤ ηεο 17εο Ηνπιίνπ 2006 γηα ηε ζέζπηζε κεραληζκνχ πξνεληαμηαθήο βνήζεηαο (IPA) θαη Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο, ηεο 8εο Ννεκβξίνπ 2006, πξνο ην πκβνχιην θαη ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην «Μέζν πξνεληαμηαθήο βνήζεηαο (IPA). Stabilisation and Association Agreement between the European Communities and their Member States and the Republic of Croatia, (COM(2001) 371 final, Council Regulation (EC) No 533/2004 of 22 March 2004 on the establishment of European Partnerships in the framework of the Stabilisation and Association Process [Official Journal L 86 of ] Council Decision 2006/55/EC of 30 January 2006 on the principles, priorities and conditions contained in the European Partnership with Bosnia and Herzegovina and repealing Decision 2004/515/EC. Council of European Union, Brussels, European Council, 19/20 June 2008, Presidency Conclusions, Document 11018/08, Brussels Regional Strategy Paper , CARDS Assistance Programme to the Western Balkans, European Commission. Second Annual Report: The Stabilisation and Association process for South East Europe, Commission of the European Communities, Brussels, , Third Annual Report from the Commission: The Stabilisation and Association Process for the South East Europe, Brussels πκπεξάζκαηα ηεο Ηξιαλδηθήο Πξνεδξίαο, «Δπξσπατθφ πκβνχιην Βξπμειιψλ Μαξηίνπ 2004», /04, Βξπμέιιεο 26/06/2004 πκπεξάζκαηα ηεο Ηηαιηθήο Πξνεδξίαο «Δπξσπατθφ πκβνχιην ησλ Βξπμειιψλ ζηηο Γεθεκβξίνπ 2003», 5381/04, Βξπμέιιεο 05/02/2004 πκπεξάζκαηα ηεο Διιεληθήο Πξνεδξίαο, «Δπξσπατθφ πκβνχιην ησλ Βξπμειιψλ ζηηο Ηνπλίνπ 2003» 11638/03, Βξπμέιιεο, 19/06/2003 πκπεξάζκαηα ηεο Ηζπαληθήο Πξνεδξίαο, «Δπξσπατθφ πκβνχιην ηεο Βαξθειψλεο15-16 Μαξηίνπ 2002», SN100/1/02, Βαξθειψλε, 16/03/2002 πκπεξάζκαηα ηεο Πνξηνγαιηθήο Πξνεδξίαο ηνπ «Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ηεο άληα Μαξία ληα Φέηξα», 200/1/00, 19/6/2000. πκθσλία κεηαμχ ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο θαη ηεο Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Μαθεδνλίαο ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ ΔΔ L 348 ηεο

212 Commission Report On the feasibility of negotiating a Stabilisation & Association Agreement with the former Yugoslav Republic of Macedonia. COM (199)300, Brussels 16 June Δλδηάκεζε ζπκθσλία γηα ην εκπφξην θαη ηα εκπνξηθά ζέκαηα κεηαμχ ηεο Δπξσπατθήο Κνηλνηήηαο, αθελφο, θαη ηεο Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Μαθεδνλίαο, αθεηέξνπ - Παξαξηήκαηα Πξσηφθνιια ΔΔ L 124 ηεο πκθσλία κεηαμχ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ηεο Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Μαθεδνλίαο ζρεηηθά κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο Απνζηνιήο Δπηηήξεζεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (ΑΔΔΔ) ζηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο ΔΔ L 241 ηεο COM(2002) 163, SEC(2002) 342, Brussels, April4, 2002, Commission Staff Working PapeR, Former Yugoslav Republic of Macedonia Stabilisation and Association Report. COM(2003) 139 final, SEC(2003) 342, Commission Staff Working Paper, Former Republic of Macedonia, Stabilization and Association Report 2003,Brussels, Κνηλή δξάζε 2003/681/ΚΔΠΠΑ ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 29εο επηεκβξίνπ 2003, γηα ηελ αζηπλνκηθή απνζηνιή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο (EUPOL "Proxima") ΔΔ L 249 ηεο COM(2004) 204 final, SEC(2004) 373, Commission Staff Working Paper, Former Republic of Macedonia, Stabilization and Association Report 2004,Brussels, COM (2005) 562 final, Brussels, 9 November 2005 SEC (2005) 1425 Analytical Report for the Opinion on the application from the former Yugoslav Republic of Macedonia for EU membership. Κνίλε δξάζε 2005/826/ΚΔΠΠΑ ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 24εο Ννεκβξίνπ 2005, γηα ηε ζχζηαζε πκβνπιεπηηθήο Αζηπλνκηθήο Οκάδαο ηεο ΔΔ (EUPAT) ζηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο (ΠΓΓΜ), Δπίζεκε Δθεκεξίδα αξηζ. L 307 ηεο 25/11/2005. (2006/57/EK): Απφθαζε Σνπ πκβνχιηνπ ηεο 30ήο Ηαλνπαξίνπ 200 γηα ηηο αξρέο, ηηο πξνηεξαηφηεηεο θαη ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ εκπεξηέρνληαη ζηελ επξσπατθή εηαηξηθή ζρέζε κε ηελ Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο θαη ηελ θαηάξγεζε ηεο απφθαζεο 2004/518/ΔΚ COM (2006) 649 final, Brussels, SEC (2006)1387 Commission Staff Working Document The former Yugoslav Republic of Macedonia 2006 Progress Report. 212

213 Γλσκνδφηεζε ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ Γέζκε Γηεχξπλζε 2006 Τπνςήθηεο ρψξεο ΔΔ C 197 ηεο , (2007/C 197/03). 2008/212/EC: Council Decision of 18 February 2008 on the principles, priorities and conditions contained in the Accession Partnership with the former Yugoslav Republic of Macedonia and repealing Decision 2006/57/EC, Official Journal L 080. COM(2008) 674, SEC(2008) 2695Brussels, Commission Staff Working Document, The Former Yugoslav Republic Of Macedonia, 2008 Progress Report,, Communication From The Commission To The European Parliament And The Council Enlargement Strategy And Main Challenges /519/ΔΚ : Απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 14εο Ηνπλίνπ 2004, γηα ηηο αξρέο, ηηο πξνηεξαηφηεηεο θαη ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ εκπεξηέρνληαη ζηελ επξσπατθή εηαηξηθή ζρέζε κε ηελ Αιβαλία 92/535/ΔΟΚ: Απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 26εο Οθησβξίνπ 1992 γηα ηε ζχλαςε ηεο ζπκθσλίαο κεηαμχ ηεο Δπξσπατθήο Οηθνλνκηθήο Κνηλφηεηαο θαη ηεο Γεκνθξαηίαο ηεο Αιβαλίαο γηα ηηο ζπλαιιαγέο θαη ηελ εκπνξηθή θαη νηθνλνκηθή ζπλεξγαζία. 92/482/ΔΟΚ: Απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 28εο επηεκβξίνπ 1992 γηα ηε ρνξήγεζε ρξεκαηνδνηηθήο ελίζρπζεο ζηελ Αιβαλία. Απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 22αο επηεκβξίνπ 1998 πνπ εθδίδεηαη βάζεη ηνπ άξζξνπ Η.4 παξάγξαθνο 2 ηεο ζπλζήθεο γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, γηα ηε κειέηε ζθνπηκφηεηαο δηεζλψλ αζηπλνκηθψλ επηρεηξήζεσλ πξνο επηθνπξία ησλ αιβαληθψλ αξρψλ, Δπίζεκε Δθεκεξίδα αξηζ. L 263 ηεο 26/09/ /519/ΔΚ : Απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 14εο Ηνπλίνπ 2004, γηα ηηο αξρέο, ηηο πξνηεξαηφηεηεο θαη ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ εκπεξηέρνληαη ζηελ επξσπατθή εηαηξηθή ζρέζε κε ηελ Αιβαλία. 2008/210/ΔΚ: Απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 18εο Φεβξνπαξίνπ 2008, γηα ηηο αξρέο, ηηο πξνηεξαηφηεηεο θαη ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ εκπεξηέρνληαη ζηελ επξσπατθή εηαηξηθή ζρέζε κε ηελ Αιβαλία θαη γηα ηελ θαηάξγεζε ηεο απφθαζεο 2006/54/ΔΚ. 213

214 ΝΟΜΟΘΔΗΑ, ΔΠΗΖΜΑ ΔΓΓΡΑΦΑ θαη ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ Law on local self-government ( Official Gazette of RM No.5/2002) Law on territorial organisation of the local-self government of the Republic of Macedonia (Official Gazette of RM No.55/04) Law on the City of Skopje (Official Gazette of RM No. 55/04) Law on initiating the development of economically under developed regions (Official Gazette of the Republic of Macedonia No. 2/94, 39/99 Law on funding local-self government units (Official Gazette of RM No. 61/2004) Law on property tax (Official Gazette of RM No. 61/04 ) Law on value added tax (Official Gazette of RM No. 44/99, 19/04 ) Law on budgets (Official Gazette of RM No. 79/93, 3/94, 71/96, 46/00,11/01, 93/01, 46/02, 61/02, 24/03 and 85/03) Decision on the criteria, amount, conditions and manner of using funds for initiating development of insufficient economically under-developed regions (Official Gazette of RM No. 67/99) Law on spatial and urban planning (Official Gazette of RM No. 51/05) Decision for determining economically under-developed regions in the Republic of Macedonia for the period (Official Gazette of RM No. 28/03 and 2/04). χληαγκα ΠΓΓΜ Operational Programme for Decentralisation Of Powers Detailed Plan for the Transfer of the Competencies and Resources in the Decentralisation Process Programme for the Implementation of the Decentralisation Process Report On The Fiscal Decentralisation Process In The Republic Of Macedonia Skopje, October, 2007, Urban Rural Consulting URC, κε ηελ ππνζηήξημε ηνπ OSCE Spill Over Mission to Skopje. (CEDIME-SE)., Center for Documentation and Information, on Minorities in Europe - Southeast Europe, Minorities In Southeast Europe, Muslims of Macedonia. Pre-Accession Economic Programme Programme for Implementation of the Decentralisation Process Strategy for Local Economic Development of the City of Skopje for the period , Skopje, November 2006 Δθζέζεηο OSCE ΗΣΟΔΛΗΓΔ Κέληξν Γηα Σε Γεκνθξαηία Καη Σε πκθηιίσζε ηε Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε European Navigator χκθσλν ηαζεξφηεηαο Δπξσπατθή Έλσζε Πχιε Πξφζβαζεο ζην Γίθαην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο EUFOR Βνζλία Δξδεγνβίλε 214

215 ttps:// DG/DG_eng.htm ija=clanak&cid=39&jezik=2&lid = Οκάδα εξγαζίαο ησλ Δπηκειεηεξίσλ πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ζηα ζχλνξα κε ηηο πξνο έληαμε ρψξεο ηεο ΔΔ πκβνχιην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο Southeast European Times European Union Police Mission in Bosnia Οξγαληζκφο Ζλσκέλσλ Δζλψλ Διιεληθφ Τπνπξγείν Δμσηεξηθψλ Δπξσπατθή Τπεξεζία γηα ηελ Αλαζπγθξφηεζε Οξγαληζκνχ γηα ηελ Αζθάιεηα θαη ηε πλεξγαζία ζηελ Δπξψπε United Nations Interim Administration in Kosovo NATO The World Factbook - CIA Δλδηάκεζε πκθσλία ΠΓΓΜ Διιάδαο Southeast European Legal Development Initiative, Early Warning Report Croatian Ministry of European Integration ZELS ASSOCIATION OF THE UNITS OF THE LOCAL SELF- GOVERNMENT EU Mission to Kroatia EU Mission to the former Yugoslav Republic of Macedonia EU Mission to Albania EAR in FYROM USAID in FYROM United Nations Development Programme EU Mission to Albania to Bosnia Ergegovina Ministry of Local Self-Government OF FYROM EU Mission to Serbia Ministry Of Education And Science Of Fyrom Ministry Of Finance Of Fyrom Government Of Fyrom Parliament Of The Republic Of Macedonia 215

216 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑΣΑ 216

217 217

218 218

219 219

220 220

221 221

222 222

223 223

224 224

225 225

226 226

227 227

228 228 Πεγή: